Your search found 1120 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 694-787:

in aula floreant, cognitio, et commune his praesertim temporibus refugium: largitio. Sed in eo maxime discrimen adhibere oportet ne idem potissimum officiat quod ad nocendum quam ad iuvandum non minores vires habet. Duo sunt quae hoc in genere omitti sine fraude haudquaquam possunt: primum ut non contentus quis ministrarum promeruisse gratiam eandem litteris semper foveat suscitetque, quod tamen ipsum non modica utrinque cum cautione faciendum est; alterum ut hunc optimatum favorem aut prorsus abscondat, quo

perturbare. Itaque amicitia ipsa pro virili tegenda est et quos maxime diligimus, iis in extrinsecis his minimum deferre oportet; prudens enim amicus de eo non succensebit, aliorum autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus, elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in re aliter se habeant, in illius sententia censentur esse perversa; non commonebo praecipuam

facinore, qualis potissimum defensio est, illustrare, aut magnam de se iam antea per amicos exspectationem concitare. Quibus si ad optatam dignitatem pervenerit, tum vero sua prudentia, non nostris artibus est dirigendus. Ad quod ea quoque, quae in parte dicta sunt, conferre possunt." "Immo", inquit Pretus, "haec quoque ad ea, quae a me dicta sunt, possunt accommodari." Quod fatus in horam quaesivit; quam ubi maturam discessui comperisset, surrexit, nosque omnes prosperam invicem noctem gratulati discessimus.

per amicos exspectationem concitare. Quibus si ad optatam dignitatem pervenerit, tum vero sua prudentia, non nostris artibus est dirigendus. Ad quod ea quoque, quae in parte dicta sunt, conferre possunt." "Immo", inquit Pretus, "haec quoque ad ea, quae a me dicta sunt, possunt accommodari." Quod fatus in horam quaesivit; quam ubi maturam discessui comperisset, surrexit, nosque omnes prosperam invicem noctem gratulati discessimus.

ipse leges ferre gestiat; denique ut potestatem legislativam ad ea solum, quae ex arbitrio suo pro fundamentalibus statuit, restringere conetur. Neque tamen haec semper potestati executivae, verum plerumque iis, quibus illa qua primis instrumentis nititur, adscribi possunt: quo enim magis absolutam princeps nanciscitur potestatem, eo minus ad eam exercendam solus sufficit, sed varias eius partes variis individuis concredere debet. Hi cum particulari, quae ipsis obtingit, provinciae se plene pares esse arbitrentur, oderunt legum vincula,

activitati et dignitati potestatis legislativae magis conformaverint, iam se ad reale legislationis exercitium collocabunt. Quae autem ad status in hoc reali legislationis exercitio futuris etiam temporibus conservandos pertinent, ea nunc eo facilius constitui possunt, quod favore Numinis talis nobis princeps obtigerit, qui genuinis sanae philosophiae principiis imbutus non populum propter principem, sed hunc propter populum existere palam profitetur: qui in illa, cui ante imperabat, provincia ipsum criminis laesae maiestatis nomen

Articulus II. De Judaeis et Zingaris, ad fixum alimentationis statum reducendis. § 4. Judaei in Regno jam illocati ad omnem, qua vitam suam sustentare possunt, professionem exercendam capaces declarantur, et ideo in omnibus etiam contuberniis ad tyrocinium suscipi debent. Motivum. Omne individuum, quod non habet certum alimentationis statum, Reipublicae oneri est. Si

suscipi debent. Motivum. Omne individuum, quod non habet certum alimentationis statum, Reipublicae oneri est. Si integrae classes incolarum nonnisi fluctuantem habeant subsistentiam, plane periculosae evadere possunt. Debet itaque legislatio iis viam ad procurandam sibi fixam alimentationem aperire. Judaei anno 1787. numerabantur in Regno 80,894. Ab eo tempore numerus eorum indubie accreverit. Tanta populi multitudo nec agriculturam nec opificia exercebat. Praeter

tamen exclusivum nec illi, qui utile aliquod productum primus colere coeperit, nec illi, qui usualem culturam perfecerit, concedatur. Motivum. Privilegia exclusiva tunc tantum sine detrimento publici concedi possunt, quando inventor ipse cum tali articulo totum publicum providere potest; in hoc enim casu inventori de promerita sane per inventionem suam utilitate tantum decederet, quantum alii de eodem articulo producerent. De naturae productis sola inventoris

sunt, aut quorum usus necdum constat, naturae producta, ac praesertim herbas tinctorias, evocentur sumtibus fundi literarii aliquot historiae naturalis apprime gnari viri, qui eadem per totum Regnum investigent; hi ubi talia detexerint, quae immediato usui deservire possunt, relationem Consilio statim praestent. Istud vero notitiam hanc cum inviatione circa modum praeparationis (si id natura articuli talis exegerit) continuo publicam reddat. Motiva. Quod Hungaria plura, quam quae hactenus

etiam illae, quas Hungaria habet, fabricae in coloratione plerumque deficiunt, donec autem haec perficiatur, ipsae etiam ejusmodi fabricae nunquam assurgent. Non potest tamen investigatio haec ad sola, quae immediato usui deservire possunt, producta restringi; est hoc in natura rei jam positum, ut naturalistae eadem occasione talia etiam producta investigent, quae ad eruditionem potius, plenioremque historiae naturalis cognitionem referuntur, eaque de causa relationes suas nonnisi post longioris

cordum educare, idque per simplicem foenilis sui prohibitionem efficere velit, id ipsa rei natura non admittit; ne enim in foenili hoc damna fortuito etiam casu inferantur, omnes vicini continuos ad foenile hoc vigiles tenere deberent, ad quod nullo jure stringi possunt. E converso, si talis proprietarius foenile suum adversus fortuita damna debite muniat, ipsum jus proprietatis, id est arbitrium omnem possibilem e fundo suo utilitatem capiendi, exigit ut in eo per alios impune turbari non possit. Praescriptio

minor potius quam major pars hoc jure privetur. Si minoritati deferretur, tunc jus reclamandi usque ad unum singularem compossessorem extendi deberet. Jam vero id juri proprietatis prorsus adversatur, ut propter unius dissensum, complures alii eam, quam possunt, e fundo suo utilitatem capiendi libertate priventur. § 25. In ipsis civitatibus si tota electa communitas educationem cordi flagitaverit, magistratus id eidem admittere debet. Secus vigens

finis obtineatur, prorsus necessum est, neque potest objectum hoc per solam administrationem publicam superari, ubi enim de stabiliendis, ad praecavendam adulterationem cautelis actum fuerit, talia se impedimenta evolvent, quae nonnisi lege publica removeri possunt. Quodsi vel de aequali vasculorum mensura, observanda, vel de stigmate aliquo stabiliendo actum fuerit, jam ad id observandum Domini terrestres nonnisi per legem obligari possunt, et ideo Deputatio haec, elaborandum per Consilium Projectum, in Comitiis

cautelis actum fuerit, talia se impedimenta evolvent, quae nonnisi lege publica removeri possunt. Quodsi vel de aequali vasculorum mensura, observanda, vel de stigmate aliquo stabiliendo actum fuerit, jam ad id observandum Domini terrestres nonnisi per legem obligari possunt, et ideo Deputatio haec, elaborandum per Consilium Projectum, in Comitiis referendum esse existimavit. Articulus IX. De praecavendo lignorum defectu.

§ 30. Si torfam aut lithantraces, id est carbones fossiles, detegi contingat, Comitatenses quidem Magistratus plebem, Civitatenses vero eos praesertim opifices, quorum labori lithantraces convenire possunt, ad faciendum eorum usum omni meliori ratione disponant. Motivum. Repertae jam in aliquot locis torfae et lithantracum usus ea potissimum de causa intercidisse videtur, quia populus manipulationem et utilitatem eorum

35. Officiales ejus, qui in Hungaria resident, negotia sua locali primae instantiae proponere: et si nec hic sibi satisfactum esse existimaverint, tunc ad Consilium recurrere debent: si nec hujus decisioni aquiescant, tunc primum ad Suam Majestatem recurrere possunt. Motivum. Abaldo Viennense, mox atque Pestini depositorium erexit, eam invexit manipulationem ut constituti ad illud officiales sui in omnibus occurrentiis tantum ad se recurrere debuerint; illud deinde postulata eorum

Motivum. Tabaca non est articulus primae necessitatis, uti frumentum, adeoque ratio conservandarum Germanicarum Provinciarum in eo non subversatur; ut Hungari a percipiendo pro producto hoc tali, quale ab exteris habere possunt, pretio tantum ideo impediantur, ut Abaldo, et per illud Germanicae Provinciae tabacam leviori habere possint, Abaldo etiam, si ita ut proponitur regulatum fuerit, multa tamen semper prae privatis quaestoribus, qui illud ad extra evehunt, beneficia retinebit.

subsistat, in Elaborato status actualis §-pho 40. ostensum est. Caeterum nec hoc institutum indiscriminatim omnibus jurisdictionibus convenit. Inter ipsas illas, quarum situi convenit, notabile saepe discrimen intercedit; aliis equatia publica convenire possunt, aliis ut admissarii per communitates interteneantur; aliis denique, ut eos comitatus ipsi vel in centro, vel in processibus alant, et seu idoneas ad id caballas seriatim ad illos adduci, seu vero admissarios per pagos circumduci faciant. Debet itaque ratio

compulsivum hoc medium proponendum esse demisse existimavit. § 44. Renovato 1764. Articulo 24. amictus praesertim confiniariae militiae aliique suppellectilis militaris e domesticis, quoad illa haberi possunt, materialibus conficiantur, et horum elaboratio per eas civitates justa proportione distibuatur, quarum opifices sufficienti labore destituuntur. Motiva. Dum provocatus articulus

Postea sic dictae Commissiones oeconomico-militares inductae sunt, quae amictum aliamque militarem supellectilem in Regno quidem, sed ex exteris materialibus et per conductos extraneos opifices plerumque confici curant. Ut materialia, quae haberi possunt, v.g. pannus, in Regno praeferenter procurentur, non tantum justitia, sed ipse etiam commissionum harum scopus, nempe oeconomica utilitas exigunt; per id enim transportus sumtuum compendium fiet. An vero id publico praejudicet, quod haec in Regno

si ultro extendatur, jam monopolium sapere videtur. § 47. Eadem ratio fit quoad talia inventa, quae in aliis provinciis jam quidem vigent, sed inde nonnisi magna cura, sumtibus, saepe etiam periculo procurari possunt. Motivum. In aliquibus Regnis certarum utilium admodum machinarum communicatio sub poena mortis prohibita est. Non tantum qui huic periculo se exponit, sed ille etiam, qui secus ad

§ 51. Conflatae etiam e spontaneis oblatis pecuniae neque in convivia caehalia neque in sollicitationem negotiorum, sed unice in adjuvamen seu domesticorum pauperum et infirmorum commembrorum, seu in peregrinantium sodalium impendi possunt. Motivum. Caehae augmento cassae suae potissimum propter convivia et sollicitatores, qui eos ad infundatos plerumque recursus unico proprii lucri studio concitabant, solvendos studebant. Convivia jam via etiam politica

alioquin cognoscere potest. Tabellae istae unice cursum commercii, cujus directio ad Consilium pertinet, remonstrant. § 63. Proventus tricesimarum Hungaricarum in nullam aliam extraneam cassam influere possunt, et ideo limitaneae, quae cum Germanicis adhuc unitae manent, tricesimae separentur, ita ut illae Germanica, hae vero Hungarica portoria seorsim incassent. Motiva. Qua occasione, quo ex motivo Augustus Josephus II.

potius praevaricationibus, quam incassandis portoriis deservire debent, et ideo has interest multiplicari. Si enim paucae tantum limitaneae tricesimae defigantur, praevaricationes secus impediri non queunt, quam si omnes reliqui, per quas merces intrare possunt, passus claudantur. Id autem cursum commercii impediret, et tamen praeclusio haec tantis ferme sumtibus staret, quantis plura officia tricesimae erigi possunt. Porro, cum id Camerae optime constare possit, in quibus finitimis locis tricesimas erigi expediat, ad

defigantur, praevaricationes secus impediri non queunt, quam si omnes reliqui, per quas merces intrare possunt, passus claudantur. Id autem cursum commercii impediret, et tamen praeclusio haec tantis ferme sumtibus staret, quantis plura officia tricesimae erigi possunt. Porro, cum id Camerae optime constare possit, in quibus finitimis locis tricesimas erigi expediat, ad hoc, ut praevaricationes efficaciter impediantur, omnem erigendarum limitanearum stationum curam huic deferendam esse Deputatio eo magis

quottam, nihil obstat, quo minus eadem summa assumatur, quae in Germanico vectigali defixa fuerit. Ut autem clavis haec in praeambulo vectigalis exprimatur, ipsa promovendi commercii ratio exposcit. Nam et mercatores speculationes suas longe tutius dirigere possunt, si quottam procentualem, quam a singula mercium specie titulo portorii dependere debebunt, in antecessum calculare queant, et dirigens dicasterium facilius ab ipsis poterit informari, si quam quoad portorium alicujus articuli mutationem fieri expediat, et ipsa

vicissim hi plura, quam fundator regnum egeat, producta adferant, tunc iterum hujus mercatores haec vili pretio coemant et deinde in alias provincias cariori divendant. Partiales licet admodum hae leges in systemate coloniarum quodam modo excusari possunt; fundator enim regnum in primam coloniarum deductionem, dein impopulationem et cultivationem ingentes sumtus profundere debuit, et cum hae longinque distent, earum defensio majoribus adhuc expensis venit;

favores sollicitavit; id unum semper flagitavit, ut aequo cum illis jure in hac linea habeatur; si Hungaria Germanicarum Provinciarum a dicasteriis suis independentiam diserte semper recognovit, quo jure illarum dicasteria de vectigali adeoque de commercio Hungarico possunt arbitrari? Atque haec sunt motiva, haec momenta, cur Deputatio haec a systemate moderni vectigalis, quod commercium Hungaricum, ut jam supra ostensum est, Germanico ex integro subordinatum reddit, non modo recesserit, sed et recedere

compendio ab exotico haberi, aut quorum inductio productorum Hungaricorum evectionem promovere potest; prout vicissim legislatio Hungarica impedire non potest, ne talium productorum, quae Germanicae Provinciae ab exotico leviori, quam ex Hungaria, habere possunt, prohibitio (si quae tamen intercessit) in Germanico vectigali reseretur. Caeterum nocivas illas commercio Hungarico prohibitiones legislatio Hungarica eo potiori jure abrogare potest, quod hae citra ullum non modo suum, sed Hungaricorum etiam

116. 1723. statuitur, ut Consilium prospiciat quo naturalia quoque in sortem mercium inducendarum a quaestoribus acceptentur, nihil utique aliud per id intelligi potest, quam ut merces tales, quae productorum Hungaricorum exportationem promovere possunt, non tantum non prohibeantur, sed potius inductio eorum per constituenda ipsis modica portoria facilitetur. Et hoc sensu acceptam hanc legem ipsa Augusta Maria Theresia pro principio confecti 1754. vectigalis

particulares considerationes recedi debet. Si Hungaria proprium sibi tantum Principem haberet, sat foret constituere ut prout aliqui exotici articuli seu pro consumtione domestica magis aut minus necessarii sunt, seu vero domesticam industriam promovere aut impedire possunt, ita eorum inductio majori aut minori portorio subjiciatur. Nunc, cum Germanicae Provinciae et Hungaria eidem Principi subsint, adeoque Germanicum et Hungaricum vectigal reciprocam habeant relationem, in Germanico vero vectigali ad principia haec

conservationis confiniariorum noxium hunc toti Monarchiae favorem non deposcit. Quodsi autem in uno commoditatis articulo favor hic iis concedatur, tunc ex identitate rationis omnium etiam reliquorum commoditatis articulorum, quos ab exotico leviori pretio habere possunt, inductio iisdem concedi deberet. Articulus XXV. De inductione Haereditariarum mercium. § 72. Si alicujus naturae

prohibeatur. Ipsa haec inhibitio nonnisi audito sufficienter Consilio Locumtenentiali intercedat. Caeterum cujuscunque mercis eductio prohibebitur, aut prohibitioni huic talis terminus praestituatur, intra quem mercatores initos jam antea contractus facile explere possunt, aut hoc etiam in casu prohibitio ad jam initos contractus non extendatur. Motiva. Quod tabacam attinet: hujus cultura jam eo provecta est, ut ejus defectum domestica consumtio nunquam sentire possit. Solo autem hoc

Germanicis Provinciis ita subordinari, ut si in his pretium frumenti tantisper accrescat, evectio Hungarici statim prohiberi possit. Saepe unius Germanicae Provinciae necessitatem tres quatuorve adjacentes comitatus, etiamsi notabiliori tantisper pretio, explere possunt, si via politiae debitae dispositiones fiant, quin propterea evectio per totam Hungariam debeat prohiberi. In tali enim casu remotiores Regni partes absque ullo Germanicarum Provinciarum emolumento grave damnum patiuntur; id autem bono totius in complexu sumtae

in complexu sumtae Monarchiae adversatur; exempli causa, si in Moravia vel Austria caristia vigeat, comitatus inferioris Sclavoniae, aut qui Transilvaniae adjacent, suum frumentum eo nunquam deducent, quia sumtus transportus sustinere non possunt: quare ergo ipsis prohiberi deberet, ne illud versus Littorale educant, si hujus transportus sumtus possunt sustinere. Solet quidem considerationi huic id obverti, quod hoc per progressivum promotionis frumenti cursum (vulgo Nachschub) salvetur;

vigeat, comitatus inferioris Sclavoniae, aut qui Transilvaniae adjacent, suum frumentum eo nunquam deducent, quia sumtus transportus sustinere non possunt: quare ergo ipsis prohiberi deberet, ne illud versus Littorale educant, si hujus transportus sumtus possunt sustinere. Solet quidem considerationi huic id obverti, quod hoc per progressivum promotionis frumenti cursum (vulgo Nachschub) salvetur; verum Hungaria adeo fertilis, adeo vasta est, ut progressivus hic motus nonnisi in casu gravissimae inediae usque ad fines

motus hic jam in tertio quartove a provincia illa, quae penuria laborat, comitatu desinit, et tunc remotiores comitatus jacturam, quam evectionis prohibitio ipsis causavit, absque ullo Germanicarum Provinciarum emolumento sustinere debent. Omnes hae circumstantiae non possunt notae esse Germanicis dicasteriis; horum interest ut aucto tantisper in Germanicis Provinciis frumenti pretio prohibitionem evehendi Hungarici frumenti sollicitent. Et ideo debet activisari Consilium Locumtenentiale, cui circumstantiae ejusmodi constant, ut

portorium, aut eadem eductionis libertas non concedatur? Verum sunt articuli quorum longe diversa est in uno Monarchiae membro relate ad aliud ratio. Ita interest Germanicarum Provinciarum ut plurium artefactorum, quae nec in Hungaria distrahere possunt, eductio ad extra sibi facilitetur, lanae vero domesticae, tamquam pro fabricis suis necessariae, aggravetur. E converso, cum Hungaria laneis fabricis careat, hujus interest ut lanae Hungaricae eductio non tantum in Germanicas, sed etiam exoticas

proposuimus, cautela stabiliatur. § 92. Si notabilis aliqua portorii mutatio decernatur, aut exigendo ejusmodi portorio talis terminus praefigatur, intra quem mercatores initos jam antea contractus facile explere possunt, aut si novum portorium ocius in effectum perducere interest, a contractualibus ejusmodi mercibus vetus tantum portorium exigatur. Motiva. Alterum, quod in frequentibus his portoriorum mutationibus mercatores adeoque ipsum etiam

Fluminensem revocati; sed per vectigal 1784. eidem restituti fuerint, quodve iisdem hodiedum perfruatur: quare ne favores hi littorali Hungarico iterum adimi possint, principium hoc in legem referendum esse videbatur. Caeterum possunt quidem circumstantiae commercii aliquam in ipsis his favoribus seu quoad speciem articulorum, seu quoad quottam portorii mutationem deposcere; cum tamen Tergestum et littorale Hungaricum ita

exotica artefacta modo subjacent, portoria pro favore Germanicorum artefactorum in Hungarico vectigali (praeter mox specificandos articulos) retineri, si vicissim talia exotica naturae producta , quibus hae Provinciae ex Hungaria provideri possunt, uti sunt cineres clavellati, gallae quercinae, pelles leporinae, et cutes bovinae, vitulinae, ovinae, et hircinae in Germanico vectigali eidem prohibitioni aut iisdem portoriis vicissim subjiciantur.

gosypio, aliisque turcicis articulis imponet. His quoque punctis complanatis, posset deinde principium illud adoptari, ut quoad reliquos indifferentes tam exoticos, quam et haereditarios articulos, qui sub mutuam compensationem cadere non possunt, aequalia tam consumtionis, quam et eductionis portoria in utroque vectigali defigantur, una vero proposita superius in §§-phis projecti hujus 67. 79. 80. 89. 90.

quae ex emporio aliquo seu ad capitalem ductum, seu ad aliquam fluvialis navigationis stationem ducunt. Inter has item postales et militares vias, quasnam praeferenter elaborari expediat, nonnisi locales circumstantiae determinare possunt. Quare hic secunda classis promiscue assignanda videbatur. Reliquae omnes nonnisi internam ipsius comitatus communicationem majoremque itinerationis commoditatem respiciunt, et pro privatis considerantur, quibus nonnisi postrema

declaravimus, vix aliqua subversari potest difficultas; verum quoad collaterales, quae ex aliquo emporio in capitales ductus vergunt, uti et postales, et militares, vias, plures jam quaestiones exoriri possunt, veluti an emanaturum inde beneficium necessarias in ejusmodi labores impensas compensaturum sit? Qua viam ejusmodi ducere expediat? et similia. Haec decidere utique ad executivam pertinet potestatem; haec autem, ut id praestet, circumstantialem de

sunt. Certum tamen est, quod complura illegalia telonia partim adhuc vigeant, partim post investigationes illas irrepserint. Interest itaque novas ad effectum tot patriarum legum investigationes suscipere. In sensu legum Regni telonia usu acquiri non possunt, sed proprietarii tenore Articulorum 23. Sigismundi Decr. VI. Art. 87. Vladisl. Decr. III. et Articulo 12. 1566. litteras primariae institutionis, idest impetrata super

proportio inducatur: ad eruendum justum proventuum diametrum deberent quidem teloniati sexennales rationes exhibere; verum cum in casu investigationis teloniorum eos lex ad productionem plane privilegii obstringat, exhibitionem rationum eo minus difficultare possunt. Eruta hac ratione justa proventuum quantitate, defalcataque in lucrum proprietarii una tertia, pronum deinde erit e locali materialium et operarum pretio determinare, an? et si ita, quantum viae spatium titulo accessus et

debet. In casu quo vector sufficientem non deductarum ad stipulatum terminum mercium causam non assignet, quod has quoque expensas portare debeat, jam supra statutum est. Verum etiamsi sufficientem facti sui rationem reddat, adhuc variae circumstantiae emergere possunt, quae dubium efficiant, an expensas proprietarius vel vero vector debeat supportare; quare id cognitioni judicis, modo mox declarando deferendum censebatur. § 109. Controversia, quae in

impedimentum seu reale, seu sufficiens sit? uti et de eo: an merces seu in promotione, seu in depositionis loco deterioratae sint? et si ita: in quo valore? in stationibus a loco ordinariorum fororum remotis plerumque exoriri, et in facie loci promptissime decidi possunt. Has ergo per localem jurisdictionem summarie decidi, et mercatoris et vectoris interest. Faciet quidem innatus homini amor proprius ut succumbens appellatam intra dominium desideret. Verum

cur e converso exorituras de enato propter non advectas ad praefixum tempus merces damno non ad locales jurisdictiones et summariam discussionem, sed ad ordinariam juris viam relegandas esse Deputatio existimavit. Quaestiones enim hae tantis circumstantiis implicari possunt ut praetensiones ejusmodi civile potius, quam mercantile objectum constituere videantur. Caeterum tota haec provisio ad eos tantum commerciales ductus pertinere potest, ubi vecturae ad longiores distantias conduci solent, v.gr. Pestino

merces, quas vehunt, ad se pertinere cauponi persuadeant. In hoc tamen etiam casu justum est ut proprietarius ad cauponem, hic vero ad vectores regressum habeat. Si in mala fide versetur, duplum est poena satis moderata. Si vectores poenam dupli persolvere non possunt, justum est ut proportionatam corporalem poenam sustineant; fraudes enim ejusmodi non possunt impunes relinqui. § 111. Consilium Locumtenentiale, audito et statu mercantili, et localibus

est ut proprietarius ad cauponem, hic vero ad vectores regressum habeat. Si in mala fide versetur, duplum est poena satis moderata. Si vectores poenam dupli persolvere non possunt, justum est ut proportionatam corporalem poenam sustineant; fraudes enim ejusmodi non possunt impunes relinqui. § 111. Consilium Locumtenentiale, audito et statu mercantili, et localibus jurisdictionibus, in singulo capitali commerciali ductu certas permutationis vecturarum commercialium

per expressum concessit, reliqui ejusdem speciei, qui ex iis in- aut educuntur, iisdem, quibus exoticae merces, portoriis subjaceant. Interest itaque ut inter favorisatos ejusmodi articulos necessaria etiam pro navium constructione, quae e Regno haberi possunt, materialia et fabricata collocentur, ad hoc, ut ista leviori obveniant, sicque navium fabricatio minus sumtuosa evadat. Materialia haec in asseribus, lignis, ferro, canabibus, et pice

ad hoc, ut ista leviori obveniant, sicque navium fabricatio minus sumtuosa evadat. Materialia haec in asseribus, lignis, ferro, canabibus, et pice consistunt, quae ferme omnia e Regno haberi possunt. Id quod proventui tricesimali per id decedet, multipliciter compensabitur per augmentum circulationis pecuniae, quam domesticae ejusmodi naves procurabunt. Terminum artefacta ideo addendum esse Deputatio existimavit, ne forte

laborat. Huic enim via per Littorale necdum est reserata. Itaque hujus exemtionem ad exteras etiam naves extendere expedit. Quodsi tamen seu industria mercatorum, seu aliqua commercii vicissitudo huic quoque producto certum per Littorale exitum aperiat, possunt hujus etiam intuitu eadem, quae de frumento, principia observari. Tabaca a proportione pretii sui minus quidem voluminosum articulum efficit; cum tamen gravem cum Americana concurrentiam sustinere

cathedrae in universitate jam stabilitae sunt, parte vero ex alia usus ille jam invaluit, ut juvenes absoluta studiorum horum theoria pro praxi ad Departamentum Hydraulicum transire soleant, individua ejusmodi jam haud difficulter haberi possunt; superest tantum ut diserta lege constituatur, ne ullus, nisi necessariis de utroque hoc objecto testimonialibus provisus, per jurisdictiones ad officium geometrae assumi possit. Pro Hydraulico Departamento hactenus director cum duobus adjunctis

Quoad distributionem tamen dirigentium geometrarum, debuit Deputatio ab instituto Josephino recedere, cum divisio Regni in 10. districtus nec eotum lege canonisata fuerit, nec nunc ut solo laborum hydraulicorum titulo canonisetur intersit. Possunt enim dirigentes per legalium circulorum numerum constitui, et si forte progressu temporis unus singulo circulo dirigens non sufficiat, poterit eorum numerus semper a ratione circulorum augeri. Caeterum hydraulicum institutum non potest

Et ideo sumtus hi e Fundo Publico praestari debent. Censebat autem Deputatio omnes ejusmodi sumtus ad Fundum Salis ideo relegandos esse, quia hic e primaeva sui institutione ad hydraulicos ejusmodi labores destinatus est. Caeterum possunt casus evenire, ubi aliqua laboris alicujus magis perita extragremialia individua accersiri expediet, veluti si rupes infra aquam disrumpere opus sit. Haec utique parata solvi debebunt. Intererit etiam aliquando ut pro accelerando labore

juribus suis prospicere. Motiva. Non licet in proprio etiam fundo tale opus collocare, quod in detrimentum vicini cedat; quanto minus ergo talia opera in praejudicium publici admitti possunt. Verum hactenus is usus viguit, ut proprietarii absque praevia investigatione qualiacunque opera etiam in navigabilibus fluviis ponere potuerint: quodsi tamen ejusmodi opus navigationi obstare compertum est, illud auctoritate publica demoliebatur.

exercendam, et deserendam hanc professionem politiae ordo praescribatur. In opere hoc et ad subsistentia jam hoc in genere in Germanicis Provinciis instituta, et ad peculiares, quae circa unum aliumve fluvium occurrere possunt, circumstantias reflectet, illudque comitiis praesentabit. Motiva. Ut regulatio nautarum fundate elaborari possit et multae locales jurisdictiones, et status mercantilis, et praecipui aliquot navarchi audiri debent. Id

in vicinis Germanicis Provinciis nautarum regulationes reflecti, ne forte per minus necessarias discrepantias haec difficilior efficiatur. Debet etiam ad locales singuli fluvii circumstantias adverti, quia hae distinctam in uno aliove puncto exposcere possunt provisionem. Omnia quidem haec hactenus politica tantum via tractabantur, sed plane ideo, quia legis sanctione carebant, saepe difficilis, quandoque impossibilis etiam erant executionis. Interest itaque ut Consilium opus hoc in Comitiis referat, quo

Ad consummationem mappae hujus forte non multum amplius desideratur; hoc vero absoluto, aliorum collateralium fluviorum systematica mappatio haud magnum tempus requiret; hi enim ab eo tantum puncto, quo minoribus adminus navibus patent, in considerationem venire possunt; id autem haud magnum spatium efferre in provocato Elaborato jam ostendimus. E vastioribus stagnis saepe canales communicationis opportune formari possunt: quare et horum systematica mappatio necessaria est. Ac illa quidem majori molestia, quam fluvii

requiret; hi enim ab eo tantum puncto, quo minoribus adminus navibus patent, in considerationem venire possunt; id autem haud magnum spatium efferre in provocato Elaborato jam ostendimus. E vastioribus stagnis saepe canales communicationis opportune formari possunt: quare et horum systematica mappatio necessaria est. Ac illa quidem majori molestia, quam fluvii libellabuntur, et cum copiosiora sint, utpote: Förtöensia, Balatoniensia, Temessiensia, Tibiscana, et

Tibiscana, et ea, quae Samusius, tres Crisii, et Marusius efficiunt, labor hic longius tantisper tempus requiret. Verum si major geometrarum numerus adhibeatur, omnes hi labores haud intra multum tempus confici possunt; expedit autem tantillam moram potius tolerare, quam sumtuosum adeo planum periculo erroris exponere. Neque obstat quod interea, dum haec absolvantur, interventurae in fluviis mutationes novas iterum mappationes requirent. Habent enim locales geometrae in

ut per procuratum hac ratione aquae effluxum inutiles antea paludes in pinguia foeneta convertantur. Tali in casu justum certe non est ut aliquot tantum privati, quorum tenuta labori tali fortuito adjacent, e sumtibus et laboratoribus totius publici fructum ferant. Possunt itaque necessarii in tale opus sumtus ab iis jure requiri. Ut tamen libera de rebus suis disponendi facultas salva maneat, ad eos, si nolint, praestandos cogi non possunt. Opus tamen tale ex ipsa justitiae naturalis ratione, invito etiam proprietario, sumtibus

tenuta labori tali fortuito adjacent, e sumtibus et laboratoribus totius publici fructum ferant. Possunt itaque necessarii in tale opus sumtus ab iis jure requiri. Ut tamen libera de rebus suis disponendi facultas salva maneat, ad eos, si nolint, praestandos cogi non possunt. Opus tamen tale ex ipsa justitiae naturalis ratione, invito etiam proprietario, sumtibus publicis ita perfici potest ut publicum factas in illud expensas ex usufructu meliorandi hac ratione terreni sibi compenset. Nisi enim opus hac ratione

vero duo tantum sint compossessores, et hi coalescere non possint, an opus proportionatam necessariis in illud sumtibus habeat utilitatem, comitatus rem cognoscet, et si utilitatem laboris compererit, ejus suscipiendi facultatem illi, qui hanc postulabit, concedet. Non possunt tamen ii, qui reluctantur, ad suppeditandos pro rata sua sumtus cogi, verum totum opus ii, qui in illud consenserunt, suis sumtibus perficere tenentur. E converso hi usumfructum ratae eorum, qui in sumtus non concurrerunt, tamdiu retinere possunt,

Non possunt tamen ii, qui reluctantur, ad suppeditandos pro rata sua sumtus cogi, verum totum opus ii, qui in illud consenserunt, suis sumtibus perficere tenentur. E converso hi usumfructum ratae eorum, qui in sumtus non concurrerunt, tamdiu retinere possunt, donec factas pro rata illa expensas sibi compensent. Motiva. Inter reliqua compossessorii incommoda etiam illud est, quod unius alteriusve infundatus plerumque dissensus

vel in hoc casu stabilire expediat? eotum uberius discutere, et pro circumstantiis temporis illius definire. Caeterum novi commercii rami quandoque nimis sumtuosi, alias, etiamsi evidentem ostentant utilitatem, propter evenibilia tamen, quae praevideri non possunt, impedimenta dubii eventus esse solent. Et in his casibus expedire videbatur Deputationi ut conatus eorum, qui primi aliquam ejusmodi commercii speciem susceperint, seu per exemtionem a portorio, seu per anticipandas, si fundus commercialis suffecerit,

quidem mercatorum caeha vix alicubi extat. Hi enim infra dignitatem suam esse reputant ea in re opificibus exaequari. Alicubi tamen mercatores sub nomine Status Mercantilis coetum formarunt, qui omnes illas, quas caehae, inconvenientias post se trahere possunt. Hi per magistratus eo difficilius possent regulari, quod eorum existentia et operationes minus apparentes sint, quam caeharum: itaque hos simpliciter potius cassari expedit. § 136.

dirigitur. Nimirum ut his sensim sublatis pauci tantum majores mercatores supersint, qui deinde publicum pro arbitrio tractare possint. Ubi tamen si res practice consideretur, majores mercatores suapte et absque ullo legis praesidio illis praevalere possunt. Certum enim est quod quaestor, qui magnam alicujus articuli quantitatem habet, illum ipsa hac de causa leviori dare possit, quam alter, cui nonnisi exigua ejus copia suppetit; quia ille etiamsi in singulo frusto parum lucretur, in

implorent, patet evidenter quod majores quaestores aut deterioris qualitatis merces habeant, aut illas altiori distrahant, aut forte iis, quos minuti manipulant, articulis nec provisi sint; in his enim solis ferme casibus hi emtores invenire possunt, adeoque apparet quod majores quaestores id tantum quaerant, ut suppressis per legis dispositionem minoribus horum concurrentia cesset, sicque illi publicum pro arbitrio tractare possint. Et ideo Deputatio vel illam, quae §-pho

conditionum habent. Jam primum haec in forma solennis statuti per Principem nunquam confirmata fuerunt; quae enim via Consilii favorabiles fortasse usui huic emanarunt resolutiones, pro tali, quale lex requirit, obligatorio statuto reputari non possunt. Emanarunt quippe hae de casu ad casum, in hypothesi subsistentis ejusmodi usus, lex autem ad hoc, ut aliqua civitatis determinatio vim obligatorii statuti obtineat, requirit ut illa unanimi Magistratus et Electae Communitatis consensu perferatur,

potest. § 139. Domestici fabricantes artefacta sua seu in loco fabricae, seu in nundinis, seu etiam domatim non tantum all ingrosso, sed etiam alla minuta distrahere possunt. Extraneis tamen fabricantibus fabricata sua in nundinis quidem nonnisi all ingrosso, domatim vero nulla ratione distrahere liceat; quoad fabricantes autem Germanicarum Provinciarum reciprocum observetur. Motiva.

casu ab utroque beneficio contribuat. Cum tamen mercatores Pestienses opificibus jam id pro quaestu imputent, si necessaria pro opificio suo materialia de casu in casum ex eorum officinis non accipiant, sed de his sibi in nundinis, aut alibi, ubi ea leviori habere possunt, provisionem faciant, et si hanc totam consumere forte non possit, remanentiam divendat, videbatur id diserte clarificari debere. Opponent quidem mercatores quod sub titulo remanentiae opifices formalem cum materialibus opificii sui quaestum

quod opifices non tantum analogos opificio suo, sed jam alios etiam articulos vendere incipiant. Verum minutia haec attentionem legis non meretur. Hic quoque eadem, quam supra pro aliis minutis quaestoribus attulimus, ratio obtinet. Dent majores mercatores, uti possunt, minori pretio eosdem articulos, et opifices nec pro remanentia materialium opificii sui, nec pro aliis sibi minus analogis mercibus emtorem invenient. § 141. Non tantum in annuis, sed in

distrahi admittat. Non inferetur per id injuria iis, qui ejusmodi privilegia jam impetrarunt; nam respectu eorum ad idem recidit: an pecuariae nundinae per privilegia multiplicentur, vel vero per legem pro liberis declarentur; contra id autem nec nunc querulari possunt, si omnes sui in legali distantia vicini privilegium ejusmodi impetrent. Si modernorum privilegiatorum situatio pro quaestu pecuario idonea est, ipse naturalis commercii cursus beneficium hoc ipsis porro quoque confirmabit. Sin, sibi adscribant

populorumque experientiam consulamus, facile apparebit quod limitationem pro variis status commercii epochis jam extendere, jam restringere, jam etiam simpliciter abolere intersit. Nimirum tres epochae hac in re universim defigi possunt. Prima dum tenui adhuc populatione, nationalis industria et opificia quasi pullulare primo incipiunt, et tunc, cum nulla adhuc sit venditorum concurrentia, administratio publica vigilare debet, ne pauci, qui adhuc praesto sunt venditores, nimis exaggerata

libera semper omnibus patere debet. Motiva. Quod in arbitrio domini terrestris situm sit officinae erectionem admittere vel prohibere, id ex ipsa libera fundo suo utendi potestate deducitur. Non possunt itaque cogi domini terrestres ut singulo, qui in bonis eorum officinam aperire vult, fundum pro illa assignare teneantur. Verum sub praetextu legitimi hujus juris formales subinde abusus emergunt; nimirum offerunt quandoque cupidi ejusmodi

actualium intimorum consiliariorum commendationem impetrandae alioquin capaces sunt. Exteri e contra absque indigenatu, recentius vero illocati ante evolutum naturalisationis terminum per armales nobilitari non possunt. Proinde cum publici intersit ut fabricae et exportatio domesticarum mercium per hos quoque promoveantur, interesse putabat Deputatio his eum insuper favorem largiri, ut illi quidem absque indigenatu, qui sumtuosior et altiori conditioni magis analogus est, hi

officinam, eosdemque partim in hac, partim per publicas nundinas divendere, quam ipsi fuisset explorare necessitates exterarum Provinciarum, loca, tempora, et modos, quibus domesticae merces foris utilissime distrahi possunt, indagare, omnesque et vectigalis et incertitudinis crediti, et alias, quae in exteris Provinciis mercatori copiosae se objicere solent, difficultates superare, idest commercium exportationis suscipere; justum itaque est

si casum legis impleant, extendi possint? Rationem dubitandi id constituit, quod horum tolerantialis taxa fixa et adeo gravis sit, ut, si haec persistat, potentiores vero, qui soli fabricas erigere et notabilem exportationis quaestum exercere possunt, ab ea eximantur, summam illam a reliquis vix exigendam esse tuto praevidere liceat. Ac quaestio quidem illa: an Judaeos ultro penes taxam tolerantialem relinquere, vel vero instar aliorum a facultatibus et beneficiis conscribere

exportationis commercium exercebunt, isthoc legis beneficio priventur. In reliquo id suapte alioquin intelligitur, quod favores hi in quantum se ultra tenores Articuli 117. 1723. extendunt, nonnisi post publicatam legem locum habere possunt. Quoad objectum Fundi Publici. § 147. Cum pecuniarii succursus seu in decernendis primis, seu

non liceat, Suam etiam Majestatem piae huic propositioni benignum suum assensum ultro praebituram esse. Verum dantur etiam aliae lotteriarum species, quae majores vocantur, et quas nonnisi melius habentium regnicolarum classes ideo assectari possunt, quia in illis nonnisi cum notabilioribus summis periculum facere licet. Cum quoad has non eadem ratio subversetur, quominus harum aliqua species inducatur, et redundaturum ex illa emolumentum pro fundo publico convertatur, nihil obstare videtur. Nisus enim

dicasterialiter tractari. Ad §-phum 4. Ut Legislatio vel aliquam designationem facere possit, Status cassae eidem notus esse debet, id quod nonnisi per adaequatam annuarum perceptionum et erogationum notitiam obtinere potest. Caeterum possunt se etiam meritoriae circa ipsam cassarum manipulationem considerationes evolvere. Has igitur discutere et id, quod e re visum fuerit, definire Legislationi semper integrum est. Ad §-phum 5. Augustus

spectetur, hi necessitati cassae hujus suffecturi videri possent. Verum jam nec id constat: an eos omnes Legislatio stabilitura sit? Deinde si etiam omnes stabiliantur, proventus eorum, praeter auctionem salis et arhalem fundum, ne politico quidem calculo determinari possunt; id tamen tuto statui posse videtur, quod omnes vix quadringentena millia annue elaturi sint. Jam vero is praeter recensita pagina 105. Huius editionis pagina 420. cassae

Verum taxam indigenatus vix aliquem fundum constituere, projectans ipse agnoscit, bona autem ecclesiastica tam parum atque nobilitaria gratis collata pro fundo publico destinari possunt; adeoque projectati per hunc pro generali cassa fundi simpliciter evanescunt; quodsi vero totus generalis cassae proventus e quottis per particulares comitatuum cassas subministrandis consistere deberet, ad quid inutiles in 52 perceptorum stipendia

interusurium, quod in casu perducendi ad florem commercii adeo increscere potest, ut jacturam primorum etiam annorum compenset; in pessimo autem casu actionarii nonnisi aliquam interusurii partem amittent, quod exiguum detrimentum bono publico facile sacrificare possunt. Certus e contra hydraula facta aerarialium, qui hac via quotannis vehuntur, articulorum pretii transportus per axem cum pretio navalis transportus comparatione demonstrare conatur, quod

si omnia haec admittamus, adhuc projectum hoc non pro fundo erigendae cassae publicae, sed pro plano conflandae utilis commercialis societatis haberi potest. Jam primum omnia haec, aut complura ex iis, aliter atque supponimus evenire possunt, et tunc projectum hoc ne realem quidem utilitatem producet; stabiliendus autem per legislationem fundus certus esse debet. Deinde si projectatum telonium etiam ultra 5 pro 100 producat, lucrum hoc in systemate projecti hujus non

regias reflexione copiam, nempe octo milliones ad semel emittendos suadet. Denique ut primum realem cassam ea, qua ille proponit, modalitate conflari non posse apparet, jam schedae etiam bancales ex allatis §-pho 149. motivis in nullam venire possunt considerationem. § 160. Tandem proponit quartus purum quatuor millionum ad semel faciendum gratuitum oblatum. Praemittit ille tres esse conflandi fundi commercialis

pauca aliqua observanda existimavit. Nimirum, verum quidem est, quod ultra assumtos per projectantem fundos accedet eorum fundorum proventus, quos e projectatis per Deputationem hanc §-pho 40. Legislatio stabiliet, et qui idealiter forte in 100 000 assumi possunt. Verum etiam est, quod praecipuam erogationis Cassae Commercialis rubricam labores hydraulici et viarum constituant, hi autem gratuitis laboratoribus magna in parte perficiantur. Ast evolvit se postremis Comitiis, quod

ad fructificandum elocetur, erogationes vero commerciales reliquo, inclusis jam propositis schedis, fundo interea admensurentur. Quare Relate ad 2-dum. Motiva Projecti hujus nonnisi per explicationem practicae ejus manipulationis reddi possunt. Supponamus itaque quod Status Regni pro Fundo Commerciali 4 milliones conferant. Hoc facto firma spes haberi potest, quod Sua Majestas ad secundandum generosum hunc nationis conatum benigne admissura sit, ut ad vires ejusdem summae schedae bancales sub

est ad vires obventuri a capitali illo interusurii, et hae cum interusurio 4 millionum, currente salis fundo, et propositis per Deputationem fundis, annuum prope 700 000 fl. proventum efficient, cum qua summa notabiles certe commerciales necessitates pro uno anno expleri possunt. Ubi excusae primo anno schedae consumtae fuerint, excudentur aliae, iterum tantum ad vires 200 000 florenorum, donec observatum fuerit difficiliorem jam evadere earum erogationem; tunc enim ab ulteriori earum excusione statim desistetur. Quodsi vero schedae

praesertim cum Status Mercantilis Temessiensis de pluribus bancalibus schedis ad circulationem ponendis postulatum formaverit. 4. Fundus hic est securus; in omnem enim, qui humanitus calculari potest, casum status nullum ex instituto hoc detrimentum capere possunt. Vel enim statim principio nemo has schedas acceptabit, et tunc Status nullam sentient seu utilitatem, seu detrimentum; id tamen, cum schedae hae reali fundo tectae sint, ne supponere quidem licet. Vel habebunt aliquo tempore cursum, sed postea creditum ita

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report