Your search found 3923 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 3521-3559:

pene naturae beneficiis destituantur, manualem vero industriam ipsum Systema militare non admittat, quo plagae illius incolae per minutum adminus commercium (Stich-Handel) dictum, vitam tolerare possint, Generalatui Carolostadiensi peculiares per vectigal tricesimale favores sunt concessi. In hac linea primum Vuna ad Jeszenovacz tum Colapis ad Sziszek Savo illabitur. Ac Vuna quidem usque Kostaniczam in Confinito Banali, Colapis usque Carolostadium est navigabilis sicque omnis communicatio Hungariae versus Adriaticum per aquam in his demum duobus

§XIX. Qualem ad Dalmatiam Venetam. A meridionali Regiminis Licani puncto usque Obrovacz, ubi Croaticum solum iam mare attingit, Dalmatia Veneta Regimen Licanum ambit. Cum Venetis nullus exstat commercialis tractatus, sed is quidem hac parte ne obiectum quidem aliquod habere potest. Facto ipso Generalatus Carolostadiensis eam cum Venetis habet relationem, quod e Dalmatia Veneta triginta circiter millia Dalmatici vini quotannis in illum inferantur quodve viciniores Licani in hyeme animalia sua ex alpibus Croatiae

habitabant, colonis, impopulavit; ad hanc Kosztanicza novam iterum per Glinam, Vergin Moszt, Veinich et Velyim viam deduxit sicque Segniam cum utroque loco, ubi Hungarica navigatio desinit, Carolostadio nempe et Kosztanicza connexuit. Caeterum Hungaria, licet hac parte omnibus exteris regionibus per mare adsita, nullam aliam cum iis commercialem relationem habet; quam eam, quae per stabilitos in Mediterraneo ipsoque usque adeo Oceano caesareos consules procurari potest. Nullus praeter Moscovitas et Turcas cum ulla alia gente commercialis tractatus

regionibus per mare adsita, nullam aliam cum iis commercialem relationem habet; quam eam, quae per stabilitos in Mediterraneo ipsoque usque adeo Oceano caesareos consules procurari potest. Nullus praeter Moscovitas et Turcas cum ulla alia gente commercialis tractatus existit; relictum sibi ipsi hac parte commercium unice ab industria mercatorum eorumque saepe timidis quandoque etiam male directis speculationibus pendet. § XXI. Qualem denique ad urbem Tergestinam. Ab occidente Litorali Croatico-Hungarico imminet quatuor tantum

defuere non multo post perspicaciores viri, qui magna argumentorum vi Augustae Aulae demonstrarunt, quod et longior et sumptuosior via illa per Tergestum evehendis productis Hungaricis, quae cum sint voluminosa, pretium sumptuosi transportus haud sustinent, non possit convenire, quod hac ratione exiguo unius partis Monarchiae emolumento, alia, nempe Hungarica pars, enorme capiat detrimentum; denique, quod id nec aequitas nec ipsa status ratio admittat. Quare mox iussu eiusdem Imperatricis, repurgando Savo et Colapi, aptandis semitis attractoriis,

litori maris proximum districtum restricta, gubernator tamen neoerecti et ad Colapim usque protensi comitatus Severiensis supremus comes renunciatus fuit, nimirum ut eam, quam commercium quandoque exposcit, assistentiam, qua supremus comes tanto facilius eidem praestare possit. Separata licet hac ratione commercii Hungarici directione, magna nihilominus huius pars, per canalem Tergestinum postea etiam defluxit adeoque urbs haec eam in hodiedum ad Litorale Hungaricum relationem habet, quam duo vicina et aemula emporia inter se naturaliter habere solent. Et haec est politica

intercedunt, collibus et paludibus Balatoniensibus, ad Kanisienses canalis duci sicque utraeque ad Kakompa in Muram emitti possent; non tantum internae communicationi, sed externo etiam commercio consuletur. Hac enim ratione notabili comitatuum Szaladiensis, Veszprimiensis, Albensis et Sümeghiensis parti, directa in Danubium adeoque Mare etiam Nigrum, navigatio procuraretur. Quod omnia haec necdum sufficiant pro necessaria interna, sine qua nullum

limitaneae illae provinciae pauperes sint, cum nullam habeant per collaterales vias facilem communicationem. Denique cum et hae a Provinciali per Statum Militarem Confiniarium, cuius systema ipsum libertati commercii repugnat et qui maxima in parte distincto vectigali regitur, intercludantur; hac quoque linea vix exiguum commercium vigere posset. Quod inter Dalmatiam Venetam et Generalatum Carolostadiensem ex iisdem causis nec modus nec obiectum commercii activi (ut § 19.) existat. Quod ipsum, exiguum licet, litorale Croaticum, diversis in

Bátsiensis item Temessiensis et Torontaliensis comitatus, etiam per productionem bombicum, aliquot vitae subsidium sibi merentur. E re pecuaria Cornutis pecoribus ad propriam necessitatem omnes ferme Regni comitatus provisi sunt, ex instituto tamen hac rei pecuariae specie se sustentant incolae comitatuum Temes, Torontál, Báts, Csanád, Csongrád, Békes, Arad, Pest et Heves. Oves etiam sparsim in plurimis Regni partibus aluntur; praecipuum tamen vitae subsidium inde habent incolae

Rusthensi, Somloiensi etc. apparantur; sed id ipsum magnam diminuendae apud exteros genuini Tokajiensis existimationis occasionem praebet. Universim immoderatum vineas excolendi studium eo iam processit, ut plurimae in collibus, qui minus idoneum pro planta hac solum praebent, imo in planis etiam campis collocatae sunt. § XXXII. Cultura tabaccae. Tabacca iam in decem Hungariae comitatibus colitur. Idem quaestor sequentes qualitatis gradus eidem assignavit: eam, quam

quantitate haberi et fabricam aliquam providere possit, apta ad id mola eget, quae in toto Regno necdum existit. Isatidis culturam, ut inducat piae memoriae Imperatrix, omni, qui hanc susceperit, 50 terrarum iugera gratis et erga decennalem immunitatem in bonis cameralibus addixit. Nemo tamen vel hac liberalitate ad suscipiendum hoc opus in hodiernum diem permotus fuit. § XXXVII. Cultura serici. Bombyces, illud Hungarico climati exclusive homogeneum productum, quod nullo prorsus agriculturae detrimento coli, quod per pueros, aut

staturae et robustioribus admissariis se provideant et ad eos rusticorum caballas gratis admittant. Instituti huius successus, cum a complicata complurium circumstantiarum combinatione dependeat, res haec in iis tantum comitatibus bonum effectum produxit, ubi cura eius, zeloso et versato in hac manipulatione individuo commissa fuit; in aliis laboris et expensarum iactura facta est. Iam nunc, ex equatio regio Mezö-Hegyesiensi admissarii in vere ad vicinos comitatus expediri iisque rusticorum caballae admitti solent; sed nec haec ratio optatum effectum producere fertur.

verum lana earum infimam, raro mediocrem qualitatem attingebat. Ad hanc meliorandam piae memoriae Imperatrix aliquot centum capita ex Hispania educi procuravit easque in Mercopail, iuxta viam Carolinam collocavit, dabantur inde arietes privatis moderato pretio ad corrigendam sensim hac ratione ovium Hungaricarum speciem; et ut id tanto facilius obtineatur, Hispanicarum harum ovium pars aliqua primum ad Buda Eörs, mox etiam ad Holits depulsa fuit. Verum cum hoc quoque institutum certis regulis subiaceat, ac praesertim ne mares et femellae usque ad

tantum privati, necessarias usui suo merces comparare, non tantum secundarii mercatores, qui e remotioribus partibus confluxerunt, eas, quas se in districtu suo cariori posse vendere vident, seu domesticas seu exteras merces coëmere; sed ipsi etiam primarii quaestores, hac occasione reciprocos, de maiori mercium quantitate contractus, concludere sicque maiora negotia conficere solent. § XLIX. Progressivus commercii cursus per sic dictas scalas. Nimirum mechanicus commercii cursus, magnam

adsitamque illi Valachiam et Moldaviam; Debreczinum, Szegedinum et Temesvárinum: versus Turcicas provincias; Neoplanta et Semlinum: versus Litorale, centrum hoc nullam in Hungaria scalam habet, verum pro hac, ipsi Petovium in Styria, imo inverso plane ordine, Vienna deservit. E defectu Hungaricae huiusmodi scalae evenit, ut maxima pars Hungaricarum mercium non ad Hungaricum, sed ad Germanicum Litorale evehatur, et ut ipsa illa, quae inter inferiores comitatus et Litorale

suos, quorum plerique Iudaei sunt aut Rasciani, in ipso productionis loco, a prima manu coëmere, haec in depositoria sua colligere sicque uni aut pluribus correspondentibus Germanicis seu in massa seu per partes divendere solent. Ipsi iam etiam Germanici negotiatores producta Hungarica hac ratione colligere et ex iis in respectivis Germanicis provinciis depositoria formare consueverunt. Imo opifices ipsi Germani, licet haud magnam qua egent productorum Hungaricorum quantitatem, non ex intermediis illis scalis neque e centro, sed e prima manu sibi incipiunt procurare. Haec de

constituit. Ex his fide omnium, inde ab anno 1767. tricesimalium tabellarum cum Austria Inferiori et Interiori Moravia et Gallicia, in activo, cum Turcicis provinciis et litorali, in passivo semper versatur cum Silesia Bohemica saepe variat; si tamen diameter decennalis assumatur, et cum hac provincia Hungaria stat in passivo. Activum solo anno 1774. passivo minus fuit 236.724 florenorum, alias quotannis maius est activum, non tamen in eadem summa. Primis annis quandoque infra octingenta millia descendit, postea iam infra, iam supra duos milliones versabatur. Si

annorum calculus ducatur, activum intra duos et tres milliones subsistet, in tabellam enim anni 1779, quo activum ultra sex milliones elevatur, vitium irrepsisse satis apparet vel ex eo, quod subsequo statim 1780. anno, activum nonnisi 1,779.585 florenorum effecerit; et ex eo, quod hac ratione activum praecedentis 1778. per activum 1779. in duplo superaretur, cum tamen constet, quod mutationes commercii, nonnisi lente fieri soleant, nisi repentina et efficax causa interveniat, quae pro eo anno assignari non potest. Caeterum infusa per activum commercii statum summa per plures

partim in Austria, partim in Styria sibi sedem fixisse videntur. Tela gravissimam pro Hungaria passivam rubricam efficit; qualiscunque enim diameter formetur, semper eius inductio superat eductionem in uno et ultra millione. Inducitur haec potissimum e Silesia Bohemica, et ideo cum hac Hungaria in passivo versatur. Inducitur etiam e fabrica Linciensi; e Gallicia non tantum Polonica, sed et Russica tela invehitur. Circumferunt has telas per celebriores Regni nundinas Germani quaestores; ipsi tamen etiam primarii Hungariae mercatores notabili eius quantitate se

§ LIX. De crudo ferro iuxta eundem diametrum pro 130.199, de ferreis vero fabricatis pro 68.836 florenis annue plus inducitur quam educitur. Utramque hanc mercem Styria ex urbe Graecensi potissimum suppeditat; exstant enim in hac urbe magna huius articuli depositoria, e quibus vicinorum Hungariae et Croatiae civitatum mercatores non tantum in nundinis, sed alias etiam tantam sibi comparant quantitatem, qua adiacentem districtum providere possint. § LX. Minutioribus

subserviunt. Huc aut quaestores Austriaci soli comparent, aut eorum correspondentes, necessariam pro iis quantitatem procurant quandoque locales etiam quaestores maiorem eius quantitatem fine ulterioris speculationis coëmunt. Ita Neostadium, viciniora Austriae loca, ipsaque in parte Vienna hac via per axem providetur. Alter passus est Posonium, per hunc partim Pestienses, partim etiam locales mercatores e Posoniensi et Mosoniensi comitatu frumentum seu immediate Viennam seu ad hebdomadales tantum nundinas Fischamentenses devehunt. Quodsi urba maiori, ut plerumque

eius provisione depellunt. Quod reliquum est, ad nundinas Pestienses et Váczienses depellitur; verum laniones maiorum Hungariae urbium, ut ea leviori habere possint, usque Tibiscanos traiectus in Czibakháza, Szegedini et Rácz-Bécs obviam proficisci solent. Partim hac ratione, partim etiam in nundinis Pestiensibus, laniones districtus Cis-Danubiani, praesertim vero Sopronienses et Iaurinenses boves coëmunt, hos eorum aliqui ad nundinas Szenczenses depellunt eosdemque ibidem Austriacis, Bohemicis et Moravicis quaestoribus divendunt; alii eos ad

cera a melle separari, et mel vel ad concernentes usus converti vel ex eo mulsum excoqui solet. Mulsum hoc potissimum pro domestico usu deservit, in partibus tamen Scepusiensibus notabilis eius pars in Galliciam distrahitur. § LXXIII. Separata hac ratione cera, tota ferme in Austriam et ad Litorale effertur efficitque activam pro Regno Hungariae rubricam in 92.824 florenis. Maximam huius partem subministrat Banatus et Rosnavia, longe tamen maior est quantitas cerae Polonicae, quae per Cracoviam et Troppaviam Austriae,

educitur passus; nonnisi id, quod ab hoc monopolio reliquum manet, ad Litorale evehitur et huius minima tantum pars beneficio aquae per Carolostadium, Flumen promovetur. Licet Aradiensis, Szegediensis, Szirmiensis, quin ipsa etiam Quinque-Ecclesiensis, minori impendio hac via evehi posset. Insulana tamen tota et pars Poseganae hac via per axem educi solet. Reliqua, quae per mare effertur, Hungarica tabacca per Pettovium. Tergestum cursum accipit. Olim tabacca omnis in foliis tantum educebatur; nunc exstat iam Flumine fabrica, in qua folia in

manet, ad Litorale evehitur et huius minima tantum pars beneficio aquae per Carolostadium, Flumen promovetur. Licet Aradiensis, Szegediensis, Szirmiensis, quin ipsa etiam Quinque-Ecclesiensis, minori impendio hac via evehi posset. Insulana tamen tota et pars Poseganae hac via per axem educi solet. Reliqua, quae per mare effertur, Hungarica tabacca per Pettovium. Tergestum cursum accipit. Olim tabacca omnis in foliis tantum educebatur; nunc exstat iam Flumine fabrica, in qua folia in pulverem elaborantur sicque praeparata iam tabacca per mare

ibidemque primum distrahitur. Quare cum summa illa, quae pro hoc producto obvenit, non in Hungaria, sed in Germanicis provinciis percipiatur; summa etiam haec ex activo Hungarico deduci debet. Proinde licet totale ultimi decennii activum ad 3,484.842 florenos adsurgat: cum tamen comprehensum in hac summa cupri pretium in florenis 951.398 defalcari debeat; genuinum activum in 232.447 florenis consistit. Quodsi summae huic addatur pecunia illa, quam Augusta Aula pro sustinenda re montanistica quotannis impendere debet et quae a versatis hac in re viris, ad tres milliones devalvatur;

florenos adsurgat: cum tamen comprehensum in hac summa cupri pretium in florenis 951.398 defalcari debeat; genuinum activum in 232.447 florenis consistit. Quodsi summae huic addatur pecunia illa, quam Augusta Aula pro sustinenda re montanistica quotannis impendere debet et quae a versatis hac in re viris, ad tres milliones devalvatur; si insuper summa illa, quam exteri mercatores, per quos maxima commercii Hungarici pars procuratur, in transportum inductarum, eductarum et transeuntium mercium expendere debent, uti et pecuniae, quas intervenientes et transeuntes exteri in Hungaria

ut is nonnisi aut commoditatis aut utilitatis aut honoris studio ad maiorem industriam possit permoveri. Apud agricolas tamen, qui soli producta terrae elaborant, utilitatis rationem plurimum momenti habere. Huius spe illas ad agendum facillime excitari; hac sola, ut a veteri instituto recedant, permoveri posse, usu ipso compertum. Itaque si legislatio aliquam producti speciem seu augere seu perficere voluit, eam semper inivit rationem, ut agricola intelligat, novam, quam suscepturus est industriae speciem, certam sibi allaturam esse utilitatem. Et

XCIV. Utilitas est praecipuum oeconomiae publicae movens. Et hoc est genuinum oeconomiae publicae movens unicumque efficax et augendae et perficiendae industriae medium. Quidquid seu legislatio seu administratio publica ad promovendam industriam agat, nisi in hac basi fundetur, optatum effectum nunquam producet; sicut vicissim enata utilitate, industria suapte etiam solet excitari. Ipsa praemia cum pro una tantum vice decerni soleant, ut industriae, cui praemium propositum est, primum specimen producatur, efficere possunt, ut eadem industriae species

non possint, arbitrario autem parochorum zelo aliquod magnae saepe in rempublicam utilitatis institutum committere minus tutum videatur, nil aliud superest, quam ut periti eiusmodi manipulationis homines seu domini conducantur, seu ex aliis provinciis evocentur, qui plebem de manipulatione hac edoceant. § XCVII. Ad ultimum industriae gradum legislatio nonnisi futuram generationem praeparare potest. Omnes tamen hi conatus eo ad summum proficient, ut talium productorum, quorum iam aliquis in Regno usus existit, cultura aut

is Consilium de facilitanda eiusmodi producti distractione interpellaverit, illud eidem omnigenam assistentiam procurare teneatur. Ut cives ad maiorem industriam etiam honoris stimulo excitentur, stabiliantur duae numismatum species, una videlicet maior alia minor, cum hac inscriptione: praemium navatae bono publico operae; et haec illis, qui seu novum utile productum detexerint, seu iam exstantis manipulationem perfecerint, pro ratione dimanaturae inde in publicum utilitatis distribuantur. Insuper vero Praemia etiam pecuniaria

sub ipsum peregrinationis tempus Consilio periodicas relationes praestent. Si quod tale productum detexerint, cuius praesens statim usus haberi posset, id locali iurisdictioni continuo insinuent, una tamen et Consilio referant; terminato vero cursu generalem eidem praestent relationem; Consilium hac habita, seligat ea producta, quae ut usus eorum haberi possit, aliqua praeparatione egent. Superinde eos mechanicos, qui in praeparatione alicuius analogi obiecti iam versantur, audiat sicque definitio operationis modo hunc publicum reddat, et eius propagationem per recensita in superioribus

et agraria instituta et omnia illa, quae in aliis provinciis vigent, agriculturae raffinumenta suapte invehuntur. Nunc eo potius studia sua convertenda esse videntur, ut quo plura alia producta eruantur, quorum cultura notabilior incolarum numerus se possit occupare. Nimirum ut hac administratione maior frumenti, quod redundat interna consumptio procuretur. § CI. Ubi populatio id requirit pascuorum divisio admittatur. Cum tamen memoratum superius populationis distractionisque incrementum, in adsitis Germanicis

Hungaria. In Hungaria durabat continuo apes enecandi usus, donec piae memoriae Imperatrix et Regina Maria Theresia apum culturam etiam in Hungaria emendare decrevit. Id ut assequatur, submisit illa peritos novae huius manipulationis homines comitatibus, ut iuvenes pro condiscenda hac arte ad illos mittant; his vero, ut postquam eam edocti fuerint manipulationem hanc in districtibus suis propagent, praecepit. Verum seu inveterato plebis adversus omnes novitates odio, seu inscitia eorum, qui ad docendam hanc manipulationem missi fuerint, seu denique minus zelosa subalternorum

habent, se eodem providere debeant, neque tamen obvium quemquam, uti hactenus alicubi factum est assumere possint, verum aut talem a superiori inspectore Eszekiensi requirere eundemque competenti salario debeant providere, aut si ille talem paratum non haberet, idoneum iuvenem pro condiscenda hac arte eorsum mittere teneantur. Ut comitatus et civitates, qui forte nullos adhuc plantarios hortos habent, eos erigere sicque manipulationem hanc ab ovo suscipere debeant. Qui vero eos etiam habent, penes illud non subsistant, sed eo rem dirigant, ut

eamn provexit, quid iterum depressit. Donec eius distractio his limitibus continebatur, nullum adhuc fuit eius in exteris provinciis nomen. Hae sola Levantina et Americana utebantur. Postquam enato Americano bello tabaccae e regionibus illis inductio impedita evasit, eos, qui hac utebantur, populos, ut Hungaricam quaerant, necessitas ipsa coegit. Antea quia plures erant producentes quam ementes, tabacca Hungarica exili admodum pretio veniebat, ut illa vel hoc pretio Viennam vendi possit, cultores quo meliorem eidem qualitatem procurare cogebantur. Intercepto Americano

equorum Bohemica praedium Enyed in insula Csallóköz, et praedium Ormosd in comitatu Borsodiensi situm fine eo, ut illic hinnulos Bohemicos educet eosdemque comitatibus moderato pretio divendat; verum manipulationem hanc enatum subinde 1778. bellum interrupit. Hac tamen cura demum effectum est, ut iam 1781. militare commando, fine coëmptionis idoneorum pro equitatu caesareo-regio equorum Pestinum mitti potuerit. § CXLIV. Norma per Iosephum IIdum stabilita. Piae memoriae Imperator

quae ad provehendum hoc institutum perferendae censentur. Cum recentissimum hoc bellum magnum iterum equorum numerum absumpserit, ratio publici exigere videtur, ut institutum procreationis equorum altioris staturae denuo et efficaciter reassumatur. Verum si tota hac in re separentur ea, quae a pura principis clementia pendent, quaeve ad agenda administrationis publicae referuntur, via legislationis sequentia tantum constituenda esse Deputationi huic demisse videntur:
Ne comitatibus publica equatia servare liceat. Id

oeconomia publica dicta sunt, combinentur, apparebit demum duos esse praecipuos eam promovendi modos:
Si nova aut utilior manipulatio in dominiis, seu cameralibus seu fundis religionis, aut studiorum primo introducatur; comitatus vero illi, quibus obiectum eiusmodi convenit, pro hac condiscenda individua eorsum exmittant. Si nova talis manipulationis schola idoneo quopiam loco constituatur, ad quem perinde comitatus individua sua mittere teneantur. Ex his quae modalitas, cui instituto conveniat, decernere ad Suam Maiestatem pertinent. Universim id

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report