Your search found 1526 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 665-1165:

eram, etc. Propter. Psal. 68. A templo tuo Ierusalem tibi offerent munera reges: id est, propter templum. Unxit te Deus oleo laeticiae a consortibus tuis: Psal. 45 id est. propter consortes tuos, seu in eorum commodum. A voce gemitus mei adhaesit os meum carni meae: Psal. 102. pro, ob assiduum dolorem et lamentationem. Excitatus est Dominus tanquam potens aut fortis clamans a vino: id est, vinum aut ebrietatem. Ut robustus ebrius subito expergefactus, qui non tantum clamore, sed et factis solet omnibus esse molestus, terribilis

in suis locis exponentur. Accipere gladium. Qui gladium acceperit, gladio peribit: Matth. 26. id est, qui temere ac suo arbitrio usurpaverit gladium, non datum ac oblatum â Deo et legibus. Sic Psal. 50. Ut quid enarras statuta mea, et assumis aut accipis testamentum meum in os tuum? Exod. 20. Non accipies nomen Dei in vanum. Est igitur in hisce omnibus exemplis Hebraismus, veniens a verbo נשא Nasa tulit, accepit: quod interdum significat temere ac suo arbitrio usurpare aliquid. Accipere opprobrium contra proximum,

aut acceptam ferto mihi persolutionem debiti iustitiae, ob hanc alienam mei causa factam imputatamque mihi iustitiae persolutionem, perinde ac si ego ipse revera tibi eam largissime cumulatissimeque praestitissem: cum ego eam tantum imaginarie, dum mihi imputatur, praestiterim: atque ita meum debitum ac chirographum condona et dele, cruci filii tui affixum. Reconciliare ac propitiare mihi, preciosissimo sanguine, aut satisfactione filii tui, meque perditissimam ovem aut filium Accepta aut recipe in gratiam favoremque tuum, ut iustum, ac iam filium et haeredem tuum. Haec agente

est eum furari, aut alioqui sibi servare. Adhaerere alicui lepram, vel impietatem, 2. Reg. 3. Adhaerere idolo, Psal. 106. Adhaerere Domino, et Adhaerere alicuius animam post Dominum, Psalm. 63, notae locutiones sunt. Adhaesit lingua mea faucibus, Psalm. 22. Adhaesit os meum carni, Psalm. 102, significat summam ariditatem praenimia afflictione, ex longa opis divinae expectatione, sicut in aestu deficiente humore adhaeret lingua faucibus. Adhaerere bono, Rom. 12, pro, sequi

piis erit. AEMULARI: vide in voce ZELUS. AENIGMATIZARE AENIGMA, pro, loqui aenigmatice. Ezech 17 Aenigmatiza aenigma, et paraboliza parabolam. Aliquando Aenigma simpliciter salutaria documenta et providentiae divinae exempla significat Psalm. 78. Aperiam in parabola os meum, eloquar aenigmata antiqua. Sic et alias saepe. Cernere per speculum, et in aenigmate, 1. Corinth. 13, significat non aperte, sed obscure: ut solet aenigmatica oratio esse obscura AEQUITAS, pro iusta aut aequa causa aut re, sive in religione, sive in aliis. Isaiae 59. Impegit

abscondit nuncios, quos misimus. Sic 1. Sam. 23, et 1. Reg 19. Caeterum Malach. 2. locus insignis est, sacerdotum munus describens: Labia sacerdotis custodient scientiam, et doctrinam quaerent ex ore eius, quoniam Angelus Domini exercituum est. Sic et 3. eiusdem: Ecce ego mitto angelum meum ante te, qui repurgetuiam in conspectu eius. Pro Angelis caelestibus ponitur Gen. 28. Angeli ascendebant et descendebant per scalam Iacob. Gen. 16. Et invenit eam angelus Domini iuxta fontem aquae, Exod. 23. Ecce ego mitto ante te angelum meum, qui custodiet te in via. Gen. 24. Iehova

est. Sic et 3. eiusdem: Ecce ego mitto angelum meum ante te, qui repurgetuiam in conspectu eius. Pro Angelis caelestibus ponitur Gen. 28. Angeli ascendebant et descendebant per scalam Iacob. Gen. 16. Et invenit eam angelus Domini iuxta fontem aquae, Exod. 23. Ecce ego mitto ante te angelum meum, qui custodiet te in via. Gen. 24. Iehova Deus caeli et terrae, mittat angelum suum ante te Psal. 34. Castra metatur angelus Domini circa timentes eum. Psal. 91, Mandabit angelis suis, ut te custodiant in omnibus viis tuis. Psal. 104. Qui facit

In hac significatione reperitur etiam in veteri Testamento: ut Genes. 35. dicitur egredi anima ex Rachele, cum moreretur: et contra 1. Reg. 17 dicit Elias, Revertatur Domine anima pueri huius intra ipsum. Sic et Bileam Num. 23. dicit: Moriatur anima mea morte iustorum, et sit postremum meum sicut ipsorum. ubi indicat, animam piorum post mortem bene habere. Et mox sequenti Cap. de adventu Meschiae inquit: Videbo eum, sed non nunc: et intuebor eum, sed non de prope: id est, cito. ubi indicat ille, se etiam post mortem victurum. Sic 1. Samuel. 25, Abigail inquit,

Levit. 19 et 21 prohibetur, ne sacerdos semet contaminet super anima, id est, homine mortuo, aliquo suo cognato. Sic et Num. 5. 6 et 9, Immundus ab anima. Quidam vertit locum Act. 2. ex Psal. 16. citatum, Quoniam non derelinques animam meam in inferno, non derelinques cadaver meum in sepulchro: cum et verba ea, et totus contextus, et denique res ipsae repugnent. Nam negari non potest, animam non solere significare cadaver: et quod attinet ad locum Levitici, omnino ibi videtur significare homines mortuos. nam et mortuos adhuc solemus homines, parentes aut liberos vocare,

veterem statum, modum ac morem, Ezech. 36. APERIRE os, aut labra, saepe adiungitur verbis loquendi, grata quadam superfluitate aut tautologia, aut perissologia. Aliquando etiam, ipsam loquutionem in dicat. Exemplum prioris est Iob 32. Aperiam labia mea, et loquar. Et 33. Aperiam os meum, loquetur lingua mea in palato meo. Sic et in novo Testamento non raro usurpatur. ut, Christus aperiens os suum docebat eos, Mat. 5. Nec tamen ociose additur vox Aperire os. significat enim aliquando libere, aperte, plene aut clare loqui. Sic Paulus iubet Ephesios cap. 6,

lingua mea annunciat laudem tuam. sicut Latini dicunt, Pleno aut rotundo ore loqui. Et vulgo ad obscure loquentem dicitur, Aperi os: aut, Ille sane aperuit os der hatt dass maul weit genug auffgetan. Aliquando et per se significat loqui, ut Psalm. 78. et Matth. 13. Aperiam in parabolis os meum. id est, loquar parabolas. Sic Iudicum 2, Aperui ad Dominum os meum: id est, novi, promisi ei. proverb. 8. habetur: Audite me, loquar nobilia, et apertio oris mei rectitudines, et loquutio oris mei, etc. Et Ezech. 16, Nec sit tibi amplius apertio oris: pro, ut pudefias, et

ore loqui. Et vulgo ad obscure loquentem dicitur, Aperi os: aut, Ille sane aperuit os der hatt dass maul weit genug auffgetan. Aliquando et per se significat loqui, ut Psalm. 78. et Matth. 13. Aperiam in parabolis os meum. id est, loquar parabolas. Sic Iudicum 2, Aperui ad Dominum os meum: id est, novi, promisi ei. proverb. 8. habetur: Audite me, loquar nobilia, et apertio oris mei rectitudines, et loquutio oris mei, etc. Et Ezech. 16, Nec sit tibi amplius apertio oris: pro, ut pudefias, et non habeas quod contra amplius dicas. Proverb. 24, In porta non

valde propriis res ipsae notentur: de qua infra suo loco. Terram enim dicunt Physici, esse omnium elementorum aridissimum et siccissimum. Arida anima dicitur homo, aut corpus, quod nullo commodo victu rigatur, Numer. 11. Ossa mea sicut cremium aruerunt, Psalm. 102. Ibidem: Aruit cor meum, et sicut foenum arui. Perspicuae alioqui sunt metaphorae, aliquid aut aliquem arere, vel arescere: aut contra virere, et florere. ARIEL, 2. Samuel. 23, et 1. Par 11, significat viros fortissimos: quasi dicas, Leonem Dei. Sed Isaiae 29, Circumuallabo Ariel, ipsam Ierosolymam

sua arma iniustitiae, et arma iustitiae: non tamen sine causa, aut emphasi, sic ibi haec vox usurpatur. Contra etiam pro angustiori non raro usurpatur. ut 1. Sam. 20, Tradidit Ionathas puero arma sua: id est, arcum et pharetram. Dies armorum, pro pugna ac praelio. Psalm. 140. Qui operis caput meum in die armorum: id est, me protegis in summis periculis. Armabitur populus meus ad sermonem tuum: pro, constituo te summum gubernatorem post me, tempore belli ac pacis. Arare bove et asino est, non adhibere modum ac rationem in agendo, non servare aequabilitatem et iustitiam.

post me, tempore belli ac pacis. Arare bove et asino est, non adhibere modum ac rationem in agendo, non servare aequabilitatem et iustitiam. Deuteron. 22. Nisi arassetis vitula mea, etc. Iudic. 14. id est, nisi sponsae meae opera abusi fuissetis. Supra dorsum meum arantes produxerunt sulcum, Psalm. 129. id est, sine modo ac fine afflixerunt me. Nunquid omni die arabit arans, ut serat? Isaiae 28. id est, Sicut agricolae servant tempora et proportiones actionum: sic et Deus faciet in affligendo, monendo et parcendo. Arantes iniquitatem, et seminantes

Psal. 134. pro, habere pro summo ac principali gaudio. Adhaeret lingua mea palato, si non ascendere fecero Hierusalem super caput laeticiae meae: id est, ut sicut eius calamitas est summus meus dolor, nec sine eius restitutione gaudere possum: sic contra, ipsius restitutio sit meum solidum gaudium. Ascendere post aliquem, est eum sequi. 1. Sam 25. Ascendere facere aliquem, est eum educere aut reducere. Genes. 27. 46. Psal. 40. Ascendere facere aliquid, significat asportare, praesertim in locum sublimiorem: sic orat Ioseph, ut sua osla ex Aegypto

esse. Avertam oculos meos a vobis, Isaiae 1 Ne avertas faciem tuam a me, Ps. 27. Sed de hac voce in verbo Converti. AUFERRE, significat aliquando amovere. Luc. 1. Dominus respexit me, ut auferret probrum meum inter homines. i. quod mihi ab hominibus obiectabatur. AURIS, Inclinare aurem, significat diligenter auscultare: ac ideo etiam sequi, et obedire alicui. Sic Latini Praebere aurem dicunt. Ttribuitur vero tum Deo, tum hominibus Deo, ut Ps. 71. Inclina ad me aurem tuam, et

Hebraei verbi non recipiunt, illa vero dativum praeponunt: ideo si construitur cum accusativo, mediante articulo לש את, vel sine eo, necesse est vertere verbo Volo, importans simul adfectionem, adfectationem, acceptationem. Isaiae 55, Sic erit verbum meum quod egredietur ex ore meo, non revertetur ad me vacuum, sed perficiet quod volo, Caphazti. 1. Reg. 13, Et faciebat de extremis populi sacerdotes excelsorum, quoscunque Caphaz volebat. Psalm 51, Ecce veritatem Caphazta voluisti, quae est in absconditis. Et mox iterum: Quoniam non Caphazta

nomen tuum Malach. 3, Et angelus foederis, quem vos vultis, ecce ille venit. In statu regiminis Capheze חפצה. Psalm 35 Ovabunt; et laeti erunt, volentes iustitiam meam Psal. 40, Agantur retrorsum, et ignominia afficiantur, volentes malum meum. Et in genere feminino חפצא Capheza: 1. Par. 28. Et tu Salomo fili cognosce Deum patris tui, et cole eum corde perfecto; et anima volente, seu prona ac prompta, vel etiam desiderante. Inde nomen חפץ Cephez

31, Et facit beneplacitum manuum suarum. 1. Reg. 5, Ego faciam omne beneplacitum tuum. 1. Reg. 10, Rex Salomon dabat reginae omne beneplacitum illius, quicquid postulabat. Psal. 1, Et in lege Iehova beneplacitum eius. Psal. 16, Et in gloriosis omne beneplacitum meum. Psal. 107, Ducet eos ad portum beplaciti eorum: id est, quo summis votis desiderabant pervenire. Isaiae 44. Ipse (dicit de Cyro) pastor meus est, et perficiet omne beneplacitum meum. Et pluraliter חפצים Chephezim, Prov. 8. Melior est

Et in lege Iehova beneplacitum eius. Psal. 16, Et in gloriosis omne beneplacitum meum. Psal. 107, Ducet eos ad portum beplaciti eorum: id est, quo summis votis desiderabant pervenire. Isaiae 44. Ipse (dicit de Cyro) pastor meus est, et perficiet omne beneplacitum meum. Et pluraliter חפצים Chephezim, Prov. 8. Melior est sapientia quam margaritae; et omnia beneplacita non possunt aequiparari cum ea. In statu affixorum: Psalm. 111. Magna sunt facta ipsius Iehova, exquisita pro omnibus beneplacitis

super Gen. ad literam sentit, significat omnes feras sylvestres: sicut saepe legitur Bestias agri. Civitas facta est habitaculum bestiae, Soph. 2. Plerunque tamen grandiores et crudeliores serae hoc nomine, sicut et apud Latinos, significantur. Genes. 37, Bestia mala devoravit filium meum. Prov. 30, Leo est fortissimus bestiarum. Hinc atrox illud supplicium, quo rei obiiciebantur bestiis: id est, pardis, pantheris leonibus, ursis. Ad quem morem alludit Paulus 1. Corinth. 15, cum dicit se Ephesi cum bestiis depugnasse: volens indicare, se in extremum discrimen venisse. nisi

tanquam re longe gratissima canam, Cantici verba dicere alicui, est aliquem laudare: 2. Samuel. 22. ubi David Deum laudat. Canticum non raro causam canendi denotat, nempe liberationes ac beneficia Dei. Sic dicitur Canticum Dei esse nobiscum. Psal. 42, Nocte eius canticum meum: id est, suis subinde renovatis beneficiis me excitat ad gratiarum actionem. Idem est Dare alicui cantica, Iob. 35. Deus dat cantica in nocte. Prorsus idem valet, Ponere in alicuius ore canticum. Psal. 40, Posuit in ore meo canticum novum, laudem Deo nostro, ubi Psaltes

id est, de me ignominiose cantillant. Sic et Thren, 3. dicitur: Sessionem et surrectionem eorum aspice, ego canticum eorum sum. Quinto, Canere pro simplici etiam sermone accipitur: ut Esa. 5, Cantabo canticum dilecto meo de vinea eius. id est, indicabo quomodo se res habeant inter dilectum meum et vineam eius. Sic Matth, 11 dicitur, quod et laeta et tristia sint cantata aut praedicata Iudaeis, sed frustra. Denique in novo Testamento. praesertim Eph 5. et Coll. 3. de ipsis pientissimis cordis cogitationibus, fide ac motibus accipitur Cantantes ac psallentes in cordib. vestris

in hac phrasi vel bonum vel malum In alicuius caput venire dicitur, id est, vel in summum commodum, vel in summam perniciem totius hominis. Benedictiones sunt super caput iusti, Proverb. 10. Sic dicitur dari via in caput alicuius: id est, in eius exitium, 1. Reg. 8. Ezech. 16. Foedus meum quod irritum fecit, dabo in caput eius, Ezech 17: pro efficiam ut sit ei exitio violatum foedus. Sic sanguis alicuius in caput alicuius: id est, ipse sui exilii causa est. Sic clamant Iudaei de Christo. Sanguis eius super capita nostra: id est si iniuste interficitur, puniam ur nos

1. Samuel. 13 Porrô hinc variae phrases oriuntur, quas ordine recensebo ac exponam. Movere caput, admirantium est, super rei novitate, aut peregrinitate: ideo alias in bonam partem accipitur, pro condolere alicui. Nahum. 3. Quis non movebit super te caput? Iob. 16, Moverem super vos caput meum, roborarem vos ore meo. Alias, et crebrius, in malam partem: Posuisti me in commotionem capitis in populis, Psal. 43. et 22. Et factus sum opprobrium illis, viderunt me et moverunt capita sua. Thren. 2, Sibilaverunt et moverunt caput super filiam Ierusalem. Sic et Christum

capita. Tristes solent incedere demisso capite, laeti erecto: inde fit, ut toties Scriptura elevationem capitis ponat pro exhilaratione vel potius pro causa exhilarationis. i. liberatione, aut aliquo alio insigni beneficio Dei. Iob 1, Si impie egi, vae mihi: si vero iustus sum, non levabo caput meum saturatus ignominia: id est, nihilominus non audebo attollere vultum praepudore. Eadem fere ratione dicunt Latini Attollere vultum. Psal. 3, Et tu Domine scutum circa me, gloria mea et exaltans caput meum. Sic et Iud. 8 et Psal. 110, tum de liberatione, tum et

Dei. Iob 1, Si impie egi, vae mihi: si vero iustus sum, non levabo caput meum saturatus ignominia: id est, nihilominus non audebo attollere vultum praepudore. Eadem fere ratione dicunt Latini Attollere vultum. Psal. 3, Et tu Domine scutum circa me, gloria mea et exaltans caput meum. Sic et Iud. 8 et Psal. 110, tum de liberatione, tum et de summa glorificatione dicitur, Propterea exaltabit caput. Similis prorsus phrasis est Psal. 27, Et nunc extollat caput meum super hostes meos. Sic Psal. 83, Odio habentes te extulerunt

Psal. 3, Et tu Domine scutum circa me, gloria mea et exaltans caput meum. Sic et Iud. 8 et Psal. 110, tum de liberatione, tum et de summa glorificatione dicitur, Propterea exaltabit caput. Similis prorsus phrasis est Psal. 27, Et nunc extollat caput meum super hostes meos. Sic Psal. 83, Odio habentes te extulerunt caput. Caput levare, Gen. 40, tum pro recordari, tum pro exaltatione videtur accipi, Videntur et Israelitae eodem modo de capitis imminutione sensisse. Posset non incommode triplex Iuristarum capitis diminutio

sunt quaerere. Ponitur etiam hoc generale nomen synecdochice pro pudendis: ut, Caro asini caro eorum, Ezech. 23. Sic et Levit. 15 accipitur: Cum semen de carne eius defluet. Phrases porro hinc variae oriuntur: ut, Esse carnem et sanguinem alicuius: de summa cognatione. ut Genes. 20, Os meum et caro mea. Et 37, Frater noster et caro nostra est. Sic 2. Sam. 19, Fratres mei estis, os meum et caro mea estis: pro, cognatio et consanguinei. 2. Sam. 5, Os tuum et caro tua sumus. 1 Paral. 11. Iud. 9. sic et Germani dicunt, Der herr hatt sein fleisch und blut verrahten,

Ezech. 23. Sic et Levit. 15 accipitur: Cum semen de carne eius defluet. Phrases porro hinc variae oriuntur: ut, Esse carnem et sanguinem alicuius: de summa cognatione. ut Genes. 20, Os meum et caro mea. Et 37, Frater noster et caro nostra est. Sic 2. Sam. 19, Fratres mei estis, os meum et caro mea estis: pro, cognatio et consanguinei. 2. Sam. 5, Os tuum et caro tua sumus. 1 Paral. 11. Iud. 9. sic et Germani dicunt, Der herr hatt sein fleisch und blut verrahten, etc. Esa. 48, A carne tua ne abscondas te: id est, ne desinas tuis benefacere. Paulus

optimo vino affundunt: sed etiam variis ac noxiis medicamentis ei gratum ac validum aliquem saporem conciliare conantur, non sine pernicie plurimorum eo utentium. Tales verbi Dei cauponatores, suis somniis verbum Dei diluentes, reprehendit Deus per Ieremiam: Quid tritico cum paleis? qui habet meum verbum, recitet verbum: qui somnium, recitet ut somnium. CAUSA, varie etiam Latinis accipitur. Sequuntur autem versorum significationes huius vocis maxima ex parte Latinum sermonem. ut, Causa viduae non in greditur ad eos, Esa. 1. id est, lis, controversia. Magister litis,

Lucae 8. Centuplum recipere: pro, amplissimam remunerationem. CERAE vox nota est: variae tamen similitudines inde in Scriptura trahuntur, quae non sunt obscurae. ut Psal. 68. Sicut liquescit cera a facie ignis, sic peribunt impii a facie Dei. Sicut cera, liquescit cor meum: Psal. 22. Item Psal. 97, Montes sicut cera dissoluuntur a facie Dei. CERVA etiam varias similitudines praebet. ut Proverb. 5, Cerva amorum uxor tua: id est, cerva amata: quod feras cicuratas saepe pro singulari oblectamento habemus. Cerva emissa

nobis exegit debitum iustitiae ac poenas: ita nos contra nunc freti iustitia Christi, ab illa vitam aeternam, tanquam verum debitum, optimo iure flagitemus, quod est admirabile Dei mysterium. CHORUS speciale nomen est pro omni genere laeticiae Psal. 30. Vertisti planctum meum in chorum, soluisti saccum meum, et accinxisti me laeticia. CHRISTUS Graeca vox, Meschias Hebraea, significat unctum. Tributum vero est hoc nomen, cum omnibus summis sacerdotib. ac regibus Iudaicis, tum praesertim filio Dei incarnato, Domino et servatori nostro de quo hic

poenas: ita nos contra nunc freti iustitia Christi, ab illa vitam aeternam, tanquam verum debitum, optimo iure flagitemus, quod est admirabile Dei mysterium. CHORUS speciale nomen est pro omni genere laeticiae Psal. 30. Vertisti planctum meum in chorum, soluisti saccum meum, et accinxisti me laeticia. CHRISTUS Graeca vox, Meschias Hebraea, significat unctum. Tributum vero est hoc nomen, cum omnibus summis sacerdotib. ac regibus Iudaicis, tum praesertim filio Dei incarnato, Domino et servatori nostro de quo hic potissimum agemus. Fuit autem id nomen

enim Deus voluit pingere Messiam. Zachariae sexto: Erit sacerdos super solio suo. Rex. 1. Regum 2. Dabit imperium regi suo, et sublimabit cornu Christi sui. Sophoniae tertio: Rex Israel Dominus in medio tui. Zachariae nono Rex tuus veniet tibi iustus. Psalm. secundo. Ego constitui regem meum super Zion. Psalmo vigesimoquarto: Quis est iste Rex gloriae? Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio. Salutare, Salvator. Genesis 49. Salutare tuum expectabo Domine. Sic autem vocatur ab officio, quia salutem generi humano adfert. Psalmo decimoquarto: Quis dabit ex Sion

eius. Servus Dei. Propter ministerium quod obit, missus a patre caelesti. Esa. 5. 42. Ecce servus meus, suscipiam eum: Electus meus, complacuit sibi in illo anima mea. Esa. 43 Servus meus quem elegi Cap. 25. Ecce intelliget servus meus. Zacha 3. Ecce ego adduco servum meum Orientem: quia ecce lapis quem ego dedi coram Iesu, super lapidem unum septem oculi sunt. Servus David. Ezechielis 34. Servus meus David, princeps in medio eorum. Lux gentium. Esa. 42. Dedite in foedus populi, et in lucem gentium Esaiae. 49. Dedite in lucem gentium, ut sis salus mea

consurge, induere fortitudinem, brachium Domini. Cap 52. Paravit Dominus Brachium sanctum suum in oculis omnium gentium, et videbunt omnes fines terrae salutare Dei nostri. Cap. 53. Brachium Domini cui revelatum est? Cap. 63. Salvavit mihi brachium meum. Pastor. Esaiae 40 Sicut pastor gregem suum pascet in brachio suo. Ezech. 34 Ecce ego ipse requiram oves meas. et visitabo eas, sicut visitat pastor gregem suum, in die quando fuerit in medio ovium suarum dissipatarum. Item: Et suscitabo super eas pastorem tuum, qui pascat eas, servum

meum. Pastor. Esaiae 40 Sicut pastor gregem suum pascet in brachio suo. Ezech. 34 Ecce ego ipse requiram oves meas. et visitabo eas, sicut visitat pastor gregem suum, in die quando fuerit in medio ovium suarum dissipatarum. Item: Et suscitabo super eas pastorem tuum, qui pascat eas, servum meum David: ipse pascet eas, et erit eis in pastorem. Esdrae lib. 4, cap. 2. Expectate pastorem vestrum Iustus Esaiae 41. Suscepit te dextera iusti mei Esa. 45. Rorate caeli desuper, et nubes pluant iustum. Esa. 51, Prope est iustus meus. Es. 62. Videbunt gentes iustum tuum.

Israel. Malach: 3. Veniet ad templum suum dominator. Sanctus sanctorum. Daniel. 9. Ungetur sanctus sanctorum. Sponsus. Psalm. 19. Et ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo. Oseae 2. Sponsabo te mihi, etc. Sol iustitiae. Malach. 4. Et orietur vobis timentibus nomen meum, sol iustitiae. Gloria Domini Esaiae 40. Revelabitur gloria Domini, et videbit omnis caro pariter quod os Domini locutum est, Leo. Hoseae 11. Sicut leo rugiet. Desideratus cunctis gentibus Hag. 2. ¶ Sic et in novo Testamento Christus multipliciter nominatur. Filius Dei dicitur

est substantia Christi. Quae enim dementia foret, dicere, eum suam substantiam effatum esse? Necesse foret et Apostolos, aliosque verbi ministros, meras Christi substantias eloqui: quo quid absurdius esset? Debere autem haec discerni, dicta aperte testantur. Iohan. 14. Si quis diligit me, verbum meum servabit, et pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus. Qui non diligit me, sermones meos non servat. Manifeste se et verba, hoc est doctrinam distinguit. Si Moysi scriptis non creditis, quomodo verbis meis credetis? Iohan. 5. Sermo quem ego loquor, non

eo fortius. Inde Accingi fortitudine: de qua loquutione et vicinis, in verbo ACCINGO dictum est, et mox aliquid dicetur. CINGERE verbum varia significata habet, quae percurram. Nam primum per metaphoram Psalm. 139. pro perpetua Dei praesentia accipitur, Semitam meam et accubitum meum cingis: id est, ubique ades quiescenti, et iter facienti, sicut cingulum totum corpus ambit. Cingens se, 2. Reg. 3, pro militari aetate ponitur: Congregaverunt sese ab omni accingente se cingulo. cingulum pro gladio ponit, qui ex cingulo dependet. Unde est illa phrasis crebra, Accingi

fuit etiam ornamentum viris et feminis, Esaiae 3. et hodierna die est in multis locis. Inde fit per metaphoram Ioel. 1. Et accingi gaudio ac laeticia. Exultatione colles accingentur, Psalm. 65. pro, ornati erunt proventu, et laetis aut secundis rebus. Sic Psalm. 30. Soluisti saccum meum, et accinxisti me laeticia. Contraria locutio est, ACCINGI SACCO, id est, lugubri veste indui. Sed de hac phrasi etiam in SACCO dicetur. Sic cingere bysso, Ezech. 16. pro ornare praeclaris vestimentis. Sic dicitur Iob 29. Cinxit me flagellis suis. In cingulo aut zona gestabant veteres

multa, et terribilis super omnes in circuitibus eius: id est, super omnes qui ei astant. Ibidem: Et veritas tua in circuitibus tuis: id est, passim circa te, in omnibus rebus tuis. Sic quoque Psalm. 27. Exaltabitur caput meum super inimicos meos, in circuitibus meis. Sic Psalm. 31. Audivi vituperationem commorantium in circuitu. Et 34. Angelus Domini castra metatur in circuitu timentium eum. Copiam videtur significare, Psalm. 12 In circuitu ambulabunt impii, quando exaltantur utilitates filiorum hominum: id

significat admodum crebro invocare Deum, praesertim maiori aliquo ardore, sive id clara sive submissa voce fiat. ut Psal. 3. et 17, Ego clamavi ad te, quia tu exaudies me. Sic Cananaei et duo caeci clamant: IESU fili David. Sic clamor, Psal. 5. Intellige clamorem meum. Exod. 22. Si clamando clamaverit ad me, audiendo exaudiam clamorem eius. Secundo, significat etiam, sine omnibus verbis. solo gemitu orare: ut Exod. 14, Quid clamas ad me? De qua re apte inquit Augustinus: Unde clamor in Scripturis cordis est, non vocis. Significat igitur in

ad caelos misericordia, et usque ad nubes veritas tua, Psalm. 36 et 86. Sic etiam in Apocalypsi dicuntur peccata meretricis pertigisse usque in caelum. Idem dicitur de turri Babel, Genes. 11. Sic credo accipiendum esse iliud dictum, peccavi in caelum, Luc. 15, id est, vehementissime, ita ut meum scelus pertingat caelum. Sed notae sunt tales loquutiones etiam Latinis. sicut Horatius dicit, se vertice sidera feriturum: de summa gloria. Triticum caeli, est manna, quia eam Deus caelitus pluviae aut roris instar demisit: Psalm. 78 et 105. Iustitiam e caelo prospicere, Psalm 85, pro

revelationibus. Quarto, pro perpendere. Num. 32. Cognoscite peccatum vestrum, quod inveniet vos: id est, perpendite. Est veluti effectus cognitionis, seu accuratior quaedam cognitio, aut etiam practica consideratio, contritio et perterrefactio de peccato. Sic Psal. 51. Peccatum meum ego cognosco: id est, gravi cum dolore ac contritione expendo ac perpendo. Quinto, pro variis cognitionis effectibus poni solet. Recitavimus autem alibi regulam universalem, latissimeque patentem, Quod verba Hebraea noticiae, non solam speculativam ac ociosam noticiam significent, sed et

est, sed quem Deus commendat. Et mox 12. Ego debui a vobis commendari. Secundo, alicuius fidei tradere, aut concredere fideliter servandum: ut Exod. 22. feruntur leges quaedam de rebus fidei alicuius commendatis. In hoc sensu dicitur Psalm. 31 et Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum: id est, oro te Deus, ut fideliter conserves, et beatum efficias spiritum meum. Sic et Actor. 14. 20. et 1. Petri 4 accipitur. Tertio, vicina huic significatio est, quod dicitur de traditione doctrinae, functionis ac donorum, quibus nos Deus etiam sancte vult uti. Sic dicitur, Cui

alicuius fidei tradere, aut concredere fideliter servandum: ut Exod. 22. feruntur leges quaedam de rebus fidei alicuius commendatis. In hoc sensu dicitur Psalm. 31 et Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum: id est, oro te Deus, ut fideliter conserves, et beatum efficias spiritum meum. Sic et Actor. 14. 20. et 1. Petri 4 accipitur. Tertio, vicina huic significatio est, quod dicitur de traditione doctrinae, functionis ac donorum, quibus nos Deus etiam sancte vult uti. Sic dicitur, Cui multum est commendatum, multum ab eo requiretur: Lucae 12. Item, Commenda

pro vehementer perterrefieri. Esaiae 7. Et commotum est cor domus David, sicut arbores vento. Commovere pedem, aut nutare, est, esse vicinum lapsui. Per metaphoram pro omni calamitate carnali aut spirituali, atque adeo etiam pro peccato ponitur. ut Psalm. 60. Non dedit in commotionem pedem meum. Idem et Psalm. 121 dicitur. Commovere populum, est quasi seditionem excitare, aut alioqui incitare: quod Lucae 23 Christo obiicitur. Commoveri viscera alicuius, Genes. 34, pro, maxima misericordia moveri aut affici erga aliquem. In commotionem aliquem aliquibus dari, videtur

et in Beneplacitum. COMPLERE, pro perficere, absolvere, crebro ponitur. Genes. 2. Complevit Deus omne opus. Exod. 5. Complete opus vestrum quotidie. Iud. 19. Libidinem complere. Esaiae 60. Complebuntur dies luctus: id est, finientur. Ezech. 5. Complebo furorem meum. Lucae 9. Excessum eius, quem completurus erat in Hierusalem. Esaiae 40. Completa est militia eius. Complere sermones alicuius, 1. Reg. 1. pro absolvere. Compleri etiam (crebrius tamen Impleri) sermo Domini aut prophetia dicitur, cum ea quae praedicta sunt â Deo, eveniunt. 1.

et non iudicabimini: nolite condemnare, et non condemnabimini. Alias evidentem convictionem aut redargutionem significat. ut, Ex ore tuo damnaberis et iustificaberis. Iob 9 et 15. Condemnabit aliquem os suum. Rom. 2. In quo alium iudicas, temetipsum condemnas. Dan. 1. Condemnabitis caput meum regi: id est, facietis me reum mortis. Sic Matthaei 12. Ninivitae in extrema die condemnabunt Israelitas. Esa. 54. Omnem linguam quae surget in iudicio contra te, condemnabis. Sic vox αὐτοκατάκριτος, proprio iudicio condemnatus,

Verum de cauteriata conscientia mox. Tertia significatio de noticia suorum mali aut perperam factorum, quae sunt veluti minor huius syllogismi aut ratiocinationis conscientiae in hisce dictis reperitur 1. Corinth. 4. Nihil mihi sum conscius, non tamen in hoc sum iustificatus: id est, nullum meum tetrum scelus novi, honeste ac pie vivo, si quis alius: non tamen propterea plene legi ac iudicio Dei satisfacio. In hac significatione etiam ethnicus poeta hac voce utitur, licet simul totam conscientiae ratiocinationem perstringat aut definiat, inquiens:
Conscia

quoque unum aut alterum exemplum addam. Aut iuraverit, non polluet verbum suum: Numer. 30. id est, non irritum faciet, quod pollicitus est. Sic Psal. 55. Polluit pactum suum: pro, violavit fidem datam. Aliquando significat permittere pollui. Ezech. 39, Non polluam nomen sanctum meum ultra: pro, non sinam pollui, Pollui nomen Dei, et sanctificari, contraria sunt, et exponuntur prolixe Ezech. 36. Pollui eos in muneribus suis: id est, permisi ut laberentur in scelus idololatriae. Actor. 15 praecipiunt Apostoli gentilibus conversis, ut abstineant a contaminationibus

videtur quasi quaedam abor stare ac vigere in mundo. Sed lex divina veluti malleus quidam confringens petras, conterit ac comminuit eum, ut veluti concisa arboraut columna icta fulmine humi iaceat. Sic minatur Dominus Levit. 26. Conteram superbiam duriciei vestrae. Ier. 23, contritum est cor meum in medio mei. Hinc venit ista significatio contritionis, quae in Ecclesia est usitata de priore parte Poenitentiae, cum mens hominis agnitione peccati et irae Dei potenter ac divinitus conteritur et conterretur: quae saepe in Sacris literis hac ipsa voce aut verbo describitur. Exempla aliquot,

anima: id est, tota voluntate. Sic etiam dicitur Dare cor suum ad quaerendum Deum, 2. Par. 11. Eadem phrasis est et Eccles. 7. 8. In eadem significatione accipitur et illa phrasis: Inclinare cor alicuius ad aliquid, aut post aliquid, aut in aliquid. Psal. 119. Inclina cor meum in testimonia tua, et non in avariciam. Sic propheta de corde suo, Ezech. 13: pro, qui suo arbitrio prophetat. Quod cor significet conscientiam, supra in voce Conscientiae dictum est. In qua significatione dicitur aliquem suum Cor percutere, ut Davidem, cum abscidit

cogitare. ut Deut. 32. Ezech. 40. Ponite cor vestrum ad omnia quae dixi, etc. pro, attendite, animadvertite. Sic ponere cor super antemurale, Psal. 48. Super greges Prov. 27. Pone cor tuum ad semitam per quam ambulasti Ier. 31. Annon posuisti cor tuum super servum meum? Iob 1. pro, annon considerasti eum? Sic 2. Sam. 18. Dan. 1. Hag. 1. Aliquando tamen simpliciter dicitur Ponere, subintellecta voce cordis, ut Iud. 19. Iob. 4. Quae locutio in eodem sensu accipitur. 1. Sam. 9. Asinis, quae perierunt, ne apponas cor tuum. 1. Sam. 25. Ne apponat

locutio in eodem sensu accipitur. 1. Sam. 9. Asinis, quae perierunt, ne apponas cor tuum. 1. Sam. 25. Ne apponat Dominus meus cor super virum impium: pro, ne commoveatur ob impium: pro, ne commoveatur ob iniuriam huius mali hominis, seu non curet eum. Sic et Proverb. 14. Vidi, et reposui cor meum. Priora quae fuerunt annunciate, et ponemus cor nostrum: Esa. 41. Contra, Ponere aliquid super cor, eandem prorsus vim habet. Eccles. 7. Vivens ponet illud super cor suum: id est, expendet. Sic et Esa. 42. 57. Iustus perit, et non est qui ponat super cor: id est, advertat animum,

hypocritico ac insincero corde aliquid agere aut moliri. Psalm. 12 Labio blanditiarum in corde et corde loquuntur. Eadem vis phrasis huius est, cum Iacob. 4 dicit, Purificate corda duplices animo: id est, instabili aut insincero animo praediti. Contra autem, Unire cor. Psalm. 86. Uni cor meum Domine, ut timeat nomen tuum: id est, ita confirma ac constabilito, aut ab omni dubitationum vacillatione ac fluctuatione libera, ut te sincere ac uno constantique motu diligat. Sic et Ezech. 11 promittit Deus, se daturum populo suo cor unum. Opponitur haec phrasis praecedenti, Corde et

confringam, et exaltabuntur cornua iustorum. Item Psal. 112. Cornua iustorum exaltabuntur in gloria: id est, potentia ac opes eorum gloriose crescent. Vicinum huic est, Exaltabit caput. Aliquando etiam similitudo unicornis additur: Psalm. 92. Exaltabis sicut unicornis cornu meum. Efferre cornu, similiter augmentum potentiae indicat. Psalm. 148. Extulit cornu populo suo: id est, vires, robur, virtutem. quasi dicat, Restituet pristinas vires ac dignitates populo suo. Germinare cornua: pro, oriri et crescere potentiam. Ezech. 29. In die illa germinare faciam

id est, contra ipsum Deum fecisse, cuius nomen propter ipsum inter gentes male audierit. Sic idem queritur, dolorem suum esse coram se semper: Psal. 34. Et ignominiam suam esse cora se omni die, Psal. 44. id est, quasi excarnificare se. 1. Sam. 20. Quod est peccatum meum coram patre tuo? pro, contra eum. Sic et illud Iohan. 10. Quotquot venerunt ante me, recte Contra exponi potest. De quo dicto vide in verbo Venio. Septimo, Caedicoram aliquo: pro, ab aliquo. Deuter. 28. Dabit te Iehova caesum cora inimicis tuis: pro, ab inimicis tuis. Populus Israel

tui sicut locustae, Nahum 3, principes significare videtur. Corona unctionis olei, Levit. 21 significat inaugurationem pontificis. CORPUS, primum significat istam crassiorem, magisve conspicuam hominis partem: aliquando etiam vitam istam vegetativam, ut Esa. 50. Corpus meum dedi percutientibus. Matth. 10. Nolite timere eos qui occidunt corpus. Sic corpus Domini recondi in sepulchro, aut non inveniri ibi. Sic Paulus dicit, scortationem esse peccatum in proprium corpus. Nam cum omnis coitus, quantumvis moderatus, valde laedat hominem: tum praesertim illae

eius synonyma, significant desinere. ut Psal. 12, Serva Domine, quoniam Gamar defecit, sanctus aut misericors: pro, desierunt amplius superesse pii. Quarto, significat privo. Defraudo cui laboro; et deficere facio animam meam bono: Ecclesiast. 4. pro, privo eam, defraudo genium meum necessariis commodis. Postremo, vox Defectionis cum singulari quadam emphasi 2. Thessal. 2 ponitur, cum dicit Paulus, Ultimam diem aut iudicium non venturum, antequam veniat ἀποστασία, aut defectio, et revelatus fuerit homo peccati. Quam

Deo exosa, eiusque irae ac poenis obnoxia. Sic Christus dicitur factus peccatum: Roman. 8. 2. Corinth. 5. DELINQUO, pro pecco, praesertim omittendo iniuncta, etiam Latinis usitatum est: sed in Sacris literis habet nonnunquam quosdam idiotismos: ut Oseae 5, Ibo et revertat in locum meum, donec delinquant, et quaerant faciem meam: pro, agnoscant se deliquisse. Sic Levit 5 et 6, Si anima peccaverit et deliquerit, feret iniquitatem suam, et offeret, etc. id est, et agnoverit et fassa fuerit delictum suum. Res aut factum pro eius noticia ponitur, ut supra in verbo

argenti sui urtica possidebit: Oseae 9. i. domos sumptuosas, aut intima cubicula, ubi argentum suum reponere solebant: vel etiam ipsi thesauri eorum, alicubi in loco ignoto et inculto abiecti latitabunt, crescentib ibi spinis ac urticis. Desiderabile oculorum Ezech. 24. Polluo sanctuarium meum, desiderabile oculorum vestrorum: pro, quod libentissime aspicitis tamquam singulare decus, praesidium ac ornamentum vestrum. Sic ibid. Deus prophetae dicit, En ego tollo desiderium oculorum tuorum: pro, rem desideratam oculis tuis, nempe uxorem tuam, hodie mori faciam. Loquutio

innixum scalae. Cap. 29. Videns Dominus quod despiceret Liam. Cap. 39. Erat Iehova cum Ioseph. Exodi 4. Dixit Iehova. Capite 6. Et locutus est Elohim ad Mosem, dicens: Ego Iehova, qui apparui Abraham, Isaac et Iacob in (El Schaddai) Deo omnipotente, et nomen meum Iehova non indicavi eis. Hoc est: Patriarchae quidem bene Deum cognoverunt: verum eiusmodi publica, et vulgo etiam nota concio de Deo nondum fuerat exorta, quemadmodum nunc per Mosen sonare atque inclarescere debebat. Habes hic tres appellationes Dei, Elohim, El, Iehova. Creberrime autem

12. Transibit Dominus percutiens Aegyptios. Capite 14. Liberavit Iehova in die illo Israel. Capite 15. Iehova vir bellicosus, Iehova nomen eius. Capite 31. Ego Iehova qui sanctifico vos. Capite 33. Vocabor in nomine Iehova coram te: vel ut alii reddidere, Praedicari faciam nomen meum Iehova ante te. Levit. 9. Apparuit gloria Iehovae. Deuteron. 31. Faciet Iehova eis, Reliqua testimonia, ubi Iehovae appellatio per totam Scripturam occurrit, nimis operosum esset adscribere. Itaque Lector sciat, ubi Dominus in Latino textu occurrit, plerunque poni Iehova. Esaiae 42

Apparuit gloria Iehovae. Deuteron. 31. Faciet Iehova eis, Reliqua testimonia, ubi Iehovae appellatio per totam Scripturam occurrit, nimis operosum esset adscribere. Itaque Lector sciat, ubi Dominus in Latino textu occurrit, plerunque poni Iehova. Esaiae 42 dicitur: Ego Iehova, hoc est nomen meum. Hierem. 33. Haec dicit Iehova, qui facturus est, et formaturus illud, et paraturus. Iehova nomen eius. Ionas 4. Oravit ad Iehova. Psalm. 83. Et cognoscant quia tu, et nomen tibi Iehova, et tu solus altissimus in omni terra. Iudith 9. Dominus nomen est tibi. Iehova etiam alicubi

Sum, qui sum (vel ERO, qui ERO) et ait: Sic dices filiis Israel: Qui est, misit me ad vos. Dixitque iterum Deus ad Mosen: Haec dices filiis Israel: Dominus Deus patrum vestrorum, Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Iacob, misit me ad vos. hoc nomen mihi est in aeternum, et hoc memoriale meum in generatione et generationem. Exodi 3. Non tantum autem haec appellatio respondet etymologiae nominis Iehovae, sed etiam vaticinium fuit de Messia. quasi diceret: Ego sum ille Deus, qui futurus est semen mulieris, et erit victima pro peccatis hominum. DEUS CAELI, vel Creator caeli et

Deus (Iehova Elohe) Israel non est similis tui. 1. Par. 29. Domine Deus Israel patris nostri. Esaiae 17. Dominus Deus Israel. Cap. 21. Dominus Deus Israel locutus est. Cap. 37. Dominus Deus Israel haec dicit. Cap. 45. Deus Israel propter servum meum Iacob, et Israel electum meum Hieremiae 11. Dominus Deus Israel. Cap. 30. Haec dicit Dominus Deus Israel. Ezech. 7. Haec dicit Dominus Deus terrae Israel. Et capite 11. Haec dicit Dominus Deus Israel. Cap. 20. Ego Dominus Deus Israel Ioel 3. Laetamini in

non est similis tui. 1. Par. 29. Domine Deus Israel patris nostri. Esaiae 17. Dominus Deus Israel. Cap. 21. Dominus Deus Israel locutus est. Cap. 37. Dominus Deus Israel haec dicit. Cap. 45. Deus Israel propter servum meum Iacob, et Israel electum meum Hieremiae 11. Dominus Deus Israel. Cap. 30. Haec dicit Dominus Deus Israel. Ezech. 7. Haec dicit Dominus Deus terrae Israel. Et capite 11. Haec dicit Dominus Deus Israel. Cap. 20. Ego Dominus Deus Israel Ioel 3. Laetamini in Domino Deo vestro. Psalm. 72.

cap. 14. Dominus exercituum. et cap. 17. 19. 22. 23. 24. 28. Dominus exercituum nomen eius. Cap. 37. Domine exercituum Deus Israel. et capite 51. Ego autem sum Dominus Deus tuus, qui conturbo mare, et intumescunt fluctus eius. Dominus exercituum nomen meum. Hiere. 7. Haec dicit Dominus exercituum, Deus Israel. Cap. 10. Dominus exercituum nomen illi. Cap. 11. Tu Domine Zebaoth. Et cap. 18. Haec dicit Dominus exercituum, Deus Israel. et cap. 29. Haec dicit Dominus exercituum, Deus

tuo in seculum seculi. Esaiae 6. Regem Iehova Zebaoth vidi. Esaiae 41. Afferte si quid forte habetis, dicit Rex Iacob. Praecedit autem, Dicit Dominus. Esai. 44. Haec dicit Dominus Rex Israel. Hierem. 10. Rex sempiternus. Malach. 1. Rex magnus ego, dicit Dominus exercituum, et nomen meum horribile in gentibus. Eccles. 2. Quis homo potest imitari Regem, qui eum ante fecit? Tobiae 13. Regem seculorum exaltate in operib. vestris. DOMINUS REX Israel, et redemptor eius, Dominus exercituum. Esaiae 44. SANCTUS simpliciter. Habac. 3. Sanctus de monte Pharan. Praecedit autem,

tibi anni vitae. Adimpleti dies: pro decurso vitae spacio. 1. Paralip. 17. Cum adimpleti fuerint dies tui, ut eas cum patribus tuis. Appropinquare dies: pro, instare aliquod tempus, aut metam temporis. Genesis 27. Appropinquant dies luctus patris mei, ut interficiam Iacob fratrem meum. Intelligo Dies luctus hic, pro die mortis: quasi dicat, Mox ubi pater meus mortuus fuerit, interficiam fratrem meum Iacobum. Sic Genesis 47. Et appropin quaverunt dies ut moreretur Israel. Sic dies venire, pro singulare aliquod tempus instare. Sic et Genesis 29. Completi sunt dies

ut eas cum patribus tuis. Appropinquare dies: pro, instare aliquod tempus, aut metam temporis. Genesis 27. Appropinquant dies luctus patris mei, ut interficiam Iacob fratrem meum. Intelligo Dies luctus hic, pro die mortis: quasi dicat, Mox ubi pater meus mortuus fuerit, interficiam fratrem meum Iacobum. Sic Genesis 47. Et appropin quaverunt dies ut moreretur Israel. Sic dies venire, pro singulare aliquod tempus instare. Sic et Genesis 29. Completi sunt dies mei, ut ingrediar ad illam. Consumere dies in bono: pro, vitam commode ac feliciter transigere. Iob 36. Si

Ecclesiae: hoc est, vehementer exhilarabitur, cum videbit tam multos converti et confluere ad sese. Sic et illud Psal. 119. accipiendum est: Viam mandatorum tuorum curram, cum dilataveris cor meum. Dilatari cor. 2. Corinth. 6, significat secure, libere et plena animi confidentia, non tantum excluso timore, sed etiam adhibito amore ac gaudio, cum aliquo agere aut loqui. Dicit enim ibi Paulus, suum cor dilatatum, et os apertum esse erga eos: iubetque eos non angusto erga se animo esse,

pro, an afflictionibus et calamitatibus prostrato et obruto par est amicos conviciari, cum eum consolari deberent? Significat etiam perire et consumi, Psal. 39. Liquescere aut dissolui facis, veluti tinea desiderabile hominis. id est, consumis, perdis. Psal. 22. Cor meum sicut cera liquescit in medio mei. id est, perit, absumitur. Dissolui, est aliquando mori. Phil. 1. Quia cupio dissolui, et esse cum Christo. Nam vita est coniunctio corporis et animae: quare mors est dissolutio illorum. Sic 1. Io. 3. Christus venit, ut dissoluat opera diaboli.

ac terrestria. Nunquid pones dominium caeli in terra? pro, num tu efficies, ut sicut nunc caelum dominatur terrae, ita posthac terra caelo intentet vim suam? Dominari alicui, significat etiam praevalere, ac opprimere eum: Psalm. 19 et 134. Deus dicit Hieremiae 31, Ipsi dissolverunt foedus meum, et ego בעלתי baalthi dominatus sum in eos. pro, durius et acerbius eis imperitavi. Est verbum deductum a nomine Baal, de cuius significatione supra dixi. Pollicetur igitur ibi eis Deus, mitius quoddam dominium in Novo testamento. DOMUS;

18. 21. Isaiae 45. Sic Deut. 31, Percuties inimicorum dorsa. Significat etiam non raro tristissimam castigationem, aut grave onus molestiarum: quia servi in dorso caedebantur. Et praeterea Psal. 66, Posuisti tribulationem in dorso nostro. Psal. 129. Supra dorsum meum araverunt. Sic Proverb. 10 et 26, Virga in dorso imprudentis. Contra autem Nahum 1, Conteram virgam de dorso eorum: liberationem significat. Sic et Psal. 81. Divertit ab oneribus dorsum. Ab hac servili conditione et castigatione videtur venire et illa phrasis, Dorsum

divinis non cedentis, legitur. Durum etiam pro difficili. Act. 9 et 26 Durum est tibi contra stimulum calcitrare. id est, Deo praepotenti, teque castigaturo repugnare. DUX, per metaphoram significat ipsum Meschiam. Matth. 2. Malach. [3.] Ex te orietur dux, qui regat populum meum Israel Causa huius metaphorae est, quia et doctrina sua regit populum, sicut dux legibus ac mandatis: et pugnat contra suos hostes, pro suis subditis, eosque potenter liberat. Hebr. 9 dicitur idem noster Meschias, dux et consummator fidei nostrae: ut qui tum inchoat veram pietatem in nobis,

Deus eos per se suumque verbum quasi clamore vocat: sed etiam, quia sicut herus ex turba famulorum certos aliquos ad aliqua singularia munia evocat (sicut ille inquit: Sosia adesdum, paucis te volo) sic Deus quoque tum totum populum suum vocat ad cultum suum, iuxta illud, Ex Aegypto vocavi filium meum: tum etiam singulos homines ad certas singularesque functiones. sicut Actorum 13 habetur: Separate mihi Barnabam et Paulum ad opus, ad quod vocavi eos. Quoniam autem non tantum vocatur populus Dei ad cultum Dei, sed etiam vocatur ex reliqua turba, aut confusione generis humani: ideo dicitur

73, Et ego, pene declinaverunt pedes mei. Ibidem: Et ego, accessio ad Deum bona est mihi. Psalmo 69. Et ego oratio mea fuit ad te. Ezech. 9. Et ego, non parcet oculus meus. Ego, ecce pactum meum tecum: Gen. 17, est mutatio inchoatae orationis in aliam formam. Et ego homines numeri: Gen. 34. pro, nos vero pauci sumus. Alioqui istud pronomen aliquando singularem emphasin habet, indicans eximiam personam, et certitudinem rerum, aut actionum: ut, Ego dixi, ego faciam, ego feram. Ego,

illam elevat animam suam: id est, cupide expectat. Sic et Ezech. 24. Tollam ab eis elevationem animae ipsorum. id est, quod praecipue desiderant, et quo se consolantur. Pro quo ibidem dicit Desiderium oculorum. Vicinum est, cum pro oratione ponitur. Ad te levavi animam meam: scilicet, tanquam meum unicum praesidium. Elevare, et Levatio, sunt nonnunquam propriae voces sacrificiorum: quia quae offerebant Deo, in altum elevabant. Num. 15. 16. Hinc armus elevationis, Exodi 29. Dedi tibi custodiam elevationum mearum, Num. 18. Levare alicuius faciem, est idem quod alii solent

posse, eoque illas tam diligenter lavatis, ut vobis mundae sanctaeque fiant Verum scitote, intus in infimo pectore latêre veram immundiciem, non in istis externis. Nam intima cordis vestri plena sunt rapina et scelere, seu pessimis affectibus ac cupiditatibus contra Deum ac proximum. Audite ergo meum consilium: si mundi ac puri esse vultis coram Deo, convertite primum intima cordis vestri in contrarium, ut sicut antea fuerunt mera rapina et scelus, ita nunc vicissim sint eleemosyna ac benignitas. Sic vobis omnia ista externa ultro erunt munda, sine istis ritibus lotionum et

5. Elongare dicitur furorem Deus, Isaiae 48, pro, differre poenas, propter nomen suum. Elongari a verbo mendacii, Exod. 23. pro, fugere ac vitare omne mendacium. ELOQUIUM dicitur in Sacris literis saepe de piorum precatione, aut gratiarumactione erga Deum. Effundo eloquium meum in conspectu eius: Psal. 142. Sic ponere ad Deum eloquium, Iob 5. Dei verbum crebro hac eadem voce notatur. Sic eloquia Dei dicuntur munda, et purgata instar argenti puri, Psal. 12. 18. 105. Eloqui peritus, Isa. 3. pro eloquente. ENCAENIA, quasi

habere eos pro seductoribus. ERUBESCO verbum, idem valet quod pudefio, aut confundor. Quare eius explicationem vide in verbo PUDEFIO, ubi illius Hebraismi expositi sunt. ERUCTARE, alias pro meditari posuit vetus Interpres: ut Psal. 45. Eructavit cor meum verbum bonum Alias pro effundere: ut Psal 19. Dies diei eructat verbum. Et Psal. 119. Eructabunt labia mea laudem tuam, cum docueris me statuta tua. pro, effundent. Putantenctare esse aliquid maius quam elo qui: quasi cordis cogitationes sua sponte erumpant per

surrexerit et ambulaverit super baculum, et innocens erit qui percusserit. Talia sunt et illa exempla: Genes. 42. Dixitque ad fratres suos, Reddita est mihi pecunia mea, et egressum est cor eorum. pro, tunc obstupefacti sunt. Gen. 47. Appropinquabunt dies luctus patris mei, et occidam fratrem meum. pro, tunc. Psal. 119, Contingat mihi benignitas tua, et respondebo exprobranti. pro, tunc, etc. Matth. 9. Abi in domum tuam, et ille surgens abiit. pro tunc surgens abiit. Mar. 7. Et congregantur. pro, tunc congregantur. Luc. 21. Et erunt signa in Sole et

2. Sam. 9. Et Mephiboseth comedet super mensam meam. pro, nihilominus. Sicut: Iob 5. Homo ad molestiam natus est, et scintillae attollunt se ad volandum. pro, sicut scintillae. Iob 34. Auris probat sermones, et palatum gustat ad comedendum. Quod coniunctio: Genes. 9. Statuam pa ctum meum, et non excindetur terra. pro, quod non excindetur. Genes. 44. Et accipietis etiam iustum. pro, Quod si acceperitis etiam iustum. Genes. 47. Pone manum tuam sub foemore meo, et facies mecum misericordiam. pro, iura quod facies, etc. Iosuae 2. Et dabitis mihi signum verum, et

Et complebit expiare sanctuarium, et offeret hircum. Et ego non sum sicut una ex ancillis. Ruth. 2. pro, cum non sim ut minima ancilla, 1. Sam. 28. Angustiis afficior valde, et Philistaei pugnant contra me. pro, cum Philistaei pugnent. Gen. 24. Nolite me detinere, et Dominus prosperavit iter meum. pro, cum vel quando quidem Dominus prosperaverit. Cum temporis: Marci 15. Erat autem hora tertia, et crucifixerunt eum. pro, cum crucifixerunt. Genes. 38, Et multiplicati sunt dies, et mortua est pro, cum multiplicatae essent dies, mortua est. 1. Sam. 25. Et benefaciet Dominus domino

1. Corinth. 1. Stulticia Dei sapientior est quam homines. Sapientia Dei in mysterio, 1. Corinth. 2. Loquimur sapientiam Dei in mysterio quae est recondita, quam praefinierat Deus ante secula in gloriam nostram. Mysterium. Roman. 16. Ei autem qui potens est vos confirmare secundum Evangelium meum, et praeconium IESU CHRISTI, iuxta revelationem mysterii, temporibus aeternis taciti, etc. 1. Corinth 4. Dispensatores mysteriorum Dei. Ephes. 3. Intelligite cognitionem meam in mysterio Christi, quod in aliis aetatibus non innotuit filiis hominum. Coloss. 4. Orantes pro

Evangelii, Actorum 15. Evangelium Pauli: qui Rom. 6. et 2. Timoth. 2, de Evangelio suo gloriatur, quod eius promulgandi munus sibi iniunctum esset: quomodo et Genesis septimo: ministerii respectu, virga Dei, et Mosis et Aaron virga vocatur. Romanorum secundo: Secundum Evangelium meum, etc. Suum appellat ratione ministerii. nam penes unum Deum est Evangelii edendi authoritas, sola dispensatio Apostolis commissa est. Sic et 2. Thess. 2 Evangelium appellatur suum, non quasi apud se natum, sed cuius illi mandata praedicatio fuerat. Sic idem 2. Timoth. 4,

peccatis. ut Rom. 11. Tempus est iam nos ex somno evigilare. Expergisci aut Evigilare Deum, est, suis laborantibus ac periclitantibus, opem ferre, et impios punire: ut Psalmo quartor Ut quid dormis Domine? expergiscere. Sic Psalmo trigesimo quinto, Expergiscere et evigila ad iudicium meum: id est, fer opem, etc. Evigilare malum contra aliquem, Ezech. 2, est, calamitatem eius appropinquare. EUNUCHUM, aliquando putant per catachresin significare potentem aulicum, etiam non exectum, sicut Ionathas versor Chaldaeus intelligit fuisse Ebedmeloch

tuis dispersae sunt gentes: Isaiae trigesimotertio. pro, praeclaris facinoribus. Exaltari aliquem, significat aliquando glorificari, aut potentem fieri. Psal. 12. Cum exaltantur vilitates filiorum hominum, circumquaque ambulant ventres. Et Psalm. 89, Exaltavi dilectum meum. Exaltaremanum, est praeclarum aliquod facinus aggredi et efficere. ut Psalmo decimo: Exurge Domine, et exalta manum tuam, nec obliviscaris pauperum. Sive quia in agendo manus extolluntur, sive quia Deus sic glorificatur. Aliquando etiam Liberari denotat, sicut prius in verbo Elevare

reprimunt aestum solis, amotis eius radiis: ita Deus puniendo potentes tyrannos, eorum crudelitatem ac ferociam, quo in miseros instar fervoris solis saeviunt, deprimet, extinguet, et amovebit. EXCITARE, pro incitare, extimulare. Psalm 35, et 59: Excita te, et evigila ad iudicium meum: more humano de Deo dicuntur. pro, mature subveni, ac succurre mihi. Excitare lanceam contra aliquem: pro, magno impetu invadere eum hasta. 1. Paralip. 11. Ille excitavit lanceam siccam contra 300, quos vulneravit vice una pro, magno impetu aggressus est hasta 300, quos in uno conflictu

verbi Dei, et verorum doctorum. Simili sensu ac fine Paulus etiam vestimenta sua excutit Act. 18, protestando contra Iudaeos, nolentes verbum Dei audire et accipere. Nehemias etiam hoc verbo, ac pene simili signo, sed longe in alium sensum, dicit: Etiam vestimentum meum excussi, ac dixi: Sic excutiat Deus omnem hominem, qui non compleverit verbum istud, de domo sua, et labore suo, et ita sit excussus ac vacuus. ubi est excommunicatio, aut dira imprecatio. EXECRATIO, est detestatio et abominatio alicuius: aliquando etiam solennis imprecatio mali,

Expergiscere ad me ob iudicium, quod praecepisti: id est, aggredere defensionem iustitiae ac mandatorum tuorum, et huc accurre ad me, opitulaturus mihi qui laboro ac periclitor in eo ipso opere officio ac conatu, quem mihi iniunxisti. Sic et Psalmo 35. Expergiscere et evigila ad iudicium meum et Psalmo 44. Evigila, ut quid dormis Domine? expergiscere. Caeterum cum homini tribuitur, tum plerunque significat aut veram contritionem, qua ex illa carnali securitate excitamur, ut consideratione peccatorum nostrorum, irae ac poenarum Dei perterrefiamus, et ad misericordiam Dei

Nam iacentes aut dormientes nihil praeclare, strenueve agunt, aut efficiunt. Transfertur porro per anthropopathiam, ab hominibus ad Deum: ut Psalm. 68. Exurgat DEUS, et dissipentur inimici eius. Sic et Psalm. 2. Exurge Domine, serva me DEUS meus. Psal. 59. Exurge in occursum meum, et vide. Psal. 12. Propter miseriam inopum, et gemitum pauperum nunc exurgam, dicit Dominus. Caeterum Psal. 57 semet excitat hisce verbis David, ad celebradum DEUM: Exurge gloria mea, exurge nablum et cithara: exurgam diluculo. F

ac probari. Vicina huic significatio est, cum aliquis dicitur consulere faciem Domini: id est, ipsam providentiam, praesentiam, ipsummet Deum: 2. Regum 21. 1. Sam. 13. Sic Danielis 2. Et misericordias petierunt a facie super secreto illo. id est, ab ipso Deo; Psalmo 17. A facie tua iudicium meum prodeat. pro, a te. 1. Paralip. 29. Misericordia et divitiae a facie tua. pro, a te. Sic saepissime alias. Saepe etiam de homine iisdem ferme significationibus vox haec usurpatur. Deuteronomii 20. Atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis. id est, ipsos pauperes ac miseros

super secreto illo. id est, ab ipso Deo; Psalmo 17. A facie tua iudicium meum prodeat. pro, a te. 1. Paralip. 29. Misericordia et divitiae a facie tua. pro, a te. Sic saepissime alias. Saepe etiam de homine iisdem ferme significationibus vox haec usurpatur. Deuteronomii 20. Atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis. id est, ipsos pauperes ac miseros contumeliose affligitis, perinde ac si in faciem eos caederetis. 2. Paral. 7. Et oraverunt, et exquisierunt faciem meam. id est, me aut favorem meum, ut supra. Facies senum non honoraverunt, Thren. 5. Sapientia hominis

ferme significationibus vox haec usurpatur. Deuteronomii 20. Atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis. id est, ipsos pauperes ac miseros contumeliose affligitis, perinde ac si in faciem eos caederetis. 2. Paral. 7. Et oraverunt, et exquisierunt faciem meam. id est, me aut favorem meum, ut supra. Facies senum non honoraverunt, Thren. 5. Sapientia hominis illustrat faciem eius, Ecclesiast. 8. id est, tum exhilarat, tum et glorificat eum. Facies tua vadat ad bellum. 2. Samuelis 17. pro, ipsemet praesens esto in conflictu. Contra autem, a facie Domini dicitur fugere

vitam et cuiusvis hominis facta transfertur. Singuli enim et iudicare vere de omnibus rebus, et easdem iuste tractare aut exe qui debemus: sicut et Aristot. praecipit, ad rectas actiones tum iudici verum, tum appetitionem voluntatis sanam requiri Psalm. 9 dicit David de Deo, Fecisti iudicium meum id est, exequutus es: vindicasti me de adversariis, contra omne ius me opprimentibus. Sed de hac quoque phrasi in vocibus IUSTITIA et IUDICIUM. Illud tantum adhuc annotetur, quod saepe de aliquo, praesertim rege aut gubernatore dicitur, quod fecerit iudicum et iustitiam: ubi haec phrasis non

in progressu dilatantur. Quod si contrario modo fierent, venti multum, lucis autem parum introiret. FERO, in verbo PORTO explicabitur. FERAE, sunt animalia sylvestria: crebro tamen tantum maiora et noxia hac voce indicantur. Sicut Iacob dicit: Fera pessima devoravit filium meum. Per metaphoram vero, aut parabolam, animalia quidem mansueta gentes mansuetiores et cultui divino deditas: contra autem ferae sylvestres, impias, et a vero Deo alienas denotant. FERIAE, Latinis diem festum, quo a servilibus operibus ocium agere cogimur, significat. In Ecclesia

separabit a dilectione DEI. Item, Certo novi aut persuasus sum, quod nihil sit prophanum. 2. Timoth. 1. πέπεισμαι, Certo persuasus sum, aut confido, quod et in te habitet. et 2. Timoth. 1. Persuasus sum ac confido, quod potens est custodire depositum meum, usque ad illam diem. Est vero illud quoque valde memorabile, quod idem ut et prius dixi, verbum sono ac sensu aut significatione, πειθω patha, etiam in Hebraea lingua, ac veteri Testamento reperitur. Nec tantum reperitur, sed ipse quoque sanctissimus

Proverb 3. Fiduciam habe in Domino ex toto corde tuo, et ne innitaris prudentiae tuae. Sic et Prover. 22. Fiducia tua sit in Domino. Huic fiduciae etiam in veteri Testamento promittitur vita aeterna. Isaiae 57. Fiduciam habens Dei, haereditabit terram, et possidebit montem sanctum meum. Fiduciam habemus per Christum ad Deum. 2 Corin. 3. Fiducia quam habemus in Deo, haec est, quod quaecunque petierimus secundum voluntatem eius, exaudit nos primae Ioannis quinto. Fiducia aliquando etiam ipsam rem cui fidimus, seu quae in nobis excitat fiduciam, significat. ut Iob decimo

Finire, pro perdere. Zophoniae primo: Finiendo finiam omnia e superficie terrae. pro, perfecte perdam, nulli parcendo. sicut ipse mox exponit, inquiens: Consumam homines et animalia, consumam aves caeli. Sic et 1 Samuelis 16 reperitur: Sunt ne finiti pueri? id est, num omnes produxisti in meum conspectum? Finis consummationis, Psalmo 119. Omnis consummationis vidi finem latum tuum mandatum nimis. id est, omnia quantumvis praestantia, solida, et probe absoluta ac perfecta intereunt: sed verbum Dei manet in aeternum, firmum ac ratum credentibus. Finis legis dicitur Christus, ad

totam vitam, omnesque actiones notat. Quare et fores id sunt, ubi perpetuo versamur. Vult ergo dicere, vel originale peccatum perpetuo affectaturum tyrannidem supra nos: vel peccatum, iram Dei, Satanam, et poenas perpetuo cervicibus nostris inhaesuras: sicut et David queritur dicens. Peccatum meum coram me est semper. Denique totus locus, praecedentia et sequentia ostendunt, ibi non agi de somno aut dormitatione peccati: sed de eius perpetua infestissimaque pugna cum misero homine. Nam et

id est, doctrinam, claves, et totius ministerii Christi severitatem. Psal. 129. Dominus iustus praecidit funes impiorum: id est, vim, potentiam ac fraudes, quibus pios perinde in sua servitute colligarant, ut agricolae equos aut boves solent alligare suo aratro. Sic Iob 30: Funem meum soluit Deus, et afflixit me Dei mei potentia. Sic possis interpretari et illud Psal. 18, Circumde derunt me funes mortis, item funes inferni. Aliqui malunt dolores, quando quidem hevel utrunque significat. Sed rectius funes: sicut mox sequitur, Laquei mortis. Sic et Iob

Ponitur aliquando gaudium pro suo effectu: id est, pro laeto sermone. ut Psal. 126. Tunc repletum est os nostrum Gaudio: id est, laeto sermone, gratiarum actione, et celebratione Dei. Gaudium etiam pro ipsa fruitione boni, unde gaudium oritur. Iohan. 3. Baptista dicit, Gaudium meum impletum est: id est, plene perfruitus sum bono optato, nempe praesentia ac gloria Meschiae. Sic opinor dici etiam Iohan. 15: Ut gaudium meum sit in vobis, et gaudium vestrum implentur: id est, plene perfruamini meis bonis. Dicitur et Deus gaudere super populo suo, Isa. 62. id est,

laeto sermone, gratiarum actione, et celebratione Dei. Gaudium etiam pro ipsa fruitione boni, unde gaudium oritur. Iohan. 3. Baptista dicit, Gaudium meum impletum est: id est, plene perfruitus sum bono optato, nempe praesentia ac gloria Meschiae. Sic opinor dici etiam Iohan. 15: Ut gaudium meum sit in vobis, et gaudium vestrum implentur: id est, plene perfruamini meis bonis. Dicitur et Deus gaudere super populo suo, Isa. 62. id est, delectari eorum pietate ac felicitate. Urbs gaudii mei, Ierem. 49. pro, de qua gaudere solebam. Domus gaudii, Isa. 32. id est, de qua quis

deficiente stirpe Davidis, sicut nonnunquam nova germina ex semimortua radice veteris trunci oriuntur. Porro quia Prophetae multum inculcant nomen germinis de Meschia: inde factum est, ut Zach. cap. 3, hoc nomen ei quasi proprium attribuerit. inquit enim ibi Deus: Ecce adduco servum meum germen. Quasi diceret: Eum servum adduco, quem toties per prophetas nominavi germen. tametsi de hac voce vide in Orior. Isaiae 4, vocat Meschiam germen Domini et fructum terrae: ubi videtur recte duas eius diversas naturas, et naturarum diversas origines indicare, quod germen

aut biceps, significat rem valde efficacem. Psal. 149, Gladius biceps in manu eorum, ut faciant ultionem in gentibus. Sic Hebr. 4, sermo Dei dicitur esse penetrantior quovis gladio ancipiti. Nominatur aliquando ipsum Dei verbum gladius. Ephes. 6. Hebr. 4. Isa. 46. Posuit os meum sicut gladium acutum, propterea quod spirituali hoc gladio omnis impietas ac error, ipsi quoque seductores, et pater eorum diabolus, confodiantur et iugulentur. Quinetiam hoc uno et efficaci penetrantissimoque gladio Spiritus sanctus nostrum veterem Adamum in imo corde latitantem iugulat,

quia sunt hominis partes vel maxime gloriosae, eumque glorificantes ac ornantes. Gen. 49, In coetu eorum non uniatur gloria mea: id est, anima: ut plerique interpretantur. Psalm. 30, Psallat tibi gloria mea: id est, anima, aut etiam lingua. Psal. 16. Idcirco laetatur cor meum, et exultat gloria mea. LXX γλῶσσα μου, lingua mea: forte autem rectius, anima. Psalm. 108, etiam pro anima accipitur, cum dicit: Paratum est cor meum, canam, psallam etiam, gloria mea. Gloria pro ornamento crebro reperitur. Sic 1. Cor. 11,

tibi gloria mea: id est, anima, aut etiam lingua. Psal. 16. Idcirco laetatur cor meum, et exultat gloria mea. LXX γλῶσσα μου, lingua mea: forte autem rectius, anima. Psalm. 108, etiam pro anima accipitur, cum dicit: Paratum est cor meum, canam, psallam etiam, gloria mea. Gloria pro ornamento crebro reperitur. Sic 1. Cor. 11, gloria quidem mulieris dicitur esse coma, gloria autem viri mulier, et gloria Dei vir. Gloriosum enim est Deo, quod talem subditum habeat, qui eum ut viva imago referat, celebret ac colat. Sic et viro

quo gloriam meam in ignominiam: subintelligitur, vertetis? Similiter in utroque loco verbum subinteligendum est. Ponitur item, crebro vox Gloria communi more pro illa celebratione externa, aut honesta fama, ut David Psal. 7 inquit, Deducat gloriam meam in pulverem: id est, nomen meum obscuret, et inglorium efficiat. Gloria etiam dignitatem significat. Sic 1. Corinth. 15. dicitur esse alia gloria solis, alia lunae: id est, eius essentialis praestantia aut decus, quo multum excellit sol lunam, caeterasque stellas. Gloria ad Deum relata, significat aliam ipsam gloriosam

Dei. Sic dicit Deus, Gloriam meam alteri non dabo: id est, mihi debitam celebrationem, honorem, etc. Sic et Christus Iohan. 11 ait, Morbum Lazari esse non ad mortem, sed in gloriam Dei: id est, ut Deus per eum glorificetur ac celebretur. Roman. 3. Si veritas Dei exuperavit per meum mendacium in gloriam ipsius. id est, ut ipse celebretur, glorificetur. Ephes. 1 bis repetitur, In laudem gloriae ipsius: id est, ad laudandam ac celebrandam eius gloriam. Sic accipitur haec vox in angelorum cantico, Gloria in excelsis Deo: quia per Evangelium et Christum vere glorificatur ac

34 et 63. Significat porro typice hoc idem nomen Idomitarum, omnes impios et adversarios verae Eccles. IECUR, fons sanguinis est, in quo porro a Scriptura anima et vita collocatur. Effundi iecur: id est, fontem vitae, pro exanimari poni solet. Thren 2 Effusum est in terram iecur meum, propter contritionem filiae populi mei. i. prorsus exanimatus, et quasi mortuus sum Alio qui pro fonte amoris, ac praesertim rei venereae poni solet, eoque nonnunquam concupiscentiam significat. Proverbiorum septimo. Donec transeat sagitta iecur eius. id est, donec incidat in extremum ac

invocari in nomine Domini. id est, nomen Domini, in accusativo. Levitici 4. Si peccaverit in peccato populi: id est, peccatum populi, commune peccatum, cuiusmodi vulgo peccatur. Deuteronomii 18. Et ministrabit in nomine Domini. id est, nomen Domini. Proverbiorum 9. Venite comedite in panem meum. Psalm. 72. Producent montes pacem populo, et colles in iustitia id est, iustitiam. Matthaei 10. Qui confite bitur in me coram hominibus, confitebor et ego in eo coram patre caelesti. id est, me et illum. Dativi articulus, Marci 1. Credere in Evangelio pro, Evangelio. Sic Actorum 4.

Unusquisque in peccato suo morietur. id est, propter. Vendi in pane: id est, propter. vel pro pane. Contra, 1. Reg. 2. In anima sua: id est, contra animam suam locutus est: id est, in exitium vitae, in perniciem suam. Occidi virum in vulnere meo, et puerum in livore meo: Genesis 4. id est, in meum exitium, contra memetipsum. Sic Latini, scribere in aliquem, armari in aliquem: pro, contra. Pro, seu in alicuius commodum. 1. Sam. 19. Loquar in te: id est, pro te ad patrem. Ibidem, Locutus est Ionathan in David: id est, pro Davide, bonum id patrem suum. Inter, Matth. 16. Ipsi vero

ut, operari in ferro, aureo, argento, aere, etc. id est, ex auro, argento, aere, In Domino, aepe videtur significare propter Dominum, seu Domini auxilio cooperante, et potenter agente: seu de Domino, et quasi causam efficientem rei. ut 1. Samuel. 2. Exaltatum est cornu meum in Domino: id est, propter Domini favorem. Ἐν τούτῳ, In hoc, in Novo testamento non semper significat in aliqua re aliquid existere, situmve esse, ut solent corpora in loco aut tempore esse, aut accidentia in corpore: sed saepe ponitur pro Hinc,

significat quasi quendam communem locum mortuorum, alias bonorum, alias malorum sicut et Latinis inferi sunt omnes mortui, sive in suppliciis crucientur, sive in campis Elisiis delicientur: quod et Augustin. notavit Sic videtur accipere Iacob Gene. 37. Descendam lugens in infernum ad filium meum. tametsi hic posset pro ipso sepulchro aut morte accipi, quemadmodum et supra dictum est. Sensus enim huius loci est: Hic dolor aut tristis casus amissi filii erit mihi causa mortis, nec me dedet, interficiet me, non autem ut communiter intelligunt, Non desinam flere, dolere ac lugere toto

expectavit (scilicet expectavit tum poenitentiam malorum, tum et arcae absolutionem) tempore Nohae, cum arca fabricaretur. Carnem igitur Christi intelligo vitam hanc mortalem, qua Dominus privatus fuit in passione: spiritum vero, animam quam patri commendat clamans, In manus tuas commendo spiritum meum, ut ipsamet Evangelistarum verba habent. Ea igitur anima aut spiritus ideo vivificata dicitur, quia liberata fuit miseriis huius vitae, et etiam ipsius ultimae passionis contumeliis. Quin et reatu et ingenti mole peccatorum, quae longe tristissima et gravissima onera Christus in ipsam

violento 1 Par. 12. Si autem venistis ad decipiendum me, pro adversariis meis, absque iniquitate mea in manibus meis, videat Deus patrum nostrorum, et arguat. in Hebraeo, cum non sit violentia: id est, violentus, seditiosus et sanguinarius conatus. Psalm. 31. Corruit in iniquitate mea robur meum in Heb. Avon, pro quovis maiori peccato accipi potest. sensus autem est: Dum luo poenas peccatorum meorum, absumitur robur meum. Psalm. 66. Iniquitatem si vidi in corde meo, non exaudiat Dominus, id est, Si vel male mihi conscius fuissem, et cor meum me damnasset: vel etiam si ex corde aut

Deus patrum nostrorum, et arguat. in Hebraeo, cum non sit violentia: id est, violentus, seditiosus et sanguinarius conatus. Psalm. 31. Corruit in iniquitate mea robur meum in Heb. Avon, pro quovis maiori peccato accipi potest. sensus autem est: Dum luo poenas peccatorum meorum, absumitur robur meum. Psalm. 66. Iniquitatem si vidi in corde meo, non exaudiat Dominus, id est, Si vel male mihi conscius fuissem, et cor meum me damnasset: vel etiam si ex corde aut studio, vel ex proposito vacassem iniquitati. Psal. 49. Quare timerem in diebus malis, cum iniquitas conculcantium

Psalm. 31. Corruit in iniquitate mea robur meum in Heb. Avon, pro quovis maiori peccato accipi potest. sensus autem est: Dum luo poenas peccatorum meorum, absumitur robur meum. Psalm. 66. Iniquitatem si vidi in corde meo, non exaudiat Dominus, id est, Si vel male mihi conscius fuissem, et cor meum me damnasset: vel etiam si ex corde aut studio, vel ex proposito vacassem iniquitati. Psal. 49. Quare timerem in diebus malis, cum iniquitas conculcantium me circumdat me? Iniquitas saepe significat poenam iniquitatis, ut in Regulis de synecdoche copiose explicatur. Hinc

liber ab execratione, aut poena ei adiuncta. Oseae 8, Non diu ferent impunitatem. Proverb. 29: Manum ad manum, malus non erit innocens. id est, non diu erit impunitus: id est, non evadet poenas, etiamsi multos habuerit defensores. Hierem. 25: Ecce in civitate super quam invocatum est nomen meum, incipiam malum facere, et vos innocendo innocentes eritis: non eritis innocentes. id est, Ego puniam meum proprium populum, et vos impii ac idololatrae speratis vos fore immunes a poenis, ut innocentes? Haudquaquam eritis immunes a poenis. 1. Reg. 2: Et nunc ne sinas eum innocentem. pro,

ad manum, malus non erit innocens. id est, non diu erit impunitus: id est, non evadet poenas, etiamsi multos habuerit defensores. Hierem. 25: Ecce in civitate super quam invocatum est nomen meum, incipiam malum facere, et vos innocendo innocentes eritis: non eritis innocentes. id est, Ego puniam meum proprium populum, et vos impii ac idololatrae speratis vos fore immunes a poenis, ut innocentes? Haudquaquam eritis immunes a poenis. 1. Reg. 2: Et nunc ne sinas eum innocentem. pro, impunitum. Genes. 44: Apud quem invenietur scyphus, erit mihi servus, vos autem eritis innocentes. id est,

cum intellectu: id est, intelligens, prudens. 1. Paralip. 26. Facere aliquid cum intelligentia: pro, admirabili et ineffabili ingenio, arte ac sapientia. Iob 34. Verba eius non sunt cum intellectu. id est, imprudenter loquitur. Intelligentiae pro doctis documentis. Proverb. 8. Os meum loquitur sapientiam, et cor meum meditabitur intelligentias: id est, sapientes sententias, et erudita documenta prudentiae. Sic Proverb. 13, Intelligentia bona dat gratiam. id est, prudens ac salutare praeceptum. Intelligentiarum vir, aut populus: pro, intelligens; seu instructus

prudens. 1. Paralip. 26. Facere aliquid cum intelligentia: pro, admirabili et ineffabili ingenio, arte ac sapientia. Iob 34. Verba eius non sunt cum intellectu. id est, imprudenter loquitur. Intelligentiae pro doctis documentis. Proverb. 8. Os meum loquitur sapientiam, et cor meum meditabitur intelligentias: id est, sapientes sententias, et erudita documenta prudentiae. Sic Proverb. 13, Intelligentia bona dat gratiam. id est, prudens ac salutare praeceptum. Intelligentiarum vir, aut populus: pro, intelligens; seu instructus prudentibus praeceptis. Isaiae 27, Non

Scripturae sensu aliter valeat, aut recipiatur, nisi ex perspicuo verbo Dei vere ac evidenter comprobata. INTERROGARE, aliquando est consulere aliquem. Deut. 4, Interroga dies antiquos: pro, consule diaria et annales veteres. Isaiae 30: Os meum non interrogastis: id est, non consuluistis. Genes. 24, Interrogemus os eius: pro, audiamus, quid Rebecca de hac re sentiat, aut respondeat. Genes. 25, Abiit Rebecca ad interrogandum: id est, consulendum Dominum, de collisione foetus. Numer. 27. Et interrogabit

ut inveniatur eis? id est, ut sufficiant eis illorum carnes? Laedere. Deut. 19. Si cui excidens ferrum securis invenerit proximum, et morietur: id est, laeserit, percusserit. Deuteron. 31, Inuenient te omnia haec mala: pro, affligent. Genes. 44. Ne videam afflictionem, quae inveniet patrem meum. Existere: ut Philip. 2, Figura repertus ut homo: id est, vere talis existens. Sic Germanice, Er findet sich ohne geld, oder ubel zu pass: pro, talis nunc existit. 1. Samuel. 13, Recensuit Saul populum, qui inventus est cum eo: id est, qui cum ipso erat. Dan. 11 Et convertet faciem

aliquem sibi aliquid parare aut consequi: ut testatur Ulpianus in oratione Demosth. contra Timocratem. INVESTIGARE, idem ferme quod scrutari, diligenter perquirere, item explorare: Ecclesiast. 2, Investigavi in corde meo. Aliquando Interrogare. 1. Sam. 20, Si investigavero patrem meum: id est, cognovero sententiam patris mei. Excogitari. Iob 32. Auscultavi usque ad intelligentias vestras, dum investigaretis sermones pro, dum excogitaretis quae locuturi essetis. Cordis investigationes: pro, ubi cor ipsum diligenter aliquid investigat, ac scrutatur.

Aenosch sit coeptum invocari in nomine Domini non quod ante nulla vera religio publice floruerit, sed quod tunc multo gloriosior fulgere coeperit, quam antea obscurata religione Abelis morte. Psal. 14. An non intelligent operarii vanitatis, qui comedunt populum meum sicut panem, et nomen Domini non invocant: pro, non colunt: Chaldaeus vertit, Non praedicant. Genes. 12. Et aedificavit ibi altare, et invocavit nomen Domini. totum cultum complectitur: id est, praedicationem, sacrificationem, et orationem. Sic et sequenti capite. Sic quoque

ideoque locutum esse: et alioquoties repetit, se in nomine Domini invocasse: id est, praedicasse, eoque persecutionem pati: quare opem Dei implorat, Psal. 18, Laudans invocabo Deum: pro, praedicabo, celebrabo. Tertio, simplicem denominationem notat. ut Genes. 48, Vocetur nomen meum super pueros istos: id est, cognominentur de meo nomine, dicantur filii Iacob. Solent enim Hebraei, sicut et Graeci, cognomen alicuius exprimere, tantum adiecto patris nomine. ut Xenophon filius Grylli, Aristoteles filius Nicomachi, Cambyses filius Cyri. Adoptabat. n. ibi Iacob. sibi duos

et populus dictus est tuus populus et tua civitas, et tu dictus habitusque es eius Deus: in tuam ergo maximam ignominiam cedit, quod perinde nunc oppressi ac conculcati iacemus, ac si tu Deus noster tuos liberare nequeas. Actor. 15 citatur ex Amos 9, Et omnes gentes super quas vocatum nomen meum. i. quae dicuntur meus populus, quae numerantur inter meos cultores: sicut si nunc diceremus, quae Christianae vocantur aut censentur: nisi quis malit exponere, a quib. ego invocor, aut imploror. Sic et illud Iac. 2 accipiendum est: An non divites blasphemant bonum nomen, quod est vocatum

est, cum vindicare valet. ut Deuter. 32, Dominus iudicabit populum suum. i. vindicabit, puniendo impios liberabit. Iacob idem videtur velle, Gen. 48. Dan iudicabit populum suum, sicut aliqua alia trib. Israel. tametsi etiam de gubernatione ac regimine accipere possis. Iudica iudicium meum. i. vindica, aut etiam exequitor. Psal. 119. In hunc serisum Deus crebro dicitur esse iudex viduarum et pupillorum, i. eorum vindex et assertor, aut liberator contra oppressores. Psal. 71, Iudicabit pauperes populi. i. liberabit. Aliquando tamen ista locutio,

causam probri mei de manu Nabod. Hierem. 51: Dixit Dominus, Ecce ego iudico causam tuam, et ulciscar ultionem tuam. Hier. 50: Redemptor eorum fortis, iudicando iudicabit iudicium eorum. Sic et accipitur, Facere alicuius iudicium: Psal. 9. Laetabor, quoniam fecisti iudicium meum, et causam meam. Iudicaturus dicitur Christus inter gentes, et coarguturus populos multos: quod a iudice politico sumptum, primum quidem significare videtur, diiudicatis causis componere dissidia gentium, atque ita pacem inter eas constituere: sed ibi proprie per metaphoram dicitur, quod

[?: i- ] caverunt: Hier. 5. Sic 1 Reg. 8. Faciesque iudicium eorum id est, ipsorum causam ages. Psal. 140. Ego cognosci quoniam faciet Iehova iudicium inopis, et vindictam pauperis. Iob. 23: Proponat aequitatem contra me, [?: ] ad victoriam perveniet iudicium meum. ubi tamen rectius de ipso iure aut iustitia causae intellexeris. Quae to, pro potestate seu iure, quod quis habet in re aliqua Deut. 18. Porro hoc est ius sacerdotum, quod illis debetur â populo. et cap. 21, Ius primogeniturae. 1 Sam 1 Nec cognoverunt ius sacerdotum erga

statu, conditione. Iudicum 13. Quod erit iudicium pueri, et opus eius? 2. Reg. 1, Quis habitus fuit eius viri? Quaerit rex de statura, aetate et forma, seu habitu vestimentorum: quemadmodum ex servorum moxresponsione sumere licet. Isaiae 49, Conditio seu status meus a Iehova, et opus meum a Iehova. Proverb. 29. Rex in iudicio stabiliet terram, sed ius exactionum subuertet eam: id est, cum id solum exigit, quod iure illi debetur. Et pluraliter Iudicia: 2. Reg. 6, Iuxta omnes dispositiones suas. Duo decimo, pro causa, seu casu qui in iudicio incidit, et de qua partes

Psal. 72. Iudicia tua regi da, et iustitiam tuam filio regis: pro, doce regem nostrum, eumque tuo spiritu rege, ut ubique prudenter ac iuste agat, Iudicia Dei saepe horrendas poenas notant, ut supra indicavi, atque quasi grandia facta ac miracula Dei. Exodi 7, Educam populum meum in iudiciis magnis: id est, patratis grandibus miraculis, et afflictis horribiliter Aegyptiis. Num. 33. Et in diis eorum fecerat iudicia. Exodi 6. Iudiciis magnis redimam vos. Sic et Hierem. 51, Iudicium Babylonis dicitur pertigisse usque in caelum: id est, eius poena castigatio eius:

huius metaphorae est, quia doctrina alligat homines, ut certa quadam ratione sentiant, vivant et agant. Sic et eiusdem 2 accipi videtur: A' seculo confregisti iugum, rupisti vincula. In hoc sensu accipi posset, quod Dominus IESUS suum Evangelion vocat iugum, Matthaei 11 inquiens: Tollite iugum meum super vos, etc. Iugum enim meum leve est, et onus suave. Quod non (ut quidam male intelligunt) de praecepto charitatis, quod est omnium difficillimum, utpote totam legem in sese continens, dicit: sed potius, quia Evangelica doctrina primum summam felicitatem ingentiaque bona

homines, ut certa quadam ratione sentiant, vivant et agant. Sic et eiusdem 2 accipi videtur: A' seculo confregisti iugum, rupisti vincula. In hoc sensu accipi posset, quod Dominus IESUS suum Evangelion vocat iugum, Matthaei 11 inquiens: Tollite iugum meum super vos, etc. Iugum enim meum leve est, et onus suave. Quod non (ut quidam male intelligunt) de praecepto charitatis, quod est omnium difficillimum, utpote totam legem in sese continens, dicit: sed potius, quia Evangelica doctrina primum summam felicitatem ingentiaque bona affert: deinde quia liberat a iugo Satanae,

omnia opera divinitus mihi â patre praescripta. Quarto: Iustitia dicitur etiam praemium piae ac iustae vitae, quo quasi testimonio iustitia nostra ornatur. Sic posses accipere illud Iacobi Gen. 30. Cras respondebit mihi iustitia mea: id est, testimonium ac praemium Dei, quo meum fidele famulitium tibi praestitum exornabit. Quinto: locutionem Iustitia Dei, negabat Osiander usquam in Sacris literis reperiri pro illa legali iustitia, qua bonis bene, et malis male facit: sed tantum pro benignitate, beneficentia aut misericordia Dei. Cum enim de legali

nobis applicatur, nostrorum debitorum ac chirographi abolitio est. Non enim illa duo adeo diversa sunt, ut cuipiam negligentius consideranti videri queant: sed unumquid nempe Christi persolutio, aut abolitio nostri debiti. Eo ipso enim quod alius pro me soluit, suamque solutionem mihi adscribit meum chirographum aut debitum delet. Hinc est, quod Paulus exponens et confirmans veram iustitiae formam, Rom. 3, redemptionem passione Christi factam, seu iustitiam Christi nobis exhibitam, cum abolitione debitorum nostrorum tanquam unum quid arctissime coniungit, et quasi in unum cumulum

in corde et corde loquuntur id est, ipse [?: b-mo ] blandiloquus, plerumque simulato et inconstati, non sincero, non sibi perpetuo constante aut [?: s- ] ci animo loquitur. Labia laudationis, aut tubilationis, Psal. 63, Labiis laudationum laudat te os meum: id est sermone alacriter te laudante ac iubilante. Labia [?: ] veniunt cum lite: et, Labia stulti laqueus animae [?: ] Proverb. 18. id est, ipse sermo. Labium hic ipsum [?: ] sermonis notat. Labium veritatis firmum erit in perpetuum, Proverb. 12,

et potari, quod [?: deflu-tes ] per os non raro devorantur a lachrymantibus, et quod valde moestis non admodum libet cibis vesci. Sic [?: ] Psal. 42. Fuerunt mihi lachrymae meae panes die ac [?: ] . Sic et Psal. 102 ponitur, Potum meum cum [?: fle---scui ] . Sic et Ovidius in Metam. dicit de quodam in lucto et lachrymis tabescente, quod lachrymae illi fuerint [?: ] Thren. 2, Propheta invitans Iudaeos ad luctum, [?:-quit ] : Descendere fac lachrymam veluti torrentem, per [?: ]

Iudaeos ad luctum, [?:-quit ] : Descendere fac lachrymam veluti torrentem, per [?: ] ac noctem. Eandem adversorum et dolorum copiam exprimit Psaltes etiam, illa huic vicina locutione, Madefacere lectum lachrymis, Psal. 6. Humecto per totam noctem stratum meum, et lachrymis meis lectum meum madefacio: pro, tot malis, dolorib. ac moerorib. excarnificor, ut nec noctu quidem in lecto, a luctu lachrymisque abstinere possim. Contra quoque, Amovere lachrymas ab aliquo, est eum liberare calamitatib. ac dolore. ut Psal. 116. Eripuisti

] : Descendere fac lachrymam veluti torrentem, per [?: ] ac noctem. Eandem adversorum et dolorum copiam exprimit Psaltes etiam, illa huic vicina locutione, Madefacere lectum lachrymis, Psal. 6. Humecto per totam noctem stratum meum, et lachrymis meis lectum meum madefacio: pro, tot malis, dolorib. ac moerorib. excarnificor, ut nec noctu quidem in lecto, a luctu lachrymisque abstinere possim. Contra quoque, Amovere lachrymas ab aliquo, est eum liberare calamitatib. ac dolore. ut Psal. 116. Eripuisti oculum meum a lachrymis. Et in

et lachrymis meis lectum meum madefacio: pro, tot malis, dolorib. ac moerorib. excarnificor, ut nec noctu quidem in lecto, a luctu lachrymisque abstinere possim. Contra quoque, Amovere lachrymas ab aliquo, est eum liberare calamitatib. ac dolore. ut Psal. 116. Eripuisti oculum meum a lachrymis. Et in Apocal. 17 et 21 habetur, quod Dominus absterget omnes lachrymas a piorum oculis. i. amovebit omnes calamitates, dolores ac moerores. Lachrymas suas in utre a Deo colligi, petit David Psal. 56: pro, diligenter a Deo observari, numerari, ac

et populum eius gaudium: pro, beabo eos, et tum ipsos reddam laetos, tum et aliis eos laeticiae causam efficiam. Laeticia cordis erit, sicut est pergenti cum tibia: Isa. 30. .i. extinctis â me Assyriis, perinde ex animo laetabimini, ac cum soletis in reb. secundis cum Musica ascendere ad meum templum, gratias acturi ac sacrificaturi. Deus quoque dicitur laeticiae nostrae. i. causa laeticiae, seu de quo potissimum soloque laetamur. ut Psal. 43. Intrabo ad altare Dei, ad Deum laeticiae exultationis meae, confiteborque illi in cithara. i. ad Deum qui ingentib.

LATERE aliquem aliquid, nota et Latina et Graeca locutio est. Sed Levit. 4 dicitur, Si latuerit res in oculis congregationis: id est, latuerit congregationem, aut totum coetum populi Dei. LATIBULUM nostrum non raro dicitur Deus. ut Psal. 119, Latibulum meum et scutum meum es tu: id est, firmus adiutor ac defensor. Sic et Christus dicitur futurus latibulum a procella et pluvia, Isaiae 4: id est refugium, defensio contra omnes adversitates ac calamitates, praesertim spirituales et summas. Crebra admodum est haec metaphora in Sacris.

aliquem aliquid, nota et Latina et Graeca locutio est. Sed Levit. 4 dicitur, Si latuerit res in oculis congregationis: id est, latuerit congregationem, aut totum coetum populi Dei. LATIBULUM nostrum non raro dicitur Deus. ut Psal. 119, Latibulum meum et scutum meum es tu: id est, firmus adiutor ac defensor. Sic et Christus dicitur futurus latibulum a procella et pluvia, Isaiae 4: id est refugium, defensio contra omnes adversitates ac calamitates, praesertim spirituales et summas. Crebra admodum est haec metaphora in Sacris. LATITUDO,

populo. Voluit vero eo ipsius facto testatam fieri coram omnibus innocentiam Christi, qui revera non propter sua, sed tantum propter aliena peccata pateretur. Significat item vitam innocentem ac sanctam praestare, ut postea in voce MANUS dicam. Psal. 73. Utique frustra mundavi cor meum, lavi in innocentia manus meas: pro, frustra innocenter vixi, cum impiis et iniustis bene sit, contra autem bonis male. Idem valet Lavare cor, Hier. 4. Contraria plane vis est locutionis, Manus aliquorum esse contaminatas, praesertim si addatur Sanguine. Isa. 1. Lavare pedes,

advolabit cum suis poenis ad castigandam Aegyptum. Ratio significationis est, quia quae levia sunt, citius et facilius moventur: contra autem, gravia sunt tardiora. Vicinum est propriae significationi, cum dicitur onus esse leve, id est, non molestum. Sicut Christus dicit Matth. 11, Iugum enim meum facile est, et onus meum leve: tametsi ibi de metaphorico onere ac levitate agatur. Sic Paulus 2. Cor. 4: Momentanea levitas tribulationum operatur aeternum pondus gloriae. Sic 1. Reg. 12 dicit populus ad Roboam: Allevia iugum patris tui. Sic,licet corrupte, legitur Iacobi 5, quod

ad castigandam Aegyptum. Ratio significationis est, quia quae levia sunt, citius et facilius moventur: contra autem, gravia sunt tardiora. Vicinum est propriae significationi, cum dicitur onus esse leve, id est, non molestum. Sicut Christus dicit Matth. 11, Iugum enim meum facile est, et onus meum leve: tametsi ibi de metaphorico onere ac levitate agatur. Sic Paulus 2. Cor. 4: Momentanea levitas tribulationum operatur aeternum pondus gloriae. Sic 1. Reg. 12 dicit populus ad Roboam: Allevia iugum patris tui. Sic,licet corrupte, legitur Iacobi 5, quod Dominus alleviabit aegrotum

sunt fecerint: eae legem non habentes sibi ipsis sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in [?: cor--bus ] suis, simul attestante eorum conscientia, et cogitationibus inter se accusantibus, aut etiam excusantibus in eo die, cum iudicabit Dominus occulta hominum, iuxta Buangelium meum per Iesum Christum. Hinc incipit de posteriore populo agere, nempe [?:-e ] factore, ostendens iustitiam in eo sitam esse, ut aliquis vere, opere ipso, natura, ex animo ac sua sponte legem moralem praestet, etiamsi non habeat scriptam aliquam legem, aut caeremonias: ut

natura quae legis sunt fecerint: eae legem non habentes, sibi ipsis sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, simul attestante illorum conscientia, et cogitationibus inter se accusantibus aut etiam excusantibus, in ea die cum iudicabit Deus occulta hominum, iuxta Evangelium meum per Iesum Christum. Conclusio: Ergo SI praeputium iustificationes legis servaverit, nonne praeputium illius pro concumcisione imputabitur? et iudicabit quod est ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is qui in manifesto

Verum in Sacris literis plerunque illam externam quasi lugubrem pompam dolentium notat. Psal 35, Tamquam lugens matrem pullatus humiliabam me. Dies luctus alicuius, Gen. 27, pro morte eius accipitur. Appropin quat, inquit Esau, dies luctus patris mei, et occidam fratrem meum: i. cum primum mortuus fuerit pater, mox interficiam fratrem, nempe neminem amplius metuens. Luctus patris igitur, et Luctus matris. Psal. 35, est luctus quo pater et mater lugetur: non quo illi lugent, ut Latinis aurib. haec phrasis so nare videtur. Domus luctus: i. ubi

nuptiales homines lugere, quoad sponsus cum eis est, sed adempto sponso ieiunaturos esse. Sic et Daniel cap. 10, voce Luctus suum ieiunium notat, inquiens: In diebus illis ego Daniel fui lugens per tres hebdomadas dierum, cibum suavem non comedi, caro et vinum non venit in os meum, nec unguento fui unctus, donec implerentur tres hebdomadae dierum. Hic videmus, illam exter nam speciem ieiunii vocari luctum, quae tamen non fuit sine interno animi dolore de peccatis et tristissimis poe nis gentis Iudaicae, devastatique templi cultus et civitatis. Ab hac tristi specie

iniquitates nostras coram te, occulta nostra in lumine vultus tui. id est, Omnia occultissima, etiam peccata nostra, sunt tibi notissima. In lumine vultus Dei ambulare, est in agnitione et favore Dei vivere ac agere, pietatique studere. Iob. vigesimonono. Cum fulgeret lucerna eius super caput meum, et per tenebras ambularem in lumine eius: id est, cum ipse propitius me ubique rexit, protexit, ac promovit, et ubique meis conatibus successum largitus est. In lumine vultus Dei ambulare, Psalmo octuagesimonono, aut simpliciter in lumine Dei, Isaiae secundo, significat in cognitione et

enim levare poteris faciem tuam sine macula, et eris firmus, et non timebis. id est. tunc demum poteris bona conscientia orare, ac petere opem a Deo. Adhaerere in manibus maculam, est aliquid mali conatus aut operis moliri aut patrare. Iob 31. Si declinavit gressus meus a via, et ambulavit cor meum post oculos meos, et in manibus meis haesit macula, seminem ego, et alius metat. Contra sunt Manui immaculatae, vita irreprehensibilis. Prov. 9. Qui castigat derisorem, recipit ignominiam: et qui arguit impium, recipit maculam: id est, caret praemio, nihil proficit, conciliat sibi odium,

Magnitudo ergo Dei, hic magnam eius virtutem significat. Ponitur abstractum pro concreto et eius subiecto. Idem tropus huius vocis est etiam 2. Sam. 7. et 1. Paralipomenon 17, Secundum cor tuum fecisti omnem magnitudinem hanc. id est, haec magna opera. quod adeo vehementer auxisti regnum meum. MAGUS, volunt aliqui esse vocem Persicam, et significare sacerdotes, et alioqui eruditos: sicut Graeci suos Philosophos et Sophistas, et Galli suos Druidas habuerunt. Dicti vero sunt Druidae a Drutin, quod Deum significat veteribus Germanis, etiam tempore Caroli magni: ut ex

ferreum instrumentum in extructione templi. Ratio ibidem adscripta est, quia lapides perfecti aut absoluti ex latomiis afferebantur, ubi iam abunde dimensi, secti ac politi fuerant. Ponitur quoque malleus pro quavis re fortiter sauciante aut laedente, ut Hierem. 22. Num non sic est verbum meum ut ignis, dicit Dominus, et malleus dissecans aut confringens petras? id est, Lex Dei potenter movet et contundit aut conterit lapidea corda. Proverb. 25. Malleus et gladius et sagitta acuta, qui loquitur falsum testimonium: id est potenter et plurimum damni dat. Proverb. 19 dicuntur

id est, imminere sibi extremum iudicium. Similis est phrasis cum dicitur, malum invenire aliquem. Iob 31. Si laetatus sum in contritione osoris mei, et si exaltavi quando invenit eum malum. id est, quando ei aliqua calamitas accidit. Sic Gen. 44 dicitur: Ne videam malum, quod inveniet patrem meum. Sic et Exod. 18. Facere malum, est semetipsum laedere: sed id tantum reperitur 2. Sam. 22. Quomodo dicemus, mortuus est infans. et faciet malum? Sic supra exposui illud Levit. 5. Iurare malefacere: et Psal. 15. Iurat ad malum, et facit. id est, rem sibi difficilem ac

Pro officio: ut Num. 4. Hoc itaque est ministerium cognationis filiorum Gerson, et custo dia illorum erit sub manu Itha [?:-ar ] filii Aron sacerdotis. Num. 33. Egressi per manum Mosis et Aaron. id est, per eorum ministerium, ductum 1. Sam. 3, Per manum Davidis servabo populum meum. Gal. 3. Lex data est per manus mediatoris: id est, per ministerium Mosis. Pro viribus aut potentia ponitur Isa. [?:-0 ] . Nunquid abbreviando abbreviata est manus mea, ut non possit redimere? Sic dicitur Manus alicuius imminui, [?:-ut ] invalescere, aut

Ioabi haec per te agit, teque instruit, te iuvat. Dan. 8. Et per intellectum suum prosperabit dolum in manu sua. id est, sua solertia feliciter promovebit suos conatus et consilia. Pro cura aut tutela: ut Proverb 3, Iustorum animae in manu Dei sunt. Psalm. 31. In manus tuas commendo spiritum meum. Sic Dominus dicit, Neminem pios rapturum ex manu sua, et Dei. Sic et Isaiae 3 dicunt Iudaei, perditis suis rebus, ad quemvis mediocris sortis hominem: Sis princeps noster, sit haec ruina sub manu tua. id est, tu suscipe curam afflictissimi huius regni, et reduc omnia in meliorem statum:

Dei, ad prophetandum me impellens. Ezek. 39. Videbunt gentes manum meam, quam posui in eis. pro, robur et potentiam, ipsasque res gestas. Ponitur pro auxilio Dei: ut cum dicitur Deus eduxisse populum suum in forti manu, et brachio excelso. Psalmo 89. Manus mea firmabitur cum ipso, et brachium meum corroborabit eum. pro, potenter iuvabo eum. Psalmo 119, Sit manus tua ad auxiliandum mihi. Genes. 49. Roboraverunt brachia eius in manibus potentis Iacob. id est, ope et auxilio. Sic aliquando manus Dei super aliquem, pro auxilio. Esdrae octavo, Manus

Psalm. 63. In nomine tuo levabo manus meas: id est, te invocabo. Exod [?: ] , Manus super thronum Domini. id est, iuravit Dominus per thronum suum. Levare manus, etiam vim contra aliquem parare significat. ut Iob 31. Si levavi manum meam contra pupillum, cum viderem auxilium meum in porta. 1. Reg. 11. Et haec est res propter quam levavit manum contra regem. id est, rebellavit. Zachariae primo: Levo manum meam super eos. id est, [?: invad-- ] eos. Benedicentes etiam levabant manus, ut est Psalm. 134. Item orantes. Psal. 28: Cum levavero

fuit) regnaturum esse per totum mundum. Multitudo maris, Isaiae 60. et Plenitudo maris, Isaiae 42, dicitur convertenda ad Christum. Significatur autem ingens numerositas gentium et civitatum, mare mediterraneum accolentium, quos Scriptura convertendos esse ad Dominum prophetat. Mare meum, 1. Reg. 7. et 2. Reg. 25, significat amplissimum quoddam labrum aereum, in quo sacerdotes sacrificaturi sese abluebant: quod fecerat Salomon, cum templum extruxit: et Nabuchodonosor fregit, ac Babylonem transtulit. MARITUS, et MARITARI, forte infra in voce VIDUITAS exponetur.

Quarto, significat etiam exterius de aliqua relinqui, disserere ac cogitare, sed tamen summa cordis retentione. ut Psal. 34, Lingua mea meditabitur iustitiam: id est, celebrabit. Psal. 36, Os iusti meditabitur sapientiam. Prov. 8, Veritatem meditatur guttur meum, [?: ] abominantur labia mea mendacium. In hac significatione et Virgilius inquit, Sylvestrem tenui Musam meditaris avena. est, componis, canis, ac celebras. 1. Tim. 4., exercere et agere aliqua significat: Haec exerce, in hisce esto. MEDIUM aliquando

vigesimo quinto, et saepissime alias petitur, ne Deus peccatorum nostrorum me minerit. Facere meminisse nominis Dei, est instituere eius praedicationem ac celebrationem. Exodi vigesimo, In omni loco in quo fecero meminisse nominis mei, veniam ad te: pro, ubicunque instituero cultum meum, [?: ] praedicationem verbi mei. Et sic exponit Paulus illa verba Coenae, In memoriam mei: id est, in praedicationem ac celebrationem meae passionis, ut et vos ea fidatis, et alios in eam fidere doceatis. Lapides memoriae, Exodi vigesimo octavo. id est, qui revocabunt Deo et

] memoriam suam Deus testatur esse nomen Iehova. id vero proprie, filium fore Meschiam significat: ut alibi dixi, et nunc dicam. Memoriale DEI, dicitur ipsum nomen Dei Iehova: quia nominato alicuius nomine proprio, reducitur is nobis in memoriam. Exod. trigesimoprimo: Istud est nomen meum, istud est memoriale meum in generationem et generationem: pro, Iehova est meum verum nomen, quo nominato homines mei recordabuntur. Sic et Hoseae duodecimo: Quod vero nomen Iehova praecipue Meschiam ipsum indicet, exposui in libello De Iehova. Est ergo valde dignum observatu, quod Deus vult

testatur esse nomen Iehova. id vero proprie, filium fore Meschiam significat: ut alibi dixi, et nunc dicam. Memoriale DEI, dicitur ipsum nomen Dei Iehova: quia nominato alicuius nomine proprio, reducitur is nobis in memoriam. Exod. trigesimoprimo: Istud est nomen meum, istud est memoriale meum in generationem et generationem: pro, Iehova est meum verum nomen, quo nominato homines mei recordabuntur. Sic et Hoseae duodecimo: Quod vero nomen Iehova praecipue Meschiam ipsum indicet, exposui in libello De Iehova. Est ergo valde dignum observatu, quod Deus vult suum memoriale esse in

fore Meschiam significat: ut alibi dixi, et nunc dicam. Memoriale DEI, dicitur ipsum nomen Dei Iehova: quia nominato alicuius nomine proprio, reducitur is nobis in memoriam. Exod. trigesimoprimo: Istud est nomen meum, istud est memoriale meum in generationem et generationem: pro, Iehova est meum verum nomen, quo nominato homines mei recordabuntur. Sic et Hoseae duodecimo: Quod vero nomen Iehova praecipue Meschiam ipsum indicet, exposui in libello De Iehova. Est ergo valde dignum observatu, quod Deus vult suum memoriale esse in ipso Meschia, seu in eo, et per eum coli, quia ipse

etiam ipsum sacrificium notat. Levitici secundo: Et adolebit sacerdos memoriale eius: id est, sacrificium, quod reducet offerentem in memoriam Domino. Hac quoque ratione Meschias est verum memoriale Domino. Memorari nomen alicuius: 2 Samuelis 18, Non est mihi filius, qui faciat memorari nomen meum: id est, qui portando nomen meum, dum dicitur Titius Absolonis filius, me hominibus in memoriam reducat. Hoc enim est portare nomen alicuius. Memorare nomen alicuius, Isaiae 49, De ventre matris meae memoravit nomen meum: id est, recordatus est nominis mei, vel indidit mihi nomen, et certum

Levitici secundo: Et adolebit sacerdos memoriale eius: id est, sacrificium, quod reducet offerentem in memoriam Domino. Hac quoque ratione Meschias est verum memoriale Domino. Memorari nomen alicuius: 2 Samuelis 18, Non est mihi filius, qui faciat memorari nomen meum: id est, qui portando nomen meum, dum dicitur Titius Absolonis filius, me hominibus in memoriam reducat. Hoc enim est portare nomen alicuius. Memorare nomen alicuius, Isaiae 49, De ventre matris meae memoravit nomen meum: id est, recordatus est nominis mei, vel indidit mihi nomen, et certum officium attribuit. Recordari

alicuius: 2 Samuelis 18, Non est mihi filius, qui faciat memorari nomen meum: id est, qui portando nomen meum, dum dicitur Titius Absolonis filius, me hominibus in memoriam reducat. Hoc enim est portare nomen alicuius. Memorare nomen alicuius, Isaiae 49, De ventre matris meae memoravit nomen meum: id est, recordatus est nominis mei, vel indidit mihi nomen, et certum officium attribuit. Recordari Dei, tum in malam, tum in bonae partem non raro accipitur. ut cum libro primo Samuelis, capite decimoquinto, Deus dicit ad Saulem: Recordor quid fecerit Amalec Israeli, etc.

Deus nosti, et curas. Isaiae 22, Migrare faciet te Deus migratione forti, vel potius proiiciet te Deus. Praedicit propheta illi impio scribae exilium Babylonicum, et negat fore ut sepeliatur in illo suo splendido monumento, quod sibi in petra sculpebat. MIHI, varie accipitur. alias in meum commodum, arbitrium aut libitum: vel contra in malum. Sicut et Latinis huiusmodi Dativi verbo adiuncti nonnunquam accipiuntur. Genesis 20: Dic mihi, soror mea tu es, id est, in meum commodum, ne interficiar. Revertar mihi, Num. 22. Id est, in domum meam, aut quo mihi commodum est, ac

in illo suo splendido monumento, quod sibi in petra sculpebat. MIHI, varie accipitur. alias in meum commodum, arbitrium aut libitum: vel contra in malum. Sicut et Latinis huiusmodi Dativi verbo adiuncti nonnunquam accipiuntur. Genesis 20: Dic mihi, soror mea tu es, id est, in meum commodum, ne interficiar. Revertar mihi, Num. 22. Id est, in domum meam, aut quo mihi commodum est, ac volupe. Tempus additum tali dativo, significat tantum temporis illi esse elapsum. Gen. 31, [?: ] mihi 20 anni in domo tua: scilicet acti sunt. Sapientia stetit mihi,

mirabiliter crevit, et mirifice sibi auxilia comparavit. Mirabilior mihi fuit amor tuus super amorem mulierum. secundo Samuelis primo. pro, mirifice te dilexi, atque adeo magis quam dilectam sponsam. Mirabilior est scientia a me, Psalmo centesimo trigesimonono. id est, longe superat captum meum. Mox aliis verbis idem repetit: Sublimata est, non potero eam: scilicet consequi. In mirabilibus ambulare, est, grandia quaedam affectare, et (sicut Paulus inquit) sapere supra id quod oportet. Psalmo centesimotrigesimoprimo, Neque ambulavi in magnis, neque in mirabilibus supra me: id

Sic mirificavit nobiscum ad agendum, Ioel secundo. id est. qui nos mirabiliter iuvit. Mirificavit Dominus sanctum suum, Psal. quarto. id est, mirifice cum eo agendo, fecit eum mirabilem: vel potius, segregavit sibi sanctum suum. Accipi solet in bonam et malam partem. Nomen meum mirabile est, dicit Angelus Genesis trigesimosecundo, et Iudicum decimotertio. id est, Cupis scire, quis sim? hoc vero tibi perdifficile est, ut maxime nomen meum tibi ederem. Idem igitur est, quod noticia mei longissime superat captum tuum. Ubi sunt mirabilia eius, Iud. sexto: pro, cur

mirifice cum eo agendo, fecit eum mirabilem: vel potius, segregavit sibi sanctum suum. Accipi solet in bonam et malam partem. Nomen meum mirabile est, dicit Angelus Genesis trigesimosecundo, et Iudicum decimotertio. id est, Cupis scire, quis sim? hoc vero tibi perdifficile est, ut maxime nomen meum tibi ederem. Idem igitur est, quod noticia mei longissime superat captum tuum. Ubi sunt mirabilia eius, Iud. sexto: pro, cur non facit nunc quoque mirabilia, ut olim? Locutio alioqui etiam in aliis linguis nota est, ubi pristinae vires, virtus etc. Deus est mirabilis in sanctis

regionis affundebant aquam. Proverbiorum nono: Miscuit vinum, et proposuit. Et mox, Bibite vinum quod miscui: id est paravi. Potum fletu miscere, est aliquem in maximo luctu versari, ita ut etiam inter bibendum ei fluant lacrymae. Psalmo centesimosecundo: Cinerem quasi panem comedi, et potum meum cum fletu miscebam. Vinum mixtum, corruptum dicitur, et per metaphoram res bonas vitiatas notat, praesertim doctrinam. Isaias capite primo, de perditis moribus et corrupta religione Israelitarum inquit: Vinum tuum aqua mixtum est, et argentum tuum mutatum est in scoriam.

fecisti misericordiam cum populo, quando ascendit de Aegypto. 2 Par. 1. Tu fecisti cum Davide patre meo misericordiam magnam: id est, valde benefecisti ei. Genesis vigesimoquarto: Si facitis misericordiam et veritatem cum hero meo: id est, si serio et ex animo vultis benefici esse in dominum meum. Genesis 21 Secundum misericordiam quam feci tecum, facies mecum. Sic et Ioseph dicit ad pincernam: Facias quaeso misericordiam mecum, ut mentionem facias mei Pharaoni. Et Iacobus ad Iosephum, Genesis quadragesimoseptimo: Fac quaeso mecum misericordiam et veritatem, ne me sepelias in

maxillis, in quibus vis rerum consistit. Ideo autem illi dentes molae dicuntur, quia sicut primi dentes abrum punt et concidunt, ita molares comminuunt, commoluntque. MOLLIS, ignavum significat Latinis: Hebraei verbo magis utuntur in hac significatione. ut Iob 23, Deus mollivit cor meum: id est, tregit, imbecillum aut etiam pavidum reddidit Hier. 51, Ne forte mollescat cor cor vestrum. Mollis etiam dicitur tener, qui delicate educatus, nec confirm at aut indurat membra asperiore et dura diaeta et exercitio, nec potest perferre aut perpeti ullam iniuriam aut offensionem

hominem a suis [?: ] ctibus describit, ubi necessario per montem Deum intelligit regnum eius, vel hoc militantis Ecclesiae, [?: ] illud triumphantis et regni caelorum. Sic vocatur Ecclesia mons Domini, etiam Isaiae 56, Hos inquam [?: ] cam in montem sanctum meum, et exhilarabo [?: eos- ] domo orationis meae: id est, recipiam eos in meum spiritualem populum, et intimam curam. Montes [?: ] dicuntur superbi ac tum entes de sua operum [?: ] ut cum Isaiae 40 dicitur praecursor Domini praeparaturus viam Domino,

regnum eius, vel hoc militantis Ecclesiae, [?: ] illud triumphantis et regni caelorum. Sic vocatur Ecclesia mons Domini, etiam Isaiae 56, Hos inquam [?: ] cam in montem sanctum meum, et exhilarabo [?: eos- ] domo orationis meae: id est, recipiam eos in meum spiritualem populum, et intimam curam. Montes [?: ] dicuntur superbi ac tum entes de sua operum [?: ] ut cum Isaiae 40 dicitur praecursor Domini praeparaturus viam Domino, clamado omnem carnem esse [?: ] gramen, et omnem eius iustitiam esse sicut

Simeonem non esse visurum mortem, priusquam vidisset Christum Domini. Sic fer [?: ] Latini dicunt, Somnum videre. Sed de hac phrasi [?: ] verbo Videndi. Hac eadem locutione utitur Christus etiam, de spirituali morte, Ioann. 8, Amen amen dico nobis, si quis sermonem meum servaverit, mortem [?: ] videbit in aeternum. Funes mortis, et laqueos mortis, dicat David Psal. 18, et 2. Sam. 22, summa pericula, et [?: in- ] profectos terrores ac dolores. Psa. 116, clare dolores [?: ] significat haec phrasis.

hostibus eius, dataque omni potestate in caelo et in terra, ut omne genu [?: co- ] eo incurvari cogatur, caelestium, terrestium et [?: in-orum ] . Sic etiam illud Ioannis dictum accipiendum quod fides nostra vincat mundum, nempe confidem in hunc victorem mundi. Regnum meum non est hoc mundo, inquit Christus Ioan. 18. id est, non est mundanum, externum, politicum, super res [?: corpore-- ] sunt civitates, regiones, opes, iudicia politica, bella similia: sed est spirituale, imperans conscientiis, [?: a--ae ] et cordi, agens devera

Isaiae quinquagesimosecundo: Mundamini, qui fertis vasa Domini. Aliquid de hac re et locutione in voce [?: ] , et Cor rectum, simplex ac syncerum: et supra etiam in [?: voce ] Integer aliquid dictum est. Proverbiorum vigesimo dicitur: Quis potest dicere, Mundavi cor meum, purificatus sum a peccato meo? id est, omnibus [?: inhae--- ] reliquiae veteris Adami, cum suis pravis aestibus, cogitationibus et cupiditatibus, quantumvis eis [?: resist-- ] . Hiob cap. 14, describens miseriam hominis, hanc quoque inter alias

tollam totam postetitatem eius familiae ex Israel, non aliter ac si quis sordes ex sua domo prorsus et exacte expurgaret. Mundare, sicut et alia verba, alias conatum, alias effectum signant ut Ezech. 24: Mundavi te, et non es mundata ab immundicie tua, nec mundaberis donec posuero furorem meum in te. Tale est et illud Hierem. 51: Curavimus Babylonem, et non est curata prius significat conatum, posterius effectum. Sed de hoc Hebraismo habetur propria Regula in Praeceptionibus universalibus. Mundare quas habeat significationes, cum de spirituali mundatione accipitur, supra dixi: sed

2, quod mundaverit sibi populum acceptabilem. ¶ Cum Iohan. 13 dicitur, Qui lotus est, non opus habet nisi ut pedes lavet, sed est mundus totus: et vos mundi estis, sed non omnes: intelligitur de mundatione imputationis et renovationis sicut mox 15. Vos mundi estis per sermonem meum. In hac significatione idem sunt Mundari, purificari, iustificari, remitti peccata alicui, expiari: nonnunquam etiam sanctificari (quod tamen non raro pro renovatione accipitur) tolli alicuius peccata, ablui, aut lavari, vel dealbari a peccatis, imputari alicui iustitiam

aut lavari, vel dealbari a peccatis, imputari alicui iustitiam Christi, tegi et non imputari peccata, deleri alicuius peccata etc. Mundus esse aliquis dicitur ab aliqua re, id est, non reus, non particeps illius sceleris: ut 2. Sam. 3. Mundus ego sum, et regnum meum, a sanguine Abner, a, cum, vel coram Iehova. Item Iehos. 2, Mundi erimus ab hoc iuramento: id est, non erimus periuri, non tenebimur hoc iuramento, erimusque liberi ab eo. Iob dicit, caelos ac stellas ipsas non esse mundos in conspectu aut iudicio Dei, multo minus homines: cap.

immundas, et illas vos contaminare posse, eoque illas purificaturi tam diligenter lavatis: verum scitote, in pectore latere veram immundiciem, non in istis externis. Intima cordis vestri plena sunt rapina et scelere, seu pessimis affectibus et cupiditatibus contra Deum et proximum. Audite ergo meum consilium. Si mundi et puri esse vultis coram Deo, convertite intima cordis vestri in contrarium, ut sicut antea fuerunt mera rapina et scelus, ita nunc fiant eleemosyna et benignitas: sic vobis omnia ista externa ultro erunt munda, sine istis operosis ritibus lotionum et sanctificationum

nares tendentes. Sic Moyses dicit Israelitis, Deum illis tanta copia daturum carnes, ut eis per nares exeant: id est, ut nimium ingerentes, eas per os et nares evomant. Ponere circulum in naribus eius, est, eum pro arbitrio regere, ac ducere quo velis: 2. Reg. 19, et Isa. 37, Ponam circulum meum in naribus tuis, et chamum meum in ore tuo, et reducam te per viam qua venisti. Allusio est ad bubalos, quibus solet poni circulus in naribus, ut possint regi ac duci quo opus est. Prov. 11 dicitur, Monile aut circulus aureus in naribus suis, est mulier formosa carens intellectu: quod

Israelitis, Deum illis tanta copia daturum carnes, ut eis per nares exeant: id est, ut nimium ingerentes, eas per os et nares evomant. Ponere circulum in naribus eius, est, eum pro arbitrio regere, ac ducere quo velis: 2. Reg. 19, et Isa. 37, Ponam circulum meum in naribus tuis, et chamum meum in ore tuo, et reducam te per viam qua venisti. Allusio est ad bubalos, quibus solet poni circulus in naribus, ut possint regi ac duci quo opus est. Prov. 11 dicitur, Monile aut circulus aureus in naribus suis, est mulier formosa carens intellectu: quod ornatus quidem ille pulcher est, sed

attemperaverant. Natos ergo expone, vel de inventionibus ac malis artibus gentilium, vel etiam de ipsis magistris earum. Inter natos mulierum non surrexit maior Ioanne Baptista: i. inter filios aut natos ex mulieribus. NASUS: suprâ in NARIBUS. NATARE facio lectum meum omni nocte: Psal. 6, hyperbole est, de multitudine lachrymarum. Natare facere aquas super faciem alicuius, est eum submergere. Deuteron. 11. quasi dicat: Operuit eos aquis, ut non [?:-li ] super aquas, sed aquae super eos nataverint. NATATORIA, a

Satanae, et malitia eius, tanta etiam corruptio hominis ei servientis, ut necesse sit venire peccata ac scandala. Est iam, teste Christo, veluti Physica quaedam necessitas, ut haec mala arbor malos fructus ferat, et ex malo cordis thesauro tantum pessimae opes proferantur. Haec quasi praeter meum institutum, de variis necessitatis generibus praefari [?: volo ] ut tanto melius sequentes phrases ac obscuriores significationes explicari et intelligi possint. Observandum porro est, quod verbum Oportet idem ferme significat. Cum igitur Christus dicit Matthaei decimooctavo,

nullius momenti sunt. In hac eadem vocis huius significatione dicitur 2 Par. 9, Omnia vasa Salomonis fuisse aurea, et argentum pro nihilo esse reputatum: id est prae copia auri fuisse parvi factum argentum. Sic Psal. 39 habetur: Ecce palmi spacium posuisti dies meos, et aevum meum quasi nihil coram te. id est, res perpusilla. Proverb. 10. Argentum electum lingua iusti, cor autem stulti tanquam nihil. In Hebraeo est, Tanquam parum: sed Vulgo vertunt, Tanquam nihil. Sic dicit Isaias cap. 40. Omnes gentes esse coram Deo, aut comparatione Dei, quasi nihil,

nos nesciamus, et quid intelligis quod non est nobiscum? i. quod nos non perinde bene intelligamus. Sic et Isa 59 videtur de noticia quadam, sed reali accipi: Iniquitates nostrae nobiscum sunt, et scelera nostra cognovimus: s. praesentibus tristibusque poenis convicti. Sic David ait, Peccatum meum coram me est semper. NOMEN, est vox multum usitata: varias autem et obscuras proprietates aut Hebraismos habet, qui deducuntur ab hac voce, quatenus est nomen proprium alicuius personae, non quatenus rerum appellativum. Nomen igitur primum ac maxime proprie significat ipsum

benedicere ei, confiteri ipsi, laudare nomen Domini (quae creberrima sunt, praesertim in Psalmis) omnia possis intelligere de ipsomet Deo. Sic illud Psal. 114. Non nobis Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam: 1. tibi met hanc laudem tribue. Mal. 1. Despicitis nomen meum. Cur autem tam crebro ponatur nomen pro ipso Deo, dicunt Theologi hanc esse rationem: quia nos non simpliciter aut absolute agnoscimus vel colimus Deum, sed tantum eatenus, quatenus se in verbo ac sacramentis suis patefecit, ad eaque tum se, tum et cultores suos alligavit. Sic ergo addita voce

in Sardibus, quae non polluerunt vestimenta sua: i. homines pios. Quo loco Arethas Caesariensis testatur, hunc modum loquendi esse alienum a Graeca lingua. Quinto, nomen ponitur pro posteritate: quia posteri nomen maiorum, saltem cognominis, ferunt. 1 Sam. 14. Iura mihi, quod non disperdes nomen meum de domo patris mei: in quit Ionatham, â Davide exigens, ne inter alios Saulitas; etiam suos liberos interficiat. Sic dicitur aliquis suscitare nomen fratris, Deut. 22. Sic 2 Sam. 14 dicit mulier, orans pro filio fatricida, Deposcunt eum ad poenam, ut non ponant viro meo nomen: i. ut

ut non ponant viro meo nomen: i. ut extinguant posteritatem viri mei, quae nomen eius gestare debebat. Nomen videtur aliquando idem valere quod causa: ut Mar. 9. Quisquis unum ex talib. puerulis accipit meo nomine, me accipit: i. quicunque mei gratia aliquem minimum homuncionem acceperit tanquam meum cultorem aut etiam ministrum, etc. Sic ferme et Latini voce nominis utuntur: ut cum iubent alicui suo nomine salutem aut aliquid aliud dici, vel quippiam fieri aut dari. tametsi non desit et hic discrimen. Cum vero dicit Christus, se venire in nomine Patris: non tantum eius gratia

agnoscitur. Aliquid huic vicinum est [?: q- ] 23 dicitur, nomen Dei esse in medio Angeli: [?: qu- ] ctum postea exponam. [?: Nome- ] Dei alicubi esse, [?: ] dicitur: i. cultus Dei. 1 Reg. 8 Ad aedificandam [?: do- ] esset nomen meum ibi. et 2 Par. 2 Elegi domum [?: ] sit nomen meum in seculum: i. cultus ac vera [?: rel- ] qua ego crebro nominor a doctoribus, aliisque [?: ] et sacrificantibus. Dan. 12, Locum quem elegerit [?: D- ] ponat nomen suum ibi, ut habitet

dicitur, nomen Dei esse in medio Angeli: [?: qu- ] ctum postea exponam. [?: Nome- ] Dei alicubi esse, [?: ] dicitur: i. cultus Dei. 1 Reg. 8 Ad aedificandam [?: do- ] esset nomen meum ibi. et 2 Par. 2 Elegi domum [?: ] sit nomen meum in seculum: i. cultus ac vera [?: rel- ] qua ego crebro nominor a doctoribus, aliisque [?: ] et sacrificantibus. Dan. 12, Locum quem elegerit [?: D- ] ponat nomen suum ibi, ut habitet ipse: i. arcam et [?: ] cultum. Sic mox, Ut habitare

habitare faciat nomen suum [?: ] Sacerdotes quoque dicuntur ponerenomen [?: Domi-i ] [?: ] lum, cum appellato ac invocato Iehova, [?: be-edi- ] pulo. Num. 6. Sic habitare fecit Deus nomen [?: ] , Ier. 7 [?: ] locum meum in Silo, ubi initio feci habitare [?: ] um: i. ubi posueram cultum et religionem meam. [?: ] ibi significat agnitionem, religionem ac totum [?: cul- ] [?: ] cari nomen Dei super aliquem locum: Ut cognoscant [?: ] [?: ]

i. eam urbem specialiter Dei esse di [?:-i ] , eique addictam, quia ibi fuerit verus Dei cultus. Super [?: ] aliquem invocatum esse nomen Dei, significat illum esse eius specialem ministrum. Ier. 17, Fuitque mihi verbum tuum in gaudium, quia invocatum est nomen meum super me: i. dictus sum tuus propheta. Sic denique [?: ] super populum aliquem dicitur nomen Dei esse invocatum: 2 Par. 7, Humiliaverintque sese populus meus super quos est invocatum nomen meum. Amos 9, Hi super quos est invocatum nomen meum: i. qui populos et cultores Iehovae

ministrum. Ier. 17, Fuitque mihi verbum tuum in gaudium, quia invocatum est nomen meum super me: i. dictus sum tuus propheta. Sic denique [?: ] super populum aliquem dicitur nomen Dei esse invocatum: 2 Par. 7, Humiliaverintque sese populus meus super quos est invocatum nomen meum. Amos 9, Hi super quos est invocatum nomen meum: i. qui populos et cultores Iehovae vocati sunt. Invocare nomen Dei, [?: ] Iehovae, idem est quod invocare ipsum Deum aut [?:-im ] . Psal. 8 Et nomen tuum invocabimus: i. te implorabimus, tuosque nos

in gaudium, quia invocatum est nomen meum super me: i. dictus sum tuus propheta. Sic denique [?: ] super populum aliquem dicitur nomen Dei esse invocatum: 2 Par. 7, Humiliaverintque sese populus meus super quos est invocatum nomen meum. Amos 9, Hi super quos est invocatum nomen meum: i. qui populos et cultores Iehovae vocati sunt. Invocare nomen Dei, [?: ] Iehovae, idem est quod invocare ipsum Deum aut [?:-im ] . Psal. 8 Et nomen tuum invocabimus: i. te implorabimus, tuosque nos profitebimur. tametsi ibi sit ad verbum, In nomine

loco, est idem quod, institui ab eo ibi cultum et praedicationem verbi sui. Exod. 20. In omni loco, in quo faciam meminisse nominis mei, veniam ad te. Locus plenus consolationis, quod ubicunque est vera doctrina, ibi sit etiam ipse Deus. Sicut Christus inquit: Si quis custodierit sermonem meum, veniemus ad eum, etc. Sic memorari nomen Dei, est eius recordari vera fide: quin et praedicare Deum ac veram eius regionem. Psal. 20, At nos nomen Iehovae Dei nostri memorabimus. Sic dicitur Isa 18, locus nominis Dei: i. cultis divini. ubi item arca, in qua se

Nomen hic veram noticiam et celebrationem Dei notat. Polluere nomen Dei, est veram religionem contaminare. aliquando autem est praebere occasionem, ut nomen [?:-ni ] veraque religio propter nos male audiat. Levit. 20, Quia de semine suo dedit Molocho, ut contaminaret sanctuarium meum, et pollueret nomen sanctitatis meae: [?: ] [?:-iaret ] meam religionem, admiscendo tam horrendos abusus, et veluti quaedam diabolica fermenta aut [?: vene- ] , vel etiam stercora. Nomen Domini venit de longin quo, [?: ] . 30. i. vos Assyrii

potius erat, Vox Domini ad civitatem clamabit, et sacrum prospiciet aut procurabit nomen eius. Cum. [?: n- ] nos Deus, simul etiam liberat nos. Vocare in nomine [?: ] i. praedicare de Deo, eiusque voluntate ac doctri [?: ] Exod. 33. Faciam transire omne meum bonum ante [?: ] , et clamabo aut praedicabo in nomine Domini, et miserebor cuius miserebor, et propitiabor cui ero propitius. Hoc igitur ipsum est in summa, quod Deus vult praedicare adiunctis omnibus suis bonis coram Mose, quod ea sit daturus ex misericordia, non ex merito

redemptor ac Meschias, qui veram spiritualemque liberationem peragat, quam nunc praesenti eductione ex miserrima Aegypti servitute, et traductione per varias difficultates deserti, ac denique in terram promissionis inductione delineet ac praefiguret. Complectitur ergo praedicta loquutio, Nomen meum, seu nomen Dei erit in medio angeli, ista omnia: nempe, erit verus ac essentialis Deus, erit imago patris, erit illa ipsa persona quae reipsa praestet nomen Iehova ERIT: i. quae fiat Meschias, et vere educat genus humanum ex servitute satanae in regnum Dei: repraesentabit quoque gloriam ac

i. illum specialiter ad fabricationem instrumentorum tabernaculi excitasse. Sic et Livius dicit, nominatim evocare aliquos veteranos et centuriones. Hoc modo etiam Meschias de se inquit Isa. 49, Ex viscerib. matris meae recordatus est nominis mei, vel potius nominavit et commemoravit nomen meum. Sicut et Evangelista narrat, Iesum esse nominatum antequam nasceretur, aut etiam conciperetur. Sic et de toto populo inquit Isaiae 43, Vocavi nomen tuum, Meus es tu: i. tuos maiores, et te populum Israelem mihi peculiariter ac nominatim adiunxi, etiamsi alio qui omnes gentes ad mei

Vo- ] [?: ] men in Betlehem: i. praepara tibi nomen, Ruth. 4. Ibidem, Vocabitur nomen eius in Israel: i. celebrabitur. [?: ] nomen alicuius super civitatem aliquam: i. spargi rumorem illam esse ab eo captam. 2 Sam. 12, Ne forte capiam civitatem, et vocetur nomen meum super eam: pro, dicarego loab eam caepisse. Nominati per nomen: pro, praedicti. 2 Par. 28, Et surrexerunt viri, qui nominati sunt per nomina et coeperunt: i. praedicti, aut supra nominati, potius quam celebres. Nomen et Memoriale coniungi solent aliquando, qua nomen rei aut hominis

i. quae debetur iusto, sua tñ proportione: sicut receptator furum aut latronum cum latronibus punitur, recipit eorum mercedem. Ubi duo aut tres fuerint congregati in nomine meo, ibi ego ero in medio eorum: i. meo iussu, mea causa, seu promovendi regni, religionis et gloriae gratia, ac denique meum auxilium opeque implorantes. Sic supra exposui, quod Christus affirmat se venisse in nomine patris. Atque hoc est vere ac reipsa nomine Christi aut patris aliquid fieri: sicut et cum quis baptizatur in nomine Patris, Filii, ac Spiritus S. est harum trium personarum iussu, ad eorum gloriam, eas

foedus, et earum beneficia aut promissa fide apprehendendo. Verum est etiam contra aliud verbale ac simulatum, fieri aliquid in nomine patris, aut nomine Christi ut supra diximus deprophetantib. nomine Dei: et Christus inquit Matth. 24, Multi venient in nomine meo: i. falso praetexentes nomen meum, sive aperte dicant semet esse ipsum Christam: sive aliquem honorem aut functionem mihi soli debitum sibi ad scribentes, ut qui homines suis [?: meri-is ] et precib, servare volent: sive denique aliquid falsi sub meo meaeque doctrinae nomine docentes. Habes ergo in phrasi

domum in non iustitia, et coenacula sua in non iudicio: pro, iniuste ac inique. Ps. 44, Vendidisti populum tuum in non opibus: i. gratis, sine precio. Levit. 15, In non tempore menstrui sui: id est, extra iam tempus, quo ei solent fluere. Ps. 59. Insidiantur animae meae non scelus meum: id est, sine mea culpa aut scelere. Sic Isa. 44. Operabitur brachio suo, et non vires: id est, donec eum vires destituant. NON'NE, pro certe: quia interrogationes saepe affirmant Iud. 6, Non'ne misi te? pro, utique, certe. Solent omnes linguae nonnunquam interrogare affirmative

[?: ti-e ] , caret etiam dilectione proximi, sine quibus non potest esse vera ac practica noticia Christiani hominis. Porro etiam in malam partem verba noticiae aliquando accipiuntur, de quadam hostili ac laedente noticia. nam etiam hostiles motus noticiam sequuntur. Psa. 51. Quoniam peccatum meum ego cognosco, et iniquitas mea coram me est semper. Sic Gedeon Iud. 8 dicitur fecisse scire viros Suchot spinas ac tribulos. id est, flagellavit aut laceravit corpora eorum illis tam asperis dumis ac sentibus, ut experientia ipsa in corpore suo experirentur quid sint spinae. De tali aliqua

venturum aliquando illud, Modicum non videbitis: cum regnante Antichristo, aut grassantibus aliis seductoribus, sit futura ingens fames ac penuria audiendi verbi Dei, ut in Amos minatur, et Samuel in suo primo libro scribit. Foedus cum nocte ac die, Hierem. 33. Si po teritis dissolvere pactum meum cum die, et pactum meum cum nocte, ita ut non sit amplius dies aut nox in tempore suo, etiam foedus meum cum Davide et Levitis dissolvetur. id est, tam certo regnabit posteritas Davidis (id est, Meschias) et Levitae (pii Christiani) ministrabunt mihi, quam certo adhuc dies et noctes erunt.

Modicum non videbitis: cum regnante Antichristo, aut grassantibus aliis seductoribus, sit futura ingens fames ac penuria audiendi verbi Dei, ut in Amos minatur, et Samuel in suo primo libro scribit. Foedus cum nocte ac die, Hierem. 33. Si po teritis dissolvere pactum meum cum die, et pactum meum cum nocte, ita ut non sit amplius dies aut nox in tempore suo, etiam foedus meum cum Davide et Levitis dissolvetur. id est, tam certo regnabit posteritas Davidis (id est, Meschias) et Levitae (pii Christiani) ministrabunt mihi, quam certo adhuc dies et noctes erunt. Nox nocti indicat

sit futura ingens fames ac penuria audiendi verbi Dei, ut in Amos minatur, et Samuel in suo primo libro scribit. Foedus cum nocte ac die, Hierem. 33. Si po teritis dissolvere pactum meum cum die, et pactum meum cum nocte, ita ut non sit amplius dies aut nox in tempore suo, etiam foedus meum cum Davide et Levitis dissolvetur. id est, tam certo regnabit posteritas Davidis (id est, Meschias) et Levitae (pii Christiani) ministrabunt mihi, quam certo adhuc dies et noctes erunt. Nox nocti indicat scientiam, Psalmo 19. id est, die ac nocte propagatur verbum ac veritas Evangelii.

prae multitudine numerari nequiverunt, adeo creverunt. [?: ] numerum rei alicuius: Numeri tertio, Numerati [?:-um ] secundum numerum omnis masculi, a filio mentis. Non nosse numeros alicuius rei: id est, esse innumerabiles. Psalmo septuagesimoprimo: Os meum narrabit iustitiam tuam, tota die salutem tuam, quoniam non [?: ] numeros: pro, quamvis salus tua sit mihi incomprehensibilis, et excedat captum mentis meae: vel, tametsi non noverim quam saepe me servaveris ac liberis. Numerare dies: pro, scire eorum numerum. Psalmo 90. Sic

aut ad fidem adducendos gentiles. OBFIRMARE faciem in aliquem, aut contra aliquem, significat plerunque vehementius irasci, et quasi totum in perniciem eius intentum esse. Levit. 17, Obfirmabo faciem meam contra animam illam: tametsi in Hebraeo sit, Dabo, id est dirigam, convertam meum quasi impetum. Sic et Ezech. 4, iubet Deus Prophetam obsidere sculptam in latere Hierosolymam, eamque acerrime infestare et oppugnare. et inter alia interserit, ut obfirmet faciem suam contra eam. De hac loquutione dictum est supra in voce FACIES. Luc. 9 Christus dicitur obfirmasse faciem

ipsemet Psaltes causam silentii exponit, nempe quod veritus sit, ne in tanta crucis magnitudine aliquid lo quendo peccaret: et praesertim ne impiis occasionem calumniandi et scandali daret, si forte quam incommodiorem eius vocem arriperent. Eodem Psalmo sequitur: Mutus factus sum, et non aperui os meum, quia tu fecisti. Patientiae vox est: sicut et David iubet silentio tolerari maledicta Semei. Sicut alius propheta dicit, in silentio ac spe esse piorum fortitudinem. Porro Psalmo praecedente, nempe 38. silentium aut mutum esse, significat fiduciam in Deum, cui totam suam causam

eos qui dissensiones et scandala excitant: scilicet, quo eos possitis cavere. Iob decimo septimo, Observasti omnes semitas meas. Psalmo trigesimo septimo, Observabit peccator iustum: quod idem est ac, insidiandi causa attente cum considerabit. Et Psalmo quinquagesimosexto: Ipsi cal caneum meum observant. Sic Pharisaei Christum observabant, an in sabbato esset sanaturus [?:-grotum ] : Marci tertio. Observamus et res bonas in meliorem partem, et malas in peiorem: quod genus observationis huic linguae magis proprium est. Secundum priorem significationem saepissime

[?: ] id est, dum tuarum promissionum impletionem expecto. Thren. 4, Defecerunt oculi nostri ad auxilium nostrum vanum, in expectatione nostra expectantes [?: ] tem, quae servare non potest. Psal. 96, Defecerunt [?: ] li mei, dum expectarem Deum meum. Iob 31. Si [?: ] viduae deficere feci: scilicet, longa expectatione [?: ] petitae, et tandem irritae. Dicuntur etiam [?: defic- ] oculi prae lachrymis: id est, ob perpetuum ac [?: nimi- ] ctum. Threnorum secundo. Idem est descendere

oculi promente, dicitur etiam Oculus sublimis pro superbo, et humilis pro demisso modestoque animo. Proverbiorum 6. Dominus odit sublimes oculos: id est, superbam mentem. Psalmo 101. Elatum oculis et turgido corde non possum ferre. Sic Psalm. 131, Domine non exaltavit se cor meum, nec elevati sunt oculi mei, non ambulavi in magnis et mirabilibus super me. Contra humilis oculus, pro modesto homine ac animo usurpatur. Iob 21, Humilem oculis servat Deus. Possis hanc locutionem etiam ad eam originem referre, quod superbi plerunque in altum respiciunt, elevato vultu:

preciosum et tibi valde charum, auferet. Post oculos abire: pro, sequi desideria ac cupiditates, quas oculi moti externis obiectis excitare conantur in corde. Iob 31, Si post oculos meos abiit cor meum. Hinc iubemur avertere oculos, ne videant vanitatem, et excitent in corde pravas cupiditates, aut alios affectus. Hanc naturam oculorum, aut phraasin etiam, Christus Matth. 5 exprimit, inquiens: Omnis qui vidit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechavit. Huc facit Graecum proverbium, Ex

fovemus, ea crebro respicere solemus. Inde fit, ut etiam verbum Respicere, pro curam habere alicuius, ponatur: Psalmo 101. Oculi mei ad fideles, ut sedeant mecum: id est, mecum habitent. Eadem phrasis usurpatur et de hominibus, Genesis quadragesimoquarto: Adducite eum huc, et ponam oculum meum super eum. id est, curam eius habebo, benefaciam ei. Sic rex Babylonis mandat praefecto, ut oculum suum ponat super Ieremiam: cap. trigesimonono et 40. Oculos tuos pone super illum nec feceris ei quicquam mali. pro, habeto curam eius. Videtur tamen Scriptura ipsa indicare,

trigesimonono et 40. Oculos tuos pone super illum nec feceris ei quicquam mali. pro, habeto curam eius. Videtur tamen Scriptura ipsa indicare, phrasin hanc ambiguam in utrunque fuisse: ideo addit interdum declarationem aut specificationem. Ieremiae vigesimoquarto: Ponam oculum meum super eum in bonum. pro, favebo et benefaciam eis. et Amos 9, Ponamque oculos meos adversus illos in malum, et non in bonum. id est, curam habebo de eis, ut puniantur, non ut iuventur. Aliquando haec locutio simpliciter cognitionem significat. Iob 34. Oculi Dei sunt super vias viri, et

alioqui oculos est, non id agere circa eum quod opus est, sive in iuvando, sive in puniendo eo, ut supra in verbo ABSCONDO dixi. Oculos alicuius, praesertim Dei, alicubi esse, significat eius curam, providentiam et favorem, aut alioqui diligentiam. 1. Regum nono: Eruntque oculi mei, et cor meum ibi in seculum. Pollicetur Dominus se fore praesentem in templo, et ibi orantes exauditurum Deuteronom. undecimo: Semper sunt oculi Dei tui in ea terra inde ab initio. pro, curam ne providentiam illius habet. Contra, Excindi ex oculis Dei , est privari eius cura ac favore. Psalmo

posset. Diximus fuisse moris. caput perfundere oleo. De eo more habetur Ecclesiast. 9. Omni tempore sint vestimenta tua candida, et oleum super caput tuum ne deficiat. pro, perpetuo sis laetus, et comodis huius vitae perfruere. Sic Psal 23 dicit Psaltes, Impinguasti oleo caput meum. id est, ditas ac foves me tuis deliciis ac bonis. Pingit enim ibi suam refectionem aut beationem, quae sibi a Deo contingat, per lautum convivium: ubi inter alias delicias olim etiam unguenta adhiberi solebant. Versus totus ita habet: Instrues coram me mensam in facie tribulant in me,

ditas ac foves me tuis deliciis ac bonis. Pingit enim ibi suam refectionem aut beationem, quae sibi a Deo contingat, per lautum convivium: ubi inter alias delicias olim etiam unguenta adhiberi solebant. Versus totus ita habet: Instrues coram me mensam in facie tribulant in me, impinguas caput meum oleo, calix meus erit exuberans. quasi dicat: Benignissime et lautissime tractabis ac fovebis me, inspectantibus, gementibus, plane frustra contra furentibus ac frementibus meis adversariis. Ab eodem more accipit similitudinem declarandae felicis fratrum concordiae, Psal. 133.

exilio revocet. illique [?: ] tricidium condonet. Psalm. 141, est locus subobscurus, ubi haec videtur esse commodissima versio: Percutiat me iustus, et pius me arguat: oleum autem ראש principis, aut magnatis, non frangat, vel non attingat caput meum id est, longe malim, satiusque mihi esset, a bonis et piis [?: ] stigari, arque adeo etiam durius tractari, quam ab impiis summis deliciis saginari. Hoc enim est [?: argument- ] , ut cupiat longissime abesse ab omni malorum et pravorum, ipsorumque conatuum sodalitio.

vero per metaphoram ראש ros caput, principem aut potentem, sicut et in aliis linguis. Sic paulo proxime antea dixerat, se no velle vesci deliciis impiorum. Eodem facit, quod et Septuaginta ac Vulgata verterunt, Oleum autem peccatoris non impinguet caput meum. Ungi [?: ] laeticiae, pro, oleo laetificante aut exhilarante: Psal. 45, et Hebr. 1. Unxit te Deus oleo laetitiae prae consortibus [?: ] , vel propter consortes tuos. utrumque simul significat tum, dari dona ac Spiritum filio non ad mensuram, sed ad

oleum per metaphoram, spiritualem unctionem. Dicitur autem oleum laeticiae, qua exhilarat haec spiritualis unctio multo magis, quam illa corporalis. Oleum viride, pro valde bono hic enim boni olei color esse solet. per metaphoram, significat magna Dei beneficia. Psalm. 92. Exaltabitur cornu meum sicut unicornis: delibutus enim sum in oleo viridi. Oleum etiam ob suam bonitatem, lenitatem, et vim sanctandi, misericordiam et ipsum Evangelium significare interdum videtur: sicut contra vinum, ob suam [?: mo--- ] citatem, et vim purificandi, Legem. Sic enim solent exponere

etiam Spiritu sancto regenerare, eiusque donis ornare. Sicut alibi Apostolus inquit, Docebituos unctio: ut supra dictum, et postea in voce UNCTIONIS dicetur. Sic autem vox olei accipitur Psalm. 45, Unxit eum oleo laetitiae, de quo loco supra est dictum, et Psalm. 89, Inveni David servum meum, oleo sancto meo unxi eum. id est, Spiritu sancto, eiusque donis eum imbui: non tantum illa externa unctione Sam. Isaiae sexagesimoprimo dicit Messias, se tristem, ac miserandum statum hominum infelicem, sua redemptione commutaturum. ac inter alia ait, se illis pro luctu oleum laeticiae

praescripta. Tota enim Lex, et praesertim moralis, subiicit inobedientes maledictioni. ceremonialis non item, praesertim post Christum, cum [?: ] abolita. Opus, pro peccato: 1 Cor. 5. Qui hoc opus fecit. id est, hunc incestum. Opus, pro factura. 1 Cor. 9. et 2 Cor. 3. Opus meum vos estis in Domino: id est, ego vos converti ad Christum. Isaiae 41, Ecce vos estis [?: ] nus nihilo, et opus vestrum prae nihilo. id est, vos et vestra idola estis levissimis et vanissimis reb. vaniores nullius momenti. Opus, pro re aut facto eximio: Isaiae 60. Opus manuum

ὄνειδος. In sacris [?: ] ris porro Opprobrium notat tum ignominiam, tuum convicium. ut Psal. 15. Qui non levavit opprobrium contra proximum: id est, non infamavit proximum, ac non conviciatus est ei. Opprobrium fregerat cor meum, Psal. 69. id est, ignominiae et convicia, quibus afficiebar ab adversariis, me plane afflixerant, et pusillanimem reddiderant, praesertim cum contra nulla consolatio accederet, ut ibi mox sequitur. Opprobrium [?: ] ius, tum active tum passive dicitur. id est, tum

in ornatum regni, aut etiam honore et magnificentia regni. id est, in vestitu regio. Sic et Ezechiel. 16, Ornatus quo Deus populum Israeliticum, praesertim autem Iudaeos ornaverat, vocatur הדר Heder. in quit enim: Pulchritudo tua fuit perfecta ob ornatum meum, quem posui supra te. Ornatum verterunt aliquando LXX, et Vulgata, vocem צבא zaba exercitum: ut Gen. 2, Perfecti sunt caeli et omnis exercitus eorum. quia sidera ornant caelum, sicut et Iob 26 cap. dicit, Spiritus eius ornavit caelos. Ad

interrogaverunt:.i. voluntatem ac sententiam Dei in ea re non quaesiverunt: non sunt percunctati Deum, quid ille sentiat aut suadeat, probet'ne aut improbet. Isaiae 30, Qui descendunt in Aegyptum, et os meum non interrogaverunt. Sic 2 Sam. 17 dicit Absalon de Chusa: Audiamus quid etiam in ore eius sit. pro, quid ipse sentiat, aut dicat. Os unum: pro, unus animus, aut sententia Ios. 9. Congregati sunt, ut pugnarent cum Iosua et Israele os unum. id est, uno animo, summo consensu, idem

dexteritatem quandam in respondendo, et accommodandis sententiis. Sic et Paulus Ephes. 6 iubet prose orari, ut sibi detur sermo in apertione oris, ut confidenter annunciet ac patefaciat mysterium Evangelii. Vicinum huic est, quod Psalmo 51 orat David, inquiens: Domine labia mea aperies, et os meum annunciabit laudem tuam. id est, da mihi alacrem animum, et studio te celebrandi flagratem, et simul ipsam etiam facundiam. Talis quaedam vis huius vocis esse videtur 1 Samuelis secundo: Dilatatum est os meum super inimicos meos. id est, Deus beneficiis ac spiritu suo ita me exhilaravit,

huic est, quod Psalmo 51 orat David, inquiens: Domine labia mea aperies, et os meum annunciabit laudem tuam. id est, da mihi alacrem animum, et studio te celebrandi flagratem, et simul ipsam etiam facundiam. Talis quaedam vis huius vocis esse videtur 1 Samuelis secundo: Dilatatum est os meum super inimicos meos. id est, Deus beneficiis ac spiritu suo ita me exhilaravit, animavit, tantumque etiam piarum cogitationum dedit, ut habeam quod respondeam adversariis meis, iactem ac glorier contra eos, qui mihi prius ut sterili et a Deo punitae insultarunt. Dicitur et eadem locutio etiam

mala. Sic Psalmo 141. Pone Domine custodiam ori meo. Custodi [?: ] labiorum meorum: pro, fac ut vere, pie ac sapienter loquar. Sic quoque Mich. 7. habetur. Ab ea quae [?: ] in sinu tuo, custodi ostia oris tui. pro, cave credas ei secreta tua. Psalm. 39, Custodiam os meum clausura. Facina huic est illa locutio Eccles. quinto: Ne des os [?: ] ut faciat peccare carnem tuam: pro, cave ne [?: tem- ] et pravo sermone corrumpas mores tuos, aut alioqui sis tibi occasio peccandi. Os operit aut tegit iniquitatem: Proverb. 10. Os impiorum

ad os Iehovae. Sic Exodi 38, Quod numeratum fuit secundum os Mosis. Iosuae 13, Calebo filio [?: ] nae dedit partem secundum os Domini ad [?: Ieho- ] 1 Regum decimoseptimo: Vivit Dominus, si erit [?: p- ] via, nisi ad oris mei verba: id est, secundum meum [?: ] scriptum aut mandatum. 2 Reg. 23. Ut daret argentum ad os Pharaonis. pro, sicut Pharao praescripserat, et mandaverat, aut iniunxerat. Sic Iob trigesimotertio En ego iuxta os tuum pro Deo. id est, En ego [?: disp- ] contra te pro iustitia Dei, sicut

audire, et veluti inhiare ad alicuius sermonem: sicut Ovid inquit Narrantis coniunx pendet ab ore viri. Iob 29. Os suum aperiebant, tanquam ad imbrem sero [?:-inum ] : scilicet, ad meum consilium. Aliquando idem est quod vel leviter garrire, aut mussitare. Isaiae 10, Nec fuit qui moveret alam ut aperiret os, et garriret. sumpta ab avibus metaphora, quae tali gestu ac forma sese in pugnando adversario opponunt. Aliquando idem valet quod loqui. Iob 35, Iob vane aperit os

garrire, aut mussitare. Isaiae 10, Nec fuit qui moveret alam ut aperiret os, et garriret. sumpta ab avibus metaphora, quae tali gestu ac forma sese in pugnando adversario opponunt. Aliquando idem valet quod loqui. Iob 35, Iob vane aperit os suum: pro, [?: te--ere ] loquitur. Os meum aperui, et suspiravi quia praecepta tua desideravi, Psal. 119. pro, nihil aliud facio quam suspiro, prae ardenti desiderio tuorum praeceptorum. Aperire os ad Deum: pro, promittere aliquid, aut vovere. Ego aperui os meum ad Deum, Iud. 11. pro, vovi, ut mox in sequentibus

aperit os suum: pro, [?: te--ere ] loquitur. Os meum aperui, et suspiravi quia praecepta tua desideravi, Psal. 119. pro, nihil aliud facio quam suspiro, prae ardenti desiderio tuorum praeceptorum. Aperire os ad Deum: pro, promittere aliquid, aut vovere. Ego aperui os meum ad Deum, Iud. 11. pro, vovi, ut mox in sequentibus exponitur. Aperire os ad caedem: pro, hortari ad caedem. Ezech. 21. Ut aperiant os ad caedem: id est, hortentur suos ad caedendum hostes. Aperire os: pro, libere loqui. Ezech. 24, In die illa aperietur os tuum cum evasore, et loquêris,

os ad caedem: id est, hortentur suos ad caedendum hostes. Aperire os: pro, libere loqui. Ezech. 24, In die illa aperietur os tuum cum evasore, et loquêris, nec obmutesces ultra: pro, licebit tibi libere loqui, et gloriari cum tuis a Domino liberatis. Sic eiusdem prophetae 33, Aperuique os meum, donec veniret ad me mane: aperui inquam os, et non silui amplius. Os aperire in parabolis, Psal. 78. Aperiam in parabolis os meum, loquar aenigmata: id est, loquar per parabolas. Os aperire in sapientia: pro, sapienter loqui. Proverb. 31: Os suum aperit in sapientia, et

et loquêris, nec obmutesces ultra: pro, licebit tibi libere loqui, et gloriari cum tuis a Domino liberatis. Sic eiusdem prophetae 33, Aperuique os meum, donec veniret ad me mane: aperui inquam os, et non silui amplius. Os aperire in parabolis, Psal. 78. Aperiam in parabolis os meum, loquar aenigmata: id est, loquar per parabolas. Os aperire in sapientia: pro, sapienter loqui. Proverb. 31: Os suum aperit in sapientia, et lexpietatis super linguam eius. Aperire os super aliquem: Psal. 22: Aperuerunt super me os suum, ut leo rapiens ac rugiens. id est,

ac maledixerunt. Aperire os alicui: pro, tueri aliquem suo sermone. Proverb. 31. Aperi os tuum mulo, id est, patrocinare iis qui suam causam tueri per se nequeunt. Per os [?:-ssu-ere ] pactum Dei. Psal. 50: Quid tibi ut enarres statuta mea, et assumas pactum meum in os tuum? pro, deto loquaris. Idem bis dicit. Quasi diceret: quid tibi cum mea doctrina? Ore suo benedicunt, et in intimo suo maledicunt: Psal. 62. pro, sermone quidem mihi blandiantur et beneprecantur, led corde sunt hostes. Vicinum huic est, quod Psal. 78

sua mentiebantur illi. Celebrare Deum ore suo Psal. 109. id est, sermone suo laudare ac praedicare eum. Sic et clamare ore, Psal 66, ferme pleonasmus est Invocari nomen Dei in ore alicuius, Ierem. 44. Et Psal 63, Labiis laudationum laudabit te os meum. Psal. 37. Ore suo loquuntur superbe. Dilatare os videtur esse idem quod subsannare, quia tali gestu solemus illudere aliis. Isaiae 57, Super quem dilatastis os, et protraxistis linguam. Supra aliquoties diximus tum de apertione, tum et de dilatatione oris. Oris egressum,

id est, inobedientia erga mandata Dei, eum offendere. 1. Sam. 12, Si obedieritis voci eius, neque exasperaveritis os Domini. Sic et Deut. 10, Et irritastis os Domini. Num. 20 et 27, Rebelles fuistis ori Domini. Os [?: re---- ] laude: Psal. 71, Replebatur os meum laude tua, tota die gloria tua: id est, praedicabam et celebrabam te, [?: impe--tibus ] me tuis innumeris beneficiis ac spiritu. Ore ad os loqui: pro coram, sine intermediis aut internun tiis, seu familiariter. Num. 12: Ore ad os loquitur Deus cum Moyse. Hier. 23:

internun tiis, seu familiariter. Num. 12: Ore ad os loquitur Deus cum Moyse. Hier. 23: Loquetur os ipsius cum ore eius, et oculi eius videbunt oculos illius. id est, Zedekias coram rege Babylonico sistetur. Os iusti loquitur sapientiam, et lingua eius loquitur iudicium: Psalm 37 et 49. Os meum loquetur sapientias. Ore magnificare, est grandia quaedam iactare: et plerunque de impiorum sermonibus contra Deum dicitur, Ezech. 35. Ori manum admovere, pro comedere: 1. Sam. 14: Et non erat admovens manum suam ad os suum: id est, nemo de melle profluente audebat edere. Ori apponere

summa benevolentia et promptitudine accipere et exequi. Genesis 41, Os tuum osculabitur universus populus meus. id est, promptissime summaque benevolentia tua praescripta suscipient et exequentur. Alii vertunt; Armabit se. Similis huic locutioni est illa Iob 31: Si manus mea osculata est os meum: pro, si ego mea opera nimis magnifeci, meamve fiduciam in ea collocavi. Alii exponunt, quod sua manu ori suo silentium imposuerit. Ponere os in caelo: id est, temere de Deo ipso, aut contra Deum ipsum blaterare. Psalm. 63: De excelso loquuntur, ponunt in caelo os suum, et per terram

eius agere significat. Exod. 4. Ipse loquetur pro te ad populum, et erit tibi pro ore. Idem bis dicit. Cum ore alicuius esse. Exod. 4. Ero cum ore tuo, et docebo te quod loquaris: idem bis dicit. Sic Deus dicit ad Ierem. cap. 15: Si eduxeris preciosum a vili, tanquam os meum eris. id est, si concionando separaveris sanctum a prophano, eris mihi acceptus doctor. Aliqui exponunt, Accidet tibi ut praedixi. Nuncium esse in ore alicuius: pro, nuncium afferre. 2. Sam. 18. Transire os: forte, pro transgredi. Psa. 17: Cogitavi, non transgredietur os meum. pro,

tanquam os meum eris. id est, si concionando separaveris sanctum a prophano, eris mihi acceptus doctor. Aliqui exponunt, Accidet tibi ut praedixi. Nuncium esse in ore alicuius: pro, nuncium afferre. 2. Sam. 18. Transire os: forte, pro transgredi. Psa. 17: Cogitavi, non transgredietur os meum. pro, quod cogitavi perperam, id non patiar transire per os meum: vel cavebo, ne os meum transgrediatur, aut peccet. Os [?: vestiment- ] , significat interdum id amplum foramen, quo caput exeritur. Exod. 28: Erit os Ephod in medio eius. Sic os civitatis vocantur portae

a prophano, eris mihi acceptus doctor. Aliqui exponunt, Accidet tibi ut praedixi. Nuncium esse in ore alicuius: pro, nuncium afferre. 2. Sam. 18. Transire os: forte, pro transgredi. Psa. 17: Cogitavi, non transgredietur os meum. pro, quod cogitavi perperam, id non patiar transire per os meum: vel cavebo, ne os meum transgrediatur, aut peccet. Os [?: vestiment- ] , significat interdum id amplum foramen, quo caput exeritur. Exod. 28: Erit os Ephod in medio eius. Sic os civitatis vocantur portae eius, Prov. 8 Sic Os putet, speluncae, sepulchri. Os non raro

acceptus doctor. Aliqui exponunt, Accidet tibi ut praedixi. Nuncium esse in ore alicuius: pro, nuncium afferre. 2. Sam. 18. Transire os: forte, pro transgredi. Psa. 17: Cogitavi, non transgredietur os meum. pro, quod cogitavi perperam, id non patiar transire per os meum: vel cavebo, ne os meum transgrediatur, aut peccet. Os [?: vestiment- ] , significat interdum id amplum foramen, quo caput exeritur. Exod. 28: Erit os Ephod in medio eius. Sic os civitatis vocantur portae eius, Prov. 8 Sic Os putet, speluncae, sepulchri. Os non raro ponitur pro vi ac

per omnes campos ac regiones circum quaque caesorum hostium [?: ] disiecta essent: ut solet in conflictibus fieri. Cum aliquis dicitur alterius os et caro esse, magna quaedam propinquitas ac consanguinitas ei cum altero intercedere intelligitur. Sic Gen. 29 dicit Laban ad Iacob, Os meum es, et caro mea. Sic et Germani dicunt, du bist mein fleisch und blutt. Sic et Abimelech Iud. 9, ad optimates Sy [?: ] : Os vestrum et caro vestra sum. Sic et David loquitur ad proceres Iehuda, 2. Sam. 19. Et omnes Israelitae ad David, 1. Par. 11, captantes hoc nomine eius

ostendere, ut Vulgata habet, quam simpliciter suspendere propalam. Ostendere Deum faciem suam nobis, est eum nos benigno vultu aspicere: seu, eum misereri nostri, nosque liberare. Ostendere Deum misericordiam aut benignitatem alicui, est, ei reipsa benefacere. Psalmo 85. Ostendam illi salutare meum: id est, feram illi opem. Psalmo 91. Sic et Rom. 3, Ad ostensionem iustitiae suae: significat realem exhibitionem. Eodem modo et manifestatio Spiritus accipitur 1. Corinth. 12, pro exhibitione ipsius Spiritus, qui tamen ex externis donis cognoscitur. OSTIUM, per metaphoram

Venerunt in pactum, quod quaererem Deum patrum suorum. Idem est etiam transire in pactum. Deuter. 29. Ut transeas in pactum Dei tui, et iusiurandum eius. Pactum cum die et nocte, pro ordinatione Dei, ut sit dierum ac noctium perpetua vicissitudo. Hierem. 33. Si potestis dissolvere pactum meum cum die, et pactum meum cum nocte, ut non sit amplius dies ac nox in tempore suo: etiam pactum meum cum Davide servo meo solvetur, ne sit ei filius, qui regnet in solio eius: et pactum meum cum Levitis et sacerdotibus, ne sint innumeri. Eandem phrasin et paulo post repetit: ubi priore loco

quaererem Deum patrum suorum. Idem est etiam transire in pactum. Deuter. 29. Ut transeas in pactum Dei tui, et iusiurandum eius. Pactum cum die et nocte, pro ordinatione Dei, ut sit dierum ac noctium perpetua vicissitudo. Hierem. 33. Si potestis dissolvere pactum meum cum die, et pactum meum cum nocte, ut non sit amplius dies ac nox in tempore suo: etiam pactum meum cum Davide servo meo solvetur, ne sit ei filius, qui regnet in solio eius: et pactum meum cum Levitis et sacerdotibus, ne sint innumeri. Eandem phrasin et paulo post repetit: ubi priore loco pactum significat

29. Ut transeas in pactum Dei tui, et iusiurandum eius. Pactum cum die et nocte, pro ordinatione Dei, ut sit dierum ac noctium perpetua vicissitudo. Hierem. 33. Si potestis dissolvere pactum meum cum die, et pactum meum cum nocte, ut non sit amplius dies ac nox in tempore suo: etiam pactum meum cum Davide servo meo solvetur, ne sit ei filius, qui regnet in solio eius: et pactum meum cum Levitis et sacerdotibus, ne sint innumeri. Eandem phrasin et paulo post repetit: ubi priore loco pactum significat ordinationem Dei, qua motus caelorum et temporum constituit, et veluti cum eis

ordinatione Dei, ut sit dierum ac noctium perpetua vicissitudo. Hierem. 33. Si potestis dissolvere pactum meum cum die, et pactum meum cum nocte, ut non sit amplius dies ac nox in tempore suo: etiam pactum meum cum Davide servo meo solvetur, ne sit ei filius, qui regnet in solio eius: et pactum meum cum Levitis et sacerdotibus, ne sint innumeri. Eandem phrasin et paulo post repetit: ubi priore loco pactum significat ordinationem Dei, qua motus caelorum et temporum constituit, et veluti cum eis convenit, ut currant secundum normas ipsis praescriptas. Posteriore vero, promissionem factam

Dominus Deus noster percussit nobiscum foedus in Horeb. non cum patribus nostris Dominus pepigit pactum istud, sed nobiscum: nobiscum in quam, qui hodie hic vivimus. Monet Moyses de instauratione foederis facta, ut ostendat, illos tanto magis obligari ad id foedus servandum. Qui pepigerunt pactum meum super sacrificio. pro, inierunt foedus adhibito sacrificio. Psal. 50. Polluere pactum: Psal. 55. Misit manum in pacificos suos, et prophanavit foedus suum. id est, faciendo contra veluti rupit, violavit et prophanavit foedus, quod debebat ut sacrosanctum servare.

et prophanavit foedus suum. id est, faciendo contra veluti rupit, violavit et prophanavit foedus, quod debebat ut sacrosanctum servare. Sic Hebr. 10 legitur: Qui sanguinem foederis, per quem sanctificatus fuit: prophanum duxerit. Sic Psal 89 Deus loquitur, Non prophanabo pactum meum, et quod egressum est de labiis meis non mutabo. Idem bis diversis verbis dicit. Foedera enim dum servantur, pro sacrosanctis haberi videntur: at cum violentur, contemni et nihili pendi, ut res nullius momenta profanaque videntur. Praecepit in seculum pactum suum, [?: ] id est,

per metonymiam, pro ipsis rebus aut actionibus poni: Prov. 5, Lenius est oleo palatum extraneae. pro, mollior ac blandior est sermo eius quavis re longe mollissima. Sicut proxime praecesserat, Labia eius stillant mel. Dare ad peccandum palatum: Iob 30. Non dedi ad peccandum palatum meum, ad petendum in maledictione animam eius. id est, Non sum passus, ut os meum aliis dira imprecando peccaret. Palatum gustat cibum. pro, ipsius munus est, iudicare de saporib. Iob 34, Auris probat sermones, et palatum gustat cibum. Linguam adhaerere palato, est prorsus ac extreme

est oleo palatum extraneae. pro, mollior ac blandior est sermo eius quavis re longe mollissima. Sicut proxime praecesserat, Labia eius stillant mel. Dare ad peccandum palatum: Iob 30. Non dedi ad peccandum palatum meum, ad petendum in maledictione animam eius. id est, Non sum passus, ut os meum aliis dira imprecando peccaret. Palatum gustat cibum. pro, ipsius munus est, iudicare de saporib. Iob 34, Auris probat sermones, et palatum gustat cibum. Linguam adhaerere palato, est prorsus ac extreme debilitari, cum iam vel omnes vires desint homini: vel etiam humor in ore ita

exactor, et cessavit aurum tributarium. ubi illam piorum laetam cantionem, beneficii divini celebrationem, et contra impios insultationem vocat Propheta parabolam. Eodem modo de gravissima doctrina accipitur. Psal. 49, Inclinabo ad parabolam aurem meam, Aperiam in cithara aenigma meum. id est, proponam longe gravissimam doctrinam, quam et ipse simulaudiam, seu erudiendi causa non alios tantum, sed et memetipsum. Sic recte de gravi doctrina et mirabilibus vetustatis divinae providentiae historiis accipi potest, quod Psal. 77 dicitur: Aperiam in parabolis os

meum. id est, proponam longe gravissimam doctrinam, quam et ipse simulaudiam, seu erudiendi causa non alios tantum, sed et memetipsum. Sic recte de gravi doctrina et mirabilibus vetustatis divinae providentiae historiis accipi potest, quod Psal. 77 dicitur: Aperiam in parabolis os meum, et eloquar aenigmata antiqua. ubi tamen nihil parabolicum aut aenigmaticum est. Significat et gravem lamentationem, aut querelam. ut Mich. 2. In die illa assumet lamentator super vos parabolam, et lamentabitur lamentum lamentatione dicendo. In parabolam esse, dari aut [?: ] ,

Parietis artifices, 2. Sam. 2 vocantur latomi, et [?: fabri- ] rii. Parietes cordis, vocantur Hieremiae quarto praecordia, quin et latera ipsa, in quibus sub hypochondriis in magno moerore dolor sentitur, inquit enim Propheta de suo dolore in maxima calamitate populi: Ventrem meum doleo, et parietes cordis mei. Mingens ad parietem, est canis: de qua voce supra. Sic enim illi solent ad parietem, aut arborem, aut aliud aliquid elevatum proiicere urinam. Parietem nudabit clypeus: id est, clypei de pariete ad bellum rapientur, quod supra in voce NUDITATIS exposui.

anni 3080. a conditione mundi iam numerantur anni 5533. PASCERE verbum, praeter propriam significationem, habet etiam figuratas aliquot, potissimum autem metaphoricas. Primum enim hoc verbum transfertur ad regimen politicum: ut 2 Sam. 5. Dominus dixit ad te, Tu pasces populum meum Israel, Et tu eris dux super eum. Idem habetur et 1 Paral. 11. Sic et 2 Sam. 7, Iudicibus praecepi pascere populum meum Israel. Psal. 78, David depost foetantes adduxit, ut pasceret Iacob populam suum. Deinde ad Ecclesiasticum munus, curamque docendae Ecclesiae transfertur,

habet etiam figuratas aliquot, potissimum autem metaphoricas. Primum enim hoc verbum transfertur ad regimen politicum: ut 2 Sam. 5. Dominus dixit ad te, Tu pasces populum meum Israel, Et tu eris dux super eum. Idem habetur et 1 Paral. 11. Sic et 2 Sam. 7, Iudicibus praecepi pascere populum meum Israel. Psal. 78, David depost foetantes adduxit, ut pasceret Iacob populam suum. Deinde ad Ecclesiasticum munus, curamque docendae Ecclesiae transfertur, quae gregi et pastoribus, ut suprâ in voce OVIS dixi, confertur. Hac metaphora plurimum passim Scriptura utitur, praesertim

semetipsos saginent: polliceturque se velle gregem suum pascere. Sic Petrus 1 cap. 5 inquit: Pastores, precor, pascite gregem quipenes vos est, curam illius agentes etc. Hinc Pastores dicuntur: de qua voce paulo post. Hierem. 3. Daboque vobis pastores iuxta cor meum, qui vos pascant scientia et intelligentia. Pascere etiam castigare significat. Psa. 2, Pasces eos virga ferrea. i. punies, perdes. Pascere non raro perdere ac consumere indicat, quia pecora pascentia herbam, absumunt eam. Nam et Hebraei, sicut et Latini, dicunt, Animal pascit herbam.

oves pascuae tuae. i. contra populum tuum, quem tu alis, et qui omnem suam felicitatem a te expectat, et a te solo pendet. PASTOR, ut supra monui, alias politicum gubernatorem significat, ut Isa. 44, Ego dico Cyro, Pastor meus es tu. i. ego iam praedico et ordino eum fore monarcham meum. Hier. 49, Quis pastor stabit contra me? pro, quis rex suos contra me tueri poterit? Alias doctorem verum aut falsum notat, cuius innumera sunt exempla, praesertim in veteri, tametsi etia in novo Testamento. Involvet terram Aegypti, sicut amicitur pastor pallio suo. Hier. 43. i.

quam et largiar illis. Multitudo pacis, Psalm. 37. Afflicti aut man sueti possidebunt terram, et deliciabuntur aut oblectabuntur in multitudine pacis. id est, fruentur magno rerum successu, et rebus secundis. Pactum pacis. id est, pactum de pace, aut firmum ac ratum. Num. 25. Do eis pactum meum pacis, et pactum sacerdotii perpetuum. id est, certam ac ratam promissionem de diuturno sacerdotio. Semen pacis, Zachariae 8, Semen pacis erit, vitis proferet fructum suum, et terra dabit germen suum. id est, sementes uberes pacifice colligetis. Terra pacis: pro, in qua tibi pax

omnem malitiam eorum qui dereliquerunt me. Ionae primo, Ascendit malitia eorum ad conspectum eorum. Malum: Iudic. 3, Fecerunt filii Israel malum in oculis Domini. Iudic. 4, Addiderunt filii Israel facere malum in conspectu Domini. Item Iudic. 6 et 10, 2. Reg. 12. Quare contempsisti verbum meum, ut faceres malum in conspectu meo? 3. Reg. 14. Et fecit Iudas malum coram Domino. 3. Reg. 22, Fecit Ochosias malum in conspectu Domini. Item 3. Reg. 17. et 4. Reg. 3. Fecit malum coram Domino. 4. Reg. 13, Fecit malum Ioachatz coram Domino. Et 2. Paralip. 29. Proverbiorum quarto,

operum quibus vel bona facienda, utpote a [?: ] mandata, negligimus, vel contraria facimus. De hoc peccato actuali loquuntur sequentia Scripturae testimonia. Genes. quadragesimo, Accidit ut peccarent [?: d- ] eunuchi. Genes. quadragesimoprimo, Cognosco peccatum meum. Exod. 9. Pharao adiecit adhuc peccare. Exod. 10. Remitte quaeso peccatum meum saltem [?: ] vice. Exod. 30, Et deprecabitur Aaron super coram altaris semel per annum in sanguine quod oblatum est

vel contraria facimus. De hoc peccato actuali loquuntur sequentia Scripturae testimonia. Genes. quadragesimo, Accidit ut peccarent [?: d- ] eunuchi. Genes. quadragesimoprimo, Cognosco peccatum meum. Exod. 9. Pharao adiecit adhuc peccare. Exod. 10. Remitte quaeso peccatum meum saltem [?: ] vice. Exod. 30, Et deprecabitur Aaron super coram altaris semel per annum in sanguine quod oblatum est pro peccato. Exod. 32, Peccastis peccatum maximum. Exod. 34.

eum peccatum maximum? Deuteronomii vigesimoquarto: Ne clamet contra te ad Dominum, et reputetur tibi in peccatum. Psalmo quinquagesimoprimo. Libera me de sanguinibus. Et, Tu remisisti iniquitatem peccati mei. De reatu tantum haec dicta loquuntur: Genesis vigesimo, Induxisti superme et regnum meum peccatum grande. Genesis quadragesimotertio, Nisi reduxero et reddidero tibi, ero peccati reus omni tempore. Sic Deuteronomii nono, vitulus vocatur peccatum, quia per illum peccarunt. Peccatum, inquit, vestrum quod perpetrastis, nempe vitulum, tuli. 3. Regum primo, Eritque cum dormierit

utcunque id agnoscere, sed etiam ab eo graviter accusari, et quasi urgeri ac premi. Num. trigesimo primo Ecce peccastis Domino, et cognoscite peccatum vestrum, quod inveniet vos id est, quod erit nobis causa magnarum calamitatum. Sic David in quit Psalmo quinquagesimoprimo, Quoniam peccatum meum ego cognovi, et peccatum meum coram me est semper. id est, semper mihi molestum ac infestum ante oculos obversatur. Parcere peccatis, aliquoties dicitur pro parcere ipsi homini peccanti. Num. decimoquarto, Parce peccato populi tui. Tale est illud Isaiae 1. Quod peccata rubent, et contra

etiam ab eo graviter accusari, et quasi urgeri ac premi. Num. trigesimo primo Ecce peccastis Domino, et cognoscite peccatum vestrum, quod inveniet vos id est, quod erit nobis causa magnarum calamitatum. Sic David in quit Psalmo quinquagesimoprimo, Quoniam peccatum meum ego cognovi, et peccatum meum coram me est semper. id est, semper mihi molestum ac infestum ante oculos obversatur. Parcere peccatis, aliquoties dicitur pro parcere ipsi homini peccanti. Num. decimoquarto, Parce peccato populi tui. Tale est illud Isaiae 1. Quod peccata rubent, et contra albent cum condonantur. id

mihi, dicit Dominus exercituum, in diem qua ego facio peculium, et miserebor eorum, sicut miseretur homo filii obedientis ubi in dicat Deus. quomodo velit pios sibi singulariter separare ab impiis, eosque beare. Sic Exod. 19 inquit Deus: Si audiendo audietis vocem meam, et [?: ] dus meum servaveritis, eritis mihi peculium prae omnibus, aut ex omnibus gentibus, cum alioqui mea sit omnis terra Eodem modo et Deut. 7, 14, ac 26 affirmat Deus, se velle accipere Israelitas in populum peculiarem. Idem et Psal. 135 repetitur: Dominus elegit sibi Iacobum, Israelem in

liberabit te a laqueo venatoris, et a peste noxia: sub ala sua protegette, et sub pennis eius fiduciam habebis, pro scuto et clypeo erit veritas eius. Sic et Malach. 4, Exorietur nobis timentibus nomen meum, sol iustitiae, et sanitas in pennis eius. Ubi tamen pennae magis ad solis radios alludere videntur, quam ad gallinae: quod sicut solares radii omnia vegetant ac vivificant, sic et Christus suos fovebit. Non fuit qui moveret alam, aperiret rostrum, aut sibilaret: Isaias inquit. Similitudo aut

translatum. Sic Eleazaro et eius posteris promittitur perpetuum sacerdotium, quibus tamen id Salomo abstulit. Aliquando significat aliquid integrum, sincerum ac firmum ut Hierem. 31, Charitate perpetua dilexi te. id est, vere, sincere ac firmiter. Mich. 2, A' parvulis eius abstulistis ornatum meum in perpetuum: pro, prorsus. Sic Terentius Sit hoc gaudium perpetuum. id est, firmum ac sincerum. Sic saepe dicitur Deus irasci in perpetuum, aut non in perpetuum. item, Clamor afflictorum non tradetur oblivioni, aut non peribit in perpetuum. i. non nimium diu. Sacrificium perpetuitatis, est

permisisti ut me inimicus caperet, sed ut libere possem ire quocunque mihi liberet. Aliquando pes affectum, curam, opus, aut conatum al evius significat: quia sicut pes instrumentum motus est, ita haec sunt initia actionum. Genesis trigesimo Iacob dicit ad Laban, Benedixit Iehova tibi ad pedem meum: id est, me tuas res regente aut procurante, tuosue greges pascente. Psal. 17: Sustenta gressus meos in viis tuis, ne declinent pedes mei: id est, ne animus, affectus, cogitationes, actiones et vita mea recedat â tua doctrina, tuaque praescripto ac voluntate. Aliqui dicunt ideo

sunt. Talem significationem huius dictionis aliqui etiam in Sacris [?:-ris ] reperiri putant: ut Nehem. 2, Placuitque coram rege, et dimisit me, etc. Isaiae quinquagesimosexto, Qui custodierint sabbatha mea, et elegerint quae mihi placent, atque apprehenderint foedus meum. Eadem locutio et Isaiae 61 reperitur: ubi, Quae placent, volunt esse idem quod, decreta, aut mandata. Verum multo significantius fuerit, si exponas Quae placent. id est, quibus ego delector. Sic Tempus placitum, aliqui pro constituto exponunt. Verum tempus placitum aut acceptum,

singulorum mortem plangere, et ubi iam homines veluti obstupescunt ob magnitudinem calamitatum. Planctum vertere in chorum, est tristia tempora aut statum sortemque vel res alicuius commutare in secundas et prosperas, indicando semper causam per effectum. Psal. 30. Solvisti planctum meum in chorum, solvisti saccum meum, et accinxisti me laeticia. Planctus cum ieiunio coniungi solebat tum apud Israelitas, tum et apud Ethnicos: ut in Homero de Priami luctu ac ieiunio legitur. Sicut et Christus ieiunium vocat luctum, cum negat nuptiales posse lugere praesente sponso. Quare voces

iam homines veluti obstupescunt ob magnitudinem calamitatum. Planctum vertere in chorum, est tristia tempora aut statum sortemque vel res alicuius commutare in secundas et prosperas, indicando semper causam per effectum. Psal. 30. Solvisti planctum meum in chorum, solvisti saccum meum, et accinxisti me laeticia. Planctus cum ieiunio coniungi solebat tum apud Israelitas, tum et apud Ethnicos: ut in Homero de Priami luctu ac ieiunio legitur. Sicut et Christus ieiunium vocat luctum, cum negat nuptiales posse lugere praesente sponso. Quare voces Planctus et ieiunium, interdum

illius caeperit. Quare nihil opus est spinosis et arduis quaestionibus nos involvere, quando perspicuum est, quorsum spectnt voces istae Poenitentiae et Doloris: nempe ut scimus, Deum, hominem, ex quo tantopere corruptus est, non censere inter creaturas suas. Ac si diceret: Non est hoc opus meum, non est homo ille qui ad imaginem meam formatus, et tam egregiis dotibus a me ornatus fuerat: hunc degenerem et adulterinum pro meo iam ignoscere dedignor. Huic affine est, quod de tristicia secundo loco ponitur: nempe atrocibus hominum peccatis non secus Deum offendi, quam si letali dolore

aut in me consenserant. Simili ratione dicitur Cor ponere, pro intendere in aliquid cogitandum ac expendendum: Isaiae 41, Priora quae fuerunt animiciate, et ponemus cor nostrum. Sic et Latini in verba Animadverto dicunt, vertere animum ad aliquid. Iob 1. Posuisti ne cor super servum meum Iob? id est, considerasti ne eum? Hag. 1, Ponere cor super viam, est aliquod opus alacriter aggredi et perficere. 1. Samuel. 4. Non respondit, nec apposuit cor. Si divitiae abundaverint, ne apposueris cor. id est, ne cures. Sic 2. Samuel 18, Si fugiendo fugerimus, non ponent super nos

male seducti. Populus hic in malo est: pro, malus est, dicit Exod. 32. Aaron ad Moysen. Populus stultus et insipiens, vocatur a Moyse populus Israeliticus, Deuter. 32. ubi id de innata stulticia, seu de corruptione originali, intelligendum est. Sic et Oseae 4 nominatur. Vocabo non populum meum, populum meum et non dilectam meam dilectam meam. Et erit, in eo loco ubi dictum eis est, Non populus meus vos, ibi vocabuntur filii Dei viventis: Hoseae 1. 2. et Rom. 9. 1. Pet 2. id est, eos faciam meos cultores, qui antea me ignorarunt, colentes idola, Populus Dei igitur est corrolatius

Populus hic in malo est: pro, malus est, dicit Exod. 32. Aaron ad Moysen. Populus stultus et insipiens, vocatur a Moyse populus Israeliticus, Deuter. 32. ubi id de innata stulticia, seu de corruptione originali, intelligendum est. Sic et Oseae 4 nominatur. Vocabo non populum meum, populum meum et non dilectam meam dilectam meam. Et erit, in eo loco ubi dictum eis est, Non populus meus vos, ibi vocabuntur filii Dei viventis: Hoseae 1. 2. et Rom. 9. 1. Pet 2. id est, eos faciam meos cultores, qui antea me ignorarunt, colentes idola, Populus Dei igitur est corrolatius vox, sicut

Num. 30. Si dissolvendo dissolverit votum, postquam audivit, portabit iniquitatem eius. pro, ipsi imputabitur id peccatum. Num [?: ] Non portent iniquitatem ad movendum. id est, ne peccent, seque culpa onerent, propter quam morte puniantur. Levit 22: Custodiant igitur observationem meum, ne propter hoc portent peccatum, et moriantur propter illud. id est, ne se onerent peccatis, ob quae punianter. Aliquando significat gravamen conscientiae de peccato, aut reatum in conscientia sentire. Levit. 5: Si anima peccaverit, et fecerit aliquod ex praeceptis Domini quae fieri non

rebus frui: ita homines bonis suis malisve operibus fruuntur, recipiendo inde mercedem suam. Possidere, ut supra dixi, posset Psal. 139 de noticia exponi, ut ex sequentibus eius loci apparet. in quit enim: Tu possedisti renes meos, etc. Non est occultatum a te os meum. Informem massam meam viderunt oculi tui. Contra vero Psal. 50, videtur nosse pro possidere poni: Omnes ferae sylvae meae sunt, novi omnes aves montium. id est, omnia sunt mea, vel in mea potestate: facile eis, si modo libeat, uti possum. Possessor, aliquando vertunt vocem

Nemo potest dicere IESUM Dominum, nisi in Spiritu sancto. id est, ex animo aut toto pectore hoc nemo dixerit sine singulari motu ac impulsione Spiritus S. etiamsi lingua tales voces sonet. Porro de veritate dictionis exemplum est Proverb. 20: Quis potest dicere, [?: Mund--i ] cor meum. id est, quis hoc vere affirmare possit. Referri hoc queat ad posse iuris, quia quod vere affirmatur, iure affirmatur. Facere aliquid posse, aliquando idem est quod solere. Ioan. 5: Non potest filius facere a semetipso quicquam, nisi quod viderit patrem agentem. Quaecunque enim ille

Non potest filius facere a semetipso quicquam, nisi quod viderit patrem agentem. Quaecunque enim ille facit, haec et filius pariter facit. i. nihil solet filius solus facere, sed agit una cum patre. q. d. Nolite furere contra hoc miraculum sanationis, quia est in sabbato factum: hoc enim non meum solius opus est, sed etiam patris una operantis: videte igitur iterum atque iterum in quem impingatis, aut quem in hoc opere blasphemetis. Loquutio ergo, Non potest facere, ponitur hic pro non solet, non autem pro ipsa absoluta potentia. Sic prius dixi, Non posse, de re insolita dici. Ad

per verbum Transeo, Transgredior, aut Pertranseo. unde sunt nomina usitatiss. in Sacris, Transgressio et Transgressor pro peccatore. Aliquando in hoc sensu absolute ponitur sine casu sequenti: Statui, ne transeat os meum..i.ne peccet. Hab. 1. pro, praeteribit, derelinquetque. Praeterire os Dei, Num. 24. Si dederit mihi Balac domum suam plenam argento et auro, non potero praeterire, transire, aut transgredi os Domini, ut faciam bonum aut malum de corde meo. Quod Dominus loquitur, id loquar. Exponit Bileam

vescendo. id est, helluando praevertit, non expectatis aliis. vide supra PRAEVENIO et PRAECEDO. PRANDIUM, sicut et COENA aliquando splendidum convivium significat. Luc. 14, Cum facis prandium aut coenam, noli invitare divites aut cognatos, etc. Matth. 22, Ecce prandium meum paravi. id est, lautum convivium. PRECATIO, et PRECES: vide supra in ORATIONE. PRECIOSUS, pro charo aut grato ponitur, quia res magni precii aut carae, sunt etiam valde charae aut dilectae possessoribus. Psalm. 72, A' fraude et violentia redimet animas eorum, et

mihi Ephraim. id est, dilectus. Lucae septimo Centurionis cuiusdam servus male affectus moribundus erat, qui illi erat preciosus: id est, valde charus. Nullius rationem habeo, neque animam meam habeo preciosam mihi, Actorum 20. id est, non tam diligo vitam meam, quam cupio perficere curriculum meum. Sic posset exponi illud Iacobi ultimo, Agricola expectat preciosum fructum terrae, id est, dilectum ac desideratum, Das wol gerhet. Preciosus pro raro, seu pro eo quod non facile reperiri et acquiri potest: quia plerunque omnia rara cara. libro primo Samuelis, capite tertio: Verbum

rarus, parcus in affectibus. Preciosum aliquando ponitur pro salutari. Psal. 36, Quam preciosa est misericordia tua, et filii hominum in umbra alarum tuarum sperabunt. pro, quam salutaris hominibus. Preciosum a vili separare. Hier. 15, Si eduxeris preciosum a vili, sicut os meum eris, revertentur ipsi ad te, et non tu ad eos. Id est, si accurate separaveris veram doctrinam a falsa, faciam ut tandem te pro vero doctore habeant, tuamque doctrinam tanquam oracula mea amplectantur, atque ita tandem tibi cedant, tuamque doctrinam sequantur. Filiae regum inter preciosas

vocat Deus populum Israeliticum suum primogenitum: Exod. 4: Dices ad Pharaonem, Filius meus, primogenitus meus est Israel. Hieremiae 31: Ephraim primogenitus meus est, id est, perinde eum vehementer diligo, ac solent parentes suos primogenitos filios. Micheae sexto: Nunquid dabo primogenitum meum pro praevaricatione mea: id est, dilectissimum filium. Zachariae duodecimo, Amaritudine afficientur propter eum, sicut amaritudine quis afficitur ob primogenitum. id est, ob mortem dilectissimi filii. Primogenitus videtur etiam indicare principem ac gubernatorem aliorum. Solebat enim

carnifex ille, iuris: sed quod me nihilominus capiet ac interficiet, illud fiet ex mea voluntaria receptione reatus seu imputati peccati aut iniustitiae et obedientia erga patrem, qui me fecit peccatorem: quod manifeste ostendo hac mea occursione contra istam turbam, et [?: Satanam ] meum carnificem. Parvus in Principibus Iuda. Populus Israeliticus erat divisus primum in tribus, deinde singulae tribus in millia: cum ante occupatam Cananaeam, Exod. 18. 32. Num. 1, tum et postea, cum et homines et loca ubi habitarunt vocata sunt millia, ut de hominibus legitur 1. Sam. 10:

principatus, ὑγεμόνες: sicut et in Hebraeo eadem ferme vox est, certe ex eodem primitivo aut themate venit, Alup dux, et Elep mille. Quare locum Micheae 5: Et tu Bethlehem parva ad essendum in millibus Iuda, ex te orietur mihi dux, qui pascet populum meum Israel. vertit Matthaeus cap. 2: Et tu Bethlehem terrae Iuda, nequaquam parva es in principibus Iehuda. Ex te enim exibit mihi dux, qui pascet populum meum Israel. De quo loco multi ac eruditi disputarunt, quomodo sit conciliandus Propheta cum Evangelista: cum ille dicat, esse

mille. Quare locum Micheae 5: Et tu Bethlehem parva ad essendum in millibus Iuda, ex te orietur mihi dux, qui pascet populum meum Israel. vertit Matthaeus cap. 2: Et tu Bethlehem terrae Iuda, nequaquam parva es in principibus Iehuda. Ex te enim exibit mihi dux, qui pascet populum meum Israel. De quo loco multi ac eruditi disputarunt, quomodo sit conciliandus Propheta cum Evangelista: cum ille dicat, esse parvam: hic vero neget esse parvam, et potius magnam esse asserat. Alii aliter conciliant. Sane posterior versiculus omnino indicat, Prophetam voluisse aliquam eximiam

fuerat: tum per aliam metaphoram, pro summa rei, et quod praecipuum in re est in qua significatione voce Capitis etiam Latini utuntur. Si non posuero Ierusalem in principio aut capite lae [?:-ciae ] meae: Psal. 137. id est, Si non erit Syon aut Ecclesia Dei praecipuum meum gaudium, quo praecipue oblectabor. Principium sapientiae timor Domini. Prov. 1. 9. de saepe alias. Recte sane ac utiliter in sacra Scriptura toties inculcatur, quod initium sapientiae sit timor Domini, multae enim sunt eius rei rausae. Primum quidem, quod qui timet Dominum, is et regitur ab

antea dixerat κακουχεῖσθαι, malis affici, male haberi aut tractari. Ezek. 26, Ne accipiatis amplius probrum famis inter gentes. id est, ne alii populi posthac vobis obiiciant sterilitatem et penuriam. 2. Sam. 1. Ego, quo abire faciam probrum meum, id est, quomodo me tanta ignominia liberabo? Ponam probrum istud super totum Israelem. 1. Samuel. 11. pro, hac eos infamia onerabo, hanc eis ignominiae notam inuram. Memento quod tulerim in sinu meo multorum populorum probra, Psalmo octuagesimonono. id est, contumeliosa maledicta multarum

et migratione, Iudaeorum calamitatem portendit: sicut et suo luctu ob mortuam uxorem. Veri [?: pr- ] giorum sunt. Zach. 3. id est, idonei ad facienda prodigia, instructi vi patrandi miracula. PRODIRE, idem quod egredi. Psal. 17, A facie tua iudicium meum prodeat. id est, tu ferto sententiam de mea iusta causa eamque exequitor me liberando, et hostes perdendo. Vide supra Egredior. PRODUCO, idem quod educo, foras duco, nihil habet obscuritatis, Iud. 6 dicunt patri Gedeonis, sui populares: Produc huc filium tuum. id est, exhibe aut

redderet nos qui superbi ac potentes fuerunt. Sic Aen. 11. Quos Acneada bello fecêre profanos. Dicitur et Dei pactum, tabernaculum ac templum profinari, simili ferme significatione, idque tum a Deo, tum et ab hominibus. Psal. 89. Non profanabo pactum meum. quod mox exponit, inquiens: Et quod egressum est de ore meo, non mutabo. Vide sequentia prolixius, ubi illam profanationem plenius explicat. Dicuntur et homines foedus ac praecepta, aut etiam templum Dei profanare, cum violant, et non religiose observant. Psalm. 89. Si filii eius

offerre, ut quaedam superiora exempla indicant. Psalm. 48, Non prohibuit a morte anima eorum id est, non tantum non defendit eos a morte, anima etiam ultro eam illis obtrusit, seu occidit eos. Aliquem ab aliqua reprohibere, est impedire eum, ne illud consequitur. Eccles. 2. Non prohibui cor meum ab omni laeticia, id est, non impedivi aut cohibui: tametsi et aliquid amplius significet, nempe non tantum non impedivi cor meum, sed etiam ultro ei ingessi omnis genetis voluptates, secundum desideria eius. Iob 31. Si prohibui pauperes a desiderio. id est, si impedivi eos, quo minus

a morte, anima etiam ultro eam illis obtrusit, seu occidit eos. Aliquem ab aliqua reprohibere, est impedire eum, ne illud consequitur. Eccles. 2. Non prohibui cor meum ab omni laeticia, id est, non impedivi aut cohibui: tametsi et aliquid amplius significet, nempe non tantum non impedivi cor meum, sed etiam ultro ei ingessi omnis genetis voluptates, secundum desideria eius. Iob 31. Si prohibui pauperes a desiderio. id est, si impedivi eos, quo minus [?: ] cupitam consequerentur: vel potius, si non dedi eis [?: q-- ] cupiverunt a me. Interdum Prohibere pro

a vobis peccata vestra, et facite vobis cor novum. Micheae septimo paulo aliter accipitur haec locutio. Proiecisti in profundum maris omnia peccata eorum. id est, ex oculis tuis removisti, et quasi prorsus abolevisti. Proiicere verbum Dei post se: Psal. 50 Proiecisti verbum meum post te. id est. abiecisti omnem reverentiam verbi mei. Ratio locutionis eadem est, quam prius indicavi. Proiicietur rete in pedes eius. Iob 18. id est, irretietur, capietur. Allusio est ad piscationem, ubi retia piscibus iniiciuntur. Inde est etum, quod proiectiones tributa significant,

in Scholis nota Propositio: qua vocamus sententias publice omnibus cognoscendas, et accipiendas, positas aut assertas. Quo vocabulo utitur Vulgata versio etiam Psalmo quadragesimonono, et septuagesimo octavo, pro certa ac immota, omnibusque modis amplectenda doctrina. Aperiam in parabola os meum, et proferam sententias antiquas. In Hebraeo est vox חיד Chid, quae solet crebro significare aenigma. Sic Christus dicitur proposuisse parabolas: et Paulus primae Timoth. quarto, Haec proponens fratribus. id est, talia eos docens. Panes propositionis,

dicitur is, qui non est peccatis contaminatus. Nam Isaiae primo capite ostendit Deus, quod peccata nos perinde contaminent, ut si coccino aut aliquo alio profundissimo colore essemus tincti. Contra, innocentia confertur albedini ac mundiciei nivis. Proverb. 15: Quis potest dicere, mundani cor meum, purificatus sum a peccato meo? id est, [?: ] omnium corde remanent reliquiae sordium peccati Iob quarto: Num homo erit iustior Deo, aut vir purior erit factore suo? Idem illi est iustus, quod purus. Sic et Latini aliquando loquuntur, ut Horatius: Integer vitae, scelerisque

dum inveniri potest: id est, orate eum, dum exorari potest: Isaiae quinquagesimo quinto. Qui quaeritis Dominum: Isaiae quinquagesimo primo. Sic Psalmo nono: Non derelinquis quaerentes te. id est, suppliciter implorantes. Iob quinto: Ego requirerem Deum, et ad Deum deponerem eloquium meum. Aliquando significat studiose colere Deum. 2. Paralipom. 14: Iussit rex ut quaererent Deum patrum suorum id est, ut sedulo colerent. Sic 2. Paralip. 26: Quaesivit Deum in diebus Zachariae. In diebus autem: quibus quaesivit Iehovam, prosperum ei successum dedit Deus simulanter significat.

ipsi hostibus velint tantum commodum concedere; vel potius ne id quidem quaerit, sed simpliciter quaerit ut male factum. De hoc Hebraismo dixi in Regulis Universalibus, de Interrogationibus. Sic Dan. 1: Quare videbit rex vultus vestros tristiores prae adolescentibus aliis, et condemnabitis caput meum. id est, quare huic meo exitio causam praebere vultis? Aut etiam: Non recte agitis, coniicientes me in tantum discrimen, sine omni iusta causa. QUIA, coniunctio causalis, varie accipitur. Quaedam eius significata enumerabo. Marci 9: Et interrogaverunt eum dicentes,

Quod, coniunctio est: Quod vendidistis me. Genesis quadragesimo quinto. Genesis vigesimo: Scias quod morte morieris tu, et omnia tua. Ibidem, Scio כי quod in sinceritate cordis tui, etc. 1 Samuelis vigesimo: Quod est peccatum meum, כי quod quaerit animam meam? id est, propter quod, vel ob quod. Propterea, ideo, ὅτι, Psalm. 116. Credidi, propterea locutus sum. Deuteronomii 3 in fine. Item Zachariae 11,

enarres statuta mea? id est, quo iure, aut qua tandem authoritate hoc facis? Proverbiorum decimoseptimo. Ut quid est precium in manu stulti, ut acquirat sapientiam, cum careat corde? 2 Regum 9. Quid tibi et paci? id est, quid quaeris aut interrogas de pace? Quid vobis, quod atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis? Genesis 12. Quid hoc fecisti mihi? id est, cur hoc fecisti? Iud. 8. Quid est hoc quod fecisti nobis? id est, cur hoc fecisti nobis? Quod est hoc opus, quod fecisti? pro, cur. Marci 11, Quid facitis hoc? id est, cur facitis hoc? quid pro quo iure ponitur.

coram me, ut pugnes contra terram meam? pro, Nihil mihi tecum negocii aut litis est. Libro secundo Samuelis, capite decimonono: Quid mihi et vobis filii Servia? 1 Regum decimoseptimo: Quid mihi et tibi vir Dei? venisti ad me, ut reduceres in memoriam iniquitatem meam, et mori faceres filium meum. 2 Regum tertio: Quid mihi et tibi? vade ad prophetas patris tui. Sic 2 Paralipom. vigesimo quinto: Quid mihi et tibi rex Iuda? Sic denique Iohannis secundo Christus ad matrem inquit: Quid mihi et tibi mulier? id est, nihil, non teneor tibi obedire in istis meae functionis negociis, hic

maledixit Deus? quid irascar, cui non est iratus Deus? pro, nequaquam hoc ausim, possimve facere. Hoc modo possis exponere etiam illud Isaiae quinquagesimosecundo, Et nunc quid mihi hic dixit Iehova. subintell. est negocii. quasi dicat, Nihil. aut, Quid moror, quid obstat, quin libero populum meum? Mox sequitur, Ablatus est populus meus gratis: Ergo nullum ius me impedit, quin statim eum repetam, aut extorqueam ex adversariorum tyrannide. Quid merces tua? Genesis vigesimonono: Indica quid merces tua? id est, quid velis tibi mercedis loco dari? Sic et 1 Regum tertio: Postula quid

animam domini sui. id est, satisfacit desiderio domini, aut etiam recreat eum laeta nunciando: vel denique parit ei pacem probe confecta re, transactaque cum eius adversario controversia: quae omnia sunt vicina. Facere quiescere, aliquando notat ponere, collocare. Isaiae 51, Iudicium meum in luce populorum quiescere [?: ] am. id est, proponam, proferam, patefaciam. Exodi decimosexto, Et quod reliquum est, requiescere [?: ] vobis in custodiam usque mane. pro, reservate vel reponite

aut saltem summam eius, cum in postremo Libello de Sacramento, tum etiam in aliis, quos vide. Si quomodo, εἴ πως, usurpant hanc locutionem Graeci ecliptice: ideo aliquando aliquo verbo antecedente sermo explendus est. Romanorum undecimo, Ministerium meum illustro, si quo modo ad aemulationem provocem carnem meam: subintellige, experiens, aut tentans omnia, si forte collaudando et ornando Evangelium, meos consangineos Iudaeos ad aemulandum aut imitandum, id, ad similiter credendum excitem. Philippensium tertio: Dum conformis fio Christo, si

Racemaverunt eos in semitis quinque millia virorum. id est, post primam pugnam, caesamque ac fusam aciem, fugientes dispersos ac palantes per diversas semitas consectati sunt, interfeceruntque adhuc quinque millia. Isa. 3 est, Exactores populi mei sunt pueri. Aliqui vertunt, Exactores populum meum racemant: id est, non solum primum spoliabunt, sed postea adhuc, si quid ex priori depraedatione superfuerit, colligent et auferent. Videri sane posset recte verti Racemabunt: quandoquidem iam antea in eodem capite praedixerat, gubernatores eorum fore pueros ac infantes. Hieremiae 49, Si

Paral. vigesimonono: Levitae fuerunt recti corde ad sanctificandum se prae sacerdotibus: id est, alacriores, paratiores, promptioresque. Dicitur aliquando rectum cor alicuius esse erga alium hominem ut Iehu, incidens in via in Ionadab filium Rechab, inquit: An est cortuum rectum, sicut cor meum cum tuo? id est, an me vere ac syncere amas, sicut ego te? Iob trigesimo tertio inquit, Rectitudo cordis mei eloquia mea: id est, certam veritatem eloquar, idque sincere ac ex animo. Dicitur et Deus rectus, quia est iustissimus, et quia summa clementia ac veritate agit cum omnibus

ipsa. Mulieres acceperunt ex resurrectione mortuos suos: alii vero distenti sunt, non expectantes aut negligentes liberationem ut potiorem resurrectionem nanciscerentur. Exodi 8, propria quadam ratione vox Redemptio usurpatur. inquit enim Deus ad Pharaonem: Ponam redemptionem inter populum meum, et inter populum tuum. Cras erit illud signum: id est, populum meum liberabo ab insectis, quae immissurus sum tibi ac populo tuo. Redemptio igitur ibi significat discrimen redemptionis, aut redemptionem vel liberationem discriminantem inter illos duos populos, quorum alter liberabitur

distenti sunt, non expectantes aut negligentes liberationem ut potiorem resurrectionem nanciscerentur. Exodi 8, propria quadam ratione vox Redemptio usurpatur. inquit enim Deus ad Pharaonem: Ponam redemptionem inter populum meum, et inter populum tuum. Cras erit illud signum: id est, populum meum liberabo ab insectis, quae immissurus sum tibi ac populo tuo. Redemptio igitur ibi significat discrimen redemptionis, aut redemptionem vel liberationem discriminantem inter illos duos populos, quorum alter liberabitur custodieturve a malo, alter vero carebit illa liberatione. Colonienses

Redigi aliquem in nihilum, vel de crebrum est. Psalmo septuagesimo tertio, Imagini eorum rediges in nihilum: id est, ipsos et eorum [?: ] aut gloriam. Redacta est Babel in desolationem, Jeremiae quinquagesimo. Sic et Ezechielis trigesimoquinto. In servitutem redigo corpus meum, 1 Corinthiorum 9. pro, domo veterem carnalemque hominen. REDIRE facere retrorsum. Thren. 2, Redire fecit retrorsum dexteram suam a facie inimici. id est, negant aut subtraxit eis auxilium, cum ventum est ad hostes conflictum. Contrarium est ei. Extendere dexteram in aliquem.

commune tribus personis regnum, habeat etiam proprium regnum in Ecclesia: quam tum spiritualiter, tum et externo modo regit, suppeditans ei omnis generis bona, [?: ] contra omnes omnium furores defendens ac propugnans. De quo legitur Psal. 2: Ego autem constitui regem meum super montem Zion sanctum meum: pete a me, et dabo gentes haereditatem tuam, et possesionem tuam fines terrae. et Psal. 110: Sede a dextris meis. Hac idem Rex vocatur Rex gloriae, Psal. 24: id est, qui non tantum ipse per se ac pro se est gloriosus ac

habeat etiam proprium regnum in Ecclesia: quam tum spiritualiter, tum et externo modo regit, suppeditans ei omnis generis bona, [?: ] contra omnes omnium furores defendens ac propugnans. De quo legitur Psal. 2: Ego autem constitui regem meum super montem Zion sanctum meum: pete a me, et dabo gentes haereditatem tuam, et possesionem tuam fines terrae. et Psal. 110: Sede a dextris meis. Hac idem Rex vocatur Rex gloriae, Psal. 24: id est, qui non tantum ipse per se ac pro se est gloriosus ac praepotens, sed qui etiam alios

tantum reliquias, aut parvum semen, convertendas ad Deum, et conservandas esse. Isaiae 30, Leva orationem pro reliquiis hisce: id est, ora Deum pro paucis hisce adhuc exitio restantibus. Nam reliquam gentem Senacheribus iam perdidit. RELINQUO verbum: Relinquam super me eloquium meum, loquar in amaritudine animae meae. id est, laxabo frena meo dolori, gemitui et lamentationi: [?:-t ] patiar eam effundi, et pleno ore fluere. Tibi relinquitur pauper, pupillo tu eris adiutor. id est, destitutus ab omnibus, ad te solum confugit: quia non est alioqui quisquam qui

aliquoties male usurpat vocem Renum palumbis: ut Exod 12, et 1. Reg 8, Nahum 2. [?: Scrip- ] buit renibus cogitationes et affectus: qua ratione et causa, dicam postea, prolatis exemplis. Dicit igitur Salomon Proverb. 23: Fili mi, si sapiens fuerit cor tuum laetabitur etiam cor meum intra me: Exultabunt [?:-que ] renes mei, cum loquentur labia tua quae recta sunt. Hic tribuitur renibus sensus affectusque gaudii. At contra alibi tribuitur eisdem solicitudo et tristicia, ut Psal. 73, Quoniam acerbum est factum cor meum, aut [?: ]

cor tuum laetabitur etiam cor meum intra me: Exultabunt [?:-que ] renes mei, cum loquentur labia tua quae recta sunt. Hic tribuitur renibus sensus affectusque gaudii. At contra alibi tribuitur eisdem solicitudo et tristicia, ut Psal. 73, Quoniam acerbum est factum cor meum, aut [?: ] tosum, et renes mei aculeis puncti sunt. ubi declarant suas sollicitas curas ac dolores, quod impii sunt [?: ] felices, pii vero afflicti. Sic et Psal. 16 inquit: Etiam noctu erudiunt aut castigant me renes mei: id est, acris [?: ]

aut videri. Proverbiorum decimoseptimo: Stultus si tacuerit, sapiens reputabitur. id est, a multis ignorantibus eum pro sapiente numerabitur, aut habebitur. Vide Imputo supra. REQUIES, non raro idem valet quod pax, atque adeo tranquilla felicitas. Matthaei 11. Tollite iugum meum super vos, et discite a me quod mitis sim corde, et invenietis requiem animabus vestris. id est, [?: ver-- ] pacem ac felicitatem Psal. 95. Quibus iuravi in ira mea, quod non introibunt in requiem meam. id est, in eam requiem ac felicitatem, quam ego dabo meis.

quae contingit ex victu post diurnam [?: ] fatigationem. Iob 36, Requies mensae tuae plena erit pinguedine. id est, ut laute pascereris. Non habui requiem spiritui meo: 2. Corinth. 2. id est, non fui [?: ] tranquillo et quieto, quandoquidem non reperi Titum fratrem meum mihi gratissimum, et cum primis necessarium. Non habere requiem Apocalyp. 14, significat simpliciter non cessare aut desinere: non significat [?: ] felicitate. inquit enim: Quatuor illa animalia non habebant requiem die ac nocte, dicentia: Sanctus, Sancctus, Sanctus. Sed ibidem

ad quos, supra in voce Spiritus explicatum est. 1. Samu. 10. Requiescere indignationem Dei, est finem habere: ut supra ostensum est, Quiescere ali quando significare desinere, aut omnino finem habere. Ezek. 5 et 16. Ego quoque faciam quiescere in te furorem meum, et recedet zelus meus a te, quietusque ero, et non indignabor amplius. id est, acerbissimis suppliciis te afficiendo ita animum meum explebo, ut irasci desinat. Sic 23 cap. Faciam quiescere scelus tuum. id est, cogam te ab eo desistere. Non requiesc et virga impietatis super

habere: ut supra ostensum est, Quiescere ali quando significare desinere, aut omnino finem habere. Ezek. 5 et 16. Ego quoque faciam quiescere in te furorem meum, et recedet zelus meus a te, quietusque ero, et non indignabor amplius. id est, acerbissimis suppliciis te afficiendo ita animum meum explebo, ut irasci desinat. Sic 23 cap. Faciam quiescere scelus tuum. id est, cogam te ab eo desistere. Non requiesc et virga impietatis super sortem iustorum: Psal. 125. id est, non diu aut perpetuo dominantur impii super pios, ne eos pii in sua impietate

inquit: Respicere inimicos meos, quia multiplicati sunt. id est, considere et moveare eorum multitudine ac ferocia, meoque periculo. Respicere, aliquando idem est quod conari, [?: ] liri, agere aliquid. Lucae 1, In diebus, quibus respexit Deus ut auferret opprobrium meum inter homines. id est egit, et peregit ut auferret. Act. 22 dicit Ananias: [?: S--- ] frater, respice. id est, iterum aspice, iterum utitor [?: ] aut recipe visum, quem amiseras. Respicere saepe [?: ] dum, in locorum et aedificiorum descriptionibus

omnia regna occupabat, vocat rete, et dicit eum sacrificare suo reti. id est, tribuere illas victorias suae sapientiae et fortitudini, non Deo punienti per eum gentes. Significat eadem vox etiam poenas Dei, quibus perinde subito et ex improviso obruit homines. Ezech. 12 Expandam super eum rete meum, et comprehendetur sagena mea. Sic saepe in Isaia, Ierem. et aliis Propheta legitur. Frustra iacitur rete ante faciem pinnatoris Proverbiorum primo. id est, nos facile evademus captantes nos, et omnia pericula. Christus comparat signum caelorum, id est Ecclesiam, ac ministerium

ac musti. Mox ibidem sequitur: In pinguedinibus terrae et rore caeli erit habitatio tua. Precatur igitur illis pater, ut Deus faciat convenire tum caeli, tum et terrae efficaciam, ad eorum felicitatem ac opulentiam. Ros pernoctat in ramis meis, Iob vigesimonono. pro, assi due humectat fructum meum: quasi dicat, etiam liberi mei benedictione Dei perinde foventur ac beantur, sicut virentia rore super ea cadente, et in illis morante. A rore variae similitudines sumuntur in Sacris, prout sunt variae eius proprietates. Primum enim, Chusai in dando Absoloni consilio, ait: Et quiescimus aut

Sabbati ordinabis eos. id est, singulis Sabbatis diebus Terram perficere Sabbata sua: Levit. [26.] Perficiet [?: ] Sabbata sua cunctis diebus, quibus erit desolata. Idem 2. Paral. 36. quasi diceret, Quandoquidem vos voluistis concedere septimum annum in Sabbatum terrae, secundum meum mandatum, et alia etiam mea praecepta violastis: ego dabo eis satis Sabbatorum, curabo ut multis annis libera a vobis et inculta iaceat, ut [?: ] colendo eam vexetis et veluti affligatis, nec illa vobis fructus ferendo sese defatiget. Iter Sabbati, fuit spacium, quantum licebat

1. Reg. 21. qui ibi etiam in sacco dormiuisse scribitur. Sic et Ioel sacerdotes ac populum hortatur ad luctum ob peccata, iram ac poenas Dei. Sic Psal. 69 luctum suum de grassante impietate describit per saccum, inquiens: Posui vestimentum meum saccum, et in ieiunio afflixi me, factusque sum illis in proverbium. Et Psal. 35 Cum aegrotabant illi, vestimentum meum saccus. In utroque loco saccus luctum, et luctus dolorem animi de religionis tristi statu, et amicorum aegrotatione significat. Solebant etiam in supplicando

hortatur ad luctum ob peccata, iram ac poenas Dei. Sic Psal. 69 luctum suum de grassante impietate describit per saccum, inquiens: Posui vestimentum meum saccum, et in ieiunio afflixi me, factusque sum illis in proverbium. Et Psal. 35 Cum aegrotabant illi, vestimentum meum saccus. In utroque loco saccus luctum, et luctus dolorem animi de religionis tristi statu, et amicorum aegrotatione significat. Solebant etiam in supplicando vel Deo vel hominibus, ita sordide indui: sicut supra de Ezechia, Mardochaeo, et Achabo diximus, et Daniel quoque de seipso scribit

Hinc est Saccus obsecrationis, Baruch 4: Exui me stola pacis, indui autem me sacco obsecrationis. Sicut vero indui sacco, luctum, dolorem ac calamitatem significat: ita contra Exuitio sacci, liberatione a dolore, luctu ac calamitate denotat. Psal. 30: Convertisti planctum meum mihi in chorum, solvisti saccum meum, et accinxisti me laeticia. Itidem effectus per metalepsin aut metonymiam, causam indicat. [?: ] calum nigredine et sacco, est, ei nubes atras inducere, cum alioqui formosissimam faciem habeat. Hoc indicio ostendit Deus suam omnipotentiam,

Baruch 4: Exui me stola pacis, indui autem me sacco obsecrationis. Sicut vero indui sacco, luctum, dolorem ac calamitatem significat: ita contra Exuitio sacci, liberatione a dolore, luctu ac calamitate denotat. Psal. 30: Convertisti planctum meum mihi in chorum, solvisti saccum meum, et accinxisti me laeticia. Itidem effectus per metalepsin aut metonymiam, causam indicat. [?: ] calum nigredine et sacco, est, ei nubes atras inducere, cum alioqui formosissimam faciem habeat. Hoc indicio ostendit Deus suam omnipotentiam, Isaiae 50: Ecce ego induo caelum

Dei, aut alicuius, quam videlicet ille confert, aut quae alios salvat. Psalmo 78. Quod non credidissent Deo, nec sperassent in salute eius. Psalmo tertio: Domini est salus, et super populum tuum benedictio tua. Psalm. nono: Ut exultem in salute tua. Psalmo decimotertio: Et exultabit cor meum in salute tua. Sic Psalmo vigesimo et vigesimoprimo. Sic primi Samuelis secundo: Laetata sum in salute tua. id est, de tuo maximo beneficio, quo me quasi servasti et beasti. Vana est salus hominis, Psalmo 60. Non potest efficaciter homo opitulari ne sibi quidem, nedum alii. Eadem vis

Psal 27. Dominus salus mea, quem timebo? Psal. 27 Eruet eos ab impiis, salvabit eos, quia speraverunt in eum. Psal. 44. Non enim in arcu meo sperabo, et gladius meus non salvabit me. Psal. 140 Domine Deus virtus salutis meae, texisti caput meum in die belli. Baruc. 4 Sicut enim viderunt vicinae Sion captivitatem vestram, a Deo: sic videbunt et in celeritate salutem vestram in Deo, quae superveniet vobis honore magno, et splendore aeterno. Zach 8, Salvabo vos, et eritis benedictio. Matt. 8, Salva nos, perimus. Matth. 27, Salva

Dei propter parum pios cultores inter gentes male audiat. Ezechelis trigesimosexto haec sanctificatio, et contraria [?: positio ] aut contaminatio Dei, prolixie describitur, inquit enim ibi Deus: Et venit populus meus ad gentes, ad quas ingressi sunt, et prophanaverunt nomen sancti meum, dum dicerent de eis: Populus Dei sunt isti, et de terra eius egressi sunt. Et perperci nomini sancti meo, quod prophanaverunt domus Israel inter grates, ad quas venerunt. Propterea dic domui Israel, Sic dicit Dominus Deus: Non propter vos ego facio, a domus Israel: sed propter nomen sanctum

meum, dum dicerent de eis: Populus Dei sunt isti, et de terra eius egressi sunt. Et perperci nomini sancti meo, quod prophanaverunt domus Israel inter grates, ad quas venerunt. Propterea dic domui Israel, Sic dicit Dominus Deus: Non propter vos ego facio, a domus Israel: sed propter nomen sanctum meum, quod violastis inter gentes, ad quas venistis: et sanctificabo nomen meum magnum, quod est prophanatum inter gentes, quod vos prophanastis in medio earum. Et scient gentes, quia ego Dominus, dicit Dominus Deus, cum sanctificatus fuero in vobis coram oculis illorum. Sic et Deus praedixerat,

sunt. Et perperci nomini sancti meo, quod prophanaverunt domus Israel inter grates, ad quas venerunt. Propterea dic domui Israel, Sic dicit Dominus Deus: Non propter vos ego facio, a domus Israel: sed propter nomen sanctum meum, quod violastis inter gentes, ad quas venistis: et sanctificabo nomen meum magnum, quod est prophanatum inter gentes, quod vos prophanastis in medio earum. Et scient gentes, quia ego Dominus, dicit Dominus Deus, cum sanctificatus fuero in vobis coram oculis illorum. Sic et Deus praedixerat, quod sit se sanctificatarus in propinquis suis: quod etiam effecit Levitici

reliqui omnes possent agnoscere, quam sit in timore et sancte agnoscendus, honorandus, ac colendus hic tantus Deus. Sensus igitur verborum est, quasi dicat: Manifestis supplicens, quibus eos affligam, me sanctum, firmum ac constantem esse in mandatis meis (quibus iussi sacra mea iuxta praeceptum meum fieri) atque ita gloriam maiestatis meae ostendam: qui ne pontifici quidem parcam, non obedienti mihi. Et sanctificatus est in illis: Numer. vigesimo. vel sanctificavit sese in illis: pro, gloriosus apparuit filiis Israel, et omnipotens, superavit incredulatatem eorum. Eo quod non

me in Ezechielis vigesimooctavo: id est, sanctum et iustum [?: ] cem me ostendero, puniendo eam. Et magnificabor et sanctificabor, et notus ero in oculis multarum gentium. Ezechielis trigesimooctavo: pro, magnum ac factum me ostendam ac reddam. Quasi dicat, reddam nomen meum celeberrimum. Sequenti capite dicit. Et nomen sanctum meum notum efficiam. Secunda significatio huius verbi sit illa, quam Christus semet patri offerens Iohan. decimoseptimo usurpat, cum inquit: Ego me pro eis sanctifico, ut et ipsi sint sanctificati in veritate. Sanctificatio

et iustum [?: ] cem me ostendero, puniendo eam. Et magnificabor et sanctificabor, et notus ero in oculis multarum gentium. Ezechielis trigesimooctavo: pro, magnum ac factum me ostendam ac reddam. Quasi dicat, reddam nomen meum celeberrimum. Sequenti capite dicit. Et nomen sanctum meum notum efficiam. Secunda significatio huius verbi sit illa, quam Christus semet patri offerens Iohan. decimoseptimo usurpat, cum inquit: Ego me pro eis sanctifico, ut et ipsi sint sanctificati in veritate. Sanctificatio haec qua Christus ait semet sanctificari, a plerisq exponitur

Segrego, quoniam eadem ferme res utroque verbo notatur. Septima significatione declarat hoc verbum moliri, aut conari aliquid. Ieremiae sexto: Sanctificate contra eam bellum. Surgite ascendamus in meridie. Sic Micheae tertio de pseudoprophetis legitur: Prophetae seducunt populum meum, mordent dentibus suis, et clamant pacem: et qui non dederit in os eorum sanctificant contra eum bellum. id est, adornant, praeparant. Octava praecipua significatio est quasi antiphrastica. aut contraria nativae ac primariae significationi huius verbi. Qui enim contingebat aliquid

in nos per fidem transcribatur, nobisve imputetur, in Libello de Iustificatione prolixius exposui. Dictum est aliquid de hac re etiam supra, in voce Peccatum et Propitiatio. Ioan. sexto inquit Christus: Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus: Qui edit carnem meam, et bibit meum sanguinem, habet vitam aeternam. ubi caro et sanguis accipitur de passione ac sacrificio Domini propitiatorio in cruce peracto, ubi caro eius pro nobis tradita et crucifixa est, et sanguis eius pro nobis effusus. Ex eo sacrificio habent credentes spirituale alimentum, et vitam longe

non sola in Christum fide nos iustificari sed iuxta et circumcisionem et alia legalia observanda esse: cuiusmodi sane Paulo et caeteris Apostolis non parum negocii fecerunt, et Ecclesiam Christi omnibus temporibus perturbarunt: allegantes de circumcisione illud Genesis 17, Et erit pactum meum in carne vestra in pactum seculi: de observatione Sabbati illud Exodi 31, Et custodient filii Israel Sabbatum, ut faciant Sabbatum in generationibus suis pacto seculi: de celebratione Paschatis illud Exodi 12, Statuto seculi celebrabitis ipsam solennitatem, ipsi Iehova, in generationibus

Et 1. Corin. 14 habetur, quod si alii sedenti revelatum fuerit, taceat prior. Ezech. 33. Veniunt ad te, et sedent coram te, sicut populus meus, et audiunt, etc. Dicitur et Deus per anthropopathiam et metonymiam Sedere, cum regit et iudicat. Psalmo 9, Quoniam fecisti iudicium meum, et causam meam, sedisti in solio iudex iuste. Et mox: Dominus in seculum sedens, et confirmans in iudicio solium suum. Ipse enim iudicabit mundum in iustitia, iudicabit populos in rectitudinibus. Psalmo 46 Regnat Deus super gentes: Deus sedet super solium sanctitatis suae. Ioelis 3,

deccimoquarto: Videbitis filium hominis sedentem ad dexteram virtutis Dei, et venientem in nubibus caeli, Sic Matt. vigesimo, et Marci 10 est: Dic ut sedeant hi duo filii mei, unus a dextera tua, alter a sinistra, in regno tuo. Et mox: Sedere autem â dextera mea, et sinistra mea, non est meum dare, etc. Matthaei 19, In regeneratione, cum sederit filius hominis in throno gloriae suae, sedebitis et vos super duodecim thronos, iudicantes duodecim tribus Israel. Idem Lucae vigesimosecundo. Sic Apocalypsis 3, Dabo ei sedere in throno meo id est, faciam eum participem

adscribam. Foedus sempiternum. Ier. 50. Copulate vos Iehovae foedere sempiterno, quod nunquam oblivioni tradetur. Exponit se ipsemet textus. Sic et Ier. 23 de alia re dicitur: Dabo super vos opprobrium sempiternum, quod nunqui oblivioni tradetur. Sic 2. Reg. 21. In Ierusalem ponam nomen meum in sempiternum. id est, longo tempore in hac terrena Ierusalem: et perpetuo in vera, seu in Ecclesia Dei. [?:---- ] aliquid in solitudines sempiternas, est, ita vastare, ut [?: nunqui- ] plius reaedificetur: Ier. 25. Sic minatur Deus Iudes et vicinis gentibus.

2. 100. Hinc iugum Christi, cultus Christi vocatur: Matt 11. Exempla secundi significati, ubi sacrificare significat, Exo. 3. Act. 7. In hoc loco mihi servient, cum eos eduxero ex servitute. Exod. 10. Ex illis accipiemus, ut serviamus Domino Deo nostro. Exo. 7, Dimitte populum meum, ut serviat mihi. Mox pro servire dicit sacrificare. supra autem 5. dixerat, festum celebrare, Hinc servitus aliquando pro aliquo singulari cultu. Exo. 12, Cum dixerint filii vestri, quae est ista servitus vestra? id est, quid sibi vult iste vester cultus? Hebr. 9, Duo non possunt facere

servus, quia fuit minister et legatus caelestis patris ad genus humanum, et praeterea eum perfectissime colendo legem implere debuit. Isa. 42. Ecce Servus meus, suscipiam eum et mox se quenti: Servus meus quem elegi. Isa. 52. Ecce intelliget servus meus. Zach. 3. Ecce ego adduco servum meum. Ezech. 34. Servus meus David, princeps in medio eorum. Dicitur tamen Christus servus etiam ratione humanitatis, quia accepit formam servi. Phil. 2. Et per omnia inventus est ut homo. Quarta significatio servitutis divinae est, religio ac cultus, qua homines non renati, carnalib. viribus,

se ut servum gessit: et quia humanitatem accepit, quae est creatura ac serva Dei. Servus ergo est ratione humanitatis, et porro functionis. Servitus, pro usu aut utilitate. Psalm. 104, Herbam servituti hominum. id est, ad usus humanos. 1. Corinth. 9. Sugillo, et in servitutem redigo corpus meum. id est, domo veterem Adamum, et meipsum. Hebr. 2. Metu mortis obnoxii erant servituti. id est, qui serviliter metuebant mortem. Si servus fueris huic populo hodie servient illi tibi semper: 1. Reg. 12. pro, Si demiseris [?:-- ] ei hodie, tuamque dignitatem eorum postulatis

magnam praestantiam difficultatemque rei aut eventus alioqui indubitati indicat. Phil. 3. Si quo modo perveniam ad resurrectionem mortuorum. ubi non dubitat Paulus de sua resurrectione: sed ostendit, quam id sit eximium bonum, quamque id ipse vehementer expetat. Sic Rom. 11, Ministerium meum illustro, si forte ad aemulationem provocem carnem meam, et servem aliquos ex ipsis. Non dubitat Paulus se [?: aliq- ] conversurum, sed ingens desiderium suum declarat. Solent enim vehementer desiderantes, dubitare de potius dare desiderata: sicut ille inquit, Teneone te

bonorum aut malorum significat. Sic etiam ingentia flagitia Sodomitarum clamor a Deo vocantur. Sic Isaiae primo: Expectavi iustitiam, et ecce clamor. Zoph. tertio: Deus silebit, eo quod diligat te: id est, connivebit, et tacebit ad peccata tua. Iob vigesimo nono: Silebant ad consilium meum. id est, tacebant, nempe confitentes, se nihil melius reperire et consulere aut proponere posse, atque ita approbantes meum consilium. Quarto, crebro silere, fidere Domino significat, eumque ac eius opem magna animi quiete aut silentio expectare. Psalmo sexagesimosecundo: Utique ad Deum

iustitiam, et ecce clamor. Zoph. tertio: Deus silebit, eo quod diligat te: id est, connivebit, et tacebit ad peccata tua. Iob vigesimo nono: Silebant ad consilium meum. id est, tacebant, nempe confitentes, se nihil melius reperire et consulere aut proponere posse, atque ita approbantes meum consilium. Quarto, crebro silere, fidere Domino significat, eumque ac eius opem magna animi quiete aut silentio expectare. Psalmo sexagesimosecundo: Utique ad Deum silet anima mea, quippe e quo est salus mea. Huic vicinum est, ut iactemus cogitatum, curas ac labores nostros in Dominum, et in

cum silentibus: id est, mortuus fuissem, periissem. Sexto, Silere et obmutescere ii quoque dicuntur, qui adeo oppressi iacent calamitatibus, ut non procul a morte sint, aut alioqui tanquam in re desperata frustra se locuturos vident. Psalmo trigesimonono: Mutus factus sum, et non aperui os meum, quia tu fecisti. Sic Christus noluit loqui sed obmutuit, testibus Evangelistis et Isaiae quinquagesimotertio. In eodem Psal. est etiam, Obmutui silentio, et tacui a bono, ac dolor meus irritatus est: ubi Tacere a bono,

De bono, ut Lucae sexto: Date et dabitur vobis, mensuram bonam, agitatam, et superfluentem dabunt in sinum vestrum. id est, ut sit vestra propria, cedatque in usum ac commodum vestrum. Psal. 35, Oratio mea in sinum meum revertatur. id est, bona quae illis in eorum morbo precatus sum, mihi contingant. De malo quoque similiter. Psal. 79. Redde vicinis nostris septuplum in sinu eorum, opprobrium quo exprobraverunt tibi Domine. Psalmo 89. Ego suscipio omnia opprobria multorum populorum in sinum

meum revertatur. id est, bona quae illis in eorum morbo precatus sum, mihi contingant. De malo quoque similiter. Psal. 79. Redde vicinis nostris septuplum in sinu eorum, opprobrium quo exprobraverunt tibi Domine. Psalmo 89. Ego suscipio omnia opprobria multorum populorum in sinum meum. Isaiae 65 bis dicitur, Retribuam opus eorum in sinum eorum. Iere. 32, Qui misericordiam facis in millibus, et reddis iniquitatem patrum in sinum filiorum ipsorum. id est, punis filios. Simili, aut certe vicina, proverbiali tamen, significatione dicitur aliquis portare ignem insinu suo,

alicui, est placere ac probari ei. Psalmo 94, Nun quid sociabitur tibi thronus perversitatum, creans iniquitatem in praecepto? id est, an tales probabis, amabis et fovebis? Sic pro benevolentia, favore ac auxilio accipitur etiam Iob vigesimonono: Dum esset societas Dei super tabernaculum meum. Eadem vis locutionis est, cum Deus dicitur esse cum aliquo, aut apud aliquem. Dare dexteras societatis, est, sancta datarum dexterarum pactione cum aliquo pacisci de societate seu coniunctione operarum, mutuorum officiorum, et de mutuo auxilio. Sic Galat. 2 dicit Paulus, Iacobum, Petrum

idem quod in hac vita. Eccles. 2. Dominabitur omni labori meo, quo laboravi, et quo sapiens fui sub sole: id est, per totam hanc vitam. Sol iustitiae nominatur Christus, quia et illuminat omnes, et est verus ac primarius fons verae iustitiae. Malach. 4, Orietur vobis timentibus nomen meum sol iustitiae, et sanitas in pennis eius. Pennae solis radii vocantur, qui omnia sanant et vivificant: Sic Christus sua spirituali et vivifica vi omnia sanat et vitalia facit. Vicinum huic est, quod Deus dicitur sol et scutum nostrum: Psal. 84. Esse sicut orientem solem, id est,

nihil plane sit opus. Prover. 1, Mitte sortem nobiscum. i. divide praedam nobiscum, partire nobiscum, quaere nobiscum lucrum. Psal. 22. Matt. 27, Super vestimenta [?:-ea ] miserunt sortem. id est, sortiti sunt ea, sorteque diviserunt. Sic Ioel 3, Super populum meum miserunt sortem. Et in Obadia, Super Hierusalem [?: mise-unt ] sortem. Nahum 3, Super inclytos eius miserunt sortem. Porro quia Israelitae sortiendo olim terram Ca [?:-n ] diviserunt, singulique eam portionem acceperunt, quam [?: ] eorum sors

sui, [?: ] speluncas suas rapina, etc. Sic Hieremias ad [?: Iud- ] , abutentes sacrificiis Dei in templo, ac sine poenitentiae illis Deum placare volentibus inquit: Nunquit spelunca latronum facta est domus ista, super quam est [?:-catum ] nomen meum, coram oculis vestris? Sic et Christus dicit ad sacrificos et mercatores templi, qui [?: ] religionem in quaestum converterant, Matt. 21: Domus mea domus orationis vocabitur, vos autem eam fecistis speluncam latronum. id est, non tantum convertibus in quaestum et rapinam

Eccles. 2, [?: A- ] cum epitheto, quod vel ab essentia, vel ab officio [?: ] effectib. eius desumitur: ut Spiritus meus, Gen. 6. Non rixabitur spiritus meus cum hominibus in perpetuum Isa. 30. Ut ordiremini telam, et non per spiritum mei Isa. 42. Dedi spiritum meum super eum. Isa. 44. Effundam spiritum meum super omnem carnem. Zach. 4 Non in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo, dicit Dominus exercituum. Spiritus Elohim: Gen. 1, Spiritu Elohim incubabat aquis. Gen. 41, Iosephus spiritu Elohim plenus. Exod. 31, Implevit eum spiritu Dei.

quod vel ab essentia, vel ab officio [?: ] effectib. eius desumitur: ut Spiritus meus, Gen. 6. Non rixabitur spiritus meus cum hominibus in perpetuum Isa. 30. Ut ordiremini telam, et non per spiritum mei Isa. 42. Dedi spiritum meum super eum. Isa. 44. Effundam spiritum meum super omnem carnem. Zach. 4 Non in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo, dicit Dominus exercituum. Spiritus Elohim: Gen. 1, Spiritu Elohim incubabat aquis. Gen. 41, Iosephus spiritu Elohim plenus. Exod. 31, Implevit eum spiritu Dei. Num. 24, Irruit in Balaam spiritus Dei. 1

astutiae: Eph. 6, Non est nobis lucta adversus carnem et sanguinem, sed adversus spirituales astutias in caelestibus. IX. Spiritus pro anima et vita hominis. Iud. 15, Quibus haustis refocillavit spiritum, et vires recepit. Psal. 31, In manus tuas commendo spiritum meum. Psal. 76, Qui aufert spiritum principibus. Eccles. 12, Spiritus autem revertatur ad Deum, qui dedit eum. Tob. 3, Et praecipe in pace recipi spiritum meum. Isaiae 2, Quiescite ab homine, cuius spiritus in naribus eius est. Isaiae 42, Dans statum populo qui est super eam,

Iud. 15, Quibus haustis refocillavit spiritum, et vires recepit. Psal. 31, In manus tuas commendo spiritum meum. Psal. 76, Qui aufert spiritum principibus. Eccles. 12, Spiritus autem revertatur ad Deum, qui dedit eum. Tob. 3, Et praecipe in pace recipi spiritum meum. Isaiae 2, Quiescite ab homine, cuius spiritus in naribus eius est. Isaiae 42, Dans statum populo qui est super eam, et spiritum calcantibus eam. Zach. 5, Spiritus in alis earum. Et 12, Dominus fingens spiritum hominis. Habac. 2, Ecce iste (putat idola) coopertus est auro et argento,

earum. Et 12, Dominus fingens spiritum hominis. Habac. 2, Ecce iste (putat idola) coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in nisceribus eius. Matth. 27, Clamans voce magna emisit spiritum. Luc. 8, Reversus est spiritus puellae. Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum. Ioh. 19, Inclinato capite tradidit spiritum. Act. 7, Domine IESU suscipe spiritum meum. 1. Cor. 2, Quis enim hominum novit ea quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui est in eo? Hebr. 4, Sermo Dei pertingens usque ad divisionem animae simul ac spiritus, compagumque et medullatum.

est auro et argento, et omnis spiritus non est in nisceribus eius. Matth. 27, Clamans voce magna emisit spiritum. Luc. 8, Reversus est spiritus puellae. Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum. Ioh. 19, Inclinato capite tradidit spiritum. Act. 7, Domine IESU suscipe spiritum meum. 1. Cor. 2, Quis enim hominum novit ea quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui est in eo? Hebr. 4, Sermo Dei pertingens usque ad divisionem animae simul ac spiritus, compagumque et medullatum. 1. Petr. 3, Christus spiritibus qui erant in carcere praedicavit: id est, animis corpore

Ezech. 18, Proiicite a vobis omnes iniquitates vestras, etc. et facite vobis cor novum, et spiritum novum. Et cap. 36, Dabo vobis cor novum, et spiritum novum ponam in medio vestri: et auferam cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum: et spiritum meum ponam in medio vestri, etc. Matth. 5, Beati pauperes spiritu. Matth. 26, Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma. Luc. 1, Exultavit spiritus meus in Deo salutari meo. Iohan. 3, Quod natum est ex spiritu, spiritus est. Act. 17, Cum Paulus Athenis esset, in

resistere queat. Dan. 12. Princeps magnus, qui stat pro filiis populi tui. Esther 8. Ut congregarent se, et starent pro anima sua. id est, tuerentur sese, et pro vita sua depugnarent. Quarto, Stare significat obtinere, aut confirmari, aut valere. Hierem. 44. Scientque cuius verbum stabit, meum aut ipsorum. id est, verum erit, praevalebit, ac felici eventu comprobabitur. Ibidem: Stando stabunt verba mea super vos in malum pro, ego opere ac eventu exequar id quod praedixi. Deut. 9. In ore duorum aut trium testium stabit verbum: id est, sententia secundum tot testes proferetur, et

perseverarunt. Esther 3, ut viderent an starent verba Mardochaei. Versari. Sic Christus dicitur in medio populi stare: id est versari: Iohan. 1. Vigere notat et illud [?: ] Psal. 30, Beneplacito tuo stare feceras in montet meo fortitudinem. id est, effeceras meum montem robustum aut firmum tuo favore. Stare super aliquo negocio, est, ei praeesse. Esdrae 10. STATIO, locus ubi aliquis stat. Iosuae 4, De statione pedum sacerdotum. id est, de loco ubi stant sacerdotes, tolle lapides XII. Per metaphoram significat functionem aut officium. Isaiae

Psal. 119, Statue servo tuo eloquium tuum. id est, praesta reipsa, quod promisisti verbis. Sic Gen. 26, Tibi et semini tuo dabo omnes terras istas, statuamque iuramentum quod iuravi ad Abraham patrem tuum. id est, reipsa praestabo aut implebo. Sic Gen. 6, Statuam pactum meum tecum. id est, stabiliam, ratum faciam. Deut. 27, Maledictus qui non statuerit verba legis, faciendo illa. Sic Dan. 9. Statuitque verbum suum quod locutus fuerat super Danielem. id est, stabilivit, adimplevit. STATUTUM aliquando decretum significat, seu quodvis Dei praeceptum,

id est, nolite imitari eorum mores ac idololatrias. Per metaphoram transfertur ad cuiusvis rei naturam, cursum, ac conditiones. Sic caelorum ac lunae statuta dicuntur, Iob 38. Nunquid nosti statuta caeli? id est, ordinem, cursum et revolutiones caelorum. Ierem. 33. Si non erit pactum meum cum die et nocte, et si statuta caeli ac terrae non posui, etiam reprobabo semen Iacob et servi mei David. Sic statutum messis, Ierem. 5. Hebdomadas statutorum messis custodit nobis Deus. id est, certum aptumque tempus messi servat nobis. Sic Iob 28, Dum faceret pluviae statutum. id est,

vice proponimus auditori. Sive denique, quod perin de utrunque rigat ac foecundat suum subiectum, pluvia terram, et doctrina hominem aut animam eius. Sic et in Isaia comparat Deus doctrinam suam pluviae et nivi, solum riganti ac foecundanti. Vicina est huic Latina metaphora, Iob 29, Post verbum meum non iterabant, sed super illos stillabit sermo meus. Crebro admodum etiam de doctrina Dei minante ac accusante dicitur, Ezech. 20 et 21. Pone faciem tuam contra viam Austri, et stilla ad meridiem. id est, denuncia illis minas ac poenas Dei. Amos 7. Ne prophetes contra Israel, neque stilles

SULCUS: Hos. 10, Cum ligaverint se in duob. fulcis suis. id est, cum coniunxerint se illi duo populi. Israel et Iuda, in obeunda ac tuenda sua duplici idololatria: Sicut sub uno iugo colligantur duo boves, trahentes utrumque fulcum in eundo et redeundo. Psalm. 129. Super dorsum meum araverunt arantes, prolongaverunt sulcum suum. id est, gravi servitute me afflixerunt, non aliter ac qui boum, vel equorum collo et tergo imponunt iugum et funes, perguntque diu arare, illis compulsis trahere aratrum: sic et me crudeliter afflixerunt, et plane serviliter onerarunt. Iob 31,

Onus est super aliquem, per metaphoram: id est quaevis difficultas. Hinc fit, ut qui praesunt, quasi per quandam similitudinem aut metaphoram super exercitum, regnum, populum, aut domum esse dicantur. In superiori enim loco et quasi superincumbere subiectis videtur. Psalm. 2, Ego unxi regem meum super Sion montem sanctum meum. Erat super hymnos, Nehem. 12. Contra etiam super aliquem interdum id dicitur, quod in eius potestate aut officio est. Iob 34, Non posuit Deus super hominem id quod futurum est. id est, nec scientiam, nec potestatem futurorum ei tradidit. 2. Paralip. 25,

metaphoram: id est quaevis difficultas. Hinc fit, ut qui praesunt, quasi per quandam similitudinem aut metaphoram super exercitum, regnum, populum, aut domum esse dicantur. In superiori enim loco et quasi superincumbere subiectis videtur. Psalm. 2, Ego unxi regem meum super Sion montem sanctum meum. Erat super hymnos, Nehem. 12. Contra etiam super aliquem interdum id dicitur, quod in eius potestate aut officio est. Iob 34, Non posuit Deus super hominem id quod futurum est. id est, nec scientiam, nec potestatem futurorum ei tradidit. 2. Paralip. 25, Cum roboratum esset regnum

Sic Ioan. cap. 4 videtur dicere, Iesus sedebat super fontem. pro, ad, vel iuxta. Esdr. 2, Si super regem est bonum. id est, iuxta eum. Sic Levit. 15. Si fuerit votum aut immundicia mulieris super eam pro, si fuerit apud eam tale aliquid. Psalm. 50, Qui pepigerunt pactum meum super sacrificio. pro, adhibito sacrificio. Propter: Gen. 26, Ne moriar super eam. id est, propter Rebeccam. Gen. 43. Super argento huc addicti sumus. Super eam in altum revertere: Psal. 7. id est, propter eam sede in solio, ut iudex, et defende tuos. Sic Ps. 44. Super te

Omnes quos [?:-xisti ] super omnes quos odi. Ex. Nominis deorum nostrorum ne recordemini, neque audiantur super ore vestro: Exod. 23. id est, ex ore. Sic Ierem. 7. Neque ascendit super cor meum. id est, ex. Ezech. 20. Et quod ascendit super spiritum vestrum. id est, ex spiritu. Ibid. 38, Ascendent verba super cortuum. pro, ex corde tuo. Coram. Zach. 6, Ut stent super Iehova universae terrae. id est, coram. Psalm. 9, Iudicentur gentes super facie tua. pro, coram

humiliabis, Psalmo 18. Scriptura per elevationem oculorum superbiam solet denotare, quia elati animo solent etiam oculos elevare, et magis sursum quam in terra spectare sicut Psal. 13. graphice tum superbiam, tum et humilitatem depingit, inquiens: Domine non erexit se cor meum, neque exaltati sunt oculi mei, et non ambulavi in magnis ac mirabilibus supra me. Vicinum quid huic est, quod Latini dicunt Superciliosus. Vicina huic spirituali superbiae est et illa, cum aliqui scientia inflantur, qui putant se solos magna quaedam ac multa scire, caeteris Christianis

Psalm. 124, Nisi quod transisset super nos aqua superbiae. id est, vehemens, impetuosa. Psal. 90, Dies annorum nostrorum 70, etc. et superbia eorum est molestia et labor, id est, flos vitae nostrae est plenus labore et molestia. Ezech. 24. Polluo sanctuarium meum gloriationem aut superbiam fortitudinis vestrae, id est, de quo maxime gloriamini. Iob 37. Tonat voce superbiae suae. id est, sono vehementissimo. Sic virga superbiae, pro vehementi casti gatione ponitur: Proverb. 14. In ore stulti virga superbiae, id est, ob suas stultas blaterationes

suum. id est, dissimulo me audire aut nosse eorum pravos sermones, et conatus contra me. 1. Sam. 10, Et despexerunt Saulem, nec attulerunt ei munus, et fuit velut surdus. pro, dissimulavit se scire id quod ab ipsis ita superbe contemneretur,quasi non esset rex. Sic quoque Psalm. 39, Clamorem meum percipe, ad lachrymam meam ne ut surdum te exhibeas. In Evangelicis miraculis aliquoties simul coniunguntur istae duae voces aut res, Surdus et Mutus: aliquando etiam altera utrunque significat. Causam aliqui quaerunt, cur qui nati sint surdi, etiam muti sint. Verisimilis quidem ratio

aliquando signficat confirmari, ac ratum fieri, videturque forense vebum esse. De ratificatione emptionum ac venditionum item de foederum confirmatione crebrum est Gen. 23. Surrexitque ager Ephronis cum omnib. adiunctis in possessionem Abramo. Sic saepe dicit Deus, Faciam surgere pactum meum cum hoc aut illo: pro, confirmabo non [?: tum ] verbis, sed et re. Gen. 6. 7 et 26. Surgere, pro covalescere. Dan. 8, Et aegrotavi diebus et surrexi, et feci opus regis. id est, convalescens negocia regia administravi solito more. SURSUM. In caelo sursum, et

26, significat Labanum, socerum et avunlum Iacobi. Ex institutione igitur Mosis cogebantur Iudaei coram tabernaculo aut templo offerentes, commemorare suorum maiorum historiam, pericula et liberationes Dei ex Aegypto, aliisque difficultatibus. Inter alia vero dicebant etiam, Syrus perdens patrem meum, et descendens in Aegypto: id est, voluit aut conatus est Laban perdere patrem nostrum Israelem, una cum liberis suis: sed tu deus eum defendisti, etc. T TABERNACULUM varias significationes habet. Primum quidem ac proprie significat

Deus se positurum tabernaculum suum inter Israelitas si se recte in vera pietate gesserint: quod praeter externam illius sacri tentorii fixionem, cultumque externum, ac ministerium verbi, significat etiam praesentiam ac [?: ] rem Dei. Levit. vigesimosexto: Et ego ponam tabernaculum meum in medio vestri, et non execrabitur vos anima mea Ego ambulabo inter vos, et ero vobis in Deum, atque vos eritis mihi in populum. [?: D- ] [?: ] confirmari alicuius tabernacula, significat eum augeri liberis, familia et haeredibus, qui ipsi cohabitent. Sic Deus

septima quaque die de tempore in tempus cum istis. In tempore isto, aliquando significat talem horam die alia, aut talem diem alio anno: 2. Reg. 4, In tempore isto secundum tempus vitae amplexaberis filium. Sic 1. Reg. 19. Cras hoc ipso tempore interficiam te. 1. Sam. 20, Scrutabor patrem meum secundum tempus cras aut tertia. id est, circiter hanc ipsam horam diei. Secundum tempus, aliquando idem notat. Iud. decimotertio: Secundum tempus non fecisset nos audire secundum hoc. Ioannis quinto: Angelus descendebat secundum tempus. id est, certis quibusdam temporibus, prout Deus

ut LXX habent, aut etiam subinde lachrymabundis. Vitulus tener est mollis, Genesis 18. Pueri teneri: id est, imbecilli, Genes. 33. Tener corde, dicitur timidus, Deuteronom. 10. Quis est tener corde? 2. Samuel. 3, Et ego hodie tener et unctus: id est, nunc primum sum unctus, necdum regnum meum bene constabilitum est. Mulier tenera et delicata, Deuteronom. 28. id est, ad ocium et delicias assuefacta, nullisque laboribus ac molestiis indurata. Latini dicunt Mollis. Isaiae 47, Non vocaberis amplius mollis et tenera filia Babel. id est, expers laboris, ac in ocio et umbra delicate

Ezechia legitur. Qua ratione et David. intentationem numerati populi inductus est, 2. Par. 32. [?: Peti- ] ergo a Deo, non, ne ipse nos inducat: sed, ne a diabolo nos induci patiatur. TENTORIUM, idem quod tabernaculum, de quo supra multa. Non est qui extendat tabernaculum meum, et erigat cortinas eius: quoniam infatuati sunt pastores, et Dominum non quaesierunt. Videtur ipsemet propheta indicare, per intensionem tentorii spiritualem Ecclesiae aedificationem notari. TERGUM, habet suas quasdam significationes huic linguae proprias. Proiicere post tergum,

Ier. 31. Si possunt mensurari caeli sursum, aut investigari fundamenta deorsum. Fundare terram super bases suas, est, solide eam construere ac firmare, Psal. 78 et 104. Inferiora terrae, alias significat uterum matris: Psal. 139, Non fuit occultatum corpus meum a te, quando variis modis decoratus fui in inferioribus terrae. Alias inferiora terrae, loca mortuorum sunt: Ezech. 26, Cum descendentibus in sepulchrum ad populum seculi, et collocavero te in terra inferiore. Idem ter repetit: Descendere in sepulchrum, ad populum seculi, et terram

ac arserunt, praesertim ipse Synai. Quomodo Petrus dicat terram consistere ex aqua, et per aquam, 2. Pet. 3, supra in voce AQUAE dictum est. TERRIBILIS Deus crebro in Sacris literis dicitur, vox Hebraea est נורא nora. Malach. 1. Nomen meum est terribile in gentibus: Septuaginta habent, Illustre. Exod. 15, Est terribilis laudibus: id est, cuius landes, cum narrantur et audiuntur, merito omnibus terrorem incutiunt. Quis ut tu in diis Domine? Quis sicut tu, magnificus in sanctitate, terribilis in laudibus, faciens mirabilia? Sic

peccata tollens. Idem dicitur venisse in testimonium, ut testaretur de luce, ut omnes crederent per ipsum. ubi ipsemet textus indicat, venire in vel ad testimonium, esse venire ad testificandum de IESU, quod is sit verus servator mundi. Christus dicit Ioh. 5. Si ego de me testor, testimonium meum non est verum. Et contra 8 cap. ait etiam: Si ego de me testor, testimonium meum est verum. ubi intelligendum est non de ipsa nativa testimonii veritate, sed de externa receptione aut approbatione: sicut ferme Hebraeum נאמן Neeman verum

per ipsum. ubi ipsemet textus indicat, venire in vel ad testimonium, esse venire ad testificandum de IESU, quod is sit verus servator mundi. Christus dicit Ioh. 5. Si ego de me testor, testimonium meum non est verum. Et contra 8 cap. ait etiam: Si ego de me testor, testimonium meum est verum. ubi intelligendum est non de ipsa nativa testimonii veritate, sed de externa receptione aut approbatione: sicut ferme Hebraeum נאמן Neeman verum pro fideli, approbato aut recepto intelligitur. Posset etiam videri illud prius dictum esse, quasi

ipso brevissime proponitur, hoc in Sacris literis plenissime exponitur. Quare et Paulus talem commemorationem 1. Cor. 11 in celebratione Sacrae coenae flagitat, cum inquit: Quotiuscunque hoc feceritis, mortem Domini praedicabitis Sic Ios. 7. Peccavit populus, et transgressus est testamentum meum. Caeterum quia utile est hanc vocem simul, ac [?: ] aliquanto notiorem habere, conferam Sacramenta cum sacramentis: adscribens quandam brevem et aliquanto magis realem tractationem, quam alio qui in hac Grammatica vocum expositione fieri forte deberet. DE SACRAMENTO, FOEDERE,

gratiam, aut contra in damnum, [?: od-- ] , offensionem vel contemptum alicuius aliquid fieri [?: q- ] ratio loquendi etiam aliis linguis usitata est. Num.13 Mitte tibi viros qui explorent: id est, in tuum commendum ac utilitatem. Gen. 27, Fuge tibi ad Laban fratrem meum: id est, in tuam salutem, ut incolumis sis. Gen. [?: ] Explora tibi, si quid tuum apud me est. Aliquando [?: ] ociose tanquam expletiva quaedam particula poni videtur. Cantic. 1. Si nescis tibi o pulcherrima. et 2, Surge amica mea, formosa mea, et vade tibi. Gen.

interdum in Sacris laeticiam. Isa. 30, Laeticia [?: ] dis erit, sicut est pergentibus cum tibia. Contra etiam [?: ] ac moerorem solet significare, quea etiam in luctu [?: tibi- ] adhiberi olim solebant, ut ex Evangelio constat. Hier. 48 Propterea cor meum super Moab veluti tibia resonabit, et cor meum super viros civitatis Heres, sicut tibia resonabit, quia residuum quod superfuerat periit: idest, perinde edi lugubrem vocem aut sonum, idque ex animo, sicut in luctibus tibiae solent. Isa. 5, Tibia et vinum in conviviis eorum. Describuntur

[?: ] dis erit, sicut est pergentibus cum tibia. Contra etiam [?: ] ac moerorem solet significare, quea etiam in luctu [?: tibi- ] adhiberi olim solebant, ut ex Evangelio constat. Hier. 48 Propterea cor meum super Moab veluti tibia resonabit, et cor meum super viros civitatis Heres, sicut tibia resonabit, quia residuum quod superfuerat periit: idest, perinde edi lugubrem vocem aut sonum, idque ex animo, sicut in luctibus tibiae solent. Isa. 5, Tibia et vinum in conviviis eorum. Describuntur nimium lauta et plena luxu convivia, ubi non

transire, aut traducebant. id est, non tantum utramque lustrabant, sed et plane exurebant. 2. Reg. 16 et 17. Sic 2. Sam. 12, Transire fecit eos per fornacem id est, coniecit eos in fornacem. Iniquitates transeunt super caput: Psal. 38, Quoniam iniquitates meae transierunt caput meum. id est, creverunt super caput, supergressae sunt caput. Q. d. submersus plane sum in iniquitates meas. Sic Transire non raro pro laedere accipitur. Nahum 3, Super quem enim non transivit malitia tua iugiter. id est, quem non laesit? Transire in pactum et [?: ] randum:

] do aut navigio transitur. 1. Sam. 13, Egressum est presidium in transitum Michmas. Sic 1. Sam. 14, Et inter transitus, per quos quaerebat Ionathan transire. TRANSFERO verbum est perspicuum. [?: Vulg- ] habet 2 Sam. 24: Sed precor Domine ut transferas peccatum meum. id est, condones aut aboleas, aut etiam amoveas a me. In Hebraeo est ad verbum, Ut facius transire. Sic in Esther cap. 8, Flens et orans eum, ut [?: tr- ] faceret, aut transferret a se ac populo suo malitiam Aman. id est, amoveret ac depelleret sceleratam eius

mortiferis telis. Psalm. 7, Arcum suum tetendit, et paravit illum, et ei paravit vasa mortifera. VECTES, sunt repagula, quibus fores portarum civitatis aut domus confirmantur: per metaphoram significant omnem munitionem ac robur alicuius rei. Iob 38, Et decrevi super mare decretum meum, apposuique illi vectem et ostia: seu fores, et vectem quo confirmarentur fores: id est, quando statui certos terminos mari, veluti carcere aut repagulis quibusdam reprimens furores eius, ne longius excurreret. Sic Ezek. 30, Dum contrivero ibi vectes Aegypti: id est, munitiones et robur.

et latrones: id est, quicunque venerunt sive me, neglecto et despecto me, non per me, ut operum ostium. Ante, Coram, et similes praepositiones, saepe neque tempus neque locum significant: sed tantam hostile quiddam, contumax aut adversarium indignus. Psamo quinquagesimoprimo, Et peccatum meum impedi coram me semper: id est, tanquam adversarius [?: ] mecum, et torquet meam conscientiam. Sic Proverb. 21. Non est sapientia, non est intelligentia, non ad consilium neged Iehova, coram Domino: id est, contra Dominum. Talis est penitus et illa contrario sensu accepta

Meschias se exhibuit suo populo ac regno. Solem venire dicunt illi, non cum oritur, aut ad nos venit: sed cum attingit metam suam, nempe occidit. Venit coram me finis omnis carnis: Gen. 6. id est, ego decrevi perdere, vel finem imponere omni carni. Sic Amos 8. Venit finis super populum meum Israel. id est, decretus a me finis aut exitium populi iam adest. Venire alicuius verbum, est rem verbo promissam aut praedictam accidere. Iudicum decimotertio, et porro Psalmo 105. Afflixerunt compedibus pedes Ioseph, ferrum pervenit in animam eius, usque ad tempus veniendi verbum

10. Quae timet impius, venient super eum. Venient tibi haec duo subito: Isaiae 45. id est, viduitas et orbitas tibi accident. Redire viam per quam quis venit, videtur ferme proverbialiter dici: pro, frustra eum advenisse. Sic dicit Deus de rege Assyriorum Isaiae 37, Ponam frenum meum in labia tua, et reducam te per viam quam venisti. Et mox: Per iter, quo venit, abibit, et non intrabit in civitatem istam. Sic et Germani semiproverbialiter dicunt, Gehe den weg, dem du gekummen bist. Hisce ipsis diebus quidam simplex ac rudis nobilis, veritatis causa in carcere detentus,

ipsius nos omnes [?: ha- ] . Venter aliquando per synechdochen significat [?: ] , quod in ventre continetur. Hab. 3. Audivi, et expavit mater meus. pro. commotum est cor meum, quod est in ventre. Sic Ieremiae 4, ventrem meum doleo. Sic Christus Ioan. 7 inquit: Flumina de ventre eius fluent. id est, decorde, verbo ac spiritu S. repleto, progredior instructio fratrum, celebratio Dei et vera fides, vitam aeternam et Dei favorem apprehendens. Sic Iob dicit: Venter

Venter aliquando per synechdochen significat [?: ] , quod in ventre continetur. Hab. 3. Audivi, et expavit mater meus. pro. commotum est cor meum, quod est in ventre. Sic Ieremiae 4, ventrem meum doleo. Sic Christus Ioan. 7 inquit: Flumina de ventre eius fluent. id est, decorde, verbo ac spiritu S. repleto, progredior instructio fratrum, celebratio Dei et vera fides, vitam aeternam et Dei favorem apprehendens. Sic Iob dicit: Venter meus sicut musto inflatus est. id est, cor meum non

ventrem meum doleo. Sic Christus Ioan. 7 inquit: Flumina de ventre eius fluent. id est, decorde, verbo ac spiritu S. repleto, progredior instructio fratrum, celebratio Dei et vera fides, vitam aeternam et Dei favorem apprehendens. Sic Iob dicit: Venter meus sicut musto inflatus est. id est, cor meum non potest se continere quin loquatur. Proverbiorum 20, Lucerna Domini est spiritus hominis, pervestigans omnis penetralia ventris. id est, cordis ipsius secreta. Sic Paulus 1. Corint. 2 inquit: Quis enim novit ea quaerent hominis, nisi spiritus qui est in eo? Deus meus [?: ]

et apostolos. Psalmo 119. Lucerna pedibus meis verbum tuum Domine. et, Verbum Domini manet in aeternum. Ier. primo: Dedi verba mea in ore tuo. 1 Samuelis tertio: Verbum Domini erat preciosum in diebus illis. Isaiae 55 comparat pluviae ac nivi foecundanti terram, inquitas: Sic erit verbum meum, quod egredietur de ore meo, non revertetur ad me vacuum, sed faciet quod volo: et prospere perficiet, ad quod misi illud. Idem usus Verbi pro doctrina Dei, est etiam in concionibus Christi. Ioannis 8: Qui ex Deo est, verbum Dei audit. Ioan. 11. Mater mea et fratres mei hi sunt, qui

4, Non addatis ad verbum quod praecipio vobis. Sic ibid. decem praecepta vocat Decem verba, quae Deus sit loquutus ad eos. Verbum saepe promissiones aut comminationes significat. 2. Samuelis 7, Propter verbum tuum et secundum cor tuum. id est, propter tuam promissionem, non meum meritum. Ios. 21. Ex omni verbo bono quod dixerat ad Israelem (id est, promiserat Deus) nihil fuit irritum. Ios. 23. Adducet omne verbum suum malum super vos Dominus, id est, minas. Num. 11. Nunc videbis utrum eveniat tibi verbum meum. Quinto, significat causam aut negotium. Gen. 12,

secundum cor tuum. id est, propter tuam promissionem, non meum meritum. Ios. 21. Ex omni verbo bono quod dixerat ad Israelem (id est, promiserat Deus) nihil fuit irritum. Ios. 23. Adducet omne verbum suum malum super vos Dominus, id est, minas. Num. 11. Nunc videbis utrum eveniat tibi verbum meum. Quinto, significat causam aut negotium. Gen. 12, Propter verbum Sarai. id est, causa Sarae. Deut. 19. et 2. Corin. 13. In ore duorum aut trium testium stabit omne verbum. Exod. 18. Cum est eis aliquod verbum, veniunt ad me. id est, causa, lis, negotium. Deuteronomii 19, Hoc est

aut seditionem Corach. Act. 15. Convenerunt Apostoli et seniores, ut viderent super verbo hoc. Sexto, significat factum quodpiam, aut similem rem quae narrari solet. Genesis vigesimo: Quid vidisti, quod fecisti verbum: id est rem istam? Exo. 2. Certe notum factum est istud verbum, id est, meum homicidium. Exodi 18. Non est bonum istud verbum, quod tu facis. Luc. 2. Transeamus usque Bethlehem, et videamus verbum quod indicavit nobis Deus. id est, istud mirabile factum. Exodi 9. Cras faciet Dominus verbum istud in terra. 1. Regum 20, Rem hanc non potero facere. 1. Reg. 14.

verba sua. id est, non patefacit omnia sua secreta. Verbum stare, aut cadere, significat ratum aut irritum esse: re ipsa complere, aut non. Isaiae octavo: Loquimini verbum, et non stabit. id est, frustra et incassum decernetis ac loquemini. Ieremiae 44. Scientque cuius verbum stabit, meum an ipsorum. Non cecidit verbum ex omni verbo bono, quod dixerat Iehova ad domum Israel. Romanorum nono: Non quod exciderit verbum Dei. Sic primo Regum octavo. Esther tertio: Ut viderent, an starent verba Mardochaei. id est, an persisteret in iis quae dixerat. Verbum mutare, est, non

quaere: id est, consulere. 1. Reg. 22, Require obsecro verbum Iehovae: id est, consule Dominum. Verbum alicuius [?: ] ad requiem. 2. Sam. 14. Sit obsecro verbum Domini [?: ] ad requiem: id est, manda ut sim una cum filio salvo Sic 2. Sam. 19. Cur non fuit verbum meum mihi [?: p- ] ad reducendum regem. id est, cur non est expectatum meum decretum, ut ego primus decernerem reductionem regis? sed vos qui minima pars populi estis, vobis id ius rapuistis. Verbum alicuius esse alicui, aut cum alioquo, est, eum loqui cum illo: Et fuit verbum

consule Dominum. Verbum alicuius [?: ] ad requiem. 2. Sam. 14. Sit obsecro verbum Domini [?: ] ad requiem: id est, manda ut sim una cum filio salvo Sic 2. Sam. 19. Cur non fuit verbum meum mihi [?: p- ] ad reducendum regem. id est, cur non est expectatum meum decretum, ut ego primus decernerem reductionem regis? sed vos qui minima pars populi estis, vobis id ius rapuistis. Verbum alicuius esse alicui, aut cum alioquo, est, eum loqui cum illo: Et fuit verbum Samuelis universo Israeli. Sic 2. Sam. 3. Verbum Abner fuit cum senioribus Israelis:

1. Reg. 1, Et fuerunt verba eius cum Ioab filio serviae. Suscitare aut excitare verbum, est, re praestare, quod verbis promiseris. secundo Samuelis septimo: Suscita verbum tuum. id est, ut mox subiicit, Fac quod pollicitus es. Sic Ieremiae vigesimonono: suscitabo super vos verbum meum bonum. id est, praestabo promissionem bonam, quam vobis loquutus sum. [?: ] te vobiscum verba, et convertimini ad Iehovam: Oseae decimoquarto. id est, afferte precationem, non oves aut boves sacrificaturi. Allusio est ad illum morem [?: ] untium Ierosolymam et

verba alicuius. Genesis 39: Alloquuta est eum iuxta verba haec: pro, hisce fere verbis. Nehem. sexto: Audictur a rege secundum verba haec: id est, narrabuntur regi talia. Et mox: Non est factum secundum verba haec quae tu dicis. primo Regum 17: Vivit Iehova, non pluet nisi secundum verbum meum. id est, nisi me orante Deum, et [?: ] dicente populo ac regi. Sic dicit Simeon: Nunc [?: ] tis servum tuum Domine, secundum verbum [?: ] pace, Et diva Virgo, Fiat mihi secundum verbum

habebunt. Tistimonium Domini, Dei. Psal. 19, Testimonium Domini fidele. Psal. 25, Universae viae Domini misericordia et veritas, custodientib. testamentum eius, et testimonia eius. Psal. 119, Qui observant testimonia eius. Item, Testimonia tua gaudium meum. Item: Converti pedes meos ad testimonia tua. Item: Qui noverunt testimonia tua. Ac saepissime ibi vox Testimonii recurrit. Esa. 8. Liga testimonium, signa legem. Item: Ad legem magis, et ad testimonium. 1. Cor. 2. 1. Iohan. 5. Mandata Domini, Dei: Psal. 119, Concupivi

Eccles. 9. Sint vestimenta tua candida omni tempore, et oleum super caput tuum ne deficiat. id est, sis hilaris ac laetus. Sic Epulo ille vestiebat se quotidie bysso. Pro vestimento habere saccum. supra in Sacco dixi significare moerorem ac luctum Psalmo 35, cum aegrotarent ipsi, vestimentum meum saccus. Sic Psal. 69. Vestem scindere, dolorem ac impatientiam significavit Iudaeis: undecunque demum is dolor accessit, sive ex suis aut alienis peccatis, sive ex aliquo tristi damno: ut Caiphas scindit vestes suas ob blasphemiam (ut putabat) Christi: Paulus et Barnabas

Sed de hac quoque phrasi in voce Spiritus agitur prolixius. VEXILLUM, signum militare est: tametsi et in pace non raro proponantur vexilla. Exodi 17 Moyses fabricat altare in memoriam, quôd Deus praeceperit a sequentibus Israelitis Amalek deleri. Id altare vocat Dominus Vexillum meum: id est, Dominus adiutor meus nunc et in posterum, contra Amalekitas et alios adversarios. Psal. 60, Dedisti metuentibus te vexillum ad elevandum propter veritatem: id est, dedisti veram religionem ac ministerium, quo nos omnes tui tanquam milites ad vexillum conflueremus: idque

et duabus (uicibus) nec addam. VICTIMA (ut supra in voce Sacrificii dixi) significat interdum id quod ad convivium, non quod ad sacra [?:-t ] mactatum. 1. Sam. 25, Et tollam panem meum, et aquam meam, et victimam meam, quam occidi tonsoribus meis, ut dem tibi. id est, carnes quas tonsoribus praeparavi. Vocabulo victimae significat Deus Ierem. 46. maximam caedem exercitus Aegyptii ad Euphratem fluvium. Quae loquutio aut Hebraismus itidem in voce Sacrificum expositus est.

Vide ministerium quod accepisci Quinto, aliquando significat experiri aut sentire aliquid. Psal. 77, Viderunt te aquae Deus, viderunt et timerunt. id est, expertae sunt tuam vim. cum vel mare scidisti, vel Iordanem retro trusisti. Rom. 11, Nunc videbis utrum eveniat tibi verbum meum, aut non. Adiungatur sane huic significationi illa Gen. 20: Quid vidisti quod fecisti hanc rem? id est, qua re, consilio, aut cogitatione motus hoc egisti? quid te in hac regione terruit. Sexto, aliquando significat aliquid agere, praesertim cum Deo tribuitur, cuius cognitio nequaquam est

non sint [?: ob- ] somno, sicut nos homines: sed etiam, quia summa diligentia invigilant exequendo operi Domini, et [?: ] diendis illis hominibus, civitatibus ac gentibus, circa quos Deus eos castrametari et vigilare iubet. Videas vidi in visione capitis mei super stratum meum, et ecce descendit de caelo vigil sanctus. Alias significat ductorem, sed crebrius dicitur Speculator. VIGILARE aliquando significat sedulo, solicie et attente conservare vigilando ac custodiendo civitatem aut gregem, aut castra. Sic Luc. 2 dicitur, fuisse pastores in illa

vini dixit rex. Alias significat potare et helluari: ut Isa. cap. 5. Vae iis qui sunt fortes ad bibendum vinum. Psal. 69, De me psallebant bibentes vinum. A Vino abstrahere animam, in Ecclesiast. est, se abducere a voluptatibus ideo mox dicit, Ut inducerem cor meum in sapientiam. Cessare facere vinum de torcularibus, Ier. 48, est, sterilitatem et caritatem vini adducere: Excitatus est Dominus tanquam dormiens, tanquam potens aut fortis clamans a vino: i. sicut fortis ac ferox bellator subito excitatus, aut a crapula exurgens, turbulenter proruit in

enim loquutus sum cum eo, adhuc recordando recordabor eius. Propterea commota sunt viscera mea super eum, et miserendo miserebor eius, dicit Dominus. Talis in magna compassione aut misericordia viscerum excruciatio etiam Thren. 2 describitur: Intumuerunt viscera mea, effusum est in terram iecur meum, propter contritionem filiae populi mei. Simili forte ratione a sede affectuum ad ipsos affectus, vox σπλάγχνων etiam apud veteres Graecos translata fuit. Nam apud Euripidem in Medea, splanchnon misericordiam significat. Hinc fit verbum

suas res ei expositurus, de suam operam promissurus. 1 Samuelis decimoseptimo: Fratres tuos visitabis in pace. Isaiae vigesimosex- ta: In angustia visitaverunt te. id est, in adversis te imploraverunt. Visitare Dei aliquam explorationem significat. Psal. 17, Probasti cor meum, visitasti me nocte, excoxisti me, non invenisti. Visitat Iehova Saram, Genesis vigesimoprimo: Visitat Annam matrem Samuelis. 1 Samuelis 2: id est, foecundas facit. Sic etiam terram [?: vi- ] dicitur, cum pluvia rigat et foecundat eam. Visitat Israelitas, cum eorum

Visitat Annam matrem Samuelis. 1 Samuelis 2: id est, foecundas facit. Sic etiam terram [?: vi- ] dicitur, cum pluvia rigat et foecundat eam. Visitat Israelitas, cum eorum calamitates cognoscit, eosque liberat Exodi 3. 4. et Genesis trigesimo: Visitatio tua custodivit spiritum meum: Iob decimo. id est, tua praesenta me servavit. Visitare significat etiam mori facere. Heremiae trigesimosecundo: Ibi erit Zedekias, donec visitavero eum, dicit Iehova. Numeri decimosexto: Si visitatione hominum visitabitur super eos, non misit me Iehova. id est, si morientur communi

nominari. Nam de prima, habetur Actorum decimoseptimo in Pauli concione: In ipso nos sumus, et movemur, et vivimus. Item Psalmo centesimo quarto: Emitte spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem terrae. De secunda, Iob decimo: Vitam dedisti mihi, et visitatio tua custodivit spiritum meum. Sed per excellentiam, regeneratio fidelium hic nominatur Vita Dei: quoniam tunc proprie vivit Deus in nobis, et nos fruimur eius vita, cum spiritu suo nos gubernat. VIVIFICARE, aliquando significat, in vita conservare. Genesis sexto: Bina ex singulis introduces in arcam, ut

libro primo Samuelis, et primo Regum saepe legitur, Quare etiam filius Dei ac redemptor humani generis, cum sit rex et sacerdos noster, vocatur unctus: hoc enim sonat tum Hebraea vox Meschias, tum et Graeca Christus. De cuius inunctione dicit pater caelestis Psalmo secundo: Ego autem unxi regem meum super Sion montem sanctum meum. et Psalmo octuagesimonono: Inveni David servum meum, oleo sancto unxi eum. Dicitur autem IESUS unctus in regem ac summum sacerdotem, non quod sit corporali unguento ab hominibus ad haec tam eximia opera unctus: sed a Deo, spirituali. Inquit enim ipsemet Lucae

Regum saepe legitur, Quare etiam filius Dei ac redemptor humani generis, cum sit rex et sacerdos noster, vocatur unctus: hoc enim sonat tum Hebraea vox Meschias, tum et Graeca Christus. De cuius inunctione dicit pater caelestis Psalmo secundo: Ego autem unxi regem meum super Sion montem sanctum meum. et Psalmo octuagesimonono: Inveni David servum meum, oleo sancto unxi eum. Dicitur autem IESUS unctus in regem ac summum sacerdotem, non quod sit corporali unguento ab hominibus ad haec tam eximia opera unctus: sed a Deo, spirituali. Inquit enim ipsemet Lucae quarto, ex sexagesimoprimo

humani generis, cum sit rex et sacerdos noster, vocatur unctus: hoc enim sonat tum Hebraea vox Meschias, tum et Graeca Christus. De cuius inunctione dicit pater caelestis Psalmo secundo: Ego autem unxi regem meum super Sion montem sanctum meum. et Psalmo octuagesimonono: Inveni David servum meum, oleo sancto unxi eum. Dicitur autem IESUS unctus in regem ac summum sacerdotem, non quod sit corporali unguento ab hominibus ad haec tam eximia opera unctus: sed a Deo, spirituali. Inquit enim ipsemet Lucae quarto, ex sexagesimoprimo Isaiae: Spiritus Domini super me, propterea quod unxit

unguenti, est preciosissimum unguentum: Exodi 30, Facies ex eo oleum unctionis, et unguentum unguenti, per appositionem id additur, et praestantiam summam significat. Prove. 27, Ut unguentum et suffimentum laetificat cor, sic dulcedo amici sui propter consilium animae. Unguento caput meum delibutum reddis: id est, suaviter foves ac recreas me, pars aut species deliciarum pro toto genere. Sic et 2 Sam. 12 omnem suaviorem et lautiorem vitae rationem per unctionem Scriptura declarat. Caeterum Psal. 133 dicit, perinde fratrum concordiam esse rem et gratam et

est, facit ut habeant integram domum vel familiam, aut iustum numerum liberorum. UNIRE, coniungere aut sociare significat. Isa. 14, Non unies te cum eis in sepultura. id est, sociabere illis seu non perinde aut similiter sepeliere, non erit una eademque tua ac illorum ratio. Uni cor meum Domine, ut timeat nomen tuum. id est, fac ut tibi cor meum uniatur timendo te: aut, distractum cor meum variis cogitationibus, curis et affectibus, denuo in unum collige ac congrega, ut totum tantum ad timorem tui feratur, teque solum respiciat ac colat. UNIVERSITAS iniquitatis,

numerum liberorum. UNIRE, coniungere aut sociare significat. Isa. 14, Non unies te cum eis in sepultura. id est, sociabere illis seu non perinde aut similiter sepeliere, non erit una eademque tua ac illorum ratio. Uni cor meum Domine, ut timeat nomen tuum. id est, fac ut tibi cor meum uniatur timendo te: aut, distractum cor meum variis cogitationibus, curis et affectibus, denuo in unum collige ac congrega, ut totum tantum ad timorem tui feratur, teque solum respiciat ac colat. UNIVERSITAS iniquitatis, Iacobi 3 habet Vulgata: ubi Graeca dicit, Mundus est

aut sociare significat. Isa. 14, Non unies te cum eis in sepultura. id est, sociabere illis seu non perinde aut similiter sepeliere, non erit una eademque tua ac illorum ratio. Uni cor meum Domine, ut timeat nomen tuum. id est, fac ut tibi cor meum uniatur timendo te: aut, distractum cor meum variis cogitationibus, curis et affectibus, denuo in unum collige ac congrega, ut totum tantum ad timorem tui feratur, teque solum respiciat ac colat. UNIVERSITAS iniquitatis, Iacobi 3 habet Vulgata: ubi Graeca dicit, Mundus est iniquitatis, id est, iniquus, aut iniquitati

in suum vinetum. Per huius externae vitae felicitatem indicat internam ac spiritualem, seu ipsius regni Meschiae aureum seculum. Vocari nomen alicuius super aliquem, est, eum cognominari de eo: non, invocari eum ab illo, ut Papistae intelligunt. Genesis quadragesimooctavo: Vocetur nomen meum (Iacobi) super pueros istos. id est, duo tui filii Manasses et Ephraim dicantur perinde esse mei aut Iacobi filii. sicut alii mei filii: eoque etiam in parem cum illis haereditatem veniant, et proprias tribus constituant. Sic Isaiae quinto dicunt mulieres septem ad virum unum, Panem nostrum

condere eas. Isaiae quadragesimoprimo: Quis operatus est, et fecit, vocans generationes ab initio. Vocare igitur hic est eas condere, quia per creationem veluti ex latibulo quodam in lucem proferuntur. Vocare nomen Dei, aut in nomine Dei: Isa. quadragesimoprimo: Ab ortu solis vocabit nomen meum, aut in nomine meo. id est, nomen meum profitebitur, seque a me excitatum, ad mea mandata peragenda, testabitur. Vocari nomen alicuius super aliquod opus: secundo Samuelis duodecimo. Ne forte capiam civitatem, et vocetur nomen meum super eum. id est, mihi id opus ac victoria adscribatur,

Quis operatus est, et fecit, vocans generationes ab initio. Vocare igitur hic est eas condere, quia per creationem veluti ex latibulo quodam in lucem proferuntur. Vocare nomen Dei, aut in nomine Dei: Isa. quadragesimoprimo: Ab ortu solis vocabit nomen meum, aut in nomine meo. id est, nomen meum profitebitur, seque a me excitatum, ad mea mandata peragenda, testabitur. Vocari nomen alicuius super aliquod opus: secundo Samuelis duodecimo. Ne forte capiam civitatem, et vocetur nomen meum super eum. id est, mihi id opus ac victoria adscribatur, non tibi. Isaiae sexagesimoquinto: Ecce

Dei: Isa. quadragesimoprimo: Ab ortu solis vocabit nomen meum, aut in nomine meo. id est, nomen meum profitebitur, seque a me excitatum, ad mea mandata peragenda, testabitur. Vocari nomen alicuius super aliquod opus: secundo Samuelis duodecimo. Ne forte capiam civitatem, et vocetur nomen meum super eum. id est, mihi id opus ac victoria adscribatur, non tibi. Isaiae sexagesimoquinto: Ecce ego ad gentem non vocatam nomine meo id est, quae non dicebatur populus meus. Ruth quarto: Voca tibi nomen in Bethlehem. Ibidem, Et vocabitur nomen eius in Israel. Psalmo quadragesimonono,

prolixe agitur in tertio et quarto Moysis libro. Aliquando autem Votum significat ipsam promissionem erga Deum factam. Aliquando rem promissam voto, aut votivam. Psalmo sexagesimosexto: Ingrediar domum tuam cum holocaustis, et reddi tibi vota mea, quae voverunt labia mea, et loquutum est os meum, dum esset in angustia mihi. Per metaphoram Votum ipsam gratiarum actionem denotat, [?: ] crebro cum voce Laudis coniungitur. Psalmo quinquagesimo: Immola Deo laudem, et redde Altissimo vota tua, id est, tuam gratiarum actionem. Psalmo 21.

Immola Deo laudem, et redde Altissimo vota tua, id est, tuam gratiarum actionem. Psalmo 21. Vota mea reddam coram timentibus eum. Psalm. quintogesimo sexto: Super me vota tua Deus, reddam laudes tibi. id est, meum est te celebrare, ideo id sedulo faciam. In eadem significatione dicitur aliquis Canere [?: vo-- ] Psalmo sexagesimoprimo: Sic canam nomini tuo in seculum, ut reddam vota mea quotidie. id est, gratiarum actionem. Psalmo sexagesimoquinto: Te expectat [?: De-s ]

cultum, ut Papistae somniant, quo suos electicios cultus tueantur. Nam ut ex praecedentibus exemplis audivimus, nihil magis Deo debetur quam celebratio eius, et gratiarum actio pro acceptis beneficiis. Sic David vovet Psalmo quinquagesimo primo, dicens: Docebo iniquos vias tuas. Et mox: Os meum annuciabit laudem tuam. Sic Psalmo centesimo trigesimo secundo dicitur David vocasse Deo structuram templi, quae tamen vel maxime ad eius officium pertinebat, et tertio praecepto ipsi iniungebatur. Filius votorum meorum, Proverbiorum trigesimoprimo, id est, dilectissimus filius, vel pro

Qui fugerit a voce formidinis, cadet in foveam: id est, a formidine, seu formidato periculo belli, aut alius mali. Ierem. decimosexto: Cessare faciam vocem gaudii, et vocem laeticiae: id est, gaudium et laeticiam. Vox gemitus, Psal. 102: A voce gemitus mei adhaesit os meum carni meae: id est, prae gemitu. Audire facere vocem in excelso, est excelse clamare, seu valide: sicut forte et illud, Gloria in excelsis. Silentium et vocem audivi: Iob quarto pro, vocem silentem, aut tenuem et gracilem audivi. Dare vocem suam cum fletu, Genesis quadragesimo quinto.

fit in Sacris literis. Vulgata versio aliquoties vertit verbum צרף Zaraph per uro, quod alioqui proprie significat ex coquo, vel liquo: sicut argentarii solent aes purificatum. Psal. 26. Proba me Domine, et tenta me: ure renes meos, et cor meum. pro, examina et purifica, sicut aurifabri solent. Psalm. 57. Anima mea est inter leones, iacet inter urentes serpentes. id est, inter eos qui ardent furore et saevitia. URSUS, in Sacris literis ob ferociam et crudelitatem celebratur, secundo Samuelis decimo septimo: Amaro

trucem vultum eis, quibus irascuntur, exhibent, eosque austere intuentur. Psalmo trigesimotertio: Vultus Iehovae contra facientes malum, ut succidat de terra memoriam illorum. id est, Deus convertit eo suam iratam faciem ac poenas, ut eos funditus perdat. Ieremiae vigesimoprimo: Posui vultum meum super civitatem hanc in malum, non in bonum. Contra, laeta serenaque frons aut vultus indicat laeticiam animi, et favorem, benevolentiamque erga eum, quem tali vultu aspicimus. Hinc crebro celebratur lumen vultus Dei, quia laeta facies quasi lumen quoddam, et sicut Latini dicunt

sponsam peccantem, saepissime haec vox in veteri Testamento usurpatur. Ezechiel. primo dicit Deus, se daturum in ipsa praevaritrice sanguinem irae et zeli. Mox dicit, se sumptis poenis desiturum a suo zelo. Zoph. 3 inquit, Igne zeli mei consemetur tota terra. Sic Ezechiel. 23: Dabo zelum meum contra te, et facient in furore contra te. id est, puniam te acerbissime sicut qui deprehendunt uxores suas in adulterio. Ob hanc causam crebro dicitur Deos esse zelotes. id est, puniens peccantes. Exodi vigesimo: Deus zelotes, visitans iniquitates patrum super filios. Exodi trigesimo

sum eam. id est, ob ardentem amorem, quo eam amavi, nunc vehementissime irascor eius praevaricationi. Tribuitur porro zelus Dei etiam piis praevaricationibus Deum, et irascentibus illis qui eius gloriam violant. Numeri vigesimoquinto: Pineas avertit iram meam a populo, quia zelatus est zelum meum in medio filiorum Israel. Secundo Regum decimosexto: Veni mecum, et vide zelum meum pro Iehova, dicit Iehu. id est, quam severiter vindicem gloriam Dei in idololatrias. Psal. centesimo decimonono: Consumpsit me zelus meus, quod obliti sunt verbi tui. id est, dolor de neglects

praevaricationi. Tribuitur porro zelus Dei etiam piis praevaricationibus Deum, et irascentibus illis qui eius gloriam violant. Numeri vigesimoquinto: Pineas avertit iram meam a populo, quia zelatus est zelum meum in medio filiorum Israel. Secundo Regum decimosexto: Veni mecum, et vide zelum meum pro Iehova, dicit Iehu. id est, quam severiter vindicem gloriam Dei in idololatrias. Psal. centesimo decimonono: Consumpsit me zelus meus, quod obliti sunt verbi tui. id est, dolor de neglects tua religione. Sic Elias dicit primo Regum decimonono: Zelando zelatus sum pro

fecerunt eum in externis. subintellige, diis, aut idolis. Sic Ezechiel. octavo dicitur: Ubi erat habitatio idoli zeli, zelare facientis: id est, irritantis et provocantis Deum, ad indignationem contra populum. Ezechiel, trigesimonono: Zelabo pro nomine sancto meo: id est, vindicabo nomen meum, et asserat eius gloriam contra prophanatores eius. Zelari est aliquando, imitari alios. Psalmo decimo octavo: Ne zelaveris facientes iniquitatem. Psalmo septuagesimo tertio: Zelavi insanos, pacem impiorum videns. Hic videtur potius significare dolorem de eorum successu. Zelus est

spiritus autem vivificet: necesse est, ad illa spiritualium interiora sermonum, spiritu vivificante penetrari. Universam porro Scripturam tam Veteris instrumenti quam Novi, ad intellectum allegoricum esse sumendam, admonet nos vel illud, quod in Veteri testamento legimus: Aperiam in parabolis os meum, loquar in aenigmate antiqua. Vel illud quod item in Novo testamento scribitur: Haec omnia locutus est Iesus in parabolis ad turbas, et sine parabolis non loquebatur eis. Nec mirandum, quod sermo divinus, Prophetarum, Apostolorumque ore prolatus, ab usitato illo hominibus scribendi modo multum

Oculi Domini, intelliguntur inspectio divina. In Ps. Oculi Domini super iustos. Aures Domini, cum exaudire dignatur. In Psal. Et aures eius in preces eorum. Os Domini, sermo ad homines. In Proverb. Os Domini locutum est. Verbum Domini, filius. In Psal. Eructavit cor meum verbum bonum. Brachium Domini, filius, per quem omnia operatus est. In Propheta: Et brachium Domini, cui revelatum est? Dextera Domini, idem quod supra. In Psal. Dextera Domini fecit virtutem. Uterus Domini, secretum, ex quo filium protulit. In Psal. Ex utero ante

coruscationes tuae orbi terrarum. Fulgura, virtutes vel verba IESU CHRISTI. In Psal. Et fulgura multiplicavit, et conturbavit eos. Throni, angeli, vel sancti, vel ipsa regnandi potestas. In Psalm. Thronus tuus Deus in seculum seculi. Item in aliam partem, de diabolo: Ponam thronum meum ad Aquilonem. Sedes, idem quod supra, angeli, vel sancti, eo quod in his Dominus sedeat. In Psalm. Deus sedet super sedem sanctam suam. Sol, Dominus IESUS CHRISTUS, qui fulgeat terris. In Salomone, Ergo Sol iustitiae non luxit vobis. Luna, Ecclesia, eo quod in hac mundi nocte resplendeat. In

VII. Panis, Christus, vel sermo Dei In Evang. Ego sum panis vivus. Vinum, idem quod supra. In Solomone: Et bibite vinum quod miscui vobis. Oleum, misericordia, vel Spiritus sanctus. In Ps. In oleo sancto meo linivi eum. In aliam partem: Oleum autem peccatoris non inpinguet caput meum. i. adulatio. Porcina, peccata. In Ps. Saturatus sum porcina. Azymum, sine fermento malitiae. In Apost. In azymis synceritatis et veritatis. Similago, puritas mentis, et fortitudo charitatis. In Levit. Si autem anima offert munus sacrificium Deo, similago sit munus eius. Subcinericium,

conscriptio hominis peccatoris cum diabolo, per manum iniquitatis. In Apost. Chirographum peccati, quod erat contrarium nobis. Pactum, confoederatio gratiae divinae cum homine. In Ps. Vidi non servantes pactum. Testamentum, confirmatio voluntatis divinae. In Propheta: Et confirmabo testamentum meum super domum Iuda. Praeputium, vita gentilis. In Apost. In praeputio aliquis vocatus est, non circumcidatur. id est, etiam qui ex gentib. ad fidem Christi veniunt, corpore non circumcidantur. Circumcisio, expoliatio vitiorum. In Apost. Circumcisi estis circumcisione non manu facta, in

Dei resurrectio. Iechonias, praeparatio Domini. Sedechias, iustus Domini. Ieroboam, diiudicans populum, vel diiudicans supernos. Nave, latratus. Baasa, pinguedo. Helam, seculi vel orbis. Zambri, psalmus, vel canticum meum. Omri, crispans meus. Achab, frater patris. Iesabel, fluens sanguine, vel sterquilinium. Iehu, ipse, vel est. Ioatha, robustus. Zacharias, timor Domini. Sella, umbra eius, vel petitio. Manaem, consolans. Facee, aperiens. Helias, Deus Dominus. Helisaeus, Dei mei salus. Osee, Salvator. Ioel,

Aegypti lingua ib. 40 maris insulae ib. 41 in Maris cor aut medium montes ruere ib. ib. 50 maris procellas Deum compescere ib. 54 a Mari ad mare ib. 60 maris multitudo et plenitudo 630. 1 mare meum ib. 5 Maritus, et maritatus ib. 10 Masculus ib. 15 Mater ib. 23 sicut Mater, sic filia ib. 55 matris alicuius filii ib. 67 a Matris utero ib. 70 Matrix 631. 10

[?: ] nominis Dei locus ib. [?: ] nomini Iehovae ministrare ib. [?: ] nomen Dei polluere ib. [?: ] in Nomine Domini vocare ib. [?: 6- ] . [?: ] nomen meum erit in medio angeli 726. [?: ] nominis sui gloriam Deo afferre ib. [?: ] nomen Dei exprimere ib. [?: ] nomen alicuius gentis delere [?: ] . [?: ] nomen alicuius exire,

Intra ad ancillam meam, ut pariat super genua mea 708. 2. 3 etc. Cras respondebit mihi iustitia mea 490. 18. 19 31. Et furatus est Iacob cor Labanis 354. 67 Cave ne loquaris cum Iacobo bonum aut malum 583. 63 32. Nomen meum mirabile est 654. 57. 58 34. Turbastis me, et foetere me fecistis coram habitatoribus huius terrae 776. 10 38. Quare rupisti rupturam super te 1053. 59 39. Non noverat herus cum Iosepho, etc. vide verbum NOSCO. 41.

cubantis infra 135 32 Verba pulchritudinis est daturus Nephtalim 1667. 52 Levis fuisti ut aqua, non excelles, etc. 536. 8 Benedictiones patris tui fortiores fuerunt benedictionibus parentum meorum 73. 64 48. Vocetur nomen meum super pueros istos 470. 14. 15 50. Ego moriar, Deus autem visitando visitabit vos 676. 21. 22 etc.
EXODUS. 3. et 6. Nec innotuit hucusque nomen meum Iehova patribus vestris 402. 24 4. Mitte

parentum meorum 73. 64 48. Vocetur nomen meum super pueros istos 470. 14. 15 50. Ego moriar, Deus autem visitando visitabit vos 676. 21. 22 etc.
EXODUS. 3. et 6. Nec innotuit hucusque nomen meum Iehova patribus vestris 402. 24 4. Mitte quem missurus es 662. 29. 30 Ille erit tibi pro ore, et tu eris illi pro Deo 960 18. 19 Sponsus sanguinum tu mihi es 1082. 48 Dedi te pro Deo ipsi Pharaoni 960. 15 Non audiet ut

64 20. In omni loco in quo fecero meminisse nominis mei, veniam ad vos 637. 47. 48 etc. 22. Plenitudinem tuam et lachrymam tuam non laudabis 902. 45 23. Nomen tuum est in medio angeli quem tecum mitto 634. 38 Mittam angelum meum qui educat e deserto. etc. 726. 5 6 Non suscipies auditionem mendacii 1184. 51. 52 Ne coquas hoedum in lacte matris suae 512. 53 24. Ecce sanguis testamenti 259. 70 28. Mortibus incircumcisorum morieris 679. 2. 3

mendacii 1184. 51. 52 Ne coquas hoedum in lacte matris suae 512. 53 24. Ecce sanguis testamenti 259. 70 28. Mortibus incircumcisorum morieris 679. 2. 3 29. Oblatio ignita est Iehovae holocaustum 755. 31 31. Istud est nomen meum, istud est memoriale meum, etc. 638. 5. 6 32. Isti sunt dii tui Israel 219. 69. 70 33. Pollicetur Deus Mosi petenti visionem sui, se ipsi posteriora monstraturum 934. 47. 48 Dicit Deus ad Moisen, se eum ex nomine nosse 727 19. 20

Ne coquas hoedum in lacte matris suae 512. 53 24. Ecce sanguis testamenti 259. 70 28. Mortibus incircumcisorum morieris 679. 2. 3 29. Oblatio ignita est Iehovae holocaustum 755. 31 31. Istud est nomen meum, istud est memoriale meum, etc. 638. 5. 6 32. Isti sunt dii tui Israel 219. 69. 70 33. Pollicetur Deus Mosi petenti visionem sui, se ipsi posteriora monstraturum 934. 47. 48 Dicit Deus ad Moisen, se eum ex nomine nosse 727 19. 20 etc.

Pollicetur Deus Mosi petenti visionem sui, se ipsi posteriora monstraturum 934. 47. 48 Dicit Deus ad Moisen, se eum ex nomine nosse 727 19. 20 etc. Si facies tua non exierit nobiscum, ne eduxeris nos de loco 295 49 Faciam transire omne meum bonum ante te, et clamabo, etc. 725. 67 68 Miserebor cuius miserebor, etc. 658 36. 37 34. Et coram quo innocens non erit innocens 459 36. 37 38. Dicitur Moses fecisse labrum de speculis mulierum militantium ad ostium

unus, duo acervi 18. 1 21. Ascendit tota civitas in caelum 59. 21
1. SAMVELIS. 1. Ne des ancillam tuam coram, vel in facie Belial 677. 20 2. Sublimabit cornu Christi sui 184. 14 Dilatatum est os meum super inimicos meos 241 29. 30 etc. Dominus mortificat et vivificat, et deducit ad inferos et reducit 676. 57. 58 5. Contritio aut confusio mortis erat apud Philistaeos, praesente arca 675. 38. 39 7. Lamentata est universa domus Israel

Pater meus es tu 834. 15. 16 Noctem vertunt in diem 740. 62 18. Memoria illius peribit, neque erit nomen illi in platea 899 13 20. Cum fulgeret lucerna eius super caput meum, etc. 594. 46. 47 Fel aspidum erit illi panis in visceribus 303. 11 Omnes tenebrae sunt reconditae seu absconditae oculis eius 9. 36 Non videbit impius rivulos, etc. 91. 47. 48 etc. 22. Humilem

eram 890. 35 30. Humiliati sunt plus quam terra 397. 49 31. Benedixerunt mihi latera pauperum, quod ea restitui 73. 25 Si sulci terrae meae flent 336. 64 Cunctos gressus meos dinumeras 379. 70 Si manus mea osculata est os meum 806. 32. 33 Foedus pepigi cum oculis 341. 10. 11 32. Dies annorum loquentur, et multitudo annorum notam reddet sapientiam 45. 1 Quidam dicit se plenum esse sermonib. etc. 899. 64. 65 33. Et scientiam puram verba mea

est homo, quod memor es eius? 413. 15. 16 etc. Gloria et honore coronasti eum 393 57 Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem 352. 33. 34 9. In opere manum suarum illaqueatus est impius 794. 51. 52 Fecisti iudicium meum 300. 36 Opera manuum nostrarum dirige super nos 794. 49. 50 10. In occultis ut interficiat innocentem 9. 2 Et cadit in robusta eius congregatio, etc. 1049. 64. 65 Non movebor a generatione in generationem 359. 14. 15

32. 33 Os blandum facit impulsionem 803. 44. 45 17. A viris manus tuae eripe me 624 29. 30 De absconditis tuis repletus est venter eorum 8. 55. 56 A viris de mundo, quorum pars est in vita. Vide VIR. A facie tua iudicium meum prodeat 964 40. 41 Ego in iustitia videbo faciem tuam 492. [?: 6- ] Oculi tui iudicent aequitates 26. 42 Satiabor, cum evigilavero ad imaginem tuam 1093. 38. 39 Adipe suo clauserunt 20. 39 18. Elegi abiectus

meus, Deus meus, quare dereliquisti me? 208. 44 Circum dederunt me canes 98 63 Opprobria opprobrantium tibi ceciderunt in me 796. 53. 54 Confidere me faciens super hubera, vel ab huberibus matris meae 396. 17 23. Impinguasti oleo caput meum, etc. 779. 67. 68 Praeparas coram me mensam eregione, etc. 641. 63. 64 24. Quis ascendet in montem Domini, etc. 580. 31. 32 etc. Levate portae capita vestra, etc. 918 59. 60

et non erubescent 407. 7. 8 Angelus Domini castrametabitur circa timentes eum 109. 6 35. Educ lanceam, et conclude in occursum persequentium me 517. 46. 47 Sit via eorum tenebrae, etc. 1266. 26 Gratia mea in sinum meum revertatur. vide SINUS. 36. Ne veniat mihi pes superbiae, nec manus impiorum impellat me 888. 66 etc. Vorago voraginem advocat, etc. vide VORAGO. 45. Emitte lucem tuam, et veritatem tuam, et ipsa me deducent 591. 58. 59

sit laus tua 724. 33 49. Cum iniquitas calcaneorum meorum circumveniet me 94. 60 Posteri ipsorum in ore ipsorum ambulabunt 804. 54 Figura eorum veterascat ad foveam 330. 15 Inclinabo ad parabolam aurem meam, aperiam in cithara aenigma meum, etc. 821 9. 10 etc. 50. Perfectio et rectitudo custodiant me 881. 67. 68 Indicent caeli iustitiam eius 489. 53 9. Tibi soli peccavi, etc. 1152. 20 In peccatis coceptus sum, et in peccatis,

peccatum super peccatum eorum 420. 20 Peregrinus sum filiis matris meae 875. 66. 67 Sit illis mensa illorum in laqueum, etc. 522. 11 Deleantur de libro vitae, et iustus, etc. 567. 67. 68 Opprobrium fregerit cor meum 796. 26. 27 Vertatur mensa eorum coram ipsis in laqueum, etc. 522. 11 et alibi. 71. Os meum narrabit iustitiam tuam, etc. 749. 44 45 72. Iudicia tua regi da, et iustitiam tuam, etc. 483. 9 10 Et

in laqueum, etc. 522. 11 Deleantur de libro vitae, et iustus, etc. 567. 67. 68 Opprobrium fregerit cor meum 796. 26. 27 Vertatur mensa eorum coram ipsis in laqueum, etc. 522. 11 et alibi. 71. Os meum narrabit iustitiam tuam, etc. 749. 44 45 72. Iudicia tua regi da, et iustitiam tuam, etc. 483. 9 10 Et a flumine usque ad fines terrae 338. 9 Florebit in diebus eius iustus et pax, donec non sit luna 589. 65. 67

Misericordia et veritas sibi invicem occurrerunt 657. 40. 41 Iustitia ponet in via gressum suum 380. 15 Veritas e terra germinabit 361. 47. 48 85. Misericordia et veritas obviaverunt sibi invicem, etc. 809. 15 16 96. Uni cor meum Domine, ut timeat nomen tuum 180. 40 87. Diligit Dominus portas Zion plus quam omnia tabernacula Iacob 1187. 58. 59 Fundamenta eius in montibus 353. 39. 40 88. Fui quasi vir, cui non est robur, etc. 678 39. 40 Super me

] 101. Non ponam verbum Belial ante oculos meos 72. [?: ] Loquens mendacia non firmabitur apud me 335. 33 [?: ] 102. Et respexit ad orationem eorum qui sunt velut [?: ] ricae 704 54 55 Adhaesit os meum carni 20. 69 103. Qui satiat os tuum bono 807 [?: ] 104. Domine Deus magnificatus es valde, gloriam et honorem induisti: amictus es lumine sicut vestimento 202 15 Super montes stant aquae 649. 59 60 105. Eloquium Iehovae

Beatus vir qui implevit pharetram de ipsis 893. 15. 16 Non confundentur, cum loquentur cum inimicis suis importa 917. 36. 37 129. Dominus iustus praecidit funes impiorum 354. 18 Perfectione odii odi eos 775. 68. 69 Supra dorsum meum arantes, produxerunt fulcum 58. 24 130. Multa est apud Deum redemptio 688. 67. 68 Anima mea ad Dominum ante custodes matutinos 631. 35. 36 131. Non ambulavi in magnis, et occultis a me 3. 20 132. Ibi faciam oriri cornu David,

longe prospicere 32. 70 139. Non obscurabuntur tenebrae a te 759. 66. 67 Odio perfecto odi illos 879. 37. 38 Doc me per viam mundi 695. 36. 37 Rapitur somnus eorum, nisi ruere fecerint 255. 22. 23 Servitam meam et accubitum meum cingis 125. 62 140. Carbones ignis super eos cadent 104. 47. 48 Caput circumdantium me, perversitas labii sui [?: operi- eum ] 102. 18 Qui operis caput meum in die armorum 58. 16 Labor labiorum ipsorum contegat eos 510. 55

eorum, nisi ruere fecerint 255. 22. 23 Servitam meam et accubitum meum cingis 125. 62 140. Carbones ignis super eos cadent 104. 47. 48 Caput circumdantium me, perversitas labii sui [?: operi- eum ] 102. 18 Qui operis caput meum in die armorum 58. 16 Labor labiorum ipsorum contegat eos 510. 55 141. Custodi ostium labiorum meorum 804. 13 14 Oratio mea dirigatur velut incensum in conspectu tuo 798. 23. 24 Percutiat me iustus, et pius me arguat 780. 19. 20

et 581. 6 Cor cognoscit amaritudinem animae, etc. 655. 34. 35 15 et 16. Gloriam praecedit humilitas, etc. 935. 15 Malum aureum in patina argentea, verbum suo loco dictum 608. 12 13 Quis potest dicere, purgavi cor meum? etc 989. 43. 44 16. Sortes proiiciuntur in sinum, a Domino vero est iudicium earum 1153. 36 Misericordia et veritate expiatur iniquitas 657. 1 Ut favus mellis sunt eloquia pulchritudinis 302. 48 17. Non decet stultum

multo minus, etc. 509. 58 18. Aquae profundae verba oris viri, etc. 966. 57 Impius cum in profundum venerit, contemnet 171. 33 20. Festinat ad divitias vir mali oculi 607. 45 Quis potest dicere: Mundavi cor meum? 989. 43. 44 Maledicentis patri et matri extinguetur lucerna, etc. 595. 60. 61 21. Piaculum est pro iusto impius 976. 12. 13 Altitudo oculorum, et latitudo cordis, ac lucerna impiorum peccatum est 597. 11. 12 Procaciter

herba 768. 3. 4 Reddes iniquitatem patrum in sinum filiorum post eos 456. 70 et 457. 1 Dilexerunt movere pedes suos 684. 42 15 Facit occurrere in tempore malo inimicum 766 66. 67 etc. Si eduxeris preciosum â vili, tanquam os meum eris 807. 32. 33. vide etiam in PRECIOSUS. Num ferrum atterit ferrum, aut aes ab Aquilone 304 47. 48 Ventilavi illos ventilabro in portis terrae 917. 69. 70 16 Nec potabunt eos calice consolationum super matre aut patre 97. 4 Ego

Decepisti me Domine, et deceptus sum: Fortior me fuisti, et praevaluisti, etc. 200. 31 21 Perdam eis vocem molae, et lumen lucernae 595 69 23 Ecce ego ad prophetas, qui furantur verba mea, quisque a proximo 355. 10 Num non sic est verbum meum, ut ignis dicit Dominus 608. 4 24 Dabo eos in maledictionem in omni loco 605. 52 25 Ecce in civitate super quam invocatum est nomen meum, incipiam malum facere, et vos, etc. 459 19. 20 31 Creabit Dominus novum, Femina circumdabit virum,

69 23 Ecce ego ad prophetas, qui furantur verba mea, quisque a proximo 355. 10 Num non sic est verbum meum, ut ignis dicit Dominus 608. 4 24 Dabo eos in maledictionem in omni loco 605. 52 25 Ecce in civitate super quam invocatum est nomen meum, incipiam malum facere, et vos, etc. 459 19. 20 31 Creabit Dominus novum, Femina circumdabit virum, etc. 737. 43. 44 Patres comederunt uvam acerbam, etc. 206. 22. 23 Caecus et claudus, praegnans et puerpera

206. 22. 23 Caecus et claudus, praegnans et puerpera simul erunt 824. 60. 61 Et scribam legem meam in cordib. eorum 1100. 66. etc. 33 Vox adducentium confessionem in domum Domini 20. 30 Si potueritis dissolvere pactum meum cum nocte, etc. 741. 14. 15 Transibit in hac terra grex ad manum numerantis 750. 9 36 Ut si forte cadat precatio eorum coram Domino 93. 6 38 Infixi sunt in coeno pedes tui, conversi sunt retrorsum 134. 11 43 Qui ad

Vide VOLVO Dies Domini sunt tenebrae et non lux 593. 28. 29 6. Sicut David putaverunt se habere instrumenta Musica, etc. 471. 34. 35 An non fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua 183. 36 9. Et omnes gentes super quas vocatum est nomen meum, etc. 470. 43
IONAS. 1. Ne des super nos sanguinem innocentem 459. 5. 6
MICHEAS. 1. Quoniam ecce egredietur Dominus de loco suo, et descendens calcabit,

vendat, et emat 1231. 34. 35 Reges gentium dominantur eis, etc. 1021. 6. 7 Ego dispono vobis, etc. 642. 37. 38 Satanas expetivit ut cribraret vos, etc. 1230. 1. 2 In manus tuas commendo spiritum meum 146. 54. 55 Dies autem erat parasceve, et sabbatum illucescebat 406. 59. 60 24 Iesus Nazarenus fuit potens in sermone et opere 926. 20. 21 etc. Spiritus ossa et carnem non habet 810. 42. 43

[?: 6- ] 3 Scimus Rabbi, quod a Deo venisti magister 600. 3. 4 Non enim misit Deus filium suum ut iudicet mundum, etc. 478. 50. [?: ] Tu es magister in Israel, etc. 600. [?: ] Gaudium meum impletum est 356. [?: ] Illum oportet crescere, me vero minui 190. 15 et 653. 41. 42 Qui e supernis est, super omnes est 1182. 43. 44 Qui recipit Dei testimonium, is obsignavit, etc. 1137. 45. 46 Ira Dei manet

hoc dictum illud verum est, quod alius seminat, et alius metit 1116. 29. 30 5 Pater meus usque modo operatur, et ego operor 790. 13. 14 Non potest facere filius a semetipso quicquam, etc. 925. 68. 69 Si ego de me testor, testimonium meum non est verum 1207. 9 Cuius nec vocem vos audistis, nec speciem vidistis, etc. 219. 14. 15 etc. Quomodo potestis vos credere, gloriam ab hominibus accipientes 101. 70 et [?: 102- ] Mortui audient vocem filii

etc. 1100. 38 Si Abrahae filii essetis, opera Abrahae faceretis 709. 6. 7 etc. Satan homicida fuit ab initio 956. 38 Satan in veritate non stetit 639. 8 vide etiam vocem VERITAS. Abraham cupivit videre diem meum, et vidit, etc. 1270. 60. 61 Respondet Christus interrogatus quis sit, Principium quod et loquor vobis 958. 9 Si non credideritis, in peccatis vestris moriemini 672. 66. 67 Qui peccat, servus est peccati 1127. 31 9 Me

1128. 32. 33 etc. Si fecissem tanta opera, peccatum non haberent 861. 65. 66 etc. 16 Confidite, ego vici mundum 692. 33 Venit hora cum singuli dispergemini in propria 978. [?: ] . 11 Si gaudium meum sit in vobis, et gaudium vestrum impleatur 356. 43. 44 Et gaudium vestrum nemo tollet a vobis ib. 13. 14 Hac per proverbia locutus sum vobis, etc. 979. 30 Ecce nunc videmus quod scias omnia, etc. 465. 29. 30

1029. 70 et 1030. 1 17 Ut omnes unum sint, sicut tu, Pater, in me, et ego in te 1297. 14. 15 etc. Hac est vita aeterna ut, etc. 733. 22 Ego me pro eis sanctifico, etc. 1076. 66. 67 18 Regnum meum non est de hoc mundo 693. 52. 53 [?: ] hominem 392. 2 19 Dicit Pilatus se potestatem habere crucifigendi Christum, etc. 929, 25. 26 etc. 20 Noli me tangere 1190. 7

Commutaverunt veritatem Dei in mendacium 638. 68. 69 Ideo tradidit eos Deus in mentem reprobam 639. 66. 67 etc. 2 Divitias bonitatis Dei contemnis? 171. 37 Iudicabit Deus occulta hominum 9. 32 Secundum Evangelium meum 284. 3. 4 Acquiescis in lege 18. 12 Factores legis iustificabuntur 301. 15 Testimonium dante conscientia, et cogitationibus mutuo sese accusantibus, vel etiam excusantib. 164. 25 Cuius laus non ex hominibus, sed ex Deo 530. 34. 35

sunt sine poenitentia 909. 40 Aut quis prior dedit, ut reddat illi, etc. 946. 25 Noli altum sapere 32. [?: 6- ] Sic et hoc tempore reliquiae secundum electionem factae sunt 1209. 22. [?: ] Ministerium meum illustro, si quo modo, etc. 1002. 37 [?: 3- ] Iesus Christus heri et hodie, idem ent est in secula 386. [?: 7- ] Donec gentium plenitudo ingrediatur 360. 29. [?: ] Paulus comparatione oleae et

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report