Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: de Your search found 30289 occurrences
First 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 24181-24506:24181. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
Neven Jovanović revizija, indeksiranje
vesperi adessemus, humanissime
postulavit. Fecimus id tanto libentius, quod primum post longum temporis futurum eum
congressum cognovimus, quo nostrum nemo desideraretur.
Ubi nullus afuit, promissis salutationum gratulationumque officiis eos primum, qui afuerant,
de prioris congressus actibus fecimus certiores; qui postquam quid a me propugnatum sit
accepissent, mirati sunt vehementer, mox iurarunt nihil se libentius atque eam dissertationem
lecturos. Statim puero, ut eam afferret, iussit Amadus intentisque et utraque, ut dici solet,
existimaveris rationibus, cum tamen ubi prudentia, ibi et illa locum semper habeat. Deum
immortalem! quot actiones publicas politica confectas scimus, quot servatos exercitus, quot
dissipatas perduelliones, quot urbes in fide servatas! Atqui haec publicae sunt actiones; nec
de nomine tecum certare velim, politica an stratagemate ista confecta dicas; id constat eadem
mentis sagacitate inventioneque, qua quis privato conflat odium (quae actio vel secundum te
politicae est), eadem, inquam, inventione hosti quoque conflari odium quo urbs in fide
id constat eadem
mentis sagacitate inventioneque, qua quis privato conflat odium (quae actio vel secundum te
politicae est), eadem, inquam, inventione hosti quoque conflari odium quo urbs in fide
servetur, quod inter actiones publicas iure refertur.
Meam itaque de politica opinionem accipe et, si potes, acquiesce: nihil ego eam esse quam
quaedam praecepta puto, quae doceant qui in hac aut illa particulari circumstantia prudenter
sit agendum. Itaque nihil nisi prudentiam quae doceatur esse. At cum infinita sit singularium
differentia,
brevitate contra Alonici sententiam disserui: ex quo appareat nec politicam
virtuti repugnare nec eam Epicuri dogmati cohaerere et prudentiam ipsam politicam esse.
Insuper suis, quas a studii inordinatione auctorumque inopia duxerat, rationibus his
satisfactum est. Nam quae de Epicuro et Machiavello suavius quam verius disseruit, tanti non
sunt ut reppellantur. Quae autem de aevi nostri pravitate composite quidem ad mores, ad rem
autem parum accommodate attulit, ea laudanda potius sunt quam reppellenda; plus enim audienti
utilitatis quam
eam Epicuri dogmati cohaerere et prudentiam ipsam politicam esse.
Insuper suis, quas a studii inordinatione auctorumque inopia duxerat, rationibus his
satisfactum est. Nam quae de Epicuro et Machiavello suavius quam verius disseruit, tanti non
sunt ut reppellantur. Quae autem de aevi nostri pravitate composite quidem ad mores, ad rem
autem parum accommodate attulit, ea laudanda potius sunt quam reppellenda; plus enim audienti
utilitatis quam defendenti laboris afferunt.
Id unum haud iniuria fors questus videtur quod a prisca illa sinceritate
plurima in fraudes versa esse non constet, cum maiori dolo dominationem sibi retinuerit
Augustus et secutus eius vestigia Cosmus, quam quisquam privatorum aut invidiam alteri aut
sibi amorem conciliarit.
Illos autem, quos de politica conscripsit Aristoteles, libros nonnihil ab ea, de qua sermo
habetur, politica differre concedo; quippe illic theorice res agitur, politica ad particularia
descendit, qualia multa in suis libris Cicero, plura Livius, plurima Tacitus tradidere, ut et
de eo
dolo dominationem sibi retinuerit
Augustus et secutus eius vestigia Cosmus, quam quisquam privatorum aut invidiam alteri aut
sibi amorem conciliarit.
Illos autem, quos de politica conscripsit Aristoteles, libros nonnihil ab ea, de qua sermo
habetur, politica differre concedo; quippe illic theorice res agitur, politica ad particularia
descendit, qualia multa in suis libris Cicero, plura Livius, plurima Tacitus tradidere, ut et
de eo convincatur Alonicus quod nullos esse politicae auctores contendit.
autem, quos de politica conscripsit Aristoteles, libros nonnihil ab ea, de qua sermo
habetur, politica differre concedo; quippe illic theorice res agitur, politica ad particularia
descendit, qualia multa in suis libris Cicero, plura Livius, plurima Tacitus tradidere, ut et
de eo convincatur Alonicus quod nullos esse politicae auctores contendit. Sed enim hos quoque
sparsim, non ex composito rem egisse fatendum est, ut ipse quoque Aristoteles, qui dum ad
particularia devenit quid nisi politica in quinto et sexto libro praecepta tradidit? Aeque
nos insuper desiderium detinebat. Nec ipse diu nos est moratus; post paucula
enim affuit, quidve interim a nobis actum foret, rogavit.
Cum Pretus: "Magna", inquit, "me inter et Tharabalsum res in sermonem venit, dum tractatam a
te materiam scrutaremur; ne cuncta referam, de patria politica sermo incidit: quam semel
nostro in consessu tractari Tharabalsus admodum exoptavit. Ego vero paratus sum
id oneris assumere bona vestra venia si vobis quoque id cordi esse intelligam."
Omnes assensimus, Tharabalsus
Amadus etiam reposito quem praelecturus tenebat libro ad audiendum se comparavit,
curiosus, ut ipse postea referebat, quomodo Pretus eam materiam pertractaret.
Itaque Pretus intentis iam omnibus: "Nolim", inquit "temeritatis me quisquam arguat quasi
imparatus de re tanti ponderis in amplissimo hoc consessu verba facere velim; neque enim
imparatus sum et dudum privatis iam id meditationibus ruminavi. Quod potissimum in causa est
cur sponte me nunc obtulerim, ad audiendum alias quam disserendum semper mage pronus.
Ante omnia
hoc consessu verba facere velim; neque enim
imparatus sum et dudum privatis iam id meditationibus ruminavi. Quod potissimum in causa est
cur sponte me nunc obtulerim, ad audiendum alias quam disserendum semper mage pronus.
Ante omnia autem id nos minime debet praeterire, de suo potissimum sermo nobis futurus sit,
ne incerta hinc inde vagetur oratio et de hoc orsi mox ad aliud nihil conexum incongrua
levitate transeamus.
Tres mortalium non in Croatia solum, sed per omnem, qua late patet, Christianum orbem sunt
condiciones: ut omnis
meditationibus ruminavi. Quod potissimum in causa est
cur sponte me nunc obtulerim, ad audiendum alias quam disserendum semper mage pronus.
Ante omnia autem id nos minime debet praeterire, de suo potissimum sermo nobis futurus sit,
ne incerta hinc inde vagetur oratio et de hoc orsi mox ad aliud nihil conexum incongrua
levitate transeamus.
Tres mortalium non in Croatia solum, sed per omnem, qua late patet, Christianum orbem sunt
condiciones: ut omnis aut religiosus sit aut ecclesiasticus aut saecularis. Primi, quod
relictis his
ut non modica cum rerum iactura iam nimium factitant, optandum nobis potius est ut
ignorantia res tractandi extraneas ad suam solitudinem compellantur, non ut etiam facem iis
praeferamus quo rebus proposito suo prorsus repugnantibus ingerere se facilius possint.
De ecclesiasticis etsi dicere ipse quoque nonnihil omnino possem, quod ut in aliis ita hoc
quoque in genere non pauca mente seposui, tamen et ne argumenti magnitudine obruerer, et quod
id Amado magis congruat, ego nihil afferam; ipse si velit adicere, ultro poterit.
De
De ecclesiasticis etsi dicere ipse quoque nonnihil omnino possem, quod ut in aliis ita hoc
quoque in genere non pauca mente seposui, tamen et ne argumenti magnitudine obruerer, et quod
id Amado magis congruat, ego nihil afferam; ipse si velit adicere, ultro poterit.
De tertio igitur hominum genere sermo mihi in praesens futurus est vestro hortatu nec minus,
ut spero, benevolentia, ut illud pro posse persequar, quae illorum in actionibus suis regendis
esse debeat politica, quis in instituenda omni vita modus. Haec omnis oratio eo pertinebit,
ut in universum ostendam quid quisque pro se agere debeat, sed ut demonstrem qui omnis
nostrum uniuscuiusque actio congruiter ad patriam prudenter institui debeat. Itaque, ut
strictius loquar, non personalem, ut Mazarinius, sed patriam politicam pertractabo.
Ac quoniam de iis, qui in hoc versantur saeculo, sermo mihi futurus est, cumque eorum
diversa rursus sint genera, de quo potissimum genere sim tractaturus, antea cognoscendum est.
De mercenariis et vili opificum grege neque de aliis artificibus, quorum infinita sunt genera
(quamquam nos
actio congruiter ad patriam prudenter institui debeat. Itaque, ut
strictius loquar, non personalem, ut Mazarinius, sed patriam politicam pertractabo.
Ac quoniam de iis, qui in hoc versantur saeculo, sermo mihi futurus est, cumque eorum
diversa rursus sint genera, de quo potissimum genere sim tractaturus, antea cognoscendum est.
De mercenariis et vili opificum grege neque de aliis artificibus, quorum infinita sunt genera
(quamquam nos penuriam potius, nescio an non popularium nostrorum aliqua negligentia, hoc
quoque in genere patimur)
strictius loquar, non personalem, ut Mazarinius, sed patriam politicam pertractabo.
Ac quoniam de iis, qui in hoc versantur saeculo, sermo mihi futurus est, cumque eorum
diversa rursus sint genera, de quo potissimum genere sim tractaturus, antea cognoscendum est.
De mercenariis et vili opificum grege neque de aliis artificibus, quorum infinita sunt genera
(quamquam nos penuriam potius, nescio an non popularium nostrorum aliqua negligentia, hoc
quoque in genere patimur) – de his, inquam, omnibus non
Mazarinius, sed patriam politicam pertractabo.
Ac quoniam de iis, qui in hoc versantur saeculo, sermo mihi futurus est, cumque eorum
diversa rursus sint genera, de quo potissimum genere sim tractaturus, antea cognoscendum est.
De mercenariis et vili opificum grege neque de aliis artificibus, quorum infinita sunt genera
(quamquam nos penuriam potius, nescio an non popularium nostrorum aliqua negligentia, hoc
quoque in genere patimur) – de his, inquam, omnibus non disseremus. At nec de
iis quidem qui in patria
quo potissimum genere sim tractaturus, antea cognoscendum est.
De mercenariis et vili opificum grege neque de aliis artificibus, quorum infinita sunt genera
(quamquam nos penuriam potius, nescio an non popularium nostrorum aliqua negligentia, hoc
quoque in genere patimur) – de his, inquam, omnibus non disseremus. At nec de
iis quidem qui in patria educati et patrios mores amplexi populari aura abrepti sunt. Ducat
illos trahatque in praeceps suus error, nobis negotii nihil facessant; ipsis prima litterarum
elementa
et vili opificum grege neque de aliis artificibus, quorum infinita sunt genera
(quamquam nos penuriam potius, nescio an non popularium nostrorum aliqua negligentia, hoc
quoque in genere patimur) – de his, inquam, omnibus non disseremus. At nec de
iis quidem qui in patria educati et patrios mores amplexi populari aura abrepti sunt. Ducat
illos trahatque in praeceps suus error, nobis negotii nihil facessant; ipsis prima litterarum
elementa didicisse mox compotationibus aut servitiis etiam quandoque foedis, et ad
illos trahatque in praeceps suus error, nobis negotii nihil facessant; ipsis prima litterarum
elementa didicisse mox compotationibus aut servitiis etiam quandoque foedis, et ad honores et
ad vitam optime (ut putant) agendam satis est, non ut nostris praeceptis egeant. Neque vero de
iis quidquam dicturus sum qui seu nimio litterarum amore (quamquam hi paucissimi, proh dolor!
et fuerint, et vero futuri sint) seu negotiorum incertitudinem pertaesi ad otium sapientiae
confugerunt: istis propositum suum persequi satis est, nec ultra indigent.
et quod in totum non possumus in parte ut assequamur, nihil
intentati relinquere debemus.
Hoc ego consilio mature rem examinavi saepeque intra me ipsum revolvi ea quae modo vobis sum
allaturus. Necdum illis negotiorum turbis nos ingessimus, necdum mala populares nostros de
nobis opinio pervasit, res adhuc integra est; possumus collatis rationibus ita nos communire
ut et nostris inhaerere inceptis et vitam ducere non malam valeamus. Populares illi, qui caeco
impetu et fortuito casu ad rempublicam feruntur, suis vitiis et vulgi insania
qui diverso itinere et proposito laudatissimo accedimus, ratio maturaque consilia
defendere non valebunt? Haec igitur expedienda sunt; ac quoniam ad patriam pertinet oratio
visque omnis in eo est constituta qui congrue ad illam prudenter actiones nostras moderari
valeamus, de ea antea ut videamus moresque gentis eius dispiciamus, plane necessum est.
Habet hoc ante omnia singulare pro aliis gens Croatarum ut iis, quas vulgus novitates
appellat, prorsus sit inimica. Haec prima sermonum materies, haec communis popularis odii
origo; nunquam
at vero quod suis
quibusdam ineptiis ita inhaerent ut cuncta extera pro illis flocci pendeant,
immo aperta sua vitia virtutibus praeferant alienis, id vero quis unquam approbarit? Cogor hic
in laudes erumpere eius philosophi qui faciliorem de vitio ad vitium transitum quam ad
virtutem dixit; nempe admodum vere, quod in iis, de quibus agimus, licet experiri: mutatis non
nihil moribus ubi a prisca illa tenacitate descitum est, iam in omne novitatis genus
erumpitur: quod tamen sua auctores invidia, quod adhuc sint
ut cuncta extera pro illis flocci pendeant,
immo aperta sua vitia virtutibus praeferant alienis, id vero quis unquam approbarit? Cogor hic
in laudes erumpere eius philosophi qui faciliorem de vitio ad vitium transitum quam ad
virtutem dixit; nempe admodum vere, quod in iis, de quibus agimus, licet experiri: mutatis non
nihil moribus ubi a prisca illa tenacitate descitum est, iam in omne novitatis genus
erumpitur: quod tamen sua auctores invidia, quod adhuc sint exigui, constat.
Ad alia nunc venio: quis ignorat Croatarum in litteras
excitata ingenia contemnuntur. Adulatio
quoque frequens vitium atque ut crebra erga eos, qui praecellunt, et saepe foeda servitus, ita
nullus in exigenda ab iis, qui subsunt, modus. Aemulationis vis ingens in
plerisque unde, quibuscum de dignitate aliqua iis contentio est, capitales fere reputant
inimicos.
His tam perditis gentis moribus servire qui recuset, novator ambitiosus, contemptor legum,
patriae inimicus habetur, ni suam vivendi rationem sic instituat ut "frons" (quod ait Seneca)
"populo
ceteri vitiis volutari et a populari abesse
indignatione valeamus. Ad quod cum favor superum, tum fortunae indulgentia non levis, postremo
nostra opera expeditaque in depromendis consiliis ratio adesse debent. Sed illa quidem ut dare
alienum, ita persequi non nostrum est; de posteriori, ut nostra fert imbecillitas, expediamur.
Duplicem ego cum inter nostros, tum in omni republica vivendi rationem puto, duram illam et
leniorem alteram; cuius exempla cum alibi, tum Romae possumus capere infinita. Illam princeps
Cato professus est,
Atque haec quidem ita iam tum
evenere; nunc nihil dubii superest quin apertam illam vivendi rationem qui iniisset non apud
nostrates tantum, ubi plurimum popularis invidia viget, sed ubique gentium seu regnantium odio
seu aemulorum artibus dicto citius interiret. Qua de causa nos quoque eam vivendi normam, ut
nobis prorsus incongruam et horum potissimum temporum rationi minime accommodatam,
praetereamus; posteriorem, quae sua ad tempus consilia dirigit, persequamur.
Cuius quidem similiter duplex est modus: nam vel ita vivendum est ut
nam "laetitia (ut ait Seneca) iuvenem,
frons decet tristis senem."
Haec universim praemissa sint; nos insistentes prioribus ad particularia iam
descendamus.
Omnis de modo in Croatia vivendi quaestio ad duo potissimum refferri potest; nempe ad
publicas cuiusque actiones et ad domestica singulorum negotia remque familiarem. De ista ut
ordiar, id antea praemonendum putavi non esse unam tam certam stabilemque agendi regulam sive
in domesticis his, de quibus agimus, negotiis, sive in publica cuiusque vitae ratione, quae
singulis apta sit adhiberi; nam quibus aut communi via vulgi incedere aut spreto
in Croatia vivendi quaestio ad duo potissimum refferri potest; nempe ad
publicas cuiusque actiones et ad domestica singulorum negotia remque familiarem. De ista ut
ordiar, id antea praemonendum putavi non esse unam tam certam stabilemque agendi regulam sive
in domesticis his, de quibus agimus, negotiis, sive in publica cuiusque vitae ratione, quae
singulis apta sit adhiberi; nam quibus aut communi via vulgi incedere aut spreto populari
favore ea tantum, quae recta ac patriae utilia sint, praefracte consectari est constitutum,
hos a nostris procul
detrectare etsi id litterarum causa
libenter forsan faceret; nam hac in parte omnino necessitati acquiescendum est. Id autem
praesertim in vestibus omni, qua fieri potest, ratione fugiendum est ne quid novitatis
appareat; quod cur cavendum sit, ex iis quae supra diximus, cum de gentis moribus tractaremus,
apparet. Aliud quod hoc in genere dici commode posset, nihil superest; aut enim mox, dum de
familia nobis sermo futurus est, dicenda sunt, aut ad publica cuiusque actiones referuntur.
Illud itaque, quod consequitur, de familia videamus. Quo
autem
praesertim in vestibus omni, qua fieri potest, ratione fugiendum est ne quid novitatis
appareat; quod cur cavendum sit, ex iis quae supra diximus, cum de gentis moribus tractaremus,
apparet. Aliud quod hoc in genere dici commode posset, nihil superest; aut enim mox, dum de
familia nobis sermo futurus est, dicenda sunt, aut ad publica cuiusque actiones referuntur.
Illud itaque, quod consequitur, de familia videamus. Quo in genere id primum cavere oportet
ne peregrinam a servitiis turbam habeamus. Hoc enim et est et habetur patriae
quae supra diximus, cum de gentis moribus tractaremus,
apparet. Aliud quod hoc in genere dici commode posset, nihil superest; aut enim mox, dum de
familia nobis sermo futurus est, dicenda sunt, aut ad publica cuiusque actiones referuntur.
Illud itaque, quod consequitur, de familia videamus. Quo in genere id primum cavere oportet
ne peregrinam a servitiis turbam habeamus. Hoc enim et est et habetur patriae perniciosum
acerbeque in priori episcopo a gente nostra est adversum, ut unum fere istud sit quod Croatas
externam nonnihil dominationem
habeamus. Hoc enim et est et habetur patriae perniciosum
acerbeque in priori episcopo a gente nostra est adversum, ut unum fere istud sit quod Croatas
externam nonnihil dominationem faciat aspernari. Huic proximum est ita suos in officio servos
continere ut nec querendi iis de domino nec fastidiendi occasio detur; nam id quoque ad famam
popularem non parum confert eos habere servos qui suum ubique dominum cum laude nominent. Vidi
ego eum, qui id neglexerit, non tantum servorum turba, verum aliis etiam ob id ipsum invisum
fuisse.
Iam
hic mihi multa in vita civili
occurrere quae sine famulorum ministerio exsequi haudquaquam possint, rursusque reputanti
quantum id servis audaciae, quantum in dominos potestatis tribuat, quantumque subsit periculi
ne aut ipsis sponte discedentibus, aut a domino gravi quadam de causa (ut persaepe usu venit)
dimissis secreta eiusmodi omnia in vulgus exeant, ut fieri ipse iam observavi: haec, inquam,
reputanti mihi id commode vitari a nobis posse visum est ea ratione ne ullos nisi colonos
nostros in quacunque ministerii genere habeamus, quos et
ipsum non raro vidisse memini; furtis autem domini
vigilantia poenarumque metus modum ponet. Non adferam hic ea quae sive a Cicerone in prima ad
Quintum fratrem epistola, sive ab aliis passim auctoribus egregie monumentis sunt consignata,
quod a nostro proposito aliena sint. De colonis tantum, qui et ipsi pars familiae sunt, pauca
adicere me oportet; quibus quis modus adhibendus sit cognoscere non habet exigui momenti locum; gens enim ob saevitiam aeque atque lenitatem dominis suis infesta et ad eos
fraudandos
difficillimum in re modum esse omnino intelligam, tempus tamen locusque nobis eum
subministrabunt si intenti in id animo ipsorum colonorum mores et devinciendi eos
opportunitatem diligenter observantes suum rigori quoque, ubi opus fuerit, locum relinquamus.
Itaque de hoc quidquam in praesens statuere praetermitto quod res est quae nisi ad temporis
locique opportunitatem decidi haudquaquam potest; id universim monuisse sufficiat
strictissimam in exigendis operis ceterisque dominalibus (ut nostri appellant) iuribus
adhibendam esse
locique opportunitatem decidi haudquaquam potest; id universim monuisse sufficiat
strictissimam in exigendis operis ceterisque dominalibus (ut nostri appellant) iuribus
adhibendam esse severitatem quam mox blando vultu ceterisque popularibus artibus lenias.
De poenis tantum dicere superest de quibus ut plurimum solet variari: an videlicet ob omne
delictum et an severas semper oporteat adhiberi? Mihi quidem barbarus semper et ab omni
humanitate alienus mos ille visus est ut feris peius iumentisque coloni tractentur; nam
bestias
decidi haudquaquam potest; id universim monuisse sufficiat
strictissimam in exigendis operis ceterisque dominalibus (ut nostri appellant) iuribus
adhibendam esse severitatem quam mox blando vultu ceterisque popularibus artibus lenias.
De poenis tantum dicere superest de quibus ut plurimum solet variari: an videlicet ob omne
delictum et an severas semper oporteat adhiberi? Mihi quidem barbarus semper et ab omni
humanitate alienus mos ille visus est ut feris peius iumentisque coloni tractentur; nam
bestias ipsas meliores domini haud unquam
prioribus praesertim temporibus viguit, proprium nobilium feminarum opus sit? Quod illam
attinet, verum id quidem indubitatumque est virorum mollitie hanc illi praerogativam
accesisse; at postquam eam iam accepere, cum nemo sit qui eam non concedat, nos quoque non
abnuemus. De altera id pariter omnibus compertum habetur mulieri rei familiaris
administrationem incumbere; at num dura illa et an omni tempore omnique feminae competat, in
dubium revocatur. Hic ego, ut ut alii existiment, ita dicendum puto, primum ut, sicut aliis
omnibus in rebus, ita
illa quid census, quid pecoris, quid terrarum, quid
suppellectilium sit ipsaque id propriis nonnunquam oculis lustrabit; at vero nullas pro hoc
antelucanas vigilias, non nimiam illam contentionem nec continuam furentis instar
cursitationem pro hoc impendet.
Finiam de uxore dum unum adhuc documentum subiunxero: nimium quoniam infirmior ille sexus
est quam ut omnibus providendis sufficiat, fuerit fortasse haud inutile si partitis
administrationibus res geratur familiaris. Itaque agros quaeque remotiora sunt, vir
reservabit, ea quae propius
geratur familiaris. Itaque agros quaeque remotiora sunt, vir
reservabit, ea quae propius adsunt, mulieri committet gubernanda, nempe dum ruri agitur; nam
si vitam urbanam ducat, supervacanea utique haec illi cuncta fuerint.
Haec de familia; cuius quamquam nati etiam pars maior sint, de iis tamen in praesenti
disserere supersedebo, quod me temporis orationisque limites excedere oporteret, si totam eos
erudiendi educandique rationem sermone complecti vellem. Quod eo libentius praetermitto quod
nihil fere
vir
reservabit, ea quae propius adsunt, mulieri committet gubernanda, nempe dum ruri agitur; nam
si vitam urbanam ducat, supervacanea utique haec illi cuncta fuerint.
Haec de familia; cuius quamquam nati etiam pars maior sint, de iis tamen in praesenti
disserere supersedebo, quod me temporis orationisque limites excedere oporteret, si totam eos
erudiendi educandique rationem sermone complecti vellem. Quod eo libentius praetermitto quod
nihil fere hoc in genere sit quod singulare patriae nostrae dici
possit. Platonem itaque
Aristotelemque aut iuniores his Plutarchum et Quintilianum, vel e recentioribus Campanellam
Maphaeumque Vegium inspicere satis sit ei qui recte prudenterque filios suos velit educare.
Iam ad ultimam privatarum cuiusque rerum partem transeamus quam de possesione rebusque
inanimis futuram diximus. De aedibus id ei primum, qui populariter velit vivere, est fugiendum
ne ad exteram magnificentiam apparatae patrii moris contemptum praeferant. Atque id quidem
hactenus prorsus oportuit; nunc, ubi peregrina iam apud complures
his Plutarchum et Quintilianum, vel e recentioribus Campanellam
Maphaeumque Vegium inspicere satis sit ei qui recte prudenterque filios suos velit educare.
Iam ad ultimam privatarum cuiusque rerum partem transeamus quam de possesione rebusque
inanimis futuram diximus. De aedibus id ei primum, qui populariter velit vivere, est fugiendum
ne ad exteram magnificentiam apparatae patrii moris contemptum praeferant. Atque id quidem
hactenus prorsus oportuit; nunc, ubi peregrina iam apud complures ornamenta conspici
coeptavere, vereor ne re in
subrusticum consilium istud evadat. Utcunque sit, nos mores hominum condicionemque
temporis oportet aestimare, id autem prorsus vitare ne immoderato in aedificando luxu
peccetur; id enim, uti et alia omnia quae conciliando prodigi nomini inserviunt, mirum quam
malam in civibus de nobis opinionem efficiunt quae postea rebus gerendis ut plurimum officit.
Iam agros omnemque quae proprie dicitur posessionem quod attinet, non leve nobis Italia
subministrat argumentum eam non pro debito et aequo excoli. Dii boni! quam exiguum terrae
spatium complures
periculis expensisque,
depravandi praeterea occasionibus infame; at melius reputanti facile probatum, si cogitaverit
et periculis depravationique prudentia posse occurri et expensas ab iis ipsis esse refundendas
qui inter alias artes hanc quoque possint didicisse. Sed iam sat de ea parte, quae privatas
cuiusque actiones respicit, pro temporis angustia: restat de altera quae in publicis versatur.
Infinitus si singula huius capitis distinctionis membra ordinatim prosequi vellem neque vero
id temporis brevitas patitur. Itaque congesta
facile probatum, si cogitaverit
et periculis depravationique prudentia posse occurri et expensas ab iis ipsis esse refundendas
qui inter alias artes hanc quoque possint didicisse. Sed iam sat de ea parte, quae privatas
cuiusque actiones respicit, pro temporis angustia: restat de altera quae in publicis versatur.
Infinitus si singula huius capitis distinctionis membra ordinatim prosequi vellem neque vero
id temporis brevitas patitur. Itaque congesta praeceptorum copia me paucissime ut potero
expediam, contentus si generalia quaedam attulero
id autem
consulto quis fecerit si bonis artibus per optimatum, potissimum qui Viennae agunt, gratiam
principis favorem mereri possit; quo tamen non tam ad proprium quam ad patriae commodum utetur
si mea voluerit sententia stare.
Equidem non ignoro mentione iniecta de iis me oportere artibus uberius disserere quibus
ministrorum gratia possit occupari; at ego, quoniam non usquequaque vacat, brevissime
expediam. Potissima hoc in genere sunt formae naturaeque liberalitas, linguarum, quae in aula
floreant, cognitio, et commune his praesertim
remedio locus non sit,
profecto ego sanitati nostrae et conscientiae potius quam famae prospectum velim.
Hic ego, cum in conviviorum memoriam sermo decurrit, non possum non recordari deterrimi
illius vitii, quod pravus per omnia usus obtinuit ut nulli inter cenandum nisi de aliorum
defectibus sermones sint. Hinc omnis in claros viros invidia, hinc mutuae dissensiones
proveniunt. Istud si auferas, nae, dimidium Croatiae miseriarum detraxeris! At nimio plus res
inoluit, nec nisi tardissimum acceptura remedium videtur. Nos tamen ne cessemus
placido vultu blandisque verbis, sed in
factis popularibus est constitutum. Non aliorum igitur solum opinionem non impugnabit, sed ne
suam quidem vel interrogatus, si a vulgi sententia abhorreat, promet is qui me audierit, nec
unquam instar magistri et quasi alios docere velit de humanioribus praesertim litteris
sermonem faciet; quin se quoque iis vacare, quoad fieri potest, obteget, nec unquam aliam nisi
boni iuristae famam affectabit.
Iam quae cuique sint fugienda videamus. Primum id cavere oportet ne frequentibus sive
Viennam sive in
si stricto et aperto amore aliqui se
complectantur, ut adsint proinde ilico qui nihil antiquius habeant quam eiusmodi amicitiam
perturbare. Itaque amicitia ipsa pro virili tegenda est et quos maxime diligimus, iis in
extrinsecis his minimum deferre oportet; prudens enim amicus de eo non succensebit, aliorum
autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis
facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus,
elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis,
et quos maxime diligimus, iis in
extrinsecis his minimum deferre oportet; prudens enim amicus de eo non succensebit, aliorum
autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis
facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus,
elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in
re aliter se habeant, in illius sententia censentur esse perversa; non commonebo praecipuam
modestiae, praesertim ab adolescentibus, rationem habendam
moribus dissereremus,
elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in
re aliter se habeant, in illius sententia censentur esse perversa; non commonebo praecipuam
modestiae, praesertim ab adolescentibus, rationem habendam esse; de comitiis solum quin
aliquid afferam, non possum praeterire.
Haec malignis turbari adversationibus supra diximus; restat videre quis a singulis nostrum
hoc in genere modus tenendus sit. Id ante omnia in animo constituendum est ne quid inconsultum
aut patriae
maiorum nobis munerum potestas facta fuerit,
tum quoque consultius erit per alium id, quod intendimus, proponere, nos autem defensoris
potius quam consultoris gerere vices instructis iam ad succurrendum omnibus quos nobis aliquo
nomine obstrictos tenemus.
Haec de modo in Croatia vivendi, qua potui brevitate, in medium attuli; ex quibus id
universim colligas tria potissimum esse quae in Croatia sint exstirpanda: ebrietas, absentum
inter cenandum calumniatio, malaque iuventutis disciplina. Dein id quoque inde consequitur
communem,
quidem omittat. Iam si parochiam tantum spectet, eam tractandis
mulcendisque bonis artibus nobilibus facile consequetur; si vero ulterius prospiciat, maxime
oportet se, dum in collegio adhuc agit, insigni quodam facinore, qualis potissimum defensio
est, illustrare, aut magnam de se iam antea per amicos exspectationem concitare. Quibus si ad
optatam dignitatem pervenerit, tum vero sua prudentia, non nostris artibus est dirigendus. Ad
quod ea quoque, quae in parte dicta sunt, conferre possunt."
"Immo", inquit Pretus, "haec quoque ad ea, quae a
securitas ita evanuit ut tum postremum me vivere, liberum hominem esse, et
patriam habere senserim; sextus denique iam labitur annus quo abolito legali supremi comitis
magistratu, sublatis liberis comitatuum congregationibus, ruptuque omni, quo princeps cum
regnicolis de legum systemate adeo belle nectitur, vinculo hac sede decedere coactus fui.
Post longum adeo intervallum, post omnem iam ferme de meliori sorte spem consumptam, ubi
patriae libertatem, me patriae, inclitae universitati legalem moderatorem, me vero eidem
restitutum esse
annus quo abolito legali supremi comitis
magistratu, sublatis liberis comitatuum congregationibus, ruptuque omni, quo princeps cum
regnicolis de legum systemate adeo belle nectitur, vinculo hac sede decedere coactus fui.
Post longum adeo intervallum, post omnem iam ferme de meliori sorte spem consumptam, ubi
patriae libertatem, me patriae, inclitae universitati legalem moderatorem, me vero eidem
restitutum esse inopine intellexi, tum primum sensi humanum animum, sicut ad doloris
gravitatem, ita ad insperati gaudii magnitudinem obstupescere
malorum causa necessaria ad eius
sublationem haud difficile est procurare.
Si omnium, quae post novam sub Carolo VI Hungariae regulationem evenerunt, reminisci
velimus, nullo certe negotio deprehendemus postremam tristem Hungariae catastrophen non alia
de causa tam brevi tempore, tamque facili negotio perfectam fuisse, quam quod longa placidi
Theresiani regni felicitate emolliti nos ex ipso constitutionis nostrae cardine emoveri iam
antea passi simus. Quis enim nescit basim systematis nostri in eo versari, quod sola executiva
ut primum potestas executiva legislativae
coniungitur, id est, ut primum idem leges condere, idem eas pro lubitu interpretari, idem pro
volupe transgredi, idem denique etiam exsequi potest. Quem denique latet, quod iam ante
Iosephum II potestas executiva non modo de iis, quae stricte ad legislationem
adeoque ad comitia pertinent, multa disposuerit, verum etiam partim ea, quae legibus
constituta sunt, in effectum non perduxerit, partim quaedam legibus etiam adversa statuerit;
urbariorum certe regulationem, studiorum educationisque
magnam Crisiensis, Zagrabiensis, et
Syrmiensis Comitatus partem per commissionem sic dictam aulicam statui militari ita
incorporavit, ut provinciales ad actum hunc deputati non ad consulendum, sed tantum ad
informationes praestandas adhibiti fuerint, ac ea quidem, quae de Syrmiensi et Zagrabiensi
decerpta sunt, re ipsa confiniis adiecta fuere, ea tamen, quae de Comitatu Crisiensi
resecabantur, non confiniis regni, sed constituto in meditullio iurisdictionis politicae, sic
dicto Varasdinensi Generalatui addicta, atque ita addicta sunt, ut iam
dictam aulicam statui militari ita
incorporavit, ut provinciales ad actum hunc deputati non ad consulendum, sed tantum ad
informationes praestandas adhibiti fuerint, ac ea quidem, quae de Syrmiensi et Zagrabiensi
decerpta sunt, re ipsa confiniis adiecta fuere, ea tamen, quae de Comitatu Crisiensi
resecabantur, non confiniis regni, sed constituto in meditullio iurisdictionis politicae, sic
dicto Varasdinensi Generalatui addicta, atque ita addicta sunt, ut iam una eius fimbria
Zagrabiensem plane Comitatum a Crisiensi intersecet, quasi iterum erecta
inter modernos politicae iurisdictionis limites et urbem Segniam intercedit, plaga
penes statum militarem relicta, sicque vetus illa civitas regia, quarti regni status
commembrum, cuius incorporatio tot iam legibus decreta est, militari imperio subiecta sit.
Quid dicam de exitiali illo periculo, in quod unus degener Hungariae filius nos coniecerat,
dum potestatem executivam eo permovit, ut tres inferioris Slavoniae comitatus ab Hungaria
etiam quoad contributionalia avellere, eos huius etiam intuitu cum superioribus coniungere,
sicque e sex
potestatis legislativae
exercitio, emotos fuisse, ut adeo rebus animisque ita comparatis huic haud ita difficile
fuerit ipsam coronationem intermittere, legislativam potestatem privative usurpare et, vel
modica vi adhibita, nobis eas, quas pro provinciis arbitrario gubernio de systemate suo
obnoxiis scripsit, leges dictare.
Sed quid nos e reali potestatis legislativae exercitio adeo facile emovit? Huius enim vero
causae partim in potestate executiva, partim in primis eius instrumentis, partim in
totum corpus iuris legislationis obiecta
nullibi compendio et sub unum obtutum ita collocantur, ut ex sola constitutionis inspectione
et executiva potestas limites suos perspicere et, si illos excesserit, per legislativam sine
ambagibus ad eos possit revocari. Obsoletis, quae de periodico diaetae celebrandae termino
perlatae fuere, legibus liberam utique potestas executiva habuit facultatem eadem etiam ad
quartam unius saeculi, ut nunc factum est, intermittendi; tanto autem intervallo cum saepe
necessitas ipsa
diaetae celebrandae termino
perlatae fuere, legibus liberam utique potestas executiva habuit facultatem eadem etiam ad
quartam unius saeculi, ut nunc factum est, intermittendi; tanto autem intervallo cum saepe
necessitas ipsa exposcat, ut de pluribus, quae secus legislativam potestatem
respiciunt, obiectis statim constituatur, debet utique hac ratione potestas executiva se ad
usum legum ferendarum collocare. Inde certe evenit ut sub longo quippe 40ta annorum Augustae
condam Theresiae regno tres
respiciunt, obiectis statim constituatur, debet utique hac ratione potestas executiva se ad
usum legum ferendarum collocare. Inde certe evenit ut sub longo quippe 40ta annorum Augustae
condam Theresiae regno tres tantum diaetae celebratae, in harum prima de
insurrectione, in posterioribus duabus de contributionis augmento potissimum actum; ceterum
vix aliquae super gratiori quopiam obiecto leges conditae fuerint, iamque tum ea sustineri
coeperit sententia, quod ad tractatum diaetalem nil, nisi materia subsidiorum, et forte
debet utique hac ratione potestas executiva se ad
usum legum ferendarum collocare. Inde certe evenit ut sub longo quippe 40ta annorum Augustae
condam Theresiae regno tres tantum diaetae celebratae, in harum prima de
insurrectione, in posterioribus duabus de contributionis augmento potissimum actum; ceterum
vix aliquae super gratiori quopiam obiecto leges conditae fuerint, iamque tum ea sustineri
coeperit sententia, quod ad tractatum diaetalem nil, nisi materia subsidiorum, et forte
iudiciales leges pertineant. Quod summum est,
statuerint, sicque in ordinatum compendium
missam non modo pro cynosura publicae administrationis, sed et pro basi inauguralium
diplomatum stabiliverint: porro, si aut certum et periodicum comitiorum
terminum defixerint, aut certe eadem de diaeta in diaetam ita indixerint, ut ad illa
repraesentantes nationis absque alia convocatione non tantum possint, sed et debeant
comparere: si denique ipsum modum et formam leges proponendi et perferendi activitati et
dignitati potestatis legislativae magis conformaverint,
compassionem habuit,
ut peculiare constituerit aerarium, e quo indemnes reddantur ii, qui per infelicem aliquam
circumstantiarum complicationem in criminalem inciderunt quidem quaestionem, subinde tamen per
iudicium innocentes sunt declarati. Sub pio hoc principe, cum rara (ut de Traiano Plinius ait)
temporum felicitate sentire quae velis et, quae sentis, dicere liceat, non erit difficile
omnia ea, quae ad excludendos a reali legislationis exercitio status contulisse supra
ostendimus, submovere sicque efformandam in his comitiis constitutionem ita
nec alia quaecunque
in politicis, oeconomicis, iudicialibus, ecclesiasticis, religionariis, aut litterariis
systematica regulatio pertineat, sed haec omnia per potestatem executivam praevie quidem
praeparari possint, ante tamen eorum introductionem in diaeta referri, ibi de illis constitui
debeat: si decernendum in comitiis tributum, praecipuum legislationis obiectum, nonnisi ad
proxima usque comitia duraturum declaretur: denique si, quod nos in particulari attinet, eam
iniverimus rationem, ut nos indissolubili nexu Hungariae iungamus – non
ne iurisdictio militaris et politica; aut haec
et iudicialis; immo ne politica quidem et cameralis in unum idemque individuum congerantur, et
ne uni soli individuo ulla potestas privative conferatur; denique ut magistratus omnes tanquam
instrumenta potestatis executivae de omni, de quo potestas legislativa rationem habere
voluerit, facto eam reddere teneatur: si, inquam, omnia haec constituta fuerint, nullum certe
constitutioni nostrae a potestatis executivae seu immediatis, seu mediatis instrumentis
periculum imminebit.
Nos
iurisdictio militaris et politica; aut haec
et iudicialis; immo ne politica quidem et cameralis in unum idemque individuum congerantur, et
ne uni soli individuo ulla potestas privative conferatur; denique ut magistratus omnes tanquam
instrumenta potestatis executivae de omni, de quo potestas legislativa rationem habere
voluerit, facto eam reddere teneatur: si, inquam, omnia haec constituta fuerint, nullum certe
constitutioni nostrae a potestatis executivae seu immediatis, seu mediatis instrumentis
periculum imminebit.
Nos ipsos quod
et comparari
et iam parta tuto retineri potest.
Hi sunt privati mei circa perficiendam et ad statum securitatis collocandam in proximis
comitiis constitutionem sensus. Hos ego inclitae universitati in postrema hac, quam ante
diaetam celebramus, congregatione ea de causa proponendos existimavi ut interea, dum agendorum
series obiectum hoc pertractare admiserit, eos expendere, superinde mature deliberare sicque
ea, quae hac de re in proxima regni huius congregatione proponenda esse
existimaverit, tanto
sensus. Hos ego inclitae universitati in postrema hac, quam ante
diaetam celebramus, congregatione ea de causa proponendos existimavi ut interea, dum agendorum
series obiectum hoc pertractare admiserit, eos expendere, superinde mature deliberare sicque
ea, quae hac de re in proxima regni huius congregatione proponenda esse
existimaverit, tanto facilius constituere possit.
Nunc recta ordinis ratio exigit ut ante omnia, quae ad reponendam in pristinum statum
administrationem publicam pertinent,
deligere
magistratum, tum vero reducto iam ad legalem pedem toto comitatus corpore resumere priores
determinationes et, si quid addendum aut mutandum visum fuerit, haec constituere, reliquis
vero legalem formam indere.
In deligendo magistratu ego eos, quibus omnia de lege requisita adsunt et qui mihi maxime
idonei videbuntur, candide proponam, inclitam autem universitatem exorabo ut in delectu eo
advertere velit quod nunc non iam de talibus qui nil nisi violentis modis perficere, sed de
talibus magistratualibus deligendis agatur qui
constituere, reliquis
vero legalem formam indere.
In deligendo magistratu ego eos, quibus omnia de lege requisita adsunt et qui mihi maxime
idonei videbuntur, candide proponam, inclitam autem universitatem exorabo ut in delectu eo
advertere velit quod nunc non iam de talibus qui nil nisi violentis modis perficere, sed de
talibus magistratualibus deligendis agatur qui dexteritate, moderatione, et prudentia sua res
etiam ingratas absque invidia in effectum perducere sciunt.
In deligendo magistratu ego eos, quibus omnia de lege requisita adsunt et qui mihi maxime
idonei videbuntur, candide proponam, inclitam autem universitatem exorabo ut in delectu eo
advertere velit quod nunc non iam de talibus qui nil nisi violentis modis perficere, sed de
talibus magistratualibus deligendis agatur qui dexteritate, moderatione, et prudentia sua res
etiam ingratas absque invidia in effectum perducere sciunt.
talibus magistratualibus deligendis agatur qui dexteritate, moderatione, et prudentia sua res
etiam ingratas absque invidia in effectum perducere sciunt.
|
virum evocavit, quem totius Reipublicae litterariae vox et consensus parem huic operi praedicabat. Hoc dum dico, quin pronunciem, video jam mentibus omnium vestrum Svitenii earum litteris nomen obversari. Et profecto debemus manibus illius viri haec justa, ut, quoties de studiorum ratione apud nos sermo instituitur, nostram honorifica adminus compellatione in eum gratitudinem contestemur. Illius laboribus eam, qua modo nitet, faciem Universitas Viennensis accepit, ille ea artium scientiarumque jecit
clementer addixit. Agnoscitis jam procul dubio, clarissimi viri, quot nominibus Augusta Sibi vos obstrinxerit, videtis, quanta vobis incitamenta ad explendas quam exactissime vobis concrediti muneris partes proponantur. Ego tamen de ingenuo vestro in litteras ardore ita persuasus sum, ut vos ne his quidem stimulis eguisse existimem. Scio ego, quid apud ingenuos artium et scientiarum cultores generoso incoctum pectus honesto valeat, scio, quid amor litterarum, quid sitis doctrinae efficere possit,
aucta ipso successu proficiendi cupiditas animum intendere soleat, nec diffido vos haud alia quam colendi propagandique litteras causa operam vestram huic vivendi generi addixisse. Ita vos animatos dum plane confido, superfluum certe reputo vos pluribus hortari, ut, quam de vobis publicum concepit opinionem, quam vos ipsi apud Augustam concitastis expectationem, explere non intermittatis. Id unum est, de quo vos monere constitui, ut quoties vestras subiveritis Cathedras, ita semper animo vobiscum reputetis, tamquam sub Augustis Clementissimae
causa operam vestram huic vivendi generi addixisse. Ita vos animatos dum plane confido, superfluum certe reputo vos pluribus hortari, ut, quam de vobis publicum concepit opinionem, quam vos ipsi apud Augustam concitastis expectationem, explere non intermittatis. Id unum est, de quo vos monere constitui, ut quoties vestras subiveritis Cathedras, ita semper animo vobiscum reputetis, tamquam sub Augustis Clementissimae Dominae oculis eam decurrere deberetis praelectionem. Vestra, viri clarissimi, memoria id unice saepius revolvite, quod in omni hac re
angusti vilisque animi indicium quam odiis, simultatibus aut, quod pejus est, invidiae patere. Qui vitia haec animo non excussit, nae ille parum in litteris profecerit, quarum ea princeps solet esse virtus, ut animum ad humanitatem componant. Quod supremum est, de eo vos non tam hortor, quam exoro, ut id firmiter in animum vestrum inducatis, maximum magisterii arcanum in eo versari, ne discipulis fastidium studii ingeneretur, verum ea potius a teneris unguiculis sciendi sitis in iis excitetur, sine qua nemo aliquem in litteris
sitis in iis excitetur, sine qua nemo aliquem in litteris progressum fecit. Id autem haud secus facilius praestabitis quam si explorato probe genio animoque discipulorum tam incitamenta, quam modum eadem proponendi cujusque indoli accommodaveritis. Unum adhuc est, de quo vos in particulari commonendos existimavi, clarissimi altiorum Facultatum Professores; Vastae omnino ac propemodum immensae sunt, quas tradituri estis, scientiae, spatium vero, quod singulae absolvendae Augusta designavit, sat angustum.
Director, Reverendissimi et Clarissimi Domini professores extemplo contuli qua potissimum ratione meliori iuventutis institutioni interea etiam, donec novi studiorum plani nobis copia facta fuerit, prospici possit; optassem admodum ut altero hoc, quod coegimus, concilio iam de ipsa exsequendi novi plani modalitate verba facere sicque certo iam tramite ad explendam Augustae voluntatem contendere potuissemus. Nunc cum plani huius submissionem seu ipsa operis moles, seu vero altiores curae prohibuerint, nil aliud nobis reliquum est quam ut pro veteri
pro veteri instituto eam etiam quae adhuc vobis superest anni scholastici partem decurratis. Interea cum sibi constare velit Augusta qua ratione primum etiam scholasticum semestre per vos iuventutemque scholasticam transactum sit, quamquam vos quidem, clarissimi professores, de iuventute scholastica ad Reverendisimum Directorem, ille vero de vobis ad me iam retulerit, antequam tamen de utroque hoc meam Clementissimae Dominae praestem relationem, id Illa inter reliquas officii mei partes collocavit ut Academiam
partem decurratis. Interea cum sibi constare velit Augusta qua ratione primum etiam scholasticum semestre per vos iuventutemque scholasticam transactum sit, quamquam vos quidem, clarissimi professores, de iuventute scholastica ad Reverendisimum Directorem, ille vero de vobis ad me iam retulerit, antequam tamen de utroque hoc meam Clementissimae Dominae praestem relationem, id Illa inter reliquas officii mei partes collocavit ut Academiam prius ipse debeam visitare. 3. Agam ego vobiscum ingenue
constare velit Augusta qua ratione primum etiam scholasticum semestre per vos iuventutemque scholasticam transactum sit, quamquam vos quidem, clarissimi professores, de iuventute scholastica ad Reverendisimum Directorem, ille vero de vobis ad me iam retulerit, antequam tamen de utroque hoc meam Clementissimae Dominae praestem relationem, id Illa inter reliquas officii mei partes collocavit ut Academiam prius ipse debeam visitare. 3. Agam ego vobiscum ingenue liberaliterque, vos ut eandem mihi sinceritatem
relationem, id Illa inter reliquas officii mei partes collocavit ut Academiam prius ipse debeam visitare. 3. Agam ego vobiscum ingenue liberaliterque, vos ut eandem mihi sinceritatem referatis, exorabo. Te, Reverendissime Director, de singulo professore, horum singulum de te interrogabo, ab omnibus vero, num sibi quapiam in specie impedimenta ponantur quominus munere suo rite defungi possit, aut vero an non sibi quodpiam promovendae tanto felicius iuventutis institutionis consilium suppetat, quaeritabo,
relationem, id Illa inter reliquas officii mei partes collocavit ut Academiam prius ipse debeam visitare. 3. Agam ego vobiscum ingenue liberaliterque, vos ut eandem mihi sinceritatem referatis, exorabo. Te, Reverendissime Director, de singulo professore, horum singulum de te interrogabo, ab omnibus vero, num sibi quapiam in specie impedimenta ponantur quominus munere suo rite defungi possit, aut vero an non sibi quodpiam promovendae tanto felicius iuventutis institutionis consilium suppetat, quaeritabo, id tamen antequam praestem, pauca
ab ingenita Eius clementia coram deposcere non intermisi nec vana spe teneor eos, qui periculo anni huius probati regia subinde decreta acceperint, fructum etiam benigni schematis proximo anno capturos. 6. Verum maiora adhuc sunt quae vasta Augustae mens agitat consilia, de quibus eo tantum nomine vos certiores reddere volui ne quid interea etiam ad eadem provehenda parte ex vestra praetermittatis. De eo agitur ut natio Hungara ad aequalem cum quacunque Europaea gente eruditionis scientiarumque gradum provehatur. Ad grande hoc opus perficiendum
acceperint, fructum etiam benigni schematis proximo anno capturos. 6. Verum maiora adhuc sunt quae vasta Augustae mens agitat consilia, de quibus eo tantum nomine vos certiores reddere volui ne quid interea etiam ad eadem provehenda parte ex vestra praetermittatis. De eo agitur ut natio Hungara ad aequalem cum quacunque Europaea gente eruditionis scientiarumque gradum provehatur. Ad grande hoc opus perficiendum parantur iam prima instrumenta, typhographiae, bibliothecae, decernuntur iis, qui grave quodpiam opus scripturi sunt, ampla
Sinko in locum vita functi Domini Wolkovich, Gymnasii Zagrabiensis cathechetae, eiusdem Gymnasii cathechetam antelatus Dominus Superior Regius Studiorum Director renuntiavit. 8. Tum peracta visitatione interrogati Domini professores de suo quisque quo utitur auctore atque quibusdam nimiam auctorum suorum brevitatem, utpote quae plerumque obscura esse soleat, causantibus datus fuit quaestioni locus: an non cum alias semper, tum nunc potissimum quando maior iuventutis scholasticae pars ob difficilem temporum
relecta sunt in pleno omnium professorum consessu omnia eousque celebratorum Academicorum Consessuum protocolla fine eo ut an, quae in iisdem salutariter constituta fuere, in effectum etiam ire possint, aut reapse iam iverint, videretur. 13. Quibus relectis communis fuit de eo DD. professorum praesertim altiorum querella, nimirum haud suppetere sibi efficax aliquod remedium excitandi in discipulis: 1-mo diligentiam in frequentando, 2-do attentionem sub explicatione, 3-tio habendi moralem aliquam certitudinem de pietatis erga Deum
Quibus relectis communis fuit de eo DD. professorum praesertim altiorum querella, nimirum haud suppetere sibi efficax aliquod remedium excitandi in discipulis: 1-mo diligentiam in frequentando, 2-do attentionem sub explicatione, 3-tio habendi moralem aliquam certitudinem de pietatis erga Deum exercitiis. Tricipiti huic impedimento totidem efficacia, ut speratur, opposita sunt remedia sequentia. Ac ad primum quidem querellae punctum quod attinet 14. Dispositum est ut DD. professores per respectivos sic dictos patresfamilias et
conferre, ex locali solummodo academia aut gymnasio excluderetur perversus eiusmodi studiosus qui proinde a mala remotus societate alibi locorum ad prosequenda studia admitti possit. Ac tandem ad 3-rtium 16. Ut tam exhortator Academiae, quam cathecheta Gymnasii de prandio antea haberi solitos pietatis coetus exhortationesque deinceps mane hora 8-va habeant, hora vero 9-na academicum sit sacrum, ea cumprimis de causa ut studiosi utpote tunc collecti et simul sacro interesse et ad sacram synaxim magis praeparati accedere possint. In
prosequenda studia admitti possit. Ac tandem ad 3-rtium 16. Ut tam exhortator Academiae, quam cathecheta Gymnasii de prandio antea haberi solitos pietatis coetus exhortationesque deinceps mane hora 8-va habeant, hora vero 9-na academicum sit sacrum, ea cumprimis de causa ut studiosi utpote tunc collecti et simul sacro interesse et ad sacram synaxim magis praeparati accedere possint. In cuius sequellam studiosos deinceps ad audiendas in S. Marci parochiali ecclesia contiones non processuros, cum manifestum sit eos distrahi potius quam
simul sacro interesse et ad sacram synaxim magis praeparati accedere possint. In cuius sequellam studiosos deinceps ad audiendas in S. Marci parochiali ecclesia contiones non processuros, cum manifestum sit eos distrahi potius quam aliquem inde fructum referre. Quia vero suas de prandio Croaticas cathecheses audituri duarum infimarum classium iuvenes, si more solito hora 8-va convenire deberent, otiosi interea essent, hinc 3-tio ad 9-nam quadrante primum campana signum datum iri ut eo admoniti ad sacrum academicum confluant. Porro tres in mense dies
2.
Imo si ejusmodi coloniae etiam e nativis, observatis, quae Articulo 35.
1791. praescribuntur, conditionibus deductae fuerint, pari gaudeant immunitate.
Motivum.
Articulus 103. 1723-tii de nativis colonis nihil statuit, quia in exigua,
quam regnum adhuc eotum habuit, populatione casus hic vix evenire posse videbatur. Cum nunc
ejusmodi casus facilius emergere possit, censebat Deputatio hujus etiam intuitu positivi
aliquid constituendum
Motiva.
Hujus etiam intuitu, observatis praecitati Articuli cautelis, eadem
nativorum quae exterorum ratio habenda esse videtur. Caeterum nec
Articulus 103. 1723-tii nec ulla alia lex Patria de singularibus ejusmodi seu
per extraneos seu per nativos factis inpopulationibus quidpiam disponit. Et
ideo varius etiam eatenus in regno usus viget. In Dominiis Cameralibus ejusmodi neo-colonis
quandoque sex etiam annorum immunitas,
aliqua regula constituatur. Si res plane ad vivum resecetur,
deberet distingui inter desertas, quas alioquin rustica manus excolit, et inter eas, quas
ipse Dominus usuabat. Relate ad primas videtur immunitas a Contributione ne pro uno quidem
anno concedi posse, ea de causa, quia hanc prior possessor etiam ab hac deserta praestabat,
adeoque quotta haec decederet in massa Contributionis, et per alios contribuentes
supportari deberet. E converso quoad desertas secundi ordinis, ducto a contrario argumento,
posset neo-colono
non esset proinde justum ut talis Dominus totidem annos immunitatis eidem
concedere debeat, quot ille, qui praeter nudum fundum neo-colono nihil suppeditavit.
Articulus II.
ab aliis distingui possint, singulus Judaeus, prater notos alioquin
majoris notae Quaestores, Testimonialibus super professione, quam exercet, a locali
jurisdictione se providere debeat. Quod si vero minutum Quaestum inire velit,
primum Testimoniales de honesta sua vita a locali sua Jurisdictione sibi procurare, tum his
exhibitis Passuales a Vice-Comite, aut, si in Civitate residet, ab ejus Judice excipere
teneatur: omnes hae Testimoniales gratis extradentur. Qui vero Testimoniis his provisi non
fuerint, tanquam
fabriles, ad
quam illi professionem sponte sua inclinare videntur, admitti debeant. Solius autem musicae
exercitium pro fixo alimentationis statu Zingaris non reputetur.
Motivum.
Primo membro vetus praejudicium magis adhuc quam de Judaeis adversabitur. Verum interest
publici ut illud in hac, in qua vivimus, saeculi luce exstirpetur. Alterius membri ratio
est, quia plane musicae exercitium plurimam multis Zingaris vagabundam vitam ducendi
compluraque hac occasione furta committendi occasionem
exercere. Quare si equus apud Zingarum compertus fuerit, adimatur ab
eo per localem Jurisdictionem, simul statim stringatur ad se legitimandum, unde illum
acceperit? Si ostendere potuerit quod illum emerit, vendatur equus et pecunia illi
consignetur; sin, tanquam de furto suspectus detineatur, equi descriptio publicetur, et in
ejus proprietarium investigetur.
Motivum.
Provisionem hanc naturalis Zingarorum ad furta equorum inclinatio exigere Deputationi
huic videbatur.
§ 10.
Ipsi etiam illi qui primi agriculturam profitebuntur Zingari equos quidem possidere
possint, trafficam tamen cum iis nonnisi erga scriptum Dominii indultum exercere ausint.
Haeredibus nihilominus eorum, nisi de furto aliquo suspectos se reddiderint, liberum etiam
cum equis commercium relinquatur.
Motivum.
Zingari, consueto genti huic vivendi modo educati, adeo proclives sunt ad equorum furta
ut iis etiam, qui agriculturam primi
in
laboribus agriculturae educentur, immunes jam esse solent ab hac inclinatione. Et ideo
discrimen hoc constituendum esse videbatur.
Articulus
statu nimium constringatur, nonnisi prudentiae et zelo Magistratuum civitatensium, quorum
ut opificia et fabricae efflorescant plurimum interest, committi potest.
Articulus IV.
regias debito mancipare effectui obligatur.
Imo nobile harum officium exigit ut salutarem hunc scopum sponte etiam sua
procurare omnimode collaborent.
Motivum.
Si de utilitate oeconomiae publicae tota jam natio persuasa foret, si palam receptum
esset quod praecipuum administrationis publicae officium sit hanc promovere: denique si
omnes locales Jurisdictiones agnoscerent quod ordinationes ejusmodi irremisso conatu
exequendo
existimavit.
§ 15.
Si administratio publica seu pro inducenda novi alicujus producti cultura, seu pro
perficienda, quae actu viget, producti alicujus manipulatione magistrum introducat, prouti
id de cultura serici et apum factum fuit, Comitatus et Civitates
idonea ad condiscendam ejusmodi artem Individua sumptibus Cassae domesticae submittere;
haec, ubi artem sufficienter condidicerint, moderato stipendio providere; iis alia iterum
hic sit opportunissimus propagandae alicujus culturae modus, et ratio et
experientia testatum reddunt. Omnis enim ejusmodi cultura in mechanismo consistit. Hic
nonnisi rem oculis spectando et operationem practice tentando debite condisci potest; et
ideo omnes hactenus de cultura diversorum productorum, licet vernaculis linguis vulgati,
libelli exiguum effectum produxerunt. Nec sufficit ut unum tantum aliudve
individuum in Comitatu utilem ejusmodi manipulationem teneat. Quo Patria reale inde
objectum serici, jam provocato
status actualis §-pho diserte ostendimus. Patet id vel inde quod e converso, ubi
novae ejusmodi culturae debite invigilabatur, si modo clima producto ejusmodi conveniebat,
eadem paratam semper attulerit utilitatem. Quod hic de serico exempli causa dicitur, id
relate ad culturam plerorumque etiam aliorum productorum, utpote: Tabacae, Lanae,
Herbarum tinctoriarum, aliorumque perinde locum habet. Minus optatus culturae
successus plerumque a defectibus, qui in ejus modum
si alterutrum horum praestiterit, tantum a
contributione quoad tale productum per decennium immunis conservetur, et insuper
proportionatam utilitati instituti ejusmodi pecuniariam remunerationem accipiat.
Motivum.
De neutro horum casuum adhuc lex providit. Quoad Exteros Imperans defectum
hunc supplevit, solebatque et decennalem immunitatem et quandoque gratuitum necessarii
terreni usum, liberamque habitationem in Cameralibus aut aliis fundis publicis, utilibus
revocare: ut
autem augeatur, nulla ratio adesse videtur.
§ 17.
Et si quis horum culturam novi ejusmodi producti ante elapsum decennium eo provexerit, ut
ultra domesticam consumtionem aliquid etiam de eo exportare possit, libera eidem usque finem
decenii eductio admittatur.
Motivum.
Per id proventui tricesimali parum decedet, quia casus hic raro se evolvet: ubi etiam se
evolverit, id quod decedet, per subsequa, quae secus
illi, qui usualem culturam perfecerit, concedatur.
Motivum.
Privilegia exclusiva tunc tantum sine detrimento publici concedi possunt, quando inventor
ipse cum tali articulo totum publicum providere potest; in hoc enim casu inventori de
promerita sane per inventionem suam utilitate tantum decederet, quantum alii de eodem
articulo producerent. De naturae productis sola inventoris familia tantum
producere non potest, quantum usus publici requirit, nihil itaque
Privilegia exclusiva tunc tantum sine detrimento publici concedi possunt, quando inventor
ipse cum tali articulo totum publicum providere potest; in hoc enim casu inventori de
promerita sane per inventionem suam utilitate tantum decederet, quantum alii de eodem
articulo producerent. De naturae productis sola inventoris familia tantum
producere non potest, quantum usus publici requirit, nihil itaque decedit
inventori, si idem productum per alios colatur. Et ideo quoad
tunc tantum sine detrimento publici concedi possunt, quando inventor
ipse cum tali articulo totum publicum providere potest; in hoc enim casu inventori de
promerita sane per inventionem suam utilitate tantum decederet, quantum alii de eodem
articulo producerent. De naturae productis sola inventoris familia tantum
producere non potest, quantum usus publici requirit, nihil itaque decedit
inventori, si idem productum per alios colatur. Et ideo quoad naturae producta
nihil itaque decedit
inventori, si idem productum per alios colatur. Et ideo quoad naturae producta
remuneratio inventoris in pecunia, non vero in privilegio exclusivo,
constituenda videtur; aliud est de artefactis, de quibus Deputatio suo loco
tractabit.
§ 19.
Qui fossile aliquod productum in alieno fundo detexerit, et culturam ejus
suscipere voluerit, cum proprietario
decedit
inventori, si idem productum per alios colatur. Et ideo quoad naturae producta
remuneratio inventoris in pecunia, non vero in privilegio exclusivo,
constituenda videtur; aliud est de artefactis, de quibus Deputatio suo loco
tractabit.
§ 19.
Qui fossile aliquod productum in alieno fundo detexerit, et culturam ejus
suscipere voluerit, cum proprietario transigere debet; quod si
determinare, et determinationi huic, sub dictanda in via juris per competentem
jurisdictionem prudenti arbitrio pecuniaria mulcta, proprietarius se accomodare tenetur.
Motivum.
Jus proprietatis, id est: liberum de rebus suis disponendi facultatem sartam
tectamque conservari, ipse civilis societatis scopus exigit; neque tamen jus hoc eo extendi
potest, ut proprietarius fundo suo cum detrimento publici abuti possit, abuteretur autem,
si repertum in fundo suo utile aliquod
reponatur.
Notum quidem est, quod non omnes desideratum in hoc studio profectum facient, quia non
omnes naturalem ad objectum hoc animi inclinationem habebunt, verum id in aliis etiam
studiis usu venit, si dispositio illa efficaciter observata fuerit, ut obtenta de insigni
in hoc studio profectu naturalique ad objectum hoc propensione testimonia, pro merito, ad
obtinendas meliores parochias deserviant; erit hoc satis incitamenti, ut Patria complures
utiles ejusmodi pastores intra non multum tempus numeret.
enim ad substantialem pro
diversis vitae statibus institutionem non pertinet, id cedere debet opportunissimo non tam
ad ornamentum rei literiariae, quam ad realem Regno utilitatem procurandam detegendorum
naturae productorum instituto.
De herbis tinctoriis specifica mentio injicitur, quia exiguae etiam illae,
quas Hungaria habet, fabricae in coloratione plerumque deficiunt, donec autem haec
perficiatur, ipsae etiam ejusmodi fabricae nunquam assurgent.
Non potest tamen investigatio haec
quae immediato usui deservire
possunt, producta restringi; est hoc in natura rei jam positum, ut naturalistae eadem
occasione talia etiam producta investigent, quae ad eruditionem potius, plenioremque
historiae naturalis cognitionem referuntur, eaque de causa relationes suas nonnisi post
longioris temporis effluxum adornare soleant, ne publicum utilitate e producto aliquo,
cujus immediatus usus haberi potest, diutius careat, obligandos existimavit Deputatio
exmittendos naturalistas, ut de his relationem Consilio
referuntur, eaque de causa relationes suas nonnisi post
longioris temporis effluxum adornare soleant, ne publicum utilitate e producto aliquo,
cujus immediatus usus haberi potest, diutius careat, obligandos existimavit Deputatio
exmittendos naturalistas, ut de his relationem Consilio statim praestare debeant.
Articulus V.
cujus immediatus usus haberi potest, diutius careat, obligandos existimavit Deputatio
exmittendos naturalistas, ut de his relationem Consilio statim praestare debeant.
Articulus V.
in quibus
rustici cousum habent, exposcat, censebat Deputatio difficultates has per
concernentem Deputationem una fidelia superari posse.
Articulus VI.
proprietarii, sicut alii ignobiles, qui foenilia sua condam
a dominiis emerunt, nunc vero eadem intra se emunt et vendunt.
Articulus VII.
agat, non censebat Deputatio praesentaneam earum abolitionem proponere, maluit
indirecta hac via proprietarios ab earum cultura sensim avocare.
Articulus VIII.
hoc in merito localis commissionis, quod complures
fundatas reflexiones continet; totum tamen objectum non exhaurit, quod tamen, ut propositus
finis obtineatur, prorsus necessum est, neque potest objectum hoc per solam
administrationem publicam superari, ubi enim de stabiliendis, ad praecavendam
adulterationem cautelis actum fuerit, talia se impedimenta evolvent, quae nonnisi lege
publica removeri possunt. Quodsi vel de aequali vasculorum mensura, observanda, vel de
stigmate aliquo stabiliendo actum fuerit, jam ad id
prorsus necessum est, neque potest objectum hoc per solam
administrationem publicam superari, ubi enim de stabiliendis, ad praecavendam
adulterationem cautelis actum fuerit, talia se impedimenta evolvent, quae nonnisi lege
publica removeri possunt. Quodsi vel de aequali vasculorum mensura, observanda, vel de
stigmate aliquo stabiliendo actum fuerit, jam ad id observandum Domini terrestres nonnisi
per legem obligari possunt, et ideo Deputatio haec, elaborandum per Consilium Projectum, in
Comitiis referendum esse
hoc per solam
administrationem publicam superari, ubi enim de stabiliendis, ad praecavendam
adulterationem cautelis actum fuerit, talia se impedimenta evolvent, quae nonnisi lege
publica removeri possunt. Quodsi vel de aequali vasculorum mensura, observanda, vel de
stigmate aliquo stabiliendo actum fuerit, jam ad id observandum Domini terrestres nonnisi
per legem obligari possunt, et ideo Deputatio haec, elaborandum per Consilium Projectum, in
Comitiis referendum esse existimavit.
Domini terrestres nonnisi
per legem obligari possunt, et ideo Deputatio haec, elaborandum per Consilium Projectum, in
Comitiis referendum esse existimavit.
Articulus IX.
vero eos praesertim
opifices, quorum labori lithantraces convenire possunt, ad faciendum eorum usum
omni meliori ratione disponant.
Motivum.
Repertae jam in aliquot locis torfae et lithantracum usus ea potissimum de causa
intercidisse videtur, quia populus manipulationem et utilitatem eorum ignorabat; si ille
per locales magistratus de eo debite edoceatur, detegentur ista indubie pluribus in locis
et usus eorum sensim propagabitur.
ratione disponant.
Motivum.
Repertae jam in aliquot locis torfae et lithantracum usus ea potissimum de causa
intercidisse videtur, quia populus manipulationem et utilitatem eorum ignorabat; si ille
per locales magistratus de eo debite edoceatur, detegentur ista indubie pluribus in locis
et usus eorum sensim propagabitur.
§ 31.
Et ut id facilius effici possit, declaratur quod lithantraces etiam illi,
qui
non cadant, adeoque
nec obligationi urburae subsint, sed qua ordinarium fossile ad
liberam privatorum industriam referantur.
Motivum.
Optima tantum lithantracum species liquando metallo idonea est; de hac mota fuit in via
politica, sub Augusta Maria Theresia, ut in supra attacto status actualis §-pho
dictum est, quaestio: an non illi ad metalla referantur? Et tunc quidem affirmative decisa
fuit: verum Augustus Josephus II. melius de re informatus
metallo idonea est; de hac mota fuit in via
politica, sub Augusta Maria Theresia, ut in supra attacto status actualis §-pho
dictum est, quaestio: an non illi ad metalla referantur? Et tunc quidem affirmative decisa
fuit: verum Augustus Josephus II. melius de re informatus contrariam et naturae rei
conformem sub 26. Maji 1788. edidit resolutionem : – nulli enim hactenus
naturalistae incidit ut fossile hoc ad categoriam metallorum collocet; quare ne quaestio
haec ultro fluctuet, lege decidenda videbatur.
nulli enim hactenus
naturalistae incidit ut fossile hoc ad categoriam metallorum collocet; quare ne quaestio
haec ultro fluctuet, lege decidenda videbatur.
Articulus X.
Quodsi modum ejusmodi honorata aliqua persona invenerit,
praemium ejusmodi non in pecunia, sed in proportionata honoris accessione consistere
potest.
Articulus XI.
et tam inseminatio, quam et
collectio tempestive fiat. Ut autem id in effectum perducatur, activam omnino localis
magistratus industriam exposcit.
Articulus XII.
ab his res ad Consilium, inde vero, si opus est, ad Suam Majestatem reducatur, sicque per
unicam solum graduationem absolvatur.
§ 36.
Si initis jam contractibus contravenerint, aut secus aliqua de illato contribuentibus
damno quaestio emergat, non coram judicio delegato aut mixto,
sed coram ordinario primae instantiae foro conveniantur.
Motivum.
In certa de excessibus officialium
contravenerint, aut secus aliqua de illato contribuentibus
damno quaestio emergat, non coram judicio delegato aut mixto,
sed coram ordinario primae instantiae foro conveniantur.
Motivum.
In certa de excessibus officialium Pestiensium, posita querela Abaldo jam eo rem
deduxerat, ut pro his cognoscendis judicium delegatum mixtum constitutum fuerit. Id
fundamentalibus Regni legibus repugnat, praesertim postquam juxta Articulum 57.
1791. jam ipsum etiam
subjacerent: debent itaque etiam
residentes in Hungaria Abaldi officiales intuitu non observatorum contractuum, aut aliarum
damnificationum judicio localis primae instantiae subjacere.
§ 37.
Si de eo, quod officiales ejus in classificatione tabacae contribuentes
damnificent, querelae porro etiam depositae fuerint, comitatus gnarum rei hujus et juramento
adstringendum individuum ad depositoria Abaldi
semper conservetur, et Abaldo Viennense, ne in formale monopolium
degeneret, per subsistentem continuo concurrentiam in justis limitibus contineatur.
Articulus XIII.
Quarum jurisdictionum climati cultura haec conveniat, iterum via Consilii
Locumtenentialis determinari debet.
Articulus XIV.
seriatim ad illos adduci, seu vero admissarios per pagos circumduci faciant. Debet itaque
ratio instituti hujus pro ratione circumstantiarum via Consilii determinari.
Articulus XV.
nocent, exstirpari, ita ubi innoxiae sunt, eas conservari interest.
Articulus XVI.
majores, seu
minores, quoad totum eorum personale, et concernentia aedificia extendatur, quia horum
singulus a proportione majoris sui personalis majorem etiam publico adferet utilitatem,
adeoque justum est, ut ab eadem proportione immunitatibus etiam his perfruatur. De aliis
favoribus iisdem concedendis infra §-pho 146. proponetur.
Caeterum delatae fuerunt jam saepius ad Consilium querelae super eo, quod aliqui civici
magistratus novos ejusmodi et utiles opifices et manufacturistas mox elapso triennio ad
ille etiam, qui secus ad
procurandam aliquam utilem manipulationem magnas molestias aut sumtus tolerare debet, favore
privilegii dignus videtur.
§ 48.
Locales jurisdictiones de numero et statu opificiorum et manufacturarum Consilio
Locumtenentiali annuas juxta praescribendam per illud formulam relationes inomisse
submittant.
Motivum.
Dirigenti dicasterio opificiorum manufacturarumque status notus
praesertim vero civitatum oppidorumque magistratus eum
sibi probe perspectum habeant, cum secus in earum promotionem efficaciter cooperari vix
possint. Et tamen apparuit e §-pho 42. et 43. Elaborati status actualis quam
inadaequatae hactenus de iis relationes submissae fuerint. Ut obligatio haec legalis
evadat, Deputatio legem hanc perferendam esse demisse existimavit.
Articulus XVII.
inadaequatae hactenus de iis relationes submissae fuerint. Ut obligatio haec legalis
evadat, Deputatio legem hanc perferendam esse demisse existimavit.
Articulus XVII.
inquietorum etiam hominum, qui eos
concitare student, spes impediantur, opportunissimum videtur prohibere, ne hunc in finem
quidpiam e cassa sua dependere possint.
§ 52.
Et ideo commissarius annuas de cassis his rationes inomisse exigat, eas revideat, et cum
difficultatibus, aut reflexionibus suis magistratui pro decisione praesentet.
Motivum.
Et haec via politica jam disposita, sed minus effectuata fuerunt. Forte si in legem
Motivum.
Et haec via politica jam disposita, sed minus effectuata fuerunt. Forte si in legem
abeant, exactius observabuntur.
§ 53.
In assumendis tyronibus testimonium de legitima nativitate non requiratur, pro consequendo
magisterio paradigma non exigatur; denique peregrinandi obligatio ultra annum non
extendatur, salva tamen iis, qui diuturniores peregrinationes sponte suscipere voluerint,
facultate.
opificii tamen gnaro, opificium suum etiam
in civitatibus, sed sine sodalibus exercere.
Motivum.
Hanc provisionem caehae maxime refugient, non tam propter concurrentiam, quam ideo, quia
ordinatio haec eos impediet, ne de pretio artefactorum suorum ita facile condicere possint:
verum et justitia et ratio publici legem hanc perferri omnino exposcit.
§ 56.
Absolute propria alicui opificio fabricata alterius speciei opifici non
elaborandi libertas utriusque speciei opificibus reciproce concedatur; quaenam autem in
specifico sint ejusmodi fabricata? determinare ad potestatem executivam pertinebit.
§ 57.
Si caehae alicujus magistros de pretio artefactorum suorum condixisse compertum fuerit,
magistratus localis limitationem ejusmodi artefactorum continuo instituere teneatur.
Motivum.
Veteri lege sicut victualia ita etiam artefacta opificum comitatus limitabant. Verum
posteriorum temporum adeo non conveniebat, ut in plerisque comitatibus jam
obsoleverit. Nunc cum opificiorum promotio quaeritur, eam renovare prorsus non expedit. Cum
tamen in toto caeharum instituto nihil sit, quod publicum magis flagellare possit, quam
magistrorum de pretio artefactorum suorum condictum, malum autem hoc nec per praecedentium
duorum §-rum dispositionem satis praecaveri possit, censebat Deputatio in casu ejusmodi
limitationem in forma poenae constituendam esse. Cur autem eam non comitatuum sed civitatum
praecedentium
duorum §-rum dispositionem satis praecaveri possit, censebat Deputatio in casu ejusmodi
limitationem in forma poenae constituendam esse. Cur autem eam non comitatuum sed civitatum
magistratibus deferendam esse existimaverit, §-pho 142 , ubi de limitatione
victualium agetur, rationem reddet.
Articulus XVIII.
non comitatuum sed civitatum
magistratibus deferendam esse existimaverit, §-pho 142 , ubi de limitatione
victualium agetur, rationem reddet.
Articulus XVIII.
talia se objicient impedimenta, quae nonnisi lege publica
removeri possint. Et ideo Deputatio planum hoc in comitiis referendum esse demisse
existimavit.
Articulus XIX.
in ditiones suas inferatur, demissae huic
propositioni benigne accesura sit.
Articulus XX.
in unam negotiorum speciem influere posset, tunc
posset in omnes; si autem id fiat, tunc Regnum illud non ipsi immediate
Principi, sed posteriori illi Regno aut provinciae subjiceretur, et nonnisi hoc
mediante a Principe dependeret, quod de Hungaria, praesertim cujus independentia
per postremae etiam Diaetae Articulum 10. agnita est, admitti non potest. Sed
nec secus ullum inter tricesimalia et alia politica aut judicialia negotia discrimen
subversatur. Sicut enim illa Consilio
nullius mercis
portorium nisi hoc audito mutetur: nulla tricesimatoribus seu generalis, seu peculiaris
extradetur instructio, quin Consilium prius audiatur.
Motiva.
Primae ferme, quae de objecto commercii in comitiis 1715. et 1723. perlatae sunt leges;
ac in specie 1723. Articuli 115. 116. 117. 118. 119. et 122. totam hanc curam
non in Cameram, sed in Consilium reclinarunt. Ipsam vectigalis elaborationem, ut in
Elaborato Status
reputetur, debet adminus qua pars adnexa considerari, nullae tricesimae
vigent: ita hae nec inter Transilvaniam et Hungariam instaurari posse videntur.
Articulus XXI.
quae actu in mediterraneis locis defixae sunt, praesertim vero filiales
tricesimae necessariae sint, Consilium mutuis cum Camera Hungarica consiliis discutiat, et
in Diaeta referat.
Motiva.
Priores leges de tricesimis e meditullio Regni ad confinia transferendis
indiscriminatim quidem loquuntur. Has tamen in urbibus commercialibus
conservari, ipsa promovendi commercii ratio exposcit; saepe enim commodius est mercatori,
si merces suae in limitanea statione
antea et in veteri et in nova legislatione ipsae
limitanearum tricesimarum stationes in Diaeta defixae fuerint; nempe 1498.
Articulo 34. et 1715. Articulo 91; quas tamen Deputatio arbitrio Camerae relinquendas esse
existimavit. De mediterraneis longum foret omnes veteres leges recitare,
sufficiat duos jam post stabilitam haereditariam successionem conditos Articulos provocare,
nempe 1715. Articulum 15. et 1723. Articulum 13. priori lege omnes mediterraneae Tricesimae
plane
sublata; Budensis interimaliter tantum
stabilita: quae tamen postea per Articulum 18. 1765. pariter abrogata est.
Articulus XXII.
e Diaeta, consiliariorum item Consilii et Camerae proximius elaboretur.
Motiva.
Necessitatem novi vectigalis satis evincunt ea, quae in
haec ad specificas merces applicandi, laboremque suum benignae ratificationi
immediate substernendi concernentibus dicasteriis porro etiam relicta.
Articulus XXIII.
et ipsa denique
legislationis commembra minori compendio inspicere poterunt, an elaborandum novum vectigal
stabiliendis principiis reipsa accomodatum sit.
Articulus XXIV.
aequilibrium
constituatur; aequilibrium vero hoc, quod secus stabiliri non possit, nisi in omnibus, in
quibus commerciale Hungariae interesse cum Provinciis Germanicis in collisionem venit,
casibus vectigal in harum favorem dirigatur, idque duabus de causis; primum quod Hungaria
adeo fertilis sit, ut non obstante fabricarum defectu et oneroso sibi moderno vectigali,
notabile tamen activum commercium quotannis habeat, uti id tricesimales
tabellae remonstrant; adeoque quodsi favorabile insuper
Germanicae vero activae
rubricae in artefactis consistant; jam vero neminem latet quod superfluitatem
productorum naturae crescens in dies populatio diminuat;
artefacta autem provehat potius. Si proinde de nimio alterutrius horum
objectorum incremento metus subversari potest, justior est ille, ne multiplicata sensim,
favore moderni vectigalis, Germanica artefacta actuale Hungaricum activum cum
detrimento ipsarum Germanicarum Provinciarum diminuant, quam
nitidius vestiantur, melioribus vescantur alimentis.
Neque opponere juvat quod omnia haec non major circulantis pecuniae massa,
circulationisque celeritas, sed industria illorum incolarum
producat. Industria enim (si non de particularibus aliquot individuis, sed de integro
populo sermo sit) adeo relativa est ad massam circulantis pecuniae circulationisque
celeritatem, ut hae se mutuo producant, et sicut sine hac nulla industria existere potest:
ita haec vicissim illam adaugeat; et ideo
alimentis.
Neque opponere juvat quod omnia haec non major circulantis pecuniae massa,
circulationisque celeritas, sed industria illorum incolarum
producat. Industria enim (si non de particularibus aliquot individuis, sed de integro
populo sermo sit) adeo relativa est ad massam circulantis pecuniae circulationisque
celeritatem, ut hae se mutuo producant, et sicut sine hac nulla industria existere potest:
ita haec vicissim illam adaugeat; et ideo dum unum populum alio industriosiorem
et Germanicis
Provinciis noxios vectigalis favores sollicitavit; id unum semper flagitavit, ut aequo cum
illis jure in hac linea habeatur; si Hungaria Germanicarum Provinciarum a dicasteriis suis
independentiam diserte semper recognovit, quo jure illarum dicasteria de vectigali adeoque
de commercio Hungarico possunt arbitrari?
Atque haec sunt motiva, haec momenta, cur Deputatio haec a systemate moderni vectigalis,
quod commercium Hungaricum, ut jam supra ostensum est, Germanico ex integro
noxios vectigalis favores sollicitavit; id unum semper flagitavit, ut aequo cum
illis jure in hac linea habeatur; si Hungaria Germanicarum Provinciarum a dicasteriis suis
independentiam diserte semper recognovit, quo jure illarum dicasteria de vectigali adeoque
de commercio Hungarico possunt arbitrari?
Atque haec sunt motiva, haec momenta, cur Deputatio haec a systemate moderni vectigalis,
quod commercium Hungaricum, ut jam supra ostensum est, Germanico ex integro
subordinatum reddit, non modo recesserit,
partis conciliari, sublataque, quae nunc viget, totali commercii
Hungarici ad Germanicum subordinatione justum demum, et utrique parti
proficuum aequilibrium stabiliri possit? Haec universim
de ipso vectigalis systemate; superest, ut peculiaris de singulo
proposito principio ratio reddatur.
Itaque in ordine ad praesentem §-phum ostendimus in Elaborato status actualis §-pho
54. quod jam sub Augusta Maria Theresia aliquae
Hungarici ad Germanicum subordinatione justum demum, et utrique parti
proficuum aequilibrium stabiliri possit? Haec universim
de ipso vectigalis systemate; superest, ut peculiaris de singulo
proposito principio ratio reddatur.
Itaque in ordine ad praesentem §-phum ostendimus in Elaborato status actualis §-pho
54. quod jam sub Augusta Maria Theresia aliquae exoticae merces extra
quaestum positae, idest
fuerint,
facile apparebit; prohibitiones enim hae id effecerunt, ut Hungari deteriora artefacta
Germanica, si non altiori, eodem certe, quo longe perfectiora extranea habere possent,
pretio persolvere cogantur. Deinde exteri post prohibitiones has tanto ferme minus de
Hungaricis productis evehunt, quantum antea de mercibus suis invehebant. Itaque sicut
naturalis qui inter Hungariam et Germanicas Provincias tamquam unius ejusdemque Monarchiae
membra intercedit nexus omnino deposcit, ut legislatio Hungarica prohibitionem hanc
hae id effecerunt, ut Hungari deteriora artefacta
Germanica, si non altiori, eodem certe, quo longe perfectiora extranea habere possent,
pretio persolvere cogantur. Deinde exteri post prohibitiones has tanto ferme minus de
Hungaricis productis evehunt, quantum antea de mercibus suis invehebant. Itaque sicut
naturalis qui inter Hungariam et Germanicas Provincias tamquam unius ejusdemque Monarchiae
membra intercedit nexus omnino deposcit, ut legislatio Hungarica prohibitionem hanc
canoniset quoad eas mercium species, quas
pro privato dumtaxat
suo usu, erga passuales Consilii Locumtenentialis et dependendum 60 pro 100
portorium, inducere potest.
Motivum.
Legislatio cursum quaestus tantum regulare, naturalem vero civium de rebus suis libere
disponendi adeoque merces etiam quaslibet sibi procurandi facultatem nonnisi tunc
restringere potest, quando id salus publici absolute deposcit, v. gr. si
tempore famis et belli frumentum evehi, aut rebus turbatis, bellicos apparatus
Motiva.
§ 67. Projecti hujus aequalitatem portorii quoad merces indifferentes, id
est, circa quas nulla peculiaris reflexio subversatur, proposuimus. Hic et in subsequis
§§-phis sermo erit de talibus articulis respectu quorum a generali concernentis portorii
quotta propter subversantes particulares considerationes recedi debet. Si Hungaria proprium
sibi tantum Principem haberet, sat foret constituere ut prout aliqui exotici articuli seu
pro consumtione
prohibeatur,
aut 50 pro 100 portorio aggravetur.
Motiva.
Adjacens immediate confinio Carolostadiensi Croaticum Provinciale nullum ferme habet vini
sui, cujus copia laborat, distracionis canalem: et tamen ad idem confinium de vino
Veneto-Dalmatico pro sexaginta amplius millibus quotannis infertur, quin
titulo aliorum articulorum vel quinque millia vicissim e Statu Veneto refluant. Exstans
eotum Consilium Croaticum de avertendo hoc totius Monarchiae damno diuturnam cum
laborat, distracionis canalem: et tamen ad idem confinium de vino
Veneto-Dalmatico pro sexaginta amplius millibus quotannis infertur, quin
titulo aliorum articulorum vel quinque millia vicissim e Statu Veneto refluant. Exstans
eotum Consilium Croaticum de avertendo hoc totius Monarchiae damno diuturnam cum
praefectura confinii hujus habuit concertationem: res tamen in eo demum adhaesit, quod
propter sumtus transportus vinum Croaticum confiniis nimis alto pretio
veniret. Verum non exstabat tunc adhuc via
ex
identitate rationis omnium etiam reliquorum commoditatis articulorum, quos ab exotico
leviori pretio habere possunt, inductio iisdem concedi deberet.
Articulus XXV.
non abrogatur. Ne tamen ipsa ejus
exmissio effectum hunc producat, principium hoc diserta lege renovandum videbatur.
Articulus XXVI.
In ejusmodi casibus quod reciprocum locum
habere et possit, et debeat, quisque facile agnoscet.
Articulus XXVII.
subjectae sint. Ipsa proinde
reciproci ratio, quam in summa aequitate fundari superius jam satis
ostendimus, exigit ut lex haec perferatur.
Articulus XXVIII.
ex adaucto ejusmodi portorio majus capiat
emolumentum.
Omnia haec principia in Germanico vectigali rite observata sunt; nihil proinde obstat,
quominus eadem transitualia portoria in Hungarico etiam vectigali adoptentur.
Principia tamen haec de illo tantum transitu tenere videntur, quando merces ex una
exotica regione in aliam per Hungariam transferuntur et vicissim; si enim de illo transitu
agatur, quando merces exoticae per Hungariam in Germanicas Provincias vel
vicissim pro consumtione
sunt; nihil proinde obstat,
quominus eadem transitualia portoria in Hungarico etiam vectigali adoptentur.
Principia tamen haec de illo tantum transitu tenere videntur, quando merces ex una
exotica regione in aliam per Hungariam transferuntur et vicissim; si enim de illo transitu
agatur, quando merces exoticae per Hungariam in Germanicas Provincias vel
vicissim pro consumtione transponuntur, rationibus Monarchiae magis conducere videtur, si
nullum inter haec duo ejus membra portorium transituale constituatur.
reciproci ratio exiget, ut
vicissim artefacta Germanica, dum per Hungariam in Turcicas Provincias evehuntur, eidem
transituali portorio subjiciantur.
Articulus XXIX.
Germani tantum quaestores audiebantur, quibus omnium in Hungaria
currentium mercium pretia constare non poterant, aut si constabant, poterant hi cupidine
proprii lucri sinistras suppeditare informationes. Interest proinde ut, dum
de aestimatione mercium pro novo vectigali Hungarico agetur, quaestores Hungari audiantur.
Et cum hi quoque quoad aliquos articulos partialitatis studio abripi possint, justa vero
portorii proportio ab aestimatione mercis plurimum dependeat, interest ut ipsa aestimatio
enim haec palam constet, facilius et detegentur et
corrigentur errores, si qui fortasse quoad aliquos articulos irrepserint.
§ 91.
Postquam conformandum praemissis principiis vectigal Hungaricum editum fuerit, de novo
iterum edendo nonnnisi tunc consilium suscipiatur, si substantialis in commercii cursu
mutatio intercedat. Quodsi vero circa aliquos tantum articulos mutationem portorii fieri,
circumstantia commercii exposcere videatur, Consilium Locumtenentiale ea de re
fuerit, de novo
iterum edendo nonnnisi tunc consilium suscipiatur, si substantialis in commercii cursu
mutatio intercedat. Quodsi vero circa aliquos tantum articulos mutationem portorii fieri,
circumstantia commercii exposcere videatur, Consilium Locumtenentiale ea de re praevie
sufficienter audiatur. Camera vero nullam vectigalis mutationem per officia tricesimalia
antea publicare possit, quam per intimatum Consilii edoceatur se publicationem hanc per
jurisdictiones instituendam decrevisse.
nullam vectigalis mutationem per officia tricesimalia
antea publicare possit, quam per intimatum Consilii edoceatur se publicationem hanc per
jurisdictiones instituendam decrevisse.
Motiva.
Commercii cursus varias de tempore in tempus subire solet revolutiones; si mutatio aliqua
in substantialibus intercedat, totum vectigal de novo coordinari, si unum tantum aliumve
articulum particulariter respiciat, horum portoria circumstantiis temporis attemperari
debent. Substantialis in cursu
se publicationem hanc per
jurisdictiones instituendam decrevisse.
Motiva.
Commercii cursus varias de tempore in tempus subire solet revolutiones; si mutatio aliqua
in substantialibus intercedat, totum vectigal de novo coordinari, si unum tantum aliumve
articulum particulariter respiciat, horum portoria circumstantiis temporis attemperari
debent. Substantialis in cursu commercii mutatio raro intercedere solet, et tamen a 1775.
usque 1788-um, adeoque intra 13 annos, tria nova
ut per
has ipsa vectigalis substantia fuerit alterata, adeoque novum iterum vectigal edi debuerit,
id quod ordinata dirigendi commercii ratio certe non exposcit; continuae enim ejusmodi
mutationes debent mercatorum speculationes perturbare, cum illi hac ratione certum de quotta
portorii calculum ducere non possint. Expedit itaque ut nec vectigal novum, nisi
intercedente in substantialibus quoad cursum commercii mutatione, edatur, nec
particularium articulorum portoria, nisi subversante reali commercii Hungarici
et nullum ferme realem in cursu commercii effectum producunt; quodsi vero
notabilis portorii mutatio decernatur, neque tamen sufficiens, quo ordinatio haec obligare
debeat, terminus praefiniatur, id jam complures mercatores, qui sub confidentia prioris
portorii de notabili talis mercis quantitate contractus iniverunt, non tantum affligere,
sed plane prosternere potest. Itaque hac in re, notabilis portorii mutatio cum
prohibitione eandem plane subit considerationem, adeoque sicut relate ad
parti favores, in alio per aequipollentes favores mutuo compensentur.
Motiva.
Ut constitutionalis Regni Hungariae independentia salva maneat, nullum
superest medium, quam aut perfectum reciprocum, aut mutuus de aequabili
commercii aequilibrio tractatus, ad quem jam Carolus VI. in Articulo
119. 1715 , Maria vero Theresia in Articulo 27. 1741. provocarunt.
Si legislatio Hungarica viam reciproci inire debuerit, a
utrumque a
proportione validum efficiatur, majores in complexu vires acquirat.
Articulus XXX.
et
collaterales dividuntur. Capitales Hungarici commercii ductus,
utpote Vienna, et respective Posonio ad littorale, nec non in Transilvaniam; item e
littorali ad limites Galliciae, alioquin una capitalem postae cursum efficiunt; adeoque de
his vix dubitari potest, quod prae militaribus viis, utpote quae transennis
et transportando bellico commeatui per intervalla tantum deserviunt, perfici et conservari
debeant.
Dantur tamen adjacentes Germanicis Provinciis comitatus,
possunt, veluti an emanaturum
inde beneficium necessarias in ejusmodi labores impensas compensaturum sit? Qua viam
ejusmodi ducere expediat? et similia. Haec decidere utique ad executivam
pertinet potestatem; haec autem, ut id praestet, circumstantialem de singula ejusmodi via
informationem capere debet. Norma etiam constructionis viarum non eadem ubique esse potest,
adeoque ad potestatem executivam pertinet hanc etiam auditis localibus jurisdictionibus
determinare. Caeterum omnia quidem haec ad usque etiam eodem
ejus moderna tariffa in favorem commercii tantisper diminuatur, e proventu
tamen suo facile possit sustineri. Tibiscanus ad Szolnok, Muranus
et Dravanus pons jam alioquin sub administratione Camerali constituuntur;
agitur itaque de Savano tantum et Colapiano, quos Civitates
Zagrabiensis et Carlostadiensis haud diu amplius sustinere poterunt, et si quem fortasse
adhuc alium in fluviis his pontem commercii cursus successive requirat. Verum donec horum
seu sumtuosior
fluviis his pontem commercii cursus successive requirat. Verum donec horum
seu sumtuosior reparatio, seu etiam nova constructio necessaria sit, fundus etiam publicus
ad talem consistentiam ponendus speratur, ut onus hoc facile supportare possit; interest
autem, ut hac de re interea etiam lege provideatur.
Articulus XXXI.
ponendus speratur, ut onus hoc facile supportare possit; interest
autem, ut hac de re interea etiam lege provideatur.
Articulus XXXI.
teloniatus pontes, accessum item et
recessum reparare teneatur, quin vel spatium, quod sub categoriam
accessus et recessus cadere debeat, per orgias
determinaverit. Et ideo variae hac de re quaestiones, et frequentes inter jurisdictiones
publicas et teloniorum possessores differentiae, ut in jam provocato Elaborato et
§-pho ostendimus, suboriuntur. Sed et secus provisio haec non praebet justam inter
ipsa teloniata dominia proportionis
majus etiam aut minus lignorum
et materialium locale pretium inducit. Interest itaque ut onus telonii certae potius
proventus quantitati quam fortuito localis situationis casui commensuretur. Fiet hac
ratione ut et quotta oneris determinata evadat, sicque omnes ea de re quaestiones inter
comitatus et teloniata dominia praescindantur, et justa inter ipsos teloniorum possessores
proportio inducatur: ad eruendum justum proventuum diametrum deberent quidem teloniati
sexennales rationes exhibere; verum cum in casu investigationis
titulo lucri proprietario assignari
debeat definire ad legislationem pertinebit.
§ 104.
Eadem occasione proprietarios ad telonia zelo boni publici sponte cedenda disponere
conentur. De qualicunque tamen succesu comitatus adaequatas Consilio Locumtenentiali
relationes praestent; istud vero iis combinatis planum efformet super eo: quibus in locis?
et cum quali tariffa? in casum reperiendi pro redimendis in capitalibus adminus ductibus
et insuper telonia sola ferme
persolvere debet, successive sufferatur, adeoque legislatio omnem ad assequendum hunc
scopum sollicitudinem impendere debet.
Articulus XXXII.
enasciturum etiam exinde damnum refundet, quod si praestare non
posset, proportionata etiam corporali poena per localem jurisdictionem afficiatur.
Motiva.
Frustra viae instaurantur, nisi una de ordinato vecturarum cursu commercio prospiciatur.
Id quia uno ictu perfici non potest, interest ut interea idoneae modernae vecturisationi
regulae praescribantur. Haec cum simplici adhuc casu regatur, evenit quandoque ut vector,
qui vires equorum suorum tantum ad
regulae praescribantur. Haec cum simplici adhuc casu regatur, evenit quandoque ut vector,
qui vires equorum suorum tantum ad casum pulchri temporis calculavit, si eum mala tempestas
deprehendat, merces in primo proximo diversorio aut alio loco deponat, quin vel minimam de
substituendo sibi alio vectore curam suscipiat. Constat autem quantum saepe detrimenti
mercatori vel id adferre possit, si merces suae ad stipulatum tempus non advehantur.
Proinde cum vectores excessum hunc sub ea plerumque confidentia committant, quod praeter
quam usque merces promovere potuerit, judici detegere et merces in
assignando per hunc loco deponere debebit. Judex vero tenetur commodissimum hunc in finem
locum sub onere resarciendi, si quod e neglectu officii hujus oriturum est, damni,
assignare, una et proprietarium de incidenti hoc ocyus edocere.
Motiva.
Insinuatio impedimenti apud judicem eo etiam fine necessaria est, ut si forte de
validitate impedimenti quaestio oriatur, haec testimonio judicis facilius dilucidari
possit; potest autem
locum sub onere resarciendi, si quod e neglectu officii hujus oriturum est, damni,
assignare, una et proprietarium de incidenti hoc ocyus edocere.
Motiva.
Insinuatio impedimenti apud judicem eo etiam fine necessaria est, ut si forte de
validitate impedimenti quaestio oriatur, haec testimonio judicis facilius dilucidari
possit; potest autem judex ad assignandum commodum depositorium vel ideo obligari, quia et
hujus census, et fatigia sua, ut mox dicemus, eidem persolventur; si autem impositae per
depositorium vel ideo obligari, quia et
hujus census, et fatigia sua, ut mox dicemus, eidem persolventur; si autem impositae per
legem obligationi huic non satisfaciat, justum est ut compensatione damni teneatur.
Interest etiam ut judex ad edocendum ocyus de hoc incidenti proprietarium obligetur, quia
quo citius hic de mercibus suis disponere potuerit, eo minus in illis damnum emerget.
Potest autem judex pagensis, etiamsi scripturae ignarus, id seu medio notarii pagensis, seu
vicinioris alicujus magistratualis personae
fatigia sua, ut mox dicemus, eidem persolventur; si autem impositae per
legem obligationi huic non satisfaciat, justum est ut compensatione damni teneatur.
Interest etiam ut judex ad edocendum ocyus de hoc incidenti proprietarium obligetur, quia
quo citius hic de mercibus suis disponere potuerit, eo minus in illis damnum emerget.
Potest autem judex pagensis, etiamsi scripturae ignarus, id seu medio notarii pagensis, seu
vicinioris alicujus magistratualis personae facile praestare.
scripturae ignarus, id seu medio notarii pagensis, seu
vicinioris alicujus magistratualis personae facile praestare.
§ 108.
Proprietarius accepta hac insinuatione de mercibus suis ocyus disponet, secus damnum, quod
post tempus, a quo de iis disponere potuisset, emerget, sibi imputandum habebit, fatigium
etiam judicis, censum depositorii, et alias, si quae enatae sunt, expensas, mutua
conventione determinandas persolvet; an tamen
alicujus magistratualis personae facile praestare.
§ 108.
Proprietarius accepta hac insinuatione de mercibus suis ocyus disponet, secus damnum, quod
post tempus, a quo de iis disponere potuisset, emerget, sibi imputandum habebit, fatigium
etiam judicis, censum depositorii, et alias, si quae enatae sunt, expensas, mutua
conventione determinandas persolvet; an tamen quoad has regressum ad vectorem habere possit,
per competentem judicem
sibi imputandum habebit, fatigium
etiam judicis, censum depositorii, et alias, si quae enatae sunt, expensas, mutua
conventione determinandas persolvet; an tamen quoad has regressum ad vectorem habere possit,
per competentem judicem determinabitur. Quodsi vero partes de expensis transigere non
possent, has localis jurisdictio limitabit.
Motiva.
Potest evenire ut seu incurius, seu in praestanda sibi per vectorem, aut judicem pagensem
indemnitate confidens proprietarius de mercibus suis
Quodsi vero partes de expensis transigere non
possent, has localis jurisdictio limitabit.
Motiva.
Potest evenire ut seu incurius, seu in praestanda sibi per vectorem, aut judicem pagensem
indemnitate confidens proprietarius de mercibus suis tardius, ac potuisset, disponat. In
hoc certe casu damnum omne, quod ab eo inde tempore, quo de illis disponere potuisset,
emerget, illum manere debet.
In casu quo vector sufficientem non deductarum ad stipulatum terminum mercium causam non
Motiva.
Potest evenire ut seu incurius, seu in praestanda sibi per vectorem, aut judicem pagensem
indemnitate confidens proprietarius de mercibus suis tardius, ac potuisset, disponat. In
hoc certe casu damnum omne, quod ab eo inde tempore, quo de illis disponere potuisset,
emerget, illum manere debet.
In casu quo vector sufficientem non deductarum ad stipulatum terminum mercium causam non
assignet, quod has quoque expensas portare debeat, jam supra statutum est. Verum etiamsi
sufficientem
et vectores differentiae quo
citius superentur, nimirum ne seu unus, seu alter longum in his discutiendis tempus perdere
debeat. Questiones autem circa id: an allegatum per vectorem impedimentum seu reale, seu
sufficiens sit? uti et de eo: an merces seu in promotione, seu in depositionis loco
deterioratae sint? et si ita: in quo valore? in stationibus a loco ordinariorum fororum
remotis plerumque exoriri, et in facie loci promptissime decidi possunt. Has ergo per
localem jurisdictionem
novi, coram ordinariis foris salva relinquatur. Decisa enim semel
summarie lite ulterior praetensio e mercantili in civilis
objecti naturam transiise videbitur.
Et haec est ratio cur e converso exorituras de enato propter non advectas ad praefixum
tempus merces damno non ad locales jurisdictiones et summariam discussionem, sed ad
ordinariam juris viam relegandas esse Deputatio existimavit. Quaestiones enim hae tantis
circumstantiis implicari possunt ut praetensiones
tota haec provisio ad eos tantum commerciales ductus pertinere potest, ubi
vecturae ad longiores distantias conduci solent, v.gr. Pestino Canisam, inde
vero Pettovium. Viae Carolinae distincta est hoc in genere ratio; in hac enim
vecturae de statione ad stationem plerumque conducuntur, adeoque quaestiones etiam inter
mercatores et vectores de statione ad stationem exoriri solent. Circa modum has decidendi
varius quidem hactenus usus viguit, fluctuatque in praesens etiam hoc objectum. Cum tamen
conduci solent, v.gr. Pestino Canisam, inde
vero Pettovium. Viae Carolinae distincta est hoc in genere ratio; in hac enim
vecturae de statione ad stationem plerumque conducuntur, adeoque quaestiones etiam inter
mercatores et vectores de statione ad stationem exoriri solent. Circa modum has decidendi
varius quidem hactenus usus viguit, fluctuatque in praesens etiam hoc objectum. Cum tamen
Flumine et Buccari tribunalia mercantilia jam subsistant,
illiusque etiam
superare non ad legislationis, sed ad administrationis publicae partes pertinebit.
Articulus XXXIII.
status actualis
§-pho 55. obstacula, importatione vero exotica per
portus Hungaricos per portoriorum gravitatem, ut ibidem §§-phis 54.
55. et 56. ostendimus, intercepta, superfluum erat eotum de
navigatione Hungarica cogitare. Nunc maxima eductionis impedimentorum parte
per repurgatos navigabiles Fluvios, per instauratas solidas vias et provectam per
populationis incrementum in via Carolina vecturisationem jam remota: directa vero
Interea
tamen potest talis circumstantia se evolvere ut qualecunque portorium evectionem ejus notabiliter minuere possit. Et tali casu generale hoc legis principium
circumstantiis temporis accomodari debet.
Alia ratio est de vino, cujus copia Hungaria perinde laborat. Huic enim via
per Littorale necdum est reserata. Itaque hujus exemtionem ad exteras etiam
naves extendere expedit. Quodsi tamen seu industria mercatorum, seu aliqua commercii
vicissitudo huic quoque
est reserata. Itaque hujus exemtionem ad exteras etiam
naves extendere expedit. Quodsi tamen seu industria mercatorum, seu aliqua commercii
vicissitudo huic quoque producto certum per Littorale exitum aperiat, possunt hujus etiam
intuitu eadem, quae de frumento, principia observari.
Tabaca a proportione pretii sui minus quidem voluminosum articulum efficit;
cum tamen gravem cum Americana concurrentiam sustinere debeat, interest ut
hujus quoque eductio
tricesimali manipulationi non subsunt; et saepe idem
mercator ejusdem speciei merces et e domestica et ab extranea navi sibi comparare solet.
Quomodo ergo has limitaneus tricesimator distinguet, dum eaedem postea mixtim
Regno inducuntur? Idem est de exportatione. Domesticae enim merces, antequam libero portui
inferantur, admensum sibi portorium dependere debent; tunc autem necdum constare potest,
an, et quae earum pars domestica? quae extera navi evehenda sit?
Verum quoad inductionem.
legitimare poterit,
quod ipsae hae merces domestica navi educendae sint.
Nec portorii tricesimalis diminutio aliquem instituto huic obicem ponere potest; donec
enim domesticis navibus exigua mercium quantitas in- et educetur, exiguum etiam erit quod
de proventu decedet; id autem per augendam a proportione circulantis pecuniae quantitatem
satis compensabitur. Quodsi vero in- et eductio per domesticas naves
notabilior efficiatur, id ipsum florentis jam nationalis navigationis argumentum
ultro renunciare; utprimum enim illa id constituerit, ab omnibus indubie maritimis
potentiis statim reciprocum accipiet, sicque nec illa cum alterius populi
mercibus ullum oeconomiae commercium exercere poterit. Ac Hungaria quidem de
nullo adhuc maritimo oeconomiae commercio cogitare potest; cum tamen nationalis ejus
navigatio adhuc in herba versetur, medium hoc eidem necdum convenire potest.
Articulus XXXIV.
nullo adhuc maritimo oeconomiae commercio cogitare potest; cum tamen nationalis ejus
navigatio adhuc in herba versetur, medium hoc eidem necdum convenire potest.
Articulus XXXIV.
invaluit, ut juvenes
absoluta studiorum horum theoria pro praxi ad Departamentum
Hydraulicum transire soleant, individua ejusmodi jam haud difficulter haberi possunt;
superest tantum ut diserta lege constituatur, ne ullus, nisi necessariis de utroque hoc
objecto testimonialibus provisus, per jurisdictiones ad officium geometrae assumi possit.
Pro Hydraulico Departamento hactenus director cum duobus adjunctis suffecit; ubi labores
increverint, posteriorum numerus iis admensurari debebit,
revisiones hae
multum momenti adferrent. Si enim dirigens omnium localium,
Departamentum vero Hydraulicum ipsorum dirigentium opera
reviderit, Consilium, apud quod omnia haec concentrabuntur, majorem atque nunc de
capacitate singuli individui notitiam habebit, adeoque in casibus promotionum eo tutiores
depromere poterit opiniones.
Si generale aliquod planum elaborandum fuit, hactenus promiscue tantum ad Departamentum
Hydraulicum relegabatur. Ut tamen et res
notitiam habebit, adeoque in casibus promotionum eo tutiores
depromere poterit opiniones.
Si generale aliquod planum elaborandum fuit, hactenus promiscue tantum ad Departamentum
Hydraulicum relegabatur. Ut tamen et res ipsa magis enucleetur, et Consilium de ipsorum
etiam adjunctorum capacitate existimare possit, interest, ut illud semper per
adjunctum aliquem elaboretur, per directorem vero tantum revideatur. Verum quidem est, quod
hac ratione generalia plana, licet plerumque momentosiora, unicam tantum
non obstante cujuscunque contradictione, in effectum
deducatur.
Motiva.
Duplici ex causa suscipiendo cuipiam publico labori aliquis reclamare potest: primum si
id per fundos suos cum eorum jactura procedere deberet, et de hoc immediate sequenti
§-pho providebitur.
Deinde si opus tale per fundos suos non procedat quidem, illud tamen praejudiciosum
fundis suis effectum producturum credat: veluti si per erigendos in adversa ripa
aggeres aut
praejudicium verget, quam
periculum graves saepe sumtus perdendi; si proprietarius facultatem ponendi operis a prima
instantia sibi minus juste negatam existimabit, poterit remedium jam stabilitae duplicis
revisionis experiri.
Quod molas attinet: de his, si navigationi obstent, tollendis exstat alioquin
Articuli 14. 1751. dispositio: rarus tamen est casus ut harum erectio etiam in
navigabilibus fluviis debeat impediri. Idoneus tantum situs exquiri debet, ubi citra
periculum navigationis consistere
per annuas, ea, quae in Marusio jam stabilita est, norma
suscipiendas investigationes easdem in assignatis jam locis conservari procurent.
Articulus XXXV.
plerumque voluminosa sunt, pretium sumtuum
admodum minuet, atque notabile provehendo commercio vehiculum praebebit. Verum usus
ejusmodi navium alia via vix unquam inducetur, quam si administratio publica et primum
earum modulum omnium oculis objiciat, et de capacibus eas regendi nautis provideat; si
publicae ejusmodi naves devehendis mercibus privatorum locentur, fundus publicus interea,
donec eas privato fortasse alicui vendere intersit, suum adminus interusurium certe
habebit.
Ut exemplum hoc in
quidem Augusta Maria Theresia, ut provocato loco ostendimus, et duas ejusmodi
Rhoenanas naves construi curaverat, et 100 aureorum proemium illi, qui similem exstruxerit,
decreverat; quin haec ullum privatum ad suscipiendum hoc opus permoverint. Verum nulla
eotum de tentaturo opus hoc privato idoneis etiam nautis providendo dispositio facta fuit,
id autem solum omnem suscipiendi periculi hujus animum cuique privato
adimere potuit. Deinde multa adhuc eotum commercium Hungaricum impediebant, quae postea
Interest itaque ut Consilium opus hoc in Comitiis referat, quo illud, postquam revisum
fuerit, in legem referri possit.
Articulus XXXVI.
procurare ut omnes navigabiles Regni fluvii, uti et vastiora stagna, ad eandem
scalam libellentur, et juxta uniformia operaturis geometris praescribenda hydraulicarum
observationum puncta in mappas referantur.
Motiva.
Hactenus de corrigendo jam in uno, jam in alio loco fluvii alicujus cursu, de ducendo jam
hac, jam illac communicationis canali, de emittenda e vastiori aliquo stagno jam hic, jam
alibi aqua, per partes tantum agebatur. Et ideo frequenter evenit ut aut suscepti labores
nullum
ad eandem
scalam libellentur, et juxta uniformia operaturis geometris praescribenda hydraulicarum
observationum puncta in mappas referantur.
Motiva.
Hactenus de corrigendo jam in uno, jam in alio loco fluvii alicujus cursu, de ducendo jam
hac, jam illac communicationis canali, de emittenda e vastiori aliquo stagno jam hic, jam
alibi aqua, per partes tantum agebatur. Et ideo frequenter evenit ut aut suscepti labores
nullum ideo successum habuerint, quia alter, qui hunc praecedere
geometris praescribenda hydraulicarum
observationum puncta in mappas referantur.
Motiva.
Hactenus de corrigendo jam in uno, jam in alio loco fluvii alicujus cursu, de ducendo jam
hac, jam illac communicationis canali, de emittenda e vastiori aliquo stagno jam hic, jam
alibi aqua, per partes tantum agebatur. Et ideo frequenter evenit ut aut suscepti labores
nullum ideo successum habuerint, quia alter, qui hunc praecedere debuisset, intermissus
est, aut si quis etiam labor successit,
successum habuerint, quia alter, qui hunc praecedere debuisset, intermissus
est, aut si quis etiam labor successit, ut ille loco quidem tali, ubi peractus est, aliqud
emolumenti, aliis vero longe majus detrimentum attulerit. Tempus itaque esse Deputatio
existimavit ut de generali plano, quod omnes necessarios hydraulicos labores systematice
exhauriat, cura suscipiatur. Huic autem quod libellatio ad eandem scalam et uniformes quoad
objecta hydraulica observationes praemitti, adeoque cum unus totum hunc laborem perficere
non possit,
laborem perficere
non possit, quod operantes geometrae et uniformem instructionem et eandem directionem
habere debeant, satis constat.
Ostendimus in Elaborato status actualis a §-pho 71. usque 78. quod nullus
ferme sit navigabilis fluvius de cujus regulatione, nullum vastius stagnum de cujus
exsiccatione partiales mappae et plana in Arhivo Consilii non extent, et quod
complurium etiam communicationis canalium projecta ibidem praesto sint. Verum nullum ex his
elaboratis ad generale
operantes geometrae et uniformem instructionem et eandem directionem
habere debeant, satis constat.
Ostendimus in Elaborato status actualis a §-pho 71. usque 78. quod nullus
ferme sit navigabilis fluvius de cujus regulatione, nullum vastius stagnum de cujus
exsiccatione partiales mappae et plana in Arhivo Consilii non extent, et quod
complurium etiam communicationis canalium projecta ibidem praesto sint. Verum nullum ex his
elaboratis ad generale navigationis planum dirigebatur; omnis operans aut
geometris uniformis instructio extradita; districtualibus
geometris immediata, departamento vero hydraulico superior
directio concredita; ipsa denique norma, qua locales geometrae interventuras nefors in his
fluviis mutationes de tempore in tempus referre possint, praescripta fuerit.
Ad consummationem mappae hujus forte non multum amplius desideratur; hoc vero absoluto,
aliorum collateralium fluviorum systematica mappatio haud magnum tempus requiret; hi enim
abbatem Walcher et modernum Departamenti directorem Heppe, viros
in arte hydraulica adeo peritos, elaborata est, ut in ea tuto conquiesci possit. Accedit
quod notabilis laboris hujus pars juxta eandem mappam jam peracta sit, adeoque hanc potius
consummare, quam iterum de novo ordiri intersit. Deputatos etiam ante terminatam mappationem legere propter interea facile evenibiles cum denominandis
individuis mutationes praematurum videtur. Caeterum diximus quidem elaborata hactenus plana
ad summum pro inviatione aliqua
convertantur. Tali in casu justum certe non est ut aliquot
tantum privati, quorum tenuta labori tali fortuito adjacent, e sumtibus et laboratoribus
totius publici fructum ferant. Possunt itaque necessarii in tale opus sumtus ab iis jure
requiri. Ut tamen libera de rebus suis disponendi facultas salva maneat, ad eos, si nolint,
praestandos cogi non possunt. Opus tamen tale ex ipsa justitiae naturalis ratione, invito
etiam proprietario, sumtibus publicis ita perfici potest ut publicum factas in illud
expensas ex
§-phi hujus clausulis eadem motiva militant, quae ad immediate praecedentem jam allata
sunt.
§ 133.
Si occasione exsiccationis paludum seu per publicum, seu etiam per privatos suscipiendae,
quaestio de metis exoriatur, hanc Vice-Comes summarie revidebit, et nisi aliqua
partium evidentes probas adferat, controversam plagam bifariabit. Salva parti non contentae
in forma novi solenni juris via.
Motiva.
si etiam illum in hac
triumphare contingat, interea nonnisi infructuosi alioquin fundi possesorio cariturus sit.
Articulus XXXVII.
pecunias, seu etiam per concedendam primam sustineantur.
Motiva.
Legislatio commercium haud secus promovere potest, quam si impedimenta,
quae eidem obstant, removeat, et idonea eidem adminicula subministret. De
extrinsecis ejus impedimentis, quae in oeconomiae publicae,
opificiorum, manufacturarum, viarum,
navigationis, et vectigalis defectibus consistunt, removendis,
subsistunt; si vero in Hungaria tollantur, opifices Hungari necessariis sodalibus
destituerentur. Ratio haec quoad mercatores non subversatur, adeoque horum
caehas impedire ratio publici exigit; possent enim hi quoque per occasionem caehalis
instituti de pretio mercium condicere, id quod publicum magis adhuc gravaret, quam opificum
condictum.
Caeterum formalis quidem mercatorum caeha vix alicubi extat. Hi enim infra dignitatem
suam esse reputant ea in re opificibus exaequari. Alicubi tamen mercatores sub
qui deinde publicum pro arbitrio tractare
possint. Ubi tamen si res practice consideretur, majores mercatores suapte et absque ullo
legis praesidio illis praevalere possunt. Certum enim est quod quaestor, qui magnam
alicujus articuli quantitatem habet, illum ipsa hac de causa leviori dare possit, quam
alter, cui nonnisi exigua ejus copia suppetit; quia ille etiamsi in singulo
frusto parum lucretur, in toto tamen notabile lucrum percipit. Hic e contra,
nisi in paucis, quae habet, frustis multum lucretur,
juris quaestus non in
omnibus civitatibus usu venerit, expedientius foret hunc pro futuro tantum interdicere, in
civitatibus vero, in quibus jam invaluit, rem in statu quo relinquere.
Verum si ratiocinium hoc subsisteret, nec de eo ut molae navigationi noxiae sufferantur
Articulus 14. 1751. secus condi potuisset, quam erga refusionem damni, quod
inde proprietariis emerget, per publicum praestandam, universim ratiocinium hoc eam post se
traheret sequelam, quod, qualemcunque
Jam primum haec in forma solennis statuti per Principem nunquam
confirmata fuerunt; quae enim via Consilii favorabiles fortasse usui huic emanarunt
resolutiones, pro tali, quale lex requirit, obligatorio statuto reputari non
possunt. Emanarunt quippe hae de casu ad casum, in hypothesi subsistentis
ejusmodi usus, lex autem ad hoc, ut aliqua civitatis determinatio vim obligatorii statuti
obtineat, requirit ut illa unanimi Magistratus et Electae Communitatis consensu perferatur,
et tamquam
vim obligatorii statuti
obtineat, requirit ut illa unanimi Magistratus et Electae Communitatis consensu perferatur,
et tamquam formale statutum Principi submissa, qua tale consueta
in ejusmodi casibus styli formalitate confirmetur, id quod de restrictione numeri
mercatorum et facultate jus quaestus vendendi vix aliqua civitas remonstrabit.
Sed etsi id nefors remonstraret, statutum hoc in ipsa sui origine invigorosum fuit, quia
praejudicium tertii involvebat; singulus enim
constitutionem stabilitum fuisse. Jam per id irritabatur omnis cujuscunque
beneficii civilis ad pauca tantum individua restrictio. Jam prohibebatur, ne singulares
cives commune ejusmodi, uti jus quaestus est, beneficium
exclusive usurpare, et de eo tamquam haereditate sua per
venditionem disponere possint. Sibi igitur imputare debent incauti juris quaestus emtores,
si depositae pro tali objecto, quod legitime alienari non posse scire eos oportebat, summae
jacturam patiantur, praesertim cum in
quaestum vel uno aliove anno exercuit, depositam pro jure summam sibi jam
compensaverit. In locis enim illis, ubi ejusmodi monopolium viget, quaestus adeo lucrosus
esse solet, ut deposita pro jure summa intra exiguum tempus resarciatur, sicque emtores
nequidem de damno vitando, sed tantum de lucro captando agere
apparet; ut autem hoc obtineant, legislatio trabalem adeo abusum stabilire non potest.
Nec obstat quod tales etiam emtores quandocunque ad casum fallimenti delabantur; id enim
non e
pro jure summam sibi jam
compensaverit. In locis enim illis, ubi ejusmodi monopolium viget, quaestus adeo lucrosus
esse solet, ut deposita pro jure summa intra exiguum tempus resarciatur, sicque emtores
nequidem de damno vitando, sed tantum de lucro captando agere
apparet; ut autem hoc obtineant, legislatio trabalem adeo abusum stabilire non potest.
Nec obstat quod tales etiam emtores quandocunque ad casum fallimenti delabantur; id enim
non e defectu utilitatis emti quaestus, sed vel ex
potest, mercibus, singulo
regnicolae tam in civitatibus, quam et per privatorum bona liber
est. Ne tamen sub hoc praetextu suspecti, aut reipsa perniciosi homines per Regnum oberrare
possint, omnis, qui quaestum hunc exercere vult, primum de integritate vitae suae
testimonium a jurisdictione, in qua degit, excipere, deinde hanc seu Vice-Comiti, seu judici
civitatis exhibere, et ab alterutro horum scriptam quaestum hunc exercendi
facultatem impetrare debet. Testimoniales autem et scripta
civis per sodales suos opificium, per se vero aliquam quaestus speciem exerceat?
Id tamen justum est ut in tali casu ab utroque beneficio contribuat. Cum tamen mercatores
Pestienses opificibus jam id pro quaestu imputent, si necessaria pro opificio suo
materialia de casu in casum ex eorum officinis non accipiant, sed de his sibi in nundinis,
aut alibi, ubi ea leviori habere possunt, provisionem faciant, et si hanc totam consumere
forte non possit, remanentiam divendat, videbatur id diserte clarificari debere. Opponent
quidem
quaestus speciem exerceat?
Id tamen justum est ut in tali casu ab utroque beneficio contribuat. Cum tamen mercatores
Pestienses opificibus jam id pro quaestu imputent, si necessaria pro opificio suo
materialia de casu in casum ex eorum officinis non accipiant, sed de his sibi in nundinis,
aut alibi, ubi ea leviori habere possunt, provisionem faciant, et si hanc totam consumere
forte non possit, remanentiam divendat, videbatur id diserte clarificari debere. Opponent
quidem mercatores quod sub titulo remanentiae
in particulari attinet: viguit quidem hactenus usus
ille quod pecora nonnnisi in talium locorum hebdomadalibus nundinis distrahi potuerint,
quae peculiari superinde privilegio provisa fuerunt. Quomodo usus hic quoad
pecora induci potuerit, quin una de frumento inducatur, non satis assequi
licet. Pecora enim perinde atque frumentum articulum primae necessitatis
constituunt, et tamen nullae dantur nundinae frumentariae. Ut ut sit, si
restrictio haec quoad articulos primae
avocet, et in vitio ebriositatis obfirmet. Verum argumentum hoc ad
omnium potius nundinarum sublationem spectare videtur; quam cum ratio moderni temporis non
admittat, interesse potius videtur ut eae quam maxime multiplicentur. Ita enim eveniet ut
nundinae ipsa hac de causa suapte sensim evanescant, quemadmodum id apud eos, quibus nullus
amplius est nundinarum usus, populos factum est.
§ 142.
Sub limitationem nonnisi articuli primae necessitatis cadunt, et hi
Sub limitationem nonnisi articuli primae necessitatis cadunt, et hi sunt e
victualibus panis, caro bubula, vervecina, et suilla, nec non sebum. Ex
opificiis labor murarius et asciarius, et in casum quo aliquam caeham de
pretio artefactorum suorum condixisse eveniat, omnis etiam ejusmodi cujuscunque speciei
labor.
Horum tamen omnium limitatio nec ad semel, nec periodice suscipiatur; sed prouti alicujus
articulorum horum pretium ultra justos limites elevatum fuerit, ita
artefactorum suorum condixisse eveniat, omnis etiam ejusmodi cujuscunque speciei
labor.
Horum tamen omnium limitatio nec ad semel, nec periodice suscipiatur; sed prouti alicujus
articulorum horum pretium ultra justos limites elevatum fuerit, ita eidem remedium de casu
ad casum adferatur. Et primum quidem tententur omnes alii, per quos pretium ejusmodi
restringi possit, politici modi; si nullum jam aliud medium supersit, tum demum ad
limitationem descendatur.
Hanc ubi casus fert, singula jurisdictio in gremio sui
Ut hac quoque in re uniformitas inducatur, Deputatio
indicatos tantum articulos ad categoriam primae necessitatis referendos esse,
et hos solos ad casum limitationis devenire posse existimavit, praeter casum illum, quo
opifices cujuscunque demum caehae de pretio artefactorum suorum condixisse eveniat. In tali
enim occasione, donec caehae subsistunt, nullum aliud tollendo malo huic remedium esse quam
limitationem jam supra §-pho 57. ostendimus.
Quoad ascariorum et murariorum
juris formales subinde abusus emergunt; nimirum
offerunt quandoque cupidi ejusmodi officinarii majorem locali domino censum, si quaestum
cum iis articulis, qui in tali officina prostant, per terrenum suae jurisdictionis
interdicat, et dominus terrestris id ad liberam de rebus suis disponendi facultatem
pertinere ratus prohibitionem ejusmodi reipsa emittit.
Alias si articuli cujuspiam, v.gr. tabacae, gallarum quercinarum, butyri,
mellis, ipsius usque adeo frumenti commercium aliquo anno lucrosum evadat, solent
ut id diserta lege interdicatur.
Quod autem dominalis jurisdictio ad coactiones illas se non extendat, facile apparebit, si
ad genuina hujus principia reflectatur. Nimirum dominus fundi, quem rusticus colit,
proprietatem tantum habet, et ideo hic de illo sine dominii consensu nihil
disponere potest. De fructibus e converso colonus de lege plenam habet
disponendi facultatem: hanc itaque dominus nullo modo restringere potest. Quod enim jus
colono lex tribuit, hoc eum dominus, qui ipse legibus
jurisdictio ad coactiones illas se non extendat, facile apparebit, si
ad genuina hujus principia reflectatur. Nimirum dominus fundi, quem rusticus colit,
proprietatem tantum habet, et ideo hic de illo sine dominii consensu nihil
disponere potest. De fructibus e converso colonus de lege plenam habet
disponendi facultatem: hanc itaque dominus nullo modo restringere potest. Quod enim jus
colono lex tribuit, hoc eum dominus, qui ipse legibus obedire debet, privare non potest.
Quod autem lex liberam de
extendat, facile apparebit, si
ad genuina hujus principia reflectatur. Nimirum dominus fundi, quem rusticus colit,
proprietatem tantum habet, et ideo hic de illo sine dominii consensu nihil
disponere potest. De fructibus e converso colonus de lege plenam habet
disponendi facultatem: hanc itaque dominus nullo modo restringere potest. Quod enim jus
colono lex tribuit, hoc eum dominus, qui ipse legibus obedire debet, privare non potest.
Quod autem lex liberam de fructibus suis disponendi
De fructibus e converso colonus de lege plenam habet
disponendi facultatem: hanc itaque dominus nullo modo restringere potest. Quod enim jus
colono lex tribuit, hoc eum dominus, qui ipse legibus obedire debet, privare non potest.
Quod autem lex liberam de fructibus suis disponendi facultatem colonis
tribuat, vel inde patet, quia hanc in unico illo casu restringit, ubi domino terrestri pro
propria necessitate jus praeemtionis concedit juxta tritum autem illud:
exceptio firmat regulam
Jam vero si dominus colonis
suis imperare posset, ut his, vel illis articulis nonnisi ab officinario suo se providere
audeant, vel vero ut hoc, vel illud productum nonnisi illi, quem ipse designaverit,
quaestori vendere possint, constringeret utique legalem colonorum de fructibus suis
disponendi facultatem: adeoque id limites dominalis jurisdictionis excedere
satis apparet.
Et sane si dominus colonorum de fructibus suis disponendi libertatem quoad aliquos
articulos constringere valeret, posset eodem
illi, quem ipse designaverit,
quaestori vendere possint, constringeret utique legalem colonorum de fructibus suis
disponendi facultatem: adeoque id limites dominalis jurisdictionis excedere
satis apparet.
Et sane si dominus colonorum de fructibus suis disponendi libertatem quoad aliquos
articulos constringere valeret, posset eodem jure hanc iis indiscriminatim quoad
omnes adimere; nulla enim ratio assignari potest, quare quoad
hos tantum in
obstent. Contineatur jus praeemtionis dominorum terrestrium intra
legales, qui sequenti §-pho explicabuntur limites: conserventur caeteroquin
coloni in plena, quam ipsis jam veteres leges attribuerunt, quaeve §-pho hoc enucleatius
tantum explicatur, de fructibus suis disponendi libertate, et dominalis jurisdictio tam
parum commercio obstabit in Hungaria, quam parum illa eidem in aliis provinciis
adversatur.
§ 144.
Jure praeemtionis dominorum
ut et praetextus illi
diserte praescindantur, et cupiditati aliquorum per sensibilem poenam frenum
injiciatur.
Articulus XXXVIII.
favor accedet, si fabricam erigant, aut exportationis
commercium all ingrosso suscipiant.
Commendationem autem duorum comitatuum aut civitatum,objecto quaestus ideo magis
analogam esse Deputatio existimavit, quia de utilitate aut extensione
quaestus alicujus aut fabricae publicis jurisdictionibus magis quam duobus individuis
constare potest.
Superest ut Deputatio rationem reddat, cur omnes hoc favores tantum ad
exportationis commercium
noxium ab utili quaestu
distinguat, et huic tantum proemia, favores, et honores decernat, multi certe, qui secus
nunquam animum eo adjecissent, aut exportationis, aut saltem mixtum cum importatione
commercium suscipient; cessabunt veteres de defectu exportationis domesticorum productorum
querelae, praevalentibusque sensim quaestoribus
exportationis provisio haec legis, quae nunc notabilem indubie sensationem
producet, ipsa status mercantilis voce celebrabitur;
seu in decernendis primis, seu in
anticipandis erga sufficientem cautionem utilibus quaestoribus pecuniis, alterum
commercii adminiculum constituant, id autem absque fundo publico
praestari non possit, optasset quidem Deputatio ut de hoc etiam qualiter conflando
determinatum et completum legum projectum proponere possit. Verum antequam fixi aliquid
eatenus proponatur, praeliminariter decidi deberet, an una tantum pro toto Regno, vel vero
distincta in singulo comitatu cassa publica constitui debeat?
constitui debeat? In primo enim casu pro generali ejusmodi
cassa fundum unde unde eruere sufficeret; in posteriori vero jam
analogi pro singula cassarum illarum specie fundi quaeri deberent.
Utcunque demum praeliminares hae de unitate vel diversitate cassarum quaestiones
decidantur, insuper superari debet: an pro hac vel pro his cassis fundus in iis tantum
objectis, quae Legislatio in potestate habet, vel vero in spontaneis etiam
Statuum oblatis quaeri debeat? Nam
legislationem perduret?
In tanta negotii hujus complicatione Deputatio haec se nihil aliud praestare posse
existimavit, quam ut demissum suum circa omnes has quaestiones sensum praeprimis aperiat,
tum recensitis, quae sibi submissa sunt, aliorum projectis de illis quidem fundis, de quibus
legislatio proprio arbitrio disponere potest, in hypothesi
stabiliendarum opiniorum suarum projectum etiam Articuli proponat; quoad spontaneum
autem oblatum, id an
In tanta negotii hujus complicatione Deputatio haec se nihil aliud praestare posse
existimavit, quam ut demissum suum circa omnes has quaestiones sensum praeprimis aperiat,
tum recensitis, quae sibi submissa sunt, aliorum projectis de illis quidem fundis, de quibus
legislatio proprio arbitrio disponere potest, in hypothesi
stabiliendarum opiniorum suarum projectum etiam Articuli proponat; quoad spontaneum
autem oblatum, id an majorem sed ad semel
ea, quae pro eventualibus Regni necessitatibus destinabitur
distingui, et pro singula distincti, et analogi fundi stabiliri; pro
necessitatibus vero bellicis nulla peculiaris cassa formari, sed pro his
consueta ab olim, et in Diaeta de casu ad casum determinanda, subsidia
reservari debeant.
Ut cassa commercialis et eventualis e distinctis fundis conflentur, et
separatim administrentur, ipse modernus usus commendat. Jam enim hactenus auctio
pretii
ipsa id exigere videtur. Nisi enim id
constituatur, erit perpetua inter commerciales et alias eventuales
necessitates lucta. Quando, et qua parte una alteri cedere debeat, aut per
legislationem de casu ad casum definiri, aut mero administrationis
publicae arbitrio committi deberet. Primum utilissimis et urgentibus hydraulicis
operibus moram saepius injiceret, quia legislatio, quae in singulo casu controversiam
ejusmodi decidat, non semper in promtu
aut mero administrationis
publicae arbitrio committi deberet. Primum utilissimis et urgentibus hydraulicis
operibus moram saepius injiceret, quia legislatio, quae in singulo casu controversiam
ejusmodi decidat, non semper in promtu est; alterum variis de causis vix expedire videtur.
Quod summum est, proposuimus supra §-pho 128. ut non tantum planum regulandae et
capitalis et collateralis navigationis, sed et ipse qua serie
suscipiendorum laborum ordo, singulique laboris sumtuum
seu per
privatos projectis aliquod seu inter cassas, idest circa propositorum fundorum applicationem
discrimen faciat, sed omnia hydraulicos tantum labores aut alios commerciales usus
respiciant, Deputatio etiam eadem universim tantum expendenda, et tum primum propriam de quo
fundo? ad quam cassam applicando? opinionem subjungendam esse demisse existimavit.
Comitatus Sümeghiensis et Baranyensis schedarum bancalium
excusionem proponunt; ille quidem ad 10, hic vero ad 20 millionum valorem. Sed neuter
etiam effectus producet. Ex omnibus his apparet in linea bancali id jam
vim axiomatis obtinuisse, quod schedis bancalibus optatus cursus non secus procurari possit,
quam si praevie realis et proportionata cassa stabiliatur, e qua
earum redemtio de casu in casum fieri queat.
In Hungaria nec taxa indigenatus, veluti nec minutis Regni necessitatibus
sufficiens, nec contributio, nec auctio pretii salis, velut in
alios fines jam destinata, pro tali cassa reputari
reliquum Fundo
Publico cedat; occultatores si deprehendantur, praeter restitutionem totius
thesauri, insuper in pecuniaria fundo publico applicanda poena pro prudenti arbitrio
convincantur.
Ac recte quidem observat Comitatus, quod de hoc objecto nulla hactenus legis dispositio
exstet. Usus tamen ille invaluit, ut una tertia inventori, alia fundi
proprietario, tertia principi cedat; aut si idem sit et
inventor et fundi proprietarius
quorumpiam
luxus articulorum, veluti pretiosorum mobilium, curruum, ac praesertim vini
extranei, cujus surrogato Regnum alioquin redundat, distinctis impositis gravetur, et
conflanda inde summa in augmentum fundi publici convertatur.
De Jazygibus jam post annum 1741. res transacta est; nimirum redemti sunt
illi per Principem ejusdemque proventibus applicati, neque res haec jam aliquam subire posse
mutationem videtur.
Pretium etiam salis ab eo tempore jam
possent Status viduali illi beneficio renunciare, hoc
vero facto, assensum Suae Majestatis sollicitare, ut hic quoque vulgo arhalis
proventus dictus pro fundo publico convertatur.
Reflexio de testamentis huic quoque Deputationi fundata videtur. Imo cum
talia statuta apud clerum et aliquas civitates jam subsistant, ut omnis testator,
clericus quidem pro seminario, civis vero pro
xenodochio
certa, sed exigua quotta,
v.gr. medius a 100 defigatur, quam haeres fundo publico dependere debeat;
secus enim onus hoc non in omnes dimanaret, quod justitiae distributivae adversari videtur.
Deinde ut modus stabiliatur, quo concernentibus jurisdictionibus de singulo testamento certo
constare possit. In moderna enim legis provisione executor aut haeres illud, ni sponte
velit, publico pandere non tenetur, et ideo posset fundus publicus legatis suis frustrari,
quemadmodum publicum plurium piorum legatorum jacturam hac de
de singulo testamento certo
constare possit. In moderna enim legis provisione executor aut haeres illud, ni sponte
velit, publico pandere non tenetur, et ideo posset fundus publicus legatis suis frustrari,
quemadmodum publicum plurium piorum legatorum jacturam hac de causa reipsa patitur. Ad
obtinendum autem hunc scopum sufficeret statuere ut executor aut haeres, sub sensibili pro
fundo publico applicanda mulcta, testamentum, antequam illud aperiat, concernenti
jurisdictioni praesentare, haec illud mox publicare, par ejus inter
obtinendum autem hunc scopum sufficeret statuere ut executor aut haeres, sub sensibili pro
fundo publico applicanda mulcta, testamentum, antequam illud aperiat, concernenti
jurisdictioni praesentare, haec illud mox publicare, par ejus inter acta sua referre, et
sonantes de fundo publico, aut aliis piis fundationibus paragraphos dirigenti dicasterio
submittere debeat.
§ 154.
Denique proponit alter accisam, unius quidem ab animalium, medii autem
denarii a pecorum carnis
piis fundationibus paragraphos dirigenti dicasterio
submittere debeat.
§ 154.
Denique proponit alter accisam, unius quidem ab animalium, medii autem
denarii a pecorum carnis libra; ita tamen, ut haec de Diaeta tantum ad Diaetam stabiliatur.
Id quod institutum hoc invidiosi habet tam per hoc, quam eo motivo elui posse arbitratur,
quod accisa haec non coacte, uti 1681 Artic. 12, sed libere offeratur. Et cum practicam in
tam vasto et undique aperto Regno instituti hujus
nonnisi in locis bene clausis, et sufficienti politiae Personali
provisis, opportune stabiliri possit.
§ 155.
Et hi sunt partim per alios Deputationi propositi, partim per ipsam etiam elucubrati novi
fundi, de quibus Legislatio proprio arbitrio disponere potest. Antequam
Deputatio de eo arbitretur, quosnam ex his in hypothesi separandae commercialis
et eventualis cassae ad unam, quos vero fundos ad aliam applicare
intersit, tam
stabiliri possit.
§ 155.
Et hi sunt partim per alios Deputationi propositi, partim per ipsam etiam elucubrati novi
fundi, de quibus Legislatio proprio arbitrio disponere potest. Antequam
Deputatio de eo arbitretur, quosnam ex his in hypothesi separandae commercialis
et eventualis cassae ad unam, quos vero fundos ad aliam applicare
intersit, tam modernas, quam futuras singulae hujus cassae necessitates paucis exponendas
esse existimavit.
quod Hungaria nullum praeter
taxam indigenatus pro eventualibus Regni necessitatibus fundum
habuerit, donec 1741. taxa extraneorum beneficiatorum accessit. Cassam hanc peculiaris, eum
in finem constitutus, perceptor manipulavit, formalesque de illa a Diaeta in Diaetam
Statibus reddidit rationes. Praecipuam erogationis cassae hujus rubricam Deputatorum pro
complanandis metalibus cum vicinis provinciis differentiis diurna constituebant, et cum
expensae hae rarius occurrerent, residuum in censum elocabatur.
tempora commercio, nullus alicujus in hunc finem erogationis
vel titulus adfuit. Pontes enim per dominia teloniata e proventu telonii
curabantur; impedientes transitum lacunae terra et virgultis per operarios publicos
replebantur; nulla adhuc navigatione, de repurgatione Fluviorum, de semitis attractoriis, de
gyrorum transsectione ne cogitabatur quidem. Majoris momenti mercatores aut inventores
utilium institutorum adhuc nulli erant, quibus proemia aut primae decerni
potuissent. Providit tamen Legislatio jam
alicujus in hunc finem erogationis
vel titulus adfuit. Pontes enim per dominia teloniata e proventu telonii
curabantur; impedientes transitum lacunae terra et virgultis per operarios publicos
replebantur; nulla adhuc navigatione, de repurgatione Fluviorum, de semitis attractoriis, de
gyrorum transsectione ne cogitabatur quidem. Majoris momenti mercatores aut inventores
utilium institutorum adhuc nulli erant, quibus proemia aut primae decerni
potuissent. Providit tamen Legislatio jam ante septuaginta annos, quod
erogationis
vel titulus adfuit. Pontes enim per dominia teloniata e proventu telonii
curabantur; impedientes transitum lacunae terra et virgultis per operarios publicos
replebantur; nulla adhuc navigatione, de repurgatione Fluviorum, de semitis attractoriis, de
gyrorum transsectione ne cogitabatur quidem. Majoris momenti mercatores aut inventores
utilium institutorum adhuc nulli erant, quibus proemia aut primae decerni
potuissent. Providit tamen Legislatio jam ante septuaginta annos, quod ad excitandam
projectum elaboret, Consilio
Locumtenentiali commisit. Verum lex haec, uti in provocato Elaborato, et §-pho
jam ostendimus, nunquam in effectum perducta fuit, et in ipsis, quibus objectum hoc
fervidius resumtum est, 1741. comitiis provisio omnis in creato de novo pro eventuali
cassa extraneorum beneficiatorum taxae fundo substitit. Interea excitato in vicinis
Germanicis Provinciis commercio industria haec sensim in Hungariam etiam penetrare,
mercatores frequentius commeare, et aliqui eorum majores etiam
autem hoc ne duo quidem illi fundi suffecerint, enatus est sensim usus ille, ut et
hydraulici labores, qua parte materiales sunt, et viae operis publicis
perficiantur. Augustus Josephus II. principio incameraverat quidem fundum salis, sed non
multo post de rei aequitate informatus, eundem non modo pristinae iterum destinationi
restituit, sed 8 insuper x-ris in uno centenario auxit. Imo cum ejus sollicitudine
commercium majorem tantisper fecisset progressum, decernendarum primarum
exemplum pro iis, qui
vero omnes, tamquam objecto commercii alioquin magis analogos, Commerciali Cassae
adscribendos, et in hac hypothesi sequentes Articulos demisse proponendos esse existimavit.
Articulus
De destinata pro eventualibus Regni necessitatibus, cassa augenda.
§ 1. Taxa indigenatus ad destinatam pro eventualibus Regni necessitatibus cassam porro
quoque influet. Exteri tamen, si iis beneficia ecclesiastica conferri contingat, non jam
usualem hactenus
pro cassa hac sub nullitate
testamenti legare tenebitur, salva, si quid praeterea etiam pro Cassa Commerciali legare
voluerit, libertate. Si quis vero ab intestato decedat, ex acquisitis ejus medium pro cento
ad rationem cassae eventualis desumetur. Ut autem publico tam de factis pro hac cassa, quam
ad alias etiam pias causas legatis tanto certius constare possit, post mortem testatoris
omnia testamenta pro apertura et publicatione concernenti jurisdictioni praesentari debent.
Si executor aut haeres id neglexerit, in sensibili eidem
in testamento contineri videat, illud, si
coram testibus factum non est, impune supprimere possit. Verum malo huic remedium proponere
ad partes Deputationis Juridicae pertinere videtur.
Articulus
De erigenda Commerciali Cassa.
§ 1. Tam conflatum jam hactenus ex aucto alias pretio capitale, quam et proventura exinde
quotannis summa neo-erigendae Commerciali Cassae inferetur.
§ 2. Renovato anni 1741. Articulo 29. subditi Turcici, nisi uxores et proles
parte Articulum exhibere, antequam autem circa
modalitatem conflandi ex Statuum oblato fundi, demissam suam opinionem depromat, modum
cassas has administrandi praevie proponendum existimat.
Articulus
De administratione cassarum harum.
§ 1. Singula haec cassa separatim, per eadem tamen individua manipulabitur, superior
perceptor in Diaeta constituetur, reliquos Sua Majestas Sacratissima via Consilii
Locumtenentialis denominabit, supremamque eadem via in cassas
Locumtenentialis denominabit, supremamque eadem via in cassas has exercebit inspectionem.
§ 2. Generales erogationum designationes in Diaeta fient, specificas tamen
assignationes faciet potestas executiva.
§ 3. Accuratas de his cassis rationes quotannis reddi, easdemque debite censurari Sua
Majestas Sacratissima, via Consilii Locumtenentialis benigne procurabit, opponendasque
ratiocinantibus difficultates suprema auctoritate sua decidet.
§ 4. Adaequatus tamen annuarum perceptionum
evenire possent. Cum tamen hae etiam, nisi in tempore assignentur, speratum effectum non
producant, Legislatio autem non semper consideat, ut hae quoque assignationes potestati
executivae relinquantur, expediens videbatur.
Ad §-phum 3. De cassa quidem indigenatus, et beneficiatorum extraneorum,
hactenus nonnisi de Diaeta ad Diaetam rationes Statibus reddebantur; verum summa haec adeo
exigua fuit, ut nullo seu incommodo, seu periculo rationes in tantum tempus differri
potuerint. Si propositi per
effectum non
producant, Legislatio autem non semper consideat, ut hae quoque assignationes potestati
executivae relinquantur, expediens videbatur.
Ad §-phum 3. De cassa quidem indigenatus, et beneficiatorum extraneorum,
hactenus nonnisi de Diaeta ad Diaetam rationes Statibus reddebantur; verum summa haec adeo
exigua fuit, ut nullo seu incommodo, seu periculo rationes in tantum tempus differri
potuerint. Si propositi per Deputationem fundi stabiliantur, et notabile insuper Statuum
oblatum accedat,
commercii
intercedent, observare, novasque, quas dictura est, leges illi gradui accomodare, quam
eotum commercium Hungaricum attinget, superest tantum, ut exhibitas sibi conflandi ex
Statuum oblato fundi modalitates Deputatio proponat.
De modalitate conflandi e spontaneo oblato fundi commercialis.
§ 156.
Antequam submissa sibi in rem hanc projecta Deputatio referat, id praevie disquirendum
existimavit: an propositis pro cassa
e spontaneo oblato fundi commercialis.
§ 156.
Antequam submissa sibi in rem hanc projecta Deputatio referat, id praevie disquirendum
existimavit: an propositis pro cassa hac tot fundis adhuc de alio, e spontaneo
oblato conflando, vel deliberare necessum sit? Et vero si praecise
numerus propositorum fundorum spectetur, hi necessitati cassae hujus suffecturi
videri possent. Verum jam nec id constat: an eos omnes Legislatio stabilitura
quidem mutatio fieri valeat; tale
autem in Hungaria esse illud, ne cui, nisi consentienti nobili, taxa aliqua imponatur. Verum
an limitata ejusmodi Legislatio vel existere possit, disquirere, non est hujus
loci. Quod ipse articulus 8. 1741. non de ephemeris ejusmodi et
spontaneis oblatis, sed de formali et perenni
contributione intelligi debeat, facile esset remonstare. Sed haec omnia ad vivum
resecare in voluminosam degeneraret dissertationem. Usus optimus
consentienti nobili, taxa aliqua imponatur. Verum
an limitata ejusmodi Legislatio vel existere possit, disquirere, non est hujus
loci. Quod ipse articulus 8. 1741. non de ephemeris ejusmodi et
spontaneis oblatis, sed de formali et perenni
contributione intelligi debeat, facile esset remonstare. Sed haec omnia ad vivum
resecare in voluminosam degeneraret dissertationem. Usus optimus legum interpres est. Itaque
id tantum indagare juvat: quis hactenus hac in re
est, regno debet natio suam,
praesertim quoad ea, quae publicas impositiones concernunt, voluntatem in
politicum aliquod corpus transfundere; id autem Hungari per stabilitos Diaetales
repraesentantes jam praestiterunt, et ut clare contestentur, quod id de oblatis
etiam ejusmodi intelligere voluerint, diserta plane lege caverunt, ne haec singillativi
comitatus sub poena infamiae facere ausint. Et ideo Deputatio haec ejus est demissi sensus,
quod oblatum etiam pro Cassa Commerciali nonnisi in Diaeta fieri
determinare non licet. Ut singulis annis notabile quid accedat, ne sperari quidem
potest. Quodsi tamen seu ad semel, seu periodice quid colligatur, quod id in unam potius
generalem cassam inferre expediat, jam § 148. ostendimus. Atque ita omnia illa, quae
projectans seu de emolumentis instituti hujus, seu de coordinatione et securitate cassarum
adfert, suapte evanescunt.
§ 158.
Alter in vicem gratuiti oblati titulum perpetui mutui ita proponit, ut primum
periculum fiat
notabile quid accedat, ne sperari quidem
potest. Quodsi tamen seu ad semel, seu periodice quid colligatur, quod id in unam potius
generalem cassam inferre expediat, jam § 148. ostendimus. Atque ita omnia illa, quae
projectans seu de emolumentis instituti hujus, seu de coordinatione et securitate cassarum
adfert, suapte evanescunt.
§ 158.
Alter in vicem gratuiti oblati titulum perpetui mutui ita proponit, ut primum
periculum fiat in specifico aliquo, v. gr. in
quae forte porro
etiam proponi possent, modalitatibus, unica haec sit, quae omnes talis, qualem Legislatio
exigit, fundi publici characteristicas notas habeat. Nam
1. Convenit dignitati Legislationis et nationis honori, qui exigit, ut haec concitatam jam
de se quoad objectum hoc etiam apud exteros exspectationem impleat, et detractoribus
Constitutionis nostrae ulteriorem cavillandi ansam praecidat.
2. Est practicabilis. Hactenus enim gratuito ejusmodi oblato obstabat
potissimum difficultas elaborandae
et ideo si excussis ultra vires jam praeexstantis
capitalis schedis casus ejusmodi emergeret, pro supplendo, qui deficeret, fundo comitia
indicere, et hunc tum primum conflare, serotinum foret.
Caeterum in supposito etiam optimi schedarum harum cursus erunt de tempore in tempus
aliqui, qui schedas suas a cassa redimi procurent; donec tamen, diminuta extrinseco quopiam
casu circulantis pecuniae massa, schedae hae extra debitam cum illa proportionem
collocentur, suum illae creditum semper retinebunt, adeoque ipsae
illa proportionem
collocentur, suum illae creditum semper retinebunt, adeoque ipsae ab uno
redemtae schedae ab alio iterum acceptabuntur, et sic proventui, quem calculavimus, nihil
decedet. Verum si massa circulantis pecuniae diminui contingat, aut malevolis de
insecuritate Cassae Commercialis rumoribus eadem apud publicum in discreditum
ponatur, tunc casus notabilis redemtionis reipsa emergere potest. In primo casu
schedae nonnisi ab ea proportione, qua pecuniae circulatio minuetur, ad cassam
regiarum supposito est practicabilis.
Cum enim schedae hae non ad milliones, sed tantum ad 200 000 sensim excudendae sint,
dubitare vix licet, quin accedente patriotico Statuum zelo eaedem statim in cursum non
deducantur, praesertim cum Status Mercantilis Temessiensis de pluribus bancalibus schedis ad
circulationem ponendis postulatum formaverit.
4. Fundus hic est securus; in omnem enim, qui humanitus calculari potest, casum status
nullum ex instituto hoc detrimentum capere possunt. Vel enim statim principio nemo has
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
24284. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
24285. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24286. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24287. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24288. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
24289. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24290. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24291. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24292. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24293. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Section]
24294. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Section]
24295. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24296. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24297. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24298. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24299. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24300. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24301. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24302. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24303. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24304. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24305. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24306. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24307. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24308. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24309. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24310. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24311. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Section]
24312. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Section]
24313. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24314. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24315. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24316. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24317. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24318. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24319. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24320. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24321. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24322. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24323. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24324. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24325. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24326. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24327. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24328. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24329. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24330. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24331. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24332. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
24333. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24334. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24335. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24336. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Section]
24337. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24338. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24339. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24340. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24341. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24342. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24343. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Section]
24344. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Section]
24345. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Section]
24346. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24347. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24348. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Section]
24349. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24350. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24351. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Section]
24352. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24353. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Section]
24354. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Section]
24355. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24356. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24357. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24358. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24359. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24360. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24361. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24362. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24363. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24364. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24365. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24366. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24367. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24368. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24369. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Section]
24370. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Section]
24371. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Section]
24372. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Section]
24373. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24374. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24375. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Section]
24376. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24377. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24378. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24379. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24380. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24381. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24382. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24383. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24384. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Section]
24385. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24386. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24387. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24388. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24389. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Section]
24390. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24391. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24392. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24393. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Section]
24394. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24395. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24396. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24397. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24398. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24399. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24400. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24401. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24402. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24403. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24404. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24405. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24406. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24407. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24408. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24409. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Section]
24410. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1266 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24411. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24412. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24413. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24414. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24415. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24416. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Section]
24417. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24418. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24419. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24420. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24421. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24422. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Section]
24423. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24424. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24425. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Section]
24426. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24427. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24428. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24429. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24430. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24431. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24432. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24433. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24434. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24435. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24436. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Section]
24437. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24438. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24439. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24440. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24441. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24442. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24443. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24444. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24445. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24446. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24447. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24448. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24449. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24450. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24451. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24452. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24453. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24454. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24455. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24456. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24457. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24458. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24459. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24460. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24461. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24462. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Section]
24463. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24464. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24465. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24466. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24467. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24468. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24469. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24470. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24471. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24472. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24473. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24474. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24475. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24476. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24477. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24478. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24479. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24480. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24481. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24482. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24483. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24484. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24485. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24486. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24487. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24488. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24489. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24490. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24491. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24492. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24493. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24494. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24495. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24496. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
24497. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24498. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24499. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24500. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24501. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24502. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24503. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24504. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24505. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
24506. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].
First 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 Last
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.