Your search found 30289 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1716-2068:

stupnja); Zamijenio "q" s "quote" elementom, nastavio preobliku citata. Nicolaus episcopus Modrusiensis Liber de consolatione NICOLAI EPISCOPI MODRVSIENSIS AD DOMINVM MARCVM VICENTINVM PRAESVLEM LIBER DE CONSOLATIONE FELICITER INCIPIT

Nicolaus episcopus Modrusiensis Liber de consolatione NICOLAI EPISCOPI MODRVSIENSIS AD DOMINVM MARCVM VICENTINVM PRAESVLEM LIBER DE CONSOLATIONE FELICITER INCIPIT Prologus Cum urgerem diligentius opus tuo nomine coeptum quo singulas animi

corpus enixi sumus. Illud tamen qualecumque (quando mihi ita faciendum fuit) ad Vestram Reuerendissimam Dignitatem, cui integrum deuoueram, transmittere curaui ut ex hoc membro cognosceres quid sit de toto corpore (si tamen cetera ad hanc rationem effingere ualebimus) spei reliquum. Ceterum hoc tibi frustum ea lege committo, ut sit mihi integrum id cum uniuerso compingere corpore ; et si ratio totius

corporis examinantur ac expenduntur, minusque operis ac difficultatis est unam partem quam totum immutare. Conatus sum igitur hoc in opere consolandi rationem explicare, non quidem secundum exactam philosophiae legem — nunc enim non de rerum natura disputamus aut de illis tenuioribus magisque minutis rebus, de quibus a turba secreti cum sapientibus disserendum esset — sed secundum pinguiorem crassioremque rationem, quae etiam in populo non ignaua

minusque operis ac difficultatis est unam partem quam totum immutare. Conatus sum igitur hoc in opere consolandi rationem explicare, non quidem secundum exactam philosophiae legem — nunc enim non de rerum natura disputamus aut de illis tenuioribus magisque minutis rebus, de quibus a turba secreti cum sapientibus disserendum esset — sed secundum pinguiorem crassioremque rationem, quae etiam in populo non ignaua possit

unam partem quam totum immutare. Conatus sum igitur hoc in opere consolandi rationem explicare, non quidem secundum exactam philosophiae legem — nunc enim non de rerum natura disputamus aut de illis tenuioribus magisque minutis rebus, de quibus a turba secreti cum sapientibus disserendum esset — sed secundum pinguiorem crassioremque rationem, quae etiam in populo non ignaua possit uersari. Est enim propositum nostrum praecepta

quam commodissime leuare. Nec mihi uanum hunc laborem assumpsisse puto: tametsi multa a peritissimis uiris egregia monumenta exstent in hanc rationem conscripta, ut sunt paene omnes illi et praeclari quidem Boethii De consolatione libri, et Senecae tam ille De consolatione codex insignis quam alter, quem De remediis fortuitorum appellauit. Isidori quoque Synonymorum clarissima gemmulla. Ciceronis uero si exstaret

Nec mihi uanum hunc laborem assumpsisse puto: tametsi multa a peritissimis uiris egregia monumenta exstent in hanc rationem conscripta, ut sunt paene omnes illi et praeclari quidem Boethii De consolatione libri, et Senecae tam ille De consolatione codex insignis quam alter, quem De remediis fortuitorum appellauit. Isidori quoque Synonymorum clarissima gemmulla. Ciceronis uero si exstaret opus, quod de hac ipsa ratione

assumpsisse puto: tametsi multa a peritissimis uiris egregia monumenta exstent in hanc rationem conscripta, ut sunt paene omnes illi et praeclari quidem Boethii De consolatione libri, et Senecae tam ille De consolatione codex insignis quam alter, quem De remediis fortuitorum appellauit. Isidori quoque Synonymorum clarissima gemmulla. Ciceronis uero si exstaret opus, quod de hac ipsa ratione conscripsit, forsan et nos et omnes alios hoc labore

Senecae tam ille De consolatione codex insignis quam alter, quem De remediis fortuitorum appellauit. Isidori quoque Synonymorum clarissima gemmulla. Ciceronis uero si exstaret opus, quod de hac ipsa ratione conscripsit, forsan et nos et omnes alios hoc labore leuasset; exstant tamen plereque eius consolatoriae dignae epistulae, quales etiam sunt nonnullae Cypriani, Hieronymi, Basilii

dignae epistulae, quales etiam sunt nonnullae Cypriani, Hieronymi, Basilii Magni aliorumque complurium doctissimorum uirorum tam Latinorum quam Graecorum. Scripserunt enim hac ipsa de re et Graecorum complures: Plato, Cleanthes, Crato, Diogenes, Epicurus, Dicaearchus, Posidonius, Carneades, Chrysippus, et Crantor, quem Cicero illo secutus est. Verum hi omnes officio

Cohartatur namque uoluntas in malis nec se explicare ualet; ac maxime cum spem euadendi amisit, et tamen inter angustias deprehensa, quoad potest, reluctatur; ac ueluti de uentis illis scribit Vergilius:
Circum claustra fremit,
et modo hac modo illac erumpere conatur.

quibus euidentioribus naturae signis summus exprimi luctus et intestini doloris rabies? Dixi autem merito rabiem, quoniam testimonio Aristotelis multos in insaniam uertit mentis angor. Vnde et Vergilius non inconcinne de Amata Latini uxore fingit, cum impetrare nequiuit Lauiniam Turno in coniugium dari:
tum uero infelix ingentibus excita monstris
immensam sine more furit lymphata per urbem.

sensibus ad fantasiam adferunt. Succidit quippe eis neruos, dum florem sanguinis, quo uehuntur, siccibunda depascit. Nonnullos praeterea cura intestina apprehensos extemplo enecat, ut de Periandro Arcadiae tyranno perhibent, qui ob necem filii Corcyrenses ulcisci cupiens, liberos eorum ad Alyattem abscidendos misit , sed hos Samii seruauerunt. Qua re audita

misit , sed hos Samii seruauerunt. Qua re audita Periander dolore exstinctus est. Ex his iam constare potest quo modo quaue de causa nimia aegritudo uires animi et debilitet et grauet. Porro cur philosophari maerentes non ualeant, causa impromtu est: quamuis enim diuersae sunt uires animae, radix tamen eius substantiae simplex ac penitus una, quamobrem

ob inconstantiam ac inconsiderationem facile est ad quampiam traducere iucunditatem, atque etiam propter rerum imperitiam his persuadere ea, quae patiuntur uel passi sunt, incommoda non esse; uel saltem, quando nimium creduli sunt facileque de se omnia sperant, aliqua egregia spe eos reddere hilariores. Has fere easdem ob causas et mulieres non magno negotio consolationem admittunt, utpote quae et imbecillis sensus sunt et ad quocumque libuerit deducendum faciles.

causas et mulieres non magno negotio consolationem admittunt, utpote quae et imbecillis sensus sunt et ad quocumque libuerit deducendum faciles. Contra uero consolationi difficulter consentiunt senes, ut qui sua sponte ob amissam de se fiduciam sedulo maerore conficiuntur, neque ullis rationibus adduci possunt melius de se sperare, praesertim si qua aperta detrimenta acceperunt; continuo enim putant illa esse certissima interitus euersionisque suae indicia.

sunt et ad quocumque libuerit deducendum faciles. Contra uero consolationi difficulter consentiunt senes, ut qui sua sponte ob amissam de se fiduciam sedulo maerore conficiuntur, neque ullis rationibus adduci possunt melius de se sperare, praesertim si qua aperta detrimenta acceperunt; continuo enim putant illa esse certissima interitus euersionisque suae indicia. Quod quidem nobilissimus poetarum in

est sensus et, nisi ad nutum cuncta suppetant, omnis aduersitatis insolens minimis quibusque prosternitur. Viri quoque irreligiosi et qui de prouidentia iustitiaque Dei non recte sentiunt et truces nimium ac melancholici solacium accipere nesciunt, quoniam illi quidem iniuste se afflictos putant et non debita pati, ab his uero affectio contraria omne abigit solacium.

Ille autem pendere extrinsecus merito dicitur, cui spes non est in se ipso reposita, quin potius in externis bonis, quarum iacturam si fecerit, se periisse funditus arbitratur ac per hoc nisi restitutis bonis solacium admittit nullum; porro qui de se ipso bene sperat, floccipendit cetera uniuersa. I 5 Quae propria sunt antidota harum aegritudinum singularium Hoc loco non

Induxit eum pulcherrime omneque ipsius studium accendit ad tuendam honoris existimationisque suae rationem ad curandumque diligentius ne opinionem praeclaram, quam homines de sapientia et fortitudine eius conceperant, ipse dolendo mollius turpiter perdat ac subuertat. Hinc nos rectissime admonemur in consolandis grauioribus ac prudentioribus uiris ut et nostri pudoris et eorum auctoritatis curamus

ita fiet ut et impudentiae notam pulchre effugiamus et apud eos non minus oratione quam beniuolentia ualeamus. I 6 Antidotum senum et pusillanimorum Sed de his uiris praestantibus hactenus; ad eos ueniamus quibus minus et spei est et uirtutis, cum quibus multo plus operis difficultatisque superest oratori, atque illud praecipue curandum quo eos bene de se sperare inducat ostendatque in eis

senum et pusillanimorum Sed de his uiris praestantibus hactenus; ad eos ueniamus quibus minus et spei est et uirtutis, cum quibus multo plus operis difficultatisque superest oratori, atque illud praecipue curandum quo eos bene de se sperare inducat ostendatque in eis siquid poterit tale esse, quo freti miseri esse non poterunt, ueluti sapientiam, artem, scientiam, disciplinam, ualitudinem, robur, ingenium, sollertiam, probitatem, et cetera id genus; quo pacto Cicero

Crescant diuitiae" et "crescant quocumque modo; quid enim saluis infamia nummis? Et rursum:
Decernat quodcumque uolet de corpore nostro
Isis et irato feriat mea lumina sistro,
Dummodo uel caecus teneam, quos abnego, nummos.
Et pthisis et uomice putres et dimidium crus.

iure illi dicere poterat quod Solon cuidam diuiti retulit, a quo dum esset rogatus an thesauros haberet, respondit: "Ambo thesauros habemus, uerum inter meum et tuum hoc interest quia nullus de meo quicquam me inuito contingere potest, et si aliis distribuo, diminutionem non patitur; tuus autem amissionis quotidie patet discrimini, et si alteri uel modice tribuis, semper deperit." Huius expectatio ab se erat et hic ab se

Huius expectatio ab se erat et hic ab se pendebat, non ab extrinseco. Quod si dicas "Huic sapientia et rerum ingens scientia erat!" et tu, inquam, sapiens eris si ad naturam uixeris, non ad opinionem; nam neque illi de facultatibus fortunae amplius erat quam tibi; diues tamen erat, quia ei, quod habebat, erat satis. Idem, si cito cupis ditari, tibi faciendum est; mox enim ditaberis si cupiditati detraxeris et pecuniis adiicere non

inuenisti, aut fecisti; si fecisti, et aliam facies; periit enim opus, non magister; sin inuenisti, quaere et inuenies. Et hac ratione istos consolabimur de quorum numero senes diximus primos. I 7 Antidotum illorum qui rebus terrenis nimium sunt dediti Nunc dicamus qua praecipue ratione illi dolore leuantur qui summum

illarum rerum amorem abducamus, ut, si beniuolorum quis uel interitum uel discessum dolet, proderit aliquando, si commode fieri poterit, illos, ob quos ipse tantam maestitiam assumit persuadere ei in amore minime respondisse, nec meritos esse, de quibus adeo uehemens sollicitudo capiatur; ut apud Mantuanum fecit Apollo: "Galle, quid insanis?" inquit; "tua cura Lycoris perque niues alium perque horrida castra secuta est."

. Valebit ergo hic, quantum salua pietate fieri potest, locos odii abhominationis inuidiae ac indignationis attingere et illis animum auditoris alienare, ut Ouidius in libello de remedio amoris egregie fecit, quibus de rebus omnibus plenius suis locis disputauimus. Porro, si bona fortunae fuerint, quibus, quorum iacturam uel detrimentum aegro animo ferunt, amorem illorum ab animo maestorum subtrahemus

. Valebit ergo hic, quantum salua pietate fieri potest, locos odii abhominationis inuidiae ac indignationis attingere et illis animum auditoris alienare, ut Ouidius in libello de remedio amoris egregie fecit, quibus de rebus omnibus plenius suis locis disputauimus. Porro, si bona fortunae fuerint, quibus, quorum iacturam uel detrimentum aegro animo ferunt, amorem illorum ab animo maestorum subtrahemus si persuadebimus bona

mortalium existimanda est beatitudo, quam cum assecuti sunt, minime possunt esse securi, et in qua dum requiescere sperant, maximis tempestatibus conturbantur. His igitur atque eiusmodi uel ueris uel uerisimilibus rationibus, de quibus plenius postea disseremus, amatores nimii praecipue curandi sunt. I 8 Antidotum irreligiosorum Irreligiosi uero uiri et impii maxime inducendi sunt ut recte de

de quibus plenius postea disseremus, amatores nimii praecipue curandi sunt. I 8 Antidotum irreligiosorum Irreligiosi uero uiri et impii maxime inducendi sunt ut recte de Deo ipsiusque prouidentia sentiant, suspicentur caelum, considerent tam disparem aequalitatem lationis eius, intueantur terram, mare, et quae in illis nascuntur uniuersa, qua lege gignantur, uiuant, operentur, et intereant; se praeterea

utile nummus habet, patriae carisque propinquis quantum largiri deceat, quem te deus esse iussit et humana qua parte locatus es in re. Sed de his satis. Ad alios, quos consolari difficile est, reuertamur. Illis igitur, qui multis tempestatibus frequentius contriti sunt, enumerare oportunum erit plerosque qui post uarias multiplicesque iacturas et aerumnas laetos

fortunam semper expertus, insuper ea quoque reperiret, quae abiecisset, misso Samum caduceatore uoluit ius cum eo hospitii soluere. Quod ideo fecit ne in tristem aliquem grauemque casum incidente Polycrate animi dolorem, ueluti de hospite, ipse contraheret. Neque eum profecto fefellit opinio. Nam post aliquot annos Polycrates ab Oroete quodam Persa Asiae praefecto dolo captus miserrimoque patibulo extinctus est. Hic illius sapientissimae

Callimachus adeo pudore simul et dolore accensus est, quod ei nihil aduersi accidisset, ut se e muro in mare praecipitem daret. Furorem non laudo, laudo tamen singularem uirtutis aemulationem. Demum his eisdem de quibus loquebamur, si res postulabit, spem sumendae uindictae iniciemus de his, a quibus iniuriam acceperunt, quandoquidem ob fastum animi ingenio illorum apprime congruat ipsosque summopere delectet. Extremi uero uidelicet

accidisset, ut se e muro in mare praecipitem daret. Furorem non laudo, laudo tamen singularem uirtutis aemulationem. Demum his eisdem de quibus loquebamur, si res postulabit, spem sumendae uindictae iniciemus de his, a quibus iniuriam acceperunt, quandoquidem ob fastum animi ingenio illorum apprime congruat ipsosque summopere delectet. Extremi uero uidelicet melancholici et natura truces aut duriores uariarum uoluptatum pollicitatione

congruat ipsosque summopere delectet. Extremi uero uidelicet melancholici et natura truces aut duriores uariarum uoluptatum pollicitatione oblectationeque demulcendi sunt et aliis iocundioribus cogitationibus releuandi. De quibus omnibus et aliis plerisque, cum ad medelas aegritudinis ueniemus, latius disputabimus; nunc ista congrua singulis generibus sigillatim assignasse sufficiat. I 9 Qui homines

te magnopere non hortor solum sed etiam pro amore nostro rogo atque oro, te colligas uirumque praebeas unde liquet quam uerum sese ei probet amicum, et quod declarat incommoda eius aegro ferre animo, et quod illum se amare persuadet et de eius languore doloreque esse sollicitum cupereque ipsum, quod unice precatur, tranquilliore esse animo. Hinc et Anna apud Maronem in consolanda Didone sumpsit

uiri uidere faciem, quem in breui tempore huc uenturum esse credebam. Multa et alia apud alios doctos uiros ex hoc genere passim reperies. Sed de his ista sufficiant. SECVNDVS LIBER II 1 Quomodo et quibus

II 1 Quomodo et quibus rationibus sit consolandum Nunc dicere superest qua ratione quibusue modis mitigandus sit dolor amici; et quidem hac de causa, ut Cicero in Tusculanis quaestionibus narrat, uarie sapientes censuerunt. Cleanthes enim putauit unam illam ac simplicem esse consolandi rationem docere illud, quod accidit, malum non esse. At

Fortasse quae non prosunt singula multa iuuant Parua necat morsu spatiosum uipera taurum A cane non magno saepe tenetur aper, Tu tantum numero pugna, praeceptaque in unum Contrahe; de multis grandis aceruus erit. Quam ob rem huius aegritudinis curatori perinde atque prudenti medico faciendum est, qui non bene cognitum morbum uario pharmaco uel

esse persuadetur; cum autem non nouum aut insperatum agnoscitur, comprimitur haud mediocriter; sed diuertitur cum animum ad aliam curam traducimus aut eum noua uoluptate demulcemus. II 2 De tempore consolandi Haec uero cuncta quo pacto sigillatim fieri queant, dicere incipiemus, si prius hoc unum consolatorem praemonebimus: in consolando curet more optimorum medicorum temporis habere rationem ac primum iuxta

tamen temporis, quo maturationem ulceris expectas, mulcendum est oleo, unguento, aliisque medelis aut potionibus, quae ad celeriorem maturationem conducere solent, hoc est condolendo uel compatiendo, iuuando, minuendo, et aliis rebus fouendo, de quibus postea dicturi sumus; quae ubi singula adhibueris, et iam uulnus tractabile reddideris, tum demum illud tollere laborabis . Ista prudentia Seneca, in consolando

leuioribus morbum mitiorem reddere consueuerant. Nam et natura excolit prius corpora ac praeparat quam ea formam induat uel superuestiat. Nos tamen postquam, quae de tempore et modo aggrediendae curationis admonenda erant, praemisimus, iuxta institutum ordinem a radicali aegritudinis medicina dicere incipiemus. II 4 Aegritudo quibus medicaminibus

Possumus enim ex his omnibus locis ostendere aut persuadere mortem malam non esse primum, inquam, quoniam naturae munus. Nam, ut in illis libris docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu,

docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem malam dixerit, quam qui fructuum filiorumque maturationem

uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem malam dixerit, quam qui fructuum filiorumque maturationem culpauerit; aut quis suae compos mentis, cum pira, poma, castaneae, aliaeque nuces decidunt, male

Nascuntur fructus ut, cum maturescant, colligantur; nauigatur ut perueniatur ad portum; laboratur ut quiescere possimus; sic et uiuitur ut moriatur. Ex hac ipsa, quam tractamus, ratione Seneca in libello suo de remediis fortuitorum multa traxit sapientissime dicta, quale est illud imprimis, quod ipse quoque in fronte collocauit; cum diceretur "Morieris!" respondit: Ista hominis est natura, non poena. item:

qui fidit medico et a quo pristinam ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam esse putat neque ob hanc aliquem concipit maerorem; idem et tu, si de Deo existimabis ut merito et de uero omnium patre et Domino debes, comperies liquido nihil tibi mali euenisse posseue euenire. Hinc merito ab ipso in euangelio arguimur et increpamur: Si uos, qui estis mali, nostis uestris filiis bona

ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam esse putat neque ob hanc aliquem concipit maerorem; idem et tu, si de Deo existimabis ut merito et de uero omnium patre et Domino debes, comperies liquido nihil tibi mali euenisse posseue euenire. Hinc merito ab ipso in euangelio arguimur et increpamur: Si uos, qui estis mali, nostis uestris filiis bona data dare, quanto magis pater

neque uiuis neque mortuis quicquam mali euenire, nec eorum res a deo immortali umquam negligi, quomodo igitur nos illud malum appellare audebimus quod optimis amicis Dei datum esse uidemus? Et de quibus ipsos tamquam de ingentibus beneficiis sedulo auctori suo gratias agere cernimus? Quod nequaquam facerent nisi bona esse intelligerent. Irrisoria quidem esset illa gratiarum actio si pro eo, quod noxium malumque est, gratiae agerentur.

mali euenire, nec eorum res a deo immortali umquam negligi, quomodo igitur nos illud malum appellare audebimus quod optimis amicis Dei datum esse uidemus? Et de quibus ipsos tamquam de ingentibus beneficiis sedulo auctori suo gratias agere cernimus? Quod nequaquam facerent nisi bona esse intelligerent. Irrisoria quidem esset illa gratiarum actio si pro eo, quod noxium malumque est, gratiae agerentur. Et tamen

quae constanter docere queant morte aut rerum interitu uel defectu boni nihil esse ademptum. Et fortasse diuitias non esse bonas persuadere poterimus cum illis rationibus, quas superius in antidoto diuitum adduximus, tum aliis de quibus postea disseremus; similiter et abdicationem magistratus et aliarum rerum priuationem nihil nocere; sed contra uitam sanitatemque, quarum altera morte, altera languore tollitur, quis sustinere poterit disputantem? Et ut sustineri

quatenus plus incommoditatis mortalibus afferant quam commoditatis, licet id nostra culpa proueniat. II 8 De miseria uitae humanae Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere

plus incommoditatis mortalibus afferant quam commoditatis, licet id nostra culpa proueniat. II 8 De miseria uitae humanae Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi

uicibus totam transigimus hanc, felicem quam appellamus, uitam, et quam differre protelareque tantopere optamus. At non ita apostolus, sed gemitibus, fletibus, rugitibusque magnis clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita.

illam crudeliorem diramque magis mortem appellat, quae cruciatu longiori trahitur, contra uero fortunatam et felicem quae breui et facili momento consumitur. Hinc Augustinus ad Macedonum scribens digne commendauit Ciceronis ea de re iudicium dicens: Sanior est Ciceronis sententia ubi ait: haec uita mors est, quam lamentari posset si liberet. Sed si tamen eam mortem appellare

esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis

nihil. Hinc prudentissime Boethius fortunam aduersum se induxit ita disserentem: Quid homo tu ream me cotidianis agis querelis? Quam tibi fecimus iniuriam? Quae tua tibi detraximus bona? Quouis iudice de opum dignitatumque possessione mecum contende, et si cuiusquam mortalium proprium quid horum esse monstraueris, ego iam tua fuisse, quae repetis, sponte concedam. Cum te matris utero natura produxit, nudum rebus omnibus inopemque suscepi

admotis crebrius ureretur, saepius dixisse ferunt: Nihil agis, dolor, quamuis sis molestus, numquam tamen confitebor te esse malum. De qua ratione multa a Cicerone in secunda Tusculanarum quaestionum egregie ac praeclare dicta reperies. II 10 Quintus locus ab utili

quae uera bona sunt, intenderis. Inuenies enim ab illis omnibus fructum afferri uberrimum mirificumque prouentum. II 11 De bono mortis Atque primum de morte: quis est tam perspicaci aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors

illis omnibus fructum afferri uberrimum mirificumque prouentum. II 11 De bono mortis Atque primum de morte: quis est tam perspicaci aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors transmittat omnes illos qui pietatem iustitiamque

aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors transmittat omnes illos qui pietatem iustitiamque in uita coluerunt? (Nam de impiis et scelerosis loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis

omnes illos qui pietatem iustitiamque in uita coluerunt? (Nam de impiis et scelerosis loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit .

insigne et praeclarum aliquod munus. Vnde et illa dignissima, quam apud iudices habuit, legitur oratio: "Magna", inquit, "me tenet spes bene mihi euenire quod mittar ad mortem. Necesse est enim sit alterum de duobus: ut aut sensus omnino omnes mors auferat, aut in alium quendam locum ex his locis migretur. Quamobrem siue sensus extinguitur morsque ei somno similis est, qui nonnumquam etiam sine uisis somniorum placatissimam quietem affert, dii

et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad reliqua ueniamus. Hoc ergo modo, quo mortem utilem bonamque esse declarauimus, poterimus persuadere morbos, uulnera, plagas, tormenta, uincula, carceres, contumelias, opprobria, aliaque

ceterasque miserias bonas poteris insinuare, quippe quas multi sapientissimi maximique uiri uel sponte assumpserunt uel illatas laeti susceperunt. II 13 Septimus locus a contrario et de incommodis uitae Restat igitur nunc septimus et ultimus locus quo aduersitates casusque omnes doceri poterunt esse boni, qui locus a contrario accipitur, hoc est ut, quem casum bonum esse persuadere uolumus, eius contrarium

adhiberi potest. Vt si mortem uoluerimus persuadere malam non esse, explicemus uitae aerumnas, afflictiones, sollicitudines, labores, et alias miserias uniuersas, sicuti Augustinus egregie fecit secundo et uigesimo libro eorum, quos de ciuitate Dei conscripsit, ubi ita ait: In hac uita quam nouimus, in qua adhuc sumus, cuius temptationes, immo quam totam temptationem, quam diu in ea sumus, quantum libet proficiamus, perpeti non desinimus, quae sint iudicia Dei

quem forte acta tractauerunt, cogitatione pestifera ita rabiosum ut a parentibus coniuge filiis peius omni bestia formidetur. Quae mala patiuntur nauigando, quae terrena itinera gradientes? Quis ambulat ubique non inopinatis subiacens casibus? De foro quidam rediens domum sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, et ex illo uulnere hanc uitam finiuit. Quid uidetur sedente securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos

non inopinatis subiacens casibus? De foro quidam rediens domum sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, et ex illo uulnere hanc uitam finiuit. Quid uidetur sedente securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et

securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et reconditis esse securi; sed quibusdam, quod nouimus, prouentum optimum fluuius improuisus fugientibus hominibus de horreis eiecit atque abstulit. Contra milleformes daemonum incursus quis innocentia sua fidit;

a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et reconditis esse securi; sed quibusdam, quod nouimus, prouentum optimum fluuius improuisus fugientibus hominibus de horreis eiecit atque abstulit. Contra milleformes daemonum incursus quis innocentia sua fidit; quandoquidem ne quis fideret etiam paruulos baptizatos, quibus certe nihil est innocentius, aliquando sic uexant ut in eis maxime Deo ita sinente

sua fidit; quandoquidem ne quis fideret etiam paruulos baptizatos, quibus certe nihil est innocentius, aliquando sic uexant ut in eis maxime Deo ita sinente monstratur huius uitae flenda calamitas et alterius desideranda felicitas. Iam uero de ipso corpore tot existunt morborum mala ut nec libris medicorum cuncta comprehensa sint, in quorum pluribus ac paene omnibus ipsa etiam argumenta et medicamenta tormenta sunt, ut homines a malis poenarum eruantur auxilio. Nonne ad hoc

nec quoslibet alienos, uerum etiam filios matres incredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent. Multa quoque et alia, quae referre longum esset, de hac ratione praeclare eo in libro disputat, fortasse non segnius quam ille Cyrenaicus Hegesias, quem tradunt ita strenue in hanc partem quodam in libro suo disseruisse ut multos ad mortem sibi ipsis consistendam prouocasset, idcirco a

daemon homini nihil melius morte posse dari. Simile huic Solon Atheniensis Croeso Lydorum regi in cena rogatus quemnam in terris beatum uidisset, retulit de illis duobus fratribus Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex

determinatum est, quippe quae hominem tantis liberat malis quantis a uita oneratur. Nec uita haec propitio, sed irato Deo data esse uidetur ipso doctissimo sanctissimoque uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est ista uita mortalis, ubi homo uanitati similis est et dies eius uelut umbra praetereunt."

harmoniis magna cum laetitia producebant, optime dicentes cum eis factum esse qui hac aerumnosa molestissimaque uita sunt liberati. Sed longius de morte dicendo quam forte expediebat prouecti sumus. Reliquos ergo casus breuiter recenseamus. II 15 Contra auaritiam et de paupertate Alii etiam casus

Sed longius de morte dicendo quam forte expediebat prouecti sumus. Reliquos ergo casus breuiter recenseamus. II 15 Contra auaritiam et de paupertate Alii etiam casus aliaque infortunia hac ratione bona docebuntur: utpote si paupertatem bonam persuadere uoluerimus apponamus ante oculos

ac diues populi contemnere uoces sic solitus: "Populus me sibilat, at mihi plaudo Ipse domi, simul hac nummos contemplor in arca." Tantalus a labris sitiens fugientia captat flumina; quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur: congestis undique saccis congeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. Nescis quo ualeat nummus, quem praebeat usum? Panis ematur, holus, uini sextarius, ad quis

uitam Dionysii omnium tyrannorum uitam pulcherrime expressit; quam nos quoque cum propter eloquentiam singularem, tum propter traditionis nostrae confirmationem ipsius uerbis referre uolumus. Ait ergo: Dionysius, qui duo de XL annos tyrannus Siracusanorum fuit, quos ex famulis locupletum seruos delegerat, quibus nomen seruitutis ipse detraxerat et quibusdam conuenis et feris barbaris corporis custodiam commitebat, ita propter iniustam dominatus cupiditatem in

porro qui mundi est, non est dei. Nonne uides hac eadem ratione uae et illis esse, qui a malis cupiunt laudari, siquidem qui scelestorum laudem affectat, se quoque scelestum esse manifeste profitetur. Hinc ille cui dictum est: "Male de te locuntur homines", sapientissime respondit: "Si boni mouerer quidem, sed boni male loqui nesciunt. Sin mali equidem gaudeo, quippe quibus displicere magna laus est." Sed

Haec atque eiusmodi pleraque uiris doctis et in sacris litteris philosophiaque eruditis factu facilia erunt, siquidem hi soli sunt qui et cognoscere et docere queunt quae uera bona sint aut mala. De aliis uero quam uerum illud est poetae:
Omnibus in terris quae sunt a Gadibus usque
Auroram et Gangem, pauci dignoscere possunt
vera bona, atque illis multum diuerse, remota

Possumus enim ex his omnibus locis ostendere aut persuadere mortem malam non esse primum, inquam, quoniam naturae munus. Nam, ut in illis libris docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu,

docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem malam dixerit, quam qui fructuum filiorumque maturationem

uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem malam dixerit, quam qui fructuum filiorumque maturationem culpauerit; aut quis suae compos mentis, cum pira, poma, castaneae, aliaeque nuces decidunt, male

Nascuntur fructus ut, cum maturescant, colligantur; nauigatur ut perueniatur ad portum; laboratur ut quiescere possimus; sic et uiuitur ut moriatur. Ex hac ipsa, quam tractamus, ratione Seneca in libello suo de remediis fortuitorum multa traxit sapientissime dicta, quale est illud imprimis, quod ipse quoque in fronte collocauit; cum diceretur "Morieris!" respondit: Ista hominis est natura, non poena. item:

qui fidit medico et a quo pristinam ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam esse putat neque ob hanc aliquem concipit maerorem; idem et tu, si de Deo existimabis ut merito et de uero omnium patre et Domino debes, comperies liquido nihil tibi mali euenisse posseue euenire. Hinc merito ab ipso in euangelio arguimur et increpamur: Si uos, qui estis mali, nostis uestris filiis bona

ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam esse putat neque ob hanc aliquem concipit maerorem; idem et tu, si de Deo existimabis ut merito et de uero omnium patre et Domino debes, comperies liquido nihil tibi mali euenisse posseue euenire. Hinc merito ab ipso in euangelio arguimur et increpamur: Si uos, qui estis mali, nostis uestris filiis bona data dare, quanto magis pater

Possumus enim ex his omnibus locis ostendere aut persuadere mortem malam non esse primum, inquam, quoniam naturae munus. Nam, ut in illis libris docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu,

docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem malam dixerit, quam qui fructuum filiorumque maturationem

uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem malam dixerit, quam qui fructuum filiorumque maturationem culpauerit; aut quis suae compos mentis, cum pira, poma, castaneae, aliaeque nuces decidunt, male

Nascuntur fructus ut, cum maturescant, colligantur; nauigatur ut perueniatur ad portum; laboratur ut quiescere possimus; sic et uiuitur ut moriatur. Ex hac ipsa, quam tractamus, ratione Seneca in libello suo de remediis fortuitorum multa traxit sapientissime dicta, quale est illud imprimis, quod ipse quoque in fronte collocauit; cum diceretur "Morieris!" respondit: Ista hominis est natura, non poena. item:

qui fidit medico et a quo pristinam ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam esse putat neque ob hanc aliquem concipit maerorem; idem et tu, si de Deo existimabis ut merito et de uero omnium patre et Domino debes, comperies liquido nihil tibi mali euenisse posseue euenire. Hinc merito ab ipso in euangelio arguimur et increpamur: Si uos, qui estis mali, nostis uestris filiis bona

ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam esse putat neque ob hanc aliquem concipit maerorem; idem et tu, si de Deo existimabis ut merito et de uero omnium patre et Domino debes, comperies liquido nihil tibi mali euenisse posseue euenire. Hinc merito ab ipso in euangelio arguimur et increpamur: Si uos, qui estis mali, nostis uestris filiis bona data dare, quanto magis pater

neque uiuis neque mortuis quicquam mali euenire, nec eorum res a deo immortali umquam negligi, quomodo igitur nos illud malum appellare audebimus quod optimis amicis Dei datum esse uidemus? Et de quibus ipsos tamquam de ingentibus beneficiis sedulo auctori suo gratias agere cernimus? Quod nequaquam facerent nisi bona esse intelligerent. Irrisoria quidem esset illa gratiarum actio si pro eo, quod noxium malumque est, gratiae agerentur.

mali euenire, nec eorum res a deo immortali umquam negligi, quomodo igitur nos illud malum appellare audebimus quod optimis amicis Dei datum esse uidemus? Et de quibus ipsos tamquam de ingentibus beneficiis sedulo auctori suo gratias agere cernimus? Quod nequaquam facerent nisi bona esse intelligerent. Irrisoria quidem esset illa gratiarum actio si pro eo, quod noxium malumque est, gratiae agerentur. Et tamen

neque uiuis neque mortuis quicquam mali euenire, nec eorum res a deo immortali umquam negligi, quomodo igitur nos illud malum appellare audebimus quod optimis amicis Dei datum esse uidemus? Et de quibus ipsos tamquam de ingentibus beneficiis sedulo auctori suo gratias agere cernimus? Quod nequaquam facerent nisi bona esse intelligerent. Irrisoria quidem esset illa gratiarum actio si pro eo, quod noxium malumque est, gratiae agerentur.

mali euenire, nec eorum res a deo immortali umquam negligi, quomodo igitur nos illud malum appellare audebimus quod optimis amicis Dei datum esse uidemus? Et de quibus ipsos tamquam de ingentibus beneficiis sedulo auctori suo gratias agere cernimus? Quod nequaquam facerent nisi bona esse intelligerent. Irrisoria quidem esset illa gratiarum actio si pro eo, quod noxium malumque est, gratiae agerentur. Et tamen

quae constanter docere queant morte aut rerum interitu uel defectu boni nihil esse ademptum. Et fortasse diuitias non esse bonas persuadere poterimus cum illis rationibus, quas superius in antidoto diuitum adduximus, tum aliis de quibus postea disseremus; similiter et abdicationem magistratus et aliarum rerum priuationem nihil nocere; sed contra uitam sanitatemque, quarum altera morte, altera languore tollitur, quis sustinere poterit disputantem? Et ut sustineri

quatenus plus incommoditatis mortalibus afferant quam commoditatis, licet id nostra culpa proueniat. II 8 De miseria uitae humanae Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere

plus incommoditatis mortalibus afferant quam commoditatis, licet id nostra culpa proueniat. II 8 De miseria uitae humanae Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi

uicibus totam transigimus hanc, felicem quam appellamus, uitam, et quam differre protelareque tantopere optamus. At non ita apostolus, sed gemitibus, fletibus, rugitibusque magnis clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita.

illam crudeliorem diramque magis mortem appellat, quae cruciatu longiori trahitur, contra uero fortunatam et felicem quae breui et facili momento consumitur. Hinc Augustinus ad Macedonum scribens digne commendauit Ciceronis ea de re iudicium dicens: Sanior est Ciceronis sententia ubi ait: haec uita mors est, quam lamentari posset si liberet. Sed si tamen eam mortem appellare

esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis

nihil. Hinc prudentissime Boethius fortunam aduersum se induxit ita disserentem: Quid homo tu ream me cotidianis agis querelis? Quam tibi fecimus iniuriam? Quae tua tibi detraximus bona? Quouis iudice de opum dignitatumque possessione mecum contende, et si cuiusquam mortalium proprium quid horum esse monstraueris, ego iam tua fuisse, quae repetis, sponte concedam. Cum te matris utero natura produxit, nudum rebus omnibus inopemque suscepi

quae constanter docere queant morte aut rerum interitu uel defectu boni nihil esse ademptum. Et fortasse diuitias non esse bonas persuadere poterimus cum illis rationibus, quas superius in antidoto diuitum adduximus, tum aliis de quibus postea disseremus; similiter et abdicationem magistratus et aliarum rerum priuationem nihil nocere; sed contra uitam sanitatemque, quarum altera morte, altera languore tollitur, quis sustinere poterit disputantem? Et ut sustineri

quatenus plus incommoditatis mortalibus afferant quam commoditatis, licet id nostra culpa proueniat. II 8 De miseria uitae humanae Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere

plus incommoditatis mortalibus afferant quam commoditatis, licet id nostra culpa proueniat. II 8 De miseria uitae humanae Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi

uicibus totam transigimus hanc, felicem quam appellamus, uitam, et quam differre protelareque tantopere optamus. At non ita apostolus, sed gemitibus, fletibus, rugitibusque magnis clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita.

illam crudeliorem diramque magis mortem appellat, quae cruciatu longiori trahitur, contra uero fortunatam et felicem quae breui et facili momento consumitur. Hinc Augustinus ad Macedonum scribens digne commendauit Ciceronis ea de re iudicium dicens: Sanior est Ciceronis sententia ubi ait: haec uita mors est, quam lamentari posset si liberet. Sed si tamen eam mortem appellare

esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis

nihil. Hinc prudentissime Boethius fortunam aduersum se induxit ita disserentem: Quid homo tu ream me cotidianis agis querelis? Quam tibi fecimus iniuriam? Quae tua tibi detraximus bona? Quouis iudice de opum dignitatumque possessione mecum contende, et si cuiusquam mortalium proprium quid horum esse monstraueris, ego iam tua fuisse, quae repetis, sponte concedam. Cum te matris utero natura produxit, nudum rebus omnibus inopemque suscepi

Nobis uero sufficiat, quae attingenda sunt, succincte admonere. Pergamus itaque reliqua recensendo. Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi

uicibus totam transigimus hanc, felicem quam appellamus, uitam, et quam differre protelareque tantopere optamus. At non ita apostolus, sed gemitibus, fletibus, rugitibusque magnis clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita.

illam crudeliorem diramque magis mortem appellat, quae cruciatu longiori trahitur, contra uero fortunatam et felicem quae breui et facili momento consumitur. Hinc Augustinus ad Macedonum scribens digne commendauit Ciceronis ea de re iudicium dicens: Sanior est Ciceronis sententia ubi ait: haec uita mors est, quam lamentari posset si liberet. Sed si tamen eam mortem appellare

esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis

nihil. Hinc prudentissime Boethius fortunam aduersum se induxit ita disserentem: Quid homo tu ream me cotidianis agis querelis? Quam tibi fecimus iniuriam? Quae tua tibi detraximus bona? Quouis iudice de opum dignitatumque possessione mecum contende, et si cuiusquam mortalium proprium quid horum esse monstraueris, ego iam tua fuisse, quae repetis, sponte concedam. Cum te matris utero natura produxit, nudum rebus omnibus inopemque suscepi

admotis crebrius ureretur, saepius dixisse ferunt: Nihil agis, dolor, quamuis sis molestus, numquam tamen confitebor te esse malum. De qua ratione multa a Cicerone in secunda Tusculanarum quaestionum egregie ac praeclare dicta reperies.

admotis crebrius ureretur, saepius dixisse ferunt: Nihil agis, dolor, quamuis sis molestus, numquam tamen confitebor te esse malum. De qua ratione multa a Cicerone in secunda Tusculanarum quaestionum egregie ac praeclare dicta reperies. II 10 Quintus locus ab utili

quae uera bona sunt, intenderis. Inuenies enim ab illis omnibus fructum afferri uberrimum mirificumque prouentum. II 11 De bono mortis Atque primum de morte: quis est tam perspicaci aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors

illis omnibus fructum afferri uberrimum mirificumque prouentum. II 11 De bono mortis Atque primum de morte: quis est tam perspicaci aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors transmittat omnes illos qui pietatem iustitiamque

aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors transmittat omnes illos qui pietatem iustitiamque in uita coluerunt? (Nam de impiis et scelerosis loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis

omnes illos qui pietatem iustitiamque in uita coluerunt? (Nam de impiis et scelerosis loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam

insigne et praeclarum aliquod munus. Vnde et illa dignissima, quam apud iudices habuit, legitur oratio: "Magna", inquit, "me tenet spes bene mihi euenire quod mittar ad mortem. Necesse est enim sit alterum de duobus: ut aut sensus omnino omnes mors auferat, aut in alium quendam locum ex his locis migretur. Quamobrem siue sensus extinguitur morsque ei somno similis est, qui nonnumquam etiam sine uisis somniorum placatissimam quietem affert, dii

et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad reliqua ueniamus. Hoc ergo modo, quo mortem utilem bonamque esse declarauimus, poterimus persuadere morbos, uulnera, plagas, tormenta, uincula, carceres, contumelias, opprobria, aliaque

quae uera bona sunt, intenderis. Inuenies enim ab illis omnibus fructum afferri uberrimum mirificumque prouentum. II 11 De bono mortis Atque primum de morte: quis est tam perspicaci aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors

illis omnibus fructum afferri uberrimum mirificumque prouentum. II 11 De bono mortis Atque primum de morte: quis est tam perspicaci aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors transmittat omnes illos qui pietatem iustitiamque

aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors transmittat omnes illos qui pietatem iustitiamque in uita coluerunt? (Nam de impiis et scelerosis loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis

omnes illos qui pietatem iustitiamque in uita coluerunt? (Nam de impiis et scelerosis loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam

insigne et praeclarum aliquod munus. Vnde et illa dignissima, quam apud iudices habuit, legitur oratio: "Magna", inquit, "me tenet spes bene mihi euenire quod mittar ad mortem. Necesse est enim sit alterum de duobus: ut aut sensus omnino omnes mors auferat, aut in alium quendam locum ex his locis migretur. Quamobrem siue sensus extinguitur morsque ei somno similis est, qui nonnumquam etiam sine uisis somniorum placatissimam quietem affert, dii

et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad reliqua ueniamus. Hoc ergo modo, quo mortem utilem bonamque esse declarauimus, poterimus persuadere morbos, uulnera, plagas, tormenta, uincula, carceres, contumelias, opprobria, aliaque

nos et longe aptiora post hanc nostram tenuem admonitionem ualebunt excogitare. Proinde huic quinto loco hic finem imponamus. Atque primum de morte: quis est tam perspicaci aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors transmittat omnes illos qui pietatem iustitiamque

aut alto ingenio qui metiri queat quanta uel qualia illa bona sint quae martyribus mors ipsa conciliauit? Similiter, quis dicere umquam potuit ad quae bona mors transmittat omnes illos qui pietatem iustitiamque in uita coluerunt? (Nam de impiis et scelerosis loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis

omnes illos qui pietatem iustitiamque in uita coluerunt? (Nam de impiis et scelerosis loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam

insigne et praeclarum aliquod munus. Vnde et illa dignissima, quam apud iudices habuit, legitur oratio: "Magna", inquit, "me tenet spes bene mihi euenire quod mittar ad mortem. Necesse est enim sit alterum de duobus: ut aut sensus omnino omnes mors auferat, aut in alium quendam locum ex his locis migretur. Quamobrem siue sensus extinguitur morsque ei somno similis est, qui nonnumquam etiam sine uisis somniorum placatissimam quietem affert, dii

et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad reliqua ueniamus. Hoc ergo modo, quo mortem utilem bonamque esse declarauimus, poterimus persuadere morbos, uulnera, plagas, tormenta, uincula, carceres, contumelias, opprobria, aliaque

ceterasque miserias bonas poteris insinuare, quippe quas multi sapientissimi maximique uiri uel sponte assumpserunt uel illatas laeti susceperunt. II 13 Septimus locus a contrario et de incommodis uitae Restat igitur nunc septimus et ultimus locus quo aduersitates casusque omnes doceri poterunt esse boni, qui locus a contrario accipitur, hoc est ut, quem casum bonum esse persuadere uolumus, eius contrarium

adhiberi potest. Vt si mortem uoluerimus persuadere malam non esse, explicemus uitae aerumnas, afflictiones, sollicitudines, labores, et alias miserias uniuersas, sicuti Augustinus egregie fecit secundo et uigesimo libro eorum, quos de ciuitate Dei conscripsit, ubi ita ait: In hac uita quam nouimus, in qua adhuc sumus, cuius temptationes, immo quam totam temptationem, quam diu in ea sumus, quantum libet proficiamus, perpeti non desinimus, quae sint iudicia Dei circa

quem forte acta tractauerunt, cogitatione pestifera ita rabiosum ut a parentibus coniuge filiis peius omni bestia formidetur. Quae mala patiuntur nauigando, quae terrena itinera gradientes? Quis ambulat ubique non inopinatis subiacens casibus? De foro quidam rediens domum sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, et ex illo uulnere hanc uitam finiuit. Quid uidetur sedente securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos

non inopinatis subiacens casibus? De foro quidam rediens domum sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, et ex illo uulnere hanc uitam finiuit. Quid uidetur sedente securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et

securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et reconditis esse securi; sed quibusdam, quod nouimus, prouentum optimum fluuius improuisus fugientibus hominibus de horreis eiecit atque abstulit. Contra milleformes daemonum incursus quis innocentia sua fidit;

a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et reconditis esse securi; sed quibusdam, quod nouimus, prouentum optimum fluuius improuisus fugientibus hominibus de horreis eiecit atque abstulit. Contra milleformes daemonum incursus quis innocentia sua fidit; quandoquidem ne quis fideret etiam paruulos baptizatos, quibus certe nihil est innocentius, aliquando sic uexant ut in eis maxime Deo ita sinente

sua fidit; quandoquidem ne quis fideret etiam paruulos baptizatos, quibus certe nihil est innocentius, aliquando sic uexant ut in eis maxime Deo ita sinente monstratur huius uitae flenda calamitas et alterius desideranda felicitas. Iam uero de ipso corpore tot existunt morborum mala ut nec libris medicorum cuncta comprehensa sint, in quorum pluribus ac paene omnibus ipsa etiam argumenta et medicamenta tormenta sunt, ut homines a malis poenarum eruantur auxilio. Nonne ad hoc

occisos, nec quoslibet alienos, uerum etiam filios matres incredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent." Multa quoque et alia, quae referre longum esset, de hac ratione praeclare eo in libro disputat, fortasse non segnius quam ille Cyrenaicus Hegesias, quem tradunt ita strenue in hanc partem quodam in libro suo disseruisse ut multos ad mortem sibi ipsis consistendam prouocasset, idcirco a

daemon homini nihil melius morte posse dari. Simile huic Solon Atheniensis Croeso Lydorum regi in cena rogatus quemnam in terris beatum uidisset, retulit de illis duobus fratribus Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex

determinatum est, quippe quae hominem tantis liberat malis quantis a uita oneratur. Nec uita haec propitio, sed irato Deo data esse uidetur ipso doctissimo sanctissimoque uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est ista uita mortalis, ubi homo uanitati similis est et dies eius uelut umbra praetereunt."

harmoniis magna cum laetitia producebant, optime dicentes cum eis factum esse qui hac aerumnosa molestissimaque uita sunt liberati. Sed longius de morte dicendo quam forte expediebat prouecti sumus. Reliquos ergo casus breuiter recenseamus. II 15 Contra auaritiam et de paupertate Alii etiam casus

Sed longius de morte dicendo quam forte expediebat prouecti sumus. Reliquos ergo casus breuiter recenseamus. II 15 Contra auaritiam et de paupertate Alii etiam casus aliaque infortunia hac ratione bona docebuntur: utpote si paupertatem bonam persuadere uoluerimus apponamus ante oculos

ac diues populi contemnere uoces sic solitus: "Populus me sibilat, at mihi plaudo Ipse domi, simul hac nummos contemplor in arca." Tantalus a labris sitiens fugientia captat flumina; quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur: congestis undique saccis congeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. Nescis quo ualeat nummus, quem praebeat usum? Panis ematur, holus, uini sextarius, ad quis

uitam Dionysii omnium tyrannorum uitam pulcherrime expressit; quam nos quoque cum propter eloquentiam singularem, tum propter traditionis nostrae confirmationem ipsius uerbis referre uolumus. Ait ergo: Dionysius, qui duo de XL annos tyrannus Siracusanorum fuit, quos ex famulis locupletum seruos delegerat, quibus nomen seruitutis ipse detraxerat et quibusdam conuenis et feris barbaris corporis custodiam commitebat, ita propter iniustam dominatus cupiditatem in

porro qui mundi est, non est dei. Nonne uides hac eadem ratione uae et illis esse, qui a malis cupiunt laudari, siquidem qui scelestorum laudem affectat, se quoque scelestum esse manifeste profitetur. Hinc ille cui dictum est: "Male de te locuntur homines", sapientissime respondit: "Si boni mouerer quidem, sed boni male loqui nesciunt. Sin mali equidem gaudeo, quippe quibus displicere magna laus est." Sed

adhiberi potest. Vt si mortem uoluerimus persuadere malam non esse, explicemus uitae aerumnas, afflictiones, sollicitudines, labores, et alias miserias uniuersas, sicuti Augustinus egregie fecit secundo et uigesimo libro eorum, quos de ciuitate Dei conscripsit, ubi ita ait: In hac uita quam nouimus, in qua adhuc sumus, cuius temptationes, immo quam totam temptationem, quam diu in ea sumus, quantum libet proficiamus, perpeti non desinimus, quae sint iudicia Dei circa

quem forte acta tractauerunt, cogitatione pestifera ita rabiosum ut a parentibus coniuge filiis peius omni bestia formidetur. Quae mala patiuntur nauigando, quae terrena itinera gradientes? Quis ambulat ubique non inopinatis subiacens casibus? De foro quidam rediens domum sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, et ex illo uulnere hanc uitam finiuit. Quid uidetur sedente securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos

non inopinatis subiacens casibus? De foro quidam rediens domum sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, et ex illo uulnere hanc uitam finiuit. Quid uidetur sedente securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et

securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et reconditis esse securi; sed quibusdam, quod nouimus, prouentum optimum fluuius improuisus fugientibus hominibus de horreis eiecit atque abstulit. Contra milleformes daemonum incursus quis innocentia sua fidit;

a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et reconditis esse securi; sed quibusdam, quod nouimus, prouentum optimum fluuius improuisus fugientibus hominibus de horreis eiecit atque abstulit. Contra milleformes daemonum incursus quis innocentia sua fidit; quandoquidem ne quis fideret etiam paruulos baptizatos, quibus certe nihil est innocentius, aliquando sic uexant ut in eis maxime Deo ita sinente

sua fidit; quandoquidem ne quis fideret etiam paruulos baptizatos, quibus certe nihil est innocentius, aliquando sic uexant ut in eis maxime Deo ita sinente monstratur huius uitae flenda calamitas et alterius desideranda felicitas. Iam uero de ipso corpore tot existunt morborum mala ut nec libris medicorum cuncta comprehensa sint, in quorum pluribus ac paene omnibus ipsa etiam argumenta et medicamenta tormenta sunt, ut homines a malis poenarum eruantur auxilio. Nonne ad hoc

occisos, nec quoslibet alienos, uerum etiam filios matres incredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent." Multa quoque et alia, quae referre longum esset, de hac ratione praeclare eo in libro disputat, fortasse non segnius quam ille Cyrenaicus Hegesias, quem tradunt ita strenue in hanc partem quodam in libro suo disseruisse ut multos ad mortem sibi ipsis consistendam prouocasset, idcirco a

daemon homini nihil melius morte posse dari. Simile huic Solon Atheniensis Croeso Lydorum regi in cena rogatus quemnam in terris beatum uidisset, retulit de illis duobus fratribus Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex

determinatum est, quippe quae hominem tantis liberat malis quantis a uita oneratur. Nec uita haec propitio, sed irato Deo data esse uidetur ipso doctissimo sanctissimoque uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est ista uita mortalis, ubi homo uanitati similis est et dies eius uelut umbra praetereunt."

harmoniis magna cum laetitia producebant, optime dicentes cum eis factum esse qui hac aerumnosa molestissimaque uita sunt liberati. Sed longius de morte dicendo quam forte expediebat prouecti sumus. Reliquos ergo casus breuiter recenseamus. His itaque rationibus uidetur satis copiose

daemon homini nihil melius morte posse dari. Simile huic Solon Atheniensis Croeso Lydorum regi in cena rogatus quemnam in terris beatum uidisset, retulit de illis duobus fratribus Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex

determinatum est, quippe quae hominem tantis liberat malis quantis a uita oneratur. Nec uita haec propitio, sed irato Deo data esse uidetur ipso doctissimo sanctissimoque uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est ista uita mortalis, ubi homo uanitati similis est et dies eius uelut umbra praetereunt."

harmoniis magna cum laetitia producebant, optime dicentes cum eis factum esse qui hac aerumnosa molestissimaque uita sunt liberati. Sed longius de morte dicendo quam forte expediebat prouecti sumus. Reliquos ergo casus breuiter recenseamus. II 15 Contra auaritiam et de paupertate Alii etiam casus

Sed longius de morte dicendo quam forte expediebat prouecti sumus. Reliquos ergo casus breuiter recenseamus. II 15 Contra auaritiam et de paupertate Alii etiam casus aliaque infortunia hac ratione bona docebuntur: utpote si paupertatem bonam persuadere uoluerimus apponamus ante oculos

ac diues populi contemnere uoces sic solitus: "Populus me sibilat, at mihi plaudo Ipse domi, simul hac nummos contemplor in arca." Tantalus a labris sitiens fugientia captat flumina; quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur: congestis undique saccis congeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. Nescis quo ualeat nummus, quem praebeat usum? Panis ematur, holus, uini sextarius, ad quis

ac diues populi contemnere uoces sic solitus: "Populus me sibilat, at mihi plaudo Ipse domi, simul hac nummos contemplor in arca." Tantalus a labris sitiens fugientia captat flumina; quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur: congestis undique saccis congeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. Nescis quo ualeat nummus, quem praebeat usum? Panis ematur, holus, uini sextarius, ad quis

uitam Dionysii omnium tyrannorum uitam pulcherrime expressit; quam nos quoque cum propter eloquentiam singularem, tum propter traditionis nostrae confirmationem ipsius uerbis referre uolumus. Ait ergo: Dionysius, qui duo de XL annos tyrannus Siracusanorum fuit, quos ex famulis locupletum seruos delegerat, quibus nomen seruitutis ipse detraxerat et quibusdam conuenis et feris barbaris corporis custodiam commitebat, ita propter iniustam dominatus cupiditatem in

uitam Dionysii omnium tyrannorum uitam pulcherrime expressit; quam nos quoque cum propter eloquentiam singularem, tum propter traditionis nostrae confirmationem ipsius uerbis referre uolumus. Ait ergo: Dionysius, qui duo de XL annos tyrannus Siracusanorum fuit, quos ex famulis locupletum seruos delegerat, quibus nomen seruitutis ipse detraxerat et quibusdam conuenis et feris barbaris corporis custodiam commitebat, ita propter iniustam dominatus cupiditatem in

porro qui mundi est, non est dei. Nonne uides hac eadem ratione uae et illis esse, qui a malis cupiunt laudari, siquidem qui scelestorum laudem affectat, se quoque scelestum esse manifeste profitetur. Hinc ille cui dictum est: "Male de te locuntur homines", sapientissime respondit: "Si boni mouerer quidem, sed boni male loqui nesciunt. Sin mali equidem gaudeo, quippe quibus displicere magna laus est." Sed

porro qui mundi est, non est dei. Nonne uides hac eadem ratione uae et illis esse, qui a malis cupiunt laudari, siquidem qui scelestorum laudem affectat, se quoque scelestum esse manifeste profitetur. Hinc ille cui dictum est: "Male de te locuntur homines", sapientissime respondit: "Si boni mouerer quidem, sed boni male loqui nesciunt. Sin mali equidem gaudeo, quippe quibus displicere magna laus est." Sed

Haec atque eiusmodi pleraque uiris doctis et in sacris litteris philosophiaque eruditis factu facilia erunt, siquidem hi soli sunt qui et cognoscere et docere queunt quae uera bona sint aut mala. De aliis uero quam uerum illud est poetae: Omnibus in terris quae sunt a Gadibus usque Auroram et Gangem, pauci dignoscere possunt vera bona, atque illis multum diuerse, remota erroris nebula. Quid enim ratione

Haec atque eiusmodi pleraque uiris doctis et in sacris litteris philosophiaque eruditis factu facilia erunt, siquidem hi soli sunt qui et cognoscere et docere queunt quae uera bona sint aut mala. De aliis uero quam uerum illud est poetae: Omnibus in terris quae sunt a Gadibus usque Auroram et Gangem, pauci dignoscere possunt vera bona, atque illis multum diuerse, remota erroris nebula. Quid enim ratione

ostendatur et non malum; quo modo autem id consequi possimus, septem rationibus monstrauimus. Nunc ad reliqua pergamus. DE SECVNDA CONSOLANDI RATIONE. LIBER III. III 1 praefatio Quoniam igitur (quantum diuina innuit clementia) de prima ratione consolationis

DE SECVNDA CONSOLANDI RATIONE. LIBER III. III 1 praefatio Quoniam igitur (quantum diuina innuit clementia) de prima ratione consolationis disseruimus, qua tollere aegritudinem penitus conati sumus, et quoniam ista uix et paucis persuaderi possunt, idcirco nunc explicare rationes expedit quibus lenire ac mitigare angorem ualeamus;

digna recogitatio delictorum a piis mentibus omnem doloris abigere impatientiam. Etenim boni uiri, quando ob delicta patiuntur, non, quod patiantur, sed, quod deliquerint, dolent, poenam autem uolentes sustinent et quasi sponte ob errata sua de se ipsis et praestant et sumunt supplicium. Contra uero improbi et scelesti se peccasse minime dolent, uerum quod poenas pendere coguntur. Quamuis tamen et facinorosi nonnulli et futiles,

in se ipsos conuersi furibundi desaeuiunt et se ipsi uicem suam ulciscuntur. Vltro autem omnis hac uindicta, ut postea docebitur, semper dolori admixtam habet uoluptatem. Sed de his alias; nunc sufficit declarasse quomodo homo toleranda aequo animo mala putat quae iure sibi accidisse recognoscit. III 3 Secundus locus a uoluntate diuina

nascitur, quo itidem mortales curis non magnopere mouentur nec ea intolerabilia ducunt, puta quae uoluntate Dei acciderunt. Haec enim patienter ferunt, uel propter hoc quod ea, quae ab ipso sunt, iusta esse cognoscuntur, uel quia ipsi licet de luto suo disponere uti uult; quoniam, ut sapiens ait: Sicut lutum in manu figuli, sic homo in manu eius qui creauit se; nec debet lutum figulo dicere: quare me ita formasti?

iubemur affectum. et alio loco: Si luctum horrueris, et te obtulisse Deo pignus deputari poteris, secundum tuum uotum habes post Abraham, si non potes primum, ut, quod ille non dubitauit offerre, tu saltem uidearis de sublato gaudere; ab illo Dominus postulauit, a te tulit; ille iussioni paruit: tu uoluntati consentis; illum per obedientiam illicita lege naturae probauit sibi deuotum: te autem per licitam conditionem mortalitatis annotet gloriosum. Nam si

tu uero uoluentis rotae impetum retinere conaris. At, omnium mortalium stolidissime, si manere incipit, sors esse desistit. Et paulo post aptissime ipsam fortunam inducit de hac eadem sententia concinne disserentem his uerbis: An ego sola meum ius exercere prohibeor? Licet caelo proferre lucidos dies eosdemque tenebrosis condere noctibus: licet anno uultum terrae nunc floribus frugibusque

genere perpetui, uicissim sufficienda prole mutabiles; uolucri tempore, tarda sapientia, cita morte, querula uita. Et Seruius Sulpicius ad Ciceronem ipsum de morte filiae consolando ait: si hoc tempore non diem suum obiisset, paucis tamen post annis ei moriendum fuisset, quoniam homo nata fuerat. Et Menander

et alia similia, quae superius adduximus, ex conditione humana sumpta. Huc et illud spectat Hieronymi ad Heliodorum episcopum: Xerxes ille rex potentissimus qui subuertit montes, maria constrauit, cum de sublimi loco infinitam hominum multitudinem et innumerabilem uidisset exercitum flesse dicitur quod post centum annos nullus eorum, quos tunc cernebat, superfuturus esset. O si possemus in talem ascendere speculam de qua uniuersam

maria constrauit, cum de sublimi loco infinitam hominum multitudinem et innumerabilem uidisset exercitum flesse dicitur quod post centum annos nullus eorum, quos tunc cernebat, superfuturus esset. O si possemus in talem ascendere speculam de qua uniuersam terram sub nostris pedibus cernemus, iam tibi ostenderem totius mundi ruinas, gentes a gentibus et regnis regna collisa, alios torquere, alios necari, alios absorbi fluctibus, alios ad seruitutem trahi, hic nuptias, ibi plantum,

societate. Huic loco uicinus ille est quo monstramus non esse hunc aut primum aut solum qui talia sustineat, sed multos habere socios. Hanc rationem pulchre Mantuanus attigit illo carmine quo Iouem induxit Herculem de morte Pallantis consolantem: Tum genitor natum uerbis affatur amicis: "Stat sua cuique dies, breue et irreparabile tempus omnibus est uitae; sed famam extendere factis, hoc uirtutis opus.

in Ioseph iniuriis finem orationi imponit. In aliis quoque consolatoris epistulis eius paene omnibus exemplorum adhibet patrocinium. Et Antimachus, poeta minime contemnendus, dum se ipsum consolari cuperet de coniugis morte, hoc solo ac perpetuo loco usus est, siquidem elegiam ex uxoris nomine Lydem, in qua cunctas heroum calamitates recensuit. Et recte sane; enumeratio enim exemplorum, ut Cicero in

potiamur, non parati simus et ferre et perpeti. Ex hoc cursu atque impetu animorum ad ueram laudem atque honestatem illa pericula adeuntur in proeliis. Non sentiunt uiri fortes in acie uulnera, uel si sentiunt, sed mori malunt quam tantummodo de dignitatis gradu dimoueri. Fulgentes gladios hostium uidebant Decii cum in aciem eorum irruebant. His leuabat omnem uulnerum metum nobilitas mortis et gloria. Num ingemuisse Epaminondam putas cum sanguine uitam effluere sentiret? Imperantem

Videmusne ut apud quos eorum ludorum, qui gymnici nominantur, magnus honos sit, nullum ab his, qui in id certamen descendant, deuitari dolorem. Apud quos autem uenandi et equitandi laus uiget, qui hanc petescunt, nullum fugiunt dolorem. Quid de nostris ambitionibus, quid de cupiditate honorum loquar; quae flamma est per quam non cucurrerint hi qui haec olim punctis singulis colligebant? Itaque semper Africanus Socraticum Xenophontem in manibus habebat, cuius imprimis laudabat illud

ludorum, qui gymnici nominantur, magnus honos sit, nullum ab his, qui in id certamen descendant, deuitari dolorem. Apud quos autem uenandi et equitandi laus uiget, qui hanc petescunt, nullum fugiunt dolorem. Quid de nostris ambitionibus, quid de cupiditate honorum loquar; quae flamma est per quam non cucurrerint hi qui haec olim punctis singulis colligebant? Itaque semper Africanus Socraticum Xenophontem in manibus habebat, cuius imprimis laudabat illud quod diceret eosdem labores

militem probat. Vir quoque fortis miseria examinatur." Hae consolationes omnes ad laudem inuitant, habentque locum dumtaxat in publicis aut apertis casibus, et qui in conspectu populi sunt constituti; ceterum quid de priuatis occultisque dicemus malis et quae intra cubiculum uel domus uel cordis patimur? Sed consolatori sapienti nec in his quidem consolandi deerit ratio. Nam etsi homo ex suis aduersitatibus nihil aliud referat emolumenti,

uenire. Sic qui litterarum scientiam desiderat habere, si discendi non susceperit taedia, peritiae gaudia adipisci non poterit. Nec cuiuslibet eruditionis quisquam habere poterit gloriam nisi aestus fuerit ante perpessus. Agricola quandoque de ubertate frugum laetari non poterit nisi prius terram multo labore confecerit et tanto magis prosperitatis spem congerit, quanto se amplius desudasse cognouerit et de labore impenso sperat ubertatis augumentum. Quicquid in creaturis paene

habere poterit gloriam nisi aestus fuerit ante perpessus. Agricola quandoque de ubertate frugum laetari non poterit nisi prius terram multo labore confecerit et tanto magis prosperitatis spem congerit, quanto se amplius desudasse cognouerit et de labore impenso sperat ubertatis augumentum. Quicquid in creaturis paene omnibus ita esse cognoscimus illic maiorem fructum gigni ubi onerosae acerbitatis cura praecesserit. Nam et aestatis et autumni temporis, quae tempora ministra sunt

poteris quomodo clementissima illa diuina prouidentia uniuersa flagella sua, quibus concutit mortales, ad utilitatem patientum semper fere dispensat. Nam ut ait is ipse diuus orator Marcellam de aegrotatione Blesillae consolando: Abraham tentatur in filio et fidelior inuenitur. Ioseph in Aegyptum uenditur ut patrem pascat et fratres. Ezechias uicina morte terretur ut fusus in lacrimas quindecim annorum

possunt perturbare. Neque ulla est perturbatio animi, teste Aristotele, quam e uestigio aut uoluptas aut tristitia non consequatur. Et licet isti duo loci, de quibus loquimur, qui ab utili et honesto ducuntur, uoluptatem non solum post se trahant sed etiam principaliter gignant, tamen alii sunt propiores magisque accommodati et ad diuertendum dolorem aut

postea docebimus, cum ad genus illud consolandi perueniemus. Tametsi, ut ab initio testati sumus, magis hoc in opere curandum duximus res illas, quae ad officium consolandi faciunt, tradere, quam illa subtiliora dialectica ratione de earum differentiis aut generibus disputare. Ista quippe non est praesentis negotii speculatio nec ad leuandum cuiuspiam luctum satis idonea, ad quod propositum praesens iste labor

honesto et ab utili. Et haec omnia ad secundam rationem consolandi spectant. Nunc ad ea ueniamus quae sunt tertiae rationis propria. III 12 DE TERTIA CONSOLANDI RATIONE Tertiam rationem curandi aegritudinem esse diximus quae angorem queat minuere. Multi enim tales contingunt quos prae uehementia ac magnitudine nec

ad Dominum quare suum sanguinem non defenderet, acceperunt diuinum responsum: Sustinete adhuc modicum tempus donec impleatur numerus fratrum uestrorum. Haec de temporis breuitate dicta sunt satis. III 15 Tertius locus ab ineuitabilitate Porro et ex futura necessitate minoratur nonnihil existimatio

Sentisne, obsecro te, quando infans, quando puer, quando iuuenis, quando robustae aetatis, quando senex factus sis? Quotidie morimur, quotidie commutamur et tamen aeternos nos esse credimus. Hoc ipsum quod dico, quod scribo, quod relego, quod de uita mea trahitur; quot puncta notaui, tot meorum damna sunt temporum. Scribimus atque rescribimus, transeunt maria epistulae et findente sulco carina per singulos fluctus aetatis nostrae momenta minuuntur. Solum habemus lucri quod Christi

certam infallibilemque rectoris summi prouidentiam uel ordinationem conferamus, comperies illud tibi ab initio fuisse deputatum aut meritis tuis aut aliqua alia iusta omnipotentis dispositione. De qua re poterit consolator et apte et copiose multa disserere, quae nos prolixitatem deuitantes simulque ingeniis peritorum non diffidentes praetermittimus ut cetera pleraque. Haec ergo ex ratione temporis sufficiant.

III 16 Quartus locus a comparatione alterius mali grauioris Mali igitur minuitur opinio eiusque angor leuatur si illud ad grauiora mala conferas; ex talium enim ratione efficies ut hoc, de quo consolari amicum cupis, leue ipsi suum malum uideatur atque ideo incipiat cruciari minus. Quod attigit illo carmine Iuuenalis: Rem pateris modicam et mediocri bile ferendam si flectas oculos maiora ad crimina:

iacent. Visne tu te, Serui, cohibere et meminisse te hominem esse natum? Crede mihi, cogitatione ea non mediocriter sum confirmatus: hoc idem, si tibi uidetur, fac ante oculos tibi proponas: modo uno tempore tot uiri clarissimi interierunt, de imperio praeterea tanta imminutio facta est, omnes prouinciae conquassatae sunt; in unius mulierculae animula commoueris tantopere? Hunc locum et ille caelestis rhetor

his uerbis: Verum quid ago medens dolori quem iam reor et tempore et ratione sedatum ac non potius replico tibi uicinas regum miserias et nostri temporis calamitates ut non tam plangendus sit, qui hac luce caruit, quam congratulandum ei qui de tantis malis euaserit? Constantius, Arianae fautor hereseos, dum contra inimicum paratur et concitus fertur ad pugnam, in Mopsi uiculo moriens magno dolore hosti reliquit imperium. Iulianus proditor animae suae et Christiani iugulator

tui, Lugdune, testantur. Adolescens Valentinianus et paene puer post fugam, post exilium, post recuperatum multo sanguine imperium haud procul ab urbe fraternae mortis conscia necatus est et cadauer exanime infamatum suspendio. Quid loquar de Procopio, Maximo, Eugenio, qui utique, dum rerum potirentur, terrori gentibus erant; omnes capti steterunt ante ora uictorum et, quod potentissimis quondam miserrimum est, prius

potentissimis quondam miserrimum est, prius ignominia seruitutis quam hostili mucrone confossi sunt. Dicat aliquis: "Regum talis conditio est, feriuntque summos fulgura montes." Ad priuatas ueniam dignitates nec de his loquar qui excedunt biennium atque, ut ceteras praetermittam, sufficit nobis trium nuper consularium diuersos exitus scribere. Abundantius egens Pityunte exultat; Rufini caput pilo Constantinopolim gestatum est et abscissa manu dextra ad

nuper consularium diuersos exitus scribere. Abundantius egens Pityunte exultat; Rufini caput pilo Constantinopolim gestatum est et abscissa manu dextra ad dedecus insatiabilis auaritiae ostiatim stipes mendicauit. Timasius praecipitatus repente de altissimo dignitatis gradu euasisse se putat quod aduerse uiuit inglorius. Non calamitates miserorum, sed fragilem humanae conditionis statum narro. Horret animus temporum nostrorum ruinas prosequi. Viginti et eo amplius anni sunt quod

Plus tamen ad solacium aduersarii exteriora mala conferunt, quamuis tenuiora sint et leuiora. Nam cum inimicus unusquisque ideo praecipue inimici sui gaudet malis quod suas uices ea ulcisci putat et de hoste suo optatas sumere poenas, ultio autem omnis et uindicta non potest nisi in apertis consistere detrimentis, ut in ratione irae declarauimus, iure omnis inimicus magis laetatur apertis ac manifestis inimici sui malis. Proinde talia si

uno, quod proprium huic loco est, scilicet quod sua mala parua esse recognoscit, alio, quod ad quintam medendi rationem pertinet, quod ultionis uoluptate temperat suum maerorem. De qua re plenius disputabimus cum ad proprium locum perueniemus. Nunc uero cetera prosequamur quibus malorum opinio solet attenuari. III 18 Sextus locus a

saeculo reuocare; hanc uitam dans Dominus ingemiscebat, quam tu doles esse sublatam. – et ad Theodoram: Nos dolendi magis simus, qui quotidie stamus in proelio peccatorum, uitiis sordidamur, accipimus uulnera et de otioso uerbo reddituri sumus rationem. Iste locus praecipue a sacris scriptoribus frequentissime usurpatur ualetque ad minuendum dolorem plurimum uel

oculos ad supercaelestia intenderint; quorum comparatione miserias suas deprendit quamque in infimo loco iaceat recognoscit. Quousque uero inter homines uersatur, tantorum malorum immemor laetos ducit dies. Vnde uidere licet qua de re communis miseria leuius toleratur ac per hos cur prodest animum maerentem a priuato luctu ad communem aut publicum euocare.

toleratur ac per hos cur prodest animum maerentem a priuato luctu ad communem aut publicum euocare. III 19 De sex locis funebribus Enimuero praeter hos locos, qui dicti sunt, sunt etiam alii complures et praecipue funebres loci, ex quibus lugubres homines consolari possumus minuendo casus defunctorum; quorum primus ac

est, deuotum ac lubentem ex hac uita decessisse, et praesertim si qua ratione euidenti monstrare ualebimus cum eo bene actum beatorumque uitam possidere, ut fecit Hieronymus Heliodorum de morte Nepotiani consolando: Cum aestuaret febribus et uenarum fontes hauriret calor, lasso anhelitu tristem auunculum consolabatur, laetus erat uultu et uniuersis circa se plorantibus solus ipse ridebat. Proicere pallium, manus

subicies quam sit iniquum sua commoda ex amici incommodis spectare et salutem suam immeriti interitu quaerere aut optare. Quem locum Hieronymus ad Tyrasium pulcherrime explicauit: His uerbis plangere debuimus de saeculo recedentes si saeculi inimicitias contra nos minime sentiremus; et plangimus Domini beneficia, qui scit infirmitati nostrae quid praestet. Periclitari uolebat adhuc qui dolet aliquem dormientem et inter fluctus uitae praesentis uidere

cupiebat miserum laborare. – et post infert: Gaude ergo ne tu uidearis saltem dormientis felicitatibus inuidere; ab alieno mundo proprium transiuit ad dominum, et de hostili patria migrauit ad caelum, caruit malis ciuibus, quorum odia sustinebat, ne adhuc peregrinaretur in terra contraria; sicut apostolus monet dicens: quamdiu sumus in hoc saeculo, peregrinamur a Domino. Non ergo uobis luctum debet

aeternitas, sed secundum genus, aegre ferendum non est si et debitam personae inierit conditionem et munus aeternitatis per propagationem sobolis sit consecutus. Ex hoc genere solacii erat quod Dido optabat illo carmine: Si qua mihi de te saltem suscepta fuisset ante fugam soboles, si quis mihi paruulus aula luderet Aeneas qui te tantum ore referret, non equidem omnino capta aut deserta uiderer.

praestantissimos filios genuisset. Praedicarentur quidem filii, matris uero et nomen fortasse obrutum iaceret atque sepultum, ut ei contingit quae Hannibalem peperit. Sed de secundo lugubri loco satis. III 22 Tertius locus a genere mortis Non infimus ergo et tertius locus est, qui a genere mortis accipitur, si sors ita

consolando dicimus prae inuidiam esse oppressos. Fit uero iste locus tanto ad leuandam aegritudinem potentior, quanto innocentia afflicti est notior aut manifestior atque id triplici de causa: una quod palam esse cupit cunctis, qui casum eius cognouerunt, sibi immerito id accidisse. Deinde quod confidit, si integritas sua iniuste laesa cognoscatur, plurimos inueniri qui malis suis ingemiscant. Et, quod suauissimum hominibus

commemorabimus funus recte digneque procuratum ac uniuersa quae mortuis debentur iuste persoluta omninoque ei esse factum satis. Siquidem uniuersis fere mortalibus multa cura de sepulchris mortuorum esse solet, ut inter summas arbitrentur infelicitates si cui honore sepulturae uacare contingerit. Vnde legimus apud Aegyptios consuetudinis fuisse ut defunctus unusquisque, ante quam sepulturae mandaretur,

consuetudinis fuisse ut defunctus unusquisque, ante quam sepulturae mandaretur, transmissus per fluuium a uectore quodam, quem lingua sua Charontem appellabant, coram quadraginta iudicibus sisteretur; apud quos licebat lege cuiuis mortuum de impietate flagitioue aut quibusuis sceleribus accusare; quae si uera iudices comprobassent, feriebant hac mortuum sententia ut honore sepulchri, immo omnino sepultura careret , tamquam nulla maiore

obseruant infirmos, dum agere animam incipiant, eosque sedentes constituunt ne supini exspirent, atque ita sedentes sepeliunt. Ceterum quis posset enumerare singularum nationum proprias consuetudines quas de sepeliendis mortuis habuerunt, cum et usque in hodiernam diem uix duas gentes inuenies exceptis Christianis quibus idem sit mos sepulturae! Vnde ergo, cum una sit omnium mors, tanta diuersitas

Si nihil mortui sentiunt, nec profecto insepulti corporis poenam; sin uero aliquis relinquitur sensus, homini sepultura tormentum est. Hoc et Augustinus sensit cum de hac ipsa re in primo libro de ciuitate Dei disputans post multa intulit dicens: Proinde ista omnia, id est curatio funeris, conditio sepulturae, pompa exsequiarum, magis sunt uiuorum solacia quam subsidia mortuorum.

nec profecto insepulti corporis poenam; sin uero aliquis relinquitur sensus, homini sepultura tormentum est. Hoc et Augustinus sensit cum de hac ipsa re in primo libro de ciuitate Dei disputans post multa intulit dicens: Proinde ista omnia, id est curatio funeris, conditio sepulturae, pompa exsequiarum, magis sunt uiuorum solacia quam subsidia mortuorum.

Proinde ista omnia, id est curatio funeris, conditio sepulturae, pompa exsequiarum, magis sunt uiuorum solacia quam subsidia mortuorum. Licuit hac de re et poetis iocari: Caelo tegitur qui non habet urnam. Et hanc mortalium uanam curam prudentissimo sale ille cynicus derisit Diogenes, qui ab amicis

et illud salubriter discitur quanta possit esse remuneratio pro elymosinis quas uiuentibus et sentientibus exhibemus si neque hoc apud Deum periit quod exanimis hominum membris officii diligentiaeque persoluitur. Quoniam uero de hoc loco plura fortasse quam expediebat uerba fecimus, istum qui superest breuius absoluamus. III 25 Sextus locus a loco mortis Extremus luctus

poterit et aliis casibus eos accommodare; ex omnibus enim his locis poteris diminuere malorum opinionem. III 26 De multis aliis locis ex quibus mali opinio minuitur Minuitur autem malum non tantum ex his solis, uerum uniuersaliter ex contrariis rationibus cunctorum illorum quibus augetur bonum. Sunt autem quae deterrere bonum

si non spectat ad probos; si non bene ordinatum aut concinne positum; si non debito tempore exhibitum nec oportuno loco impensum, nec nostri sed alterius gratia. Praeter hos hic inducere poteris omnes fere mansuetudinis locos, de quibus suo loco disputauimus. Etenim singulis propemodum rationibus, quibus ira mitigatur, aegritudo quoque aut maeror animi uel tollitur uel minuitur, nec iniuria quidem. Nam omnis ira angor animi est, sed non omnis angor ira;

quibus ira mitigatur, aegritudo quoque aut maeror animi uel tollitur uel minuitur, nec iniuria quidem. Nam omnis ira angor animi est, sed non omnis angor ira; addit enim ira ad angorem ulciscendi spem. Siquidem irascimur nemini nisi de quo uindictam aliquo pacto sumere speramus. Hinc nemo maioribus, ut regi aut principi, ob illatam succenset iniuriam, maerere tamen et dolere potest, quoniam dolor ex sui ratione spem uindictae non habet.

persuadere; quae extendere studio breuitatis obmittimus et ne nobilibus ingeniis fastidium ingeramus, quibus satis est modum gerendi tantum ad mentem reducere; ipsi uero sollertia sua, quae supersunt, facile assequi poterunt. Itaque quae de collatione unius mali ad aliud dicenda erat, hactenus attigisse sufficiat. III 27 Quomodo ex collatione boni mali opinio minuitur Nunc uidere

et illa ueneranda mulier apud Boethium: "si, quod in omni fortunae tuae censu pretiosissimum possidebas, id tibi diuinitus illaesum adhuc inuiolatumque seruatur, poterisne meliora queque retinens de infortunio iure causari? Atqui uiget incolumis illud pretiosissimum humani generis decus Simacus socer et, quod uitae pretio non segnis emeres, uir totus ex sapientia uirtutibusque factus, suarum securus, tuis ingemiscit iniuriis. Viuit

incubuit, quando tenaces haerent anchorae quae nec praesentis solamen nec futuri spem temporis abesse patiantur." "Quam multos esse coniectas qui sese proximos caelo arbitrentur si de fortunae tuae reliquiis pars eis minima contingat? Nam is ipse locus, quem tu exilium uocas, incolentibus patria est." Et Cicero ad L. Fabium:

Et ita collatione boni mali opinio attenuatur. Quomodo autem collatione alterius mali aut quod utrumque metitur ipsius temporis, iam diximus. DE QVARTA CONSOLANDI RATIONE LIBER QVARTVS IV 1 De quarta consolandi ratione praefatio Vtile est consolatori scire maestitiam

temporis, iam diximus. DE QVARTA CONSOLANDI RATIONE LIBER QVARTVS IV 1 De quarta consolandi ratione praefatio Vtile est consolatori scire maestitiam aegrotantis diminuere atque id quo pacto consequi ualeat iam his, quae tradidimus, instructus esse potest. Verum non minus proposito suo

tamen factum meum damno et intelligo ut maximam mihi causam sic lugendi fuisse quod numquam cogitaueram mori eum ante me posse. Hoc unum mihi occurrebat minorem esse et multo minorem, tamquam ordinem fata seruarent. Itaque assidue cogitemus tam de nostra quam omnium, quos diligimus, mortalitate. Tunc ego debui dicere: 'Minor est Serenus meus; quid ad rem pertinet? Post me mori debet, sed ante me potest.' Quod quia non feci, imparatum cito fortuna percussit. Nunc cogito omnia et

medicinae scientiam, ipsi se curare non possunt; sed potius, quae tute praecipere soles, tute tibi subice atque apud animum propone. Ex hoc eodem loco et ipse Cicero Brutum de morte filii consolando initium sumpsit: Fungerer officio quo tu functus es in meo luctu teque per litteras consolarer nisi scirem his remediis, quibus meum dolorem tu leuasses, te in tuo non egere ac uelim facilius quam

certe nos, quod est dies allatura, id consilio anteferre debemus, neque expectare temporis medicinam quam repraesentare ratione possumus. Hoc ipsum attigit et Seneca Lucilium de morte filiae consolando: finem dolendi etiam qui consilio non fecerat, tempore inuenit. Turpissimum autem est in homine prudenti remedium maeroris lassitudo maerendi. Malo relinquas dolorem quam ab illo relinquaris, et quam primum id

Quomodo respondebis afflictusne et iacens et lamentabili uoce deplorans audieris 'O uirum fortem'; te uero ita affectum ne uirum quidem quisquam dixerit. Amittenda igitur fortitudo est aut sepeliendus dolor. Et quid scis igitur, si quid de Corinthiis tuis amiseris, posse te habere reliquam supellectilem saluam; uirtutem autem si unam amiseris (etsi amitti uirtus non potest) sed, si unam confessus eris te non habere, nullam esse te habiturum. Num igitur fortem uirum, num magno

nullam esse te habiturum. Num igitur fortem uirum, num magno animo, num patientem, num humana contemnentem, num grauem poteris dicere? Haec licet Cicero de corporis oppressione dicat, poteris tamen ea leui commutatione ad animi transferre angustias atque adeo melius quod corpus uiolentiae subiectum est, animus minime; corpus multa inuitum

dolet illud quod est ei a Domino sublatum, aperte fatetur se id magis dilexisse quam Deum. Nemo quippe moleste fert sibi quippiam ab eo auferri quem amplius quam se adamauit. Vnde et inter ueros amicos in prouerbium uenit: 'Amico de manu amici etiam uenenum dulce est'. Quod dictum Alexandrum retulisse ferunt Philippo medico potionem offerenti qua hilari uultu suscepta et epistula, qua medicus a Parmenone proditionis insimulabatur, ab rege medico tradita his uerbis:

uultu suscepta et epistula, qua medicus a Parmenone proditionis insimulabatur, ab rege medico tradita his uerbis: "Accipe, Philippe, epistulam, quam ueri nuntiam esse non credo; quae etiam si uera afferret, et mors mihi de manu tua, dulcis amice, suauis est." Quanto ergo magis et nobis de manu altissimi conditoris, rectoris patrisque nostri optimi cuncta suauia esse debent et amoena, qui cum

Philippe, epistulam, quam ueri nuntiam esse non credo; quae etiam si uera afferret, et mors mihi de manu tua, dulcis amice, suauis est." Quanto ergo magis et nobis de manu altissimi conditoris, rectoris patrisque nostri optimi cuncta suauia esse debent et amoena, qui cum sit summe bonus, non nouit filiis suis nisi bona dare data, tametsi nobis ob imperitiam nostram secus uideatur. Itaque si nos

licuerit, id tamen uel litteris uel nuntiis declarare non desistamus atque ab eo loco initium sumamus. Nam et Seruius in illa egregia epistula ab eodem loco pulchre exorsus est: "Postquam", inquit, "mihi renuntiatum est de obitu Tulliae filiae tuae, sane quam pro eo, ac debui, grauiter molesteque tuli communemque eam calamitatem existimaui qui, si istic adfuissem neque tibi defuissem, coramque meum dolorem declarassem."

Haec singula uerba ingentem quandam uoluptatem praeseferre uidentur, cuius affectu dum singula officia tanto uerborum studio prosequitur, expleri non posse uidetur. Qua de re desolati homines merito amicos requirunt quibuscum infortunia sua communicent. Quod quidem et Cicero eidem Seruio rescribens se imprimis expetere demonstrauit: Ego uero, Serui, uellem, ut scribis, in meo grauissimo casu adfuisses;

interitum montesque feri siluaeque loquuntur. His carminibus nihil fere aliud quam consolatio ex commiseratione uel compassione aliorsum queritur. Et haec de isto loco dicta sint. IV 9 Secundus locus a lamentatione Age nunc huic illum subiciamus qui huius loci, de quo iam disseruimus, aptissimus est comes, immo, cum res

ex commiseratione uel compassione aliorsum queritur. Et haec de isto loco dicta sint. IV 9 Secundus locus a lamentatione Age nunc huic illum subiciamus qui huius loci, de quo iam disseruimus, aptissimus est comes, immo, cum res postulat, nullus conuenientior aut iocundior. Hic est qui a lamentatione afflicti petitur, cum maerentem prouocamus uel petimus nobis casum infortunii sui exponat. Qua in re

melancholicum quidam philosophorum praestantissimi dixerunt per lacrimas purgari atque ideo asserere non dubitauerunt salubriores esse lacrimas homini quam nimium risum, quippe quod ploratus quaedam erat malorum humorum purgatio. Sed de humore aut purgatione eius utcumque; illud tamen indubia fide tenendum est, lamentationibus et querelis opinionem malorum oppido extenuari, cuius multiplex causa est, sed praecipua quoniam

ita et recordatio, quo fit ut omnis lamentatio, ueluti et ira, admixtam habeat cum dolore uoluptatem. Hinc uenit ut homo, si uel solus apud se ipsum queratur, leuetur miseria. Sed multo melius si apud alium fuerit lamentatus, illa de causa quam superius assignauimus; leuant quoque questus dolorem et ista ratione quod animus, dum continet intra se mali speciem, totus circa illam occupatur et eam intuendo diutius

probitatis ornamenta. Idem mos laudandi et Graecis fuit, nisi quod abundantiore uerborum loquacitate maiorum quoque praeclara facinora inter laudes defuncti iactitare consueuerunt. Hunc morem et nostri susceperunt. Vnde Vergilius de morte Caesaris, quam sub Daphnidis persona deplorat simul et consolatur: Daphnis et Armenias curru subiungere tigres instituit, Daphnis thiasos inducere Bacchi et foliis lentas intexere mollibus hastas.

potens, superi, propria haec si dona fuissent. Quantos ille uirum magnam Mauortis ad urbem campus aget gemitus! uel quae, Tyberine, dedistis funera cum tumulum praeterlabere recentem! Nec puer Iliaca quisquam de gente Latinos in tantam spem tollet auos, nec Romula quondam ullo se tantum tellus iactabit alumno. Heu pietas, heu prisca fides inuictaque bello dextera! Non illi se quisquam impune tulisset

In hoc sermone, licet et alios locos consolandi attigerit, id est a compassione, a causa mortis, ab officio funeris, praecipue tamen laudis loco immoratus est. Sic et Hieronymus, ut Theodoram de morte Lucinii consolaretur, longa oratione recensere uoluit facta egregia ipsius, uitae sanctimoniam, diuinos mores et alia uirtutum ornamenta dignissima; atque ut magis talem socium, quod habuerat, gaudere uellet, hortatus est.

egregia ipsius, uitae sanctimoniam, diuinos mores et alia uirtutum ornamenta dignissima; atque ut magis talem socium, quod habuerat, gaudere uellet, hortatus est. Idem fecit in illa praeclarissima epistula qua Heliodorum episcopum de morte Nepotiani consolatus est, et in omnibus paene suis consolatoriis sermonibus hanc diligentissime conseruauit. Et iure quidem, quoniam sanae et compositae mentes potius

tangatur aut cuius aures simul et corda non demulceat. Vnde animus ingenti dulcedine illectus uolens ac lubens ab illa maeroris imaginatione ad iocundissimam laudum suarum speciem adducitur. Quod Hieronymus cum saepe tum Pammachium de morte Paulinae consolando et longo quidem sermone diligentissime exsecutus est, cuius nunc uerba referre studio breuitatis omitto. Hoc ipsum et Cicero ingenue fassus est

diligentissime exsecutus est, cuius nunc uerba referre studio breuitatis omitto. Hoc ipsum et Cicero ingenue fassus est rescribens Lucio Lucceio ipsum de rei publice calamitate consolanti: "Das mihi", inquit, "iocundas recordationes conscientiae nostrae rerumque earum, quas te imprimis auctore gessimus; praestitimus enim patriae non minus certe quam debuimus, plus profecto quam est ab animis

"iocundas recordationes conscientiae nostrae rerumque earum, quas te imprimis auctore gessimus; praestitimus enim patriae non minus certe quam debuimus, plus profecto quam est ab animis cuiusquam aut consilio hominum postulatum. Ignosces mihi de me ipso aliquid praedicanti; quarum enim tu rerum cogitatione nos leuare aegritudine uoluisti, earum et commemoratione lenimur." Et ad Seruium de rei

mihi de me ipso aliquid praedicanti; quarum enim tu rerum cogitatione nos leuare aegritudine uoluisti, earum et commemoratione lenimur." Et ad Seruium de rei publicae calamitate uehementius sollicitum perscripsit: doleo te sapientia prope singulari non tuis bonis delectari potius quam alienis malis laborare.

Ad quam considerationem laudando afflictum pulcherrime euocamus, ita tamen si laudatio absit ab adulationis suspicione, qua in re consolatoris prudentia desideratur. IV 11 De propriis locis huius quintae rationis quorum primus est a studio Diximus hucusque quo modo compassione, lamentatione,

Haemonia curas detinuisse lyra. Cum traheret siluas Orpheus et dura canendo saxa, bis amissa coniuge tristis erat. Hoc attigit et Vergilius de Polyphemo quem lanigerae comitantur oues: ea sola uoluptas solamenque mali de collo fistula pendet. Ex hac ratione solacii sunt conuiuia,

saxa, bis amissa coniuge tristis erat. Hoc attigit et Vergilius de Polyphemo quem lanigerae comitantur oues: ea sola uoluptas solamenque mali de collo fistula pendet. Ex hac ratione solacii sunt conuiuia, compotationes domesticae, et conuictus familiaris, quo Teucer apud Horatium erga socios usus est, cum

exempla apud Vergilium passim comperies. Similiter et in epistulis apud Ciceronem, ut est illud ad Publium Figulum: "Familiares eius," id est Caesaris, "et hi quidem qui illi iocundissimi sunt, familiariter et admirabiliter de te locuntur et sentiunt. Accedit eodem uulgi uoluntas uel potius consensus omnium; etiam illa quae nunc minimum quidem potest, sed ut possit, non cessat res publica, quantascumque uires habebit, ab his ipsis quibus tenetur, de te propediem

et admirabiliter de te locuntur et sentiunt. Accedit eodem uulgi uoluntas uel potius consensus omnium; etiam illa quae nunc minimum quidem potest, sed ut possit, non cessat res publica, quantascumque uires habebit, ab his ipsis quibus tenetur, de te propediem (mihi crede) impetrabit." Nihil plane omnino tantum ad solacium hominis ualet, quando cuiuspiam rei iacturam fecit, quantum spes rei recuperandae. Id optime

et restitutor promittit, non timeas eam plangere. Haec uerba, licet fidem ac diffidentiam sonent, magis tamen pertinere ad spem et desperationem; de quo loco plura iam diximus. IV 14 Quartus locus a munere Est ergo et aliud, quo distrahitur non parum a tristitia animus, munus uidelicet aliquod egregium, quo maestus

studio dictus, secundus a facetiis, tertius a spe, a munere uel pollicitatione quartus et quintus ab alio euentu grauiore. Et hi quidem omni fere et tempori et personae conueniunt. IV 16 De tribus locis qui a persona accipiuntur inimici quorum primus a uindicta est Praeter hos uero locos sunt adhuc reliqui tres, qui a persona inimici accipiuntur, proinde religiosis uiris et probis non multum conueniunt nec

ingenium poterit eos, si adhibere diligentiam uoluerit, aliqua ex parte honestare et nonnumquam dignioribus consolationibus adaptare. Primum itaque horum a uindicta mutuamur, non quidem ea ratione qua superius diximus, quando de diminutione angoris disputabamus, uerum a spe uindictae, id est ut persuadeamus amico lugenti aduersarium eius, a quo iniuriam accepit, poenas daturum aut in hac aut saltem in alia uita Deumque esse iustum iudicem ac cunctorum scelerum

quoque hoc pacto Oceanum consolatus est: Veniet tempus ut eorum risus uertatur in luctum, quibus noster nunc plantus est laetitia. Et Theodoram de morte Lucinii consolando "Habemus", ait, "consolationem quod Domini sermone mors iugulatur, per quem dicitur ad eam: Ero mors tua, o mors, ero morsus tuus, inferne. Et in consequentibus: Adducet uentum urentem Dominus de deserto ascendentem,

Et Theodoram de morte Lucinii consolando "Habemus", ait, "consolationem quod Domini sermone mors iugulatur, per quem dicitur ad eam: Ero mors tua, o mors, ero morsus tuus, inferne. Et in consequentibus: Adducet uentum urentem Dominus de deserto ascendentem, qui secabit omnes uias eius et desolabit fortem illius." Ista omnia ad consolationem dicta sunt aduersum illos, qui iniurias

hostem una cum oppido expugnauit. Magis commendantur Caesaris lacrimae, quas capiti Pompei exhibuit et in liberos Catonis ceterosque aduersarios suos ingens clementia quam tot insignes palmae quas uictor conspicuus ex hoste reportauit. Quid de Q. Metello, de posteriore Africano, Q. Crispino, M. Marcello, Hannibale, Alexandro, Pisistrato, Pyrrho, ceterisque ducibus ac principibus dicam? Nonne hi omnes parcendo potius quam uincendo sunt habiti admirabiliores? Et recte

cum oppido expugnauit. Magis commendantur Caesaris lacrimae, quas capiti Pompei exhibuit et in liberos Catonis ceterosque aduersarios suos ingens clementia quam tot insignes palmae quas uictor conspicuus ex hoste reportauit. Quid de Q. Metello, de posteriore Africano, Q. Crispino, M. Marcello, Hannibale, Alexandro, Pisistrato, Pyrrho, ceterisque ducibus ac principibus dicam? Nonne hi omnes parcendo potius quam uincendo sunt habiti admirabiliores? Et recte sane, quoniam dare

et si ex ipsorum flagitiis et sceleribus quaedam detestabiliora referemus; id namque faciendo quodammodo ulciscimur uicem amici, quo ex officio ingens suscipit solacium. Hunc locum Cicero ad Curionem haud illepide attigit scribens de morte Marcelli: Ita uir clarissimus ab homine teterrimo acerbissima morte est affectus et, cui inimici propter dignitatem pepercerant, inuentus est amicus qui ei mortem afferret.

sit in recordatione nec illustretur in lumine. Ceterum haec atque eiusmodi uix et raro salua Dei reuerentia ac ipsius hominis dignitate fieri posunt. Qua de re consolatorem monemus ut hunc tractando locum et pudori suo et pietati debitae consulat ne, dum hominibus placere studet, Deo conditori suo displiceat, aut, dum amico prodesse cupit, obsit animae suae.

tamen ipse meo comitorque ferorque:
Caesar in hoc potuit iuris habere nihil.
Quilibet hanc saeuo uitam mihi finiat ense,
me tamen extincto fama superstes erit
dumque suis uictrix omnem de montibus orbem
prospiciet domitum Martia Roma, legar. Ista eadem ratione et complures Dominici sanguinis testes, dum ab

superiores, a persona aduersarii ducitur. Habet tamen amplius in se honestatis, propterea et uiris causisque dignioribus absque pudore facilius quam illi alii accommodantur. IV 19 De tribus locis sapientum, quorum primus a recordatione Dominicae passionis Verum enimuero quemadmodum hi tres loci uix aut raro sapientibus et uiris religiosis conueniunt, itidem sunt alii tres qui uix aut raro, immo fere

non enarrabiles delicias posthabens, se credidit inimicis, perfidis ciuibus, detractoribus blasphemis et grassatoribus impiissimis; qui sanctissimus, immo qui solus est sanctus, nasci de peccatoribus uoluit, ex domino seruus fieri, ex principe frater, ex Deo homo, et sempiternus mortalitatis subire infirmitatem. Atque ille , qui caelos, sidera,

Atque ille , qui caelos, sidera, angelos, et pretiosissima quaeque condiderat, luteam assumpsit uestem; qui omnis denique diuitias distribuit ac largitur, de paupercula uirgine in summa inopia est editus et educatus. At in quibus palatiis altissimi filius est natus? Nempe in uilissimo pastorum deuersorio; pro segmentatis cunis praesepe uile

parente, a quo domino uel amico umquam impensa? Dicite uos, quibus omnipotens integrum dedit sensum, cogitate, pensate, narrate! Quis ergo est adeo durus, adeo ferus aut inhumanus, quibusue exaggeratus malis, qui ista atque eiusmodi de saluatore suo, de Domino et conditore uniuersorum, de altissimi Dei filio cogitans non mitescat; aut cui cuncta amara, quaecumque uel passus est, uel patitur, uel pati posset, non uideantur amoena, et quasi domino suo seruus pro tantis ac

uel amico umquam impensa? Dicite uos, quibus omnipotens integrum dedit sensum, cogitate, pensate, narrate! Quis ergo est adeo durus, adeo ferus aut inhumanus, quibusue exaggeratus malis, qui ista atque eiusmodi de saluatore suo, de Domino et conditore uniuersorum, de altissimi Dei filio cogitans non mitescat; aut cui cuncta amara, quaecumque uel passus est, uel patitur, uel pati posset, non uideantur amoena, et quasi domino suo seruus pro tantis ac talibus rependat

uos, quibus omnipotens integrum dedit sensum, cogitate, pensate, narrate! Quis ergo est adeo durus, adeo ferus aut inhumanus, quibusue exaggeratus malis, qui ista atque eiusmodi de saluatore suo, de Domino et conditore uniuersorum, de altissimi Dei filio cogitans non mitescat; aut cui cuncta amara, quaecumque uel passus est, uel patitur, uel pati posset, non uideantur amoena, et quasi domino suo seruus pro tantis ac talibus rependat uices, praecipue ipso Domino admonente

ad quod spectaculum tanto crebrius et libentius concurrere deberemus quanto eius intuita specie non solum ab aegritudine liberamur et totam pristinam recuperamus ualitudinem, uerum etiam illos sempiternos altissimi thesauros promeremur. Sed de pietatis loco hactenus. IV 20 Secundus locus a cogitatione finis humani Porro sapientiae loci apud complures fortiores sunt ad auertendum animum a

a maerore non quidem uirtute sua, uerum uitio humanae imbecillitatis infirmitatisque in qua minus uigere solet perfecta caritas quam uel prudentia uel sapientia; et uniuersi rem suam uigilantius pensant quam alienam; quod istis duobus locis, de quibus iam dicemus, maxime effici solet, praecipue autem illo qui a fine uitae humanae ducitur. Siquidem potentissima est ad reiciendum cunctas mortalium calamitates finis sui prudens reputatio: hoc est cum uir eruditus ac sapiens

ac summa impietate dolorem depellere sunt conati; ut Cato Vticensis, Dido, Sardanapalus, Nero, Demosthenes, Hannibal , et alii complures. Quorum errorem probans Seneca in libris suis quos de consolatione conscripsit et nonnullis in epistulis, alias uir sapiens, hoc genus solacii extremum adhibuit atque ut eo, cum usus uenit , utantur homines et suadet et docet uaria mortis

Sicuti humano corpori manus, pedes, oculi, aures ceteraque membra ministrant ac famulantur, horum quoduis, si se a corpore auellere uellet, nonne aperta illud iniuria afficeret? Qua de re sancitum est in omni re publica ne cui liceat potestate priuata quenquam occidere etiam facinorosum quantumuis aut sceleratum. Vnde liquet nemini etiam nocenti licere se ipsum interimere, quanto magis

acceperat, adimere. Quod si ademerit, iure ab eo Dominus pro perfidia aut temeritate meritas poterit sumere poenas; nec poteris causari te inutilem ei fuisse aut ne ipsum offenderes subtraxisse, quia non est pecudis de se ipsa iudicare ad quem usum domino sit, sed pastoris; et figulus uasa probat et usibus quibus lubet accommodat . Vnde nequeo satis demirari illorum ingenia qui

obtuso aut hebeti ingenio qui aperte dispicere non queat hos omnes, quod prae mollitiem et infirmitatem uel dolores uel contumelias diutius perpeti extimescerent, mortem sibi consciuisse? Nam quid dicam de Lucretia, cui rem nullo piaculo dignam summa impietate libuit expiare et alienam suo malo culpam ulcisci? Sed de his praesens locus disputare non postulat. Satis igitur sit nobis hic illud admonuisse quod sicut mortis crebra

uel contumelias diutius perpeti extimescerent, mortem sibi consciuisse? Nam quid dicam de Lucretia, cui rem nullo piaculo dignam summa impietate libuit expiare et alienam suo malo culpam ulcisci? Sed de his praesens locus disputare non postulat. Satis igitur sit nobis hic illud admonuisse quod sicut mortis crebra recogitatio tum ad tollendas aerumnas, tum ad componendas omnes

te formida. Terreat te Gehennae metus: terreat te iudicii illius sententia, reuocet te poenarum terror, uitae tuae criminum cotidie intuere, omni hora mortem habeto prae oculis, ante oculos tuos tenebrarum semper uersetur aduentus, de morte tua cotidie cogita, finem uitae tuae semper considera; esto sollicitus ne subito rapiaris, cotidie dies ultimus appropinquat, cotidie ad finem tendimus, quotidie ad uiam uitae transimus, ad mortem quotidie properamus, ad uitae

et propter creberrimas calamitates, quibus mortalium uita assidue quatitur, apprime necessarium; contendentes se nullatenus uelle pati eius diuturniori expectatione fatigari, addentes insuper nullam boni moram discrimine uacare. | qui immutavit de Quid plura? | me perpulerunt transposuit ] propulerunt me V1 Prol.2 utpote quo ] ut quo V1

nisi qui singularum miseriarum ęgritudines pęnitus internosceret; atqui earum uel numerum prę nimietate aut cognoscere aut tenere possibile est nemini. Hinc et sapientes uniuersi, qui artes et disciplinas tradiderunt, curauerunt in uniuerso de generibus pręcipere rerum, de singulis autem in particulari scientiam ullam posse consistere negauerunt, uel propter innumeram turbam earum, uel propter iugem infinitamque uarietatem.

ęgritudines pęnitus internosceret; atqui earum uel numerum prę nimietate aut cognoscere aut tenere possibile est nemini. Hinc et sapientes uniuersi, qui artes et disciplinas tradiderunt, curauerunt in uniuerso de generibus pręcipere rerum, de singulis autem in particulari scientiam ullam posse consistere negauerunt, uel propter innumeram turbam earum, uel propter iugem infinitamque uarietatem. Prol. 17 Qua in re pro Nobis ergo

SVNT QVI EGENT CONSOLATIONE V1 I.1.1 expetunt sic | tertio loco pro tum uero. I.1.2 Sane... singula immutavit de Ad hęc autem s. discutienda. I.1.4 post uel factis delevit uel prudenti secum reputatione

I.2.1 Vulg. Prov. 25,20. I.2.3 mortalium immutavit de mortalem I.2.5 Chiloni philosopho deest in V1 | aut... aliis immut. de ac Sophocli tragędo ac aliis exstinctos scripsit pro intemperatoque gaudio spiritum

I.2.3 mortalium immutavit de mortalem I.2.5 Chiloni philosopho deest in V1 | aut... aliis immut. de ac Sophocli tragędo ac aliis exstinctos scripsit pro intemperatoque gaudio spiritum exhalasse uerum immut. de sed I.2.6 deest in V1 | animam exhalat transposuit

I.2.5 Chiloni philosopho deest in V1 | aut... aliis immut. de ac Sophocli tragędo ac aliis exstinctos scripsit pro intemperatoque gaudio spiritum exhalasse uerum immut. de sed I.2.6 deest in V1 | animam exhalat transposuit I.2.7 post obscena del. ac

| uisum V1 ] uisu V2 I.2.9 Quippe quę ] Nempe quom V1 I.2.10 deest in V1 | quippe immut. de enim I.2.11 uirere ] uiuere V1 I.2.12 Ov. Pont. 1,10,3-4

I.2.13 patiebatur ] patitur V1 | Ov. Pont. 1,10,25-28 I.2.14 usum immut. de actum | Vnda... adest Ov. Pont. 1,10,35-36 I.2.15 uinum deest in V1

I.6.17-18 omnibusque... Vnde pro multis pretiosiora quam ipse, qui rogabat, habebat. Itaque I.6.23 Sen. de rem. fort. 16,1 I.7.1 sui... amatores pro nimium amatores I.7.2 sibi pro ipsis

] accipies V1 | nimirum deest in V1 | ad... diriguntur ] sunt ad finem ordinata V1 II.5.7 fortuitorum ] infortuniorum V1 | diceretur correxit ex diceret | Sen. De rem. fort. 2,1,2,5 II.5.9 leuando deest in V1 II.5.10 post bona sunt delevit quam uita

II.7.3 Eatenus pro Ita | quatenus pro ut nihilominus II.8.3 Aut cui addidit Aut II.8.4 id ętatis immutavit de ea ętate II.8.5 implicat ac addidit | scaturire occipit transposuit II.8.6

deest in V1 II.8.20 Vulg. Rom. 7,24 II.8.21 Aug. De Eu. Ioan.... II.8.22 iuuentam ] iuuentutem V1 | senecta ] senectus V1 | Greg. Mor. 25,3,4

II.13.2 timere sic II.13.2 sedente pro secundum te II.13.2 Aug. de civ. 22,21,32-22,7 II.13.3 cf. Cic. Tusc. I 34 (84) | ne...sublatus est pro legere eum librum prohibitum dicitur (quae

eam appellando V1 II.14.4 Cleoboles sic; recte Cleobis II.14.5 Aug. de civ. 21,24,78-80 II.14.6 trigesimumque ] uicesimumque V1 | Aug. enarr. in ps. 131 II.14.6

cf. Herod. 5,4 | cum eis scripsi pro cum eo II.15.1 Alii scripsi pro Alios (quod et V1) | etiam posuit pro igitur (quod et V1) | si... uoluerimus immutavit de paupertas si ] paupertatem si V1 | bonam... uoluerimus deest in V1 | apponamus ] pręponamus V1 II.15.2 Hor. serm. 1,1,60-69,71-78, ubi 66 ac; add. 70 indormis

pro administratores III.16.3 curareque... fieri potest ] eos defendendo, componendo, iustitiam ipsis administrando, prouidendo insuper de uniuersis illis rebus V1 | necessaria esse ] spectare V1 II.16.4 seruorum V1 ] sęuorum V2

II.17.5 Vulg. Ps. 140,5 II.17.6 Vulg. Luc. 6,24-26 II.17.7 Sen. de rem. fort. 7,1–3 II.17.8 Vulg. Mat. 6,16,4 II.17.9 Hier. ep. 41,15 | laudare

6,16,4 II.17.9 Hier. ep. 41,15 | laudare consueuerunt ] laudant V1 II.17.11 Sen. de rem. fort. 10,4 II.18.1 in... litteris pro sacris in litteris II.18.2 Iuv.

] accipies V1 | nimirum deest in V1 | ad... diriguntur ] sunt ad finem ordinata V1 II.5.7 fortuitorum ] infortuniorum V1 | diceretur correxit ex diceret | Sen. De rem. fort. 2,1,2,5 II.5.9 leuando deest in V1 II.5.10 post bona sunt delevit quam uita

] accipies V1 | nimirum deest in V1 | ad... diriguntur ] sunt ad finem ordinata V1 II.5.7 fortuitorum ] infortuniorum V1 | diceretur correxit ex diceret | Sen. De rem. fort. 2,1,2,5 II.5.9 leuando deest in V1 II.5.10 post bona sunt delevit quam uita

II.7.3 Eatenus pro Ita | quatenus pro ut nihilominus II.8.3 Aut cui addidit Aut II.8.4 id ętatis immutavit de ea ętate II.8.5 implicat ac addidit | scaturire occipit transposuit II.8.6

deest in V1 II.8.20 Vulg. Rom. 7,24 II.8.21 Aug. De Eu. Ioan.... II.8.22 iuuentam ] iuuentutem V1 | senecta ] senectus V1 | Greg. Mor. 25,3,4

II.7.3 Eatenus pro Ita | quatenus pro ut nihilominus II.8.3 Aut cui addidit Aut II.8.4 id ętatis immutavit de ea ętate II.8.5 implicat ac addidit | scaturire occipit transposuit II.8.6

deest in V1 II.8.20 Vulg. Rom. 7,24 II.8.21 Aug. De Eu. Ioan.... II.8.22 iuuentam ] iuuentutem V1 | senecta ] senectus V1 | Greg. Mor. 25,3,4

II.8.33 Hier. ep. 40,1-2 II.8.3 Aut cui addidit Aut II.8.4 id ętatis immutavit de ea ętate II.8.5 implicat ac addidit | scaturire occipit transposuit II.8.6

deest in V1 II.8.20 Vulg. Rom. 7,24 II.8.21 Aug. De Eu. Ioan.... II.8.22 iuuentam ] iuuentutem V1 | senecta ] senectus V1 | Greg. Mor. 25,3,4

II.13.2 timere sic II.13.2 sedente pro secundum te II.13.2 Aug. de civ. 22,21,32-22,7 II.13.3 cf. Cic. Tusc. I 34 (84) | ne...sublatus est pro legere eum librum prohibitum dicitur (quae itidem in V1)

eam appellando V1 II.14.4 Cleoboles sic; recte Cleobis II.14.5 Aug. de civ. 21,24,78-80 II.14.6 trigesimumque ] uicesimumque V1 | Aug. enarr. in ps. 131 II.14.6

cf. Herod. 5,4 | cum eis scripsi pro cum eo II.15.1 Alii scripsi pro Alios (quod et V1) | etiam posuit pro igitur (quod et V1) | si... uoluerimus immutavit de paupertas si ] paupertatem si V1 | bonam... uoluerimus deest in V1 | apponamus ] pręponamus V1 II.15.2 Hor. serm. 1,1,60-69,71-78, ubi 66 ac; add. 70 indormis

pro administratores III.16.3 curareque... fieri potest ] eos defendendo, componendo, iustitiam ipsis administrando, prouidendo insuper de uniuersis illis rebus V1 | necessaria esse ] spectare V1 II.16.4 seruorum V1 ] sęuorum V2

II.17.5 Vulg. Ps. 140,5 II.17.6 Vulg. Luc. 6,24-26 II.17.7 Sen. de rem. fort. 7,1–3 II.17.8 Vulg. Mat. 6,16,4 II.17.9 Hier. ep. 41,15 | laudare

6,16,4 II.17.9 Hier. ep. 41,15 | laudare consueuerunt ] laudant V1 II.17.11 Sen. de rem. fort. 10,4 II.13.2 timere sic II.13.2 sedente pro secundum te

II.13.2 timere sic II.13.2 sedente pro secundum te II.13.2 Aug. de civ. 22,21,32-22,7 II.13.3 cf. Cic. Tusc. I 34 (84) | ne...sublatus est pro legere eum librum prohibitum dicitur (quae itidem in V1)

eam appellando V1 II.14.4 Cleoboles sic; recte Cleobis II.14.5 Aug. de civ. 21,24,78-80 II.14.6 trigesimumque ] uicesimumque V1 | Aug. enarr. in ps. 131 II.14.6

eam appellando V1 II.14.4 Cleoboles sic; recte Cleobis II.14.5 Aug. de civ. 21,24,78-80 II.14.6 trigesimumque ] uicesimumque V1 | Aug. enarr. in ps. 131 II.14.6

cf. Herod. 5,4 | cum eis scripsi pro cum eo II.15.1 Alii scripsi pro Alios (quod et V1) | etiam posuit pro igitur (quod et V1) | si... uoluerimus immutavit de paupertas si ] paupertatem si V1 | bonam... uoluerimus deest in V1 | apponamus ] pręponamus V1 II.15.2 Hor. serm. 1,1,60-69,71-78, ubi 66 ac; add. 70 indormis

et ut; querere pro quęre II.15.1 Alii scripsi pro Alios (quod et V1) | etiam posuit pro igitur (quod et V1) | si... uoluerimus immutavit de paupertas si ] paupertatem si V1 | bonam... uoluerimus deest in V1 | apponamus ] pręponamus V1 II.15.2 Hor. serm. 1,1,60-69,71-78, ubi 66 ac; add. 70 indormis

pro administratores III.16.3 curareque... fieri potest ] eos defendendo, componendo, iustitiam ipsis administrando, prouidendo insuper de uniuersis illis rebus V1 | necessaria esse ] spectare V1 II.16.4 seruorum V1 ] sęuorum V2

pro administratores III.16.3 curareque... fieri potest ] eos defendendo, componendo, iustitiam ipsis administrando, prouidendo insuper de uniuersis illis rebus V1 | necessaria esse ] spectare V1 II.16.4 seruorum V1 ] sęuorum V2

II.17.5 Vulg. Ps. 140,5 II.17.6 Vulg. Luc. 6,24-26 II.17.7 Sen. de rem. fort. 7,1–3 II.17.8 Vulg. Mat. 6,16,4 II.17.9 Hier. ep. 41,15 | laudare

6,16,4 II.17.9 Hier. ep. 41,15 | laudare consueuerunt ] laudant V1 II.17.11 Sen. de rem. fort. 10,4 II.17.1 post pudor delevit et | cęcitatem ex cęcitas II.17.2 habemus

II.17.5 Vulg. Ps. 140,5 II.17.6 Vulg. Luc. 6,24-26 II.17.7 Sen. de rem. fort. 7,1–3 II.17.8 Vulg. Mat. 6,16,4 II.17.9 Hier. ep. 41,15 | laudare

6,16,4 II.17.9 Hier. ep. 41,15 | laudare consueuerunt ] laudant V1 II.17.11 Sen. de rem. fort. 10,4 II.18.1 in... litteris pro sacris in litteris II.18.2 Iuv. 10,1-6, ubi

III.6.1 Cic. fam. 5,16,2, ubi neque esse III.6.2 deest in V1 | Apul. de deo Socr. 4, apud Aug. de civ. 9,7,11-19 III.6.3 Cic. fam. 4,5,4, ubi moriendum fuit

III.6.1 Cic. fam. 5,16,2, ubi neque esse III.6.2 deest in V1 | Apul. de deo Socr. 4, apud Aug. de civ. 9,7,11-19 III.6.3 Cic. fam. 4,5,4, ubi moriendum fuit

sunt humandi; rursum; morsque est finita; nequicquam afferunt; terrae est terra | post humandi addidit sunt | omnibus ex hominibus III.6.6 Sen. de rem. fort. 2,1 III.6.7 deest in V1 | absorbi sic | Hier. ep. 60,18

in pro a III.7.11 Cic. Tusc. 3,60 III.8.1 Sen. de rem. fort. 2,3 | Hier. ep. 40 III.8.2 Verg. Aen. 2,776-77, ubi insano iuuat

felix; 76 uirtuti 77 uacet pro iacet... in add. Ov; 78 ualeant pro non sint... uacet pro iacet; 82 qua tua tollat; 83 facta est III.10.18 Sen. de rem. fort. 6,1 III.10.19 santissime ex pręstantissime | cf. Cic. Tusc. 2,26 (64)

alia III.13.2 fas esse deest in V1 III.13.4 Sen. de rem. fort. 4,2 | Cic. Tusc. 1,45 (109) III.14.1 Boeth. Cons. phil. 2P3,11, ubi Quodsi; fortunatum esse, praetereunt pro cito preteribunt

III.16.3 capti ex capiti III.16.3 deest in V1; Hier. ep. 60,15-17, ubi quod de tantis malis; Iulianus perditor; Iouianus; uastato genitali solo; cruentaeque; post exilia; cadauer exanimis; ceteros pretermittam; exulat pro exultat; manus dextera; in Oase pro aduerse; Epiros; cunctasque Pannonias; beluis fuere;

percucurrerunt; quot; possim Verg. apud Hier; omnes... formas apud Verg. om. Hier; Thucydides et Sallustius; haec non uidet; beandos putamus III.16.5 Sen. de rem. fort. 2,5 III.17.1 post ergo delevit ut uideri potest; eorum ex meorum; acceperint ex acceperunt;

V1 | inopinatus addidit ] inopinatus inexpectatusque desunt in V1 III.22.3 enim etiam ] etenim V1 | accommodatum idoneumue ] idoneum V1 | Sen. de rem. fort. 3,1 III.23.2 post poena delevit scilicet | post illos delevit uero

III.24.24 in sepeliendis V1 | habuerunt ] habent V1 III.24.25 pertinet ex pertineret | cf. Sen. de rem. fort. 5,1 III.24.26 Aug. de civ. 1,12 (27-29)

III.24.25 pertinet ex pertineret | cf. Sen. de rem. fort. 5,1 III.24.26 Aug. de civ. 1,12 (27-29) III.24.27 hac de re ex de hac re | Sen. de rem. fort. 5,5 = Luc. Phars. 7,819 = Aug. de civ. 1,12 (42)

III.24.26 Aug. de civ. 1,12 (27-29) III.24.27 hac de re ex de hac re | Sen. de rem. fort. 5,5 = Luc. Phars. 7,819 = Aug. de civ. 1,12 (42) III.24.28 cf. Cic. Tusc. 1,43(104)

III.24.26 Aug. de civ. 1,12 (27-29) III.24.27 hac de re ex de hac re | Sen. de rem. fort. 5,5 = Luc. Phars. 7,819 = Aug. de civ. 1,12 (42) III.24.28 cf. Cic. Tusc. 1,43(104)

III.24.26 Aug. de civ. 1,12 (27-29) III.24.27 hac de re ex de hac re | Sen. de rem. fort. 5,5 = Luc. Phars. 7,819 = Aug. de civ. 1,12 (42) III.24.28 cf. Cic. Tusc. 1,43(104)

III.24.26 Aug. de civ. 1,12 (27-29) III.24.27 hac de re ex de hac re | Sen. de rem. fort. 5,5 = Luc. Phars. 7,819 = Aug. de civ. 1,12 (42) III.24.28 cf. Cic. Tusc. 1,43(104)

III.24.29 minanti ] sibi minanti V1 | cf. Cic. Tusc. 1,43(102) III.24.31 Aug. de civ. 1,13 III.25.3 Verg. Aen. 1,94-96 III.25.4 Ov.

III.27.4 accepti detrimenti ] detrimenti quod acceptum est V1 III.28.2 cf. Sen. de rem. fort. 14,1 III.28.3 Sen. de rem. fort. 14,2

III.28.2 cf. Sen. de rem. fort. 14,1 III.28.3 Sen. de rem. fort. 14,2 III.28.5 potius... existimatur ] potius esse munus V1

ut sic | Sen. ep. 63,14-15, ubi Annaeum pro amicum; post carissimum add. mihi; ante quia om. quod; subito pro cito; lege mortalia IV.1.7 Precogitati mali immutavit de Precogitanti mihi | Sen. ep. 76,34-35 IV.1.9 Cic. Tusc. 3,13 (28), ubi morituros; ob defendendam

in maximo prouentu felicitatis nostrae, Quirites, timerem; post precatus add. sum; meo casu IV.4.1 Cic. fam. 4,5,6, ubi apisci; neque id maius | ęque correxit de ęgre IV.4.2 Boeth. Cons. phil. 2P4,18, ubi in om. Boeth. IV.4.3 Cic. fam.

5,13,4-5, ubi Das enim; ab animo; consilio hominis; leuari; etiam commemoratione IV.10.13 Et pro Hoc ipsum et Cicero molitur illis uerbis quę (illis immutavit de his) ] Hoc Cicero molitus est illis uerbis quę V1 | scripsit pro perscripsit | Cic. fam. 4,3,1, ubi doleo tamen IV.10.14 Cic. Tusc. 3,25(61), ubi uixerint;

V1 accepit IV.11.12 decidunt... retractantur ] labuntur... intuentur V1 IV.12.2 Sen. de rem. fort. 3,2 IV.12.3 Sen. de rem. fort. 15,2 IV.12.4 Verg. Aen. 7,116

intuentur V1 IV.12.2 Sen. de rem. fort. 3,2 IV.12.3 Sen. de rem. fort. 15,2 IV.12.4 Verg. Aen. 7,116 IV.13.1 reuocare ] abstrahere V1 | ei

IV.13.6 ademptus est sic IV.13.7 Cic. fam. 4,13,5, ubi Familiares uero eius; familiariter... de te pro Cic. mirabiliter de te et; non cessat pro necesse est IV.13.8 Ov. trist. 3,5,23-28

IV.13.6 ademptus est sic IV.13.7 Cic. fam. 4,13,5, ubi Familiares uero eius; familiariter... de te pro Cic. mirabiliter de te et; non cessat pro necesse est IV.13.8 Ov. trist. 3,5,23-28

IV.15.3 pręstiterunt ] dederunt V1 | ita et ] et deest in V1 | misere ] miseri V1 IV.15.3 Fortasse... votis cf. Sen. de rem. fort. 4,2 IV.15.4 Iuv. 10,240-45, ubi 242 sororibus IV.16.1 cum...ipsorum pro

omnem IV.18.2 se ipsos ] sese V1 IV.18.3 Qua ex re haud ] Qua de re non V1 | regis insultatio pro reges exsultatio ] illa in... regis Laurentii insultatio V1--- Antiphonae et invitatoria 1642 Beatus Laurentius, dum in craticula suprapositus ureretur, ad impiissimum tyrannum dixit:

eo... uenerit V1 IV.21.9 ei om. V1 IV.21.10 cuncta pro uniuersa | debentur immutavit de debent (V1 debent) IV.21.12 licere addidit | quanto minus V1 IV.21.13 astruitur

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report