Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: de Your search found 30289 occurrences
First 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 11090-11234:11090. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [Paragraph | Section] Petra Šoštarić
nisi a prudentibus viris, geri posse constet: cui perspicuum non est, ad vitam recte
instituendam, ad rem publicam ipsam recte et ordine gubernandam, nihil utilius esse,
nihil aptius historia? quod quidem et verum esse, et aliter esse non posse, non ego
de multis unus, sed ita multi mecum sentiunt, itāque fatentur, ut, qui nesciat quid
ante quam natus sit acciderit, eum puerum semper esse, hoc est, omnis expertem
prudentiae, ac pene rationis, arbitrentur. qui vero ita versatur in historia, ut,
quid
quantus est? hoc equidem ausim affirmare, quod Graecae linguae
peritis non dubie patet, Thucydidis scripta, si hoc libro careamus, neque quod ad
sententias, neque quod ad verba attinet, prorsus intelligi posse. Hunc talem, tamque
utilem Dionysii de Thucydidis historiae commentarium, seu potius thesaurum veluti
quendam, ex abditis tenebris nunc primum erutum, PAVLVS MANVTIVS, singulari vir
eloquentia doctrinaque ornatus, ea mihi conditione donavit, ut eum Latinis hominibus
Latine loquentem
vel nostrae,
vel superioris aetatis hominum; non ut verba vitandi laboris gratia, singula singulis
reddens, annumerarem, sed ut sententias ipsas appenderem. quod quidem institutum in
aliis quoque eiusdem scriptoris libris, quos de arte rhetorica, deque apta inter se
verborum collocatione scripsit, item in Longino, ac tribus postremis Diodori Siculi
libris convertendis, quos omnes nunc in manibus habeo, servavi. quos quidem una cum
vetustissimo quodam in quattuor Evangelia
Michael Sophianus,
philosophiae peritissimus, Graecae linguae scientia plane singularis, communicavit,
aliquando, ut spero, divulgabo.
DIONYSII HALICARNASSEI DE THUCYDIDIS HISTORIA IUDICIUM, AD QUINTUM AELIUM
TUBERONEM
Andrea Dudithio interprete.
In iis libris, Quinte Aeli Tubero, quos iam antea de imitatione conscriptos emisimus,
tam de iis qui carmine, quam qui soluta oratione scripserunt, quos quidem praeter
ceteros putavimus excellere, disseruimus; et quas quisque tum verborum, tum
sententiarum virtutes haberet, breviter ostendimus. atque
DIONYSII HALICARNASSEI DE THUCYDIDIS HISTORIA IUDICIUM, AD QUINTUM AELIUM
TUBERONEM
Andrea Dudithio interprete.
In iis libris, Quinte Aeli Tubero, quos iam antea de imitatione conscriptos emisimus,
tam de iis qui carmine, quam qui soluta oratione scripserunt, quos quidem praeter
ceteros putavimus excellere, disseruimus; et quas quisque tum verborum, tum
sententiarum virtutes haberet, breviter ostendimus. atque illud praeterea
examinavimus, qua maxime
in genere exercitationes
dirigerent; neque prorsus omnia, quae apud illos scripta reperiuntur, ad imitationem
sibi proponerent; sed ex illis, si quae sunt dicendi virtutes, caperent, vitia vero
studiose declinarent. Atque in illis quidem libris, cum de historicis non nulla
attigissem, etiam ea quae mihi de Thucydide viderentur, ostendi. quae quidem omnia
breviter et summatim sum complexus: non equidem negligentia, neque vero quod earum
rationum, quibus propositum nostrum confirmare ac stabilire
omnia, quae apud illos scripta reperiuntur, ad imitationem
sibi proponerent; sed ex illis, si quae sunt dicendi virtutes, caperent, vitia vero
studiose declinarent. Atque in illis quidem libris, cum de historicis non nulla
attigissem, etiam ea quae mihi de Thucydide viderentur, ostendi. quae quidem omnia
breviter et summatim sum complexus: non equidem negligentia, neque vero quod earum
rationum, quibus propositum nostrum confirmare ac stabilire possemus, copia me
deficeret; sed quia omnem meam
rationum, quibus propositum nostrum confirmare ac stabilire possemus, copia me
deficeret; sed quia omnem meam scriptionem ad ea quae maxime opportuna esse, et ad
rem facere viderentur, veluti ad scopum quendam, referebam. quod equidem institutum,
cum de aliis etiam scriptoribus agerem, servavi. neque enim fieri poterat, ut, de
quibus accurate et copiose agere statuissem, eos strictim ac leviter attingerem. Cum
vero cupere te animadvertissem, ut separatim de Thucydidis historia commentarios
me
deficeret; sed quia omnem meam scriptionem ad ea quae maxime opportuna esse, et ad
rem facere viderentur, veluti ad scopum quendam, referebam. quod equidem institutum,
cum de aliis etiam scriptoribus agerem, servavi. neque enim fieri poterat, ut, de
quibus accurate et copiose agere statuissem, eos strictim ac leviter attingerem. Cum
vero cupere te animadvertissem, ut separatim de Thucydidis historia commentarios
conficerem, in quibus quae in illo animadversione digna sunt, omnia persequerer, eo
referebam. quod equidem institutum,
cum de aliis etiam scriptoribus agerem, servavi. neque enim fieri poterat, ut, de
quibus accurate et copiose agere statuissem, eos strictim ac leviter attingerem. Cum
vero cupere te animadvertissem, ut separatim de Thucydidis historia commentarios
conficerem, in quibus quae in illo animadversione digna sunt, omnia persequerer, eo
libro, quem de Demosthene tum in manibus habebam, reiecto, pollicitus sum tuae me
voluntati obtemperaturum. nunc vero, re confecta,
et copiose agere statuissem, eos strictim ac leviter attingerem. Cum
vero cupere te animadvertissem, ut separatim de Thucydidis historia commentarios
conficerem, in quibus quae in illo animadversione digna sunt, omnia persequerer, eo
libro, quem de Demosthene tum in manibus habebam, reiecto, pollicitus sum tuae me
voluntati obtemperaturum. nunc vero, re confecta, quod tunc promiseram, tibi
persolvo. De singulis autem verba facturus, pauca quaedam de me ipso, deque huius
tractationis genere
conficerem, in quibus quae in illo animadversione digna sunt, omnia persequerer, eo
libro, quem de Demosthene tum in manibus habebam, reiecto, pollicitus sum tuae me
voluntati obtemperaturum. nunc vero, re confecta, quod tunc promiseram, tibi
persolvo. De singulis autem verba facturus, pauca quaedam de me ipso, deque huius
tractationis genere praemittam; non tua sane, neque tui similium caussa, qui nihil
non optime judicatis, nihilque ducitis veritate praestantius; sed ad illos spectavi,
qui veterum
digna sunt, omnia persequerer, eo
libro, quem de Demosthene tum in manibus habebam, reiecto, pollicitus sum tuae me
voluntati obtemperaturum. nunc vero, re confecta, quod tunc promiseram, tibi
persolvo. De singulis autem verba facturus, pauca quaedam de me ipso, deque huius
tractationis genere praemittam; non tua sane, neque tui similium caussa, qui nihil
non optime judicatis, nihilque ducitis veritate praestantius; sed ad illos spectavi,
qui veterum scripta plus aequo admirantur, suam aetatem
novas, atque ab hominum opinione abhorrentes, tentare
videremur; non solum adversantes communi, atque a multis saeculis receptae opinioni,
quae vix ex hominum animis evelli possit; verum etiam praestantissimorum
philosophorum atque oratorum praeclara de illo testimonia reicientes: qui quidem
illum veluti regulam quandam scribendae historiae proponunt, ac quasi terminum
quendam statuunt, extra quem egredi non liceat iis qui dicendo in republica volunt
excellere. Ad quorum equidem accusationes
contra eos qui eam immerito oppugnarent, defendi. Quod cum ita sit, non
ego nunc primum indignam homine libero, a me vero longe alienam improbitatem,
Thucydidis historicorum omnium clarissimi scripta insectando, hominibus patefacere
sum aggressus. de quo quidem scribendi genere multo plura quae dicerem habebam: sed
ero contentus paucis. nam quam sint vera quae attuli. quamque mihi conveniant, et tu
ipse, et qui elegantis doctrinae studio tenentur, iudicabunt. In Thucydidis vero
scriptis
neque hoc animo ad scribendum aggressus sum,
ut vitia tantum colligerem, aut eiusmodi aliquid facerem, neque ut, quae in eo
praeclare confecta animadverterem, silentio praeterirem; ea vero quae non optime
dicta essent, invaderem: sed ut, quae mea de eius oratione esset sententia,
explicarem; atque omnia complectens, quid ille cum aliis commune haberet, qua in re
differret, ostenderem. Quod mihi facere instituenti, non virtutes tantum eius, sed,
quae virtutibus plerumque annexa solent esse, vitia
nihil ut neque verbo, neque re
umquam peccet. illa vero optima est existimanda. quae in plurimis scopum attingit, in
paucissimis aberrat. Ad hanc igitur rationem, ea quae dicuntur, quisque examinet,
neque meum institutum reprehendat, sed eorum quae de dicendi ratione allaturi sumus
aequus sit aestimator. Quod vero non ego primus hoc scribendi genus aggrediar, sed
multi ante me, et nostra et veterum memoria, nulla malevolentia suffusi, sed
veritatis studio ducti, in eadem se palaestra exercuerint,
studio ducti, in eadem se palaestra exercuerint, possum sexcentis prope
testibus comprobare. duobus tamen ero contentus, Aristotele, et Platone. atque
Aristoteles quidem non optime omnia a magistro suo Platone tradita existimat: qualia
sunt quae Plato de ideis, de ipso bono, de republica disseruit. Plato etiam ipse,
Parmenidis, Protagorae, Zenonis, atque aliorum, qui rerum natura constantium
philosophiam profiterentur, errores conatur indicatur. neque tamen est quisquam, qui
hoc illi vitio vertat; cum
in eadem se palaestra exercuerint, possum sexcentis prope
testibus comprobare. duobus tamen ero contentus, Aristotele, et Platone. atque
Aristoteles quidem non optime omnia a magistro suo Platone tradita existimat: qualia
sunt quae Plato de ideis, de ipso bono, de republica disseruit. Plato etiam ipse,
Parmenidis, Protagorae, Zenonis, atque aliorum, qui rerum natura constantium
philosophiam profiterentur, errores conatur indicatur. neque tamen est quisquam, qui
hoc illi vitio vertat; cum sciat,
se palaestra exercuerint, possum sexcentis prope
testibus comprobare. duobus tamen ero contentus, Aristotele, et Platone. atque
Aristoteles quidem non optime omnia a magistro suo Platone tradita existimat: qualia
sunt quae Plato de ideis, de ipso bono, de republica disseruit. Plato etiam ipse,
Parmenidis, Protagorae, Zenonis, atque aliorum, qui rerum natura constantium
philosophiam profiterentur, errores conatur indicatur. neque tamen est quisquam, qui
hoc illi vitio vertat; cum sciat, unam veritatis
quod in se nihil boni continere, ostendi facile
possit. Non enim si ea qua Thucydides aliique viri polluerunt, ingenii vi ac
praestantia deficimur; iccirco fit ut ea quoque, quae illis fuit, considerandi et
iudicandi, facultate careamus. Nam neque de Apellis, aut Zeuxidis, aut Protogenis,
aut aliorum pictorum, qui fama claruerunt, artibus iudicare non licet iis quos earum
artium scientia cum his ipsis minime conferri potuisse constat: neque de Phidiae, aut
Polycleti, aut Myronis operibus ceteri
considerandi et
iudicandi, facultate careamus. Nam neque de Apellis, aut Zeuxidis, aut Protogenis,
aut aliorum pictorum, qui fama claruerunt, artibus iudicare non licet iis quos earum
artium scientia cum his ipsis minime conferri potuisse constat: neque de Phidiae, aut
Polycleti, aut Myronis operibus ceteri opifices sententiam minus ferre potuerunt, cum
ab eorum tamen laude longe distarent. ut illam rationem praetermittam, quod saepe usu
contingit, ut homo inscius atque idiota, siquid sit iudicandum iis
quae sub
sensum cadunt, ne artifice quidem ipso sit inferior. huc enim omnis ars intendit,
hincque iudicandi sumit initium. Verum ne longiorem hac in parte imprudens sermonem
consumam, haec prooemii loco sufficiant. Sed antequam aggrediar ad ea quae de
Thucydide sum dicturus, pauca quaedam libet commemorare de ceteris historicis, tum
vetustioribus, tum iis qui temporibus iisdem, quibus ille, floruerunt. ex quo et
illius in rebus deligendis consilium, quo superiores vicit; et in exponendis
huc enim omnis ars intendit,
hincque iudicandi sumit initium. Verum ne longiorem hac in parte imprudens sermonem
consumam, haec prooemii loco sufficiant. Sed antequam aggrediar ad ea quae de
Thucydide sum dicturus, pauca quaedam libet commemorare de ceteris historicis, tum
vetustioribus, tum iis qui temporibus iisdem, quibus ille, floruerunt. ex quo et
illius in rebus deligendis consilium, quo superiores vicit; et in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in
Neque vero ut
haec dicerem, eo sum adductus, quod illos viros accusem; quibus etiam veniae multum
tribuo, si, cum in explicanda nationum et locorum historia versarentur, fabulosa
figmenta receperunt: quandoquidem apud omnes homines, tum communiter de locis, tum
proprie de urbibus, monumenta quaedam servabantur huiusmodi, quas dixi, rerum,
auditione perceptarum: quas filii a patribus acceptas suis deinde posteris ut
traderent, elaborarunt. quod siqui litteris eas consignare vellent, ab his ut ita
dicerem, eo sum adductus, quod illos viros accusem; quibus etiam veniae multum
tribuo, si, cum in explicanda nationum et locorum historia versarentur, fabulosa
figmenta receperunt: quandoquidem apud omnes homines, tum communiter de locis, tum
proprie de urbibus, monumenta quaedam servabantur huiusmodi, quas dixi, rerum,
auditione perceptarum: quas filii a patribus acceptas suis deinde posteris ut
traderent, elaborarunt. quod siqui litteris eas consignare vellent, ab his ut ita
plane exponerentur quo
monumenta quaedam servabantur huiusmodi, quas dixi, rerum,
auditione perceptarum: quas filii a patribus acceptas suis deinde posteris ut
traderent, elaborarunt. quod siqui litteris eas consignare vellent, ab his ut ita
plane exponerentur quo modo de veteribus acceperant, dignum putabant. quapropter
illos viros, ut locorum descriptiones fabulosis additamentis variarent, atque
distinguerent, necessitas compulit. Thucydidem autem, qui materiam unam ad scribendum
cepisset earum rerum quibus ipse
etiam futuras, praeteritis similes, considerare, planeque inspicere voluerint, his,
dum illa utilitatem pariant, satis erit. emolumentumque potius, quod semper idem sit,
quam spectaculum, quod in praesenti tantum oblectet, in scribendo cogitamus. Ac de
ipso quidem, et philosophi, et oratores omnes, aut, si non omnes, plerique certe, ita
consentiunt; de retinenda veritate, cui consecratam esse historiam volumus, plurimum
laborasse; nihil
pariant, satis erit. emolumentumque potius, quod semper idem sit,
quam spectaculum, quod in praesenti tantum oblectet, in scribendo cogitamus. Ac de
ipso quidem, et philosophi, et oratores omnes, aut, si non omnes, plerique certe, ita
consentiunt; de retinenda veritate, cui consecratam esse historiam volumus, plurimum
laborasse; nihil
addidisse rebus, quod iustum non esset; nihil detraxisse;
nulla in scribendo licentia usum esse.
nihil ad suam libidinem scripsisse; rationem et vitam secutum esse, quae ab
omni prorsus invidia, omnique assentatione, praesertim ubi de insignibus ad laudem
viris iudicat, longissime abesset. Nam cum in primo libro de Themistocle loqueretur,
virtutes, quibus ille floruit, copiose admodum commemoravit. Cum vero de Pericle,
deque illius in administranda republica consiliis mentionem in
licentia usum esse.
nihil ad suam libidinem scripsisse; rationem et vitam secutum esse, quae ab
omni prorsus invidia, omnique assentatione, praesertim ubi de insignibus ad laudem
viris iudicat, longissime abesset. Nam cum in primo libro de Themistocle loqueretur,
virtutes, quibus ille floruit, copiose admodum commemoravit. Cum vero de Pericle,
deque illius in administranda republica consiliis mentionem in secundo libro faceret,
laudes in eum effudit maximas; eiusmodi scilicet, quas
esse, quae ab
omni prorsus invidia, omnique assentatione, praesertim ubi de insignibus ad laudem
viris iudicat, longissime abesset. Nam cum in primo libro de Themistocle loqueretur,
virtutes, quibus ille floruit, copiose admodum commemoravit. Cum vero de Pericle,
deque illius in administranda republica consiliis mentionem in secundo libro faceret,
laudes in eum effudit maximas; eiusmodi scilicet, quas disseminata per orbem terrarum
tanti viri gloria postulabat. eodemque modo cum de Demosthene duce,
Cum vero de Pericle,
deque illius in administranda republica consiliis mentionem in secundo libro faceret,
laudes in eum effudit maximas; eiusmodi scilicet, quas disseminata per orbem terrarum
tanti viri gloria postulabat. eodemque modo cum de Demosthene duce, cum de Nicia
Nicerati, de Alcibiade Cliniae filio, deque aliis, et ducibus et oratoribus, dicendum
ei necessario esset; quae cuique conveniebant, exposuit. quae probare exemplis non
puto mihi opus esse apud eos, qui historias eius
Pericle,
deque illius in administranda republica consiliis mentionem in secundo libro faceret,
laudes in eum effudit maximas; eiusmodi scilicet, quas disseminata per orbem terrarum
tanti viri gloria postulabat. eodemque modo cum de Demosthene duce, cum de Nicia
Nicerati, de Alcibiade Cliniae filio, deque aliis, et ducibus et oratoribus, dicendum
ei necessario esset; quae cuique conveniebant, exposuit. quae probare exemplis non
puto mihi opus esse apud eos, qui historias eius peragrarunt. Haec igitur,
in administranda republica consiliis mentionem in secundo libro faceret,
laudes in eum effudit maximas; eiusmodi scilicet, quas disseminata per orbem terrarum
tanti viri gloria postulabat. eodemque modo cum de Demosthene duce, cum de Nicia
Nicerati, de Alcibiade Cliniae filio, deque aliis, et ducibus et oratoribus, dicendum
ei necessario esset; quae cuique conveniebant, exposuit. quae probare exemplis non
puto mihi opus esse apud eos, qui historias eius peragrarunt. Haec igitur, quae
Thucydides,
est, qui ex his
divisionibus neutram probaret. narrationes enim ita disposuit, ut neque loca
persequeretur, ubi gestae res erant; quod Herodotus, Hellanicusque et alii non nulli
ante illius aetatem historici fecerant; neque tempora; quod eos qui agentem de locis
historiam edidere, secutos esse constat: quibus vel ad regum aut sacerdotum
successiones, vel ad Olympiadum ambitus, vel ad Archontum annuos principatus, suorum
librorum divisionem placuit accommodare. cumque novam quandam, neque ab aliis
viderit futurum ut cum multae simul res multis in locis
gererentur, brevibus quasi segmentis concisa narratio, praeclarum illud purumque
lumen capere nequiret. quod ipsis ex rebus perspicue patet. in tertio enim libro (ut
hoc uno exemplo contentus sim) de Mytilenaeis aggressus scribere, narrationem prius
quam universam absolveret, ad Lacedaemoniorum res gestas divertit: quibus nondum
imposito fine, Plataeensium obsidionem commemorat: eamque mox imperfectam dimittens,
Mytilenensis belli mentionem
mox imperfectam dimittens,
Mytilenensis belli mentionem infert. deinde sermonem eo convertit, ut, quemadmodum
Corcyrae seditione facta, alii Lacedaemonios, alii Athenienses accersiverint,
exponat. neque vero perficit hanc partem; sed omittens inchoatam, de Atheniensium
priori expeditione in Siciliam pauca narrat. postea, cum Atheniensium in Peloponnesum
navigationem, et Lacedaemoniorum adversus Dorienses expeditionem demonstrare esset
exorsus, ad ea quae ad Leucadem a Demosthene duce gesta sunt, et ad
perpetuo veluti filo ductam et colligatam oportet
esse; praesertim ubi res exponuntur et multae, et eiusmodi quae cognosci ac percipi
non facile queant. non esse autem rectam, qua ille usus est, neque aptam historiae
regulam, satis constat. neque enim de posterioribus historicis, qui sua scripta in
aestates et hiemes distribueret, quisquam fuit: omnesque potius id consilium sequi
maluerunt, ut ad perspicuas rerum intelligentias tritis itineribus narrationem
perducerent. Sunt
ad Epidamnum, ad
Corcyram, ad Potidaeam gesta sunt, et Peloponnensium conventum in urbem Spartam, et
orationes illic habitas adversus Atheniensium civitatem, commemorat; atque haec ita
producit, ut ad versuum duo milia consumat. quo demum in loco altera de caussa, quae
et est, et ipsi videtur esse vera, disserit; hinc exorsus: Decreverunt autem
Lacedaemonii, solutum esse foedus, atque Atheniensibus inferri bellum oportere: non
tam sociorum in eam mentem adducti, quam metu ne nimium crescerent vires
Locus in Graeco mutilatus.
adversus barbaros multis partibus plures, ita maritimo proelio decertarunt,
ut, quot ad bellum naves emiserant, totidem plane alias depresserint, alias cum ipsis
hominibus ceperint. quae de re ipsius verba
terrestri navalique certamine
adversus Medos pugnarunt: eodemque die bis Athenienses, duce Cimone, Miltiadis filio,
victoria potiti sunt, captis ac depressis omnibus Phoenicum navibus ad ducentas.
Atque his quidem non dissimilia sunt ea quibus de terrestribus proeliis agit. Nam,
aut longius, quam par sit, oratione provehitur; aut rem praeter modum in angustum
contrahit. Cum enim ea quae ab Atheniensibus circa Pylum et Sphacteriam insulam gesta
sunt, cum obsessos in ea Lacedaemonios Athenienses
tot fuerunt. armati in eam traiecerant quadringenti omnino et viginti. ex
his vivi capti sunt octo minus trecenti; reliqui occisi. ac ex illis quidem qui vivi
capti fuerant, Spartani erant numero centum viginti: ex Atheniensibus, pauci sunt
interempti. De Niciae autem imperio illata mentione, qui sexaginta navibus, et duobus
Atheniensium gravis armaturae milibus in Peloponnesum ductis, ac Lacedaemoniis in
castella conclusis, Cytherios expugnavit; magnamque Peloponnesi partem depopulatus,
ingenti
et duobus
Atheniensium gravis armaturae milibus in Peloponnesum ductis, ac Lacedaemoniis in
castella conclusis, Cytherios expugnavit; magnamque Peloponnesi partem depopulatus,
ingenti captivorum multitudine abducta, Athenas renavigavit, sic cursim de rebus ad
Cythera gestis ait: Pugna commissa, Cytherii, cum non diu restitissent, fuga se in
superiorem urbis partem receperunt; ac post, cum Nicia et collegis salutem pacti, se
cum rebus omnibus ei dediderunt. De Aeginetis vero captis, qui Thyreae
abducta, Athenas renavigavit, sic cursim de rebus ad
Cythera gestis ait: Pugna commissa, Cytherii, cum non diu restitissent, fuga se in
superiorem urbis partem receperunt; ac post, cum Nicia et collegis salutem pacti, se
cum rebus omnibus ei dediderunt. De Aeginetis vero captis, qui Thyreae erant, ita
scribit: Interea Athenienses, cum appulissent, statim omni exercitu admoto, Thyream
capiunt, oppidum incendunt, omnia diripiunt. Aeginetis autem, siqui a caede servati
erant, abductis, Athenas reverterunt.
oppidum incendunt, omnia diripiunt. Aeginetis autem, siqui a caede servati
erant, abductis, Athenas reverterunt. Cum autem magnis utraque civitas in ipso statim
belli initio calamitatibus conflictaretur, fiebat ut pacis utraque cupiditate
teneretur. Iam de priori verba faciens, cum Athenienses, omni sua regione vastata,
civitate vero propter pestilentiam exhausta, auxilium prorsus omne desperantes,
Spartam legatos miserunt, qui pacem, qua maxime egebant, poscerent, non modo
legatorum nomina
iam iterum eorum vastata esset regio, ac
bello et morbo vexarentur, mutata voluntate, Periclem, quod bellum suasisset,
incusabant; illius effectum opera existimantes, ut in tot calamitates inciderent: ac,
cum cedere Lacedaemoniis statuissent, missis hac de re legatis, nihil apud eos
effecerunt. De posteriore vero scribens, cum Lacedaemonii captos ad Pylum trecentos,
missa Athenas legatione, recuperare vellent, eam orationem quam Spartanus habuit, et
caussas cur pactionibus non steterint, percenset.
et morbo vexarentur, mutata voluntate, Periclem, quod bellum suasisset,
incusabant; illius effectum opera existimantes, ut in tot calamitates inciderent: ac,
cum cedere Lacedaemoniis statuissent, missis hac de re legatis, nihil apud eos
effecerunt. De posteriore vero scribens, cum Lacedaemonii captos ad Pylum trecentos,
missa Athenas legatione, recuperare vellent, eam orationem quam Spartanus habuit, et
caussas cur pactionibus non steterint, percenset. Quodsi ergo satis officio suo se
functum
rerum commemoratione
perturbat, ut nullam reliquis historicis, nullam poetis rei altius extollendae
facultatem relinquat: interdum vero adeo pusilla, adeoque humilia nobis ostendit, ut
eorum cognitio ne leviter quidem animos afficiat. Cum autem de Plataeensium, cum de
Mytilenensium ac Meliensium civitatibus ageret, summam in illarum calamitatibus
describendis vim adhibuit. ac verba quidem quibus calamitates eorum summis viribus
exaggeravit, non puto necessarium esse nunc in medium adducere. ea
perturbat, ut nullam reliquis historicis, nullam poetis rei altius extollendae
facultatem relinquat: interdum vero adeo pusilla, adeoque humilia nobis ostendit, ut
eorum cognitio ne leviter quidem animos afficiat. Cum autem de Plataeensium, cum de
Mytilenensium ac Meliensium civitatibus ageret, summam in illarum calamitatibus
describendis vim adhibuit. ac verba quidem quibus calamitates eorum summis viribus
exaggeravit, non puto necessarium esse nunc in medium adducere. ea vero loca, in
vero et in ipsis concionibus lapsum illum in hunc errorem videor animadvertisse,
ut in eodem argumento, eodemque tempore, quae ad rem facerent, omiserit; quae vero
maxime aliena essent, in orationem induxerit. cuius generis illud in tertio libro,
ubi de Mytilenensium civitate verba facit, videtur esse. Nam post urbem captam, ac
post captivorum adventum, quos Paches dux miserat, cum bis conventus Athenis
ageretur, orationes ab iis qui populi factionum principes erant, habitas, quasi
ut captivi,
atque omnis Mytilenaeorum iuventus trucidaretur, ac mulieres cum pueris in
captivitatem abducerentur. ea vero quae in secundo conventu ab iisdem essent dicta,
tamquam maxime necessaria, assumpsit. in quo quidem conventu populum, qui eadem de re
iterum coactus erat, prioris decreti poenituit. Illa vero tam celebris laudatio, quam
in secundo libro collocavit, qua factum est ratione, ut eum potius quam alium locum
occupaverit? Nam sive id factum est propterea, quod in magnis urbis
potius,
quam huic loco convenire videatur. siquidem qui in prima Peloponnensium irruptione
cecidisse in hoc libro memorantur, perpauci numero Athenienses erant, neque ita
memorabile facinus ullum, ut ipse testatur Thucydides, ediderant. nam cum antea de
Pericle dixisset, quod nimirum is custodia civitatem contineret, ac, quantum quidem
posset, quietam conservaret, ita tamen, ut frequenter equites aliquot emitteret, qui
hostium emissarios ab agris qui vicini urbi erant, prohiberent, nequid ipsis
quae res inter minimas
excellit, sed quae magnas exsuperat, vere magna est iudicanda. ipsius vero prooemium
ita est comparatum, itāque multas ad institutum suum demonstrandum exaggerationes
habet, ut ipsum per se historia quaedam esse videatur. at qui de arte dicendi
praecepta tradiderunt, prooemia ipsa veluti notas quasdam volunt esse, quibus capita
rerum, de quibus est dicendum, commonstremus. quod quidem et hic noster in extrema
prooemii parte, cum narrationem exordiri vellet, videtur paucioribus
ita est comparatum, itāque multas ad institutum suum demonstrandum exaggerationes
habet, ut ipsum per se historia quaedam esse videatur. at qui de arte dicendi
praecepta tradiderunt, prooemia ipsa veluti notas quasdam volunt esse, quibus capita
rerum, de quibus est dicendum, commonstremus. quod quidem et hic noster in extrema
prooemii parte, cum narrationem exordiri vellet, videtur paucioribus quam
quinquaginta versibus fecisse. ut satis appareat, nihil opus fuisse ut multa illa,
quae de Graeciae
rerum, de quibus est dicendum, commonstremus. quod quidem et hic noster in extrema
prooemii parte, cum narrationem exordiri vellet, videtur paucioribus quam
quinquaginta versibus fecisse. ut satis appareat, nihil opus fuisse ut multa illa,
quae de Graeciae dignitate detraherent, in medium proferret: quod scilicet Troiani
belli tempore nondum uno nomine universa Graecia appellaretur: quod illi primum, qui
cibi inopia laborarent, navibus inter se ultro citroque commeare coeperint; qui si in
illi primum, qui
cibi inopia laborarent, navibus inter se ultro citroque commeare coeperint; qui si in
civitates nondum muris septas, quaeque vicatim habitabantur, incidissent, eas
diripiebant, hincque maiorem sibi victus partem petebant. quid autem hic de
Atheniensium luxu, quo illorum maiores diffluebant, meminisse necesse fuit? quod
nimirum illi capellos cincinnis intorquerent; quod aurea quaedam ornamenta, quae
cicadarum speciem referrent, in capite gestarent: quod primi Lacedaemonii in publico,
rebus gestis iudicabunt, longe maximum
exstitisse. ac omnia quidem, quae dicerent singuli, qui aut gesturi bellum essent,
aut iam gererent, quae aut ipse audivi, aut aliis narrantibus cognovi, difficile
fuerit exacte memorare. verum, ut quisque semper de rebus praesentibus maxime
consentanea dicere mihi videbatur, et proxime ad veritatem accedere, ita a me
commemorata sunt. Res vero in bello gestas, non quas a quocumque audivi, historia
dignas existimavi; nec ut mihi libitum esset; sed eas quibus ipse
a quocumque audivi, historia
dignas existimavi; nec ut mihi libitum esset; sed eas quibus ipse interfui, quasque
ex aliis quam potui diligentissime perquisivi. nec facillima fuit inventio: propterea
quod qui singulis gerendis rebus affuerant, non eadem de eidem affirmabant; sed ut
quisque aut in alterutram partem studio propensior erat, aut reminiscebatur. Et
auditu quidem, ut quaeque pars fabularum expers in ipsis est, ita minus iucunda
fortasse videbitur. quicumque autem et praeteritas res, et,
quae incolas captae mutaverunt: neque tot exitia, totve
neces audivit quisquam, vel belli vel seditionum caussa. Atque superiora illa, quae
auditione quidem percipiuntur, re autem ipsa rarissime confirmantur, fidem tamen
acceperunt: qualia narrantur de terrae motibus qui hoc in bello plerisque orbis
terrae partibus exstiterunt, quae de solis defectionibus, crebrioribus quam umquam
antea: quae de siccitatibus, unde fames ingens, ex fame vero pestilentia exorta; quae
non mediocribus civitatem malis
belli vel seditionum caussa. Atque superiora illa, quae
auditione quidem percipiuntur, re autem ipsa rarissime confirmantur, fidem tamen
acceperunt: qualia narrantur de terrae motibus qui hoc in bello plerisque orbis
terrae partibus exstiterunt, quae de solis defectionibus, crebrioribus quam umquam
antea: quae de siccitatibus, unde fames ingens, ex fame vero pestilentia exorta; quae
non mediocribus civitatem malis afflixit: quae simul omnia cum hoc bello civitatem
invaserunt. Origo autem ipsius ab
quidem percipiuntur, re autem ipsa rarissime confirmantur, fidem tamen
acceperunt: qualia narrantur de terrae motibus qui hoc in bello plerisque orbis
terrae partibus exstiterunt, quae de solis defectionibus, crebrioribus quam umquam
antea: quae de siccitatibus, unde fames ingens, ex fame vero pestilentia exorta; quae
non mediocribus civitatem malis afflixit: quae simul omnia cum hoc bello civitatem
invaserunt. Origo autem ipsius ab Atheniensibus, et Peloponnesiis, soluto, quod in
annos triginta
conspicitur.
Thucydideae dictionis character,
Thucydideae dictionis
character, Quod ante quam faciamus, non ab re fortasse fuerit, si hoc de
genere non nulla prius attingamus; quotque in partes ipsa distribuatur dictio,
quasque in se habeat virtutes, indicemus; tum qualis illa fuerit quam a vetustioribus
usurpatam assumpsit Thucydides, qualesque ille partes aut in melius, aut in deterius
schemata vocantur. Observandum est etiam, earum quae
virtutes appellantur, alias esse necessarias, quas quidem in omnibus adhiberi
sermonibus oporteat; alias vero esse adiectitias, quae tum primum vires assumunt, cum
primae illae subsistunt. de quibus uberius antea disseruimus: ut nihil sit necesse
nunc de illis denuo orationem instituere. Neque vero quibus ex praeceptis aut rebus
harum virtutum quaelibet enascatur, cum multae illae sint, meminisse oportet: cum
haec iam a nobis omnia sint
appellantur, alias esse necessarias, quas quidem in omnibus adhiberi
sermonibus oporteat; alias vero esse adiectitias, quae tum primum vires assumunt, cum
primae illae subsistunt. de quibus uberius antea disseruimus: ut nihil sit necesse
nunc de illis denuo orationem instituere. Neque vero quibus ex praeceptis aut rebus
harum virtutum quaelibet enascatur, cum multae illae sint, meminisse oportet: cum
haec iam a nobis omnia sint quam diligentissime pertractata. Quo vero dicendi genere
sint usi
quod vero
est appellativum, pro nomine proprio usurpet. Insuper verba patiendi, activa facit;
quae vero actionem notant, iis ipse passionem attribuit. Eorum item quae
multitudinis, quaeve unius numero efferri debent, naturam commutat, atque alia de
aliis dici cogit. Marem significantia, femineo sexui coniungit; ea vero quae sub
feminae genere comprehenduntur, maribus attribuit. quae autem neutrius sunt generis,
ita his connectit, ut tota naturalis illa coaptatio et consecutio
ratione sit peregrinis ac novatis utendum,
ac quatenus illa sint assumenda, non per omnes historiae partes servavit. Iam, cum
haec veluti per capita attigerimus, superest ut iam ad ea demonstranda nostra
delabatur oratio. Neque vero est consilium, ita de singulis separatim Thucydidis
dicendi formis sermonem facere, ut illius verba subiungam; sed diversis variisque; ex
locis particulas quasdam sumere narrationis et orationum, hisque caussas apponere, ex
quibus facile cognosci queat, quibus in locis,
comprehendamus. quae omnia cum facimus, nihil omnino, praeter eorum qui ad huius se
viri imitationem componere volunt, utilitatem, propositum habemus. Itaque in ipso
statim prooemii exordio hac utens propositione, Bellum scilicet Peloponnesiacum, de
quo scripturus erat, omnium, quae antea gesta essent, fuisse maximum, haec ad verbum
scribit: Ac bella quidem ante gesta, atque his vetustiora, plane in apertum produci,
temporis longinquitas vetuit. Sed, quantum ex signis quibusdam colligere licet,
animadvertissent, trierarchum nomine appellabant:
atque Athenienses quidem ita percunctabantur, num terram inimicissimam magis
hospitalem, quam mare non exiguo labore partum, arbitraretur: Syracusani vero, num
Athenienses, quos certo sciret de fuga omnino cogitare, hos fugientes ipse fugeret.
Interea dum isti aequo marte navali pugna decertant, utrorumque peditatum qui in
terra stabat, ingens certamen et animi contentio tenebat; Syracusanis quidem, maioris
comparandae gloriae cupiditate
ingens certamen et animi contentio tenebat; Syracusanis quidem, maioris
comparandae gloriae cupiditate incensis; Atheniensibus vero, ne secum peius quam ante
ageretur, non mediocriter timentibus. nam cum omnis in navibus Atheniensium spes
esset, summus de rei exitu erat timor;quippe cum pugna videretur anceps, et eam illi
e terra spectare cogerentur. nam cum esset propinquum spectaculum, et non omnes
pariter eodem intuerentur, siqui suos alicubi vincentes aspexissent, animos
attollebant, et ad deorum
usitataeque linguae terminos mansit, perspicue omnia, breviter
pleneque dixit: sed simulatque tragico more communes Graecorum calamitates exaggerare
atque amplificare incipit, animoque extra consueta evagatur, longe se ipso fit
deterior. Sunt autem de illo priore genere haec; quae vix errata esse quisquam
opinetur:
Hoc est; Tuto insidiari,
rationabilis avertendi exitum praetextus habebatur suspectus . In his rursus illud
incertum est, cui vocabulum
praetextus habebatur suspectus . In his rursus illud
incertum est, cui vocabulum
συναλλαγῆς, ἐν τῷ αὐτίκα πρὸς τὸ ἄπορον ἑκατέρῳ διδόμενοι ἴσχυον, οὐκ
ἐχόντων ἄλλοθεν δύναμιν
ἄρα γένοιντο, ἀπορίᾳ πίστεως ἄλλης ἑκατέρῳ διδόμενοι ἐν τῷ παραχρῆμα ἴσχυον
sunt isti
qui erubescunt? dubium est enim; utrique ne, an indocti tantum.
erubescunt. Atque hic quidem
obscurae ac perplexae dictionis est character et forma, in qua magna est toti
sententiae tenebras offundens orationis perturbatio; quae quidem ad centum usque
versus porrigitur. apponam autem et ea quae sequuntur; nihil iam de meo adiiciens:
ac ad peregrina quaedam vocabula, et quasi per vim figuras
fertur, quarum non nullae etiam soloecismi praebent speciem, multo deteriorem fieri.
sed, ne nostra longius labatur oratio, his ero contentus. Quoniam vero polliciti
sumus, etiam quod nostrum de illius concionibus esset
iudicium,
Concionum examen.
MG: Concionum examen.
ostendere, in quibus summam quandam inesse vim non nulli opinantur; totam hanc
MG: Concionum examen.
ostendere, in quibus summam quandam inesse vim non nulli opinantur; totam hanc
tractationem in duas partes distribuentes, in eam scilicet quae ad res, et eam quae
ad verba pertinet, de iis utrisque separatim agemus, ab ea parte quam ad res
pertinere diximus, initium sumentes. cuius quidem pars prima est enthymematum et
sententiarum inventio: secunda vero, in usus rerum quae inventae sunt, consumitur.
atque illa quidem prior, omnem a
peccatum est, commendatione indigna arbitrantur. Quapropter, quod
antea feci, ut omnibus meis commentationibus regulas quasdam
hunc
nostrum scriptorem versatum esse concesserim: ita altera in parte, quae in
collocationis ac distributionis arte consumitur, eum excelluisse non facile dederim,
nisi in perpaucis quibusdam concionibus, quarum in verbis quoque vitia, de quibus
antea dixi, plurima et maxima animadverto. siquidem insunt in illis plurima cuiusque
linguae propria, et peregrina, ac facta vocabula: figurae vero perplexae, contortae,
coactaeque non paucae. Quam vero haec, qua attuli, rationi sint
attineat, tentaturos. Haec cum
legati renuntiassent, Plataeenses statuerunt, non prodere Athenienses, sed resistere,
et, si etiam res ferat ut vel ante ipsorum oculos agri vastentur, atque alia
quaecumque accidant, pati; neque ullum emittere, sed de muro respondere, ea quae
Lacedaemonii vellent, se facere nullo modo posse. Qui cum respondissent, tum vero
Archidamus rex astitit, deos atque heroes indigenas his verbis contestatus: Dii,
quicumque terram Plataeensem tenetis, vosque heroes; testes
admiratores maxime extollunt, conferamus. is autem est eo
in loco, ubi misso ab Atheniensibus contra Melios, Lacedaemoniorum coloniam,
exercitu, ante initium belli, ducem Atheniensium ait ad colloquium cum Meliorum
senatoribus venisse, in quo de belli solutione ageretur: cumque ab ipso statim
initio, quae ab utrisque dicta sunt, ex sua persona indicasset, in uno tantum
responso narratione usus continua, post toto dialogo personas inducit loquentes, et
veluti drama quoddam efficit. ita autem
ἢ ἄλλο τι ξυνήκετε, ἢ ἐκ τῶν παρόντων καὶ ὧν ὁρᾶτε περὶ σωτηρίας
βουλεύσαντες τῇ πόλει, παυόμεθα: εἰ δ᾽ ἐπὶ τοῦτο, λέγοιμεν ἄν
καὶ ὧν ὁρᾶτε περὶ σωτηρίας
βουλεύσαντες τῇ πόλει, παυόμεθα: εἰ δ᾽ ἐπὶ τοῦτο, λέγοιμεν ἄν
oratione, cui fides non habeatur, utendum
arbitramur, ut ostendamus, vel iure penes nos, qui Medum eiecerimus, imperium esse,
vel nulla iniuria nos lacessitos nunc ad bellum exire . Haec oratio confitentis est
bellum innocentibus illatum; cum de neutro istorum rationem reddere velit. His deinde
addit:
respondentem
duriores sunt in victos . Hoc non absimile est ab eo, ac siquis dicat, tyrannos
tyrannis odio non esse. Deinde addit:
καὶ περὶ μὲν τούτου ἡμῖν ἀφείσθω κινδυνεύεσθαι
subiungit Melios, communem esse inimicis belli fortunam; ei vero qui cesserit, nullam
iam spem superesse; inter agendum autem, adhuc melioris fortunae spem esse. Ad quae
Atheniensis respondet quaedam ipsis labyrinthis intricatiora de spe, quae plerumque
homines fallere soleat; ita ad verbum:
φύσεως ἀναγκαίως, οὗ ἂν κρατῇ, ἄρχειν
benevolentiam erga deos attinet, neutiquam existimamus nos aliis inferiores esse.
nihil enim extra humanum institutum, vel quod spectat ad opinionem de diis, vel quod
ad voluntatem erga nos ipsos, aut sentimus, aut agimus. Nam, quod ad numina pertinet,
de illis, quod opinione receptum est, sentimus de hominibus autem ita naturae
necessitate comparatum, ut haud dubie is semper victo dominetur, qui vicerit . Horum
quidem verborum sententia perdifficilis; quam ne ii quidem, qui non mediocrem in
huius
nos aliis inferiores esse.
nihil enim extra humanum institutum, vel quod spectat ad opinionem de diis, vel quod
ad voluntatem erga nos ipsos, aut sentimus, aut agimus. Nam, quod ad numina pertinet,
de illis, quod opinione receptum est, sentimus de hominibus autem ita naturae
necessitate comparatum, ut haud dubie is semper victo dominetur, qui vicerit . Horum
quidem verborum sententia perdifficilis; quam ne ii quidem, qui non mediocrem in
huius viri scriptis usum habent, coniectura
an vel rebus ipsis, vel personis ad id colloquium convenientibus aptum
dialogum finxerit; cum eius fuerit muneris, quemadmodum in ipso quoque libri prooemio
se facturum profitetur, ut, quae vera essent, diceret. Num igitur, quemadmodum illa
Meliis de libertate oratio conveniebat, qua Athenienses admonebant ne civitatem
Graecam, quae nihil mali admisisset, servire cogerent; ita et illa altera
Atheniensium ducibus erat accommodata, qui de rebus iustis nec quaerere nec dicere
permittebant, sed
quae vera essent, diceret. Num igitur, quemadmodum illa
Meliis de libertate oratio conveniebat, qua Athenienses admonebant ne civitatem
Graecam, quae nihil mali admisisset, servire cogerent; ita et illa altera
Atheniensium ducibus erat accommodata, qui de rebus iustis nec quaerere nec dicere
permittebant, sed violentiae atque avaritiae legem invehentes, ea demum iusta esse
dicebant in imbecilliores, quae potentioribus viderentur? Equidem ducibus ab optime
constituta republica ad exteras civitates
Thucydidem odio ac malevolentia, propterea quod eum eiecissent, hac ignominiae
labe civitatem suam aspersisse dicamus, ut omnibus eam invisam redderet. quae enim
civitatum principes, quibus tantarum rerum erat concredita summa, et sentire et
dicere de sua patria apud alias civitates consueverunt, ea omnes communia arbitrantur
esse eius civitatis quae eos legasset. Sed de dialogis quidem hactenus. Ex
concionibus vero illam magnopere sum admiratus, in primo libro Athenis a Pericle
habitam, in qua
ut omnibus eam invisam redderet. quae enim
civitatum principes, quibus tantarum rerum erat concredita summa, et sentire et
dicere de sua patria apud alias civitates consueverunt, ea omnes communia arbitrantur
esse eius civitatis quae eos legasset. Sed de dialogis quidem hactenus. Ex
concionibus vero illam magnopere sum admiratus, in primo libro Athenis a Pericle
habitam, in qua agitur ne Lacedaemoniis Athenienses cedant: cuius hoc est initium:
cohaerentium et coactarum mutationes
spectat, minime auribus est molesta, omnesque illas virtutes quae concionibus
usurpantur, adhibitas in ea videmus. Eodem modo suspicio illam Niciae ducis concionem
Athenis habitam, qua de mittenda in Siciliam expeditione agit: et epistolam ab eodem
ad Athenienses missam; in qua epistola, cum morbo laboraret, auxilium et successorem
sibi dari postulat: item exhortationem illam qua ante postremum proelium navale usus
est ad milites: et
proposita esse debent. Illam vero Periclis orationem in secundo libro,
qua respondet Atheniensibus ad iracundiam commotis, quod eis, ut bellum susciperent,
persuasisset, non plane totam probo. neque vero illas quae tertio libro a Theone et
Diodoto de Mytilenaeorum civitate sunt habitae; neque Hermocratis Syracusani ad
Camarinaeos; neque Euphemi Atheniensis legati, quae huic est adversaria; neque alias,
quae his sunt consimiles, conciones laudo. alias praeterea, quae ad eandem dicendi
formam sunt
cum caussas minime ignorarem, non fuit
inexpectata. atque ea etiam gratia concionem convocavi, ut in memoriam revocem, ac
reprehendam etiam, siqua in re immerito mihi succensetis, aut calamitatibus rebusque
ceditis adversis . Haec quidem Thucydidi, de hoc viro scribenti, ab historica dicendi
figura minime abhorrent; sed Pericli, ad iracundia permotum populum verba facienti,
seque purganti, minime conveniunt; praesertim in ipso statim defensionis exordio,
antequam aliis sermonibus eorum animos
fortunata, multo magis incolumis servatur . Siqui cives
privatim detrimenta caperent; ipsa vero respublica praeclare se haberet; haec bene
dixisset: sed, cum omnes in extremis calamitatibus essent, non iam bene eum dixisse
constat. Neque vero de rebus futuris ulla spes, quae has calamitates in melius
commutaret, quidquam firmi habebat. ignotum enim est hominibus id quod futurum est.
ac fortuna quidem sententias nostras quae de futuris sunt, ad praesentium rerum
statum convertit. His
calamitatibus essent, non iam bene eum dixisse
constat. Neque vero de rebus futuris ulla spes, quae has calamitates in melius
commutaret, quidquam firmi habebat. ignotum enim est hominibus id quod futurum est.
ac fortuna quidem sententias nostras quae de futuris sunt, ad praesentium rerum
statum convertit. His sententiam multo etiam molestiorem addit, minimeque praesenti
negotio congruentem:
mediocribus etiam ingeniis satis est exploratum;
eorum qui se praeter modum laudant, orationem auditoribus esse permolestam: idque in
illis praesertim concionibus, quae vel in iudiciis, vel ad populum habentur: in
quibus non praemiis, sed de poenis est periculum. tum enim non solum aliis molestiam,
verum etiam, dum multitudinis invidiam concitant, infortunium sibi parant. Nam qui
eosdem et iudices habet, et accusatores; ni hoc ipso, ut eos ad audiendum sibi
benevolos reddat, infinitis
facienti. Neque enim
sententiarum, aut optimorum argumentorum inventio ipsa per se multo studio digna
videtur, nisi etiam rebus, et personis, ac temporibus, ceterisque rebus omnibus
conveniant: sed, quemadmodum initio quoque dicebam, quae sua esset de Periclis
virtutibus sententia, ostendere cupiens Thucydides, hanc illi intempestivam orationem
affingit. Oportebat autem ipsum prius, quid de hoc viro sentiret, declarare; deinde
vero eidem in periculo versanti orationem, qua iracundiam deprecaretur,
ac temporibus, ceterisque rebus omnibus
conveniant: sed, quemadmodum initio quoque dicebam, quae sua esset de Periclis
virtutibus sententia, ostendere cupiens Thucydides, hanc illi intempestivam orationem
affingit. Oportebat autem ipsum prius, quid de hoc viro sentiret, declarare; deinde
vero eidem in periculo versanti orationem, qua iracundiam deprecaretur, humilem
adiungere. Hoc sane facere decebat eum historicum, qui veritatem imitari vellet. illa
vero permolesta sunt, quae puerilia
concitatam, mitigare vellet, quarum quidem calamitatum partem maximam
praeter opinionem, praeterque expectationem subibant; ac hortaretur ut fortiter atque
ita ea mala ferrent ne civitatis dignitatem labefactarent; ac, rerum privatarum
dolore deposito, de communi salute essent solliciti; deinde oratione percurrens,
illos, cum tam firmum in mari imperium tenerent, neque a Persarum rege, neque a
Lacedaemoniis, neque ab ullo praeterea hominum genere, regno spoliari posse; quarum
rerum fides non praesens,
ἀφεῖναι δὲ ἐπικίνδυνον
δὲ ἐπικίνδυνον
est: Decet item vos publicae ob imperium dignitati, qua
omnes laetamini, consulere, neque ullum laborem recusare. aut, si hoc non vultis,
honores ne quaeratis; neque existimate una tantum de re, hoc est, de libertate in
servitutem commutanda, sed de imperii privatione, deque periculo, ob offensas in
imperio contractas, impendente, certamen esse. quod quidem vobis imperium iam non est
integrum deponere; etiamsi quis vestrum, hoc veritus, quietam vitam agere
institueret. siquidem imperium iam
Medo restiterunt; sed hi, ut sibi, non Medo, serviretur; illi, ut dominum
commutarent non expertem prudentiae, sed prudentia male utentem . Ac praeterea illud,
quod satietatem affert; cum a plurali ad singularem numerum, ex eo vero sermone qui
est de persona, ad dicentis personam fit transitio:
ἔργων ἐθελήσαντι προσλαβεῖν
προσλαβεῖν
a communi verborum ac
figurarum usu plurimum recedit, et peregrina quaedam ac minime cohaerentia
consectatur: quo fit ut nulla aliarum virtutum suam in dicendo vim queat ostendere.
quod genus orationis, neque in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba
verborum ac
figurarum usu plurimum recedit, et peregrina quaedam ac minime cohaerentia
consectatur: quo fit ut nulla aliarum virtutum suam in dicendo vim queat ostendere.
quod genus orationis, neque in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
figurarum usu plurimum recedit, et peregrina quaedam ac minime cohaerentia
consectatur: quo fit ut nulla aliarum virtutum suam in dicendo vim queat ostendere.
quod genus orationis, neque in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
penes quos
plurimum recedit, et peregrina quaedam ac minime cohaerentia
consectatur: quo fit ut nulla aliarum virtutum suam in dicendo vim queat ostendere.
quod genus orationis, neque in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
penes quos harum est rerum
quod genus orationis, neque in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
penes quos harum est rerum potestas. nullus, inquam, his in locis eiusmodi orationis
est usus; quae multitudini, raro haec audienti, magnam potius affert molestiam:
quod genus orationis, neque in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
penes quos harum est rerum potestas. nullus, inquam, his in locis eiusmodi orationis
est usus; quae multitudini, raro haec audienti, magnam potius affert molestiam: neque
vero
neque in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
penes quos harum est rerum potestas. nullus, inquam, his in locis eiusmodi orationis
est usus; quae multitudini, raro haec audienti, magnam potius affert molestiam: neque
vero in sermonibus
in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
penes quos harum est rerum potestas. nullus, inquam, his in locis eiusmodi orationis
est usus; quae multitudini, raro haec audienti, magnam potius affert molestiam: neque
vero in sermonibus
utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
penes quos harum est rerum potestas. nullus, inquam, his in locis eiusmodi orationis
est usus; quae multitudini, raro haec audienti, magnam potius affert molestiam: neque
vero in sermonibus familiaribus, in quibus
de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
penes quos harum est rerum potestas. nullus, inquam, his in locis eiusmodi orationis
est usus; quae multitudini, raro haec audienti, magnam potius affert molestiam: neque
vero in sermonibus familiaribus, in quibus de rebus ad vitam spectantibus agimus aut
cum civibus, aut amicis, aut propinquis nostris, quibuscum aut de rebus quae ipsis
evenerunt, disserimus; aut necessaria aliqua de re consilium capimus; aut admonemus;
aut hortamur; aut bonis illorum gratulamur;
eiusmodi orationis
est usus; quae multitudini, raro haec audienti, magnam potius affert molestiam: neque
vero in sermonibus familiaribus, in quibus de rebus ad vitam spectantibus agimus aut
cum civibus, aut amicis, aut propinquis nostris, quibuscum aut de rebus quae ipsis
evenerunt, disserimus; aut necessaria aliqua de re consilium capimus; aut admonemus;
aut hortamur; aut bonis illorum gratulamur; aut rebus adversis una dolore afficimur.
ut interim illud taceam, sermones eiusmodi, propterea quod sint
magnam potius affert molestiam: neque
vero in sermonibus familiaribus, in quibus de rebus ad vitam spectantibus agimus aut
cum civibus, aut amicis, aut propinquis nostris, quibuscum aut de rebus quae ipsis
evenerunt, disserimus; aut necessaria aliqua de re consilium capimus; aut admonemus;
aut hortamur; aut bonis illorum gratulamur; aut rebus adversis una dolore afficimur.
ut interim illud taceam, sermones eiusmodi, propterea quod sint iniucundi, ne patres
quidem, aut ipsas matres pati posse; sed
taceam, sermones eiusmodi, propterea quod sint iniucundi, ne patres
quidem, aut ipsas matres pati posse; sed illos quoque, non secus ac si exteram
aliquam gentem, aliena lingua utentem audirent, interprete opus habituros. Atque haec
quidem sunt quae de Thucydide a me quam verissime pro viribus explicata sunt.
Nunc MG: Alii de Thucydide quae
dixerint.
Alii de Thucydide quae dixerint.
non ab re fuerit, ea etiam persequi,
quoque, non secus ac si exteram
aliquam gentem, aliena lingua utentem audirent, interprete opus habituros. Atque haec
quidem sunt quae de Thucydide a me quam verissime pro viribus explicata sunt.
Nunc MG: Alii de Thucydide quae
dixerint.
Alii de Thucydide quae dixerint.
non ab re fuerit, ea etiam persequi, quae de ipso non nulli dixerunt; ne quid
praetermittere voluisse videamur. Ac neque civilibus certaminibus, neque
audirent, interprete opus habituros. Atque haec
quidem sunt quae de Thucydide a me quam verissime pro viribus explicata sunt.
Nunc MG: Alii de Thucydide quae
dixerint.
Alii de Thucydide quae dixerint.
non ab re fuerit, ea etiam persequi, quae de ipso non nulli dixerunt; ne quid
praetermittere voluisse videamur. Ac neque civilibus certaminibus, neque familiaribus
collocutionibus hanc illius dicendi formam convenire,
Thucydide a me quam verissime pro viribus explicata sunt.
Nunc MG: Alii de Thucydide quae
dixerint.
Alii de Thucydide quae dixerint.
non ab re fuerit, ea etiam persequi, quae de ipso non nulli dixerunt; ne quid
praetermittere voluisse videamur. Ac neque civilibus certaminibus, neque familiaribus
collocutionibus hanc illius dicendi formam convenire, omnes, sana mente praediti,
fatentur. Sed sunt sophistae quidam haud obscuri,
videamur. Ac neque civilibus certaminibus, neque familiaribus
collocutionibus hanc illius dicendi formam convenire, omnes, sana mente praediti,
fatentur. Sed sunt sophistae quidam haud obscuri, qui ad populares quidem se
congressus parantibus, et de rebus iustis disserere volentibus, minime accommodatam
esse hanc dicendi formam; sed iis qui ad historicas res tractandas accedunt, quae
magnifico quodam ac sublimi dicendi genere, quod admirabilitatem faciat, opus habent,
omnino aptum esse dicant:
probo; sed talem,
quae poeticum quiddam habeat, neque vero omnino sit poetica, sed tamen paullo extra
communem usum evagetur. nihil enim est molestius, nihil satietate iniucundius. modus
autem rebus in omnibus utilis est. Superest adhuc, ut de iis oratoribus et
historicis, qui hunc nostrum sunt imitati,
Thucydidem imitati qui sunt.
MG: Thucydidem imitati qui sunt. aliquid dicam: quod ad huius operis nostri
Thucydidem imitati qui sunt. aliquid dicam: quod ad huius operis nostri absolutionem vel maxime
requiri videtur. quae quidem res verendum nobis esse monet, ne quam reprehensionis
occasionem iis praebeamus qui omnia calumniari solent; qui talem postea aliquam de
nobis accusationem proponant, quae a nostra modestia, quam et in moribus, et in
sermonibus semper secuti sumus, longissime absit. quibus statim odio ac malevolentia
facere videbimur, si quos in medium proferamus, qui rectam Thucydidis imitandi viam
facere videbimur, si quos in medium proferamus, qui rectam Thucydidis imitandi viam
ignorarunt; eorumque scripta producamus, quibus illi magnopere gloriantur, ac magnas
etiam divitias cumularunt, illustremque sunt gloriam consecuti. Sed, ne qua de nobis
eiusmodi in animis hominum suspicio haereat, ab omni reprehensione abstinebimus,
nulla omnino de cuiusquam erratis mentione facta. de iis tantum paucula cum
dixerimus, quae ad eius imitationem recte sunt expressa, orationi nostrae finem
eorumque scripta producamus, quibus illi magnopere gloriantur, ac magnas
etiam divitias cumularunt, illustremque sunt gloriam consecuti. Sed, ne qua de nobis
eiusmodi in animis hominum suspicio haereat, ab omni reprehensione abstinebimus,
nulla omnino de cuiusquam erratis mentione facta. de iis tantum paucula cum
dixerimus, quae ad eius imitationem recte sunt expressa, orationi nostrae finem
imponemus. Historicorum ergo veterum nullus, quod equidem sciam, Thucydidem est
imitatus, in iis in quibus ille
illi magnopere gloriantur, ac magnas
etiam divitias cumularunt, illustremque sunt gloriam consecuti. Sed, ne qua de nobis
eiusmodi in animis hominum suspicio haereat, ab omni reprehensione abstinebimus,
nulla omnino de cuiusquam erratis mentione facta. de iis tantum paucula cum
dixerimus, quae ad eius imitationem recte sunt expressa, orationi nostrae finem
imponemus. Historicorum ergo veterum nullus, quod equidem sciam, Thucydidem est
imitatus, in iis in quibus ille maxime differre ab aliis videtur:
in privatis, copiosius in publicis ac
popularibus orationibus adhibuit. Ex multis autem pauca quaedam exempla proferam;
quae tamen iis qui in eius scriptis versati sunt, satis esse queant. Est autem apud
illum concio quaedam, cuius argumentum est de bello adversus regem; in qua hortatur
Athenienses, ne temere illud suscipiant; quippe qui neque pares copias habeant, neque
sociis fideliter ac firmiter periculum subituris uti possint. hortatur autem eos ut,
comparato exercitu, Graecis ostendant, si
ἐξ ὧν ὡς φαυλότατα ἔμελλε τὰ πράγματα ἕξειν, οὐκ ἂν ἡγοῦμαι
δύνασθαι χεῖρον ἢ νῦν διατεθῆναι
quam indicto bello aggredi maluerit;
praedicturum vobis bellum esse, ac denuntiaturum antequam inferat? praesertim dum ad
illius fraudes ita connivetis, ut voluntario decipi videamini . In illa autem omnium
iudicialium optima oratione, quae de Corona scripta est, de Philippi calliditate, qua
civitates devicit, mentione illata, sic sententiam conformavit:
aggredi maluerit;
praedicturum vobis bellum esse, ac denuntiaturum antequam inferat? praesertim dum ad
illius fraudes ita connivetis, ut voluntario decipi videamini . In illa autem omnium
iudicialium optima oratione, quae de Corona scripta est, de Philippi calliditate, qua
civitates devicit, mentione illata, sic sententiam conformavit:
τῶν πραγμάτων ἐκεῖνος
περιβαλλόμενος πρὸς ὑμᾶς ἐπλάττετο, ὑμεῖς καλῶς ποιοῦντες τοὺς καρποὺς ἐκομίσασθε
quidem partem, quae in narrationibus consumitur, praeter pauca quaedam mirabiliter
adhibitam, atque ad omnes usus accommodatam, confitemur: eam vero quae conciones
habet, non plane omnem ad imitandum idoneam esse; et quae eiusmodi est, facilem
quidem omnibus ad intelligendum esse, sed imitatione prorsus exprimi nequaquam posse.
His ego tibi, Q. Aeli Tubero, vir optime, iucundiora quidem de Thucydide potuissem
scribere, non tamen veriora.
Bibliographia locorum inventorumDudić, Andrija; Dionysius Halicarnassensis (1533-1589) [1560], De Thucydidis historia iudicium... A. Duditio interprete (), Verborum 18906, Ed. Petra Šoštarić [genre: prosa - epistula; prosa - versio] [word count] [dudicathucydid].
First 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.