Your search found 9884 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 4811-5583:

captui, sufficientem esse existimavi. Scimus causam esse omnis iudicii materiam, quae et ab iis, qui litigant, agitatur; et a iudicibus sumitur in deliberationem; realis illa sit, an personalis, octavas et illas an ad breves, vel generales, an ad universalia Regni comitia, pertinens, vel sit extraordinaria, an privilegiata absolute, et pro quibuscunque personis, vel pro aliquibus tantum, quo ordine inchoanda, et quibus diebus prosequenda; pro

iudicii materiam, quae et ab iis, qui litigant, agitatur; et a iudicibus sumitur in deliberationem; realis illa sit, an personalis, octavas et illas an ad breves, vel generales, an ad universalia Regni comitia, pertinens, vel sit extraordinaria, an privilegiata absolute, et pro quibuscunque personis, vel pro aliquibus tantum, quo ordine inchoanda, et quibus diebus prosequenda; pro diversitate item iudicum, ut vocantur, Ordinariorum, qui plures

in deliberationem; realis illa sit, an personalis, octavas et illas an ad breves, vel generales, an ad universalia Regni comitia, pertinens, vel sit extraordinaria, an privilegiata absolute, et pro quibuscunque personis, vel pro aliquibus tantum, quo ordine inchoanda, et quibus diebus prosequenda; pro diversitate item iudicum, ut vocantur, Ordinariorum, qui plures sunt, cui quae causa competat discutienda, haec et alia de iure, de lege, de

progrediendi capient primordia. Verumenimvero cum certum id apud me, atque indubitatum habeam, hac opella mea, in lucem prodeunte, diversorum me iudiciorum aleam subiturum; eorum scilicet hominum, qui sibimet, et suo ingenio, vel genio potius adblandientes, sua semper fovent et collaudant, aliena carpunt et vituperant, ut ipsorum censura salva et superstite, aliorum labores intereant, et a prima luce, quam viderunt, statim in profundissimas

praelectionibus tuis, tanto fructu cumulasti, ut multos a te optimo magistro, non degeneres discipulos, tuo quasi ex sinu, tua certe ex disciplina emiseris, qui vicissim alibi, diversis scilicet in regnis atque provinciis, vel doctissimos magistros agerent, in eadem quae te aluit societate, vel alio vitae instituto, praemultis aliis prodessent Reipublicae Christianae. Auditum hoc a multis, et a magnis saepe viris, etsi neminem hominum in hac

magistro, non degeneres discipulos, tuo quasi ex sinu, tua certe ex disciplina emiseris, qui vicissim alibi, diversis scilicet in regnis atque provinciis, vel doctissimos magistros agerent, in eadem quae te aluit societate, vel alio vitae instituto, praemultis aliis prodessent Reipublicae Christianae. Auditum hoc a multis, et a magnis saepe viris, etsi neminem hominum in hac vita, ex omni parte beatum esse, intelligamus; tibi tamen fere nihil

instituto, praemultis aliis prodessent Reipublicae Christianae. Auditum hoc a multis, et a magnis saepe viris, etsi neminem hominum in hac vita, ex omni parte beatum esse, intelligamus; tibi tamen fere nihil eorum deesse, quae vel ad ingenii subtilitatem, vel ad soliditatem iudicii, vel ad sermonis cultum atque elegantiam, vel ad longum rerum usum atque unicam sapientiae matrem experientiam pertinerent. Quot te, et quam praeclarae tua

Reipublicae Christianae. Auditum hoc a multis, et a magnis saepe viris, etsi neminem hominum in hac vita, ex omni parte beatum esse, intelligamus; tibi tamen fere nihil eorum deesse, quae vel ad ingenii subtilitatem, vel ad soliditatem iudicii, vel ad sermonis cultum atque elegantiam, vel ad longum rerum usum atque unicam sapientiae matrem experientiam pertinerent. Quot te, et quam praeclarae tua opera, alia latina, patrii

Auditum hoc a multis, et a magnis saepe viris, etsi neminem hominum in hac vita, ex omni parte beatum esse, intelligamus; tibi tamen fere nihil eorum deesse, quae vel ad ingenii subtilitatem, vel ad soliditatem iudicii, vel ad sermonis cultum atque elegantiam, vel ad longum rerum usum atque unicam sapientiae matrem experientiam pertinerent. Quot te, et quam praeclarae tua opera, alia latina, patrii idiomatis alia,

saepe viris, etsi neminem hominum in hac vita, ex omni parte beatum esse, intelligamus; tibi tamen fere nihil eorum deesse, quae vel ad ingenii subtilitatem, vel ad soliditatem iudicii, vel ad sermonis cultum atque elegantiam, vel ad longum rerum usum atque unicam sapientiae matrem experientiam pertinerent. Quot te, et quam praeclarae tua opera, alia latina, patrii idiomatis alia, quae iam in manibus et ore etiam exterorum hominum, summa

memoriam clauserit. Franciscus frater tuus, eum se, toto vitae suae tempore, ac tenore praestitit, ut in illo tantarum dignitatum splendor, cum summa humilitate decertaverit, nec facile censeri potuerit, an authoritati illius, vel sanctitati magis, honor ac veneratio ab omnibus deferretur? Certe vitae illius admirandam sanctimoniam, ob quam illum certissimo in caelos transcriptum speramus, sanctissima mors est

animi tui magnitudine, prudentia, et aequanimitate, superasti; Curiae Regiae Iudex, quae tertia est a Rege, inter Civiles dignitates, tanti tui Magistratus atque officii, quasi animam, iustitiam habuisti; a qua licet nunquam vel lato ungue deflexeris, cum illa tamen lenitatis atque mansuetudinis nomen, et famam, et laudem, simul consecutus es. Res mira, superioribus Regni Comitiis, quantis omnium votis, quam unanimi consensu quam paribus

umbram capiant, adversus obvia quaeque, torrentes, calores, atque aestus invidentium aemulorum, et multis laboribus fatiscens aetatis meae imbecillitas foveatur. Etsi enim mihi ab initio inchoati huius operis, nulla unquam cuiquam nocendi vel cupiditas, vel cogitatio subrepserit; quin potius ad eas me difficultates animo reflectens, quibus in pertractandis, olim forensibus negotiis, eiusque generis exercitationum tenore observando, mecum ipse nec parum, neque parvo tempore

adversus obvia quaeque, torrentes, calores, atque aestus invidentium aemulorum, et multis laboribus fatiscens aetatis meae imbecillitas foveatur. Etsi enim mihi ab initio inchoati huius operis, nulla unquam cuiquam nocendi vel cupiditas, vel cogitatio subrepserit; quin potius ad eas me difficultates animo reflectens, quibus in pertractandis, olim forensibus negotiis, eiusque generis exercitationum tenore observando, mecum ipse nec parum, neque parvo tempore conflictabar,

voluissem id tantummodo nunc praestare velim illis, qui ab ipso statim studii istius contentiosi limine, in eadem, quae me remorabar impedimenta, sunt incursuri. Nihilominus tamen, cum saepe multa aliter, accipiant multi, ac dicantur, vel scribantur ab authoribus, et vires humanas, longo intervallo superet facultas omnibus satisfaciendi, si quid ex rei vel occasione, vel necessitate adferatur, omittendum, si quid iustis ex rationibus omissum est, adferendum et nullo

me remorabar impedimenta, sunt incursuri. Nihilominus tamen, cum saepe multa aliter, accipiant multi, ac dicantur, vel scribantur ab authoribus, et vires humanas, longo intervallo superet facultas omnibus satisfaciendi, si quid ex rei vel occasione, vel necessitate adferatur, omittendum, si quid iustis ex rationibus omissum est, adferendum et nullo modo subticendum, alia multum nocere, alia parum prodesse, quaedam clarius, vel alio dicendi genere, quaedam pressius et

impedimenta, sunt incursuri. Nihilominus tamen, cum saepe multa aliter, accipiant multi, ac dicantur, vel scribantur ab authoribus, et vires humanas, longo intervallo superet facultas omnibus satisfaciendi, si quid ex rei vel occasione, vel necessitate adferatur, omittendum, si quid iustis ex rationibus omissum est, adferendum et nullo modo subticendum, alia multum nocere, alia parum prodesse, quaedam clarius, vel alio dicendi genere, quaedam pressius et alio ordine

facultas omnibus satisfaciendi, si quid ex rei vel occasione, vel necessitate adferatur, omittendum, si quid iustis ex rationibus omissum est, adferendum et nullo modo subticendum, alia multum nocere, alia parum prodesse, quaedam clarius, vel alio dicendi genere, quaedam pressius et alio ordine dicenda fuisse, et sexcenta alia, contra authores, et contra libros, et censeantur et exprobrentur; hanc ego aestimationum diversitatem, quae si rectae sint, conatum meum non

duo Patriae nostrae secundum Regiam Maiestatem capita volui esse libri istius, id est, ab eorum nominibus, quibus illum devotum esse volui, sum auspicatus; ut prius in illa sive casuri incurrant, sive reiiciendi impingant, vel pro ea, quam illis debent reverentia pronitatem ad carpendum, a prima statim operis istius lectione coërceant. Accipietis itaque Magni, non mei tantum, sed et magnorum Patroni, laborem hunc meum, a conatu certe meo magnum, longum a

id, quod alterius est, ipsi denegat, et detinet. Unde huiusmodi iniuriam faciendo, in ipsum quasi agere videtur: ut fit in debitis, mutuis, depositis, commodatis, et bonorum divisionibus, ac successionibus apud ipsum detentis; vel dum etiam verbo tantum laedit: a principaliori tamen et frequentiori significatu, actus nomine nuncupantur. Efficiens, erunt partes ipsae; in causam attracta, quae contra ius alterius, aliquid facit; Actorea, quae ius suum

significatu, actus nomine nuncupantur. Efficiens, erunt partes ipsae; in causam attracta, quae contra ius alterius, aliquid facit; Actorea, quae ius suum iure et iustitia mediante acquirit; Formalis, erit lex ipsa, vel scripto aliquo comprehensa, vel antiqua iam consuetudine recepta, iuxta quam talis acquisitio fit; et ad quam, tanquam terminum ad quem, omnis lis terminari debet: infra quaest. 9. Unde et iudex,

nuncupantur. Efficiens, erunt partes ipsae; in causam attracta, quae contra ius alterius, aliquid facit; Actorea, quae ius suum iure et iustitia mediante acquirit; Formalis, erit lex ipsa, vel scripto aliquo comprehensa, vel antiqua iam consuetudine recepta, iuxta quam talis acquisitio fit; et ad quam, tanquam terminum ad quem, omnis lis terminari debet: infra quaest. 9. Unde et iudex, qui talem litem, huiusmodi lege

quaest. 9. Unde et iudex, qui talem litem, huiusmodi lege terminat, magis ad hanc causam formalem, quam ad efficientem spectat: quandoquidem ex sententia Ciceronis, 3. de legibus, magistratus, vel quod idem est, iudex, dicitur esse lex ipsa loquens. Finalis, erit ipse finis, propter quem omnis huiusmodi suscipitur actio; nimirum ut unicuique quod suum est reddatur, neminem laedamus, sed cum omnibus iuste et quiete

omnis huiusmodi suscipitur actio; nimirum ut unicuique quod suum est reddatur, neminem laedamus, sed cum omnibus iuste et quiete vivamus. Atque sic modo praemisso sumpta causa, est omne id, sive omnis illa res, propter quam, vel quod, alter alterum, in litem attrahit: sive sit ius possessionarium, vel bona immobilia, sive quaelibet res mobilis, aut factum, vel denique quodlibet dictum. Vel, est

neminem laedamus, sed cum omnibus iuste et quiete vivamus. Atque sic modo praemisso sumpta causa, est omne id, sive omnis illa res, propter quam, vel quod, alter alterum, in litem attrahit: sive sit ius possessionarium, vel bona immobilia, sive quaelibet res mobilis, aut factum, vel denique quodlibet dictum. Vel, est narratio rei patratae, aut ipsius querelae, contra alium susceptae, delineata

sic modo praemisso sumpta causa, est omne id, sive omnis illa res, propter quam, vel quod, alter alterum, in litem attrahit: sive sit ius possessionarium, vel bona immobilia, sive quaelibet res mobilis, aut factum, vel denique quodlibet dictum. Vel, est narratio rei patratae, aut ipsius querelae, contra alium susceptae, delineata expositio. Quam licet nonnulli a casu, quo venit, dici

sumpta causa, est omne id, sive omnis illa res, propter quam, vel quod, alter alterum, in litem attrahit: sive sit ius possessionarium, vel bona immobilia, sive quaelibet res mobilis, aut factum, vel denique quodlibet dictum. Vel, est narratio rei patratae, aut ipsius querelae, contra alium susceptae, delineata expositio. Quam licet nonnulli a casu, quo venit, dici velint: melius tamen dici

rei patratae, aut ipsius querelae, contra alium susceptae, delineata expositio. Quam licet nonnulli a casu, quo venit, dici velint: melius tamen dici videtur a causando, quod scilicet causet aliquid, id est, arguat, vel ostendat, ex quo quis movetur ad litigandum, et petendum iudicium. Sicque erit prima materia, seu origo totius litis ac controversiae: quae dum proponitur, dicitur actio; dum discutitur, iudicium; et cum definitur,

seu eventum rei. Unde si tali casu fortuito nobilis occidat nobilem, homagium nobilis exsolvit. Si autem nobilis rusticum, tantum rustici homagium deponit, passim. Sic et in actibus potentiariis nobilis rustici verberati, vel vulnerati homagium exsolvit. 3. Tit. 31. De quibus vide plura, 2. tit. 82. Indeque dici solet; causo, causas, neutri, id est, iudico, seu iudicium facio, quod ad iudices refertur: et causor causaris,

esse Causa ex parte Materiae, seu rei? Multiplex. Primo, Regalis; et haec tam rerum mobilium quarumlibet, quam immobilium, sive bonorum ac iurium possessionariorum. Secundo, Personalis. Et haec, vel Notoria, ut in certis casibus, 1. Tit. 14. in qua et caput, et bona amittuntur. vel Capitalis, ut quinque casuum, bonorum occupatio, domorum nobilitarium invasio, vulneratio, detentio, et interemptio nobilium,

et haec tam rerum mobilium quarumlibet, quam immobilium, sive bonorum ac iurium possessionariorum. Secundo, Personalis. Et haec, vel Notoria, ut in certis casibus, 1. Tit. 14. in qua et caput, et bona amittuntur. vel Capitalis, ut quinque casuum, bonorum occupatio, domorum nobilitarium invasio, vulneratio, detentio, et interemptio nobilium, 2. tit. 42. in qua, et caput, et bona (redemptibiliter tamen) amittuntur. Vel

vel Capitalis, ut quinque casuum, bonorum occupatio, domorum nobilitarium invasio, vulneratio, detentio, et interemptio nobilium, 2. tit. 42. in qua, et caput, et bona (redemptibiliter tamen) amittuntur. Vel Emendae Capitis, ubi et caput, et bona redimuntur, 2. tit. 43. Vel Criminalis, ut homicidiorum, incendiorum, adulteriorum, furtorum, sacrilegiorum, incestus, et aliorum maleficiorum passim; in qua solum caput

invasio, vulneratio, detentio, et interemptio nobilium, 2. tit. 42. in qua, et caput, et bona (redemptibiliter tamen) amittuntur. Vel Emendae Capitis, ubi et caput, et bona redimuntur, 2. tit. 43. Vel Criminalis, ut homicidiorum, incendiorum, adulteriorum, furtorum, sacrilegiorum, incestus, et aliorum maleficiorum passim; in qua solum caput amittitur, 1. tit. 15. Vel Pure Birsagialis, ut violationis Sedis

bona redimuntur, 2. tit. 43. Vel Criminalis, ut homicidiorum, incendiorum, adulteriorum, furtorum, sacrilegiorum, incestus, et aliorum maleficiorum passim; in qua solum caput amittitur, 1. tit. 15. Vel Pure Birsagialis, ut violationis Sedis Iudiciariae, 2. tit. 69. indebitae actionis, obligaminis, et aliarum simplicium convictionum passim. Vel Mixtim Birsagialis et Regalis, ut calumniae, ubi et res amittitur,

passim; in qua solum caput amittitur, 1. tit. 15. Vel Pure Birsagialis, ut violationis Sedis Iudiciariae, 2. tit. 69. indebitae actionis, obligaminis, et aliarum simplicium convictionum passim. Vel Mixtim Birsagialis et Regalis, ut calumniae, ubi et res amittitur, et homagium solvitur, 2. tit. 70. Vel emendae linguae, ubi causa quidem condescendit, iterum si actor uelit resuscitanda: sed poena emendae

2. tit. 69. indebitae actionis, obligaminis, et aliarum simplicium convictionum passim. Vel Mixtim Birsagialis et Regalis, ut calumniae, ubi et res amittitur, et homagium solvitur, 2. tit. 70. Vel emendae linguae, ubi causa quidem condescendit, iterum si actor uelit resuscitanda: sed poena emendae linguae deponitur, 2. tit. 72. Et poena periurii, qua et bona, et honor amittuntur: 2. tit. 30.

accedere non possint, supplicarunt Suae Maiestati, si Dominus Palatinus, Protonotarium, aliumve Iudicem loco sui Cassoviam miserit, pro huiusmodi quoque iudiciis continuis, eo, vel ad alium locum earum partium, qui commodior videbitur, proficisci paratae erunt, dicto art. 2. praenotati anni 1555. Et forte iam pridem, art. 33. anni 1543. ut Dominus Andreas Báthori,

tempora, praenotato anno 1552. art. 24. Et sequenti anno 1563. art. similiter 24. statuerunt: ut deinceps huiusmodi etiam intermissae causae, tam scilicet ante, quam post dictam cladem Mohachiensem, motae, vel movendae, mixtim et indifferenter levarentur. Et ut sub id tempus transacti quindecim quoque anni, et sex menses, ad praescriptionem non computarentur, art. 22. Novizoliensi, anni 1542. Et sic nihil mirum,

constitutione, ita conclusum fuerit: veluti art. 35. anni 1601. Estque propria Fisci Suae Maiestatis Regii, super acquisitione bonorum, deficientium in semine, dominorum duntaxat magnatum, (et non nobilium.) Vel prosecutione casuum notoriorum, aut alias causarum articularium, si quam huiusmodi, Regnum aliquando contra aliquem constituerit. Ubi Nota: quod quaelibet causa, virtute alicuius contractus inchoata, eo praecise modo brevi,

a perimendo, quod omnia Iuridica remedia, per eam perimuntur, et mortificantur. Et huius generis sunt omnes causae, super comissionibus fundatae. Sic et Peremptoria Citatio, ratione temerariae bonorum occupatorum detentionis, vel productionis Iurium, quibus bona ipsa, sive per notam infidelitatis, sive per defectum seminis, sive alio quocunque; titulo, ad se praetenderent pertinere, absque ulterioris prorogationis confidentia, in ipsa prima

debitae etiam executioni demandet; contradictione, et inhibitione quorumcunque non obstante: art. 10. anni 1536. Compromissoria, quae fit ex partium compromisso, sub aliquo vinculo, et vel nullis, vel certis quibusdam Iuridicis remediis admissis: et haec prouti obligatio sonat, ita etiam finem sortiri solet. Diciturque; vulgo, Convocatorum per partes pari numero Iudicum Arbitrorum, et proborum virorum

executioni demandet; contradictione, et inhibitione quorumcunque non obstante: art. 10. anni 1536. Compromissoria, quae fit ex partium compromisso, sub aliquo vinculo, et vel nullis, vel certis quibusdam Iuridicis remediis admissis: et haec prouti obligatio sonat, ita etiam finem sortiri solet. Diciturque; vulgo, Convocatorum per partes pari numero Iudicum Arbitrorum, et proborum virorum Styl. De

QUARTA. / Quid Fiscus; et quae sunt propria Causarum Fiscalium, sive Extraordinariarum dicti Fisci Regii? Quoniam de Fisco incidit mentio, et multi in eo haesitant, an hoc nomen certam aliquam personam significet, vel quid aliud: ideo non inconveniens fuerit, paucis declarare, quidnam rei sit, et unde hoc nomen traductum, atque a quibus primum usurpatum extiterit. Fiscus igitur, olim apud Romanos dicebatur proprie pecunia Principis.

illa bona, sive iura possessionaria, quaecunque per defectum seminis, vero ac legitimo haerede carentia et destituta, 1.tit. 10. (quae ob id Caduca haereditas, sive ut civiles loquuntur, Caducitas, dici solent) vel etiam aliter qualitercunque per Notam infidelitatis, a quocunque de iure regni, 1. tit. 14. Et 1. Matth. art. 1. Item, 2. Vlad. art. 4. et in margine eiusdem, ac aliis passim

devolvuntur, (licet in aliquibus casibus, etiam res mobiles Fisco cedant) Et non persona aliqua, nisi forte improprie iam Curator dicti Fisci, eius nomine vocitari solitus sit. Vel etiam denominative ab eo, Fiscalis Sacrae Regni Coronae nuncupetur, aut cum pro persona quoque Principis Domini Nostri Clementissimi intelligitur: 2. tit. 39. Vel etiam pro Cameris capitur: ut cum dicitur,

dicti Fisci, eius nomine vocitari solitus sit. Vel etiam denominative ab eo, Fiscalis Sacrae Regni Coronae nuncupetur, aut cum pro persona quoque Principis Domini Nostri Clementissimi intelligitur: 2. tit. 39. Vel etiam pro Cameris capitur: ut cum dicitur, Iudices salaria sua, e Fisco, id est, Cameris habere. Atque ideo, quando talia bona, pro ipso occupantur, vel etiam iure mediante ipsi adiudicantur, et applicantur, Confiscari

Domini Nostri Clementissimi intelligitur: 2. tit. 39. Vel etiam pro Cameris capitur: ut cum dicitur, Iudices salaria sua, e Fisco, id est, Cameris habere. Atque ideo, quando talia bona, pro ipso occupantur, vel etiam iure mediante ipsi adiudicantur, et applicantur, Confiscari dicuntur: Causaeque, quibus interdum acquiruntur, Fiscales appellari consueverunt, quarum propria haec sex sunt: Primo, quod absque ulla serie possunt in

Quinto, Appellatio quoque non admittitur, quia cum Dominus Palatinus specialis illarum sit Iudex, alium Superiorem non habent, ad quem transmitterentur. Sexto, quia Fiscus est privilegiatus, ideo nullas literas producere, vel quippiam contra aliquem probare tenentur: 2. tit. 39. nisi forte sponte id praeassumpserit. Cui sic volenti, nulla fit iniuria. Et si aliquando iuramentum praestare deberet, id Director Causarum, in persona

Causae Dotum, et Rerum Paraphernalium, 4. Vlad. art. 16. Et art. 2. anni 1555. Causae ratione bonorum ex Regia donatione, causae in facto honoris, recuperatio bonorum statutorum, occupationes factae sub diaeta, vel tunc alia quaecunque illata damna: art. 30. anni 1567. Causae evictionum, novi iudicii, simulati concambii in fraudem fratrum, causae ratione bonorum, in quibus statutio praecessit, sed propter loci

Et si aliquando, ob vetustatem testimonii, exceptum fuerit contra eos, quod scilicet a tanto tempore, ditescere potuerint, cum poena indebitae exceptionis: petant exmitti ad partes, pro recognoscenda praetensa ditatione; vel adhuc asserenda paupertate, ac ex reportata recognitionis serie, Iudicium recipere debeant. QUAESTIO SEPTIMA. / Verum isti Pauperes, Viduae et Orphani,

nec habitu, quia non habent qualitatem, propter quam natura moveatur ad miserandum eis; ut quia sunt masculi, et viduae potentes, ac divites. Quidam vero sunt miserabiles actu simul et habitu; ut viduae, et pupilli pauperes, vel diuturno morbo fatigati. Quidam vero sunt miserabiles, habitu tantum, et non actu; ut viduae et pupilli divites. Verumenimvero, de more et consuetudine nostra, omnes ii pro pauperibus reputantur, quibus praecipue bona

6. Imo huiusmodi revidendis transmissionibus, gratia quatuor dierum extra terminum iudiciorum superaddita habetur: 5. Vlad. art. 30. Causam vero facti honoris, praesens Iudex Curiae, alias Locumtenens, vel cui Rex demandat, adiudicat: fol. 738. Maioris Decreti. Et alia communis ac indifferens, quales sunt aliae omnes, ad quemlibet iudicem, seu magistrum, protonotarium pertinentes. Vide infra, quaest. 13.

deducatur, pro eoque sumatur, quod est rectum et iustum; erit, ut Tullius definit, ars, sive scientia boni et aequi. Si vero a iussum, supino verbi iubeo, ablata (sum) syllaba per apocopen; erit id, quod vel natura, vel civitas, aut populus, vel gens iubet. Communiterque dicetur collectio legitimorum praeceptorum, quae nos arctant, ad observandum bonum et aequum. Atque huius iuris, tria potissimum officia numerari solent:

pro eoque sumatur, quod est rectum et iustum; erit, ut Tullius definit, ars, sive scientia boni et aequi. Si vero a iussum, supino verbi iubeo, ablata (sum) syllaba per apocopen; erit id, quod vel natura, vel civitas, aut populus, vel gens iubet. Communiterque dicetur collectio legitimorum praeceptorum, quae nos arctant, ad observandum bonum et aequum. Atque huius iuris, tria potissimum officia numerari solent: nimirum, honeste

est rectum et iustum; erit, ut Tullius definit, ars, sive scientia boni et aequi. Si vero a iussum, supino verbi iubeo, ablata (sum) syllaba per apocopen; erit id, quod vel natura, vel civitas, aut populus, vel gens iubet. Communiterque dicetur collectio legitimorum praeceptorum, quae nos arctant, ad observandum bonum et aequum. Atque huius iuris, tria potissimum officia numerari solent: nimirum, honeste

Postrema autem, in ordine ad finem supernaturalem. Deinde Humana, est duplex: Saecularis, quae vulgo Civilis dicitur, et spectat ad Ius Gentium, et Civile maxime; statuiturque a potestate saeculari, ut Imperatore, Rege, vel alio Principe, aut Republica, seu Magistratu. Et Ecclesiastica, quae ab Ecclesiastica potestate decernitur, ut Papa; Concilio, Episcopo, vel alio Praelato; et dicitur Canonica, id est Regulativa, demum Divina etiam est

Gentium, et Civile maxime; statuiturque a potestate saeculari, ut Imperatore, Rege, vel alio Principe, aut Republica, seu Magistratu. Et Ecclesiastica, quae ab Ecclesiastica potestate decernitur, ut Papa; Concilio, Episcopo, vel alio Praelato; et dicitur Canonica, id est Regulativa, demum Divina etiam est duplex, Vetus, et Nova: illa, a Deo per Moysen Israëlitico populo; haec vero per Christum, omnibus hominibus ad salutem est revelata, et

dirigerentur. Atque haec quidem, omnes ex aequo ad observationem sui obligat: illa non item. Quia Christus Dominus Servator noster, liberavit nos a iugo illius, quoad scilicet praecepta mystica, quae sunt Sacramentalia, vel Caeremonialia: et non Moralia: Marantha, par. 3. de orig. Iudicii, num. 47. ut patet Actorum 5. et Gal. 4. 5. Et quia Nova haec Lex, super ratione naturali, sicuti et Leges Civiles ab Ethnicis, ante natum

hoc est, iure scripto, et non scripto constans: lex autem species iuris, et tantum iure scripto comprehensa. Tertio, mores sunt actiones humanae, hoc est, actiones hominum liberae, praesertim consuetae et saepius iteratae. Vel, mos est longa consuetudo, a moribus tantum tracta. Et vice versa. Consuetudo est ius quoddam moribus institutum, quod pro lege suscipitur, cum deficit lex. Nec differt, an scripto, an ratione consistat, quando et legem

et praefixerit, ut facile quilibet advertere potest. Secundo: exemplum quoque prope affine esse consuetudini, cum scilicet nos deficiunt lex, et consuetudo, modo praemisso declaratae. Tunc etiam exemplo eorum, qui vel semel in iudicando maxime idonei visi sunt, uti solemus. Nec quicquam in tali casu peccamus. Siquidem melior est semper entis alicuius, quam simpliciter nullius conditio: et securius vel rudiore calle inceditur, quam omnino

Tunc etiam exemplo eorum, qui vel semel in iudicando maxime idonei visi sunt, uti solemus. Nec quicquam in tali casu peccamus. Siquidem melior est semper entis alicuius, quam simpliciter nullius conditio: et securius vel rudiore calle inceditur, quam omnino nullo: ut et Matthias Stephani, in Oeconom: Iuris Canonici, dicit: satius esse alterius prudentia, in arduis deliberationibus uti, quam in ore habere, promptam quidem, sed

ut et Matthias Stephani, in Oeconom: Iuris Canonici, dicit: satius esse alterius prudentia, in arduis deliberationibus uti, quam in ore habere, promptam quidem, sed inconsideratam et inconsultam in reddendo iure, vel sententia dicenda, responsionem. Quarto, processus iudiciarius, quem, in eadem 2. part. tit. 6. dicit, ex Galliis inductum esse; intelligitur solum de iuridicis terminis, per quos,

litis proceditur, ut sunt: legitima citatio, solita parium petitio, exceptiones de iure admittendae: et iuridica remedia; veluti, inhibitio, repulsio, appellatio, novum iudicium; et caetera his similia. Qui processus, vel ideo maxime Hungaris convenit, quod, quemadmodum et ipsi semper militares fuere, et illum a praedicta gente, perpetuae militiae addicta, accepere: ita quoque magna ex

liberorum procreatio, educatio, successio, communis omnium possessio, una omnium libertas, nullus dominus, nullus servus, nullus captivus. Item, acquisitio eorum, quae coelo, terra, et mari capiuntur. Nec non depositae rei, vel commodatae pecuniae restitutio, violentiae per vim repulsio. Siquidem hoc, aut si quid huic simile est, nunquam iniustum, sed naturale aequumque habetur. Quanquam

emptiones, conductiones, et alii quivis similes mutui contractus. Sic dictum, quia eo fere omnes gentes utuntur. Estque contrarium dicto Iuri Naturali. Ius Civile est, quod quisque populus, vel quaequae civitas, sibi proprium, divina humanaque causa constituit; hoc est, propter honestatem et iustitiam, quarum illa homines in hac vita decoros reddit, haec vero in futura etiam beatos efficit. Dictum quidem Civile a

solum pro Romanorum Iure accipi consuevit. Verum posteaquam tandem ad alias quoque civitates, provincias, regna et imperia illud deduci, et per alios quoque populos augmentari et ampliari coeptum est; communiter iam Civile, vel etiam cum quadam appositione harum vocularum: Imperiale, Provinciale, ac huius, vel illius Regni, aut Civitatis Ius, dici solitum est; ex eo vel maxime, quod ex civilioribus, rationique; et honesto, atque iusto, et publicae

civitates, provincias, regna et imperia illud deduci, et per alios quoque populos augmentari et ampliari coeptum est; communiter iam Civile, vel etiam cum quadam appositione harum vocularum: Imperiale, Provinciale, ac huius, vel illius Regni, aut Civitatis Ius, dici solitum est; ex eo vel maxime, quod ex civilioribus, rationique; et honesto, atque iusto, et publicae utilitati consentaneis

alios quoque populos augmentari et ampliari coeptum est; communiter iam Civile, vel etiam cum quadam appositione harum vocularum: Imperiale, Provinciale, ac huius, vel illius Regni, aut Civitatis Ius, dici solitum est; ex eo vel maxime, quod ex civilioribus, rationique; et honesto, atque iusto, et publicae utilitati consentaneis moribus, placitisque cuiuslibet huiusmodi populi deducitur, ac pro lege

atque iusto, et publicae utilitati consentaneis moribus, placitisque cuiuslibet huiusmodi populi deducitur, ac pro lege statuitur. Quia vero saepe occurrunt ista verba; Ipso iure, Ipso facto, vel De facto, vel Eo facto: ideo non inutile fuerit ea declarare, quid significent. Omnia igitur ista, idem significant, et sunt usitatissima Axiomata, sive Maximae Iuris, denotantes generales quasdam propositiones,

consentaneis moribus, placitisque cuiuslibet huiusmodi populi deducitur, ac pro lege statuitur. Quia vero saepe occurrunt ista verba; Ipso iure, Ipso facto, vel De facto, vel Eo facto: ideo non inutile fuerit ea declarare, quid significent. Omnia igitur ista, idem significant, et sunt usitatissima Axiomata, sive Maximae Iuris, denotantes generales quasdam propositiones, veluti in Syllogismo

declarare, quid significent. Omnia igitur ista, idem significant, et sunt usitatissima Axiomata, sive Maximae Iuris, denotantes generales quasdam propositiones, veluti in Syllogismo Maiores esse solent, de statuto aliquo Iure, vel Lege; ut verbi gratia: quicunque transgressus fuerit edictum Principis tale, taliter puniatur: vel, qui voluntarium homicidium perpetraverit, capite plectatur: aut, qui furatur, suspendatur. Et in hac propositione, non

Maximae Iuris, denotantes generales quasdam propositiones, veluti in Syllogismo Maiores esse solent, de statuto aliquo Iure, vel Lege; ut verbi gratia: quicunque transgressus fuerit edictum Principis tale, taliter puniatur: vel, qui voluntarium homicidium perpetraverit, capite plectatur: aut, qui furatur, suspendatur. Et in hac propositione, non requiritur ullum ministerium Iudicis constituentis ipsam. Quia iam talis Lex, Ius, Edictum

factum et constitutum est: sed necessarium est, hanc generalem Legem, alicui per subsumptionem minoris propositionis, declarative per Iudicis sententiam ex probationibus applicare: ut, verbi gratia; quia Ioannes, vel Petrus, homicidium commisit, vel furatus est, ergo praescripta poena puniatur; VVurms. lib. 1. tit. 1. de Verbor. signif. obser. 3. Aliquando etiam in casibus notoriis, neque tali declaratione opus est: sed de

est: sed necessarium est, hanc generalem Legem, alicui per subsumptionem minoris propositionis, declarative per Iudicis sententiam ex probationibus applicare: ut, verbi gratia; quia Ioannes, vel Petrus, homicidium commisit, vel furatus est, ergo praescripta poena puniatur; VVurms. lib. 1. tit. 1. de Verbor. signif. obser. 3. Aliquando etiam in casibus notoriis, neque tali declaratione opus est: sed de plano et de simplici, executio

ferociora sint, ob idque caeteris minoribus, et imbecillioribus metuenda: id tamen potius singulorum specie, sive naturae vi, quam aliqua ordinatione, inter ipsa evenire solet. Et ideo inter illa, nulla huiusmodi praelationis, vel subiectionis vicissitudo, proprie dici potest. Sed etsi aliquando (ut in Fabulis, sive apologis AEsopi, aliorumque fit) loqui, et inter se ordinem aliquem politicum habere ac servare dicantur; id totum fictitie tantum, et

aliis ita sui communicativae: non ad hoc Ius naturae sensitivae, sed ad vim sibi naturalem et innatam vegetativam, germinativamque, ex sese sibi simile germinandi, referuntur: ut dum aliae ipsis similes producuntur, ex earum, vel seminibus, ut herbae; vel radicibus, aut surculis alienis insitis truncis, ut arbores; vel etiam segmentis terrae infixis, ut vites. Quanquam et ex his nonnullae, mas et foemina dicantur: ut palma, et mandragora, sed

non ad hoc Ius naturae sensitivae, sed ad vim sibi naturalem et innatam vegetativam, germinativamque, ex sese sibi simile germinandi, referuntur: ut dum aliae ipsis similes producuntur, ex earum, vel seminibus, ut herbae; vel radicibus, aut surculis alienis insitis truncis, ut arbores; vel etiam segmentis terrae infixis, ut vites. Quanquam et ex his nonnullae, mas et foemina dicantur: ut palma, et mandragora, sed improprie tantum, et non

et innatam vegetativam, germinativamque, ex sese sibi simile germinandi, referuntur: ut dum aliae ipsis similes producuntur, ex earum, vel seminibus, ut herbae; vel radicibus, aut surculis alienis insitis truncis, ut arbores; vel etiam segmentis terrae infixis, ut vites. Quanquam et ex his nonnullae, mas et foemina dicantur: ut palma, et mandragora, sed improprie tantum, et non simul congrediendo

lib. 9. decad. 1. ad Ius Gentium spectet: tamen cum postea pacatiore animi moderatione gubernari, atque ad ea, quae ipsis ad bene iusteque vivendum magis necessaria erant, inclinari et ferri coepissent; ac vel maxime, post receptam Christi Servatoris nostri fidem. A tempore Sancti Stephani Regis, ab anno Christianae Salutis 983. honestas quasvis inter se observassent consuetudines: leges quoque, seu ius quoddam

et non reputari pro Canonibus; teste Marantha, parte 3. de origine Iudicii. Atque ita communiter sumptum, magis natura, quam moribus, maxime autem fide supernaturali constat. Dictum Divinum, quod vel immediate spectet ad Deum, vel etiam observatores sui, divinos, hoc est, beatos efficiat. De quo haec dixisse, hoc loco sufficiat, plura a theologis, et cannonistis petantur.

Marantha, parte 3. de origine Iudicii. Atque ita communiter sumptum, magis natura, quam moribus, maxime autem fide supernaturali constat. Dictum Divinum, quod vel immediate spectet ad Deum, vel etiam observatores sui, divinos, hoc est, beatos efficiat. De quo haec dixisse, hoc loco sufficiat, plura a theologis, et cannonistis petantur. QUAESTIO DECIMA QUARTA. / Quid

quadam religionis superstitione ducti, dicebant Iustitiam, Araei, non quidem unius illius ex Titanibus, qui arma contra Deos sumpserunt, sed alterius cuiusdam Principis, hominis utpote iustissimi, filiam fuisse; quam a patre, vel potius ab astris, Astraeam nominarunt: eo quod, postquam homines in terris aliena concupiscere, rapere, et sese mutua caede et sanguine polluere, omnia denique fraude et dolo inter mortales misceri coepissent, ipsa propter

Verum omissa huiusmodi gentilitatis fictione (quanquam non omnino repudianda, si res bene consideretur:) de Iustitia hic agimus, prout est virtus moralis, eaque duplex: vel Naturalis, quae est constans et perpetua voluntas, ius suum unicuique tribuens: non quidem quantum ad actum, sive effectum ipsum, siquidem id non semper fieri potest; sed quantum ad affectum, qui semper paratus est, ad

voluntas, ius suum unicuique tribuens: non quidem quantum ad actum, sive effectum ipsum, siquidem id non semper fieri potest; sed quantum ad affectum, qui semper paratus est, ad praestandum debitum effectum, si fieri potest. Vel Legalis, quae et lex ipsa dicitur, ac saepe pro arbitrio populi mutatur, sine qua nec gentes, nec regna diu permanere possunt. Secundo: iustum quoque aliquid dupliciter fieri intelligitur; uno modo, ex ipsa natura rei,

quo dictitabat, se, dum adhuc scholas visitasset, bene scivisse, quid sit Iustitia: sed iam omnino nescire, et an ad caelum, ut antiquitas dicebat, evolaverit; vel ubinam locorum exularet, ignorare. Adeo enim prudentissimus, et aequi observantissimus Heros ille, vel amissam omnino, vel pravitate hominum in tantum iam remissam illam esse, querebatur. De quibus omnibus,

omnino nescire, et an ad caelum, ut antiquitas dicebat, evolaverit; vel ubinam locorum exularet, ignorare. Adeo enim prudentissimus, et aequi observantissimus Heros ille, vel amissam omnino, vel pravitate hominum in tantum iam remissam illam esse, querebatur. De quibus omnibus, uberius vide Prologum Tripartiti, Gratianum, et Iustinianum, in principio Operum suorum.

omnino nescire, et an ad caelum, ut antiquitas dicebat, evolaverit; vel ubinam locorum exularet, ignorare. Adeo enim prudentissimus, et aequi observantissimus Heros ille, vel amissam omnino, vel pravitate hominum in tantum iam remissam illam esse, querebatur. De quibus omnibus, uberius vide Prologum Tripartiti, Gratianum, et Iustinianum, in principio Operum suorum.

vide Prologum Tripartiti, Gratianum, et Iustinianum, in principio Operum suorum. QUAESTIO DECIMA QUINTA. / Quae autem ex Antiquis Iudiciis, vel omnino sublata, vel vero inusitata tantum facta sunt? Primo: haec quatuor omnino sublata sunt: Iudicium generale, sive Palatinale: 6. Matth. art. 1. Et 1. Vlad. art. 35. Iudicium Duelli,

Iustinianum, in principio Operum suorum. QUAESTIO DECIMA QUINTA. / Quae autem ex Antiquis Iudiciis, vel omnino sublata, vel vero inusitata tantum facta sunt? Primo: haec quatuor omnino sublata sunt: Iudicium generale, sive Palatinale: 6. Matth. art. 1. Et 1. Vlad. art. 35. Iudicium Duelli, sive Monomachiae: 6.

Ne tamen horum Iudiciorum omnino ignari videamur, processus eorum talis fuisse colligitur: quod partes summarie agebant contra se, coram Iudicibus, Comitibus videlicet, Iudice Curiae, qui tunc Curialis dicebatur, vel alicuius Comitatus, et Pristaldo, olim Executore Iudicis; ita postea mittebantur ad Examen Ferri candentis, ad aliquod Capitulum, et potissimum Varadinense, ut

Comitatus, et Pristaldo, olim Executore Iudicis; ita postea mittebantur ad Examen Ferri candentis, ad aliquod Capitulum, et potissimum Varadinense, ut ibidem portato candenti ferro, vel illaesi iustificarentur, vel combusti damnarentur; aut aliter, id reformidantes, inter se convenirent. Et mirum sane, quod plurimi incombusti, id est, illaesi a tali ferro, iustificati et absoluti sunt; ut patet ex quodam

Comitatus, et Pristaldo, olim Executore Iudicis; ita postea mittebantur ad Examen Ferri candentis, ad aliquod Capitulum, et potissimum Varadinense, ut ibidem portato candenti ferro, vel illaesi iustificarentur, vel combusti damnarentur; aut aliter, id reformidantes, inter se convenirent. Et mirum sane, quod plurimi incombusti, id est, illaesi a tali ferro, iustificati et absoluti sunt; ut patet ex quodam Libro, de quo vide supra,

QUAESTIO PRIMA. / Quid est Citatio, seu Evocatio? Est legitima rei per Actorem, vigore Literarum Evocatoriarum alicuius Iudicis ordinarii, ad aliquod Capitulum, vel Conventum datarum, medio testimonii eiusdem Capituli, vel Conventus, in cuius processu Reus existit, (vel etiam Magistri Protonotarii, potissimum in Causis Fiscalibus) ad defensionem Causae, per Actorem sibi intentatae, in

PRIMA. / Quid est Citatio, seu Evocatio? Est legitima rei per Actorem, vigore Literarum Evocatoriarum alicuius Iudicis ordinarii, ad aliquod Capitulum, vel Conventum datarum, medio testimonii eiusdem Capituli, vel Conventus, in cuius processu Reus existit, (vel etiam Magistri Protonotarii, potissimum in Causis Fiscalibus) ad defensionem Causae, per Actorem sibi intentatae, in praesentiam competentis sui Iudicis, cum assignatione

Est legitima rei per Actorem, vigore Literarum Evocatoriarum alicuius Iudicis ordinarii, ad aliquod Capitulum, vel Conventum datarum, medio testimonii eiusdem Capituli, vel Conventus, in cuius processu Reus existit, (vel etiam Magistri Protonotarii, potissimum in Causis Fiscalibus) ad defensionem Causae, per Actorem sibi intentatae, in praesentiam competentis sui Iudicis, cum assignatione legitimi termini, et ordinarii loci, vocatio. Quae

lib. 4. cap. 6. Quis, quid, coram quo, quo Iure petatur, et a quo, Recte compositus, quisque libellus habet. Ubi Nota, Primo: Quod modo solum per testimonium Capituli, vel Conventus, ordinarie fit Citatio: 1. Matth. art. 1. Licet antea etiam per Regium, et Palatinalem homines fiebat: 2. tit.

minus Decimo quinto die, fieri debet, citato loco Matthiae. In Brevibus, etiam Octavo die, 3. Vlad. art. 2. Sic etiam, si in Literis Introductoriis, seu Recaptivatoriis, aut Reambulatoriis, vel Admonitoriis, terminus aliquis Octavalis, ad quem Evocatio (ex ratione in iisdem Literis expressa) fieri debeat, denotatus fuerit: tunc ad Octavum usque diem illius festivitatis, cuius Octavae inseruntur, Executio cum illis

debet: 1. Vlad. art. 54. Et 6. Matth. art. 19. (licet iam modi illi, per quatuor terminos procedendi, in hoc posteriori loco comprehensi; non sint in usu.) Cuiusmodi Causae sunt, quae per admonitionem, vel aliam praeter dictam iam simplicem Evocationem, aut Statutionem, et Recaptivationem bonorum, vel etiam Metalem reambulationem inchoantur: 2. tit.18. Et 6.

non sint in usu.) Cuiusmodi Causae sunt, quae per admonitionem, vel aliam praeter dictam iam simplicem Evocationem, aut Statutionem, et Recaptivationem bonorum, vel etiam Metalem reambulationem inchoantur: 2. tit.18. Et 6. Matth. art. 4. et 19. Item, 1. Vlad. art. 54. Et haec appellantur Longus litis processus: 2. tit. 71. Dicta Simplex ex eo, quod

iusto Iure suo, cum summa divinae humanaeque Iustitiae offensione, destitui cogatur. Tertia Evocatio, est Utralis: ut si quis ad praeassumptam cautionem expeditoriam, in defensionem alicuius causae, vel ad Literas, vel literalia instrumenta, apud quempiam forsan habita, aut occultata, qualicunque Evocatione fuerit vocatus. Talis Evocatio, semper unico termino (ubi videlicet principalis causa levata fuerit) decidi et finiri

iusto Iure suo, cum summa divinae humanaeque Iustitiae offensione, destitui cogatur. Tertia Evocatio, est Utralis: ut si quis ad praeassumptam cautionem expeditoriam, in defensionem alicuius causae, vel ad Literas, vel literalia instrumenta, apud quempiam forsan habita, aut occultata, qualicunque Evocatione fuerit vocatus. Talis Evocatio, semper unico termino (ubi videlicet principalis causa levata fuerit) decidi et finiri consuevit:

Iuris processus in ea observari debeat. QUAESTIO QUARTA / Quid est Quarta Citatio Personalis? Est Rei, per Iudicem ordinarium, ad instantiam Actoris, per ipsum laesi, vel verbali dehonestatione infamiam inducente, vel verberatione, aut vulneratione, (vel etiam alterius alicuius sui morte) in et sub terminis Octavalibus, tam Generalium, quam Brevium Iudiciorum, aut etiam

QUAESTIO QUARTA / Quid est Quarta Citatio Personalis? Est Rei, per Iudicem ordinarium, ad instantiam Actoris, per ipsum laesi, vel verbali dehonestatione infamiam inducente, vel verberatione, aut vulneratione, (vel etiam alterius alicuius sui morte) in et sub terminis Octavalibus, tam Generalium, quam Brevium Iudiciorum, aut etiam Diaetalibus

QUAESTIO QUARTA / Quid est Quarta Citatio Personalis? Est Rei, per Iudicem ordinarium, ad instantiam Actoris, per ipsum laesi, vel verbali dehonestatione infamiam inducente, vel verberatione, aut vulneratione, (vel etiam alterius alicuius sui morte) in et sub terminis Octavalibus, tam Generalium, quam Brevium Iudiciorum, aut etiam Diaetalibus Regni, medio solius dicti Scribae, vel Notarii Curiae

vulneratione, (vel etiam alterius alicuius sui morte) in et sub terminis Octavalibus, tam Generalium, quam Brevium Iudiciorum, aut etiam Diaetalibus Regni, medio solius dicti Scribae, vel Notarii Curiae Regiae, absque ullis literis Evocatoriis, in praesentiam sui, personaliter ad tertium statim diem vocatio. Dicta Personalis, quia Reus, sola sua in persona, et non per alium citari debet.

quia Reus, sola sua in persona, et non per alium citari debet. Ubi Nota, I. Huiusmodi personalem Citationem fieri solere, etiam in causis Bonorum Impignoratorum, in quibus per Actorem personaliter, vel medio Procuratoris sui, simul et literae Impignoratitiae, cum summa Inscriptionis, sub praedictis terminis, et loco Diaetali, vel Octavali, in conspectu Iudicum ordinariorum statim producuntur. II. Personalem prohibitionem

fieri solere, etiam in causis Bonorum Impignoratorum, in quibus per Actorem personaliter, vel medio Procuratoris sui, simul et literae Impignoratitiae, cum summa Inscriptionis, sub praedictis terminis, et loco Diaetali, vel Octavali, in conspectu Iudicum ordinariorum statim producuntur. II. Personalem prohibitionem quoque, ratione indebitae, et potentiariae detentionis Iurium possessionariorum, sic fieri posse; ubi tam prohibens, quam

Personalem Citationem; quae sunt propria illius? Haec nimirum tria: Primo; ipsum intelligi debere, de solis Personis eorum, et rebus pertinentibus ad illos, qui vel per literas Regales ad Diaetam Regni, vel per publicatam ad Iudicia Octavalia generalia, et brevia, vel etiam Extraordinaria, uti praemissum est, immediate vocati, vel aliter interessati in Diaeta, vel Octavis iam

illius? Haec nimirum tria: Primo; ipsum intelligi debere, de solis Personis eorum, et rebus pertinentibus ad illos, qui vel per literas Regales ad Diaetam Regni, vel per publicatam ad Iudicia Octavalia generalia, et brevia, vel etiam Extraordinaria, uti praemissum est, immediate vocati, vel aliter interessati in Diaeta, vel Octavis iam constituti, in personis et rebus penes eos habitis,

de solis Personis eorum, et rebus pertinentibus ad illos, qui vel per literas Regales ad Diaetam Regni, vel per publicatam ad Iudicia Octavalia generalia, et brevia, vel etiam Extraordinaria, uti praemissum est, immediate vocati, vel aliter interessati in Diaeta, vel Octavis iam constituti, in personis et rebus penes eos habitis, impediti fuerint: 2. tit. 20. Et 6. Vlad. art. 12.

qui vel per literas Regales ad Diaetam Regni, vel per publicatam ad Iudicia Octavalia generalia, et brevia, vel etiam Extraordinaria, uti praemissum est, immediate vocati, vel aliter interessati in Diaeta, vel Octavis iam constituti, in personis et rebus penes eos habitis, impediti fuerint: 2. tit. 20. Et 6. Vlad. art. 12. non autem de aliis, vel bonis ipsorum.

qui vel per literas Regales ad Diaetam Regni, vel per publicatam ad Iudicia Octavalia generalia, et brevia, vel etiam Extraordinaria, uti praemissum est, immediate vocati, vel aliter interessati in Diaeta, vel Octavis iam constituti, in personis et rebus penes eos habitis, impediti fuerint: 2. tit. 20. Et 6. Vlad. art. 12. non autem de aliis, vel bonis ipsorum. Secundo: licet textus

praemissum est, immediate vocati, vel aliter interessati in Diaeta, vel Octavis iam constituti, in personis et rebus penes eos habitis, impediti fuerint: 2. tit. 20. Et 6. Vlad. art. 12. non autem de aliis, vel bonis ipsorum. Secundo: licet textus Decreti Tripartiti, citato loco 2. tit. 20. communiter et indifferenter contineat, hanc Citationem, propter verbalem dehonestationem, vel facti

de aliis, vel bonis ipsorum. Secundo: licet textus Decreti Tripartiti, citato loco 2. tit. 20. communiter et indifferenter contineat, hanc Citationem, propter verbalem dehonestationem, vel facti violentiam, fieri debere: nihilominus tamen, proprie in Violatione Salvi conductus, solummodo facti violentia, et non dicti dehonestatio, passim iam intelligi consuevit. Prouti super hoc, anno 1610.

violatione Sedis Iudiciariae, id observari soleat. Tertio: sive Citatio fiat statim, sub praedictis terminis, per Scribam Curiae Regiae; sive postea elapso ipso, per testimonium Capituli, aut Conventus alicuius; vel etiam per Magistrum Protonotarium: semper tamen extra omnem seriem huiusmodi causae levantur, sicuti et aliae quae sub Diaetis patrantur: iuxta art. 39. anni 1567. Et quidem inter Appellationum revisiones, ex

die respondere cogantur. Imo ibidem statim in iis, olim iudicium fieri solebat: 6. Vlad. art. 12. nedum ut ulterius longioribus cautelis Inhibitionis, et Repulsionis tempus extrahant, et ad quatuor terminos, vel etiam plures causam prorogent. Aliis vero Affirmantibus, illas omnino admitti debere: prouti et vidi de facto, in causis Iurium Impignoratitiorum familiae Berényi, contra Magnificum quondam Dominum Thomam Vizkeleti; et

ad quam Prorogatio dari debet. Ubi id etiam Notandum venit: quod si Reus, seu admonitus in huiusmodi causis Iurium Impignoratitiorum, specifice responderit, se habere literas Donationales, vel alias, super iis; et non dixerit in genere, Bonum Ius se habere: tunc non datur illi terminus ad producendum, sed statim Donationem ipsam producere debebit, ac iuxta eam Iudicium recipere. Ita iudicatum est

Varius sane, et incertus semper fuisse colligitur. Antiquitus enim, tam Quinque casus, qui Maioris potentiae esse dicuntur, quam aliae universae causae, Minoris potentiae nuncupatae, in terminis celebrationis Octavarum, vel Brevium Iudiciorum, terminari consueverant. Quia tamen Nobiles minores, per Magnates et potentes molestabantur: idcirco tempore VVladislai Regis, Anno Domini 1498. statutum erat, ut summarie, et extra omnes

per Regem examinarentur, sive discuterentur, ubicunque Sua Maiestas constituta fuisset; depositis querelis contra quoscunque per literas Praeceptorias Regiae Maiestatis, mediantibus literis Exhibitoriis ad Capitulum, vel Conventum, sonantibus ad certum terminum in eisdem literis, iuxta locorum distantiam praefigendum, personaliter ubicunque reperiri potuissent; aut de domibus

reperiri potuissent; aut de domibus habitationum suarum, ad comparendum coram Sua Maiestate, sine ulteriori procrastinatione. Qui si personaliter venissent, et se expurgare potuissent; bene quidem: alioquin si non venissent, vel si venissent, et se expurgare non potuissent; observato semper Iuris ordine, in sententia capitali, ac amissione cunctorum Iurium suorum possessionariorum, rerumque et bonorum quorumlibet, condemnati extitissent: 3.

se diiudicare, illa res, seu causa, propter quam alterum vult citare, ex praemissa quarta Causarum distinctione, Quaest. 8. cap. 1. ad quemnam Iudicem pertineat. Quo percepto, vadat ad eundem Iudicem, vel Magistrum suum Protonotarium, et exponat illi totum causae meritum, faciatque sibi dari superinde literas Citatorias, sive Evocatorias, ad Capitulum, vel Conventum, in cuius processu talis citandus existit, et medio

quemnam Iudicem pertineat. Quo percepto, vadat ad eundem Iudicem, vel Magistrum suum Protonotarium, et exponat illi totum causae meritum, faciatque sibi dari superinde literas Citatorias, sive Evocatorias, ad Capitulum, vel Conventum, in cuius processu talis citandus existit, et medio testimonii eiusdem Capituli, vel Conventus, curet ipsum citari: ac deinde reportata Citationis serie, extrahat exinde literas Relatorias, quas usque ad terminum

et exponat illi totum causae meritum, faciatque sibi dari superinde literas Citatorias, sive Evocatorias, ad Capitulum, vel Conventum, in cuius processu talis citandus existit, et medio testimonii eiusdem Capituli, vel Conventus, curet ipsum citari: ac deinde reportata Citationis serie, extrahat exinde literas Relatorias, quas usque ad terminum eorum Iudiciorum, ad quae citatus fuerit, apud se conservet diligenter.

solent interpretari: quod Simplicium Evocatoriarum paria, etiam post terminum evocationi praefixum, hoc est, diem Decimum quintum, usque ad annualem revolutionem; sine Praeceptoriis quidem: ast post annuam transactionem, vel ubi Actor, praesertim in Inhibitione, Originalia nondum extraxerit: non nisi virtute Praeceptoriarum, extradari solent, ut et stylus continet.

personaliter reperiri poterit: alioquin, de domo habitationis, seu loco solitae suae residentiae. Specialiter autem, nolens assumere pecuniam, et remittere pignus, vel levare dotem, quartam, paraphernum, non personaliter, nec de sua Curia (alioquin Actor, in homagio contra Evocatum convincetur) sed de Iure possessionario, aut pignoratitiis, si habet; sin minus, etiam de Curia, citatur,

Citationi locus dari solet, quia non per citantem, sed per citandum, ac suos, factum est, quo minus per homines facta fuerit. QUAESTIO UNDECIMA. / Ex quibus causis Citatio, vel Relatio eiusdem condescendere potest? Si debito modo non fuerit facta, non denotando scilicet Locum citati, quemadmodum iam dictum est proxime, aut tempus, vel Personam, quando videlicet, ubi,

QUAESTIO UNDECIMA. / Ex quibus causis Citatio, vel Relatio eiusdem condescendere potest? Si debito modo non fuerit facta, non denotando scilicet Locum citati, quemadmodum iam dictum est proxime, aut tempus, vel Personam, quando videlicet, ubi, et per quem citatus extiterit. Ubi Nota: quod haec Citatio, sive Evocatio, solum per illos fieri solita est, qui sunt Nostri, et pertinent ad nos, aut qui sunt sub iurisdictione nostra, uti

qui sunt Nostri, et pertinent ad nos, aut qui sunt sub iurisdictione nostra, uti est familia nostra, servitores, servitrices, coloni, et inquillini, aliique nobis conviventes, per quos scilicet nobis talis Citatio innotescere, vel ad notitiam nostram devenire potest. Alioqui per alienos, et nihil ad nos pertinentes, modo praemisso, etiamsi fuerint, consanguinei, facta; nihil valebit. Locus etiam ad id aptus esse debet: quia in Templo, vel alio sacro

innotescere, vel ad notitiam nostram devenire potest. Alioqui per alienos, et nihil ad nos pertinentes, modo praemisso, etiamsi fuerint, consanguinei, facta; nihil valebit. Locus etiam ad id aptus esse debet: quia in Templo, vel alio sacro loco, orationi sacro, aut concioni vacando, fieri non admittitur. Veluti dum Eperiesini, in Ecclesia, quaedam Nobilis Foemina citata fuerat; postea facta

QUAESTIO PRIMA. / Quid facere debebit Actor, adveniente termino Octavali? Debet per eundam Magistrum Protonotarium, per quem et Citatorias fieri curaverat; ad easdem Citatorias, et Relatorias earundem, vel alias etiam quaslibet literas, quibus causae processus ultimus, seu status continetur, Iudiciales conscribi, ac ex ipsis, ita Reum proclamari facere, ut ipsae Iudiciales omnibus ostendantur: 4. Vlad. art. 5.

vanidas, et nullius amplius usus esse, dicunt: plurimi tamen distinguentes ipsas, in simplices Depulsorias Actoris, hoc est, Exceptivas, et Dilatorias: ac deinde in Reales ad meritum actionis Responsionales, affirmative, vel negative, aut saltem qualificative factas; ex eoque in sententiam, vel ad celebrandam communem Inquisitionem, vel iuramentalem despositionem, aut transmittendam Appellationem, et alias similes deductas, sed literis (casu

ipsas, in simplices Depulsorias Actoris, hoc est, Exceptivas, et Dilatorias: ac deinde in Reales ad meritum actionis Responsionales, affirmative, vel negative, aut saltem qualificative factas; ex eoque in sententiam, vel ad celebrandam communem Inquisitionem, vel iuramentalem despositionem, aut transmittendam Appellationem, et alias similes deductas, sed literis (casu quodam fortassis interveniente) comprehendi neglectas; omissis illis

hoc est, Exceptivas, et Dilatorias: ac deinde in Reales ad meritum actionis Responsionales, affirmative, vel negative, aut saltem qualificative factas; ex eoque in sententiam, vel ad celebrandam communem Inquisitionem, vel iuramentalem despositionem, aut transmittendam Appellationem, et alias similes deductas, sed literis (casu quodam fortassis interveniente) comprehendi neglectas; omissis illis prioribus, has posteriores non putant

statuendorum occupationis, ad communem exmissa fuerat: et tamen nullae Literae authenticae superinde extiterant confectae, plus minus a viginti annis. Neque vero (inquiunt) conveniret, toties illas repetere, vel allegatione ipsarum tempus protrahere, aut quod semel iudicatum est, in dubium iterum vocare, et fidem priori Iudici detrahere, cum per expressum, et nota sit manus illius, et tenor ac series illarum incorrupta, et per

Ergo ordinarie huiusmodi signaturae, semper in literarum forma, potius extrahendae sunt. QUAESTIO TERTIA. Semperne ab ultimo motore vel Actore, Condescensio causae in Iudicialibus, in praesentem Actorem fieri debet? Regulariter quidem, et de communiori recepta consuetudine, ita fieri debere, modernorum Iuristarum opinio tenet. Verumenimvero, si etiam

quidem, et de communiori recepta consuetudine, ita fieri debere, modernorum Iuristarum opinio tenet. Verumenimvero, si etiam aliquando a primo Causae motore deducatur, per declarationem intermediorum motorum: id nihil nocebit, vel iuvabit, quantum ad Iuris processum; sed tantum, quantum ad quandam historicam narrationem, quae vel decoris gratia, vel indicandae Genealogiae illius familiae ergo, repeti videtur, ad Similitudinem literarum Fassionalium,

Verumenimvero, si etiam aliquando a primo Causae motore deducatur, per declarationem intermediorum motorum: id nihil nocebit, vel iuvabit, quantum ad Iuris processum; sed tantum, quantum ad quandam historicam narrationem, quae vel decoris gratia, vel indicandae Genealogiae illius familiae ergo, repeti videtur, ad Similitudinem literarum Fassionalium, et Procuratoriarum, in quibus longa series genealogiae saepenumero denotari solet. At intermissis

aliquando a primo Causae motore deducatur, per declarationem intermediorum motorum: id nihil nocebit, vel iuvabit, quantum ad Iuris processum; sed tantum, quantum ad quandam historicam narrationem, quae vel decoris gratia, vel indicandae Genealogiae illius familiae ergo, repeti videtur, ad Similitudinem literarum Fassionalium, et Procuratoriarum, in quibus longa series genealogiae saepenumero denotari solet. At intermissis

ergo, repeti videtur, ad Similitudinem literarum Fassionalium, et Procuratoriarum, in quibus longa series genealogiae saepenumero denotari solet. At intermissis ultimo, vel etiam intermediantibus Actoribus, huiusmodi Condescensio causae, nihil valet, et Iudiciales etiam ob id condescendere solent. Ita iudicatum est in Tabula Suae Maiestatis Regia, in Octavis Eperiesiensibus in causa Dominae

Ubi id etiam Notandum est: primo; quod Causae condescensio ex uno in alterum in Iudicialibus, si antea facta fuit in proximiorem personam, et non transivit in processum (eo quod medio tempore ex hac decesserit vita, vel alias non erit interessata) potest fieri a primo motore causae, in alio termino. Secundo: quod huiusmodi Condescensio causae, vel per obitum ac decessum priorum motorum, via legitimae successionis, ad haeredes; vel per

personam, et non transivit in processum (eo quod medio tempore ex hac decesserit vita, vel alias non erit interessata) potest fieri a primo motore causae, in alio termino. Secundo: quod huiusmodi Condescensio causae, vel per obitum ac decessum priorum motorum, via legitimae successionis, ad haeredes; vel per adeptionem bonorum, via emptionis, aut aliter, qualitercunque obtentionis, etiam ad alienos fieri assolet.

vita, vel alias non erit interessata) potest fieri a primo motore causae, in alio termino. Secundo: quod huiusmodi Condescensio causae, vel per obitum ac decessum priorum motorum, via legitimae successionis, ad haeredes; vel per adeptionem bonorum, via emptionis, aut aliter, qualitercunque obtentionis, etiam ad alienos fieri assolet. QUAESTIO QUARTA.

processibus; in quibuscunque insertae fuerint, tempore disputationis, ante omnia alia obiecta, et etiam quorumlibet onerum depositionem, contra easdem excipere, allegare, et disputare licet. Quia alias prius deposito onere, vel de aliis disputando, arguetur Reus, in eas iam dudum consensisse; nec dabitur ipsi, ad id ulterior regressus. QUAESTIO SEPTIMA.

QUAESTIO OCTAVA. Quotuplex est Proclamatio? Triplex. Prima: Forensis; ut proxime dictum est, nemine omnino, vel comparente, vel respondente. Secunda: quae tempore Proclamationis, ad recipienda Paria, ob non comparitionem Rei, de, et prae foribus Sedis Iudiciariae pronunciatur; et haec dicitur Proclamatio primae extradatae.

QUAESTIO OCTAVA. Quotuplex est Proclamatio? Triplex. Prima: Forensis; ut proxime dictum est, nemine omnino, vel comparente, vel respondente. Secunda: quae tempore Proclamationis, ad recipienda Paria, ob non comparitionem Rei, de, et prae foribus Sedis Iudiciariae pronunciatur; et haec dicitur Proclamatio primae extradatae. Tertia: quae fit post

recipienda Paria, ob non comparitionem Rei, de, et prae foribus Sedis Iudiciariae pronunciatur; et haec dicitur Proclamatio primae extradatae. Tertia: quae fit post Parium quidem in Iudicio receptionem, comparente Reo, vel personaliter. Vel per Procuratorem saltem: sed postea ad respondendum sese absentante, similiter de, et prae foribus Sedis Iudiciariae; et haec dicitur Proclamatio secundae extradatae. Vel, ut alii dicunt. Prima, simplex

Paria, ob non comparitionem Rei, de, et prae foribus Sedis Iudiciariae pronunciatur; et haec dicitur Proclamatio primae extradatae. Tertia: quae fit post Parium quidem in Iudicio receptionem, comparente Reo, vel personaliter. Vel per Procuratorem saltem: sed postea ad respondendum sese absentante, similiter de, et prae foribus Sedis Iudiciariae; et haec dicitur Proclamatio secundae extradatae. Vel, ut alii dicunt. Prima, simplex proclamata. Secunda,

Iudicio receptionem, comparente Reo, vel personaliter. Vel per Procuratorem saltem: sed postea ad respondendum sese absentante, similiter de, et prae foribus Sedis Iudiciariae; et haec dicitur Proclamatio secundae extradatae. Vel, ut alii dicunt. Prima, simplex proclamata. Secunda, Ad non par, extradata. Tertia, Post par, ad nullam responsionem, Adiudicata. Ubi Nota: I. Quod sententia Primae Proclamationis, datur extra Sedem, per

QUAESTIO NONA. Quomodo notatur Reus, si tempore Proclamationis non comparuerit? Semper hac voce (Nemo) addito illi Adverbio numerali, Primo, Secundo, vel Iterum, Tertio, et Quarto, in primis Quatuor diebus. In aliis autem sequentibus, semper Tribus tantum diebus.

onere prohibere valeant. QUAESTIO UNDECIMA. An, et cum quibus Oneribus, omnes tres inhibeantur postea pluribus diebus, vel in processu? Duae Priores, eodem die, sine onere: alioquin intra Decem dies, cum consueto onere, et persolutione pretii Literarum, interim forsan conscriptarum, Sententionalium (quia, ut vulgus Iuristarum iam loquitur,

Iuristarum iam loquitur, Pernoctarunt apud Magistrum Protonotarium) sine Inhibitoriis destrui possunt. Post Decem dies autem, Literatorie, hoc est, vigore literarum Inhibitoriarum, per testimonium Capituli, vel Conventus, in cuius processu scilicet Actor extiterit, vel saltem inventus fuerit, inhiberi consueverunt. In quibus, licet Reus sententiam conscriptam ad se, recipit: nihilominus tamen ad primordia regrediendo, Paria

Protonotarium) sine Inhibitoriis destrui possunt. Post Decem dies autem, Literatorie, hoc est, vigore literarum Inhibitoriarum, per testimonium Capituli, vel Conventus, in cuius processu scilicet Actor extiterit, vel saltem inventus fuerit, inhiberi consueverunt. In quibus, licet Reus sententiam conscriptam ad se, recipit: nihilominus tamen ad primordia regrediendo, Paria Praesentium, et Iudicialium accipit. Tertia autem, praemissis

5. Quaest. 1. QUAESTIO DUODECIMA. Quomodo Onera Sententiarum prohibitarum, virtute Inhibitoriarum, per Capitulum, vel Conventum; vel resuscitatarum, et statim prohibitarum, tempore Publicatae deponi consueverunt? Harum quidem Resuscitatarum, et Prohibitarum, statim tempore Publicatae, debent deponi, absque ulla temporis

1. QUAESTIO DUODECIMA. Quomodo Onera Sententiarum prohibitarum, virtute Inhibitoriarum, per Capitulum, vel Conventum; vel resuscitatarum, et statim prohibitarum, tempore Publicatae deponi consueverunt? Harum quidem Resuscitatarum, et Prohibitarum, statim tempore Publicatae, debent deponi, absque ulla temporis procrastinatione. Prohibitarum

Regia, Posonii, Anno 1612. Licet tamen opinione multorum, ex eo, quod Inhibens, in literis suis Inhibitoriis, promptum se offerat, et paratum ultro ad tale onus deponendum; statim illud deponere deberet, vel eo magis quidem, quod in Inhibitione Novum Iudicium habeatur, et illud in primis Octavis, ante alias omnes causas levari debeat: 1. Vlad. art. 52. Ubi Nota: quod Onus harum

Tres florenos constituit. CAPUT QUARTUM. / De Parium Petitione, et Exceptionibus, ac ex his Causarum Condescensione, vel Remoratione, aut etiam Destructione. QUAESTIO PRIMA. / Quid est Parium Petitio? Est Copiarum actionis, seu ut vulgus Iuristarum loquitur, Praesentium et

Relatoriae super reportata communi Inquisitione, Iuramentali depositione; et Contradictione statutionis, et aliae similes, ex quibus Iudiciales conficiuntur; et semper hac clausula. Iudicialibus inferi consueta (Qui, vel quae iuxta continentias, etc.) denotari debent. QUAESTIO SECUNDA. / Omniumne productorum in Sede,

Praesentium et Iudicialium: aliorum autem, si necesse foret, in hospitio apud Magistrum Protonotarium videntur. Unde cautus esse debet Reus, ut sic petat Paria, et inspiciat productas, quod amplius non sit sibi integrum, eadem vel petere, vel inspicere. Ubi Nota: Quod si unus ex Coincausam attractis mortuus fuerit, vel aliter liti cesserit, ac ob id in ea quoque parte causa in alium superstitem condescensa extiterit; solum

et Iudicialium: aliorum autem, si necesse foret, in hospitio apud Magistrum Protonotarium videntur. Unde cautus esse debet Reus, ut sic petat Paria, et inspiciat productas, quod amplius non sit sibi integrum, eadem vel petere, vel inspicere. Ubi Nota: Quod si unus ex Coincausam attractis mortuus fuerit, vel aliter liti cesserit, ac ob id in ea quoque parte causa in alium superstitem condescensa extiterit; solum quidem, si

videntur. Unde cautus esse debet Reus, ut sic petat Paria, et inspiciat productas, quod amplius non sit sibi integrum, eadem vel petere, vel inspicere. Ubi Nota: Quod si unus ex Coincausam attractis mortuus fuerit, vel aliter liti cesserit, ac ob id in ea quoque parte causa in alium superstitem condescensa extiterit; solum quidem, si voluerit, Par super condescensione petere poterit, sed reliqui processus paria, ei non dabuntur, quia iam

ob id in ea quoque parte causa in alium superstitem condescensa extiterit; solum quidem, si voluerit, Par super condescensione petere poterit, sed reliqui processus paria, ei non dabuntur, quia iam simul eadem, cum demortuo, vel aliter liti cedente Coincausam attracto, extraxisset; et ideo bis, de Iure Regni dari, neque possunt, neque debent: citato Articulo 56. anni 1550.

56. anni 1550. QUAESTIO TERTIA. / Anne etiam Privilegiorum dari soleant Paria? Minime: nisi fortassis in aliqua parte, qua tanquam vicinum, vel commetaneum, aut etiam fratrem condivisionalem contingere dignoscuntur. Et similiter neque Paria Parium dantur passim: ut si quis Transmissionem ex Paribus revideri facere vellet, et pars appellans, Paria parium illius

Reus e contra? Hoc nimirum, ut quibuscunque Literis, et literalibus instrumentis causalibus, in asserenda sua Actione, contra Reum uti voluerit, in toto processu; omnium Paribus, etiam Procuratoriarum, vel Plenipotentialium, aut Revisionalium, ipsum admonere debet: ne postea in processu, petitione eorundem, terminum frustra praetermittere cogatur, aut etiam ab Actione repellatur. Reus vero, ut saltem effugere possit, non

ipsorum in Iudicio contradictorio, coram Iudice, tanta disparitas apparuerit; potissimum si neque Iudex, negligentia suorum Scribarum, factum excusaverit; qui tamen statim repetitis illis ad se, talem errorem corrigere, vel defectum supplere consuevit. Quod et licet eidem facere, si ex inadvertentia factum praetenditur: art. 24. anni 1566. Imo vero etiam in Literis Relatoriis, sive Rescriptionalibus, de Captulis, seu Conventibus

possunt, ac solent, ubi Pars per huiusmodi errorem se gravari posse cognoscens, in figura Iudicii, antequam tales Literae ad examen Iudicum Regni ordinariorum pervenerint, huiusmodi reformationem, per dictum Capitulum, vel Conventum fiendam, petierit Stylus. QUAESTIO SEPTIMA. / Quid tandem receptis Paribus Reus facere debebit?

debebit? Debebit iam incipere se defendere. Ac Primo quidem, per aliquam Exceptionem, ex aliquo defectu, loci, temporis, et personae, in ipsis repertam. Tum extrinsecus adveniente inconveniente simili incompetentiae; vel omnino, depellendo a se Actorem per Condescensionem causae; vel quousque licebit prorogando tempus, aut tandem Causam destruendo, et ad meritum ipsius respondendo.

per aliquam Exceptionem, ex aliquo defectu, loci, temporis, et personae, in ipsis repertam. Tum extrinsecus adveniente inconveniente simili incompetentiae; vel omnino, depellendo a se Actorem per Condescensionem causae; vel quousque licebit prorogando tempus, aut tandem Causam destruendo, et ad meritum ipsius respondendo.

sui, facta obiectio. Et communiter Duplex dici solet: alia Simplex tantum; propter quam Causa condescendit solum. Et alia Peremptoria: quae Causam perimit, hoc est, ita destruit et subvertit, ut amplius resuscitari nequeat. Vel etiam Triplex: Condescensionis, Prorogationis, et Destructionis causae: ut videre licebit in sequentibus. QUAESTIO NONA. / Quae ergo potissimum in

solennitates, per quas Citatio facta est, in praedictis omnibus punctis, diligenter considerandae sunt, an scilicet tales fuerint, quales fieri debeant. Tandem, haec ipsa puncta quoque videnda, an expresse in iis habeantur, vel vero omissum sit aliquod. Postremo, licebit etiam illa inter se invicem conferre, an scilicet sibi congruant, et sint conformia, vel a se dissentiant, ita ut in Actione aliud dicatur, in commissione aliud committatur, vel

quales fieri debeant. Tandem, haec ipsa puncta quoque videnda, an expresse in iis habeantur, vel vero omissum sit aliquod. Postremo, licebit etiam illa inter se invicem conferre, an scilicet sibi congruant, et sint conformia, vel a se dissentiant, ita ut in Actione aliud dicatur, in commissione aliud committatur, vel nihil; et in Citationis Relatione aliud referatur, propter quam difformitatem, sive disparitatem, vel Citatio et eius Relatio, vel

vel vero omissum sit aliquod. Postremo, licebit etiam illa inter se invicem conferre, an scilicet sibi congruant, et sint conformia, vel a se dissentiant, ita ut in Actione aliud dicatur, in commissione aliud committatur, vel nihil; et in Citationis Relatione aliud referatur, propter quam difformitatem, sive disparitatem, vel Citatio et eius Relatio, vel Commissio, vel autem Actio condescendi debebit: vel si quid aliud reperire licebit, quod ad

sibi congruant, et sint conformia, vel a se dissentiant, ita ut in Actione aliud dicatur, in commissione aliud committatur, vel nihil; et in Citationis Relatione aliud referatur, propter quam difformitatem, sive disparitatem, vel Citatio et eius Relatio, vel Commissio, vel autem Actio condescendi debebit: vel si quid aliud reperire licebit, quod ad Condescensionem Causae facere videbitur.

vel a se dissentiant, ita ut in Actione aliud dicatur, in commissione aliud committatur, vel nihil; et in Citationis Relatione aliud referatur, propter quam difformitatem, sive disparitatem, vel Citatio et eius Relatio, vel Commissio, vel autem Actio condescendi debebit: vel si quid aliud reperire licebit, quod ad Condescensionem Causae facere videbitur. QUAESTIO DECIMA.

dissentiant, ita ut in Actione aliud dicatur, in commissione aliud committatur, vel nihil; et in Citationis Relatione aliud referatur, propter quam difformitatem, sive disparitatem, vel Citatio et eius Relatio, vel Commissio, vel autem Actio condescendi debebit: vel si quid aliud reperire licebit, quod ad Condescensionem Causae facere videbitur. QUAESTIO DECIMA. / Quid est

dicatur, in commissione aliud committatur, vel nihil; et in Citationis Relatione aliud referatur, propter quam difformitatem, sive disparitatem, vel Citatio et eius Relatio, vel Commissio, vel autem Actio condescendi debebit: vel si quid aliud reperire licebit, quod ad Condescensionem Causae facere videbitur. QUAESTIO DECIMA. / Quid est Condescensio Causae? Est simplex

QUAESTIO DECIMA. / Quid est Condescensio Causae? Est simplex solummodo in priorem statum Regressio, nihil plane alterutri partium adiudicando, vel abiudicando. Licet viderim in quadam Causa contrarium; quae ob huiusmodi absurdum fundamentum, in hodiernum usque diem, finem sortiri non potest. Quod nulla ratione est admittendum. Quia Dato uno absurdo, illico mille sequi

in duabus Iudiciariis, et tertia adversae (prae manibus Iudiciariis relinquenda) partibus, ne propterea poenam indebitae Actionis subeat: Ibidem. Et debet fieri in prima instantia, antequam uberior Processus, vel Attestatio, aut Literarum de more Iudicii aliqua comprobatio, sive Productio fiat: art. 23. anni 1574. quae potius observari debet, quam illa; quae 2. tit. 83. post multum processum, communis

totidem Florenos auri facientibus, in Curia: ast in Comitatu, Tribus tantum florenis: Stylus. II. Quod huiusmodi Depositio causae, post receptum prius aliquod onus, seu Birsagium, non venientiae videlicet, vel Repulsionis, aut Revocationis procuratoriae responsionis in eadem causa, postea fieri nequit, etiam ante latam et pronuntiatam sententiam: 2. tit. 83. Ideo satius praecavendum ab huiusmodi Onerum levatione.

QUAESTIO DUODECIMA. / Ex quibus causis fieri solet praedicta Condescensio? Ex Duabus praecipue: Prima; si Tempus, Locus, et Persona in tali causa non fuerint bene specificata, vel prorsus omissa 2. tit. 26. Secunda: ex Incompetentia Iudicis, Loci seu fori, et Termini, atque etiam Actoris, passim. His addi potest dies Festus, qui et Decretalis dicitur: Lib. 1. S. Ladislai Regis,

4. per totum: quam etiam Decretis Regni, prohibentur; uti patuit ex proxime citato loco. II. Quod hoc Decretum S. Ladislai, de aliis pluribus Festis etiam intelligi debet. Quae etsi in eo non enumerentur, eo quod, vel posterius ab Ecclesia statuta sunt, vel vero tunc pro talibus Decretalibus diebus, non fuerunt observata: tamen cum postea usus. Non celebrationis Iudiciorum, in ea quoque derivatus sit, non incommode per continuum et

Regni, prohibentur; uti patuit ex proxime citato loco. II. Quod hoc Decretum S. Ladislai, de aliis pluribus Festis etiam intelligi debet. Quae etsi in eo non enumerentur, eo quod, vel posterius ab Ecclesia statuta sunt, vel vero tunc pro talibus Decretalibus diebus, non fuerunt observata: tamen cum postea usus. Non celebrationis Iudiciorum, in ea quoque derivatus sit, non incommode per continuum et realem usum huc referri possunt: 2.

QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quid est huiusmodi Incompetentia? Est privatio, seu carentia legitimae Iurisdictionis, et autoritatis: propter quam, vel Actor, ab actione; vel Iudex, ab adiudicatione; vel vero Tempus, et Locus, in quibus fieri debere quid praetendebitur, a prosecutione ipsius, amoventur.

QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quid est huiusmodi Incompetentia? Est privatio, seu carentia legitimae Iurisdictionis, et autoritatis: propter quam, vel Actor, ab actione; vel Iudex, ab adiudicatione; vel vero Tempus, et Locus, in quibus fieri debere quid praetendebitur, a prosecutione ipsius, amoventur.

QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quid est huiusmodi Incompetentia? Est privatio, seu carentia legitimae Iurisdictionis, et autoritatis: propter quam, vel Actor, ab actione; vel Iudex, ab adiudicatione; vel vero Tempus, et Locus, in quibus fieri debere quid praetendebitur, a prosecutione ipsius, amoventur.

tibi de omnibus, suo loco, et tempore, singillatim disputare et excipere, si necesse foret. QUAESTIO DECIMA SEXTA. / Potestne aliquando aliqua Depositio; vel variatio aliquorum verborum fieri per Actorem in Actione, vel Iudicialibus suis? Potest, ast non simpliciter, sed remanente perfecto orationis sensu, idque cum

et excipere, si necesse foret. QUAESTIO DECIMA SEXTA. / Potestne aliquando aliqua Depositio; vel variatio aliquorum verborum fieri per Actorem in Actione, vel Iudicialibus suis? Potest, ast non simpliciter, sed remanente perfecto orationis sensu, idque cum onere. Et Paria quoque petenti Reo, Iudicialiter conceduntur. Verum, ubi

Potest, ast non simpliciter, sed remanente perfecto orationis sensu, idque cum onere. Et Paria quoque petenti Reo, Iudicialiter conceduntur. Verum, ubi simplex tantum alicuius in causam attracti fit Exmissio ex Actione, vel Iudicialibus: ea simpliciter sine onere, et paribus concedi solet. QUAESTIO DECIMA SEPTIMA. / Quibus vero Tempus Causae remorari vel prorogari

in causam attracti fit Exmissio ex Actione, vel Iudicialibus: ea simpliciter sine onere, et paribus concedi solet. QUAESTIO DECIMA SEPTIMA. / Quibus vero Tempus Causae remorari vel prorogari poterit? Hisce: Partium non admonitione, ut iam praemissum est, Quaest. 4. Annuali prorogatione Dominorum Praelatorum: 2. tit. 50. Similiter Pupillorum, ad

Nec non viduarum, passim, iam durante annuo luctus earundem tempore. Absentia eorum, quibus publica Regni Constitutione, legitima Prorogatio admissa est: nimirum, qui extra fines, et oras Regni, in castris, et in servitiis, vel in legationibus Regiis, vel Regni fuerint; vel in bello, debito tempore, cum caeteris proficiscentes, occupabuntur. Ex quibus tamen, si qui indebite huiusmodi Prorogationibus usi fuerint, in Emenda linguae eo facto

iam durante annuo luctus earundem tempore. Absentia eorum, quibus publica Regni Constitutione, legitima Prorogatio admissa est: nimirum, qui extra fines, et oras Regni, in castris, et in servitiis, vel in legationibus Regiis, vel Regni fuerint; vel in bello, debito tempore, cum caeteris proficiscentes, occupabuntur. Ex quibus tamen, si qui indebite huiusmodi Prorogationibus usi fuerint, in Emenda linguae eo facto convincentur: 2. Matth.

luctus earundem tempore. Absentia eorum, quibus publica Regni Constitutione, legitima Prorogatio admissa est: nimirum, qui extra fines, et oras Regni, in castris, et in servitiis, vel in legationibus Regiis, vel Regni fuerint; vel in bello, debito tempore, cum caeteris proficiscentes, occupabuntur. Ex quibus tamen, si qui indebite huiusmodi Prorogationibus usi fuerint, in Emenda linguae eo facto convincentur: 2. Matth. art. 6. Et 1. Vlad.

quod omnes Causae, ex vi publicarum Constitutionum Regni, juxta suas aetates, hoc est, antiquitatem, a prima die Citationis sumendam, levari debent: art. 51. anni 1550. Et 4. Ulad. art. 3. et non novae, vel recens motae, priores et antiquiores praecedere. Serie autem; ut Causae vel unius generis, inter Causas alterius generis confuse; vel etiam unius ejusdemque generis anticipative aliae ante alias non leventur, sed omnes in

aetates, hoc est, antiquitatem, a prima die Citationis sumendam, levari debent: art. 51. anni 1550. Et 4. Ulad. art. 3. et non novae, vel recens motae, priores et antiquiores praecedere. Serie autem; ut Causae vel unius generis, inter Causas alterius generis confuse; vel etiam unius ejusdemque generis anticipative aliae ante alias non leventur, sed omnes in sua propria serie et ordine, nullo discrimine Iudicum, vel aliorum quorumvis

levari debent: art. 51. anni 1550. Et 4. Ulad. art. 3. et non novae, vel recens motae, priores et antiquiores praecedere. Serie autem; ut Causae vel unius generis, inter Causas alterius generis confuse; vel etiam unius ejusdemque generis anticipative aliae ante alias non leventur, sed omnes in sua propria serie et ordine, nullo discrimine Iudicum, vel aliorum quorumvis habito: ac primo quidem majores, postea minores; hoc est

autem; ut Causae vel unius generis, inter Causas alterius generis confuse; vel etiam unius ejusdemque generis anticipative aliae ante alias non leventur, sed omnes in sua propria serie et ordine, nullo discrimine Iudicum, vel aliorum quorumvis habito: ac primo quidem majores, postea minores; hoc est primo loco Causae, factum Bonorum concernentes, (licet aliqui istum usum non admittant.) Secundo, Quinque Casuum. Et Tertio, aliorum Actuum

duos annos incurrit: 1. tit. 78. QUAESTIO VIGESIMA. / Potestne aliquo remedio Praescriptio praecaveri? Potest, vel Litis motione, vel etiam absque illa, per literas Prohibitorias et Protestatorias, coram aliquibus personis authenticis, vel in locis credibilibus rite et legitime factas, ac postea in Iudicio Contradictorio, cum opus

duos annos incurrit: 1. tit. 78. QUAESTIO VIGESIMA. / Potestne aliquo remedio Praescriptio praecaveri? Potest, vel Litis motione, vel etiam absque illa, per literas Prohibitorias et Protestatorias, coram aliquibus personis authenticis, vel in locis credibilibus rite et legitime factas, ac postea in Iudicio Contradictorio, cum opus fuerit, productas.

QUAESTIO VIGESIMA. / Potestne aliquo remedio Praescriptio praecaveri? Potest, vel Litis motione, vel etiam absque illa, per literas Prohibitorias et Protestatorias, coram aliquibus personis authenticis, vel in locis credibilibus rite et legitime factas, ac postea in Iudicio Contradictorio, cum opus fuerit, productas. Siquidem et Litis motio, Triginta duorum annorum spacium complectitur; et si interim prosecuta non

et diem praedictum prohibitionem facere debent: citato tit. 15. part. 3. Sic Ius quoque Ecclesiae, et Ius etiam Regium, tam in Bonis, quam in Causarum similiter motionibus, ratione eorundem institutis, vel instituendis, terminos suos sequuntur. QUAESTIO VIGESIMA PRIMA. / An currat Praescriptio, in Bonis Impignoratitiis, ac inter Fratres, vel in Metis

institutis, vel instituendis, terminos suos sequuntur. QUAESTIO VIGESIMA PRIMA. / An currat Praescriptio, in Bonis Impignoratitiis, ac inter Fratres, vel in Metis quoque rectificandis, aut etiam in Iuribus Dotaliciis, et Quartaliciis? Quanquam VVerböczi, 1. tit. 81. et 82. distinguens Praescriptionem, secundum diversas personas, dicat ipsam, quo ad

in Metis quoque rectificandis, aut etiam in Iuribus Dotaliciis, et Quartaliciis? Quanquam VVerböczi, 1. tit. 81. et 82. distinguens Praescriptionem, secundum diversas personas, dicat ipsam, quo ad Dantem vel Impignorantem, non esse admittendam in Bonis Impignoratitiis. Quia is sic pacificatur; dum et quandocunque ea redimere poterit: Stylus (sicut nec in Motionibus Causarum, eorundem Bonorum Impignoratitiorum,

autem eadem ratio sit, secundum Dialecticos: verius existimandum puto, contra neutrum admittendam esse. Quia sicut in talibus Bonis repetendis, ex parte Dantis non praescribitur: ita et Recipiens eadem, etiam post binariam, vel ternariam Praescriptionem, etsi Ius quoque Regium in iis impetratum habuerit, eidem remittere debeat; non videtur, in quo praescribi possit amplius contra ipsum. Nisi forte, vel in Pecunia, quam amittere, et Bona

ita et Recipiens eadem, etiam post binariam, vel ternariam Praescriptionem, etsi Ius quoque Regium in iis impetratum habuerit, eidem remittere debeat; non videtur, in quo praescribi possit amplius contra ipsum. Nisi forte, vel in Pecunia, quam amittere, et Bona danti gratis remittere deberet; vel in Literis Impignoratitiis prioribus, quandoquidem iam inefficaces esse censentur, et aliae necessario petendae videntur, ad continuandam ulteriorem

etsi Ius quoque Regium in iis impetratum habuerit, eidem remittere debeat; non videtur, in quo praescribi possit amplius contra ipsum. Nisi forte, vel in Pecunia, quam amittere, et Bona danti gratis remittere deberet; vel in Literis Impignoratitiis prioribus, quandoquidem iam inefficaces esse censentur, et aliae necessario petendae videntur, ad continuandam ulteriorem Bonorum possessionem. Quod tamen neutrum adhuc usitatum esse apparet.

Posonii. At Corporales, seu Integrae Possessiones, sub inclusionibus, quarumcunque Literarum Metalium, annihilari et occupari non possunt, quia tempore Condescensionis, non fuit reclamatum per eum, ad quem talis Terra, vel Meta pertinebat. Et ideo, pro iis quoque certa particularis meta, ex omnibus limitari debebit, virtute incursae iam Praescriptionis: 1. tit. 85. Similiter, nec in Dotalitiorum, ac

sanguinis, excludit Praescriptionem: ita quoque unio Coniugalis vinculi, inter maritum et uxorem, 1. tit. 48. arcet ipsam. Et si Uxor ipsa demortua extiterit: nihilominus tamen liberi; si quos post se reliquerit, vel parentes, aut propinquiores ipsius, huiusmodi Iura acquirere poterunt: 1. tit. 93. et 100. Adulterae tamen, non Dotalitium, sed res Paraphernales solummodo, recuperandi potestatem habebunt liberi, vel fratri:

reliquerit, vel parentes, aut propinquiores ipsius, huiusmodi Iura acquirere poterunt: 1. tit. 93. et 100. Adulterae tamen, non Dotalitium, sed res Paraphernales solummodo, recuperandi potestatem habebunt liberi, vel fratri: 1. tit. 105. Quia Iure natura Parentes liberis, et e contra Liberi Parentibus acquirunt: 1. tit. 53. Tum etiam, quod sanguis stirpis eiusdem, semper sese mutuo respicit, et ad se invicem

QUAESTIO VIGESIMA SECUNDA. / Quibus temporibus Praescriptio currere non soleat? Hisce: nempe, cum quis in Turcarum, Sarracenorum, Tartarorum, aut aliorum infidelium captivitatem incideret, tum postea ex ea elapsus, vel etiam aliter, ad propria veniens, poterit illa, nulla obstante Praescriptione, Iuridico processu acquirere; quod, Secundum Civiles, Iure Postliminii dici solet, quo cum qui ab hostibus captus erat, et in fines nostros

tantum; quod idem est, atque apud nos, Praescriptione non obstante. Siquidem Ius huiusmodi illegitimi possessoris, adveniente Proprietario haerede, rescinditur et cassatur, ac si necdum in talibus Bonis praescripsisset. Vel, ut alii dicunt: Postliminium, est integra recuperatio pristini status, in quo quis fuit, ante captivitatem perinde ac si medio tempore, in hostium potestate non fuisset. Sic et Filius, ex pietate Patrem in exilium secutus,

unde nostri hanc opinionem desumpserint: nisi forte ex eo, quod Nobiles, hoc est, in Libero statu existentes, nisi legitime citati et ordine Iudiciario convicti; in personis, rebus, et bonis eorum, ad nullius clamorem; preces vel instantiam, impediri debent; 7. tit. 9. Et 1. Vlad. art. 11. Et 12. aliisque passim in locis. Vel etiam, ex Contrariorum consequentia; ut sicut ipsi propria libertate spoliati, et in aliena potestate

legitime citati et ordine Iudiciario convicti; in personis, rebus, et bonis eorum, ad nullius clamorem; preces vel instantiam, impediri debent; 7. tit. 9. Et 1. Vlad. art. 11. Et 12. aliisque passim in locis. Vel etiam, ex Contrariorum consequentia; ut sicut ipsi propria libertate spoliati, et in aliena potestate constituti. Contra neminem agere possint: ita vicissim, neque aliis contra eosdem procedere permittitur; ex eoque nullae

consequentia; ut sicut ipsi propria libertate spoliati, et in aliena potestate constituti. Contra neminem agere possint: ita vicissim, neque aliis contra eosdem procedere permittitur; ex eoque nullae actiones in eos cadere, vel contra eos fieri interim possunt: sed illis, Iure Postliminii; his autem fictitio quodam Iure suspensivo, et pendenti, donec vel eliberentur, vel Iuris ordine convincantur, ex benignitate naturae succurri solet, quae ex se

neque aliis contra eosdem procedere permittitur; ex eoque nullae actiones in eos cadere, vel contra eos fieri interim possunt: sed illis, Iure Postliminii; his autem fictitio quodam Iure suspensivo, et pendenti, donec vel eliberentur, vel Iuris ordine convincantur, ex benignitate naturae succurri solet, quae ex se aliis compati et indulgere consuevit; iuxta illud Terentianum, in Heautont. Act. 1. Scena 1. Omnes homines

contra eosdem procedere permittitur; ex eoque nullae actiones in eos cadere, vel contra eos fieri interim possunt: sed illis, Iure Postliminii; his autem fictitio quodam Iure suspensivo, et pendenti, donec vel eliberentur, vel Iuris ordine convincantur, ex benignitate naturae succurri solet, quae ex se aliis compati et indulgere consuevit; iuxta illud Terentianum, in Heautont. Act. 1. Scena 1. Omnes homines sumus, et nihil humani

nostro reperire est; ideo aliunde Definitionem ipsorum mutuantes, declarare debemus, quid sint. Est igitur Iustus Titulus index, per quem indicatur, aliqua possidendi legitima causa, sufficiens scilicet ad tale Dominium vel acquirendum, vel retinendum, in re naturali, vel civili. Dictus a Tuendo: quod factum Autoris tueatur. Cui additur Adiectivum (Iustus) quo indicatur, possessorem talia Bona iuste, et cum veritate Iuris

est; ideo aliunde Definitionem ipsorum mutuantes, declarare debemus, quid sint. Est igitur Iustus Titulus index, per quem indicatur, aliqua possidendi legitima causa, sufficiens scilicet ad tale Dominium vel acquirendum, vel retinendum, in re naturali, vel civili. Dictus a Tuendo: quod factum Autoris tueatur. Cui additur Adiectivum (Iustus) quo indicatur, possessorem talia Bona iuste, et cum veritate Iuris possidere. Et tales sunt

debemus, quid sint. Est igitur Iustus Titulus index, per quem indicatur, aliqua possidendi legitima causa, sufficiens scilicet ad tale Dominium vel acquirendum, vel retinendum, in re naturali, vel civili. Dictus a Tuendo: quod factum Autoris tueatur. Cui additur Adiectivum (Iustus) quo indicatur, possessorem talia Bona iuste, et cum veritate Iuris possidere. Et tales sunt omnes modi; quibus rerum

civili. Dictus a Tuendo: quod factum Autoris tueatur. Cui additur Adiectivum (Iustus) quo indicatur, possessorem talia Bona iuste, et cum veritate Iuris possidere. Et tales sunt omnes modi; quibus rerum Dominia, vel Iure Gentium, vel vero Civili acquiruntur; quos nos iam, Leges et Iura Regni appellamus: supra, quaest. 10. cap. 1. Bona Fides vero, est syncera illaesaeque

Tuendo: quod factum Autoris tueatur. Cui additur Adiectivum (Iustus) quo indicatur, possessorem talia Bona iuste, et cum veritate Iuris possidere. Et tales sunt omnes modi; quibus rerum Dominia, vel Iure Gentium, vel vero Civili acquiruntur; quos nos iam, Leges et Iura Regni appellamus: supra, quaest. 10. cap. 1. Bona Fides vero, est syncera illaesaeque conscientia, unum quemque

et Iura Regni appellamus: supra, quaest. 10. cap. 1. Bona Fides vero, est syncera illaesaeque conscientia, unum quemque certo excusans de ignorantia rei alienae, quam vel tradit alii, vel accipit ab alio, aut aliter qualitercunque de praemisso iam Iure possidet; prouti et Antiqui Iuris Regula dici solet: Bona Fides, tantundem possidendi praestat, quantum veritas, quoties Lex impedimento non

appellamus: supra, quaest. 10. cap. 1. Bona Fides vero, est syncera illaesaeque conscientia, unum quemque certo excusans de ignorantia rei alienae, quam vel tradit alii, vel accipit ab alio, aut aliter qualitercunque de praemisso iam Iure possidet; prouti et Antiqui Iuris Regula dici solet: Bona Fides, tantundem possidendi praestat, quantum veritas, quoties Lex impedimento non est. Unde tunc

QUAESTIO VIGESIMA QUARTA. / Recense breviter et summarie, Quot species Praescriptionis, seu certi temporis Iudiciarii, enumerari possunt? Cum multa in certo tempore, vel a Lege Statuto, vel ab antiqua iam Consuetudine observato, fieri, vel non fieri dicantur; non abs re fuerit, hic aliquot Exempla istius temporis seu Praescriptionis annotare, ut quaeque a quolibet statim cognosci, et

QUAESTIO VIGESIMA QUARTA. / Recense breviter et summarie, Quot species Praescriptionis, seu certi temporis Iudiciarii, enumerari possunt? Cum multa in certo tempore, vel a Lege Statuto, vel ab antiqua iam Consuetudine observato, fieri, vel non fieri dicantur; non abs re fuerit, hic aliquot Exempla istius temporis seu Praescriptionis annotare, ut quaeque a quolibet statim cognosci, et intelligi possint. Sunt

QUARTA. / Recense breviter et summarie, Quot species Praescriptionis, seu certi temporis Iudiciarii, enumerari possunt? Cum multa in certo tempore, vel a Lege Statuto, vel ab antiqua iam Consuetudine observato, fieri, vel non fieri dicantur; non abs re fuerit, hic aliquot Exempla istius temporis seu Praescriptionis annotare, ut quaeque a quolibet statim cognosci, et intelligi possint. Sunt igitur huius Temporis seu Praescriptionis, quae

Praescriptionis, quae magis et quasi quotidie occurunt, Una et viginti species. Quarum. Prima, est Unius diei; quo revocamus Procuratoris responsionem, eodem die sine onere: Quaest. 22. cap. 8. vel prohibemus Proclamationes Iudicialium, prima, secunda, et etiam tertia die, primis quatuor diebus absque onere: Quaest. 10. cap. 3. Secunda, est Trium dierum; quando post

Tertia, est Octo dierum; quando vigore Literarum Prohibitionalium, octavo die ante terminum prohibemus quempiam a Iuramentali depositione, vel communi Inquisitione: Quaest. 14. cap. 5. vel quando Iudicia suspenduntur, per Maiorem Hebdomadam. Quarta, est Decem dierum; intra quos Literae Sententionales, per Nonvenientiam extradari

Prohibitionalium, octavo die ante terminum prohibemus quempiam a Iuramentali depositione, vel communi Inquisitione: Quaest. 14. cap. 5. vel quando Iudicia suspenduntur, per Maiorem Hebdomadam. Quarta, est Decem dierum; intra quos Literae Sententionales, per Nonvenientiam extradari non debent: quin imo, intra eosdem semper absque Literis Inhibitoriis,

cum onere, art. 39. anni 1545. Et Quaest. 10. cap. 3. Quinta, est dierum Quindecim; ut dum quispiam legitime citatur, decimo quinto die prius, ante terminum Iudiciorum, vel quando testes ex aliena Provincia, Civitate, Comitatu, vel alio loco, coguntur ibi stare intra hos dies, ubi producti sunt: quibus tandem elapsis, libere dimitti, et discedere possunt. Quod communiter inter Negotiatores

cap. 3. Quinta, est dierum Quindecim; ut dum quispiam legitime citatur, decimo quinto die prius, ante terminum Iudiciorum, vel quando testes ex aliena Provincia, Civitate, Comitatu, vel alio loco, coguntur ibi stare intra hos dies, ubi producti sunt: quibus tandem elapsis, libere dimitti, et discedere possunt. Quod communiter inter Negotiatores observari consuevit. Sexta, est Quadraginta dierum, ut

1. Septima, est Quinquaginta dierum; ut dum alibi, ex antiqua loci consuetudine, Iudicia suspenduntur a Dominica invocavit, usque ad Dominicam in Albis: 15. quaest. 4. Vel quando quispiam datus alicui in Tutorem, vel Curatorem, tale onus subire noluerit; poterit intra hos dies recusare, alias exactis ipsis non exauditur, Iure Civili. Octava, est Sexaginta dierum: ut Literarum

Septima, est Quinquaginta dierum; ut dum alibi, ex antiqua loci consuetudine, Iudicia suspenduntur a Dominica invocavit, usque ad Dominicam in Albis: 15. quaest. 4. Vel quando quispiam datus alicui in Tutorem, vel Curatorem, tale onus subire noluerit; poterit intra hos dies recusare, alias exactis ipsis non exauditur, Iure Civili. Octava, est Sexaginta dierum: ut Literarum Citatoriarum, Admonitoriarum, Compulsoriarum ad faciendam

neque taliter etiam ad eos, prima vota resumpturae, redire volunt; adeo iam coniugalis fides remissa est, et sanctae continentiae vinculum atque meritum labefactari et dissolvi coepit. Cum tamen neque propter longam absentiam, vel huiusmodi captivitatem maritorum, aliis nubere; neque eosdem redeuntes aspernari, et refugere, sed omnino ad eosdem redire, et relictis secundis, vel etiam tertiis, prioribus cohabitare deberent, iuxta Canonicas sanctiones,

labefactari et dissolvi coepit. Cum tamen neque propter longam absentiam, vel huiusmodi captivitatem maritorum, aliis nubere; neque eosdem redeuntes aspernari, et refugere, sed omnino ad eosdem redire, et relictis secundis, vel etiam tertiis, prioribus cohabitare deberent, iuxta Canonicas sanctiones, 34. quaest. 1. et 2. Duodecima, est annorum Duodecim: hoc est legitimae aetatis Pupillorum quibus

sibi in iis acquirunt; uti hoc loco de Praescriptione agimus. Et haec Praescriptio non solum ad substantiam praenotatorum Bonorum, seu Iurium possessionariorum sese extendit, sed etiam ad Processus Causarum super iisdem, vel iam motarum, vel etiam eo usque movendarum; quandocunque scilicet quispiam, intra praedictos hoc Triginta duos annos, ratione eorum alicui litem intentare, et contra ipsum causam movere voluerit, semper id ei de Iure et

acquirunt; uti hoc loco de Praescriptione agimus. Et haec Praescriptio non solum ad substantiam praenotatorum Bonorum, seu Iurium possessionariorum sese extendit, sed etiam ad Processus Causarum super iisdem, vel iam motarum, vel etiam eo usque movendarum; quandocunque scilicet quispiam, intra praedictos hoc Triginta duos annos, ratione eorum alicui litem intentare, et contra ipsum causam movere voluerit, semper id ei de Iure et Lege Regni facere

nona, est annorum Sexaginta; intra et citra quos, bene; sed non ultra aut extra humanum seu vivum testimonium consistere potest: 1. tit. 74. et 82. Vigesima, est annorum Septuaginta, vel ultra Sexaginta annos: quibus, vocati ad publicos Honores, Officia, et Dignitates, nec non etiam Tutelarum, et Curationem corporales administrationes, propter senium et declinatis iam aetatis imbecillitatem, ab iis

destruitur per Calumniam? Sic videlicet; si quis allegaverit, et statim in continenti literali documento probaverit, Actorem unam et eandem rem, duplici colore, seu via acquirere, aut se iam superinde absolutum esse. Vel, si dixerit, Causam semel ordine Iuris definitam, iterum per Actorem, absque gratia Principis, et Novi Iudicii resuscitatam: 2. tit. 70. De qua vide plura. cap. 9. de Sententiis, in

cap. 9. de Sententiis, in proprio loco. QUAESTIO VIGESIMA SEXTA. / Licebitne aliquando post Allegationem Praescriptionis, vel Calumniae, ad praedictam iam Condescensionem Causae regredi? Nunquam plane. Quia qui Praescriptionem, vel Calumniam allegavit, is directe iam ad rem respondit. Atque ideo nisi probaverit illas intervenisse; de

QUAESTIO VIGESIMA SEXTA. / Licebitne aliquando post Allegationem Praescriptionis, vel Calumniae, ad praedictam iam Condescensionem Causae regredi? Nunquam plane. Quia qui Praescriptionem, vel Calumniam allegavit, is directe iam ad rem respondit. Atque ideo nisi probaverit illas intervenisse; de plano, et de simplici, causa cadere consuevit, cum hae sint vere reales responsiones, cur scilicet In causam-attractus

QUAESTIO VIGESIMA SEPTIMA. / Quid Cautela, Cautio, Caute, Cautus, Cavere, et Cautum esse significant? Cautela, seu Cautio, veniunt a verbo Caveo, vel cavo; quod idem significat, ac provideo, prospicio, consulo, et diligentiam adhibeo. Inde Cautela, seu Cautio, significat quandam providentiam, qua avertimus et vitamus aliquid, ne nobis accidat. Et haec fit, Partim in

idem significat, ac provideo, prospicio, consulo, et diligentiam adhibeo. Inde Cautela, seu Cautio, significat quandam providentiam, qua avertimus et vitamus aliquid, ne nobis accidat. Et haec fit, Partim in Literis; dum eas, vel ita arcte et provide describimus, ut nihil damni nobis ex iis elici queat; vel etiam Replicativis, sive Expositoriis clausulis, quas Superabundantes Cautelas dicimus, ampliamus et declaramus, ut id, quod effectum iri

Cautela, seu Cautio, significat quandam providentiam, qua avertimus et vitamus aliquid, ne nobis accidat. Et haec fit, Partim in Literis; dum eas, vel ita arcte et provide describimus, ut nihil damni nobis ex iis elici queat; vel etiam Replicativis, sive Expositoriis clausulis, quas Superabundantes Cautelas dicimus, ampliamus et declaramus, ut id, quod effectum iri volumus, expressius intelligatur; unde quoque dici solet, Abundans Cautela non

ampliamus et declaramus, ut id, quod effectum iri volumus, expressius intelligatur; unde quoque dici solet, Abundans Cautela non nocet: Partim in Dictis, sive Verbis; ut dum Procuratores cavent sibi, ne vel ipsi tale quippiam dicant, cuius ipsos poenitere possit; vel etiam adversario admittant, quod ipsis, et principalibus eorum nocivum foret. Ideoque in principio statim protestando, varie excipere soliti sunt. Ex quo tandem

expressius intelligatur; unde quoque dici solet, Abundans Cautela non nocet: Partim in Dictis, sive Verbis; ut dum Procuratores cavent sibi, ne vel ipsi tale quippiam dicant, cuius ipsos poenitere possit; vel etiam adversario admittant, quod ipsis, et principalibus eorum nocivum foret. Ideoque in principio statim protestando, varie excipere soliti sunt. Ex quo tandem huiusmodi Cautelae, seu Cautiones iam apud illos, pro

foret. Ideoque in principio statim protestando, varie excipere soliti sunt. Ex quo tandem huiusmodi Cautelae, seu Cautiones iam apud illos, pro Exceptionibus haberi consueverunt. Cautum esse, vel Cavere, multipliciter sumi videtur. Nunc enim idem significat, quod provisum et prospectum esse. Nunc pro eo, quod est, vel statutum vel prohibitum esse: ut dum dicimus; Cautum est lege, ne Nobiles Iuri sistantur;

Cautelae, seu Cautiones iam apud illos, pro Exceptionibus haberi consueverunt. Cautum esse, vel Cavere, multipliciter sumi videtur. Nunc enim idem significat, quod provisum et prospectum esse. Nunc pro eo, quod est, vel statutum vel prohibitum esse: ut dum dicimus; Cautum est lege, ne Nobiles Iuri sistantur; 1. tit. 9. sed citentur; id est, statutum et prohibitum est. Nunc demum pro eo, quod securum esse: ut dum alicui

illos, pro Exceptionibus haberi consueverunt. Cautum esse, vel Cavere, multipliciter sumi videtur. Nunc enim idem significat, quod provisum et prospectum esse. Nunc pro eo, quod est, vel statutum vel prohibitum esse: ut dum dicimus; Cautum est lege, ne Nobiles Iuri sistantur; 1. tit. 9. sed citentur; id est, statutum et prohibitum est. Nunc demum pro eo, quod securum esse: ut dum alicui pignore, vel

vel prohibitum esse: ut dum dicimus; Cautum est lege, ne Nobiles Iuri sistantur; 1. tit. 9. sed citentur; id est, statutum et prohibitum est. Nunc demum pro eo, quod securum esse: ut dum alicui pignore, vel fideiussione consultum facimus, dicimus; Caveo tibi capite, pro eo, quod est capitis periculo, me tibi obligo. Sic, Cavere, vel Cautum esse; fide, honore, humanitate, et aliis

ut dum alicui pignore, vel fideiussione consultum facimus, dicimus; Caveo tibi capite, pro eo, quod est capitis periculo, me tibi obligo. Sic, Cavere, vel Cautum esse; fide, honore, humanitate, et aliis id genus obligationibus, communiter iam dici assolet. Caute vero, et Cautus idem significant, quod provide, et providus.

dictae sunt Depulsoriae et Dilatoriae, ac saltem pro unaquaque Levata unam, cum prioris repetitione allegare, ut semper ex iis, pro aliis etiam Levatis et Iuridicis remediis, potissimum autem reales, Praescriptionis, Calumniae vel aliarum fortissimarum et invincibilium rationum responsiones, post factam Repulsionem, quando reddendae Repulsionis rationem dare, vel aliter etiam ad meritum Causae, respondere cogetur, reservet; quibus omnino adnitatur

etiam Levatis et Iuridicis remediis, potissimum autem reales, Praescriptionis, Calumniae vel aliarum fortissimarum et invincibilium rationum responsiones, post factam Repulsionem, quando reddendae Repulsionis rationem dare, vel aliter etiam ad meritum Causae, respondere cogetur, reservet; quibus omnino adnitatur Actorem depellere, et sese ab impetitione ipsius absolvere.

Lege, et antiqua iam Consuetudine Regni ita exposcente, amputandae: art. 49. anni 1563. Et 2. tit. 83. ad finem Garrulitas etiam, et inanis verborum profluentia, saepius priora per posteriora repetendo, vel in uno diutius immorando, non minus quam illa suprema cum nausea semper repetita crambe, fastidienda et repudianda; quae potius veritati tenebras offundit, et simplicitati laqueos tendit, quam iustitiae lucem praefert.

Quod si autem comparuerit, modo praemisso; non poterit hoc remedio uti: art. 55. anni 1550. Unde Actor cautus esse debet, ut priusquam sententiam extraxerit, bene advigilet, si prius in alia causa, per se, vel per alium comparuerit; accipiatque; superinde authenticum Testimonium ab aliquo Iudice, demonstrando eidem ipsum ad oculum, et protestando de praemissa eiusdem comparitione; alioquin sine tali testimonio nihil efficiet. Ast

termino dari soleret. Ac ob id, ad tollendam huiusmodi vanam opinionem, cautum est, 6. Vlad. art. 14. quod huiusmodi Inhibitiones, etiam per Novum iudicium factae, illis ne suffragentur, qui prius in Octavis, vel Brevibus Iudiciis comparuerint. Veruntamen, si post factam Inhibitionem comparuerint; nulli gravamini propterea subiacebunt. Ita deliberatum est Posonii, Anno 1612.

SECUNDA. / Quid est Inhibitio? Est Iuridicum remedium, quo Sententia, ob Non venientiam Rei pro parte Actoris comparentis, iuxta acquisitionem suam, per Iudicem ad executionem extradata, medio testimonii Capituli, vel Conventus, in cuius processu Reus existit, vel inveniri poterit, vigore Literarum Inhibitionalium Iudicis ordinarii, ad dictum Capitulum. Vel Conventum datarum, inhibetur: art. 55. anni 1550. revocaturque

Iuridicum remedium, quo Sententia, ob Non venientiam Rei pro parte Actoris comparentis, iuxta acquisitionem suam, per Iudicem ad executionem extradata, medio testimonii Capituli, vel Conventus, in cuius processu Reus existit, vel inveniri poterit, vigore Literarum Inhibitionalium Iudicis ordinarii, ad dictum Capitulum. Vel Conventum datarum, inhibetur: art. 55. anni 1550. revocaturque ad eundem Iudicem, denuo discutienda, virtute

acquisitionem suam, per Iudicem ad executionem extradata, medio testimonii Capituli, vel Conventus, in cuius processu Reus existit, vel inveniri poterit, vigore Literarum Inhibitionalium Iudicis ordinarii, ad dictum Capitulum. Vel Conventum datarum, inhibetur: art. 55. anni 1550. revocaturque ad eundem Iudicem, denuo discutienda, virtute Novi Iudicii Inhibitioni annexi: Stylus. Ubi Nota: I. Quod

Imo etiam post peractam Executionem, in locis credibilibus, dum adhuc Literae Relatoriae, superinde extra datae non fuerint. Et ratio est, quia nondum plene finita est Executio, propter arrestationem Relatoriarum in Capitulo vel Conventu; et quia vis Citationis, exinde adhuc robur suum habet. Recens exemplum est, Spectabilis ac Magnifici Domini Ladislai Pethe, ratione cuiusdam Domus, in oppido

ratione cuiusdam Domus, in oppido Neuzidel ad stagnum Fertő in Capitulo Posoniensi factae Inhibitionis. II. Quod haec Inhibitio: primo et principaliter dirigitur ad Capitulum, vel Conventum, ut Testimonia sua ad talem executionem peragendam, non transmittant: vel, si iam transmisissent, eadem ab inde revocent, et secundario ac consequenter tandem, per testimonia eorundem, Actor inhibetur ab

Neuzidel ad stagnum Fertő in Capitulo Posoniensi factae Inhibitionis. II. Quod haec Inhibitio: primo et principaliter dirigitur ad Capitulum, vel Conventum, ut Testimonia sua ad talem executionem peragendam, non transmittant: vel, si iam transmisissent, eadem ab inde revocent, et secundario ac consequenter tandem, per testimonia eorundem, Actor inhibetur ab executione latae pro se sententiae; atque etiam evocatur ad recipiendum Novum, causa in

revocent, et secundario ac consequenter tandem, per testimonia eorundem, Actor inhibetur ab executione latae pro se sententiae; atque etiam evocatur ad recipiendum Novum, causa in eadem, Iudicium, aliquando per idem Capitulum vel Conventum; et aliquando per aliud, ac alium, in cuius nimirum processu extiterit, in hunc modum allegando: Quod si Iuri consonaret, et aequitati videretur, extunc idem Protestans, vos simul, et praefatam

conveniret, eidem denuo respondere vellet, promptusque esset et paratus, Styl. Et non ut Decius sentit, Non evocare, sed solum Protestari, de facta Inhibitione, in Capitulo, vel Conventu. III. Quod fiat in Causis solummodo longis, et non in brevibus per Insinuationem motis: quia alias unico termino non finirentur; 1. Vlad. art. 54. Nec obstat, Titulus 77.

Regni, in facto Calumniae condemnatur, Actorque causam suam obtentam habet, et Actione sua eo facto potiri debet: 5. Vlad. art. 11. hoc est, facta exinde Evocatione, debet Literas Rescriptionales ex Capitulo, vel Conventu excipere, et seriem ipsius Inhibitionis, ac Evocationis, infra Decimum quintum diem, diei ipsius Evocationis reportare. Alioquin enim si id facere neglexerit, et Actor Paria huiusmodi literarum Rescriptionalium

Actor quoque dictae Sententiae, Paria petit; et dantur eidem, de Iure et consuetudine Regni. Quia iam Sententia conscripta, non illius est, sed In-causam-attracti. Et sic uterque ad primordia Causae regreditur. Ubi autem (I) vel Inhibens, cum Inhibitione procedere nolit: tunc (A) ex Paribus Inhibitionis, modo proxime praemisso, extractis, procedere solet; ne scilicet negligentia, vel omissione

autem (I) vel Inhibens, cum Inhibitione procedere nolit: tunc (A) ex Paribus Inhibitionis, modo proxime praemisso, extractis, procedere solet; ne scilicet negligentia, vel omissione Inhibentis, Causa in longum protrahatur, et alioquin (A) Causae bene fidens, damnum patiatur. QUAESTIO QUINTA. / Postea quid agendum?

novam rationem dare oportebit. Ubi Notandum: I. Quod cum fiat verbaliter eodem die statim, non solet fieri virtute Literarum Prohibitoriarum alicuius Iudicis ordinarii: et ideo nullae huiusmodi Literae super ea extant, vel inveniuntur in Stylo. II. De praedicto exsolvendo Onere, variant inter se multi. Alii enim dicunt, communiter exsolvendum semper Tribus florenis: et Alii, inter quos est Decius, si Actor fuerit, cum Sex florenis; si

QUAESTIO SEPTIMA. / Potestne simpliciter, et absque ulla responsione fieri Prohibita? Non potest: sed semper necesse est aliquid respondere, dando aliquam rationem vel prius dictam repetendo, vel novam aliquam potius subnectendo responsionem; alioquin autem prior Convictio manebit: Ibidem. Ubi Nota: I. Quod in Causis Capitalibus, seu Criminalibus, non est bonum

QUAESTIO SEPTIMA. / Potestne simpliciter, et absque ulla responsione fieri Prohibita? Non potest: sed semper necesse est aliquid respondere, dando aliquam rationem vel prius dictam repetendo, vel novam aliquam potius subnectendo responsionem; alioquin autem prior Convictio manebit: Ibidem. Ubi Nota: I. Quod in Causis Capitalibus, seu Criminalibus, non est bonum silere, ut

Francisco Desőfi. De quo vide plura infra, Quaest. 31. cap. 9. II. Respondens ad Principalem Actionem in Iudicio, etiamsi Prohibita usus fuerit, nihilominus tamen ad Exceptionem dilatoriam, vel incompetentiae, postea non poterit regredi; sed bene in Principali causa, omnino diversum quid a priori respondere valebit. Et ideo dici solet: a Responsione reali, non dari regressum ad Exceptiones.

congruere synceritati Octavali, quae a diebus Iudiciariis excludit dies Festos. Atque ita Sex illi dies, solum de diebus Iudiciariis intelligi deberent. Et ratio est, quia quae conveniunt toti, debent convenire et partibus, vel, ut Civiles quoque loquuntur, lib. 2. Instit. tit. 20. ad §. si rem suam; quod Lex disponens de toto, intelligitur disponere de omnibus eius partibus. Et sic in proposito praesenti, si disposuit de tota

Iudiciariis intelligatur necesse est. QUAESTIO NONA. / Quare inventae sunt potissimum Prohibitae? Ideo, ut vel absens interim Reus accurrat; vel etiam praesens respirium sumat, seseque interim ad sequentem Levatam, melius responsurum praeparet; aut Procuratorem quaerat, et informet de statu Causae; vel, ut iam facere solent, tempus

necesse est. QUAESTIO NONA. / Quare inventae sunt potissimum Prohibitae? Ideo, ut vel absens interim Reus accurrat; vel etiam praesens respirium sumat, seseque interim ad sequentem Levatam, melius responsurum praeparet; aut Procuratorem quaerat, et informet de statu Causae; vel, ut iam facere solent, tempus protrahat, quod fieri non deberet.

Prohibitae? Ideo, ut vel absens interim Reus accurrat; vel etiam praesens respirium sumat, seseque interim ad sequentem Levatam, melius responsurum praeparet; aut Procuratorem quaerat, et informet de statu Causae; vel, ut iam facere solent, tempus protrahat, quod fieri non deberet. QUAESTIO DECIMA. / Quid fit tandem Sex illis ultimis diebus? Omnes Causae

solent, tempus protrahat, quod fieri non deberet. QUAESTIO DECIMA. / Quid fit tandem Sex illis ultimis diebus? Omnes Causae indifferenter, in quibuscunque vel unica intercesserit Prohibita, terminantur cum tanta severitate, ut vulgus Iuristarum, eosdem Extremum Iudicium appellare consueverit, quod scilicet amputatis omnibus cautelis, solum stricto Iure res in

Iuramentali depositione. QUAESTIO DECIMA QUARTA. / Quid est Prohibitio? Est iuridicum Remedium, cum Evocatione exinde fienda, quo una pars alteram, vel etiam se ipsam, a Iuramentali depositione; aut tam se ipsam, quam adversam partem, a Communi Inquisitione, ante Octavum diem, termini ad id praefixi, vigore Literarum Prohibitionalium alicuius Iudicis ordinarii, medio

depositione; aut tam se ipsam, quam adversam partem, a Communi Inquisitione, ante Octavum diem, termini ad id praefixi, vigore Literarum Prohibitionalium alicuius Iudicis ordinarii, medio testimonii eiusdem Capituli, vel Conventus, in cuius processu exstiterint, prohibet: art. 54. anni 1550. simulque evocat, ad recipiendam Novam responsionem causa in eadem: Stylus. Se quidem, ut Novam aliquam rationem subiungat,

vel Conventus, in cuius processu exstiterint, prohibet: art. 54. anni 1550. simulque evocat, ad recipiendam Novam responsionem causa in eadem: Stylus. Se quidem, ut Novam aliquam rationem subiungat, vel potius Iuramentum reiiciat, aut tantum tempus protrahat: adversam autem partem, ut vel Communem Attestationem, vel Iuramentalem depositionem, in solius personam

simulque evocat, ad recipiendam Novam responsionem causa in eadem: Stylus. Se quidem, ut Novam aliquam rationem subiungat, vel potius Iuramentum reiiciat, aut tantum tempus protrahat: adversam autem partem, ut vel Communem Attestationem, vel Iuramentalem depositionem, in solius personam submittat. In Comitatibus etiam fit eodem modo ante Octavum diem; sed medio Iudicis Nobilium:

Se quidem, ut Novam aliquam rationem subiungat, vel potius Iuramentum reiiciat, aut tantum tempus protrahat: adversam autem partem, ut vel Communem Attestationem, vel Iuramentalem depositionem, in solius personam submittat. In Comitatibus etiam fit eodem modo ante Octavum diem; sed medio Iudicis Nobilium: art. 53. anni 1569. Ubi Nota: Primo; Istam

In Comitatibus etiam fit eodem modo ante Octavum diem; sed medio Iudicis Nobilium: art. 53. anni 1569. Ubi Nota: Primo; Istam Prohibitionem, sicut et Inhibitionem, dirigi ad Capitulum, vel Conventum, ut quidem Iuramentalem depositionem exigere, et acceptare minime praesumat; neque literas suas Testimoniales, super non depositione praetacti iuramenti, quocunque modo extradare audeat. In Communi autem

eisdem prohibeat, et ad Decimum quintum diem, a die huiusmodi Ammonitionis, ipsi ex hinc fiendae computando, causa in ipsa Novum Iudicium, novamque Iuris revisionem, recepturam; simulque literas Adiudicatorias Iuramentales, vel Attestatorias producturam, in Curiam Regiam evocet: Stylus. Quod ipsum et Prohibens, de se ipso intelligat, necesse est. Secundo: Et si in una et eadem causa, tam Inhibitio in sententia per Nonvenit, quam

Communi Inquisitione, magis per formam tantum, quam secundum rem Novi Iudicii, in Stylo exarantur. Et tempore Discussionis quoque, non petitur ratio huiusmodi Novi iudicii, sed Prohibitionis duntaxat a Iuramentali depositione, vel communi inquisitione: Ideoque proprie Nova Iudicia dici non possunt. Tum, Quod communis quoque usus et consuetudo, solam Inhibitionem, et nunquam Prohibitionem, Novum dixerit et tenuerit Iudicium. Tum, Quod Stylus quoque

nunquam Prohibitionem, Novum dixerit et tenuerit Iudicium. Tum, Quod Stylus quoque vitiatus videri possit, ex eo, quod ut in Proverbio est, Ex uno urceolo plures exire amphoras: sic ex una forma Novi iudicii, vel Inhibitionis, plures literas super Prohibitione quoque solere fieri. Tum vero etiam ex eo, Quod ex forma Styli Novi Iudicii universi nocivi defectus et errores, in Causarum processibus emergentes, virtute Novi iudicii,

si indifferenter, uti Stylus continet, in omnibus Literis Novi Iudicii exprimitur: quomodo ergo tot Nova iudicia, in una eademque causa, etiam per modum Inhibitionis, et sub diversis terminis, intercedere possint, vel admitti debeant, unusquisque pro sua prudentia diiudicet oportet. Meo quidem tenui iudicio, in ista Prohibitione a Iuramentali depositione, et Communi Inquisitione, omnino huiusmodi Novum iudicium amovendum esset: sed

fuisset. Ac Verbum quoque illud (Inhibet) in Titulo Articuli positum, magis improprie pro Verbo (Prohibet) ex ignorantia illius, qui huiusmodi Titulos Articulis praefixit quam ex serie Articuli, vel merito rei praepositum est. Atque ita nihil mirum, si confusis earundem nominibus, idem Prohibitioni convenire visum fuit, quod et Inhibitioni convenit; sicque indifferenter utique Novum Stylus adiecerit. Vel forte iste

serie Articuli, vel merito rei praepositum est. Atque ita nihil mirum, si confusis earundem nominibus, idem Prohibitioni convenire visum fuit, quod et Inhibitioni convenit; sicque indifferenter utique Novum Stylus adiecerit. Vel forte iste Articulus intelligi debet, solum de tali casu, in quo nulla Inhibitio praecessit, vel admitti deberet. Citatum autem Exemplum; etsi quippiam in contrarium faceret; potius referendum videtur, ad Praeiudicium,

idem Prohibitioni convenire visum fuit, quod et Inhibitioni convenit; sicque indifferenter utique Novum Stylus adiecerit. Vel forte iste Articulus intelligi debet, solum de tali casu, in quo nulla Inhibitio praecessit, vel admitti deberet. Citatum autem Exemplum; etsi quippiam in contrarium faceret; potius referendum videtur, ad Praeiudicium, secundo modo sumptum, infra quaest. 13. cap. 10. Caetera vide infra,

8. QUAESTIO DECIMA QUINTA. / Sed quomodo praedicta iam Tria haec: Inhibitio, Prohibita, et Prohibitio, conveniunt inter se, vel potius differunt? Quanquam videantur pro eodem sumi; unde etiam plures confuse ac indifferenter iisdem utuntur; veluti et Quadripartitum continet, et Decius quoque in suo Syntagmate scribit, de quibus vide

latam iam, et ad exequendum extradatam sententiam, ne scilicet Actor pergat, sed potius desistat; quod vulgo dicitur Tartoztatás, viszsza valo hivás. Prohibitio, vero ad prohibendam Communem Inquisitionem; vel Iuramentalem depositionem, ne videlicet ipsas facere incipiat; quod vulgo dicitur, Tyltás. Et inter has quoque Prohibitio generalior est, quam Inhibitio,

rei, seu passivam significationem verbi sui (prohibetur) a quo descendit, quam actum significat; ut sit sensus; prohibita scilicet res, vel causa aliqua, aut quippiam aliud. Ast si pro nomine Substantivo, uti et debet in hoc proposito; (quia alias duo adiectiva, nullum faceret sensum) accipiatur, pro eoque sumatur, quod vulgo Tilalom

admittitur? Repulsio est Iuridicum remedium, quo, Pars in causa triumphans, per Alteram partem in causa succumbentem, ab Executione, latae per Iudicem sententiae, coram vicinis et commetaneis, evaginato gladio, vel alio quopiam, ad id apto instrumento ostenso, et minaciter vibrato, violenter propellitur. Vel ut Tripartitum habet 2. tit. 73. Est partis in causa triumphantis, per Alteram partem in causa succumbentem ab

Alteram partem in causa succumbentem, ab Executione, latae per Iudicem sententiae, coram vicinis et commetaneis, evaginato gladio, vel alio quopiam, ad id apto instrumento ostenso, et minaciter vibrato, violenter propellitur. Vel ut Tripartitum habet 2. tit. 73. Est partis in causa triumphantis, per Alteram partem in causa succumbentem ab Executione latae per Iudicem sententiae, violenta quaedam propulsio. Quae semel tantum fieri

esse videtur Inhibitioni, quia illa, uti iam praemissum est, extra dominium fit: Repulsio autem omnino de dominio fieri debet, si cum violentia quadam: repellit Actorem a bonis suis, eorundemque ingressu. Vel si etiam non repelleret, sed solum in Arcem, Caput utpote bonorum litigiosorum non admitteret; nihilominus tamen pro Repulsione reputaretur; quia sola non admissio, Repulsionem ipsam importat. Quod idem est,

bifariam fit. I. Ad Iudiciariam sententiam ex sede exmissam, et tunc non est necesse repellentem citare; sed sufficit Executionem impeditam esse. Unde et Iudex Capitulo vel Conventui mandat, ut seriem solum huiusmodi Executionis, ut fuerit expedita, ad decimum quintum diem, ultimi diei ipsius Executionis, legitime perdurando, sibi rescribat. Stylus. Ex quo colligitur, Literas

ut fuerit expedita, ad decimum quintum diem, ultimi diei ipsius Executionis, legitime perdurando, sibi rescribat. Stylus. Ex quo colligitur, Literas Repulsionales, esse solum Rescriptionales dicti Capituli, vel Conventus, super praetacta sententiae executione. II. In causis divisionum; et tunc solum necessarium est, citare Repellentem; quia cum adhuc nullus sit eius processus in sede, neque impediri potuit eius Executio; atque ita

art. 12. anni 1536. III. Quod etsi in aliqua causa Repulsio praeclusa fuerit; Nihilominus tamen si pars Incausamattracta per se, vel per Procuratorem suum, ex onere ipsius, portionem suam levaverit, postea illam omnino admittere debebit, quia per huiusmodi oneris levationem, consensit in ipsam. Ideo abstinendum potius a tali levatione oneris, quam ut

utriusque sexus, Nobilium et ignobilium, Spiritualiumque ac saecularium hominum, Comitatuum, quorum partes voluerint in loco et termino, quos sibi accedente authoritate Iudicis, elegerint, coram testimonio alicuius Capituli, vel Conventus, in quorum processu extiterint, ac Regio, vel Palatinali hominibus, vigore literarum Adiudicatoriarum attestatoriarum, certa declaratio; ac ex eodem

ac saecularium hominum, Comitatuum, quorum partes voluerint in loco et termino, quos sibi accedente authoritate Iudicis, elegerint, coram testimonio alicuius Capituli, vel Conventus, in quorum processu extiterint, ac Regio, vel Palatinali hominibus, vigore literarum Adiudicatoriarum attestatoriarum, certa declaratio; ac ex eodem Capitulo, vel Conventu, virtute literarum superinde Relatoriarum, legitime

Conventus, in quorum processu extiterint, ac Regio, vel Palatinali hominibus, vigore literarum Adiudicatoriarum attestatoriarum, certa declaratio; ac ex eodem Capitulo, vel Conventu, virtute literarum superinde Relatoriarum, legitime emanatarum ad eundem Iudicem, reportatio. In casibus autem occupationem fit praecise In facie Loci; nisi partes aliter convenerint. 2. tit.

10. Alioquin condescendit Executio. QUAESTIO TERTIA. Quae requisita ad Communem Inquisitionem ex praemissa eiusdem Definitione; vel etiam Aliunde colligi possunt? Haec Nimirum: quod quotiescunque huiusmodi Inquisitio fieri debebit, per utramque partem, uno die celebretur, et non diversis pro alia atque alia parte. Item testimonium Capituli vel

vel etiam Aliunde colligi possunt? Haec Nimirum: quod quotiescunque huiusmodi Inquisitio fieri debebit, per utramque partem, uno die celebretur, et non diversis pro alia atque alia parte. Item testimonium Capituli vel Conventus, et Regii, vel Palatinales homines, iidem pro qualibet parte, et non diversi fiant. Item, quod singuli Testes, Singillatim iurare, et per praefata

colligi possunt? Haec Nimirum: quod quotiescunque huiusmodi Inquisitio fieri debebit, per utramque partem, uno die celebretur, et non diversis pro alia atque alia parte. Item testimonium Capituli vel Conventus, et Regii, vel Palatinales homines, iidem pro qualibet parte, et non diversi fiant. Item, quod singuli Testes, Singillatim iurare, et per praefata testimonia, ac Regios

Annorum 1608. 1609. et 1613. QUAESTIO QUARTA. Quare dicitur Communis, et quoties fieri admittitur? Ideo, vel quia, cum fit per Partes, tunc pro Utraque simul, ac Semel in uno Loco et Tempore, atque coram eodem educto Inquisitore, et non Diversis Locis et Temporibus, nunc pro Una, et nunc pro Altera parte celebratur,

si aliqua praeassumptam suam Inquisitionem tunc omiserit, amplius non datur illi regressus, neque admittitur binario fieri numero, 2. tit. 31. (nisi fortassis interdum Iudex sic deliberavit.) Vel quia huiusmodi testium Inquisitio fit communiter per quoscunque Vicinos, Commetaneos, et Comprovinciales, Nobiles, et Ignobiles, Spiritualesque ac saeculares, utriusque sexus, Bonae tamen et honestae conditionis homines,

Tales, et Talia, Quales, et Qualia hisce conditionibus esse deberent. Nomina autem ipsorum duplici ratione literis Relatoriis inscribenda erunt. Primo, quoniam attestationes duorum vel trium vicinorum, et commetaneorum, plus quam viginti Nobilium comprovincialium, et Iudicio valent et ponderant, qui longe verius meliusque, quam Nobiles comprovinciales, super meritis

super meritis Causae, ac gestae rei serie, propter propinquitatem possunt esse certiores. Secundo, ut testium nominibus, simul attestationibus declaratis, litigantium quilibet Exceptiones pro se necessarias, aut de periurio, vel mala testificatione, aut infamia, vel aetate contra eos, quos voluerit, et digne poterit, facere et opponere queat, ne praesertim periurium, si quod commissum fuerit, impunitum praetereat. 2. tit. 29. Ubi

serie, propter propinquitatem possunt esse certiores. Secundo, ut testium nominibus, simul attestationibus declaratis, litigantium quilibet Exceptiones pro se necessarias, aut de periurio, vel mala testificatione, aut infamia, vel aetate contra eos, quos voluerit, et digne poterit, facere et opponere queat, ne praesertim periurium, si quod commissum fuerit, impunitum praetereat. 2. tit. 29. Ubi Nota, I. Quod Socius

testis, etiam ad formandam Inquisitionem contra socium, de communi opinione: Nihilominus tamen hoc fallit in eo casu, ubicunque veritas Ex Natura negotii, aliter haberi ac sciri nequit; utpote in coniuratione, vel secreto tractatu, aliisve quae occulte fieri solent; minimeque habet locum In crimine laesae Maiestatis, quia tunc admittitur socius criminis, contra socium, ut patebit infra quaest. 14. cap.

nomine multos inter se dissentire; putantes alios id a Patre, alios a Parente, et alios ab Ablativo pari addita (R) litera Euphoniae gratia derivari, ut sit sensus; Parricidium, quasi Patricidium, vel Parenticidium aut Parium caedes, prouti sunt supra nominatae Personae; quibus, ex sententia Ciceronis etiam Patria, quae locum obtinet Parentum, additur. Unde, communi isto vocabulo, ab ultima

Praesumptio? Prouti huic instituto deservire videntur: Suspicio est, levis opinio contra aliquem, de re aliqua; quasi per ipsum patrata, concepta ex Propriis illius signis, Antecedentibus, Concomitantibus, vel autem Consequentibus illam. Praeasumptio autem est fortissima opinio, similiter contra aliquem, de re aliqua, Quasi per ipsum patrata concepta ex praemissis circumstantiis, et fere proxima ad facti evidentiam

purgationem, 2. quaest. 4. Levis et temeraria, ut cum oritur ex levibus indiciis; puta ex locutione levium personarum; et haec aliquando est peccatum veniale aliquando etiam mortale, prout scilicet de re minus vel magis praesumitur. Styl. part. 2. Vocabulis Praesumptio, et Iudicium tertio; Ac in hac quidem nulla ponitur Expurgatio.

ex pluribus simul concurrentibus. Primo, si factum contra ipsum, per unum testem probabitur, cum unus testis, ad plenam probam, non sufficiat. Secundo, si minas ad tale factum patrandum dedisse probabitur. Tertio, si vacillet vel varius fuerit, in dicto suo, super tali facto. Quarto, si tam vilis persona fuerit, quod etiam alias iuramento suo, non crederetur. Quinto, si propria eius confessio, de tali facto, per unum testem, contra ipsum probabitur.

constanti sermone incusarit, et accusationem ingeminarit, idque ante mortem solenni asseveratione testatum reliquerit, aut Iureiurando confirmaverit. Octavo, si exardescente facto, fugam dederit, et inveniri non poterit, vel aegre tandem. Ac aliis similibus, utpote si socius eiusdem criminis, contra ipsum testimonium dederit, supra quaest. 5. aut ubi de facto quidem Rei constitit, ut idem Reus morti iam adiudicatus, (veluti et

subsecuta, ac sic demum si quid confessus fuerit, Iudicio subiici. Verum Hic Nota; diversas confessiones Reorum, diversos etiam fines sortiri solere. Et (I) quidem, Confessionem factam sponte in criminalibus absque tormentis, vel metu tormentorum, etiam nullis indiciis praecedentibus, vel non data indiciorum copia, sufficere, sine aliqua ratificatione, ad condemnandum confitentem. II. Confessionem

Verum Hic Nota; diversas confessiones Reorum, diversos etiam fines sortiri solere. Et (I) quidem, Confessionem factam sponte in criminalibus absque tormentis, vel metu tormentorum, etiam nullis indiciis praecedentibus, vel non data indiciorum copia, sufficere, sine aliqua ratificatione, ad condemnandum confitentem. II. Confessionem factam per Reum in tormentis, Nullis, vel non legitimis

indiciis praecedentibus, vel non data indiciorum copia, sufficere, sine aliqua ratificatione, ad condemnandum confitentem. II. Confessionem factam per Reum in tormentis, Nullis, vel non legitimis indiciis praecedentibus, non valere et reddi nullam, etiamsi millies fuerit ratificata; nec ex ea sequi posse condemnationem illius; Mynsing. obser. 23. cent. 5.

captis indiciis, sed ex Novis necessario sumendis, iisque non remotis a facto, si haberi possunt; alioquin ab huiusmodi torturae repetitione, Iudices omnes cavere debent, sicut ab igne. Et si avidi inanis gloriae, vel ulciscendae vindictae, contrarium fecerint, non modicum conscientiae suae praeiudicabunt, et etiam in die Iudicii, rationem eius sunt reddituri procul dubio, quia semel confessus in tormentis, nisi perseveraverit, vel

gloriae, vel ulciscendae vindictae, contrarium fecerint, non modicum conscientiae suae praeiudicabunt, et etiam in die Iudicii, rationem eius sunt reddituri procul dubio, quia semel confessus in tormentis, nisi perseveraverit, vel novis indiciis torturari poterit, condemnari per Iudicem nequit, ut proxime dictum est; sed absolvi debet; Siquidem ut Ulpianus scribit; neminem liceat ex suspicionibus condemnare,

aut Testimoniorum constare potest; et neque hisce duobus, Coniecturali videlicet, et Quaestionum uti volumus? Quanquam Innocentia cuiuslibet favorabilis, et legibus amica esse debeat; ne tamen in nondum bene explorata re, vel Reus ita simpliciter absolvatur, vel vero Iudex neglecti oficii redarguatur, maiusque exinde scandalum suboriatur; assumitur adhuc Quartus quidam proprius, et iam ab olim usurpatus Status, apud

et neque hisce duobus, Coniecturali videlicet, et Quaestionum uti volumus? Quanquam Innocentia cuiuslibet favorabilis, et legibus amica esse debeat; ne tamen in nondum bene explorata re, vel Reus ita simpliciter absolvatur, vel vero Iudex neglecti oficii redarguatur, maiusque exinde scandalum suboriatur; assumitur adhuc Quartus quidam proprius, et iam ab olim usurpatus Status, apud nullas quidem alias gentes cognitus

quem nos Iuramentalem vocamus Depositionem, per Coniuratores certo numero ipsis (I) adiudicatos; sicque litigantes, aliquando, sua et ultro; aliquando etiam Iudice ipsos ad id cogente, mediante huiusmodi depositione eorum, vel causas proprias affere, vel alienas a se depellere solent: uti inferius dicetur, ubi de Iuramentali depositione tractabitur.

Depositionem, per Coniuratores certo numero ipsis (I) adiudicatos; sicque litigantes, aliquando, sua et ultro; aliquando etiam Iudice ipsos ad id cogente, mediante huiusmodi depositione eorum, vel causas proprias affere, vel alienas a se depellere solent: uti inferius dicetur, ubi de Iuramentali depositione tractabitur. QUAESTIO

QUAESTIO DECIMA. Sed Utrum praestet hoc ita factitare, quam Reum sola sua in persona, torturae subiicere? Praestaret quidem longe, ut non unius tantum, vel alterius personae corpus; sed innumerarum pene personarum corpora, variis subiicerentur quaestionibus et torturis: quam vel unius, nedum quinquaginta, aut interdum plurium animarum iactura fieret; quae facile ex incognita

persona, torturae subiicere? Praestaret quidem longe, ut non unius tantum, vel alterius personae corpus; sed innumerarum pene personarum corpora, variis subiicerentur quaestionibus et torturis: quam vel unius, nedum quinquaginta, aut interdum plurium animarum iactura fieret; quae facile ex incognita plane huiusmodi re, provenire solet; nisi a Maioribus nostris, accepta hac diu iam,

huiusmodi re, provenire solet; nisi a Maioribus nostris, accepta hac diu iam, ac a primordio quidem Liberi regiminis nostri, usurpata consuetudine, et nos quoque uti mallemus; donec vel omnino huiusmodi aliena oderimus iuramenta, vel in melius, quod optandum est, emendaverimus. QUAESTIO UNDECIMA. Quid de Informatione, quam

re, provenire solet; nisi a Maioribus nostris, accepta hac diu iam, ac a primordio quidem Liberi regiminis nostri, usurpata consuetudine, et nos quoque uti mallemus; donec vel omnino huiusmodi aliena oderimus iuramenta, vel in melius, quod optandum est, emendaverimus. QUAESTIO UNDECIMA. Quid de Informatione, quam Aliqui his annectunt sentiendum, et quid sit?

partium, iuramentum imponi solet, his modis. I. Quod si Actor, pro parte sui sufficientem reportabit comprobationem, In-causam-attractus autem per omnia defecerit, vel etiamsi modicum quid probaverit: tunc (A) ad caput ipsius (I) quinquagesimo se iurabit. II. Si utraque pars, pari modo sufficienter probabit: tunc Reo, iuxta vires et numerum literarum

iuxta vires, trium literarum Inquisitoriarum vigesimo quinto duarum duodecimo et unicarum sexto se sacramentum praestabit. IV. Si (A) in comprobatione sua, per omnia defecerit, vel forsan Communem ipsam neque celebraverit: tunc (I) simpliciter absolvetur. V. Si denique (I) aut Communem inquisitionem omiserit, aut quidem celebrationem eius peregerit, sed nullum testimonium pro se ex ea reportaverit:

confuse haec simul coniunxisse, et praepostere tractasse, cum quinque priores modos iurandi, aliis quatuor posterioribus postposuisse debebat. Et sic nihil mirum, si praesens quoque ordo, ipsius dispositionem, et vel maxime quidem praemissam iam communem Inquisitionem, tanquam consequens quid illius, sequatur. De Iuramentali Depositione.

Depositione. QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quid est Iuramentalis depositio? Est in dubia aliqua causa, per Iudicem alterutri partium, vel sola sua in persona, vel autem definito numero coniuratorum sibi similium, coram eodem Iudice in eadem sede, aut extra sedem coram Regio, aut Palatinali hominibus, et testimonio alicuius credibilis loci, in cuius processu

QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quid est Iuramentalis depositio? Est in dubia aliqua causa, per Iudicem alterutri partium, vel sola sua in persona, vel autem definito numero coniuratorum sibi similium, coram eodem Iudice in eadem sede, aut extra sedem coram Regio, aut Palatinali hominibus, et testimonio alicuius credibilis loci, in cuius processu extiterint, praefixo eidem

et testimonio alicuius credibilis loci, in cuius processu extiterint, praefixo eidem ad id certo loco et termino, vigore literarum Adiudicatoriarum Iuramentalium, mediante iuramento, adiudicata certa eiusdem causae, vel assertio, vel depulsio. Ubi Nota, I. Ipsam fieri solere aliquando solis etiam partium in personis. II. Quod licet in aliis quoque idem fieri videamus, tamen praecipue in titulo seu superscriptione dictarum literarum

testimonio alicuius credibilis loci, in cuius processu extiterint, praefixo eidem ad id certo loco et termino, vigore literarum Adiudicatoriarum Iuramentalium, mediante iuramento, adiudicata certa eiusdem causae, vel assertio, vel depulsio. Ubi Nota, I. Ipsam fieri solere aliquando solis etiam partium in personis. II. Quod licet in aliis quoque idem fieri videamus, tamen praecipue in titulo seu superscriptione dictarum literarum Iuramentalium, soleat

in personis. II. Quod licet in aliis quoque idem fieri videamus, tamen praecipue in titulo seu superscriptione dictarum literarum Iuramentalium, soleat apponi haec vocula (Memorialis) ex antiqua consuetudine; vel quod in tam solita forma huiusmodi literae tunc adhuc extradari non solebant; vel quod perfecta et ultima decisio litis, talibus literis, nondum exprimi consueverat; prouti neque de praesenti solet, sed solummodo memoria

in titulo seu superscriptione dictarum literarum Iuramentalium, soleat apponi haec vocula (Memorialis) ex antiqua consuetudine; vel quod in tam solita forma huiusmodi literae tunc adhuc extradari non solebant; vel quod perfecta et ultima decisio litis, talibus literis, nondum exprimi consueverat; prouti neque de praesenti solet, sed solummodo memoria rei peragendae continebatur; unde recte (Memorialis) nuncupari

perfecta et ultima decisio litis, talibus literis, nondum exprimi consueverat; prouti neque de praesenti solet, sed solummodo memoria rei peragendae continebatur; unde recte (Memorialis) nuncupari caeptae sunt, vel quod idem illud tunc fuerit, quod nunc (Super eo) appellari solet. III. Meritum causae, super quo iuramentum deponi debet, hac clausula (Super eo) declarari consuevit. Styl.

causae, super quo iuramentum deponi debet, hac clausula (Super eo) declarari consuevit. Styl. Quod alias Iuramentum conceptis verbis dici solet, hoc est, dictatis et praenotatis a deferente Iudice, vel adigente ad tale iuramentum. Est autem Iuramentum Affirmatio vel Negatio, sacrae rei, quod Iurisiurandi sacratione, sive religiosa affirmatione geritur. IV. Quod omissio huiusmodi iuramenti, de communi Iuris Regula, et

eo) declarari consuevit. Styl. Quod alias Iuramentum conceptis verbis dici solet, hoc est, dictatis et praenotatis a deferente Iudice, vel adigente ad tale iuramentum. Est autem Iuramentum Affirmatio vel Negatio, sacrae rei, quod Iurisiurandi sacratione, sive religiosa affirmatione geritur. IV. Quod omissio huiusmodi iuramenti, de communi Iuris Regula, et loquendi consuetudine, est amissio causae.

contradictorio, unicas literas Inquisitorias, contra Reum producebat: tunc duodecimo se: Si binas vigesimo quinto se, Si autem tres, quinquagesimo se iuramentum eidem Reo, adiudicabant. Vel ut iam viceversa per modum sublevandi, dici solet: quod si tres literas Inquisitorias Actor in iudicio producebat contra Reum, tunc reo quinquagesimo se, si binas, vigesimo quinto se

saltem earundem, adauxit Iudici modum ad aggravandum In-causam-attracto iuramentum. Alii item dicunt, fuisse diversas literas Compulsorias, a diversis Iudicibus extractas, primo ad Comitatum, postea autem ad aliquod Capitulum vel Conventum, quarum vigore iidem testes, iterato examinabantur, et deinceps tertio ordine Evocatorias ad citandum Reum. Author vero operis Tripartiti par. 3. tit. 27. dicit illas fuisse, quae ad Literatorium

quarum vigore iidem testes, iterato examinabantur, et deinceps tertio ordine Evocatorias ad citandum Reum. Author vero operis Tripartiti par. 3. tit. 27. dicit illas fuisse, quae ad Literatorium mandatum Regium, vel literatoriam petitionem aliorum Iudicum Regni Ordinariorum, in locis testimonialibus, aut coram eisdem Iudicibus ordinariis Regni, in Conventibus generalibus Dominorum

esset pauperibus (I) ut se facile abiurarent: sed sic admitteretur fortassis tanto maior occasio malis, ad perpetranda quaevis maleficia. Sexta, Ubi autem (I) se, vel quod idem est, totalem actionem iuramento solius (A) submiserit, et neque hoc acceptaverit; tunc Reus simpliciter absolvitur, nec potest (A) actionem suam, in ipsum (I) reiicere. In quibus omnibus submissionibus

trahit observatur. 3. tit. 27. Verum in isto quoque casu communiter iam ex recepta consuetudine, prout in praemissis Nobilium causis observari solet; quod ubi In-causam-attractus actionem Actoris negaverit, et vel Caput, iuxta Regni consuetudinem submiserit, vel actionem per Actorem doceri cupiverit; et Actor neutrum acceptaverit, tunc Reus, defalcata media homagii parte, solum cum

iam ex recepta consuetudine, prout in praemissis Nobilium causis observari solet; quod ubi In-causam-attractus actionem Actoris negaverit, et vel Caput, iuxta Regni consuetudinem submiserit, vel actionem per Actorem doceri cupiverit; et Actor neutrum acceptaverit, tunc Reus, defalcata media homagii parte, solum cum altera media sese expurgare astringitur. Et

altera media sese expurgare astringitur. Et non, ut citatus titulus vigesimus septimus, Tertiae partis continet, quod dum post negativam testimonio vicinorum, vel alio probabili documento se immunem et innocentem declarare vellet, et hoc Actor non acceptaret; tunc demum modo praemisso, abiurare deberet. In quibus omnibus, usus iam magis observari solet, quam scripta forma. 3.

coram Vicecomite depositi Iuramenti. 13. Iunii Anno 1616. QUAESTIO DECIMA OCTAVA. Semperne directe Negative, vel etiam Affirmative, In-causam-attractus respondere soleat; et quid contestatio litis? Non semper; sed pro qualitate causae, interdum negat partem, et interdum affirmat partem; et hoc modo dicitur Qualificare

respondere soleat; et quid contestatio litis? Non semper; sed pro qualitate causae, interdum negat partem, et interdum affirmat partem; et hoc modo dicitur Qualificare responsionem suam, vel Qualificative respondere ad actionem; atque tunc Iudex super hac qualificata sua responsione, iudicium fert, ut eam, prouti et respondit, sic et probet, vel literali documento, vel autem humano testimonio,

modo dicitur Qualificare responsionem suam, vel Qualificative respondere ad actionem; atque tunc Iudex super hac qualificata sua responsione, iudicium fert, ut eam, prouti et respondit, sic et probet, vel literali documento, vel autem humano testimonio, usque ad sexaginta annos, et non amplius, 1. tit. 47. et 82. Ubi Nota, I. Quod hoc modo qualificative respondens, duo facit;

responsionem suam, vel Qualificative respondere ad actionem; atque tunc Iudex super hac qualificata sua responsione, iudicium fert, ut eam, prouti et respondit, sic et probet, vel literali documento, vel autem humano testimonio, usque ad sexaginta annos, et non amplius, 1. tit. 47. et 82. Ubi Nota, I. Quod hoc modo qualificative respondens, duo facit; alterum videtur

fecerit, rationem dare. Atque ideo nisi sufficiens ratio per ipsum data fuerit, ad propriam iam confessionem condemnari poterit. Imo vero, cum nemo sibi satis, vel Iudex, esse possit, 2. Signif. art. 8. neque data facti ratio, soepenumero in Iudicio contradictorio, ipsum salvare potest; ideo hac in parte consultius foret ipsi, cautius procedere. II. Quod per

Signif. art. 8. neque data facti ratio, soepenumero in Iudicio contradictorio, ipsum salvare potest; ideo hac in parte consultius foret ipsi, cautius procedere. II. Quod per huiusmodi Affirmationem, vel Negationem, dicitur lis contestari, quae nisi hoc modo contestata fuerit, directe neque probari, neque diiudicari poterit. Imo vero ob omissam huiusmodi litis contestationem, Iudicium redditur nullum, et

Imo vero ob omissam huiusmodi litis contestationem, Iudicium redditur nullum, et sententia quoque exinde secuta nulla, Mynsing. obs. 74. cent. 3. Atque ob id cogitur semper (I) directius respondere, id est, vel affirmare vel negare actionem; siquidem de omni re, est affirmatio, vel negatio, secundum Logicos; De nulla tamen simul secundum omnes sui partes, sed seorsim, ut iam patuit in responsione qualificative

ob omissam huiusmodi litis contestationem, Iudicium redditur nullum, et sententia quoque exinde secuta nulla, Mynsing. obs. 74. cent. 3. Atque ob id cogitur semper (I) directius respondere, id est, vel affirmare vel negare actionem; siquidem de omni re, est affirmatio, vel negatio, secundum Logicos; De nulla tamen simul secundum omnes sui partes, sed seorsim, ut iam patuit in responsione qualificative facta.

nullum, et sententia quoque exinde secuta nulla, Mynsing. obs. 74. cent. 3. Atque ob id cogitur semper (I) directius respondere, id est, vel affirmare vel negare actionem; siquidem de omni re, est affirmatio, vel negatio, secundum Logicos; De nulla tamen simul secundum omnes sui partes, sed seorsim, ut iam patuit in responsione qualificative facta.

adurgente? Equidem directe, et de Iure Regni non potest; cum fassio, sive responsio propria in Iudicio contradictorio semel facta, alias retractari nequit. 5. Vlad. art. 15. Vel si per Procuratorem quoque facta extiterit, citra Principalis voluntatem (nisi forte eodem die statim) postea ita simpliciter neque annihilari, neque revocari valet, uti suo loco dicetur, quaest. 25. cap.

passim, ubi Regnum de aliquo talem constituit articulum, art. 22. Anni 1600. IV. In deliberato homicidio, art. 38. Anni 1563. Verum de recepta iam olim consuetudine, in omnibus causis criminalibus, vel ad capita tendentibus, ita solet observari, quod scilicet omnes tales personaliter astare debeat. Quod patet ex forma citationis ipsorum, quae ita sonat, ut Personaliter, et non per

quidem 2. tit. 32. continet quod, dum per actorem nullum probabile documentum poterit produci, reus sola sua in persona iurabit. Verum in casu quo, potissimum ex personis contrahentibus, tale mutuum vel debitum In-causam-attracta moreretur, et praesumeretur, de uxore vel liberis suis, de ipso illis nihil constare, putant multi non tam ipsis In-causam-attractis quam actori, qui

probabile documentum poterit produci, reus sola sua in persona iurabit. Verum in casu quo, potissimum ex personis contrahentibus, tale mutuum vel debitum In-causam-attracta moreretur, et praesumeretur, de uxore vel liberis suis, de ipso illis nihil constare, putant multi non tam ipsis In-causam-attractis quam actori, qui optime sciret, illud sibi adhuc deberi, et nondum esse exsolutum, iuramentum

contrahentibus personis, et non de succedentibus, intelligi videtur) quam laesionem conscientiae praecavendam, et veritatem rei magis attendendam necessario esse. De experimento autem restantis quantitatis in huiusmodi debito, vel mutuo, si praesertim Actor sic voluerit, poterunt sibi invicem, tantum solas suas in personas iuramentum deferre; neque ita volentibus, ulla fiet iniuria, vel etiam legum destructio. Ubi Nota, quod mutuum dicatur Ex

De experimento autem restantis quantitatis in huiusmodi debito, vel mutuo, si praesertim Actor sic voluerit, poterunt sibi invicem, tantum solas suas in personas iuramentum deferre; neque ita volentibus, ulla fiet iniuria, vel etiam legum destructio. Ubi Nota, quod mutuum dicatur Ex Meo, et Tuo, quasi meum fiat tuum, et non e contra. Ex quo, non parva vis naturae elucet, quae vult, non potius aliis communicativos

ea lege datae, ut eadem ipsa quantitas reddatur in genere, sed non in specie, ut decem floreni, non illa eadem pecunia, sed in alia. Commodatum est, quod gratis datur ad certum tempus, et usum tantum, et debet idem numero, vel etiam specie restitui; ut equus ad usum unius diei concessus. Debitum vero, et ad haec, et ad alias commutationes rerum generaliter refertur, quod scilicet cuivis quomodolibet, ex propria concessione sua debetur. Ubi

diei concessus. Debitum vero, et ad haec, et ad alias commutationes rerum generaliter refertur, quod scilicet cuivis quomodolibet, ex propria concessione sua debetur. Ubi Notandum, quod veteres Romani, in tali casu debiti, vel mutui, ubi scilicet nulla probatio esse potest, tale ferebant iudicium: si enim partes pares erant, seu boni pariter, seu mali, tum illi unde petebatur, hoc est Reo credebatur, ac secundum eum iudicabatur, Ast si pares non

condemnabatur. Gellius lib. 14. cap. 2. Sicque ex sola virtutis opinione, et vitii detestatione, absque ulla iuramentali impositione, homines vel absolvebant, vel condemnabant. QUAESTIO VIGESIMA TERTIA. An AEque depositorio in facto depositi, sicut in factis mutui et debiti, ipsis (I)

condemnabatur. Gellius lib. 14. cap. 2. Sicque ex sola virtutis opinione, et vitii detestatione, absque ulla iuramentali impositione, homines vel absolvebant, vel condemnabant. QUAESTIO VIGESIMA TERTIA. An AEque depositorio in facto depositi, sicut in factis mutui et debiti, ipsis (I) solis suis in

Anno 1612. Ubi Nota, Quod Depositum est omnis res, de cuius absoluto dominio, nihil transfertur in recipientem, qui et depositarius dicitur, sed tantum fidelis eius custodia ipsi demandatur; unde non licet illud mutare, vel in aliquem usum suum convertere, aut simpliciter usum ex eo sibi facere. Pignus vero dici solet, quod traditur Creditori, in securitatem rei creditae, donec quod debetur, sit exsolutum. Et huius usus redundat aliquando in

Quomodo differunt Testis, Coniurator; Unde dicuntur, et quibus nominibus appellantur? Ita videlicet, quod Testis est, conscius illius rei, super qua testimonium perhibet; sicque sciendo omnino et vel visu, vel auditu ipsam percipiendo iurat. Ex quibus tamen simplici auditui, non tanta fides datur, quanta visui. 2. tit. 27. Dicitur a verbo Testor, quod testimonium perhibeat, vel testimonio sit; indeque

Quomodo differunt Testis, Coniurator; Unde dicuntur, et quibus nominibus appellantur? Ita videlicet, quod Testis est, conscius illius rei, super qua testimonium perhibet; sicque sciendo omnino et vel visu, vel auditu ipsam percipiendo iurat. Ex quibus tamen simplici auditui, non tanta fides datur, quanta visui. 2. tit. 27. Dicitur a verbo Testor, quod testimonium perhibeat, vel testimonio sit; indeque fassiones

sicque sciendo omnino et vel visu, vel auditu ipsam percipiendo iurat. Ex quibus tamen simplici auditui, non tanta fides datur, quanta visui. 2. tit. 27. Dicitur a verbo Testor, quod testimonium perhibeat, vel testimonio sit; indeque fassiones testium, potius Attestationes dicuntur, quam testificationes. Testificor vero potius refertur ad principalem, qui talibus testibus, intentionem suam firmare

antiquitus Superstes, quod super statu causae adhibebatur; nunc Nominatus, quod quando principalis intentionis suae probam praeassumit, illico testes nominare consuevit, quibus probare velit; vel quod ex certitudine rei denominatae venire soleat; coniurator autem quasi sorte occurrat. Et Maior omni exceptione, quod superet omnem contra se obiectam exceptionem, ita ut, a testando moveri non possit.

praesupponendo principalem suum iuste iurasse, ipse quoque super id iurat, quod is iuste iuraverit. Quod tamen iuramentum, an verum sit et iustum, soli Deo cognitum est. Nihilominus, tamen huiusmodi principalis, mediante ipso, vel asserit suam causam, vel alienam a se depellit. Et dicitur a Con: et Iuro, quasi simul cum Principali iuret. Uterque autem appellari consuevit, de Iure admittendus, quod scilicet ad coniurandum,

suum iuste iurasse, ipse quoque super id iurat, quod is iuste iuraverit. Quod tamen iuramentum, an verum sit et iustum, soli Deo cognitum est. Nihilominus, tamen huiusmodi principalis, mediante ipso, vel asserit suam causam, vel alienam a se depellit. Et dicitur a Con: et Iuro, quasi simul cum Principali iuret. Uterque autem appellari consuevit, de Iure admittendus, quod scilicet ad coniurandum, vel testandum, ius ipsos

vel asserit suam causam, vel alienam a se depellit. Et dicitur a Con: et Iuro, quasi simul cum Principali iuret. Uterque autem appellari consuevit, de Iure admittendus, quod scilicet ad coniurandum, vel testandum, ius ipsos tanquam legitimos et idoneos admittere soleat. Iure autem Canonico, dicitur Compurgator, quasi simul cum Principali purget. 2. quaest. 4.

possit? Nequaquam; sed tantum unam personam, in una eademque causa suo iuramento expurgare potest. Nam si hoc admitteretur, multa absurda sequerentur, ubi plures malepatratores, sic de facili unius, vel paucorum coniuratorum, iuramento se expurgare possent. 2. tit. 38. QUAESTIO VIGESIMA SEPTIMA. Fiuntne

QUAESTIO VIGESIMA SEPTIMA. Fiuntne exceptiones, velut vulgus Iuristarum loquitur Reiectiones, contra huiusmodi Coniuratores vel etiam Testes? Fiunt maxime duobus praecipue hisce modis. Primo si uti Nobiles attestati fuerint, vel deposuerint; et tamen veri Nobiles non extiterint. Ubi Nota, quod bene Nobilis, pro, et

Fiuntne exceptiones, velut vulgus Iuristarum loquitur Reiectiones, contra huiusmodi Coniuratores vel etiam Testes? Fiunt maxime duobus praecipue hisce modis. Primo si uti Nobiles attestati fuerint, vel deposuerint; et tamen veri Nobiles non extiterint. Ubi Nota, quod bene Nobilis, pro, et contra Ignobilem, non autem e contra, iurat. 2. tit. 33. Secundo: si aliqua infamia notati: ex eoque

et tamen veri Nobiles non extiterint. Ubi Nota, quod bene Nobilis, pro, et contra Ignobilem, non autem e contra, iurat. 2. tit. 33. Secundo: si aliqua infamia notati: ex eoque inhabiles ad testandum, vel deponendum fuerint. Quae autem poena sit illius, qui Nobilem aliquem dixerit esse Ignobilem, vel Infamem, vide 2. tit. 36. et sequente quaestione 28. An vero Magistratus contra eos excipere possit; vide

non autem e contra, iurat. 2. tit. 33. Secundo: si aliqua infamia notati: ex eoque inhabiles ad testandum, vel deponendum fuerint. Quae autem poena sit illius, qui Nobilem aliquem dixerit esse Ignobilem, vel Infamem, vide 2. tit. 36. et sequente quaestione 28. An vero Magistratus contra eos excipere possit; vide infra quaest. 33. Cap. 9.

ex laesione honoris, bonae famae, et honestae conditionis sive existimationis, ad obeundam omnem honestam functionem, totiusque vitae suae transigendam conditionem contracta, ex certis quibusdam casibus, communi lege, vel consuetudine hominum, infamibus factis. Quam quidam Duplicem ponunt. Aliam Iuris, quae et Formalis dicitur, quaeve ordine iudiciario alicui illata est. Et aliam Facti, sive

quaeve ordine iudiciario alicui illata est. Et aliam Facti, sive Materialem, quae nondum iuris processu pronunciata sit: licet ex merito facti, sive materia tali, non immerito talis pronunciari possit: Vel, ut Canonistae communiter definiunt. Infamia Iuris dicitur, quando est secundum leges civiles, vel ipso Iure, vel mediante sententia Iudicis, pronunciata. Infamia vero Facti dicitur, quando est

pronunciata sit: licet ex merito facti, sive materia tali, non immerito talis pronunciari possit: Vel, ut Canonistae communiter definiunt. Infamia Iuris dicitur, quando est secundum leges civiles, vel ipso Iure, vel mediante sententia Iudicis, pronunciata. Infamia vero Facti dicitur, quando est laesa fama, seu aestimatio alicuius, propter factum tantum ab eo commissum apud bonos et graves viros. Et statuunt esse

sit: licet ex merito facti, sive materia tali, non immerito talis pronunciari possit: Vel, ut Canonistae communiter definiunt. Infamia Iuris dicitur, quando est secundum leges civiles, vel ipso Iure, vel mediante sententia Iudicis, pronunciata. Infamia vero Facti dicitur, quando est laesa fama, seu aestimatio alicuius, propter factum tantum ab eo commissum apud bonos et graves viros. Et statuunt esse triplicem Facti,

graves viros. Et statuunt esse triplicem Facti, propter quam repelluntur a dignitatibus, testimonio in causa criminali, legitima accusatione, postulatione, promotione ad ordines, et testamento officioso: tollitur autem, vel per contrarium factum, vel etiam dispositionem Principis: licet apud nos, non nisi per propulsionem iuramento mediante, ut proxime sequitur. Iuris Civilis, quae incurritur, vel per Iudicis ordinarii definitivam sententiam,

esse triplicem Facti, propter quam repelluntur a dignitatibus, testimonio in causa criminali, legitima accusatione, postulatione, promotione ad ordines, et testamento officioso: tollitur autem, vel per contrarium factum, vel etiam dispositionem Principis: licet apud nos, non nisi per propulsionem iuramento mediante, ut proxime sequitur. Iuris Civilis, quae incurritur, vel per Iudicis ordinarii definitivam sententiam, in publico crimine

ordines, et testamento officioso: tollitur autem, vel per contrarium factum, vel etiam dispositionem Principis: licet apud nos, non nisi per propulsionem iuramento mediante, ut proxime sequitur. Iuris Civilis, quae incurritur, vel per Iudicis ordinarii definitivam sententiam, in publico crimine potissimum, licet aliquando etiam in privato, ut homicidio, furto, et iniuria; vel ipso facto in casibus, in quibus Iure cavetur; quod incurratur ipso facto.

iuramento mediante, ut proxime sequitur. Iuris Civilis, quae incurritur, vel per Iudicis ordinarii definitivam sententiam, in publico crimine potissimum, licet aliquando etiam in privato, ut homicidio, furto, et iniuria; vel ipso facto in casibus, in quibus Iure cavetur; quod incurratur ipso facto. Ut qui exercent improbum foenus, exigentes usuram usurarum, et qui deprehenduntur in adulterio. Et haec non propellitur, quia super legibus iam

qui deprehenduntur in adulterio. Et haec non propellitur, quia super legibus iam dudum constitutis, et sententia per Iudicem lata, est fundata; sed ex singulari Principis vel Regis gratia, Imperatori non subiecti; alioquin solius ipsius Imperatoris, aliquando relaxatur. Quod tamen Iure nostro, non videtur esse usitatum. Iuris autem Canonici est eadem, cum proxime praecedenti; quia omnes infames,

aliquando relaxatur. Quod tamen Iure nostro, non videtur esse usitatum. Iuris autem Canonici est eadem, cum proxime praecedenti; quia omnes infames, secundum leges, etiam secundum Canones sunt infames. Et haec tollitur vel per Papam, vel per purgationem Canonicam, non quidem simpliciter, sed quando quis vel non accusatur, vel convinci non potest, vel probatio contra ipsum est semiplena, vel etiam aliis modis, quibus adhuc aliqua suspicio

relaxatur. Quod tamen Iure nostro, non videtur esse usitatum. Iuris autem Canonici est eadem, cum proxime praecedenti; quia omnes infames, secundum leges, etiam secundum Canones sunt infames. Et haec tollitur vel per Papam, vel per purgationem Canonicam, non quidem simpliciter, sed quando quis vel non accusatur, vel convinci non potest, vel probatio contra ipsum est semiplena, vel etiam aliis modis, quibus adhuc aliqua suspicio remanet; et nec

autem Canonici est eadem, cum proxime praecedenti; quia omnes infames, secundum leges, etiam secundum Canones sunt infames. Et haec tollitur vel per Papam, vel per purgationem Canonicam, non quidem simpliciter, sed quando quis vel non accusatur, vel convinci non potest, vel probatio contra ipsum est semiplena, vel etiam aliis modis, quibus adhuc aliqua suspicio remanet; et nec semper quidem etiam ab offerentibus est recipienda; cum scilicet crimen

eadem, cum proxime praecedenti; quia omnes infames, secundum leges, etiam secundum Canones sunt infames. Et haec tollitur vel per Papam, vel per purgationem Canonicam, non quidem simpliciter, sed quando quis vel non accusatur, vel convinci non potest, vel probatio contra ipsum est semiplena, vel etiam aliis modis, quibus adhuc aliqua suspicio remanet; et nec semper quidem etiam ab offerentibus est recipienda; cum scilicet crimen notorium est, vel

quia omnes infames, secundum leges, etiam secundum Canones sunt infames. Et haec tollitur vel per Papam, vel per purgationem Canonicam, non quidem simpliciter, sed quando quis vel non accusatur, vel convinci non potest, vel probatio contra ipsum est semiplena, vel etiam aliis modis, quibus adhuc aliqua suspicio remanet; et nec semper quidem etiam ab offerentibus est recipienda; cum scilicet crimen notorium est, vel autem accusator adest,

etiam secundum Canones sunt infames. Et haec tollitur vel per Papam, vel per purgationem Canonicam, non quidem simpliciter, sed quando quis vel non accusatur, vel convinci non potest, vel probatio contra ipsum est semiplena, vel etiam aliis modis, quibus adhuc aliqua suspicio remanet; et nec semper quidem etiam ab offerentibus est recipienda; cum scilicet crimen notorium est, vel autem accusator adest, offerens probationem. Syl. part. 2.

vel convinci non potest, vel probatio contra ipsum est semiplena, vel etiam aliis modis, quibus adhuc aliqua suspicio remanet; et nec semper quidem etiam ab offerentibus est recipienda; cum scilicet crimen notorium est, vel autem accusator adest, offerens probationem. Syl. part. 2. vocabulis Infamia et Purgatio. QUAESTIO VIGESIMA NONA.

propellendam esse censent? Quanquam Maiores nostri, super praemissa infamia, sine ulla plane huiusmodi distinctione, ius suum ita strinxerint, ut simpliciter propellendam esse arbitrati fuerint. 2. tit. 36. Vel autem quod vero similius esse videtur, illam solum pro Facti infamia reputarint, ex eo, quod, quae Iure iam determinata sciverint, ea nefas esse rescindere existimaverint; ideoque potius infamiam facti,

passim, ut Mynsing. lib. 4. Institut. tit. 18. sentiunt. Quod videlicet talis Infamia facti, debet provenire, ex communi locutione hominum bonorum et gravium, quales sunt homines bonae famae, et gravis opinionis, vel etiam Antiqui et senes viri plures; non autem ex procacitate paucorum vel etiam multarum levium personarum, aut invidorum et malevolorum, qui ex affectu potius erga personam, quam ex detestatione criminis, de hominibus male

videlicet talis Infamia facti, debet provenire, ex communi locutione hominum bonorum et gravium, quales sunt homines bonae famae, et gravis opinionis, vel etiam Antiqui et senes viri plures; non autem ex procacitate paucorum vel etiam multarum levium personarum, aut invidorum et malevolorum, qui ex affectu potius erga personam, quam ex detestatione criminis, de hominibus male loquuntur. Ideoque huiusmodi illorum locutio, susque deque ferenda est

cap. 6. secunda specie praesumptionis, dictum est, in qua nulla condemnatio, sed saltem expurgatio necessaria ponitur. Ac sic Priori notatus (si tamen contra ipsum statim et in continenti literali documento, vel humano testimonio sufficientibus, probata fuerit) simpliciter reiici debet. Alias autem reiectio non stabit, et obiiciens in emenda linguae merito convincitur. Quanquam Iure Civili huiusmodi excipiens, non

QUAESTIO TRICESIMA. Quomodo ergo propellenda Infamia? Multi arguunt, quod cum Actor in homagio contra ipsum exceptum, vel reiectum coniuratorem convincatur; omnino necessarium fore, illum quoque pleno homagio, exceptionem contra se factam, propellere debere. Quod tamen videtur non esse tenendum, iuxta titulum 36. secundae partis,

convincetur. Denique usus etiam, sic iam obtinuisse videtur, prouti et Posonii, Anno 1612. iudicatum est. Canonistae vero numerum Compurgatorum, boni Iudicis arbitrio relinquunt; secundum quod scilicet Infamia, vel crimen, sunt magis, aut minus gravia. 2. quaest. 4. et Sylvester part. 2. vocabulo Purgatio. QUAESTIO TRICESIMA PRIMA. Sed ex

Sexto, ex certis Criminalibus casibus inter Nobiles, 1. tit. 9. de quo vide infra quaest. 24. ad finem cap. 9. Septimo, ex spontanea obligatione, sub nota infamiae maternae, vel uxoriae, cum Iudex iuxta eam inter partes iudicium pronunciaverit, quia haec ex vi obligaminis robur suum trahit. 6. Matth. art. 17. Octavo ex

QUAESTIO SECUNDA. Quid igitur est Oculata Revisio? Est violenti occupatoris aliquorum Iurium possessionariorum, in dominio eorundem existendi visibilis ostensio 2. tit. 41. Vel adhuc declaratius: Est violenti occupatoris aliquorum bonorum, in eorundem Dominio, coram homine Regio, vel Palatinali et testimonio alicuius credibilis loci, vigore literarum Adiudicatoriam de sede, vel alias etiam

aliquorum Iurium possessionariorum, in dominio eorundem existendi visibilis ostensio 2. tit. 41. Vel adhuc declaratius: Est violenti occupatoris aliquorum bonorum, in eorundem Dominio, coram homine Regio, vel Palatinali et testimonio alicuius credibilis loci, vigore literarum Adiudicatoriam de sede, vel alias etiam Praeceptoriarum exmissionalium, alicuius Iudicis

tit. 41. Vel adhuc declaratius: Est violenti occupatoris aliquorum bonorum, in eorundem Dominio, coram homine Regio, vel Palatinali et testimonio alicuius credibilis loci, vigore literarum Adiudicatoriam de sede, vel alias etiam Praeceptoriarum exmissionalium, alicuius Iudicis ordinarii, in facie dictorum bonorum occupatorum, termino per exponentem assignando, visibilis

cum ad oculum demonstret rem; illa non item. Secundo, quia si per hanc, Oculatam Revisionem, Actor sufficienter probaverit suam intentionem, non est necesse amplius, sicut in illa, post reportatam seriem, iuramentum ipsi, vel In-causam-attracto imponere; sed mox et indilate sententia Capitalis, vel emendae Capitis, contra illum pronunciatur, executionique demandatur. Si tamen Actor, in probatione sua defecerit, etiam in hac, sicut in Communi

Oculatam Revisionem, Actor sufficienter probaverit suam intentionem, non est necesse amplius, sicut in illa, post reportatam seriem, iuramentum ipsi, vel In-causam-attracto imponere; sed mox et indilate sententia Capitalis, vel emendae Capitis, contra illum pronunciatur, executionique demandatur. Si tamen Actor, in probatione sua defecerit, etiam in hac, sicut in Communi inquisitione, ut Reo sacramentum praestandum imponatur, necesse erit. Ubi

QUAESTIO SEXTA. Quae poena si quis Communem Inquisitionem, et Oculatam Revisionem turbaverit? Est Poena Maioris Potentiae; ita tamen si hostiliter, vel aliquo evidenti modo turbaret, ut celebrari nequirent. 5. Vlad. art. 5. Imo vero etiam si Repulsionem faceret, in contemptum Iudicii et Iustitiae; non

QUAESTIO SEPTIMA. / Quid est Collateralis Attestatio? Est incertae alicuius rei, priusquam in Iudicium venerit, pro exponentis tantum informatione et utilitate, medio Regii vel Palatinalis hominis, et alicuius credibilis loci testimonii, in cuius processu extiterit, vigore literarum Praeceptoriarum Compulsoriarum, alicuius ordinarii Iudicis, sub onere sedecim marcarum in loco et termino, per

quidem saecularium corporali, Spiritualium autem ad conscientiae puritatem, necessaria exploratio. Ubi Nota, exponentem locum assignare solere, ubi scilicet singulorum testium residentias ostenderit, uti paulo post dicetur, vel alias ipsos demonstraverit. QUAESTIO OCTAVA. Quare dicitur Collateralis? Ex eo, quod penes illam, vel quasi ad latus illius, posteaquam ex

uti paulo post dicetur, vel alias ipsos demonstraverit. QUAESTIO OCTAVA. Quare dicitur Collateralis? Ex eo, quod penes illam, vel quasi ad latus illius, posteaquam ex serie ipsius sit informatus de re exponens, procedere soleat. Dicta a con et latus, quasi simul cum latere, dicas.

QUAESTIO NONA. Cur inventa est? Ideo, ut exponens de re aliqua dubia, ex ipsa priusquam agere incipiat, bene informetur, ac sic demum quod suae intentionis est, agat securius; vel ut testium attestationes, etiam ipsis demortuis, cum necesse foret, in iudicio contradictorio, robur suum habeant. QUAESTIO DECIMA.

robur suum habeant. QUAESTIO DECIMA. Quomodo tamen cum demortuorum testium attestationibus procedendum? Sic, ut cum Exponenti, pro, vel contra, proba adiudicata fuerit, atque ideo ad communem celebrandam in partibus attestationem exmittetur, praeassumetque prioribus etiam attestationibus se uti velle, tunc demortuorum quoque testium fassionibus se usurum,

eosdem vere mortuos esse, comprobet: Enchir. Fol. 16. QUAESTIO UNDECIMA. Quid de Vivis adhuc Testibus sentiendum, vel an sola haec attestatio, in iudicio Contradictorio valeat? Non utique, sed necessarium erit per Exponentem, omnes huiusmodi vivos testes, in praesentiam Iudicis, adducere; et personaliter iterum priores

illuc vento impellitur, neutrobi stabilis manet. QUAESTIO DECIMA TERTIA. Super quo debent Testes examinari? Super omni re, seu negotio, quam vel quod Exponens inquirendam, vel inquirendum voluerit, consignatis super iis certis articulis interrogatoriis, ipsi homini Regio, vel Palatinali, ac testimonio Capituli, vel Conventus, dandis.

stabilis manet. QUAESTIO DECIMA TERTIA. Super quo debent Testes examinari? Super omni re, seu negotio, quam vel quod Exponens inquirendam, vel inquirendum voluerit, consignatis super iis certis articulis interrogatoriis, ipsi homini Regio, vel Palatinali, ac testimonio Capituli, vel Conventus, dandis.

Super quo debent Testes examinari? Super omni re, seu negotio, quam vel quod Exponens inquirendam, vel inquirendum voluerit, consignatis super iis certis articulis interrogatoriis, ipsi homini Regio, vel Palatinali, ac testimonio Capituli, vel Conventus, dandis. QUAESTIO DECIMA QUARTA. Suntne isti articuli semper, et de necesse Relatoriis in

Super omni re, seu negotio, quam vel quod Exponens inquirendam, vel inquirendum voluerit, consignatis super iis certis articulis interrogatoriis, ipsi homini Regio, vel Palatinali, ac testimonio Capituli, vel Conventus, dandis. QUAESTIO DECIMA QUARTA. Suntne isti articuli semper, et de necesse Relatoriis in specie inserendi, et an extra illos liceat

dandis. QUAESTIO DECIMA QUARTA. Suntne isti articuli semper, et de necesse Relatoriis in specie inserendi, et an extra illos liceat aliquid plus, vel diversum, aut contrarium annectere? Non equidem, imo vero aliquando Exponens utilius fore iudicans, ne adversa pars statim resciat, super quo huiusmodi

celebrari fecerit, studio non sinit illos talibus literis Relatoriis inseri, siquidem soepe etiam odiosa continere soleant, et neque id Iudex in Compulsoriis praecipiat, sed solummodo declaret, super quo, per Exponentem, vel hominem suum interrogati fuerint. Styl. Unde neque aliud quoque quippiam extra illos diversum vel contrarium: (etiamsi forte testis huiusmodi quid per occasionem fateretur) contestatis ad interrogata, adscribi

continere soleant, et neque id Iudex in Compulsoriis praecipiat, sed solummodo declaret, super quo, per Exponentem, vel hominem suum interrogati fuerint. Styl. Unde neque aliud quoque quippiam extra illos diversum vel contrarium: (etiamsi forte testis huiusmodi quid per occasionem fateretur) contestatis ad interrogata, adscribi debet; sed solummodo ea, super quibus interrogati fuerint; prouti et Iudex praecipit. Nam si hoc admitteretur,

certus aliquis locus praefigendus, in quo celebrari debeat; et quid de externis personis ratione Attestationis sentiendum? Non, quia singulos testes Iudex committit accedendos. Ideoque quisque eorum domi suae requirendus; vel per occasionem ubi personaliter reperiri poterit interrogandus, dummodo in eodem Comitatu repertus fuerit, qui in literis Compulsoriis est annotatus; specificarique debebit in Relatoriis, quod talis locus, in quo repertus

QUAESTIO DECIMA SEPTIMA. Sed si attestari noluerint, per quem, et quomodo praedicta poena, exigi debeat? Per Comitem, vel Vice-comitem (ac Iudicem Nobilium etiam de facto Styl.) illius Comitatus, in quo talis attestari, nolens, Nobilis vel ignobilis existens, residentiam habuerit, vel si nullam certam residentiam habuerit, in quo

per quem, et quomodo praedicta poena, exigi debeat? Per Comitem, vel Vice-comitem (ac Iudicem Nobilium etiam de facto Styl.) illius Comitatus, in quo talis attestari, nolens, Nobilis vel ignobilis existens, residentiam habuerit, vel si nullam certam residentiam habuerit, in quo deprehendi poterit, vigore literarum Praeceptoriarum birsagialium (et non iam adiudicatoriam, ut titulus 28. part. 2.

debeat? Per Comitem, vel Vice-comitem (ac Iudicem Nobilium etiam de facto Styl.) illius Comitatus, in quo talis attestari, nolens, Nobilis vel ignobilis existens, residentiam habuerit, vel si nullam certam residentiam habuerit, in quo deprehendi poterit, vigore literarum Praeceptoriarum birsagialium (et non iam adiudicatoriam, ut titulus 28. part. 2. continet) ab eodem Iudice, a quo et

habuerit, in quo deprehendi poterit, vigore literarum Praeceptoriarum birsagialium (et non iam adiudicatoriam, ut titulus 28. part. 2. continet) ab eodem Iudice, a quo et compulsoriae extractae fuerant, vel etiam alio, ad Comitatum (licet Vice-comiti tantum intitulatae reperiantur, Styl.) per Exponentem acceptarum, et allatarum, cum eiusdem Comitatus Exmissoriis, si compererit ex literis Relatoriis Capituli, vel

vel etiam alio, ad Comitatum (licet Vice-comiti tantum intitulatae reperiantur, Styl.) per Exponentem acceptarum, et allatarum, cum eiusdem Comitatus Exmissoriis, si compererit ex literis Relatoriis Capituli, vel Conventus, (vel alias ex fideli tantum relatione etiam Iudicis Nobilium, coram quo talis attestatio celebrari debuisset. Styl.)

ad Comitatum (licet Vice-comiti tantum intitulatae reperiantur, Styl.) per Exponentem acceptarum, et allatarum, cum eiusdem Comitatus Exmissoriis, si compererit ex literis Relatoriis Capituli, vel Conventus, (vel alias ex fideli tantum relatione etiam Iudicis Nobilium, coram quo talis attestatio celebrari debuisset. Styl.) quod attestari

et non amplius valet. 1. tit. 47. QUAESTIO VIGESIMA. Quid est Ingessio, et unde dicatur? Est alicuius, vel aliquorum, in causam alienam, a tertia, saepe etiam a quarta parte, probata prius Genealogia, ad Actorem et impensa ipsi satisfactione, de hactenus factis expensis, ante latam et definitivam sententiam, insitio vel

Est alicuius, vel aliquorum, in causam alienam, a tertia, saepe etiam a quarta parte, probata prius Genealogia, ad Actorem et impensa ipsi satisfactione, de hactenus factis expensis, ante latam et definitivam sententiam, insitio vel immixtio, 2. tit. 84. Dicta ab ingerendo, quod per ipsam quis in causam alterius se ingerit; vel immittit, aut inserit.

hactenus factis expensis, ante latam et definitivam sententiam, insitio vel immixtio, 2. tit. 84. Dicta ab ingerendo, quod per ipsam quis in causam alterius se ingerit; vel immittit, aut inserit. QUAESTIO VIGESIMA PRIMA. Quae sunt facienda Ingerenti antequam se ingerat? Tria. Primum, debebit Genealogiam suam

et 82. et 2. tit. 36. quia per huiusmodi ingessionem Actorem se fecit, Actor autem paratus esse debet semper. 2. tit. 84. Secundum, haec probatio Genealogiae per singulos gradus consanguinitatis, literis, vel humano testimonio, uti iam proxime dictum est, fieri debet; ut verbi gratia, si Genealogia Sacratissimae Caesareae et Regiae Maiestatis Modernae, ad Fridericum Tertium Imperatorem (alias quartum, iuxta deductionem Abbatis

QUAESTIO VIGESIMA TERTIA. In quibus causis admittitur Ingessio? Solum in causa super haereditate, et perpetuitate Iurium possessionariorum mota; non autem ratione Impignorationis, vel Occupationis aliquorum bonorum, 2. tit. 84. Ubi Nota, quod etiam in causa, ratione rerum mobilium fieri admittitur, ubi eaedem alios etiam concernere dignoscuntur. Similiter et ingerens se in causam cum

QUAESTIO SECUNDA. / Quid est Appellatio? Est causae post convictionem statim, per partem in ea succumbentem, a praesentia et Iudicio Iudicis pedanei, vel inferioris, cum honestate, honore, et reverentia (addo etiam modestia) maturioris revisionis gratia, ad superiorem et ordinarium suum Iudicem, in Curiam Regiam, provocatio; et per literas Adiudicatorias transmissionales,

Matt. art. 54. et 3. tit. 35. Quemadmodum olim quoque dicebatur; Rem ad Iudices graviores; exercitatioresque reiicere, dum vel pedanei Iudices, tales causas iudicare non solebant, vel omnino pro maturiori revisione ad superiores, easdem transmittere debebant. Veluti Cn. Dolobella Proconsul Asiae, Athenas ad Areopagitas,

Quemadmodum olim quoque dicebatur; Rem ad Iudices graviores; exercitatioresque reiicere, dum vel pedanei Iudices, tales causas iudicare non solebant, vel omnino pro maturiori revisione ad superiores, easdem transmittere debebant. Veluti Cn. Dolobella Proconsul Asiae, Athenas ad Areopagitas, qui graviores causas, ut vulnerum, caedis, veneficiorum,

rem adiudicatam transibit, et in tertia sede Iudiciaria literae Adiudicatoriae, iuxta latam sententiam, parti victrici atque triumphanti reddi, et Executioni demandari debent, et hoc si negligentia ipsa non ex parte Notarii, vel Iudicum, sed partis Appellantis dignoscetur. 3. tit. 35. et infra quaest. 32. cap. Huius. Apud Civiles vero, intra decem dies appellare licet. Unde et dies fatalis, annus

vero, intra decem dies appellare licet. Unde et dies fatalis, annus fatalis, et tempus fatale dicitur, quibus ipsi in extrahendis, et ad finem perducendis Appellationibus utuntur; sic dicti, vel quod tales dies, anni, et tempus soleant ipsis Appellatoribus a Iudice fari, hoc est, ita praefiniri et praescribi, ut eos non liceat ipsis transgredi; vel si eosdem transgressi fuerint, fatum

ad finem perducendis Appellationibus utuntur; sic dicti, vel quod tales dies, anni, et tempus soleant ipsis Appellatoribus a Iudice fari, hoc est, ita praefiniri et praescribi, ut eos non liceat ipsis transgredi; vel si eosdem transgressi fuerint, fatum malum, hoc est, amissionem Appellationis, ipsis adferre consueverunt, quod intra praefinitionem eorundem, non revisa Appellatio, pro deserta

quantum probatum fuerit, ipsum habuisse iustum impedimentum. Et sic, si laesio fuerit unius anni, secundi integri, unus annus integer restituetur ei, qui dici poterit, annus tertius. Si vero laesio fuerit tantum de una die, vel de uno mense dicti secundi anni, tunc una sola dies, vel unus mensis solum restituetur ei. In duobus tamen casibus, tale tempus fatale, currere non solet; Primo, si lis speratur

Et sic, si laesio fuerit unius anni, secundi integri, unus annus integer restituetur ei, qui dici poterit, annus tertius. Si vero laesio fuerit tantum de una die, vel de uno mense dicti secundi anni, tunc una sola dies, vel unus mensis solum restituetur ei. In duobus tamen casibus, tale tempus fatale, currere non solet; Primo, si lis speratur inferri in consistorio Principis.

et causam ipsam provocare possunt. 3. tit. 11. Licet iam homicidis concedatur uti Appellatione, et Novo Iudicio, sed ita tamen, ut interim post convictionem, in vinculis detineantur, usque ad revisionem huiusmodi vel Appellationis, vel novi iudicii art. 41. anni 1563. De quo vide infra quaest. 31. cap. 9. IV. Causae quoque illae, in quibus Procuratoris revocatio facta est, virtute Novi Iudicii cum

possunt. 3. tit. 11. Licet iam homicidis concedatur uti Appellatione, et Novo Iudicio, sed ita tamen, ut interim post convictionem, in vinculis detineantur, usque ad revisionem huiusmodi vel Appellationis, vel novi iudicii art. 41. anni 1563. De quo vide infra quaest. 31. cap. 9. IV. Causae quoque illae, in quibus Procuratoris revocatio facta est, virtute Novi Iudicii cum gratia, post

esse videtur. Super quo vide etiam tit. 6. partis 3. Tripartiti: ubi licet causae iuxta responsiones partium, deliberatione iuridica, et sententia lata (ut plurimum) in Curiam Regiam ad approbandum, vel reprobandum, transmittantur; Nihilominus tamen aliquando etiam ante latam huiusmodi sententiam, aliquae peremptoriae exceptiones videntur transmitti solere; quod per parenthesin illam (ut plurimum) facile

a prandio, posteaquam iam in extradatione parium Iudices processerint, levari soleant. Secundum, quod absque literis Procuratoriis in revisione earum, quis Transmissionem declarare potest. Si autem, Novum iudicium petere, vel ex Tabula ad Dom: Palatinum appellare voluerit, non nisi virtute Procuratoriarum, id facere valebit. Licet nonnuli Novum iudicium peti posse admittant absque Procuratoriis; Quod tamen fieri posse non videtur; quia si

venit ad Tabulam Regiam, eadem ad Illustrissimum Dominum Comitem Palatinum quoque vadit, alterutra parte ita postulante, etiamsi ex sede Comitatus transmitti non debuisset. Quintum, quod nihil novi licet tunc addere, vel allegare, sed solum in eodem statu, quo transmissae sunt, revideri debent, approbando, vel reprobando, aut corrigendo, et emendando, et sic remitti ad exequendum Pedaneis, sive prioribus Iudicibus, si aliqua Iudiciaria

vadit, alterutra parte ita postulante, etiamsi ex sede Comitatus transmitti non debuisset. Quintum, quod nihil novi licet tunc addere, vel allegare, sed solum in eodem statu, quo transmissae sunt, revideri debent, approbando, vel reprobando, aut corrigendo, et emendando, et sic remitti ad exequendum Pedaneis, sive prioribus Iudicibus, si aliqua Iudiciaria onera habent annexa, quae

causae, ideo peteret illud sibi dari; quod et datur illi statim, de Iure et consuetudine Regni; quia in omnibus causis ordinariis semel admittitur Novum. Secundo, Reiecta, quandoquidem Novum iam habuit, sed vel revideri causa nequivit, vel etiam revidendam non curavit, sed ultimo die Iudiciorum vel etiam Diaetae, pro testimonio per Iudicem, ad quem transmissa fuit, facit in dorso literarum Transmissionalium, Reiectam

sibi dari; quod et datur illi statim, de Iure et consuetudine Regni; quia in omnibus causis ordinariis semel admittitur Novum. Secundo, Reiecta, quandoquidem Novum iam habuit, sed vel revideri causa nequivit, vel etiam revidendam non curavit, sed ultimo die Iudiciorum vel etiam Diaetae, pro testimonio per Iudicem, ad quem transmissa fuit, facit in dorso literarum Transmissionalium, Reiectam scribi, qua in partibus in

Regni; quia in omnibus causis ordinariis semel admittitur Novum. Secundo, Reiecta, quandoquidem Novum iam habuit, sed vel revideri causa nequivit, vel etiam revidendam non curavit, sed ultimo die Iudiciorum vel etiam Diaetae, pro testimonio per Iudicem, ad quem transmissa fuit, facit in dorso literarum Transmissionalium, Reiectam scribi, qua in partibus in prima statim sede iudiciaria, ad postulationem partis

terminos competentes, huiusmodi causae in Curiam Regiam deductae, per Iudices suos ordinarios, in quorum praesentiam transmitti solebant, revidebantur. 1. Vlad. art. 73. et 7. eiusdem art. 55. Nunc autem solum vel in ipsis terminis Octavalibus, vel etiam Diaetalibus, revideri solent, art. 46. Anni 1599. Ordinarie autem solum in suis terminis, utpote superiorum

causae in Curiam Regiam deductae, per Iudices suos ordinarios, in quorum praesentiam transmitti solebant, revidebantur. 1. Vlad. art. 73. et 7. eiusdem art. 55. Nunc autem solum vel in ipsis terminis Octavalibus, vel etiam Diaetalibus, revideri solent, art. 46. Anni 1599. Ordinarie autem solum in suis terminis, utpote superiorum partium, tantum

Sclavoniae, in utroque termino Iudiciorum revideri possunt, art. 40. Anni 1569. Et ratio est, quia cum transmittatur in Curiam Regiam 3. tit. 3. ubicunque illa fuerit in toto Regno Hungariae, vel Iudicia in ipsa celebrabuntur, recte huiusmodi Appellationes, in ipsa revideri possunt; quandoquidem ad nullum certum locum, sed tantum ad dictam Curiam appellantur. Regni autem Hungariae Iudicia, ad certa duo loca, alterum

QUAESTIO DUODECIMA. / Post remissionem illarum ex Curia Regia quis tenetur illas exequi? Posteaquam huiusmodi Transmissiones, sive revisae Appellationes, ad exequendum remissae fuerint; tunc si Comites ipsi, vel Vice-Comites, cum literis Iudicis remittentis Adiudicatoriis remissionalibus requisiti fuerint; tenentur Executionem ipsam, infra dies quindecim, a die ipsius requisitionis facere, 1. Vlad.

cognoverit, peragere valeat, atque possit. 2. tit. 77. Nota quod in Stylo, in omnibus novorum Iudiciorum literis, in subsumptione haec clausula pro fundamento, inseri solet: Cum autem, vel, et quia, iuxta contenta generalis Decreti universi nocivi defectus et errores, in processibus causarum emergentes, virtute Novi Iudicii, Semel in melius reformari possint, atque soleant. In dicto tamen

30. cap. 9. IV. Cum gratia nuncupatum, quod solus Princeps et Dominus noster clementissimus, ex debito regiminis sui officio, unicuique largiri et concedere solet, post factam Repulsionem, vel Procuratorum malam responsionem, non obstante errore, vel lata exinde sententia, 2. tit. 77. Alia autem alii Iudices ordinarii dare consueverunt. Ubi Nota, quod duo haec tantum Nova Iudicia, primum

nuncupatum, quod solus Princeps et Dominus noster clementissimus, ex debito regiminis sui officio, unicuique largiri et concedere solet, post factam Repulsionem, vel Procuratorum malam responsionem, non obstante errore, vel lata exinde sententia, 2. tit. 77. Alia autem alii Iudices ordinarii dare consueverunt. Ubi Nota, quod duo haec tantum Nova Iudicia, primum et quartum, scripto Iure contineantur,

dici possit Novum? Iuristae certant, et adhuc sub Iudice lis est. Aliis asserentibus novum dici debere; aliis item negantibus quia cum detur propter non-venientiam, per quam nihil omnino dictum vel responsum est; nihil plane novi dicitur, quia nihil prius, vel vetus dictum est, sed tunc primum comparens dicere incipit: ergo non praeexistente priori, vel Veteri, neque Novum correlative dici potest. Atque sic, non est

et adhuc sub Iudice lis est. Aliis asserentibus novum dici debere; aliis item negantibus quia cum detur propter non-venientiam, per quam nihil omnino dictum vel responsum est; nihil plane novi dicitur, quia nihil prius, vel vetus dictum est, sed tunc primum comparens dicere incipit: ergo non praeexistente priori, vel Veteri, neque Novum correlative dici potest. Atque sic, non est proprie Novum dicendum, sed totaliter et simpliciter sola

quia cum detur propter non-venientiam, per quam nihil omnino dictum vel responsum est; nihil plane novi dicitur, quia nihil prius, vel vetus dictum est, sed tunc primum comparens dicere incipit: ergo non praeexistente priori, vel Veteri, neque Novum correlative dici potest. Atque sic, non est proprie Novum dicendum, sed totaliter et simpliciter sola Inhibitio, quae virtute sua, sicuti et alia

inhibendi latam ab executione sententiam continet: Novum vero etiam superaddit, ut Actor contra Reum se inhibentem, et per hoc causam ipsam resuscitantem ac renovantem, Iudicium quoque in eadem recipiat. Styl. vel quod causae, quatuor terminis octavalibus; nisi haec duo ita coniungerentur, absolvi non possent. Ut patebit, Dicta quaest. 28. formula 4. notando 2. Plura de his vide supra quaest. 14. cap.

cedens, in partibus adhuc Novum impetrat, prosequiturque Iudicium. Secundo, quando huiusmodi Appellationi non cedit, sed Transmissionem ipsam omnino extrahit de sede Iudiciaria; ac nisi per partem triumphantem urgeatur, vel ex paribus eiusdem proclametur, ad lucrandum tempus tacet, neque ipsam revideri facere vult. Ubi tandem secus fieri non potest, sed necessario causa revideri debet, tunc allegando se nondum Novum iudicium in ea habuisse,

neque ipsam revideri facere vult. Ubi tandem secus fieri non potest, sed necessario causa revideri debet, tunc allegando se nondum Novum iudicium in ea habuisse, statim datur eidem Novum, et sic terminum illum Iudiciorum, vel Diaetae, cum tali petitione et concessione Novi iudicii effugit. QUAESTIO DECIMA NONA. / Quae poena illius, qui se Novo

nolit, eam admittere debebit, etiam cum gravi damno suo, uti iam dictum est. quaest. 11. cap. 4. supra. Sed hic quaeri solet: An huiusmodi Procuratoris revocatio, praecise personaliter per Principalem fieri debeat, vel etiam per alium Procuratorem fieri possit? Quanquam Aliqui putent, posse illam fieri, etiam per Procuratorem, ex eo, quod 4. Vlad. art. 13. dicitur; quod in quinque casibus a modo in posterum, non personaliter, prout antea,

possit: sed ex Stylo manifeste apparet. QUAESTIO VIGESIMA TERTIA. / Quare fit huiusmodi Procuratoris revocatio? Quia praesupponit semper errorem, vel aliquem defectum nocivum ipsi constituenti, qui quidem error, et defectus, non nisi in responsione et obiectione, aut aliqua exceptione committi solet, ac tandem nova responsione, post revocationem prioris responsionis,

quae revocari debet; bene specificari debebit, ac si sufficiens ratio revocandae illius dari poterit; bene quidem: alioquin revocatio non stabit, sed prior sententia, in suo vigore remanebit. II. Videtur fieri debere, vel sub eodem termino, vel ante ipsum, etiam extra sedem Iudiciariam, et non de termino, ad terminum differri. Tum quia revocans per huiusmodi revocationem imbuit personam Actoris: Actor autem semper paratus esse debet. 2. tit.

debet; bene specificari debebit, ac si sufficiens ratio revocandae illius dari poterit; bene quidem: alioquin revocatio non stabit, sed prior sententia, in suo vigore remanebit. II. Videtur fieri debere, vel sub eodem termino, vel ante ipsum, etiam extra sedem Iudiciariam, et non de termino, ad terminum differri. Tum quia revocans per huiusmodi revocationem imbuit personam Actoris: Actor autem semper paratus esse debet. 2. tit. 84. Tum quia priori

ad terminum dilata fuisse dignoscitur. Styl. Tum quia in longis causis, non est opus ipsam fieri per Novum iudicium, quod ulteriorem terminum requireret, ut patebit sequenti quaest. 25. III. Allegatio vel responsio Plenipotentiarii, non videtur revocari posse; partim quod Plenipotentiarius sic constituitur, quasi ipsemet constituens esset. Unde quia Propria responsio in Iudicio contradictorio facta, non soleat, neque possit

retractari debet, facta fuit, tunc ibidem coram eodem Iudice, aut homine suo, ad id per eundem Iudicem specialiter deputato. Si autem causa ipsa in alterius Iudicis praesentiam, iam est transmissa, tunc coram eodem Iudice, vel homine eius fieri debet: supra citato titulo 79. Ubi Nota, quod quando fit extra sedem, coram aliquo Iudice tantum, tunc onus non deponitur statim, sed tantum promittitur deponendum, tam Iudici quam etiam parti adversae.

4. Vlad. art. 15. Secundo, in causis longis, in quibus processus Iuridici solent subsequi, Procuratoris responsio revocatur ante latam et pronunciatam definitivam sententiam, et quidem ante terminum exhibitioni literarum, vel communi attestationi, aut iuramentali depositioni, vel oculatae revisionis, aut communis Inquisitionis celebrationi, praefixum, praehibita responsione, cum quinquaginta marcis homagialibus. 4. Vlad. art. 15. et 2. tit.

processus Iuridici solent subsequi, Procuratoris responsio revocatur ante latam et pronunciatam definitivam sententiam, et quidem ante terminum exhibitioni literarum, vel communi attestationi, aut iuramentali depositioni, vel oculatae revisionis, aut communis Inquisitionis celebrationi, praefixum, praehibita responsione, cum quinquaginta marcis homagialibus. 4. Vlad. art. 15. et 2. tit. 81. Sed hic occurrit non omittenda quaestio, an

praefixum, praehibita responsione, cum quinquaginta marcis homagialibus. 4. Vlad. art. 15. et 2. tit. 81. Sed hic occurrit non omittenda quaestio, an scilicet huiusmodi procuratoria revocatio, quo ad dictum tantum, vel etiam quo ad factum fieri soleat, ac debet? Et quod in dicto tantum, ut nonnulli olim putaverint, sed secus fecerint, hoc est, in simplici et nuda aliqua Procuratoris responsione, dum adhuc res, quae per eam significatur,

aut aliqua exceptione committi solet. Et ex sequenti titulo 81. melius; antequam terminus Iuridicus, per Iudicem literarum exhibitioni, aut Iuramentali depositioni, vel oculatae revisionis, aut communis Inquisitionis celebrationi, (quae scilicet iam res ipsae sunt) praefixus et deputatus adveniat, partium ipsarum altera se per responsionem sui Procuratoris, gravatam esse, vel gravari

depositioni, vel oculatae revisionis, aut communis Inquisitionis celebrationi, (quae scilicet iam res ipsae sunt) praefixus et deputatus adveniat, partium ipsarum altera se per responsionem sui Procuratoris, gravatam esse, vel gravari debere sentiens et agnoscens, non expectato huiusmodi termino Iudiciariae ipsius commissionis, Procuratoris sui responsionem revocare potest. Quod autem videatur posse fieri etiam in facto, hoc est, in rebus iam

sententiae interlocutoriae pronunciari solent; quam in brevibus, post latam iam et pronunciatam huiusmodi definitivam sententiam dicta Procuratoris revocatio fieri debeat. In quibus utrisque tamen procul dubio aliqua probatio, vel literarum exhibitio, aut Iuramentalis depositio; atque in illis, Inhibitio quoque, vel communis inquisitio, aut etiam Repulsio, quae non simpliciter dicta, sed facta iam sunt, per dictos Iuridicos processus, et sententias

huiusmodi definitivam sententiam dicta Procuratoris revocatio fieri debeat. In quibus utrisque tamen procul dubio aliqua probatio, vel literarum exhibitio, aut Iuramentalis depositio; atque in illis, Inhibitio quoque, vel communis inquisitio, aut etiam Repulsio, quae non simpliciter dicta, sed facta iam sunt, per dictos Iuridicos processus, et sententias ac deliberationes, praecessisse videantur. Quod ipsum artic. etiam 56. anni 1550. per

quoque in suo Syntagmate ita sentit. Et aliud item est, quod talis responsio Procuratoris, (non autem exceptio, sive obiectio) refertur ad propositam rem, ex qua veritas iam, vel comprobando actionem Actoris, vel non firmando suam praeassumptionem, elucere videtur. Atque sic, quia talis res, ipsi principaliori nociva sit futura; necessario retractari debet. Ideoque huiusmodi Procuratoria revocatio,

aliud item est, quod talis responsio Procuratoris, (non autem exceptio, sive obiectio) refertur ad propositam rem, ex qua veritas iam, vel comprobando actionem Actoris, vel non firmando suam praeassumptionem, elucere videtur. Atque sic, quia talis res, ipsi principaliori nociva sit futura; necessario retractari debet. Ideoque huiusmodi Procuratoria revocatio, tam in dicto quam in facto

/ Fitne huiusmodi revocatio Procuratoris, etiam in sedibus Comitatuum? Fit, etiam post latam sententiam coram Comitibus, aut Vice-comitibus, et Iudicibus Nobilium, vel altero eorum, cum tribus florenorum in duabus Iudiciariis, in tertia parte adversae. Post factam autem in Curia Regia eiusdem Causae ratificationem, et post remissionem ad eosdem Comites, vel Vicecomites, ac Iudicialium,

et Iudicibus Nobilium, vel altero eorum, cum tribus florenorum in duabus Iudiciariis, in tertia parte adversae. Post factam autem in Curia Regia eiusdem Causae ratificationem, et post remissionem ad eosdem Comites, vel Vicecomites, ac Iudicialium, propter huiusmodi approbationem per Iudicem superiorem factam, tale onus duplicatur et in sex florenis deponitur. 3. tit. 6.

formulis, clarius patebit. Et sic non quatuor, sed etiam quinque termini dabuntur, quod erit contra praedictas constitutiones Regni. Prima igitur Formula haec erit; In primo termino Octavali, vel comparebit Reus, vel non? Si non comparebit, tunc vel ad primam, vel ad secundam tandem Proclamationem extradabitur sententia per non-venientiam, contra ipsum, contradictione non obstante, cui remedio Inhibitionis

sed etiam quinque termini dabuntur, quod erit contra praedictas constitutiones Regni. Prima igitur Formula haec erit; In primo termino Octavali, vel comparebit Reus, vel non? Si non comparebit, tunc vel ad primam, vel ad secundam tandem Proclamationem extradabitur sententia per non-venientiam, contra ipsum, contradictione non obstante, cui remedio Inhibitionis occurrendum erit. In secundo

dabuntur, quod erit contra praedictas constitutiones Regni. Prima igitur Formula haec erit; In primo termino Octavali, vel comparebit Reus, vel non? Si non comparebit, tunc vel ad primam, vel ad secundam tandem Proclamationem extradabitur sententia per non-venientiam, contra ipsum, contradictione non obstante, cui remedio Inhibitionis occurrendum erit. In secundo termino, petitur ratio

dabuntur, quod erit contra praedictas constitutiones Regni. Prima igitur Formula haec erit; In primo termino Octavali, vel comparebit Reus, vel non? Si non comparebit, tunc vel ad primam, vel ad secundam tandem Proclamationem extradabitur sententia per non-venientiam, contra ipsum, contradictione non obstante, cui remedio Inhibitionis occurrendum erit. In secundo termino, petitur ratio Inhibitionis ab ipso, qua

contra ipsum, contradictione non obstante, cui remedio Inhibitionis occurrendum erit. In secundo termino, petitur ratio Inhibitionis ab ipso, qua sibi non suffragante, post aliquot Prohibitas, ad communem exmittetur, et hac vel celebrabit, vel ab ea se prohibebit. In tertio termino, si communem reportabit, calculabitur; sin prohibuerit se ab illa, Prohibitionis ratio petetur, et ita forsan post aliquot Prohibitas, neutra adhuc valente, iterum

contradictione non obstante, cui remedio Inhibitionis occurrendum erit. In secundo termino, petitur ratio Inhibitionis ab ipso, qua sibi non suffragante, post aliquot Prohibitas, ad communem exmittetur, et hac vel celebrabit, vel ab ea se prohibebit. In tertio termino, si communem reportabit, calculabitur; sin prohibuerit se ab illa, Prohibitionis ratio petetur, et ita forsan post aliquot Prohibitas, neutra adhuc valente, iterum sententia vice

se absentabit; dabitur iterum sententia vice iterata contra ipsum ad exequendum, Contradictione et Repulsione non obstante quam Inhibitione revocari faciet. In tertio termino, dando rationem Inhibitionis simul et Repulsionis: vel Procuratoris priorem responsionem revocabit, et meliorem subiungendo, communem petet; quam vel celebrabit, vel se ab illa prohibebit. In quarto tandem termino: neque reportata serie communis Attestationis, neque vero stante

et Repulsione non obstante quam Inhibitione revocari faciet. In tertio termino, dando rationem Inhibitionis simul et Repulsionis: vel Procuratoris priorem responsionem revocabit, et meliorem subiungendo, communem petet; quam vel celebrabit, vel se ab illa prohibebit. In quarto tandem termino: neque reportata serie communis Attestationis, neque vero stante Prohibitionis ratione, lata et definitiva sententia vice-tertiaria proferetur contra ipsum,

non obstante quam Inhibitione revocari faciet. In tertio termino, dando rationem Inhibitionis simul et Repulsionis: vel Procuratoris priorem responsionem revocabit, et meliorem subiungendo, communem petet; quam vel celebrabit, vel se ab illa prohibebit. In quarto tandem termino: neque reportata serie communis Attestationis, neque vero stante Prohibitionis ratione, lata et definitiva sententia vice-tertiaria proferetur contra ipsum, Inhibitione,

solet fieri praemissis modis, aliquando declaratius omnia singillatim enumerantur; hoc modo dicendo; Contradictione, Inhibitione, Repulsione, Appellatione; Novo Iudicio, etc. aliquando hic clausulis (amputatis vel abscissis universis Iuridicis remediis) strictius praecluduntur. II. Quod ubi simul Repulsio et Inhibitio, in aliquo processu incurrunt, utriusque onus prius deponendum erit, quam ad respondendum Repellens admittatur, quia

iudiciorum usus fuerit: Nam si extra terminos Iudiciorum, simul et in continenti, quasi primo sententiae contra se exequendae, Repulsionis velamine obviaverit, ac postea sub id, quo pars repulsa literas Relatorias ex Capitulo vel conventu pro se, super huiusmodi facta Repulsione extrahere conabitur, Inhibitione usus fuerit, praetactasque Relatorias extradari inhibuerit, et partem repulsam, contra se evocari fecerit; tum solum Inhibitionis onus

contra ipsum, cui necessario Repulsione erit obviandum. Denique tertio termino, si se absentaverit, tunc iterum dabitur sententia contra ipsum, quam Inhibitione revocare debebit. In quarto termino, si communem petierit, vel sese ab ea prohibuerit; tum demum in quinto termino, vel ex reportata serie communis, vel ex non data sufficienti prohibitionis eius ratione, iudicium patietur, et sic tandem dabitur contra illum lata et definitiva

Denique tertio termino, si se absentaverit, tunc iterum dabitur sententia contra ipsum, quam Inhibitione revocare debebit. In quarto termino, si communem petierit, vel sese ab ea prohibuerit; tum demum in quinto termino, vel ex reportata serie communis, vel ex non data sufficienti prohibitionis eius ratione, iudicium patietur, et sic tandem dabitur contra illum lata et definitiva sententia. Atque hoc pacto non quatuor, sed quinque terminis

se absentaverit, tunc iterum dabitur sententia contra ipsum, quam Inhibitione revocare debebit. In quarto termino, si communem petierit, vel sese ab ea prohibuerit; tum demum in quinto termino, vel ex reportata serie communis, vel ex non data sufficienti prohibitionis eius ratione, iudicium patietur, et sic tandem dabitur contra illum lata et definitiva sententia. Atque hoc pacto non quatuor, sed quinque terminis finiri debebit aliqua causa, contra

dabitur contra illum lata et definitiva sententia. Atque hoc pacto non quatuor, sed quinque terminis finiri debebit aliqua causa, contra finitos iam illos quatuor terminos. Ubi Notandum. I. quod in hac quoque quarta formula, vel simplex Novum non debet admitti, uti et in tertia, vel autem Inhibitio, cum haec duo inter se coincidere videantur, et ita bis id ipsum in una eademque causa concedi neque debet, neque potest. II. Nullam maiorem rationem

hoc pacto non quatuor, sed quinque terminis finiri debebit aliqua causa, contra finitos iam illos quatuor terminos. Ubi Notandum. I. quod in hac quoque quarta formula, vel simplex Novum non debet admitti, uti et in tertia, vel autem Inhibitio, cum haec duo inter se coincidere videantur, et ita bis id ipsum in una eademque causa concedi neque debet, neque potest. II. Nullam maiorem rationem affirmandi Novum iudicium cum Inhibitione dari posse,

Syntagmate nove opinatur de Inhibitione. De quo plura vide supra quaest. 16. capitis huius, et 6. Vlad. art. 14. Hic tamen intellige, hoc Iudicium semel tantum dari solere, quo ad usum; ast si depositum fuerit per impetrantem, vel per Iudicem condescensum, iterum reimpetrari posse. QUAESTIO VIGESIMA NONA. / Unde igitur accidit, quod rarissime, vel potius nunquam, quatuor hisce terminis causae finiri

quo ad usum; ast si depositum fuerit per impetrantem, vel per Iudicem condescensum, iterum reimpetrari posse. QUAESTIO VIGESIMA NONA. / Unde igitur accidit, quod rarissime, vel potius nunquam, quatuor hisce terminis causae finiri soleant? Ex duobus potissimum; altero quod non valeant ita levari singulis terminis; et altero, quod principales quoque segnius prosecutioni ipsarum advigilare

literarum transmissionalium, per eundem Iudicem in cuius praesentiam causa delata fuerat, ultimo plane die Iudiciorum generalium aut brevium, aut etiam Diaetae Regni, factum in testimonium illius, quod sub iisdem Iudiciis, vel Diaeta, talis transmissio, ob alia ardua negotia, vel alias causas maioris momenti, revideri non poterat; ideoque in alium terminum, aliarum similium causarum reiicitur, cum propria manu eiusdem

cuius praesentiam causa delata fuerat, ultimo plane die Iudiciorum generalium aut brevium, aut etiam Diaetae Regni, factum in testimonium illius, quod sub iisdem Iudiciis, vel Diaeta, talis transmissio, ob alia ardua negotia, vel alias causas maioris momenti, revideri non poterat; ideoque in alium terminum, aliarum similium causarum reiicitur, cum propria manu eiusdem Protonotarii, dictoque ultimo die, et anno, annotatis. Quod scriptum

fuerit, in prima statim sede Iudiciaria Comitatus, tunc pars triumphans, et talem iniuriam patiens, velit nolit, tali testimonio Iudicis reiicientis, contenta esse debebit, videlicet usque ad alium Iudiciorum, vel Diaetae terminum; alioquin autem nisi reportaverit, huiusmodi Reiectam, in rem iudicatam transibit; et debitae quoque Executioni demandari debebit. passim.

adiudicatam transibit) intelligenda esse videtur? Putant Nonnuli hanc transitionem in rem adiudicatam nihil aliud esse, quam solum in priorem sententiam regressionem ubi appellatio, vel in non extractis, in secunda sede Iudiciaria literis transmissionalibus, 3. tit. 35. et supra quaest. 3. cap. 8. vel vero in non reportatis iisdem cum Reiecta passim neglecta fuit. Ideoque admittunt in ea,

rem adiudicatam nihil aliud esse, quam solum in priorem sententiam regressionem ubi appellatio, vel in non extractis, in secunda sede Iudiciaria literis transmissionalibus, 3. tit. 35. et supra quaest. 3. cap. 8. vel vero in non reportatis iisdem cum Reiecta passim neglecta fuit. Ideoque admittunt in ea, omnia iuridica remedia, quaecunque huiusmodi sententiam appellatam, non praecesserunt. Alii vero dicunt, praetactam transitionem, non

ad §. Item si in iudicio, lib. 4. Institut. tit. 13. annotatis his verbis licet subscribere; Rem iudicatam, non dici sententiam iudicantis, sed ipsam rem, quae finem controversiarum, Iudicis pronunciatione accepit; quod vel condemnatione, vel absolutione contingit. Itaque quamvis statim postquam lata est in aliqua causa definitiva sententia; res iudicata dici potest, tamen quamprimum fuerit ab ea appellatum, fingitur non esse iudicata; ac

in iudicio, lib. 4. Institut. tit. 13. annotatis his verbis licet subscribere; Rem iudicatam, non dici sententiam iudicantis, sed ipsam rem, quae finem controversiarum, Iudicis pronunciatione accepit; quod vel condemnatione, vel absolutione contingit. Itaque quamvis statim postquam lata est in aliqua causa definitiva sententia; res iudicata dici potest, tamen quamprimum fuerit ab ea appellatum, fingitur non esse iudicata; ac proinde nec dici

transit, quia controversiarum finis per eam causae impositus est; quod idem (inquiunt) est, atque apud nos, uti iam praemissum est, si literae transmissionales, in secunda statim sede Iudiciaria extractae non fuerint. Vel si etiam extradatae extiterint, Appellatio tamen (non revisa) cum reiecta reportata non sit, tunc illa causa bene et iuste in rem adiudicatam transivisse dicetur, debitaeque executioni demandari debebit, extractis vice

et vivificandum, de futuro Ius, etiam extra processum causarum observari solent: ut sunt Protestatio, Contradictio, alia Inhibitio, et Prohibitio, Revocatio, Retractatio, Annihilatio, Cassatio, Mortificatio literarum vel Fassionum, et Reiecta. II. Priora illa Decium lib. 4. sui Syntag. tit. 15. et 16. hoc nomine non dignari, neque hoc sensu intelligere; sed inter species interdictorum a Iure nostro alienorum, adeoque ipsas actiones

voluptas. Processualis, sunt communis Inquisitio, Iuramentalis depositio, Oculata Revisio, et Collateralis attestatio. Sic dicta, quia processum causae, hoc est, iam factas partium allegationes et responsiones, probando vel improbando promovent. Et haec causas ipsas naturali consequentia imitantur: Nam cum res de lege statuta probari nequit, necessario huiusmodi probationibus liquidari

Prouti Sententia huic instituto convenit, omissis in praesentiarum aliis illius significationibus, quae huc nihil attinent; Est Iudicis definitio, causae et controversiae finem imponens, condemnationemque vel absolutionem continens. 2. tit. 42. Vel ut alii brevius dicunt. Est Res ipsa adiudicata, vel quod idem est, Res iudicata, vel iudicatum, vel lis finita per sententiam Appellatione non suspensam, sola

convenit, omissis in praesentiarum aliis illius significationibus, quae huc nihil attinent; Est Iudicis definitio, causae et controversiae finem imponens, condemnationemque vel absolutionem continens. 2. tit. 42. Vel ut alii brevius dicunt. Est Res ipsa adiudicata, vel quod idem est, Res iudicata, vel iudicatum, vel lis finita per sententiam Appellatione non suspensam, sola Executione indigens. Ubi sententia, et Res Iudicata, ac

quae huc nihil attinent; Est Iudicis definitio, causae et controversiae finem imponens, condemnationemque vel absolutionem continens. 2. tit. 42. Vel ut alii brevius dicunt. Est Res ipsa adiudicata, vel quod idem est, Res iudicata, vel iudicatum, vel lis finita per sententiam Appellatione non suspensam, sola Executione indigens. Ubi sententia, et Res Iudicata, ac Iudicatum convertuntur, et unum pro alio ponitur, idemque

Est Iudicis definitio, causae et controversiae finem imponens, condemnationemque vel absolutionem continens. 2. tit. 42. Vel ut alii brevius dicunt. Est Res ipsa adiudicata, vel quod idem est, Res iudicata, vel iudicatum, vel lis finita per sententiam Appellatione non suspensam, sola Executione indigens. Ubi sententia, et Res Iudicata, ac Iudicatum convertuntur, et unum pro alio ponitur, idemque significant. Dicta a

definitio, causae et controversiae finem imponens, condemnationemque vel absolutionem continens. 2. tit. 42. Vel ut alii brevius dicunt. Est Res ipsa adiudicata, vel quod idem est, Res iudicata, vel iudicatum, vel lis finita per sententiam Appellatione non suspensam, sola Executione indigens. Ubi sententia, et Res Iudicata, ac Iudicatum convertuntur, et unum pro alio ponitur, idemque significant. Dicta a sentiendo,

similiter per non_venit, satis late patens, ac potissimum in sedibus Comitatuum contra absentes, et criminaliter convictos, cui occurritur simplici tantum Novo Iudicio, absque ulla Inhibitione, vel Appellatione. Ut videre licebit infra, quaest. 31. capitis huius. Quarta Lata et Definitiva, quae proprie est ultima causae decisio, et haec vadit ad Executionem, nullis Iuridicis

subierit, bona seu iura possessionaria ipsius, salva manebunt, pro suis haeredibus. Si autem gratiam Regiam meruerit, et executio sententiae nihilominus per adversam partem peracta fuerit; tunc eadem Iura possessionaria filii, vel fratres aut alii legitimi successores, aestimatione communi, in termino per Iudicem ad id praefigendo, ad se redimendi habent authoritatem. II. Causa horum quinque Casuum erat summaria, hoc est, quae de

redimendi habent authoritatem. II. Causa horum quinque Casuum erat summaria, hoc est, quae de plano et de simplici facta admonitione per Capitulum vel Conventum, sive Reus ad certum terminum, extra omnes terminos Octavales personaliter comparebat, sive non; revideri debebat. 3. Vlad. art. 8. Nihilominus tamen de facto iam sicuti et antea,

personas Ecclesiasticas, in tribus casibus, videlicet in casibus laesae Maiestatis, in Nota infidelitatis, et in voluntario sive deliberato homicidio, aliove quovis latrocinio, si quod per se perpetraverint, vel per alium perpetrari fecerint, 2. tit. 44. Et contra mulieres quoque sive foeminas, si quae maritos, vel parentes, aut etiam liberos proprios malitiose occiderint, vel occidi fecerint. 2. tit. 43.

et in voluntario sive deliberato homicidio, aliove quovis latrocinio, si quod per se perpetraverint, vel per alium perpetrari fecerint, 2. tit. 44. Et contra mulieres quoque sive foeminas, si quae maritos, vel parentes, aut etiam liberos proprios malitiose occiderint, vel occidi fecerint. 2. tit. 43. Qui tamen casus magis proprie ad casum parricidii, Notae infidelitatis spectat. 1. tit. 14.

latrocinio, si quod per se perpetraverint, vel per alium perpetrari fecerint, 2. tit. 44. Et contra mulieres quoque sive foeminas, si quae maritos, vel parentes, aut etiam liberos proprios malitiose occiderint, vel occidi fecerint. 2. tit. 43. Qui tamen casus magis proprie ad casum parricidii, Notae infidelitatis spectat. 1. tit. 14.

pronunciationis latae contra se ex responsionibus sententiae, (quia ordinarie personaliter astare non debet) tunc audita pronunciata sententia, ad instantiam Actoris, vel Procuratoris sui, statim et de facto etiam absque literis sententionalibus, per Iudicem detineri, captivarique et puniri, libertate Nobilitatis non obstante, poterit. 2. tit. 58.

poterit. 2. tit. 58. Si autem absens fuerit, tunc ubicunque reperiri et deprehendi poterit, vigore literarum sententionalium, non quidem per Actorem, propria sua authoritate, sed per Iudicem suum ordinarium, vel hominem ipsius, post Executionem semper, ante autem Executionem, ante anni duntaxat unius integri revolutionem, a die emanationis ipsarum literarum sententionalium, in persona sua detineri, captivarique, et ad domum Iudicis

in persona sua detineri nequaquam poterit. 2. tit. 58. Ubi Nota, I. Literas huiusmodi sententionales, per non-venientiam emanatas, apud manus Iudicis inventas, similiter et Capitulum vel Conventum, ab Executione illarum prohiberi posse, depositoque onere huiusmodi sententiae, postea Sententiatus ipse respondete tenebitur 2. tit. 58. et 77. Item 1. Vlad. art. 51.

Sententiatus ipse respondete tenebitur 2. tit. 58. et 77. Item 1. Vlad. art. 51. II. Quod si cum adversario suo concordaverit, id licebit sibi absque ullo birsagio Iudici dando, vel prohibitione illius. Alberti Regis art. 31. et 6. Matth. art. 5. Item 1. Vlad. art. 68. et 74. Item 2.

cogatur. QUAESTIO NONA. / Quae Executio sententiae, quo ad bona sententiati? Si sententiatus evaserit, et capi ac ultimo supplicio affici non poterit; vel etiam Gratiam Regiam meruerit 1. tit. 16. tunc universa bona, seu totales portiones illius (etiam in rebus mobilibus) a portionibus fratrum, filiorum, et filiarum, iam natorum, ac aliorum quorumlibet a se

Aliud item est; quod illae sententiae sunt personales, hae autem reales, quae aliis etiam communes esse possunt. Quam denique portionem suam in dictis Iuribus possessionariis filii, vel fratres, aut alii successores sui de manibus Iudicis, et adversae partis, in termino per Iudicem ad id praefigendo, communi duntaxat aestimatione, rediment. Nam si talem terminum transcenderint, hoc est redimere omiserint,

omiserint, talis portio in rem adiudicatam transibit, et apud Iudicem, adversamque partem manebit, donec convicto, de Gratia Regia provisum fuerit, sine qua ipse propria virtute id facere nequaquam poterit. Imo vero filii, vel fratres non fuerint, etiam vicini et commetanei huiusmodi portionem redimere poterunt. 2. tit. 56. Ubi Notandum quod Pater, amissa semel hoc modo per capitalem sententiam bona, et per

Si vero Princeps huiusmodi sententiato atque convicto Gratiam fecerit specialem; tunc ipsa Gratia non de homagio. Et tertia parte Iurium possessionariorum eiusdem convicti, in portionem utputa Actoris vel adversarii cedente, sed capiti tantummodo ut capitalem poenam non subeat, ac duabus partibus ipsorum Iurium possessionariorum ad portionem Iudiciariam cedentibus patrocinari et suffragari intelligitur. 2.

/ Quid de Filiis huiusmodi sententiati hominis quo ad redemptionem bonorum illius per sententiam amissorum sentiendum est? Hoc nimirum, quod omnes filii illius, ante latam sententiam vel iam nati, vel solum in utero materno concepti, atque executa iam sententia contra personam paternam in lucem editi et posthumi dicti, tam suas portiones salvas habebunt, quam etiam paternam, a Iudice, vel adversa parte, aut

de Filiis huiusmodi sententiati hominis quo ad redemptionem bonorum illius per sententiam amissorum sentiendum est? Hoc nimirum, quod omnes filii illius, ante latam sententiam vel iam nati, vel solum in utero materno concepti, atque executa iam sententia contra personam paternam in lucem editi et posthumi dicti, tam suas portiones salvas habebunt, quam etiam paternam, a Iudice, vel adversa parte, aut etiam aliis

ante latam sententiam vel iam nati, vel solum in utero materno concepti, atque executa iam sententia contra personam paternam in lucem editi et posthumi dicti, tam suas portiones salvas habebunt, quam etiam paternam, a Iudice, vel adversa parte, aut etiam aliis redimere poterunt, communi aestimatione mediante. Ast vero post latam et executam, quo ad huiusmodi bona, contra patrem superstitem, sententiam progeniti, qui tunc in utero materno nondum

2. tit. 62. et 63. QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quid Sententia Emendae capitis? Est homagium Personae Ecclesiasticae, vel consanguineae, aut etiam Muliebris, cum amissione similiter universorum bonorum et Iurium possessionariorum, modo redemptibili, atque etiam rerum mobilium ipsam solam proprie et praecise

Est perpetua similiter tam capitis, quam universorum bonorum suorum, mobilium et immobilium, proprie et praecise ad portionem suam spectantium, et Fisco Regio applicandorum amissio, per neminem unquam ex familia, vel progenie sua redimendorum, etiamsi ipse capite plecteretur, in perpetuam et sui ipsius, et praefatae familiae suae ignominiam et dedecus. 1. tit. 16. et Styl. Ex qua definitione poena quoque illius

ut conscii sceleris, non aliter, quam authores ipsi obligentur, lib. 4. Instit. tit. 18. cui simile est caput 51. lib. 2. S. Stephani Regis. Et quot ibidem, in margine colligitur; si vel sola intentio, per caepta iam aliqua intermedia, sive externa signa, ad conspirandum contra Regem continuata fuerit, aut sola voluntas conspirandi extremo constiterit actu, etiamsi effectus secutus non fuerit, affectus

sed solum Donatarium, in quem totaliter iam ius Regium hac in parte translatum est, quive Notam affirmat; et In-causam-attractum, qui contra Notam pernegat, fit disputatio, usque ad evidentiam, vel allegatae praenotatae Notae, vel factae falsae expositionis, per ipsum Donatarium. Ideoque Quarto, in casibus huiusmodi Notae infidelitatis, ex allegationibus et responsionibus, vel etiam per

iam ius Regium hac in parte translatum est, quive Notam affirmat; et In-causam-attractum, qui contra Notam pernegat, fit disputatio, usque ad evidentiam, vel allegatae praenotatae Notae, vel factae falsae expositionis, per ipsum Donatarium. Ideoque Quarto, in casibus huiusmodi Notae infidelitatis, ex allegationibus et responsionibus, vel etiam per non-venientiam condemnatus, potest uti

vel allegatae praenotatae Notae, vel factae falsae expositionis, per ipsum Donatarium. Ideoque Quarto, in casibus huiusmodi Notae infidelitatis, ex allegationibus et responsionibus, vel etiam per non-venientiam condemnatus, potest uti Repulsione, Novo Iudicio, et Procuratoris revocatione 2. tit. 75. Sed si in Diaeta primo modo fuerit condemnatus, neque Salvus conductus, neque

QUAESTIO DECIMA SEXTA. / Quid est Calumnia, et unde dicitur? Calumnia, quantum ad Causam materialem, sive ut Philosophi loquuntur a priori; Est Litis contra quempiam duplici sub colore, vel diverso tramite, fraudulenta motio, atque suscitatio, 2. tit. 70. Vel quantum ad finem. Est Sententia, ex duplicis coloris fraudulenta acquisitione, alicui

Causam materialem, sive ut Philosophi loquuntur a priori; Est Litis contra quempiam duplici sub colore, vel diverso tramite, fraudulenta motio, atque suscitatio, 2. tit. 70. Vel quantum ad finem. Est Sententia, ex duplicis coloris fraudulenta acquisitione, alicui illata. Quae definitio magis proprie convenit huic loco; cum hic iam de

QUAESTIO DECIMA SEPTIMA. / Quot modis fieri consuevit Calumnia? Tribus. Primo, dum una et eadem res, duplici via, seu duplici colore acquiritur, hoc est, vel coram duobus Iudicibus, vel Iure perennali, et titulo pignoris simul; quia nemo duplici Iure potest aliqua bona possidere. 1. tit. 82. vel duobus Iuridicis remediis eiusdem generis, vel diversis simul,

QUAESTIO DECIMA SEPTIMA. / Quot modis fieri consuevit Calumnia? Tribus. Primo, dum una et eadem res, duplici via, seu duplici colore acquiritur, hoc est, vel coram duobus Iudicibus, vel Iure perennali, et titulo pignoris simul; quia nemo duplici Iure potest aliqua bona possidere. 1. tit. 82. vel duobus Iuridicis remediis eiusdem generis, vel diversis simul, altero videlicet prius non

et eadem res, duplici via, seu duplici colore acquiritur, hoc est, vel coram duobus Iudicibus, vel Iure perennali, et titulo pignoris simul; quia nemo duplici Iure potest aliqua bona possidere. 1. tit. 82. vel duobus Iuridicis remediis eiusdem generis, vel diversis simul, altero videlicet prius non deposito, vel Iudicialiter non cassato. Quibus addi potest, vel a duabus, aut pluribus diversis personis, sibi non subalternatis, et

acquiritur, hoc est, vel coram duobus Iudicibus, vel Iure perennali, et titulo pignoris simul; quia nemo duplici Iure potest aliqua bona possidere. 1. tit. 82. vel duobus Iuridicis remediis eiusdem generis, vel diversis simul, altero videlicet prius non deposito, vel Iudicialiter non cassato. Quibus addi potest, vel a duabus, aut pluribus diversis personis, sibi non subalternatis, et ab invicem non dependentibus, diversis

perennali, et titulo pignoris simul; quia nemo duplici Iure potest aliqua bona possidere. 1. tit. 82. vel duobus Iuridicis remediis eiusdem generis, vel diversis simul, altero videlicet prius non deposito, vel Iudicialiter non cassato. Quibus addi potest, vel a duabus, aut pluribus diversis personis, sibi non subalternatis, et ab invicem non dependentibus, diversis actionibus: quod non solum Calumniam sapere, sed omnino

duplici Iure potest aliqua bona possidere. 1. tit. 82. vel duobus Iuridicis remediis eiusdem generis, vel diversis simul, altero videlicet prius non deposito, vel Iudicialiter non cassato. Quibus addi potest, vel a duabus, aut pluribus diversis personis, sibi non subalternatis, et ab invicem non dependentibus, diversis actionibus: quod non solum Calumniam sapere, sed omnino naturalem impotentiam significare videtur; quia impossibile

Secundo, si quis Novum Iudicium impetraverit, et non prosequitur illud 5. Vlad. art. 11. Tertio, dum quis rem aliquam ab alio quaerit, quae apud ipsum, vel prae manibus ipsius est, passim. Quarto, alii plurimi articulares casus huc referuntur, ut videre licebit, diversis in locis, discurrendo per Decreta. Quinto, vide quaest. 3. capitis 5.

QUAESTIO DECIMA OCTAVA. / Committiturne Calumnia, contra malae fidei possessores? Non, nec possunt ii eam allegare, etiamsi Actor videatur duplici via, vel sub duplici colore, contra eos procedere. 2. tit. 71. Quod hic tribus modis fieri posse, exemplificatur. Primo, ex Contradictione statutionis bonorum, per Regiam Maiestatem alicui collatorum;

per Regiam Maiestatem alicui collatorum; et ex Admonitione ad levandam pecuniam pro qua talis Contradictor, talia bona Iure inscriptionis ab unica et singulari persona, defectuique semini proxima, 1. tit. 60. vel etiam a Sua Maiestate 2. tit. 71. antea possidebat. Secundo, ex Contradictione statutionis bonorum, vigore alicuius Contractus, et Regii consensus in aliquem devolvendorum; et ex Citatione contra violentium

marcis homagialibus, ducentos florenos facientibus, in duabus Iudiciariis, in tertia partibus adversae solvendis 2. tit. 70. Et quia literali documento semper, non autem humano testimonio probari debet; vel quia ita allegatur, quod iam facta est: et non, ut adhuc fieri possit, vel quod Tabula Regia, in qua praecise discutitur, literaria est, ideo allegans eam (I) nihil

solvendis 2. tit. 70. Et quia literali documento semper, non autem humano testimonio probari debet; vel quia ita allegatur, quod iam facta est: et non, ut adhuc fieri possit, vel quod Tabula Regia, in qua praecise discutitur, literaria est, ideo allegans eam (I) nihil efficiet, nisi literis defacto ipsam probare potuerit. In Comitatibus autem si aliquando occurrerit, non tanquam Calumnia iudicatur,

Quid est Emenda linguae, et unde dicitur? Est sententia, sive convictio linguae alicuius, per Iudicem imposita, propter iniustam falsamque querimoniam, Regiae Maiestati aut caeteris Iudicibus Regni ordinariis porrectam. Vel etiam soepenumero ob turpia; inhonestaque verba, contra quempiam bonae famae, et honestae conditionis hominem prolata, 2. tit. 72. Ubi Nota. Primo, quod poena indebitae actionis

decima parte litis, temere motae rependi solebat. Apud Romanos autem depositio, fiebat certae pecuniae, per utramque partem et quae causa cadebat, illius pecunia in mulctam veniebat. Secundo, quod specialiter Dicatores, vel etiam alii, qui alios indebite vexant, poenam talionis incurrere soleant, art. 9. anni 1567. et art. 18. anni 1604. Dicitur autem Emenda a

soleant, art. 9. anni 1567. et art. 18. anni 1604. Dicitur autem Emenda a verbo emendo, as, quod est corrigo, atque inde Emenda linguae, id est correctio linguae, vel dicti alicuius praeter debitum modum prolati. Licet nonnulli velint eam derivari, a verbo emo, is, quod scilicet dum poena illius exsolvitur, videatur, quasi emi, vel redimi. Quod verius de emenda capitis

inde Emenda linguae, id est correctio linguae, vel dicti alicuius praeter debitum modum prolati. Licet nonnulli velint eam derivari, a verbo emo, is, quod scilicet dum poena illius exsolvitur, videatur, quasi emi, vel redimi. Quod verius de emenda capitis dicendum existimarem. 3. tit. 5. QUAESTIO VIGESIMA PRIMA. / Quae poena illius, et quamdiu

et neque agere, neque sese defendere permittitur. QUAESTIO VIGESIMA SECUNDA. / Quid est violatio Sedis Iudiciariae? Est, quae propter illicita verba, in sede prolata, vel dehonestationem in sede ipsa existentium, committi solet, et viginti quinque marcis, hoc est, centum similiter florenis compensatur, neque de sede Iudiciaria, in Curia, Suae

Vlad. art. 77. Dicta violatio, a verbo violo, quod non solum corrumpere, et vim inferre significat, sed et polluere, contaminare, ac probris afficere. Ideoque quando huiusmodi verbum aliquod, vel dictum minus honestum, vel aliquem contaminans, in sede Iudiciaria prolatum fuerit, ipsa propter sui sanctitatem violari, id est contaminari, pollui; et probris affici dicitur: Siquidem loca Iudiciaria, ut sunt dictae sedes

Dicta violatio, a verbo violo, quod non solum corrumpere, et vim inferre significat, sed et polluere, contaminare, ac probris afficere. Ideoque quando huiusmodi verbum aliquod, vel dictum minus honestum, vel aliquem contaminans, in sede Iudiciaria prolatum fuerit, ipsa propter sui sanctitatem violari, id est contaminari, pollui; et probris affici dicitur: Siquidem loca Iudiciaria, ut sunt dictae sedes Iudiciariae, vel etiam

honestum, vel aliquem contaminans, in sede Iudiciaria prolatum fuerit, ipsa propter sui sanctitatem violari, id est contaminari, pollui; et probris affici dicitur: Siquidem loca Iudiciaria, ut sunt dictae sedes Iudiciariae, vel etiam Senatus, publica hominum sanctione, et antiqua iam observatione, pro sanctis et religiosis haberi consueverunt. Tholosanus lib. 2. cap. 6. de Repub. et Vitruvius lib. 5. de Architectura,

et infamem vitam ducere debebit, fol. 738. et sequentibus Maioris decreti. Fertur etiam propter alios casus ibi specificatos; ut qui pactis et promissis fide, honore, et humanitate interpositis, verbo vel scripto factis, non stetissent, aut alterum contra suum salvum conductum defraudassent, vel secreta, ad secretas aures concredita propalassent. 1. Vlad. art. 37. Verum cum omnes fere in hunc unum de honore

Fertur etiam propter alios casus ibi specificatos; ut qui pactis et promissis fide, honore, et humanitate interpositis, verbo vel scripto factis, non stetissent, aut alterum contra suum salvum conductum defraudassent, vel secreta, ad secretas aures concredita propalassent. 1. Vlad. art. 37. Verum cum omnes fere in hunc unum de honore coincidant, ab hoc tanquam potiori et principaliori, omnes alii, causa facti honoris vocitari

pro particula privativa (sine) dicetur quasi sine fama: Sin autem pro particula (intentiva) denotabit valde famosum. Unde infames dicuntur, quasi sine bona fama, vel valde famosi, propter famam, iuxta illud. Vergilii. Aeneid. 4. Fama malum, quo non aliud velocius ullum Mobilitate viget. Viresque acquirit eundo. etc.

provenire solet? Ex Sex hisce. Primo, ex non observatione legitimorum mandatorum, tam Regiae Maiestatis, quam aliorum Dominorum Iudicum Regni ordinariorum, in Iudicio contradictorio, vel alias ubilibet, etiam in necessariis quorumlibet exponentium rebus et negotiis, Iudicibus et iusticiariis pedaneis exhibitorum. Quae facta legitima Citatione in Curiam Regiam irrogatur, et tales convicti perpetuo fiunt

ac insuper ducentis quoque mulctantur florenis, art. 78. anni 1563. inter Iudicem et Actorem dimidiandis. Secundo, ex male administrata tutela, quando scilicet Tutores ipsi, in personam pupilli, vel causam eius praetextu Iurium suorum possessionariorum motam contrarie infideliterque egisse comperti extiterint; ideoque infamia sempiterna eos sequi solet, et insuper de damnis per hoc illatis, ad duplum

hoc illatis, ad duplum obligantur. 1. tit. 123. Sicque non solum honoris Infamiam subeunt, sed etiam damnorum recompensam facere coguntur. Tertio, ex proditione fraterni sanguinis, quae est fratris, vel sororis, iustis suis Iuribus per alterum fratrem, aut sororem, dolosa, adumbrataque et fraudulenta privatio, et exhaereditatio. Vel vero de Genealogia, aut de generatione et familia sua,

recompensam facere coguntur. Tertio, ex proditione fraterni sanguinis, quae est fratris, vel sororis, iustis suis Iuribus per alterum fratrem, aut sororem, dolosa, adumbrataque et fraudulenta privatio, et exhaereditatio. Vel vero de Genealogia, aut de generatione et familia sua, intra quartum gradum, temeraria abnegatio. In qua proditor ipse, praeter dedecus ipsum, amittit omnia bona sua,

familiam suam, servare et alere debebit. 1. tit. 39. Quarto, ex periurio, quod est mendacium iuramento firmatum, in fraudem et periclitationem Iurium cuiuspiam, malitiose commissum. Vel est mendacium cum intentione fallendi, et decipiendi alterum, verum ei negando, et falsum asserendo iureiurando interposito (quanquam periurium et aliter sumatur, ut patet lib. 3. Officior. Ciceronis, et prima

alia atque interposita consideratione, videlicet; interemptio personae Nobilis, quae est materia Capitalis sententiae, potest diiudicari etiam extra proprium forum Curiae Regiae, in sede Comitatus, uti casus criminalis, vel minor potentia, usque ad centum florenos, supra quos Comitatus iudicandi maiorem authoritatem non habet. Similiter et causa facti honoris, potest discuti in foro Emendae linguae, id est, in sede Comitatus, ad

QUAESTIO VIGESIMA SEPTIMA. / Quare dicitur sententia Minor, et quid sit? Dicitur Minor, respectu sive correlative ad Maiores, puta iam declaratas, Capitalem, vel Emendae capitis, ac aliarum; quae non solum pecuniariam aliquam mulctam continent, sed etiam bonorum et capitum amissionem, aut emendam: haec autem solum in pecuniaria mulcta centum florenorum et damnorum

2. tit. 69. Secundo, Iniuriam esse offensam, non iure factam, atque ideo omne id, quod non Iure fit, iniuriam dici. Fit autem quatuor modis: Re, ut dum quis se pulsatum, vel verberatum, aut domum suam vi introitam dixerit. Verbis cum alicui convitium fit; veluti si quis fur, latro, vel nequam dictus fuerit, Literis, cum quis carmen, historiam, aut aliud aliquid

iniuriam dici. Fit autem quatuor modis: Re, ut dum quis se pulsatum, vel verberatum, aut domum suam vi introitam dixerit. Verbis cum alicui convitium fit; veluti si quis fur, latro, vel nequam dictus fuerit, Literis, cum quis carmen, historiam, aut aliud aliquid scriptum, in infamiam alterius scripserit, vel scribi ac confici curaverit. Gestu seu Habitu, ut

dixerit. Verbis cum alicui convitium fit; veluti si quis fur, latro, vel nequam dictus fuerit, Literis, cum quis carmen, historiam, aut aliud aliquid scriptum, in infamiam alterius scripserit, vel scribi ac confici curaverit. Gestu seu Habitu, ut dum quis praeter naturam, et morem alteri illuserit, vel aliquid huiusmodi egerit aut habitum induerit, qui ad iniuriam ipsi tendat.

cum quis carmen, historiam, aut aliud aliquid scriptum, in infamiam alterius scripserit, vel scribi ac confici curaverit. Gestu seu Habitu, ut dum quis praeter naturam, et morem alteri illuserit, vel aliquid huiusmodi egerit aut habitum induerit, qui ad iniuriam ipsi tendat. Iustin. lib. 4. Instit. tit. 4. §. Iniuria. Tertio, quod licet hoc modo sumpta iniuria latissime pateat, ut etiam ad praecedentes

quod licet hoc modo sumpta iniuria latissime pateat, ut etiam ad praecedentes sententias extendi videatur; tamen illis tanquam specialibus casibus, suo loco relictis, ad alias omnes iniurias praemissis modis factas, vel fiendas recte amplianda est. In quibus omnibus Iniuriis, pro causa formali, dolus malus intelligendus est. Hoc est, quod tales omnes iniuriae, dolo malo factae esse cognoscantur. Nam sine dolo malo alterum

formali, dolus malus intelligendus est. Hoc est, quod tales omnes iniuriae, dolo malo factae esse cognoscantur. Nam sine dolo malo alterum laedens, hoc modo non dicetur iniuriam facere, ut dum verbi gratia, ioco vel casu contingenti aliquid horum fiat. Quid autem sit dolus, vide infra quaest. 25. cap. 10. Quarto cum contingat soepe huiusmodi Iniurias,

plures personas fieri solere, ideoque omnes simul in Ius attrahi, iuxta usitatum illud; facientes, et consentientes pari poena puniendos esse; ut intelligatur, an dicta sententia, ita simpliciter et stricte intelligi debeat, vel autem aliquo pacto limitari, et in aliquibus casibus vel mitigari, vel aggravari, et non semper pari modo sumi, cum forte non eadem sit omnium ratio, sed diversa. Nota Hic. Quadruplicem consensum esse, et

attrahi, iuxta usitatum illud; facientes, et consentientes pari poena puniendos esse; ut intelligatur, an dicta sententia, ita simpliciter et stricte intelligi debeat, vel autem aliquo pacto limitari, et in aliquibus casibus vel mitigari, vel aggravari, et non semper pari modo sumi, cum forte non eadem sit omnium ratio, sed diversa. Nota Hic. Quadruplicem consensum esse, et neque requiri commissionem unius ad alterum, ut indicat.

usitatum illud; facientes, et consentientes pari poena puniendos esse; ut intelligatur, an dicta sententia, ita simpliciter et stricte intelligi debeat, vel autem aliquo pacto limitari, et in aliquibus casibus vel mitigari, vel aggravari, et non semper pari modo sumi, cum forte non eadem sit omnium ratio, sed diversa. Nota Hic. Quadruplicem consensum esse, et neque requiri commissionem unius ad alterum, ut indicat. art. 9.

causis intelligendum venit. QUAESTIO VIGESIMA OCTAVA. / Potestne aliquando Nobilis, vigore Minoris sententiae detineri, vel etiam alias? Potest maxime, tali casu, quando a Iudice Iure convictus non habuerit unde poenam exsolvat, quae ne illi impune transeat, neve tali impunitate et ipse deinceps, et alii exemplo illius, ad alias violentias

Nobilitari praerogativa, ut Nobiles non captiventur, nisi citati; et ordine Iudiciario fuerint convicti, 1. tit. 9. quia iam talis citatus et convictus est, saltem ut solvat, quod debet; quem tamen Iudex ipse, vel homo suus captivabit, et quindecim diebus apud se conservabit, ut concordet cum adversario suo, etsi non poterit, dabit illum Iudex adversario suo, quem ille tanquam unum de familia sua servabit, non puniendo,

Iuribus possessionariis, si quae habuerint, pro ipsorum liberis, fratribus, et aliis successoribus. Quorum maleficiorum nonnullae poenae specificantur, 1. tit. 15. ut scilicet fures patibulo, praedones palo, vel rota, caeteri autem gladio feriantur; nec bona ipsorum per Fiscum occupari solent. Ibidem; exceptis rebus tempore captivationis eorum, apud eos inventis, quae Iudici cedunt, Uti iam quaest. 8.

lui debere, sed damna ex rebus et bonis huiusmodi malefactorum, rependenda esse; ut cum quis ingens furtum committeret, aut domum alicuius sumptuosi aedificii, et res magni momenti in ea, simul ignis voragine consumi faceret, vel alia similia patraret, quia alioquin gravis iniuria foret damnificato, tantorum destitui recompensa damnorum: Uti et Stylus, in huiusmodi incinerationis casu, usitatum refundendi damni, post amissionem

per scriptum Ius, 1. tit. 15. Lud. Primi art. 9. 10. et 19. ac 6. Matth. art. 55. et 1. Vlad. art. 74. ubi per expressum habetur, quod si huiusmodi convicto, mortem, vel aliam poenam a Iure statutam Actor intulerit, a Iudice, et parte adversa, sine solutione alicuius pecuniae, vel gravaminis, absolutus habeatur. (nisi in eo casu quo Iudex ipsum ex captivitate dimitteret; idem Iudex laeso

art. 55. et 1. Vlad. art. 74. ubi per expressum habetur, quod si huiusmodi convicto, mortem, vel aliam poenam a Iure statutam Actor intulerit, a Iudice, et parte adversa, sine solutione alicuius pecuniae, vel gravaminis, absolutus habeatur. (nisi in eo casu quo Iudex ipsum ex captivitate dimitteret; idem Iudex laeso damnum solvere debeat. 6. Matth. art. 38. et 1. Vlad. art. 80. ) etc.

considerando, secus colligi videtur: Quia citatus Tripartiti locus, id solum continet, quod bona furum, latronum, praedonum, et aliorum maleficorum, donationi Regiae non subiaceant; et non, quod praedicta Actorum damna ex iis, vel etiam rebus mobilibus eorundem, rependi non deberent. Regum autem articuli sonarent de aliis diversis casibus, et non de criminalibus. Ex quibus certe altera opinio non obscure elicitur, ex eoque stare deberet, cum et

et secunda in decuplo puniuntur. QUAESTIO TRICESIMA PRIMA. / Sed quam brevissimus processus, in hisce causis observari soleat; vel quibus Iuridicis remediis huiusmodi malefici, et qualiter uti possunt? Olim, ubi se absentabant, proscribebantur, et propterea utebantur Novo Iudicio, cuius virtute

administrari, contra personaliter astantem Reum, statim capi iubebatur. De quo supra quoque dictum est. quaest. 7. cap. 5. Postremo, ubi homicidae sententia condemnati fuerint, et Novo iudicio, vel Appellatione uti voluerint, id quidem ipsis licebit, sed ita tamen, ut interea, donec Novum iudicium, vel Appellatio, ultima decisione finita fuerint, in vinculis teneantur, art. 41. anni 1563. Praeter quae

est. quaest. 7. cap. 5. Postremo, ubi homicidae sententia condemnati fuerint, et Novo iudicio, vel Appellatione uti voluerint, id quidem ipsis licebit, sed ita tamen, ut interea, donec Novum iudicium, vel Appellatio, ultima decisione finita fuerint, in vinculis teneantur, art. 41. anni 1563. Praeter quae praemissa, nulla Iuridica refugia, ipsis admittuntur, et proprie semper fiunt in partibus, hoc est in

de quo vide supra quaest. 4. cap. 8. Quod idem in aliis quoque maleficiis observari debet. Ubi Nota, I. Quod licet ipsis concordare, absque ulla Prohibitione Iudicis, vel onere ipsi persolvendo, sicut dictum est supra quaest. 8. huius. II. Quia vero soepenumero homicidia contingere solent, ex praetensione propriae

rerum immobilium, sive Iurium possessionariorum, Ius nostrum citato titulo 22. solum notabile incommodum, violenti occupatoris continet, et non mortem. De rebus autem mobilibus, omnino silet, nisi forte praedonem, vel furem nocturnum pro defensione rerum suarum occidere, tacite admittat. Secundam Personae, seu Vitae maxime, quia vim vi omnes leges repellere permittunt, cum moderamine inculpatae tutelae, in

nihilominus non posset puniri poena mortis, sed mitiori. Haec Legistae citato loco. Verum secundum Deum, et conscientiam aggressus secedere potius, quam facto sese defendere: vel vero Iure vindicare, quam propria authoritate ulcisci deberet: Sicque Ius nostrum salubrius esse videtur, cui et Nemesis Carolina propius accedit, ut patebit ex proxime sequentibus. III.

cum uxore, filia, item furto nocturno, aut alio simili crimine in domo sua comprehensum, letho afficere, aut captivare voluerit. II. Si ex officio sibi incumbente, utpote a Magistratu iussus, ipsum detinere, captivare, vel ad deditionem cogere debuerit. III. Si in pugna Reus aggressus, tum iam superior fuerat, ideoque repulsa vi, extra periculum constitutus, recedere, et nihil tale perpetrare debuerit. IV. Si occisus vi

iam olim in hac causa iudicio Palatinali, sive generali vocato. 6. Matth. art. 1. et 1. Vlad. art. 35. Primo, Domini terrestres requirebantur per Comitem, in quorum bonis fuerant, ad capiendos eos, vel Iuri statuendos, eodem Vlad. art. 81. Tum per delectos Nobiles in Comitatibus, super exstirpandis iis, Inquisitio simul, et debitae poenae Executio, sine omni gratia, fieri solebat. Lud. secundi art. 35.

Inquisitio simul, et debitae poenae Executio, sine omni gratia, fieri solebat. Lud. secundi art. 35. anni 1518. et art. 6. Ferd. anni 1527. et aliis passim. Postea autem per Comites, vel Vice-Comites quorumcunque Comitatuum, una cum Iudicibus Nobilium, ac electis Nobilibus, singulis Anni quartalibus, diligens Inquisitio super omnibus Dominis, Nobilibus, et ignobilibus, fieri solita erat, ut si qui videlicet

Comitatuum, una cum Iudicibus Nobilium, ac electis Nobilibus, singulis Anni quartalibus, diligens Inquisitio super omnibus Dominis, Nobilibus, et ignobilibus, fieri solita erat, ut si qui videlicet latrones fovere, vel si latrocinari comperientur, illico Comites, vel Vice-Comites, si per se sufficientes fuissent, tales omnes ex merito punivissent; sin minus, ea de re omni Capitaneos Regni edocuissent, ut modis omnibus malefactores sublati

ac electis Nobilibus, singulis Anni quartalibus, diligens Inquisitio super omnibus Dominis, Nobilibus, et ignobilibus, fieri solita erat, ut si qui videlicet latrones fovere, vel si latrocinari comperientur, illico Comites, vel Vice-Comites, si per se sufficientes fuissent, tales omnes ex merito punivissent; sin minus, ea de re omni Capitaneos Regni edocuissent, ut modis omnibus malefactores sublati fuissent. art. 50. anni 1548.

Vide supra quaest. 17. cap. 6. QUAESTIO TRICESIMA TERTIA. / Sed an Magistratus contra eosdem quippiam probare, vel vero etiam iurare debeat? Nihil plane, sed ipsi iuxta obiectam contra se Inquisitionem debebunt se expurgare; ita videlicet, ut si levis contra ipsos Inquisitio obiecta fuerit, et ipsi vel caput submiserint, vel ipsam

probare, vel vero etiam iurare debeat? Nihil plane, sed ipsi iuxta obiectam contra se Inquisitionem debebunt se expurgare; ita videlicet, ut si levis contra ipsos Inquisitio obiecta fuerit, et ipsi vel caput submiserint, vel ipsam per Magistratum doceri cupiverint, cum medio homagio. At si fortis extiterit, et eam vel simpliciter negaverint, vel etiam sui innocentiam probandam praeassumpserit, cum

probare, vel vero etiam iurare debeat? Nihil plane, sed ipsi iuxta obiectam contra se Inquisitionem debebunt se expurgare; ita videlicet, ut si levis contra ipsos Inquisitio obiecta fuerit, et ipsi vel caput submiserint, vel ipsam per Magistratum doceri cupiverint, cum medio homagio. At si fortis extiterit, et eam vel simpliciter negaverint, vel etiam sui innocentiam probandam praeassumpserit, cum pleno homagio

expurgare; ita videlicet, ut si levis contra ipsos Inquisitio obiecta fuerit, et ipsi vel caput submiserint, vel ipsam per Magistratum doceri cupiverint, cum medio homagio. At si fortis extiterit, et eam vel simpliciter negaverint, vel etiam sui innocentiam probandam praeassumpserit, cum pleno homagio abiurare tenebuntur. Ubi etiamsi se plene expurgaverint, vel abiuraverint, in nullo propter hoc Magistratus onere

ut si levis contra ipsos Inquisitio obiecta fuerit, et ipsi vel caput submiserint, vel ipsam per Magistratum doceri cupiverint, cum medio homagio. At si fortis extiterit, et eam vel simpliciter negaverint, vel etiam sui innocentiam probandam praeassumpserit, cum pleno homagio abiurare tenebuntur. Ubi etiamsi se plene expurgaverint, vel abiuraverint, in nullo propter hoc Magistratus onere convincetur, quia agit

homagio. At si fortis extiterit, et eam vel simpliciter negaverint, vel etiam sui innocentiam probandam praeassumpserit, cum pleno homagio abiurare tenebuntur. Ubi etiamsi se plene expurgaverint, vel abiuraverint, in nullo propter hoc Magistratus onere convincetur, quia agit publico nomine, pro publico bono. Ideoque tanto diligentior deberet esse, in frequentandis huiusmodi Inquisitionibus, ut mali tollerentur, et boni

art. praecedenti 4. Item art. 29. anni 1543. et art. 28. anni 1567. Et ut cuiusdam Iurisconsulti apophthegma iactatur; lex sine Executione, esse velut campana sine pistillo, vel potius ropalo. Etiam cum brachio Regali art. 30. anni 1546. amotis quorumvis supplicationibus, et prorogationum impedimentis, et art. 17. anni 1548. quo et fides, ac obedientia Regi, et pax,

QUAESTIO TERTIA. Quotuplex esse solet? Duplex. Alia enim fit immediate de Curia suae Maiestatis Regiae, in iis causis, quae vel ibi inchoantur, et debito fine clauduntur. Vel autem eo per viam Appellationis deducuntur, et statim revisa Appellatione, si nulla annexa habuerint birsagia, quae Iudicibus pedaneis, sive prioribus cederent, ad Executionem

QUAESTIO TERTIA. Quotuplex esse solet? Duplex. Alia enim fit immediate de Curia suae Maiestatis Regiae, in iis causis, quae vel ibi inchoantur, et debito fine clauduntur. Vel autem eo per viam Appellationis deducuntur, et statim revisa Appellatione, si nulla annexa habuerint birsagia, quae Iudicibus pedaneis, sive prioribus cederent, ad Executionem per Regium, aut Palatinalem homines, de dicta

et statim revisa Appellatione, si nulla annexa habuerint birsagia, quae Iudicibus pedaneis, sive prioribus cederent, ad Executionem per Regium, aut Palatinalem homines, de dicta Curia Regia cum testimonio alicuius Capituli, vel Conventus, qui Fide dignitates dicuntur, (aut etiam per eundem Magistrum protonotarium passim) ad partes exmittitur. 1. Vlad. art. 53. et 6. Matth. art. 10. Item 2. Vlad.

et sententionalibus, ex iis confectis huiusmodi, (si se rationabiliter excusare non poterit.) Haec autem rationabilis excusatio fit ex eo, quod talis Reus in praesentiam Iudicis sui, venire, non potuerit, vel propter vehementem aquarum inundationem, vel gravem infirmitatem, vel invincibilem inopiam, vel latrones in via latentes, et similes casus dummodo probabili documento fulciri possint; alioqui nisi onus Iudiciorum, et

(si se rationabiliter excusare non poterit.) Haec autem rationabilis excusatio fit ex eo, quod talis Reus in praesentiam Iudicis sui, venire, non potuerit, vel propter vehementem aquarum inundationem, vel gravem infirmitatem, vel invincibilem inopiam, vel latrones in via latentes, et similes casus dummodo probabili documento fulciri possint; alioqui nisi onus Iudiciorum, et sententiarum depositum fuerit, Executio ipsa fieri

excusare non poterit.) Haec autem rationabilis excusatio fit ex eo, quod talis Reus in praesentiam Iudicis sui, venire, non potuerit, vel propter vehementem aquarum inundationem, vel gravem infirmitatem, vel invincibilem inopiam, vel latrones in via latentes, et similes casus dummodo probabili documento fulciri possint; alioqui nisi onus Iudiciorum, et sententiarum depositum fuerit, Executio ipsa fieri debet, etiam quo ad

poterit.) Haec autem rationabilis excusatio fit ex eo, quod talis Reus in praesentiam Iudicis sui, venire, non potuerit, vel propter vehementem aquarum inundationem, vel gravem infirmitatem, vel invincibilem inopiam, vel latrones in via latentes, et similes casus dummodo probabili documento fulciri possint; alioqui nisi onus Iudiciorum, et sententiarum depositum fuerit, Executio ipsa fieri debet, etiam quo ad capitis poenam, non obstante

ad capitis poenam, non obstante Nobilitatis praerogativa. 2. tit. 59. QUAESTIO QUINTA. Quomodo haec per Comites, vel Vice-Comites fieri debeat? Sic videlicet, quod reportata per Actorem remissione, sive literis Adiudicatoriis remissionalibus, de Curia Regia emanatis, debet idem Actor, huiusmodi Comites vel Vice-Comites, ac Iudices

Quomodo haec per Comites, vel Vice-Comites fieri debeat? Sic videlicet, quod reportata per Actorem remissione, sive literis Adiudicatoriis remissionalibus, de Curia Regia emanatis, debet idem Actor, huiusmodi Comites vel Vice-Comites, ac Iudices Nobilium, in quorum praesentiam rursus causa remissa est, cum praetactis literis Iudicis remittentis, requirere, petereque ut sibi infra quindecim dies Executionem faciant, 1. Vlad. art. 73.

Vlad. art. 16. et 17. nullam Executionem ipsi soli, et propria authoritate, seu motu ipsorum facere possunt, nisi de sedibus Iudiciariis Comitatuum exmittantur, cum literis Universitatis Comitatus, (vel etiam Regnicolarum in Sclavonia art. 9. anni 1492.) exmissoriis. Ideo huiusmodi literae Remissoriae, Iudicis remittentis, non ad ipsos solos praecise, sed ad sedem Iudiciariam Comitatuum, vel Banalem, dari et

Comitatus, (vel etiam Regnicolarum in Sclavonia art. 9. anni 1492.) exmissoriis. Ideo huiusmodi literae Remissoriae, Iudicis remittentis, non ad ipsos solos praecise, sed ad sedem Iudiciariam Comitatuum, vel Banalem, dari et expediri debent, ut praesentatis ipsis ibidem, postea dicti Vice-Comites exinde exmittantur. Vel etiam per testimonia Capituli, aut Conventus, et Regios, aut Palatinales, ac etiam Banales homines, huiusmodi

literae Remissoriae, Iudicis remittentis, non ad ipsos solos praecise, sed ad sedem Iudiciariam Comitatuum, vel Banalem, dari et expediri debent, ut praesentatis ipsis ibidem, postea dicti Vice-Comites exinde exmittantur. Vel etiam per testimonia Capituli, aut Conventus, et Regios, aut Palatinales, ac etiam Banales homines, huiusmodi Executio fieri debeat. QUAESTIO

SEPTIMA. Item, quae poena quoque iis sancita, si qui eosdem in tali Executione turbaverint? Si qui Vice-Comites turbaverint, in prosecutione huiusmodi Executionis Iustitiae, et illos, vel alterum eorundem, verbali dehonestatione, aut alia iniuria, vulneribusque seu verberibus affecerint, aut eum, sive eos neci tradiderint; eadem Regula contra illos malefactores observetur, qualis de turbatoribus hominum

aut alia iniuria, vulneribusque seu verberibus affecerint, aut eum, sive eos neci tradiderint; eadem Regula contra illos malefactores observetur, qualis de turbatoribus hominum Regium, ac testimoniorum Capitulorum, vel Conventuum. 2. Vlad. art. 16. et infra quaest. 9. huius . Et alias quoque qui eos in Executionibus Comitatuum turbaret, quo minus ipsam exequi possent, talis scita prius mera rei veritate,

infra quaest. 9. huius . Et alias quoque qui eos in Executionibus Comitatuum turbaret, quo minus ipsam exequi possent, talis scita prius mera rei veritate, Nota infidelitatis mulctatur. Si servi, vel rustici fuerint, ipsos Domini eorum, sub poena viginti quinque marcarum, in manus Comitis, ad dignam eisdem poenam infligendam, dare teneantur. Et insuper de innocentia, quod scilicet non de eorum voluntate, et

in manus Comitis, ad dignam eisdem poenam infligendam, dare teneantur. Et insuper de innocentia, quod scilicet non de eorum voluntate, et commissione id actum fit, iuxta Regni consuetudinem, se expurgare debeant. Et si servi, vel rustici perpetrato facinore affugerint, Comes illos perquirat, et nihilominus sic etiam Domini eorum, ut praefertur, de innocentia, se purgare teneantur. 6. Matth. art. 67. et 1. Vlad. art. 75.

pro homine Regio, aut Palatinali, in huiusmodi literis Executionalibus inscriptus fuerit, et Executionem facere noluerit? Quicunque Nobilis per alium, seu alios quoscunque mediantibus nostris Regiis, vel aliis consuetis literis, nomen suum continentibus, pro homine Regio, cum testimonio alicuius Capituli; vel Conventus, requisitus; onus huiusmodi processus assumere, et exequi

per alium, seu alios quoscunque mediantibus nostris Regiis, vel aliis consuetis literis, nomen suum continentibus, pro homine Regio, cum testimonio alicuius Capituli; vel Conventus, requisitus; onus huiusmodi processus assumere, et exequi recusaverit, in birsagio consueto trium marcarum per Comitem Parochialem, indilate exigendarum, convincatur eo facto. 6. Sigis. art. 8. Item

per omnia oportuna et iuridica remedia ac gravamina, videtur ipsi esse contraria. QUAESTIO NONA. Quae poena statuta, turbatoribus hominum Regiorum, vel Palatinalium, et testimoniorum Capituli, seu Conventus? Haec nimirum, quod si quispiam homines Regios, vel Palatinales, aut testimonia Capitulorum, seu Conventuum,

QUAESTIO NONA. Quae poena statuta, turbatoribus hominum Regiorum, vel Palatinalium, et testimoniorum Capituli, seu Conventus? Haec nimirum, quod si quispiam homines Regios, vel Palatinales, aut testimonia Capitulorum, seu Conventuum, in huiusmodi Executionibus, vel etiam aliis, quapiam iniuria, vel verbali dehonestatione, affecerit; in

Capituli, seu Conventus? Haec nimirum, quod si quispiam homines Regios, vel Palatinales, aut testimonia Capitulorum, seu Conventuum, in huiusmodi Executionibus, vel etiam aliis, quapiam iniuria, vel verbali dehonestatione, affecerit; in una marca auri, septuaginta duos florenos faciente: Si vulneribus, vel verberibus, in facto potentiae,

Haec nimirum, quod si quispiam homines Regios, vel Palatinales, aut testimonia Capitulorum, seu Conventuum, in huiusmodi Executionibus, vel etiam aliis, quapiam iniuria, vel verbali dehonestatione, affecerit; in una marca auri, septuaginta duos florenos faciente: Si vulneribus, vel verberibus, in facto potentiae, et sententiae capitalis: Si denique

in huiusmodi Executionibus, vel etiam aliis, quapiam iniuria, vel verbali dehonestatione, affecerit; in una marca auri, septuaginta duos florenos faciente: Si vulneribus, vel verberibus, in facto potentiae, et sententiae capitalis: Si denique mortem eis, vel alteri eorum intulerit, in Nota perpetuae infidelitatis, condemnetur. 2. Vlad. art. 9. et

affecerit; in una marca auri, septuaginta duos florenos faciente: Si vulneribus, vel verberibus, in facto potentiae, et sententiae capitalis: Si denique mortem eis, vel alteri eorum intulerit, in Nota perpetuae infidelitatis, condemnetur. 2. Vlad. art. 9. et 1. tit. 14. Imo vero tales, iuxta contenta generalis Decreti, puniri debent ita, ut etiam

dictum est, quaest. 21. cap. 5. QUAESTIO DECIMA. Quales Personae debent esse, quae de Capitulis vel Conventibus, ad Executiones exmittuntur? Debent esse de Capitulis ad minus Canonici, aut personae in beneficiis et officiis constitutae. De Conventibus vero Monachi Conventuales Sacerdotes; non

Executiones exmittuntur? Debent esse de Capitulis ad minus Canonici, aut personae in beneficiis et officiis constitutae. De Conventibus vero Monachi Conventuales Sacerdotes; non autem rectores altarium, vel Capellani, vel Scholares, aut mendicantes, et quidem seriatim debent transmitti. 6. Matth. art. 10. et 1. Vlad. art. 43. Et dicuntur Fide dignitates, quia ex publica Regni

Executiones exmittuntur? Debent esse de Capitulis ad minus Canonici, aut personae in beneficiis et officiis constitutae. De Conventibus vero Monachi Conventuales Sacerdotes; non autem rectores altarium, vel Capellani, vel Scholares, aut mendicantes, et quidem seriatim debent transmitti. 6. Matth. art. 10. et 1. Vlad. art. 43. Et dicuntur Fide dignitates, quia ex publica Regni constitutione, ita

quaestione sequenti. QUAESTIO UNDECIMA. Quomodo referenda est Executio, per Regium vel Palatinalem homines, et testimonium Capituli, seu Conventus? Antiquitus, dum quis in Capitulum, vel Conventum recipiebatur, tempore huiusmodi suae receptionis, (vel etiam priusquam ad aliquas executiones

QUAESTIO UNDECIMA. Quomodo referenda est Executio, per Regium vel Palatinalem homines, et testimonium Capituli, seu Conventus? Antiquitus, dum quis in Capitulum, vel Conventum recipiebatur, tempore huiusmodi suae receptionis, (vel etiam priusquam ad aliquas executiones exmittebatur) iuramentum praestare solebat, quod omnes, quascunque esset aliquando peracturus, vel perageret

Quomodo referenda est Executio, per Regium vel Palatinalem homines, et testimonium Capituli, seu Conventus? Antiquitus, dum quis in Capitulum, vel Conventum recipiebatur, tempore huiusmodi suae receptionis, (vel etiam priusquam ad aliquas executiones exmittebatur) iuramentum praestare solebat, quod omnes, quascunque esset aliquando peracturus, vel perageret Executiones, iuste peragere vellet; neque postea tempore talis reportatae

dum quis in Capitulum, vel Conventum recipiebatur, tempore huiusmodi suae receptionis, (vel etiam priusquam ad aliquas executiones exmittebatur) iuramentum praestare solebat, quod omnes, quascunque esset aliquando peracturus, vel perageret Executiones, iuste peragere vellet; neque postea tempore talis reportatae executionis, ipse amplius (sed solum homo Regius, aut Palatinalis) deponere solebat; prout hoc antiqua decreta Regni, manifeste ostendunt,

quoque vocantur; ut proxime praecedenti quaest. dictum est. Verum iam nova lege et statuto sic constitutum est; ut imposterum semper Relationes ipsae, quarumcunque Executionum, per Ipsos Regium vel Palatinalem homines, et testimonium Capituli, sive Conventus (absentibus, et non praesentibus partibus, ut vult Decius in suo Syntag.) sub iuramento referantur, atque in literis quoque Relatoriis semper

semper specificetur, quod talis Relatio, sub iuramento fuerit facta. Quae constitutio, prioribus Relationibus non derogat, quia constitutiones futura litigant, et non praeterita. 2. tit. 2. Et si Capitulum vel Conventus iuramentum, modo praemisso, exigere neglexerit, punietur, et ipsa Executio sine iuramenti depositione, relata vana erit et irrita. art. 50. anni 1559.

ac intereant) alter executorum morte praeveniretur, ut huiusmodi Executionem referre non posset: ne tali casu principalis Iure suo destituatur, inductis in Capitulum, vel Conventum, vigore mandati alicuius Iudicis ordinarii, vicinis et commetaneis, qui tali executioni interfuerunt, poterunt ii, ipsam, penes alterum superviventem Executorem, sub iuramento referre. Quae hoc modo quoque relata,

non autem secundum conscientiam, patet in Prologo Tripart. cap. 15. Ubi Nota, Primo, quod Iudices causas iudicare, et non Procuratores, vel testes agere; quodque clamor contra eos excitatus, a Rege examinari, et sontes puniri debeant. 3. Matth. art. 14. et 3. Vlad. art. 4. et 2. tit. 22. Secundo, neque praeiudicare debent litigantibus; sed

Atque haec duo mala sunt, et semper fugienda. Unde et Cicero olim peroraturus, non abs re, semper sibi ab huiusmodi praeiudiciis demulcendo prius animos Iudicum exordiis, praecavere solebat. Tertio, an Iudex alterutri partium, vel etiam utrique consilium et informationem dare debeat? Et quod sic, multos arguere ex hoc, quod videlicet nemo melius et utilius consulere et informare possit, quam qui secundum consulta sua postea iudicabit, et sententiam

pluribus causis Iudicem excusari, tum potissimum num. 52. quando Iudex fuit consultor tantum in aliqua causa, et votum suum propalavit, pro una parte. Aliud item est, Consilium dare, dupliciter dici; vel suggerendo, id est nutu, dicto, aut scripto, spiritum Procuratorium insufflando, vel communiter consultando, hoc est, commune Ius declarando, et obscuriorem legem interpretando. Ideoque illud semper vetari, hoc autem

fuit consultor tantum in aliqua causa, et votum suum propalavit, pro una parte. Aliud item est, Consilium dare, dupliciter dici; vel suggerendo, id est nutu, dicto, aut scripto, spiritum Procuratorium insufflando, vel communiter consultando, hoc est, commune Ius declarando, et obscuriorem legem interpretando. Ideoque illud semper vetari, hoc autem admitti solere; quia apud omnes nationes, in rebus dubiis, libera est semper consultatio.

de Rakoss, unicuique iustum, rectum, et divinum facere Iudicium, et idcirco stabit in beneplacito, cuiuslibet causantis, si illis munera dare velit, nec ne? Legistae autem omnino vetant, ob Iuris retentionem vel redemptionem, aut ad corrumpendum Iudicem, ipsi munera dare; quanquam aliquando pro amicitia, esculenta, et poculenta, eaque solum, quae intra paucos dies

possit. Mynsing. obs. 75. cent. 2. quae scilicet sportulis potius, quam vasis deferri solebant, unde postea huiuscemodi donaria, sportulae solum denominari coeperunt. Ideoque serio prohibent, ne Accusator; vel Reus, pendente accusatione intret domum Iudicis, ut Iudex intranti faveat, sub poena centum aureorum. Petr. Iacobus Aurelianen. in practica libellorum, Rubr. 110. Quantumve fidei tribuendum sit, huiusmodi

re volunt, advocare possunt, citato articulo 42. vide etiam supra quaest. 7. cap. 1. Respectu horum alii Iudices, utpote Comites, et Vice-Comites, dicuntur Inferiores, vel etiam Pedanei; aut ut Gell. lib. 3. cap. 18. Noctium Atticarum dicit, potius pedarii, sic dicti, quod olim per praesides constituti, ad discernenda minora iudicia,

per praesides constituti, ad discernenda minora iudicia, non vehebantur curru, sed pedibus proficiscebantur ad forum, respectu alterius curulis Magistratus, qui erat Maior, et curru vehi solebat, indeque curulis dicebatur. Vel quod ipsi sententiam non dicebant, sed ab alio dictam comprobabant, moventes se loco, et in partem eius, cuius sententiam approbabant, ambulantes. Propter quod, qui ita faciebant, ire in sententiam pedibus dicebantur, ex

sententiam non dicebant, sed ab alio dictam comprobabant, moventes se loco, et in partem eius, cuius sententiam approbabant, ambulantes. Propter quod, qui ita faciebant, ire in sententiam pedibus dicebantur, ex eoque pedanei, vel potius pedarii vocabantur. Salust. in Coniur. Catil. Ita nunc quoque dicti inferiores Iudices nostri, ab utraque hac significatione, pedanei tantum dicuntur. Tum quia per transmissionem Appellationum a se

veluti ire censentur, unde et Iudicia illorum, vulgo pedes habere dicuntur. Tum quia per Executionem finaliter iam decisae sententiae ipsorum, consentire, ipsamque approbare videntur. Ubi Nota, I. Quod isti Iudices, vel ipsorum Vice-gerentes, in celebratione Iudiciorum personaliter, (vel per suos Vice-gerentes) interesse debent, art. 34. anni 1545. II. Quod per neminem astringi debeant, in favorem alicuius, consuetudines,

dicuntur. Tum quia per Executionem finaliter iam decisae sententiae ipsorum, consentire, ipsamque approbare videntur. Ubi Nota, I. Quod isti Iudices, vel ipsorum Vice-gerentes, in celebratione Iudiciorum personaliter, (vel per suos Vice-gerentes) interesse debent, art. 34. anni 1545. II. Quod per neminem astringi debeant, in favorem alicuius, consuetudines, et communem observantiam, ac Iuris ordinem, immutare, seu perturbare

Vlad. art. 69. Similiter et Vice-gerentes semper Iudiciis Octavalibus, penes dictos Magistros Protonotarios, interesse debent, citato art. 34. anni 1545. Licet fortassis etiamsi Domini Praelati, vel Barones abfuerint, Iudicia nihilominus celebrari poterunt. art. 22. anni 1566. QUAESTIO DECIMA SEXTA.

ultimo assumptus praecedat priores. Ab interiori vero parte, sive ad parietem, attingunt ipsum Domini, Vice-Palatinus, Vice-Iudex Curiae, et Magistri Protonotarii, Palatinalis, Iudicis Curiae, et duo eiusdem. Et hoc ideo, ut vel directo intuitu litigantes aspiciant, deliberationesque versa ad eos facie pronuncient, vel ne a frequentia astantium protrudantur; vel vero ne liceat partibus, vel aliis astantibus, literas, vel signaturas, coram ipsis a

Domini, Vice-Palatinus, Vice-Iudex Curiae, et Magistri Protonotarii, Palatinalis, Iudicis Curiae, et duo eiusdem. Et hoc ideo, ut vel directo intuitu litigantes aspiciant, deliberationesque versa ad eos facie pronuncient, vel ne a frequentia astantium protrudantur; vel vero ne liceat partibus, vel aliis astantibus, literas, vel signaturas, coram ipsis a tergo inspicere. Ubi autem aliquis ex primariis Dominis Iudicibus Regni defuerit, sed solum

et Magistri Protonotarii, Palatinalis, Iudicis Curiae, et duo eiusdem. Et hoc ideo, ut vel directo intuitu litigantes aspiciant, deliberationesque versa ad eos facie pronuncient, vel ne a frequentia astantium protrudantur; vel vero ne liceat partibus, vel aliis astantibus, literas, vel signaturas, coram ipsis a tergo inspicere. Ubi autem aliquis ex primariis Dominis Iudicibus Regni defuerit, sed solum Locumtenens eiusdem extiterit: tunc

Palatinalis, Iudicis Curiae, et duo eiusdem. Et hoc ideo, ut vel directo intuitu litigantes aspiciant, deliberationesque versa ad eos facie pronuncient, vel ne a frequentia astantium protrudantur; vel vero ne liceat partibus, vel aliis astantibus, literas, vel signaturas, coram ipsis a tergo inspicere. Ubi autem aliquis ex primariis Dominis Iudicibus Regni defuerit, sed solum Locumtenens eiusdem extiterit: tunc talis Locumtenentis Vice-gerens, et

duo eiusdem. Et hoc ideo, ut vel directo intuitu litigantes aspiciant, deliberationesque versa ad eos facie pronuncient, vel ne a frequentia astantium protrudantur; vel vero ne liceat partibus, vel aliis astantibus, literas, vel signaturas, coram ipsis a tergo inspicere. Ubi autem aliquis ex primariis Dominis Iudicibus Regni defuerit, sed solum Locumtenens eiusdem extiterit: tunc talis Locumtenentis Vice-gerens, et Protonotarius, Vice-gerentem et

consederint, ibi quoque Dominus Personalis ab eodem Domino Locumtenente iussus, a suis Coniudicibus; et Dominus Locumtenens, a Dominis Consiliariis, incipiendo ab eodem Domino Personali, eo quod et is Consiliarius sit, vel quod interrogatus tantum, et non sua sponte respondere debeat, sententias rogant. Quomodo autem sententiae rogabantur apud Romanos, vide Gell. lib. 4. cap. 10. Circa quod NOTA, quod

sponte respondere debeat, sententias rogant. Quomodo autem sententiae rogabantur apud Romanos, vide Gell. lib. 4. cap. 10. Circa quod NOTA, quod pro eo, quod hic dicitur, dicere vocem, vel votum, latine et eleganter dicitur, dicere sententiam; dicere vero diem, est certam diem Reo constituere, ut accusetur. Ast dicere causam, est cum Reus accusationibus respondere cogitur; et dicere Ius, cum Iudex Iustitiam

latine et eleganter dicitur, dicere sententiam; dicere vero diem, est certam diem Reo constituere, ut accusetur. Ast dicere causam, est cum Reus accusationibus respondere cogitur; et dicere Ius, cum Iudex Iustitiam reddit, vel ministrat; denique dicere legem, est praescribere, quid opus sit facto. Adrianus Cardin. Et si omnium voces, sive sententiae, in duas aequales partes diversae pares fuerint, illa tamen potior erit, cui Dominus

QUAESTIO DECIMA SEPTIMA. Quae poena, si quis ad haec, Officia Praelaturae, Baronatus, et Assessoratus electus, in se levare suscipereque nollet? Si fuerit Praelatus, in Praelaturae suae, si vero Baro, vel Nobilis, in bonorum suorum amissione, condemnatur. 6. Vlad. art. 4. Vel si assumpserit, sed non advenerit, et Octavis in eisdem interesse recusaverit, nisi iusta, gravi, et notabili detineatur aegritudine, in

Baronatus, et Assessoratus electus, in se levare suscipereque nollet? Si fuerit Praelatus, in Praelaturae suae, si vero Baro, vel Nobilis, in bonorum suorum amissione, condemnatur. 6. Vlad. art. 4. Vel si assumpserit, sed non advenerit, et Octavis in eisdem interesse recusaverit, nisi iusta, gravi, et notabili detineatur aegritudine, in amissione bonorum suorum, seu dignitatis et beneficii sui, et insuper in amissione sui

nunquam utatur, et Regia Maiestas, una cum caeteris Assessoribus, et Consiliariis suis, alium, qui videbitur, loco illius statim eligat, 6. Vlad. art. 3. Vel absente sua Maiestate, D. Locumtenens, art. 13. anni 1557. et art. 5. anni 1582. QUAESTIO DECIMA OCTAVA.

apparet; in collectivo tamen sensu, et communi intelligentia, fineque ad quem ordinatae sunt, semper pro veris reputantur, nec licet illas iam cuiquam rescindere, vel aliter reformare, sed secundum ipsas, necesse est omnes iudicare, et iudicari. Ibidem ad finem. Tertia instabit ulterius, ipsas multoties, conscientiam aggravare, ut praecise in Communi Inquisitione, ac etiam

QUAESTIO VIGESIMA. Quae poena Iuribus Regni statuta invenitur contra eos, qui Iudices Regni ordinarios, aut eorundem Magistros Protonotarios, vel etiam Assessores diffamarent, verberarent, vulnerarent, et interimerent? Diffamantibus eos, quod scilicet, verum et Iustum Iudicium non fecissent; vetus lex habetur, 6. Matth. art. 54. et 1. Vlad. art. 70.

Vide 3. Vlad. art. 4. ac 3. Matth. art. 14. QUAESTIO VIGESIMA PRIMA. Num huiusmodi Iudices, vel Vice-gerentes eorum in causis suis, vel Dominorum suorum Iudicio interesse debeant, quaeve custodia domus Iudiciariae servari debeat? Nequaquam: sed omnino iuxta

ac 3. Matth. art. 14. QUAESTIO VIGESIMA PRIMA. Num huiusmodi Iudices, vel Vice-gerentes eorum in causis suis, vel Dominorum suorum Iudicio interesse debeant, quaeve custodia domus Iudiciariae servari debeat? Nequaquam: sed omnino iuxta antiquam in hoc semper observatam

QUAESTIO VIGESIMA SECUNDA. Sed tamen quae qualitates in Iudice, ex multorum traditionibus, requiri videntur? Hae quinque. Primo, ut sit Sapiens, id est, vel naturali quadam prudentia, vel literali scientia praeditus, qua leges intelligat, et sciat verum a falso, et falsum a vero discernere. Secundo, ut sit timens Deum, semperque in omnibus Actionibus suis, ante et supra omnes

VIGESIMA SECUNDA. Sed tamen quae qualitates in Iudice, ex multorum traditionibus, requiri videntur? Hae quinque. Primo, ut sit Sapiens, id est, vel naturali quadam prudentia, vel literali scientia praeditus, qua leges intelligat, et sciat verum a falso, et falsum a vero discernere. Secundo, ut sit timens Deum, semperque in omnibus Actionibus suis, ante et supra omnes leges, Deum prae oculis habeat,

suis, ante et supra omnes leges, Deum prae oculis habeat, ne quid huiusmodi committat, quod contra Deum foret. Tertio, ut sit verax et iustus, ne legem in reprobum trahat sensum, et ne sibi inde commodum aliquod, seu gratiam, vel favorem quaerat; sed veritatem et iustitiam amet, nec ulla ratione sese a limite illius, usquam patiatur amoveri. Quarto, ne sit avarus, quia avaritia munera affectat, et quo affectus ducit, eo facile mens et ratio deviat,

18. (dum inquit.) provide de omni plebe sapientes, et timentes Deum, in quibus sit veritas, et qui oderint avaritiam. Quinto et ultimo, nihil faciat prece, precio, timore amore, vel odio, non personam aspiciat divitis, vel potentis, neque pauperis in iudicio miserebitur. Exod. 23. sed recto tramite in omnibus, et contra omnes procedat, necesse est. Prolog. cap. 6.

et timentes Deum, in quibus sit veritas, et qui oderint avaritiam. Quinto et ultimo, nihil faciat prece, precio, timore amore, vel odio, non personam aspiciat divitis, vel potentis, neque pauperis in iudicio miserebitur. Exod. 23. sed recto tramite in omnibus, et contra omnes procedat, necesse est. Prolog. cap. 6. Sicque Dei, et hominum legem adimplebit.

QUAESTIO VIGESIMA TERTIA. Quid est Actor, et unde dicitur? Est ea persona, quae contra aliam, quacunque Iuris via agit, vel acquirendo sibi aliquid, vel autem vindicando se, per se; vel per Advocatum, quem vulgo Procuratorem vocamus. Dico per Advocatum, quia etsi aliquando sciret, et posset aliquis sola sua in persona, pro se ipso agere, tamen

QUAESTIO VIGESIMA TERTIA. Quid est Actor, et unde dicitur? Est ea persona, quae contra aliam, quacunque Iuris via agit, vel acquirendo sibi aliquid, vel autem vindicando se, per se; vel per Advocatum, quem vulgo Procuratorem vocamus. Dico per Advocatum, quia etsi aliquando sciret, et posset aliquis sola sua in persona, pro se ipso agere, tamen quia humana natura, potissimum

QUAESTIO VIGESIMA TERTIA. Quid est Actor, et unde dicitur? Est ea persona, quae contra aliam, quacunque Iuris via agit, vel acquirendo sibi aliquid, vel autem vindicando se, per se; vel per Advocatum, quem vulgo Procuratorem vocamus. Dico per Advocatum, quia etsi aliquando sciret, et posset aliquis sola sua in persona, pro se ipso agere, tamen quia humana natura, potissimum laesa ab altero, contra quem

etsi aliquando sciret, et posset aliquis sola sua in persona, pro se ipso agere, tamen quia humana natura, potissimum laesa ab altero, contra quem agit, de facili in affectum proclivis est; ideo ne inter agendum, tale quippiam vel dicat, vel committat, ex quo ipsi incommodum aliquod sequi posset, et praecipue quidem huiusmodi aliquam responsionem affirmative faciat, quam tandem de Iure revocare ipsi non esset integrum. 5. Vlad. art. 15.

sciret, et posset aliquis sola sua in persona, pro se ipso agere, tamen quia humana natura, potissimum laesa ab altero, contra quem agit, de facili in affectum proclivis est; ideo ne inter agendum, tale quippiam vel dicat, vel committat, ex quo ipsi incommodum aliquod sequi posset, et praecipue quidem huiusmodi aliquam responsionem affirmative faciat, quam tandem de Iure revocare ipsi non esset integrum. 5. Vlad. art. 15. satius

Patrono Ius suggerere. Patronus proprie est, qui causam agit, sed accusati; non autem accusantis. Procurator, qui aliena negotia mandato Domini, in absentia eius suscipit, et administrat; vel, ut apud nos moris est, causas agit, tam absentis, quam praesentis principalis. Unde et Causidicus dicitur, quod in causis; et iudiciis versatur. Et talis obligat Principalem suum, ad simplex tantum Nobilitatis homagium,

Et talis obligat Principalem suum, ad simplex tantum Nobilitatis homagium, hoc est; ad ducentos florenos, et non amplius. Plenipotentiarius vero, quia absolute et universaliter ad omnia constituitur; Iure, vel etiam compositione aliqua utili mediante peragenda; ideo etiam ad omnia, vel ad plus, quam Procurator, constituentem obligare potest. Syndicus est patronus, qui ab

hoc est; ad ducentos florenos, et non amplius. Plenipotentiarius vero, quia absolute et universaliter ad omnia constituitur; Iure, vel etiam compositione aliqua utili mediante peragenda; ideo etiam ad omnia, vel ad plus, quam Procurator, constituentem obligare potest. Syndicus est patronus, qui ab universitate aliqua Ecclesiastica, vel Civili constituitur, ad tuendam publicam

mediante peragenda; ideo etiam ad omnia, vel ad plus, quam Procurator, constituentem obligare potest. Syndicus est patronus, qui ab universitate aliqua Ecclesiastica, vel Civili constituitur, ad tuendam publicam causam. Orator dicebatur olim, qui una oratione, sive declamatione, totam causam peragebat. Rabula vero, et nomine, et conditione odiosus; dicitur vel a

aliqua Ecclesiastica, vel Civili constituitur, ad tuendam publicam causam. Orator dicebatur olim, qui una oratione, sive declamatione, totam causam peragebat. Rabula vero, et nomine, et conditione odiosus; dicitur vel a rabie, vel a ravi, id est, raucitate, quod in negotiis agendis acer est, et rabiosus; vel potius a radendo, quod radat, hoc est, aures offendat, et feriat nimia verbositate, dum

ad tuendam publicam causam. Orator dicebatur olim, qui una oratione, sive declamatione, totam causam peragebat. Rabula vero, et nomine, et conditione odiosus; dicitur vel a rabie, vel a ravi, id est, raucitate, quod in negotiis agendis acer est, et rabiosus; vel potius a radendo, quod radat, hoc est, aures offendat, et feriat nimia verbositate, dum sibi disertus non videatur,

totam causam peragebat. Rabula vero, et nomine, et conditione odiosus; dicitur vel a rabie, vel a ravi, id est, raucitate, quod in negotiis agendis acer est, et rabiosus; vel potius a radendo, quod radat, hoc est, aures offendat, et feriat nimia verbositate, dum sibi disertus non videatur, nisi omnia tumultu, et vociferatione compleat, atque concutiat.

QUAESTIO VIGESIMA QUINTA. Quid igitur huiusmodi Procurator, in Actione, quam agendam suscipit, potissimum intendere, et sequi debet? Haec quinque nimirum. Primo, nunquam sine mandato, hoc est, vel Procuratoriis vel Revisionalibus, vel autem Plenipotentialibus literis, prouti scilicet causae meritum postulabit, ad agendum accedet, art. 34. anni 1575. quia alias in Emenda linguae

Quid igitur huiusmodi Procurator, in Actione, quam agendam suscipit, potissimum intendere, et sequi debet? Haec quinque nimirum. Primo, nunquam sine mandato, hoc est, vel Procuratoriis vel Revisionalibus, vel autem Plenipotentialibus literis, prouti scilicet causae meritum postulabit, ad agendum accedet, art. 34. anni 1575. quia alias in Emenda linguae convincetur; veluti et

Quid igitur huiusmodi Procurator, in Actione, quam agendam suscipit, potissimum intendere, et sequi debet? Haec quinque nimirum. Primo, nunquam sine mandato, hoc est, vel Procuratoriis vel Revisionalibus, vel autem Plenipotentialibus literis, prouti scilicet causae meritum postulabit, ad agendum accedet, art. 34. anni 1575. quia alias in Emenda linguae convincetur; veluti et Franciscus

faciet, et In-causam-attractum absolvet. 2. tit. 86. Si autem pro Reo egerit, ipsius quoque causam amittet: ergo cautus sit, tam pro se, quam pro illis. Secundo, Legem si quam habet, in scripto Iure Tripartiti, vel Maioris decreti proponet, quam Iudex ex officio suo, scire, et interpretari debet; quia teste Cicerone pro Cluentio; Iudices sunt interpretes legum, ac veluti lex ipsa loquens, ut idem 3.

prudentia diiudicare debet, et si Actioni congruerit, non refutabit. Vide etiam supra quaest. 9. cap. 1. num. 3. Quinto, debet adhibere testes, omni exceptione maiores, vel etiam Causae statu ita exposcente, et Iudice adiudicante Coniuratores de Iure admittendos. Atque si quae alia huiusmodi fuerint, utpote si praemissa urgenda iudicabit, et si iudicium expectandum putabit, diligenter

adiudicante Coniuratores de Iure admittendos. Atque si quae alia huiusmodi fuerint, utpote si praemissa urgenda iudicabit, et si iudicium expectandum putabit, diligenter pensitet. Sin autem incertus et dubius litis exitus, vel potius praesentanei mali metus, ipsum percellit, id magis evitandum; et alia via atque ratio consopiendi illius, ineunda, principalique suadenda, dummodo tamen fraus et dolus absit ab eo omnis.

posse esse absque dolo, sed bene dolum absque fraude, veluti verbum in corde conceptum, absque externo opere, uti et regula antiqui Iuris habet, non semper ex eventu, sed ex consilio quoque desiderari fraudis interpretationem. Vel ut Cic. 3. Offic. Ait, dolum ese, cum esset aliud simulatum, et aliud actum. Quod tamen utrunque de Iure prohibetur. 2.

SEXTA. Ubinam fieri solet Procuratoria constitutio, et huiusmodi literae Procuratoriae quamdiu durant? Regulariter, omnis Literaria Procuratoris constitutio, qua in Curia Regia, vel alibi etiam ubique uti solemus, fieri solet, vel coram personis autenticis, hoc est, Dominis Ordinariis Regni Iudicibus, et eorundem Magistris Protonotariis vel in locis credibilibus, uti Capitulis et Conventibus; et talis

solet Procuratoria constitutio, et huiusmodi literae Procuratoriae quamdiu durant? Regulariter, omnis Literaria Procuratoris constitutio, qua in Curia Regia, vel alibi etiam ubique uti solemus, fieri solet, vel coram personis autenticis, hoc est, Dominis Ordinariis Regni Iudicibus, et eorundem Magistris Protonotariis vel in locis credibilibus, uti Capitulis et Conventibus; et talis a data praesentium, durat per anni circulum.

Procuratoris constitutio, qua in Curia Regia, vel alibi etiam ubique uti solemus, fieri solet, vel coram personis autenticis, hoc est, Dominis Ordinariis Regni Iudicibus, et eorundem Magistris Protonotariis vel in locis credibilibus, uti Capitulis et Conventibus; et talis a data praesentium, durat per anni circulum. Verbalis autem potest fieri etiam coram Vice-gerentibus, Palatinali, et Iudicis Curiae, et haec

fecerint. 5. Vlad. art. 14. II. Mulieres Nobiles, potissimum uxores Dominorum Baronum, Procerum, et aliorum Nobilium Regni, cum propter loci distantiam, tum viarum discrimina, aut muliebris sexus fragilitatem, vel si etiam propter honestatem, eo ire verentur, coram duobus testimoniis, Capituli vel Conventus, legitime exinde ad petitiones earundem exmissis, Procuratores constituere possunt, et dicta testimonia pro tali labore, ac

Dominorum Baronum, Procerum, et aliorum Nobilium Regni, cum propter loci distantiam, tum viarum discrimina, aut muliebris sexus fragilitatem, vel si etiam propter honestatem, eo ire verentur, coram duobus testimoniis, Capituli vel Conventus, legitime exinde ad petitiones earundem exmissis, Procuratores constituere possunt, et dicta testimonia pro tali labore, ac Capitula et Conventus pro huiusmodi literis Procuratoriis, prouti et in aliis

et Polonorum uxores, habentes bona in hoc Regno Hungariae, neque valentes ad Procuratoriam constitutionem, semper intra Regnum venire, propter fragilitatem muliebris sexus, viarum longam intercapedinem, et discrimina, ac vel maxime, cum viris suis subiectae sint, solae absque illis; an tales semel, ut proxime supra annotati Studiosi peregrinantes, et servientes in exteras provincias proficiscentes, pro toto absentiae suae tempore, Procuratorem

provincias proficiscentes, pro toto absentiae suae tempore, Procuratorem constituere possint? Super quo licet nihil definitum habeatur, tamen non abs re videretur indulgendum hac in parte illis, ex praemissis rationibus. Vel, ut ex illinc, in aliquo loco authentico factas procuratorias constitutiones huc mitterent, prout et Spectabilis et Magnificus quondam Dominus Balthasar de Batthyán, dicitur Parisiis ex

id est, decipiendo dictus; qui falsa crimina intendit, et convictus punitur poena talionis Iure Canonico; ast Iure nostro, videtur solum poena Emendae linguae, vel quod idem est, poena indebitae actionis puniendus. Ubi Nota, quod hic Calumniator, non dicitur a proprie dicta Calumnia, de qua dictum est supra quaest. 16. cap. 9. sed ab ea, quae

Ubi Nota, quod hic Calumniator, non dicitur a proprie dicta Calumnia, de qua dictum est supra quaest. 16. cap. 9. sed ab ea, quae generalissime sumitur, et est infida advocatio eius, qui pecuniam, vel quodvis emolumentum accepit, ut alicui negotium agendo, defendendoque faceret, et tamen non fecerit. Cuius poena apud Romanos olim de Lege Remmia fuit, inustio literae K. vel C. in fronte.

advocatio eius, qui pecuniam, vel quodvis emolumentum accepit, ut alicui negotium agendo, defendendoque faceret, et tamen non fecerit. Cuius poena apud Romanos olim de Lege Remmia fuit, inustio literae K. vel C. in fronte. Praevaricator, a praevaricando, id est transgrediendo limitem iustitiae, dictus est, qui et Collusor quoque dicitur, est is, qui vera crimina abscondit, vel qui simulat unam partem diligere, et

fuit, inustio literae K. vel C. in fronte. Praevaricator, a praevaricando, id est transgrediendo limitem iustitiae, dictus est, qui et Collusor quoque dicitur, est is, qui vera crimina abscondit, vel qui simulat unam partem diligere, et adiuvare; et tamen alterum adiuvat, prodita causa sui Principalis, dum scilicet proprias eius probationes dissimulat, falsas vero Rei excusationes admittit, ut ab impetitione Actoris

punitur extra ordinem; nostro autem illi poena Aucariorum, si Iuramento calumniae astrictus fuerit, irrogatur; art. 27. anni 1567. Si autem non fuerit iuratus, poterit conveniri, vel in causam Facti honoris, ratione dictae et expositae causae, ad secretas aures, fol. 738. Maioris decreti, et 6. Matth. art. 18. Item 1. Vlad. art. 37. Vel autem via iniuriarum, aut

iuratus, poterit conveniri, vel in causam Facti honoris, ratione dictae et expositae causae, ad secretas aures, fol. 738. Maioris decreti, et 6. Matth. art. 18. Item 1. Vlad. art. 37. Vel autem via iniuriarum, aut damnorum, in Curia Regia, vel etiam in Comitatibus. Extranei vero Procuratores, in foro Spirituali colludentes, amissione beneficii, per Ordinarium puniuntur, et etiam si beneficiati non

ratione dictae et expositae causae, ad secretas aures, fol. 738. Maioris decreti, et 6. Matth. art. 18. Item 1. Vlad. art. 37. Vel autem via iniuriarum, aut damnorum, in Curia Regia, vel etiam in Comitatibus. Extranei vero Procuratores, in foro Spirituali colludentes, amissione beneficii, per Ordinarium puniuntur, et etiam si beneficiati non fuerint; tam beneficiati, quam non, perpetuis carceribus, tanquam

in iis Civitatibus, in quibus Iudicia Ecclesiastica celebrantur, manere permittuntur, ne saltem consilium dent, nedum ad agendum accedant. art. 41. anni 1569. Tergiversator, a tergo vertendo, vel versando, dum scilicet desistit a caepta causa, dictus est is, qui in universum ab actione desistit, Iure Civili, et Canonico, non impetrata abolitione,

is, qui in universum ab actione desistit, Iure Civili, et Canonico, non impetrata abolitione, quae est venia, seu licentia omittendae accusationis, a Iudice sponte data, vel impetrata; quae tamen in Iure nostro, non est necessaria, et punitur in maleficiis infamia; ac in Iudicio Ecclesiastico, in quinque libris auri 2. quaest. 3. Nostro autem Iure, si Actor

QUAESTIO VIGESIMA NONA. Quid tandem Reus, qui et In-causam-attractus nuncupatur? Est omnis illa persona, contra quam aliquis, quovis Iure, ratione, et praetextu, quarumcunque rerum mobilium, vel immobilium, ac factorum, et dictorum agit. Unde recte dicitur a Re, quod alicui huiusmodi rei obnoxius sit, vel saltem esse praetenditur. In-causam-attractus autem dicitur ex eo, quod in Causam attrahitur.

illa persona, contra quam aliquis, quovis Iure, ratione, et praetextu, quarumcunque rerum mobilium, vel immobilium, ac factorum, et dictorum agit. Unde recte dicitur a Re, quod alicui huiusmodi rei obnoxius sit, vel saltem esse praetenditur. In-causam-attractus autem dicitur ex eo, quod in Causam attrahitur. Ubi Nota, quod si (I) mutus, vel surdus fuerit, quomodo respondere videbitur? Dicendum, quod ubi non voce, sed praesentia

dictorum agit. Unde recte dicitur a Re, quod alicui huiusmodi rei obnoxius sit, vel saltem esse praetenditur. In-causam-attractus autem dicitur ex eo, quod in Causam attrahitur. Ubi Nota, quod si (I) mutus, vel surdus fuerit, quomodo respondere videbitur? Dicendum, quod ubi non voce, sed praesentia opus est, mutus si intellectum habet, potest videri respondere. Sic et in surdo observandum, de antiqui Iuris regula.

diversa, ante omnia necesse erat, primo statim loco de iis egisse easque distinxisse, ut tanto facilius quilibet postea in reliquo processu procedere potuisset. Finis vero, quia triplici poena ipsius Rei terminari solet, vel scilicet amissione bonorum, quae forte possederat; vel autem pecuniaria aliqua mulcta, aut tandem Capitis etiam supplicio. Ideoque cum hoc, duabus prioribus, maius

de iis egisse easque distinxisse, ut tanto facilius quilibet postea in reliquo processu procedere potuisset. Finis vero, quia triplici poena ipsius Rei terminari solet, vel scilicet amissione bonorum, quae forte possederat; vel autem pecuniaria aliqua mulcta, aut tandem Capitis etiam supplicio. Ideoque cum hoc, duabus prioribus, maius sit, tanquam scilicet propriae personae ipsius Rei

recesserimus, etiam coram externis nationibus, scripta Iura nobis obtrudentibus, confundamur; neve extra Decreta, Ius semper ex huiusmodi consuetudine, quae nullibi exstat, et inveniri potest, discere volentes, nunquam, vel raro, et perpauci omnino addiscamus: sicque per totam vitam discentes prius emoriamur, quam ad cognitionem eius perveniamus, quod profecto quotidiano iam usu, non cum parvo damno nostro, et rerum nostrarum iactura

consuetudo dictant, et nullum huiusmodi Novum Prohibitioni adderetur; sed alia forma Prohibitionales, absque Novo formarentur. Quarto, putant aliqui Prohibitas quoque in pauciorem numerum contrahere debere; ita ut tantum duae, vel ad summum tres admitterentur; sed id parum refert, quia non expectantur, in omnibus terminis semper omnes quatuor, sed si vel unica tantum praecesserit, nihilominus tamen causa, in sex ultimis

aliqui Prohibitas quoque in pauciorem numerum contrahere debere; ita ut tantum duae, vel ad summum tres admitterentur; sed id parum refert, quia non expectantur, in omnibus terminis semper omnes quatuor, sed si vel unica tantum praecesserit, nihilominus tamen causa, in sex ultimis diebus levari possit, et consuevit. Quanquam iam et alioquin novella constitutione anni 1618. art. 65. ad duas tantum restrictae

huius farinae omnes, iuxta causarum aetatem, nullo habito delectu. QUAESTIO TERTIA. / In quibus causis conceditur Comitibus, vel Vice-Comitibus iudicare, ultra Centum Florenos, vel etiam in bonis, quoad usum in quanta quantitate? In hisce. Primo, in causis damnorum et spoliorum, art. 6. anni 1528. idque

delectu. QUAESTIO TERTIA. / In quibus causis conceditur Comitibus, vel Vice-Comitibus iudicare, ultra Centum Florenos, vel etiam in bonis, quoad usum in quanta quantitate? In hisce. Primo, in causis damnorum et spoliorum, art. 6. anni 1528. idque semota omni Appellatione. Secundo, in causis occupationum

amplioribus Comitatibus per Vice-Iudices Nobilium, de domibus quidem habitationum, sive solitis residentiis citandorum, solum per eos in quorum processibus sunt; personaliter autem in solito loco communi sedis Iudiciariae, vel congregationis, indifferenter, per quemcunque Iudicem Nobilium, vel Vice-iudicem Nobilium fieri assolet. Ubi Nota, quod si aliquando contingat, huiusmodi Citationem fieri debere, ex alio Comitatu, tunc Iudex citantis

habitationum, sive solitis residentiis citandorum, solum per eos in quorum processibus sunt; personaliter autem in solito loco communi sedis Iudiciariae, vel congregationis, indifferenter, per quemcunque Iudicem Nobilium, vel Vice-iudicem Nobilium fieri assolet. Ubi Nota, quod si aliquando contingat, huiusmodi Citationem fieri debere, ex alio Comitatu, tunc Iudex citantis ex illo Comitatu, in quo citans degit, cum solitis literis

Comitatus, et possunt sibi, non solum in agrorum, pratorum, sylvarum, fluviorum, et aliorum territoriorum sed etiam terminorum, ac processum iuridicorum suorum negotiis et causis constitutionem facere; ut scilicet breviori vel longiori processu, causa in sede Iudiciaria, coram Comite Parochiali, mota terminetur, sana inter se praehabita deliberatione. Sed tamen his cautelis, ne scilicet huiusmodi constitutio, generali decreto totius Regni, et

investigare debet, ne peccet contra illam. QUAESTIO NONA. / Quomodo fit igitur Citatio? In aliquibus Comitatibus, simpliciter per Iudicem Nobilium vel Vice-Iudicem Nobilium ubicunque per Actorem repertos, absque ulla Comitis, vel Vice-Comitis commissione, verbali vel literali, qua facta postea literae Evocatoriae, per Notarium sedis conscribuntur ad futuram sedem; in

QUAESTIO NONA. / Quomodo fit igitur Citatio? In aliquibus Comitatibus, simpliciter per Iudicem Nobilium vel Vice-Iudicem Nobilium ubicunque per Actorem repertos, absque ulla Comitis, vel Vice-Comitis commissione, verbali vel literali, qua facta postea literae Evocatoriae, per Notarium sedis conscribuntur ad futuram sedem; in eaque relatio Citationis ipsis adscribitur, referentibus illam Iudicibus Nobilium

NONA. / Quomodo fit igitur Citatio? In aliquibus Comitatibus, simpliciter per Iudicem Nobilium vel Vice-Iudicem Nobilium ubicunque per Actorem repertos, absque ulla Comitis, vel Vice-Comitis commissione, verbali vel literali, qua facta postea literae Evocatoriae, per Notarium sedis conscribuntur ad futuram sedem; in eaque relatio Citationis ipsis adscribitur, referentibus illam Iudicibus Nobilium vel Vice-Iudicibus Nobilium. In

Vice-Comitis commissione, verbali vel literali, qua facta postea literae Evocatoriae, per Notarium sedis conscribuntur ad futuram sedem; in eaque relatio Citationis ipsis adscribitur, referentibus illam Iudicibus Nobilium vel Vice-Iudicibus Nobilium. In aliquibus vero Comitatibus, conscripta commissio Comitis, vel Vice-Comitis, simul cum Actione Actoris, dirigitur ad aliquem Iudicem Nobilium, vel etiam Vice-Iudicem Nobilium, ut talis citandus,

per Notarium sedis conscribuntur ad futuram sedem; in eaque relatio Citationis ipsis adscribitur, referentibus illam Iudicibus Nobilium vel Vice-Iudicibus Nobilium. In aliquibus vero Comitatibus, conscripta commissio Comitis, vel Vice-Comitis, simul cum Actione Actoris, dirigitur ad aliquem Iudicem Nobilium, vel etiam Vice-Iudicem Nobilium, ut talis citandus, citetur; ipsaque Citatio per Iudicem Nobilium, annotatur praetactis literis commissionis;

adscribitur, referentibus illam Iudicibus Nobilium vel Vice-Iudicibus Nobilium. In aliquibus vero Comitatibus, conscripta commissio Comitis, vel Vice-Comitis, simul cum Actione Actoris, dirigitur ad aliquem Iudicem Nobilium, vel etiam Vice-Iudicem Nobilium, ut talis citandus, citetur; ipsaque Citatio per Iudicem Nobilium, annotatur praetactis literis commissionis; et sic denique, ex omnibus simul fiunt integrales literae Evocatoriae. Ac huius

quatuor, in minoribus, tribus continuis diebus, solet sedes Iudiciaria celebrari, art. 50. anni 1563. In nonnullis minimis etiam uno die absolvitur, et aliquando congregatio quoque illi adiungitur: Atque ita in illis quarto vel tertio die, absolutis iam Iudiciis, huiusmodi Proclamatio novarum causarum fieri consuevit. QUAESTIO DUODECIMA. / An semper liceat, sedes Iudiciarias celebrare?

QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Da exemplum violentiae practicae? Laesit aliquem, per violentiam aliquis; ideo evocatur in Iudicium per Citationem, actione descripta, prima sede proclamatur Reus, si comparet per se, vel advocatum; recipit actionis, et citationis paria; et differtur discussio, ad futuram sedem. Levatur causa in futura sede, post receptionem parium, Procurator cautus interea, ante scilicet litis contestationem, scrutatur

scrutatur literas, quaerit occasionem, ex aliquo defectu condescensionis causae, si rem patrocinari arbitratur, citat praescriptionem, agit de incompetentia fori, vel Actoris, vel si quid in literis reperit, quod cursum impedire quaeat; reperire enim licet, si vel tempus, vel locus, aut persona, quae in Actione necessario inseri debent; desideretur. Tempus enim circa quod, et in quo

literas, quaerit occasionem, ex aliquo defectu condescensionis causae, si rem patrocinari arbitratur, citat praescriptionem, agit de incompetentia fori, vel Actoris, vel si quid in literis reperit, quod cursum impedire quaeat; reperire enim licet, si vel tempus, vel locus, aut persona, quae in Actione necessario inseri debent; desideretur. Tempus enim circa quod, et in quo anno, locus, ubi

arbitratur, citat praescriptionem, agit de incompetentia fori, vel Actoris, vel si quid in literis reperit, quod cursum impedire quaeat; reperire enim licet, si vel tempus, vel locus, aut persona, quae in Actione necessario inseri debent; desideretur. Tempus enim circa quod, et in quo anno, locus, ubi res acta est persona, quis, et contra quem, quid et qualiter actum.

citat praescriptionem, agit de incompetentia fori, vel Actoris, vel si quid in literis reperit, quod cursum impedire quaeat; reperire enim licet, si vel tempus, vel locus, aut persona, quae in Actione necessario inseri debent; desideretur. Tempus enim circa quod, et in quo anno, locus, ubi res acta est persona, quis, et contra quem, quid et qualiter actum.

se, et Iudices patiatur a re proposita distrahi. Si deinde non datur effugium, uti licet, si vult qualificatione, propius scilicet ad rem accedente. Et nisi Iudex cogat ex professo ad litis contestationem, id est, negationem, vel rei affirmationem, minime quoad fieri potest, accedendum. Si vero secus non datur respirium, qualificationi proba adiungi potest; quod si tamen displicuerit, iterum datur prohibita, cum solito onere, eodem die, et non

esset, forte accidisset, hinc evenisse dixerit. Quod diligens Procurator, additis suis rationibus, uberius amplificare, Iudicesque attentos, et dociles reddere poterit. His dictis, vadit causae status ad probationem, vel obiectae responsionis qualificatae, vel etiam actionis; unde parti quoque Actoreae simul datur terminus, ad probandam actionem, si vult. Reus causam protrahere volens, ulterius ante octavum diem termini ad

Procurator, additis suis rationibus, uberius amplificare, Iudicesque attentos, et dociles reddere poterit. His dictis, vadit causae status ad probationem, vel obiectae responsionis qualificatae, vel etiam actionis; unde parti quoque Actoreae simul datur terminus, ad probandam actionem, si vult. Reus causam protrahere volens, ulterius ante octavum diem termini ad probandum dati, prohibet se, et Actorem a communi

in supplementum attestationis alterutri partium iuramentum decerni solet. Saepe fiunt exceptiones contra Coniuratores, si videlicet Coniurator fuerit periurus, infamis, vel ignobilis (penes et contra Nobilem, non valet iuramentum ignobilis) uti in Attestationibus quoque. Si exceptio rationabilem causam sortita fuerit, causa solet subverti ab imo. Hinc post latum iudicium, et

quid in medium proferat, exauditis partibus, si causa coram superiori Iudice nondum est revisa, ad postulationem partis cuiusvis, causa cum tota serie, iterum transmittitur in Curiam Regiam, ubi causa revidetur, approbaturque vel emendatur, ac ad suum Iudicem, pro facienda Executione remittitur. Penes remissionales, et literas universitatis Exmissionales, Vice-Comes vadit ad Executionem. Repulsione obviatur, post Repulsionem causa vicissim

Prohibita cum onere. Quartus, Probatio, sive communis Inquisitio. Quintus, Prohibitio ab attestatione. Sextus, ex fassionibus testium, Iudicium et sententia, ac Iuramentum quoque interdum. Septimus, exceptio contra testes, vel Coniuratores, ubi necessitas postulabit. Octavus, sententia per non-venit. Nonus, Novum Iudicium. Decimus, Repulsio post Executionem. Undecimus, Appellatio. Duodecimus, finalis Executio.

solent Iudicia Ecclesiastica celebrari? In omnibus Sedibus Ecclesiarum Diocoesanarum et Metropolitanarum, idque semper in prima instantia, seu per querimoniam. Neque licet relicto Diocoesano, vel ad Metropolitanum, hoc est, Archi-Episcopum, vel ad eius Vicarium, vel ad Nuncium Apostolicum, vel autem in Curiam Romanam querulatum ire; sed solum per viam Appellationis, ad eos causam deducere, maturioris revisionis

celebrari? In omnibus Sedibus Ecclesiarum Diocoesanarum et Metropolitanarum, idque semper in prima instantia, seu per querimoniam. Neque licet relicto Diocoesano, vel ad Metropolitanum, hoc est, Archi-Episcopum, vel ad eius Vicarium, vel ad Nuncium Apostolicum, vel autem in Curiam Romanam querulatum ire; sed solum per viam Appellationis, ad eos causam deducere, maturioris revisionis gratia, 6. Matth. art. 44. et 45.

In omnibus Sedibus Ecclesiarum Diocoesanarum et Metropolitanarum, idque semper in prima instantia, seu per querimoniam. Neque licet relicto Diocoesano, vel ad Metropolitanum, hoc est, Archi-Episcopum, vel ad eius Vicarium, vel ad Nuncium Apostolicum, vel autem in Curiam Romanam querulatum ire; sed solum per viam Appellationis, ad eos causam deducere, maturioris revisionis gratia, 6. Matth. art. 44. et 45. Item 3.

Diocoesanarum et Metropolitanarum, idque semper in prima instantia, seu per querimoniam. Neque licet relicto Diocoesano, vel ad Metropolitanum, hoc est, Archi-Episcopum, vel ad eius Vicarium, vel ad Nuncium Apostolicum, vel autem in Curiam Romanam querulatum ire; sed solum per viam Appellationis, ad eos causam deducere, maturioris revisionis gratia, 6. Matth. art. 44. et 45. Item 3. art. 19. et 5.

3. art. 19. et 5. art. 17. Item 1. Vlad. art. 45. et 2. eiusdem art. 10. et 3. art. 63. Et qui id facere praesumpserit, ut scilicet Romam conquestum eat, vel in prima instantia in Curia Romana causam moveat, poenam capitis incurrit, dicto 3. Matth. art. 19. Ubi Nota, quod aliquando propter certas causas, utpote, vel metum hostium,

Romam conquestum eat, vel in prima instantia in Curia Romana causam moveat, poenam capitis incurrit, dicto 3. Matth. art. 19. Ubi Nota, quod aliquando propter certas causas, utpote, vel metum hostium, vel aquarum inundationem, vel viarum discrimina, vel alia id genus pericula et incommoda, licet partibus indulto uti, ab Ordinario; ad alium Causam transferendo; quemadmodum iam non raro usuvenit. Et praeter

in prima instantia in Curia Romana causam moveat, poenam capitis incurrit, dicto 3. Matth. art. 19. Ubi Nota, quod aliquando propter certas causas, utpote, vel metum hostium, vel aquarum inundationem, vel viarum discrimina, vel alia id genus pericula et incommoda, licet partibus indulto uti, ab Ordinario; ad alium Causam transferendo; quemadmodum iam non raro usuvenit. Et praeter quam tempore belli,

in Curia Romana causam moveat, poenam capitis incurrit, dicto 3. Matth. art. 19. Ubi Nota, quod aliquando propter certas causas, utpote, vel metum hostium, vel aquarum inundationem, vel viarum discrimina, vel alia id genus pericula et incommoda, licet partibus indulto uti, ab Ordinario; ad alium Causam transferendo; quemadmodum iam non raro usuvenit. Et praeter quam tempore belli, continuo fiant,

moveat, poenam capitis incurrit, dicto 3. Matth. art. 19. Ubi Nota, quod aliquando propter certas causas, utpote, vel metum hostium, vel aquarum inundationem, vel viarum discrimina, vel alia id genus pericula et incommoda, licet partibus indulto uti, ab Ordinario; ad alium Causam transferendo; quemadmodum iam non raro usuvenit. Et praeter quam tempore belli, continuo fiant, invocatoque brachio Regali,

annorum 1608. et 1609. ad sedem Comitatus reductae sunt. Ubi Nota, Primo, praetactas causas, diversa ratione, ad diversa pertinere fora; ita videlicet; ut quando pure de iniuriis, vel violentiis, deque rebus mobilibus sonant, ad forum Ecclesiasticum, quando autem in iis Ius possessionariorum, vel haereditas acquiri videtur, etiamsi promissio, vel testamentum intercesserit, debent iudicari in foro

Primo, praetactas causas, diversa ratione, ad diversa pertinere fora; ita videlicet; ut quando pure de iniuriis, vel violentiis, deque rebus mobilibus sonant, ad forum Ecclesiasticum, quando autem in iis Ius possessionariorum, vel haereditas acquiri videtur, etiamsi promissio, vel testamentum intercesserit, debent iudicari in foro saeculari, 1. Matth. art. 3. Item 3. Vlad. art. 62. et 2. tit. 52.

pertinere fora; ita videlicet; ut quando pure de iniuriis, vel violentiis, deque rebus mobilibus sonant, ad forum Ecclesiasticum, quando autem in iis Ius possessionariorum, vel haereditas acquiri videtur, etiamsi promissio, vel testamentum intercesserit, debent iudicari in foro saeculari, 1. Matth. art. 3. Item 3. Vlad. art. 62. et 2. tit. 52. Secundo, Ecclesias, aut imagines destruens, diripiens,

vocamus, cum causa, ab inferiori, seu pedaneo Iudice, ad superiorem maturioris revisionis gratia transmittitur. Dicti ab apo quod est de et stolum, id est missio, vel quasi dimissio, quam facit unus Iudex ad alium, dum scilicet pars appellans, huiusmodi Apostolos, ab ipso petit, his verbis, seu iterationibus; instanter, instantius, et instantissime, ideoque

principio, et 2. quaest. 6. QUAESTIO QUINTA. / An in causis prophanis, potest aliquis citari ad forum Spirituale; vel in iis ad respondendum cogi per Spirituales? Non omnino, quia id Decreta Regni per expressum vetant, 3. Vlad. art. 60. et 61. Item 2. Sigis. art. 14.

27. anni 1567. continet; quod scienter et calumniose, id est, fallaciter et fraudulenter, doloseve, nullas causas, quae essent iniustae suscipient, neque illis contra Iura Regni Hungariae patrocinabuntur; vel ullo pacto, cum parte adversa colludent. Formula vero antiqui Iuramenti, fol. 743. Maioris decreti erat. Ego N.

est; non solum amotio ab agendo, sed etiam si ob levem contumaciam id recusaverit, extraordinaria ex arbitrio Iudicis infligenda; ast si de malitia illud praestare noluerit, respectu alicuius articuli, in actione specificati, vel exceptione rei, super quo iurari petitur; est amissio illius; quia per huiusmodi recusationem habetur pro confesso; neque talis articulus debet a Iudice amplius

talis articulus debet a Iudice amplius attendi et recipi, idem Andr. Gail. lib. 1. Obser. 87. Quibus etiam Iure Civili, novella constitutione additum est, quod nihil penitus, causa patrocinii dederint Iudicibus, vel alicui personae, corrumpendi iudicii causa. Quod licet apud nos non servetur, tamen si servaretur, non tot, neque tam horrenda conscientiae pericula, soepenumero inter litigantes contingerent. De quibus plura vide

5. Matth. art. 17. et 5. Vlad. art. 25. alioquin vero si simpliciter et generaliter, citationes ipsae factae fuerint nihil valebunt. Et tales literae Evocatoriae diriguntur ad aliquod Capitulum, vel Conventum; aut saltem uti defacto iam fieri assolet, ad aliquem Parochum, ut per illud, aut illos In-causam-attractus, ad decimum quintum diem citetur. Ubi notandum venit, quod licet citatio fiat, ad decimum quintum

quintum diem citetur. Ubi notandum venit, quod licet citatio fiat, ad decimum quintum diem: Nihilominus tamen discussio causae fieri solet, etiam singulo octavo, vel nono die alibi, et non tantum singulis quindenis. Secundus in termino per Vicarium in dicta suae Citationis commissione, denominato, sive dicto decimo quinto die, quem In-causam-attracto,

et non tantum singulis quindenis. Secundus in termino per Vicarium in dicta suae Citationis commissione, denominato, sive dicto decimo quinto die, quem In-causam-attracto, testimonium Capituli vel Conventus, aut etiam Parochus quispiam citans, a die factae huiusmodi Citationis praefixerit, conficitur libellus, ipsi Vicario porrigendus, qui contineat in se omnem vim acquisitionis, per Actorem intentatae: Cui postea

iustificatorias, ab initio quidem ante litis contestationem, bene inductas, et admissas fuisse, ne scilicet levi aliqua de causa, Actio ipsa, coram huiusmodi bene conscientioso Iudice, statim condescendat, Actorque ipse, vel eo magis, quod huiusmodi, litium ignarus sit, omnem impensam ludat, et damnum patiatur. Verum postquam iam in abusum devenire coeperunt; dum scilicet Actor non contentus primaria sua actione, alia adhuc et alia ei adiungere

si forte necdum comparuerit (I) et neque obediverit, decernitur contra ipsum Invocatio brachii saecularis, et dantur Actori superinde literae Invocatoriae brachii saecularis, ad quarum productionem, petitur brachium saeculare, vel a sua Maiestate, vel ab eiusdem Locumtenente, quibus inscribuntur, quivis Regnicolae, sed tamen magis vicini et necessarii, art. 25. anni 1552. iuxta antiquam Invocationem art. 22. anni 1553.

(I) et neque obediverit, decernitur contra ipsum Invocatio brachii saecularis, et dantur Actori superinde literae Invocatoriae brachii saecularis, ad quarum productionem, petitur brachium saeculare, vel a sua Maiestate, vel ab eiusdem Locumtenente, quibus inscribuntur, quivis Regnicolae, sed tamen magis vicini et necessarii, art. 25. anni 1552. iuxta antiquam Invocationem art. 22. anni 1553. et art. 27.

Actoris satisfaciat necesse est. Postea id quod Iudicis erit, faciet Iudex cum ipso, absolvendo scilicet ipsum ab excommunicatione, et restituendo communioni Ecclesiae. Decimus, si in primo statim termino comparuerit, vel etiam secundo, aut tertio, deposueritque solitum onus, licebit ei de condescensione Causae, atque incompetentia fori; Iudicis, et Actoris disputare, interdum etiam ad respirandum, et tempus producendum, poterit causam

atque incompetentia fori; Iudicis, et Actoris disputare, interdum etiam ad respirandum, et tempus producendum, poterit causam ipsam, per mandatum declinatorium, utrum scilicet illa, saeculare, vel spirituale forum concernat; a praesentia Vicarii, ad Tabulam suae Maiestatis Regiam, indeque ad Dominum Locumtenentem, provocare; 1. Vlad. art. 46. Unde vicissim soepius ad eundem Vicarium, ad discutiendum

observari solitos) non quidem verborum floribus convestitam, neque orationum pigmentis delibutam, sed simplici, ac trito, et quotidiano sermonis filo, contextam. Quippe quod mihi animus non fuerit lepores sermonis sectari, vel orationum ornamenta venari, sed res ipsas potius, quae nobis magna usui esse debebant, undequaque conquirere, et in hunc ordinem selectas componere. Neque vero novas leges, aut Iura, vel adinveni, vel statui; siquidem id non unius et

mihi animus non fuerit lepores sermonis sectari, vel orationum ornamenta venari, sed res ipsas potius, quae nobis magna usui esse debebant, undequaque conquirere, et in hunc ordinem selectas componere. Neque vero novas leges, aut Iura, vel adinveni, vel statui; siquidem id non unius et privati hominis est; sed cum iam antea statuta sint, ea tantum, quae circa ipsa melius intelligenda observabantur, vel e memoriae loculis deprompsi, vel ex Venerandae antiquitatis

non fuerit lepores sermonis sectari, vel orationum ornamenta venari, sed res ipsas potius, quae nobis magna usui esse debebant, undequaque conquirere, et in hunc ordinem selectas componere. Neque vero novas leges, aut Iura, vel adinveni, vel statui; siquidem id non unius et privati hominis est; sed cum iam antea statuta sint, ea tantum, quae circa ipsa melius intelligenda observabantur, vel e memoriae loculis deprompsi, vel ex Venerandae antiquitatis lecythis, erui; atque

et in hunc ordinem selectas componere. Neque vero novas leges, aut Iura, vel adinveni, vel statui; siquidem id non unius et privati hominis est; sed cum iam antea statuta sint, ea tantum, quae circa ipsa melius intelligenda observabantur, vel e memoriae loculis deprompsi, vel ex Venerandae antiquitatis lecythis, erui; atque omnibus deinceps notitiae causa, hisce scriptis comprehendi. Inspersi etiam nonnulla, occasione sic postulante, ex sacris Canonibus, et Iure Civili, vel

Neque vero novas leges, aut Iura, vel adinveni, vel statui; siquidem id non unius et privati hominis est; sed cum iam antea statuta sint, ea tantum, quae circa ipsa melius intelligenda observabantur, vel e memoriae loculis deprompsi, vel ex Venerandae antiquitatis lecythis, erui; atque omnibus deinceps notitiae causa, hisce scriptis comprehendi. Inspersi etiam nonnulla, occasione sic postulante, ex sacris Canonibus, et Iure Civili, vel ideo solum, ut si non in omnibus

vel e memoriae loculis deprompsi, vel ex Venerandae antiquitatis lecythis, erui; atque omnibus deinceps notitiae causa, hisce scriptis comprehendi. Inspersi etiam nonnulla, occasione sic postulante, ex sacris Canonibus, et Iure Civili, vel ideo solum, ut si non in omnibus universe (neque enim id huc attinebat) saltem in aliquibus coincidentibus punctis, aut aliis quoque quae in Iure nostro desiderantur, huius etiam utriusque Iuris, vel levem cognitionem

ex sacris Canonibus, et Iure Civili, vel ideo solum, ut si non in omnibus universe (neque enim id huc attinebat) saltem in aliquibus coincidentibus punctis, aut aliis quoque quae in Iure nostro desiderantur, huius etiam utriusque Iuris, vel levem cognitionem praegustaretis. Quae etsi trita et tenuia omnia, prima fronte esse videbuntur; ubi tamen necessario adhibita extiterint, haud dici potest, quantum et lucis, et

universa hic simul reposita habebuntur, ut scilicet his sic perceptis et cognitis, ad solidiora et penitiora Iurium, ac legum patriarum penetralia, faciliorem aditum habere possitis. Et quanquam fortassis non deerunt, qui vobis, vel aliud quippiam occipiendum, et magis prosequendum persuadere; vel etiam levitate, exilitateque istius opellae, nauseam et fastidium, ingerere conabuntur, sicque vos, ab ea deterrere et dimovere studebunt: Vos tamen nequaquam huiusmodi

sic perceptis et cognitis, ad solidiora et penitiora Iurium, ac legum patriarum penetralia, faciliorem aditum habere possitis. Et quanquam fortassis non deerunt, qui vobis, vel aliud quippiam occipiendum, et magis prosequendum persuadere; vel etiam levitate, exilitateque istius opellae, nauseam et fastidium, ingerere conabuntur, sicque vos, ab ea deterrere et dimovere studebunt: Vos tamen nequaquam huiusmodi inimicis persuasionibus consentiatis, quin semel atque iterum ea

et dimovere studebunt: Vos tamen nequaquam huiusmodi inimicis persuasionibus consentiatis, quin semel atque iterum ea perlecta, ipsi ex illa degustetis, et adiudicetis, an ita se res habeat, prout huiusmodi malevoli dissuadebant, vel vero longe aliter? prouti et secus sane rem diligentius considerantes, experiemini. Equidem cupivissem ut et mihimet ipsi aliquando licuisset, et vobis iam liceret, ex Aliorum limatiorum scriptis et laboribus, hoc ipsum delibare, sed

et secus sane rem diligentius considerantes, experiemini. Equidem cupivissem ut et mihimet ipsi aliquando licuisset, et vobis iam liceret, ex Aliorum limatiorum scriptis et laboribus, hoc ipsum delibare, sed cum, iniuriane temporum, vel negligentia hominum, Vel autem quod nemo nostratium, etiam tam levi et minuta opella Patriae, et Amicis, nescio quare prodesse voluerit, cognoscere non licuerit, neque liceat, dolendum potius est, quam invidendum, Et optandum adhuc,

considerantes, experiemini. Equidem cupivissem ut et mihimet ipsi aliquando licuisset, et vobis iam liceret, ex Aliorum limatiorum scriptis et laboribus, hoc ipsum delibare, sed cum, iniuriane temporum, vel negligentia hominum, Vel autem quod nemo nostratium, etiam tam levi et minuta opella Patriae, et Amicis, nescio quare prodesse voluerit, cognoscere non licuerit, neque liceat, dolendum potius est, quam invidendum, Et optandum adhuc, atque expectandum, ut

Legum Kithonich gloria et arbiter,
Non Ulpiani me vaga pagina
Aut Bartholi, aut Baldi labores
Postea sollicitent frequenter.

Vel queis vetustas Iuris adorea
Clamore multo, tempora fascinant:
Postquam liber Directionis
Cum methodo datur hic in auras.

Sublime, nostris,

iacent·
Pressa puto libro nunquam voluere Iuventae
Linquere; nec mirum conticuisse forum:
Scilicet, assiduos renuebant ferre labores,
Quos isthaec moles semper habere solet.
Invida vel fuerat, vel plane ingrata vetustas;
Solaque sic voluit consuluisse sibi.
Ast hic posteritatis amans, communia reddit
Omnia perfacili, quae latuere modo:
Pandit iter Iuris clarum, legumque recessus

Pressa puto libro nunquam voluere Iuventae
Linquere; nec mirum conticuisse forum:
Scilicet, assiduos renuebant ferre labores,
Quos isthaec moles semper habere solet.
Invida vel fuerat, vel plane ingrata vetustas;
Solaque sic voluit consuluisse sibi.
Ast hic posteritatis amans, communia reddit
Omnia perfacili, quae latuere modo:
Pandit iter Iuris clarum, legumque recessus

Prodesse Patriae volumus, o ringere satis. IN EUNDEM. Aliud.
Invide livor abi, non haec tibi scripsimus, audin'?
Rodere vel noli nostra, vel ede tua. STEPHANUS SIMANDI Art.Lib. et Phil.Bacc.Mag.DD. Stephani et Ladislai Chyaki p.t. Inspector, Honoris ergo posuit. Notae

Prodesse Patriae volumus, o ringere satis. IN EUNDEM. Aliud.
Invide livor abi, non haec tibi scripsimus, audin'?
Rodere vel noli nostra, vel ede tua. STEPHANUS SIMANDI Art.Lib. et Phil.Bacc.Mag.DD. Stephani et Ladislai Chyaki p.t. Inspector, Honoris ergo posuit. Notae

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report