Your search found 30289 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 4864-5820:

sanctissimi uir! Alexii Neven Jovanović 2008-08-21T12:03:23 MARCI MARVLI DE INSTITVTIONE BENE VIVENDI PER EXEMPLA SANCTORVM I REVERENDO IN CHRISTO PATRI HIERONYMO CIPPICO, DIVINI HVMANIQUE IVRIS CONSVLTO, CANONICO

beatitudinis autore et largitore Deo non peruiderunt. Ideoque mentis hallucinatione elusi nequiuerunt eo peruenire, quo uolebant. Hi uero, quibus curę fuit diuinis potius quam humanis niti doctrinis et philosophiam non terrenam, sed quę de cęlo lapsa est, sequi atque amplecti, in cęlum, unde illa erat, ascenderunt. Neque enim errare poterant illo uiam docente, qui solus nec fallit nec fallitur unquam. Quamobrem ipsam quoque hominum gloriam repudiando fugiendoque

et cuius neque magnitudinem comprehendere neque longitudinem metiri possumus, Christi serui consecuti sunt. Itaque non temere solos imitandos cunctis proponimus, quos etiam cunctis merito pręferendos censemus. Istas igitur nostras de illis qualescunque lucubrationes, o omnium amicorum meorum optime omnique honore et amore pariter prosequende, tibi nunc muneri mitto, tibi lubenter offero; tum quod sciam nihil abs te crebrius in manum uenire solere auidiusque

recepti sinu quietis ęternę fructum capiamus. Vale! DE INSTITVTIONE BENE VIVENDI PER EXEMPLA SANCTORVM Prologus Operęprecium mihi uisum est quędam, quę de diuinis hominibus in historiis ecclesiasticis diffusius narrata

DE INSTITVTIONE BENE VIVENDI PER EXEMPLA SANCTORVM Prologus Operęprecium mihi uisum est quędam, quę de diuinis hominibus in historiis ecclesiasticis diffusius narrata sunt, carptim collecta breuiter describere, ut propositis euangelicarum uirtutum, id est, Christianę perfectionis exemplis et me desidia adhuc torpentem

id est, Christianę perfectionis exemplis et me desidia adhuc torpentem excitarem et alios excitatos alacresque, ne lassescerent, magis animarem, alios uero etiam redderem cautiores, ne, tametsi boni sanctique sint, facile de se popularibus auris credant. Quam enim periculosa sit humilibus Christi seruis mortalium laudatio, tunc plane intelligent, cum relatu legerint non aliam ob causam quosdam reliquisse monasteria uastasque penetrasse

tenuiores diuitias possident possederuntue, eas uel erogare uel iam erogasse pro tui nominis amore minus grauari possint. DE INSTITVTIONE BENE VIVENDI PER EXEMPLA SANCTORVM / LIBER I Caput I / DE TERRENIS BONIS CONTEMNENDIS PROPTER CHRISTVM Iam primum, ut, a quibus Ecclesię Christianę iacta sunt fundamenta, ab

grauari possint. DE INSTITVTIONE BENE VIVENDI PER EXEMPLA SANCTORVM / LIBER I Caput I / DE TERRENIS BONIS CONTEMNENDIS PROPTER CHRISTVM Iam primum, ut, a quibus Ecclesię Christianę iacta sunt fundamenta, ab his et operis nostri cudatur exordium, Mattheus publicanus statim, ut a Christo uocatus est,

Iosephum, Barnabam * corr. ex Barsabam cognominatum, agrum, quem habebat, uendidisse pecuniamque apostolorum conculcandam pedibus apposuisse, ut scilicet ea contempta agrum sibi illum de Euangelio parare posset, in quo absconditus est thesaurus regni cęlorum. Nunc, qui deinde horum uestigia sunt secuti, ordine referamus! Gregorius, antequam pontifex, urbis Romę senator erat neque diuitiis minus

pupillis diuideretur. Igitur diuitias, et cum non haberet, contempsit, et cum haberet, ne respexit quidem, sed alteri dilargiendas commisit, maiores diuitias existimans Christi paupertatem. Hilarion Palestinus, sicut de illo diuus Hieronymus litteris commendauit, parentibus defunctis partem substantię fratribus, partem pauperibus largitus est, nihil sibi omnino reseruans, Dominicę sententię memor dicentis: Qui non renunciauerit

ipse: Cęlum uos ergo possidebitis, inquit, ego terram? Nihilque moratus post eos adiit monasterium, ut potius cęlestes cum fratribus quam cum parentibus manens diuitias obtineret terrenas. Sed quid de illis dicam, qui matrimonio copulati effecere, ne coniugatis tam sanctę conuersationis aditum minus patere putaremus? Germanus Antisiodorensis, Burgundię pręfectus ingenuisque artibus apprime eruditus, pari cum uxore

Paula etiam Romana tanta quidem in hac parte ac talis sese offert, ut non alio ore satis digne laudari queat, quam quo laudata est. Quid enim huberius elegantiusue ab ullo unquam afferri possit iis, quę de illa diuus Hieronymus litteris commendauit? Sed quę ad rem spectant, quam nunc tractamus, hęc sunt. Paula, inquit, nobilis genere, sed nobilior sanctitate, potens quondam diuitiis, sed nunc Christi paupertate insignior,

imperialia ornamenta et religionis induit habitum. Maluit enim abiecta uiuere in domo Domini quam sublimis uersari in tabernaculis peccatorum. Caput II / DE ELEMOSINIS FACIENDIS Sed ne nimius sim in huiuscemodi exemplis recensendis, cum multa pręterea sese offerant, non incommode nunc ad elemosinas transitum fecerim, quando et eiusdem generis sint et ad

Cornelii nanque, Italicę cohortis centurionis, elemosinę (ut in Actis * corr. ex Actibus Apostolorum legimus) ascenderant in memoriam in conspectu Dei atque ad illum, adhuc gentilem, angelum de cęlo, Simonem Petrum ab Ioppe Cęsaream usque euocarunt, dignum utique reddentes, qui cum angelo colloqueretur, ab apostolo baptizaretur, a Spiritu Sancto, priusquam baptizatus sit, uisibiliter illustraretur; adeo ut, et

etiam in nationibus esse effusam et Petrus in ueritate se comperisse dixerit, quia non est personarum acceptor Deus, sed in omni gente, qui timet Deum et operatur iustitiam, acceptus est illi. Eadem quidem de causa et beatum Eustachium tradunt ex gentili Christianum factum, ex Christiano martyrem immortalitatis palmam assecutum. Cęsaris enim Traiani temporibus magister equitum super cornibus cerui, quem uenando insecutus fuerat,

baptizari iussit, ut, qui charitate iuuerat miseros, fide inter uere felices recipi idoneus foret. Igitur, cum hęc ita sint, quis mentis compos non iam excussa tenacis auaritię compede ad liberalitatem gradum feret et de iis saltem aliquid, quę suę supersunt necessitati, aliorum indulgebit inopię? Zacheus, publicanorum princeps et ipse diues, eodem die, immo eadem hora, qua se bonorum suorum partem dare dixit pauperibus, oraculum

inter Abrahę filios computari. At contra diues ille purpuratus, quia luxurię suę deditus Lazari pro foribus iacentis non respexit erumnas, impietatis poenas tulit sepultus in inferno. Et qui dudum panis micas de mensa cadentes non concesserat mendicanti, nec ipse postea in igne positus uel unam aquę guttulam, qua linguam refrigeraret, ualuit impetrare. Quoniam sine misericordia iudicium fiet illi, qui non facit misericordiam. Et,

uiduarum et orphanorum reliquorumque Christi pauperum nomina in codicillo seriatim descripta lectitabat, ne quem die ullo pręteriret, cuius miseriam ęqua ope non iuuaret, seruans illam religiositatis uitęque munditiem, de qua Iacobus apostolus ait: Religio munda et immaculata apud Deum et Patrem hęc est: uisitare pupillos et uiduas in tribulatione eorum, et immaculatum se custodire ab hoc seculo.

pręcepisset, discumbentes intuitus pręstituto numero unum superesse animaduertit, et cum inuitatorem criminis argueret, quod plures, quam iussus fuerat, conuocasset, ille e contrario nequaquam plures esse asseueraret, eos de integro consyderare coepit atque eum ipsum, quem, ut solus uidere potuit, ita solus residuum esse adnotarat, subinde mutari deprehendit et modo iuuenis, modo senis speciem uultu pręferre. Tali ostento attonitus silentium

deterreri, ut petenti aliquid non tribueret, dignissimus iudicatus est, cui uineę Dei manu plantatę et mundi per Christum saluati cura regimenque committeretur. Non dissimile benignę liberalitatis exemplum de Ioanne, Alexandrino patriarcha, ab his, qui uitam eius conscripsere, memoratur. Nam (ut aiunt) cum aliquando mendico sibi obuiam facto sex nummos dispensatorem dare iussisset, ille acceptis diuertit paululum de uia et

exemplum de Ioanne, Alexandrino patriarcha, ab his, qui uitam eius conscripsere, memoratur. Nam (ut aiunt) cum aliquando mendico sibi obuiam facto sex nummos dispensatorem dare iussisset, ille acceptis diuertit paululum de uia et progredientium pręuertens uestigia, gestu habituque alium mentitus, alios sex, non quia non agnosceretur; accepit, sed quod talem nactus fuerat datorem, qui etiam deprehensa dolositate manum poscenti subtrahere

scilicet miraculo admoniti crederemus cum, qui indigentes uestierit, uestiendum cęlestis glorię lumine, cum Dominus Iesus Christus transformabit corpus humilitatis nostrę, configuratum corpori claritatis suę. Sed quid de Paulino, Nolanę urbis episcopo, dicam? Qui depopulata Campania Vandalorum excursionibus, cum in redimendis captiuis cuncta consumpsisset, seipsum quoque in elemosinam tradidit. Profectus enim in Aphricam uicaria seruitute

et item quarto, diuersa semper, ne agnosceretur, habitu petitum reuertenti semper panem largitus, nihil sibi neque discipulo, nisi certam in Domino spem, dereliquit. Et dum hęsitantem discipulum consolatur, ne de uictu dubitaret, ei seruiens, qui irrationabilia quoque pasceret animalia, aspiciunt duos lembos proximę ripę applicuisse uectore nullo. Cumque comperissent omni cibariorum genere, quo ipsi uesci solebant, plenos, Deo

darent. Quinque panes et duos pisces, cum nihil aliud pręterea haberent, discumbentibus apposuerunt. Atque ubi omnes pransi ac saturati essent, pro quinque panibus duodecim cophinos reliquiarum plenos retulere. Alias idem de appositis septem panibus et paucis pisciculis, cum multudinem esurientem satiassent, septem sportas fragmentis, quę superauerant, impleuere, ut experimento discerent nequaquam fallere eum, qui dixerat: Date, et dabitur

hebdomadarum interdum inediam passus, ut aliis alimenta prębere posset. Et cum tot dies nihil gustaret, famem non sentiebat, dum fami prospicit aliorum, spem sibi certissimam extendens ad illud uerę felicitatis pabulum, de quo psalmista ait: Satiabor, cum apparuerit gloria tua, Domine. Sumant hinc documentum ieiunantes, ut saltem cibo, quem sibi interdixerint, pauperes alant. Alioquin non ieiunare, sed impensę parcere merito

inquit, ita tristaris, pater? Etsi hic indumentis eget, forsan abundat concupiscentiis. Tunc Franciscus, fraterni erroris non dissimulator, sed corrector iussit protinus, ut ille sua se tunica exuens pauperem tegat, et quod de ipso perperam opinatus fuerat, ab eodem ueniam roget ac tandem discat nefas esse miserorum mores sugillare, indigentiam negligere. Vtinam talem subire cogantur mulctam, ne poenis grauioribus obnoxii sint, qui mendicos ob hoc

cuncta agere et hoc habere uoti, ut mendicans ipsa moreretur et in funere suo alieno syndone inuolueretur. Ego, inquit, si petiero, multos inueniam, qui mihi tribuant. Mendicans si a me non acceperit, quę ei possum etiam de alieno tribuere, et mortuus fuerit, a quo anima eius requiretur? Nulla itaque in pauperes liberalitate satiata, ad egestatem pene ultimam peruenit. Sed quanto tunc se fecerat pauperiorem, tanto postea amplioribus locupletata

quia, quod unius erat, aliis quoque commune esse debere facile persuaserat necessitas multorum. Denique cum esset regis Pannonum filia et Thuringię domini coniux, nere, texere, suere suis ipsa manibus non est dedignata, ut de laboris sui peculio elemosinas dare posset. Et de illa ergo non incongrue dici potest: Manum suam aperuit inopi, et palmas suas extendit ad pauperem. Fortitudo et decor indumentum eius, et ridebit in die

debere facile persuaserat necessitas multorum. Denique cum esset regis Pannonum filia et Thuringię domini coniux, nere, texere, suere suis ipsa manibus non est dedignata, ut de laboris sui peculio elemosinas dare posset. Et de illa ergo non incongrue dici potest: Manum suam aperuit inopi, et palmas suas extendit ad pauperem. Fortitudo et decor indumentum eius, et ridebit in die nouissimo. Sed multa dare

Sed multa dare locupletiorum est, pauca tenuiorum; nec tamen ideo non par meritum, quarum ęqualis affectus. Animum etenim largientis pensat Deus, non donum. Nec quantum oblatum est inspicit, sed de quanto. Vidua paupercula duo ęra minuta misit in gazophylacium, et diuitibus pręfertur. Vidua etiam illa, cui nihil aliud erat pręter pugillum farinę in hydria et paululum olei in lecytho, totum id, quod habuit,

cum aut nihil aut parum profuturum sit, documento nobis erit Lucia uirgo. Quę cum matrem Euticiam ad erogandas pauperibus facultates hortaretur illaque diceret, uti uitę suę finem expectaret, ipsa postea, quod uellet, de opibus suis factura: Non est, inquit, admodum gratum, o mater, Deo munus, quod, qui offert, ideo offert, quia illius usum suprema sibi interdicit dies. Da, dum sana es, ne, si moriens dederis, inuita dedisse arguaris, rem

misericordię semper remunerator Deus effecit, ut, cum ad lupanar traheretur, loco moueri non posset, cum ureretur, illęsa inter flammas maneret, cum iugularetur, morti non cederet, donec ad cęlos itura, uitale uiaticum de manu sacerdotis accepit, corpus uidelicet et sanguinem Agni, pro cuius amore sua omnia in elemosinam, seipsam in sacrificium tam confidenter quam libenter obtulerat.

Agni, pro cuius amore sua omnia in elemosinam, seipsam in sacrificium tam confidenter quam libenter obtulerat. Caput III / DE HOSPITALITATE SERVANDA Post elemosinas hospitalitas sibi postulat locum, ex eodem fonte manans charitatis. Nam ut mendicanti porrigere aliquid misericordię opus est, sic peregrinos suscipere hospitio humanitatis

Sed perturbatus flagitium flagitio uoluit commutare. Nos in illo fidem hospitii imitemur, non mentis turbationem, ne, dum hospes pręter modum defenditur, offendatur Deus. Denique angeli, ut Loth gratiam referrent, illum de consortio eorum, quos pro scelere ultum aduenerat, cum suis simul incolumem eduxerunt. Cumque euerterent Sodomam et Gomorram sulphure et igne de cęlo misso, pepercerunt Segor propter eum, quia illuc confugerat, ne simul cum

defenditur, offendatur Deus. Denique angeli, ut Loth gratiam referrent, illum de consortio eorum, quos pro scelere ultum aduenerat, cum suis simul incolumem eduxerunt. Cumque euerterent Sodomam et Gomorram sulphure et igne de cęlo misso, pepercerunt Segor propter eum, quia illuc confugerat, ne simul cum impiis perderent iustum et cum aduenarum infestatoribus aduenarum susceptorem. Non dissimilis hac in re mihi uidetur senis illius fides, qui

uocantis Domini ac dicentis: Veni, benedicte Patris mei, posside tibi regnum paratum a constitutione mundi! Hospes enim eram, et collegisti me; in carcere eram, et uenisti ad me. Amen dico tibi, quicquid fecisti uni de his fratribus meis minimis, mihi fecisti. Syluestrum quoque hospitalitatis pręter cętera studiosum fuisse ferunt. Timotheum ab Antiochia uenientem presbyterum, et ipse presbyter, domi suę

ex minimis istis calicem aquę frigidę tantum in nomine discipuli, amen dico uobis, non perdet mercedem suam. Caput IV / DE INANI GLORIA FVGIENDA Nunc, quoniam periculum est, ne piis operationibus inanis glorię surrepat appetitio, de iis dicendum uidetur, qui, ut iactantiam uitarent, aut occultari magnifice facta uoluerunt aut eorum laudem

Caput IV / DE INANI GLORIA FVGIENDA Nunc, quoniam periculum est, ne piis operationibus inanis glorię surrepat appetitio, de iis dicendum uidetur, qui, ut iactantiam uitarent, aut occultari magnifice facta uoluerunt aut eorum laudem aliis, non sibi attribuere, ne se existimantes stare, in pręcipitium elationis ruerent et gloriam quęrentes

Factus sum insipiens, inquit. Vos me coegistis. Ego enim a uobis debui commendari; nihil enim minus feci ab iis, qui sunt supra modum apostoli, tametsi nihil sum. Quibus sane uerbis testatus est minime de se loquendum, nisi cum incumbit necessitas. Sed et tunc ita temperandum, ut et res dicatur et euitetur iactatio. Tali quidem temperamento usus Ioannes Aegyptius monachus, cum Spiritu Sancto

primum quidem decepto, deinde iterum aduentanti obuiam tandem profectus, cum interrogaretur, ubinam esset Moyses abbas (nam fama tantum ipsi notus erat): Quid tibi, respondit, cum stulto illo ac deliro sene? Denique de semet quasi de alio licentius obloquendo discedere hominem compulit, non mediocriter mirantem, quod tam diuersa de illo, quem iam secundo quęsitum uenerat, sibi audire contigisset. Qui reuersus didicit ab indigenis eum

iterum aduentanti obuiam tandem profectus, cum interrogaretur, ubinam esset Moyses abbas (nam fama tantum ipsi notus erat): Quid tibi, respondit, cum stulto illo ac deliro sene? Denique de semet quasi de alio licentius obloquendo discedere hominem compulit, non mediocriter mirantem, quod tam diuersa de illo, quem iam secundo quęsitum uenerat, sibi audire contigisset. Qui reuersus didicit ab indigenis eum quidem ipsum Moysen

abbas (nam fama tantum ipsi notus erat): Quid tibi, respondit, cum stulto illo ac deliro sene? Denique de semet quasi de alio licentius obloquendo discedere hominem compulit, non mediocriter mirantem, quod tam diuersa de illo, quem iam secundo quęsitum uenerat, sibi audire contigisset. Qui reuersus didicit ab indigenis eum quidem ipsum Moysen fuisse, a quo eiusmodi responsum accepisset, et magis mirari coepit tam gratum illi esse sui

Magna quidem hęc Constantii erga calumniantes patientia, sed non minor illa Gregorii pontificis erga laudantes modestia. Cuidam enim probato uiro ipsum attollenti respondisse fertur: Deum deprecare, frater, ut his, quę de me predicas, dignus efficiar, sicuti et tu dignus es, cuius opinio improbari non debeat. Sed plerunque euenit, ut ea, quę de iis, quos amamus, in medium proferimus, maiora uero sint. Itaque, quanuis

ipsum attollenti respondisse fertur: Deum deprecare, frater, ut his, quę de me predicas, dignus efficiar, sicuti et tu dignus es, cuius opinio improbari non debeat. Sed plerunque euenit, ut ea, quę de iis, quos amamus, in medium proferimus, maiora uero sint. Itaque, quanuis ista commendatione tua longe inferiorem me esse agnoscam, charitati tamen gratias ago. Huiuscemodi responso sapientissimus pontifex et laudatori

ne quam ex eo uoluptatem caperet, alteri negocium dedit, ut econtra probris petulantiaque ipsum incesseret. Et cum ille rusticanum, idiotam, ignauum inutilemque cum appellasset, calumnianti gratias agebat affirmans uerius de se sentire oblocutores suos quam laudatores, qui opinione decepti supra id, quod esset; se ęstimarent. Itaque, quanto ab aliis magis extollebatur, tanto se gerebat submissius, cauillationibus potius

sabuloso ac sterili solo ab ipso terrę conditore Deo foecunditatem precibus impetrauit. Mox inde decedens uastioris solitudinis latebras petiit, ibi quęrens domicilio locum, ubi non facile mortalium de se rumores audire posset. Iudocus item fama sanctitatis regumque Britannię stirpe iuxta clarus, dum solitarius habitaret et signorum, quę fecerat, rumor multos ad uisendum eum a diuersis partibus

deserti angulum sedem transtulit, ut tam ab inanis glorię cupidine semotus esset quam a consuetudine hominum. Eulalius quoque monachus criminis olim suspectus, ut innocentiam probaret, iubente abbate fiscellam, quam de palmeis foliis ipse texuerat, igni imposuit. Atque ubi a flammis eam lędi non posse animaduersum est, non solum omni suspicione fuit absolutus, uerum etiam ob miraculum uenerationi haberi a fratribus coeptus. Cęterum se in

quam in monasterio ab hominibus honorari, memor dictum esse a propheta: Saluabuntur qui fugerint ex eis, et erunt in montibus quasi columbę conuallium. Sed quid de Hilarione abbate dicemus? Qui iam sexagenarius cernens circa se tum monachorum multitudinem, tum eorum, qui sanandi ad cum undique confluebant, flebat quotidie et ad seculum redisse se atque in uita mercedem recepisse

Ex quo ipsa ut uidit se non iam ut stultam contemni, sed potius ut sanctam honorari, clam discedens monasterium pariter honoremque dereliquit et in solitudine uitam duxit. Maria, natione Gallica, de uico Niuella episcopi Leodiensis, ignobilis genere, celebris sanctitate, frequentiam hominum illuc ad se uisendam turmatim accurrentium moleste ferens precata est ostendi sibi locum sanctę quieti magis opportunum. Et

Corpus enim castigando et in seruitutem redigendo consentire coegit spiritui, semper humilitatem affectanti. Caput V / DE HVMILITATE APPETENDA Plerique uero non solum a iactantię uitio procul abesse studuerunt, sed etiam sic humilitatem sectati sunt, ut pene omnibus seruilibus officiis sese addixerint. Qui nihil detrectantes eorum, quę

Beati igitur humiles, quibus a periculo errutis competere poterit illa Prophetę gratiarum actio dicentis: Benedictus Dominus, qui non dedit nos in captionem dentibus eorum. Anima nostra sicut passer errepta est de laqueo uenantium. Laqueus contritus est, et nos liberati sumus. Adiutorium nostrum in nomine Domini. Hinc est, quod Pinisius abbas (ut liberius humilitatis incumbere operibus posset) diuersa

ad suos tandem monachos reuersus aliam conseruandę humiliationis rationem iniit, ut, quo plus honorabatur, eo magis corpus suum ieiuniis inediaque maceraret, malens fame affligi quam ambitione deliniri, et de cibis cogitare quam de honoris illecebris. Veruntamen, quid abbates monachosue tantopere miramur? Ipse summus pontifex Gregorius primus se seruum seruorum Dei appelauit. Ac ne dictu id illi quam factu facilius fuisse

reuersus aliam conseruandę humiliationis rationem iniit, ut, quo plus honorabatur, eo magis corpus suum ieiuniis inediaque maceraret, malens fame affligi quam ambitione deliniri, et de cibis cogitare quam de honoris illecebris. Veruntamen, quid abbates monachosue tantopere miramur? Ipse summus pontifex Gregorius primus se seruum seruorum Dei appelauit. Ac ne dictu id illi quam factu facilius fuisse putes, aduenienti Ioanni

fuit, qui distractis pro amore Christi facultatibus a Byzantio Hierosolymam petiit seruumque se uenalitium fecit. Et cum in aliena domo a conseruis maledictis uerberibusque afficeretur, gaudebat in contumeliis, nunquam de iniuria sibi illata conquestus, intantum ut de medio calumniatorum suorum nusquam discesserit, nisi cum Byzantii hospitis indicio cognitum honorare coepissent. Denique tunc profugit, cum coleretur ut liber, non cum

facultatibus a Byzantio Hierosolymam petiit seruumque se uenalitium fecit. Et cum in aliena domo a conseruis maledictis uerberibusque afficeretur, gaudebat in contumeliis, nunquam de iniuria sibi illata conquestus, intantum ut de medio calumniatorum suorum nusquam discesserit, nisi cum Byzantii hospitis indicio cognitum honorare coepissent. Denique tunc profugit, cum coleretur ut liber, non cum sperneretur ut seruus, humilitati studens, a

Ibidem mulieris leprosę curam habens omnia illi libenter pręstitit officioseque ministrauit, quę ipsa per infirmitatem non poterat. Post hęc non est passa se ab ancillis uocari dominam, sed sororem, et eis aliquo de industria emissis ipsarum interim munus usurpabat uasa lauando, coquinam parando, pauimenta uerrendo, utensilia suis disponendo locis. Cęteraque diligentius exequendo ancillis etiam se magis infimam fecerat. Nunquam tanta

constare, intex uirtutes autem Christianę professionis nihil esse pręstantius humilitate, nihil fructuosius. Caput VI / DE DIGNITATIBVS NON CONCVPISCENDIS Propterea quidam sanctissimi uiri cum seculares, tum ecclesiasticas dignitates aut omnino recusarunt aut inuiti coactique susceperunt. Sciebant enim, quanto quis altius

opere uerbi perderet, quod prius meruerat in genere. Cum enim ex leuitis esset, ut Alexandrię episcopus fieret, eo compelli dignior fuit, quo magis refugit. Isaac etiam monachus, cum rescisset decerni sibi presbyteratum, de Scythia transmigrauit in Aegyptum, uastę solitudinis secessum quęritans, ut hominum effugeret conspectum. Sed qui diuinitus eligebatur, latere non potuit. Cum enim fratres in Aegyptum usque illum quęsitum profecti essent

ita, ut ei per angelum suum pręcepta institutionesque dirigeret. Quibus ille fratres sibi commissos instruendo, in omni sanctitatis genere facile reddebat perfectos. O uere igitur beatus homo, quem tu erudieris, Domine, et de lege tua docueris eum! Odo * corr. ex Oddo item, Cluniacensis coenobii monachus, a Bernone * corr. ex Benone abbate proxime decessuro suffectus, cum

suscipiendam ab omnibus urgeretur, etiam linguam sibi se amputaturum, nisi missum facerent, protestatus est. Tam ergo periculosam rem episcopatum putauit, ut inde membrorum mutilatione se redimere non dubitaret. Hac ipsa de re non mediocriter solicitus Thomas, Cantuariensis archiepiscopus, ubi primum dignitatem iniit, continuo inanis glorię lasciuientes cogitatus carnis macerationibus reprimere coepit, instantius orauit, frequentius ieiunauit,

cogitatus carnis macerationibus reprimere coepit, instantius orauit, frequentius ieiunauit, cilicium induit. Qui sic agit, is plane declarat non se ad pontificale fastigium, sed ad multiplicium laborum aceruum ascendere nec de honoris pompa sibi blandiri, sed de tentationum ingruentium pugna iam anxium ęstuare. Hinc quidem beatus Leonardus inter aulicos regis Galliarum aliquando primo loco habitus, cum tandem contempta mundanę ambitionis

coepit, instantius orauit, frequentius ieiunauit, cilicium induit. Qui sic agit, is plane declarat non se ad pontificale fastigium, sed ad multiplicium laborum aceruum ascendere nec de honoris pompa sibi blandiri, sed de tentationum ingruentium pugna iam anxium ęstuare. Hinc quidem beatus Leonardus inter aulicos regis Galliarum aliquando primo loco habitus, cum tandem contempta mundanę ambitionis luxuria ad religionem

timere dixisset, iussit, ut descenderet atque itidem super latam mollioris soli planiciem sese agitaret. Ex multa uolutatione sudanti ac defesso: Surge, inquit, et iam facere perge, quod tibi tutius factu putas. Itaque edoctus de pręeminentię periculo iuuenis electioni renunciauit. Aetatis uitio delirasse senem dicere possent improbi cauillatores, nisi rem saluberrimi consilii plenam miracula confirmarent. Constat enim iuuenem illum postea uita

dicere possent improbi cauillatores, nisi rem saluberrimi consilii plenam miracula confirmarent. Constat enim iuuenem illum postea uita defunctum seni apparuisse et, postquam gratias egisset, dixisse: Scio, quia nunc essem de numero damnatorum, si fuissem de numero episcoporum. Idipsum oppido formidans Geminianus, Mutinensis clericus, defuncto Antonio episcopo a populo electus fugit. Dum autem latitaret, et quęri dignus fuit et inueniri. Qui

nisi rem saluberrimi consilii plenam miracula confirmarent. Constat enim iuuenem illum postea uita defunctum seni apparuisse et, postquam gratias egisset, dixisse: Scio, quia nunc essem de numero damnatorum, si fuissem de numero episcoporum. Idipsum oppido formidans Geminianus, Mutinensis clericus, defuncto Antonio episcopo a populo electus fugit. Dum autem latitaret, et quęri dignus fuit et inueniri. Qui quia inuitus consecratus est,

solitariam deinceps uitam duxit, tanto factus Deo uicinior, quanto ab urbanis tumultibus fuit semotior. Fecit idem et Iustus, Lugdunensis episcopus. Qui cum in terra positus uitam egisset cęlestem, de solitudine deserti ad paradisi celebritatem euolauit, tugurioli angustias commutans cum amplitudine cęli. Corpus uero eius ab eremo ad Lugdunum relatum est. Et honore, cui renunciauerat uiuens, non caruit mortuus exibitis

superbum est dignitates concupiscere quam maiorum iussis omnino parere nolle et diuinę reluctari uoluntati.
Caput VII / DE AVARITIA VITANDA At uero, quia plerique religionis habitum induunt, non ut Christum, sed ut pecuniam lucrentur, quibus dicitur: Non potestis Deo seruire et Mammonę, eorum auaritię sanctorum continentiam

Propterea et lepra, qua Naman fuerat liberatus, adhesit illi et semini eius usque in sempiternum, ut saltem sic punitus discat charitatem erga proximum gratuitam esse debere, non mercenariam. Nam et de Samuele propheta in Ecclesiastico scriptum legimus, quod pecunias et usque ad calciamenta ab omni carne non accepit et non accusauit illum homo. Hoc quidem post multas eius inibi enumeratas laudes, ideo fortasse in fine

non uitam. Quos per Malachiam arguit Dominus dicens: Quis est in uobis, qui claudat ostia, et incendat altare meum gratuito? Non est mihi uoluntas in uobis, dicit Dominus exercituum, et munus non suscipiam de manu uestra. Sed iam audiant, quam moribus eorum diuersa gesserint illi, quorum sectę se esse autumant. Petrus et Ioannes missi in Samariam baptizatis imponebant manus, et accipiebant Spiritum Sanctum. Tune Simon

quem itidem nequitię spiritu uexatum sanum fecerat, decem auri libras dono offerenti ordeaceum porrexit panem dicens quod, qui tali cibo aluntur, non pluris aurum ęstiment quam lutum. In Sicilia etiam quidam de primoribus uiris morbo aquę intercutis ea ipsa die, qua ad eum uenerat, curatus, cum postea eidem offerret plurima munera, audiuit dictum Saluatoris ad Discipulos: Gratis accepistis, gratis date!

in illo et Iudas, Domini uenditor, et Ananias cum Saphira precii, quod uouerant, malignus interuersor. Quid multa? Non homines solum, sed urbes etiam et regna auri sacra fames hausit atque consumpsit. At nos egredi cupientes de Babylone, fugere de Caldeis, id est, de consortio eorum, qui satiari diuitiis nequeunt, simul cum psalmista nostro clamemus: Domine, inclina cor nostrum in testimonia tua, et non in auaritiam, ut, sicut Esaias

Domini uenditor, et Ananias cum Saphira precii, quod uouerant, malignus interuersor. Quid multa? Non homines solum, sed urbes etiam et regna auri sacra fames hausit atque consumpsit. At nos egredi cupientes de Babylone, fugere de Caldeis, id est, de consortio eorum, qui satiari diuitiis nequeunt, simul cum psalmista nostro clamemus: Domine, inclina cor nostrum in testimonia tua, et non in auaritiam, ut, sicut Esaias dixit, proiicientes

Ananias cum Saphira precii, quod uouerant, malignus interuersor. Quid multa? Non homines solum, sed urbes etiam et regna auri sacra fames hausit atque consumpsit. At nos egredi cupientes de Babylone, fugere de Caldeis, id est, de consortio eorum, qui satiari diuitiis nequeunt, simul cum psalmista nostro clamemus: Domine, inclina cor nostrum in testimonia tua, et non in auaritiam, ut, sicut Esaias dixit, proiicientes illam et manus

ab omni munere, in excelsis habitemus tecum. Beati enim, qui habitant in domo tua, Domine; in secula seculorum laudabunt te. Caput VIII / DE PAVPERTATE SERVANDA Diximus, qua constantia sancti, ne Deum offenderent, munera recusarunt. Nunc, quali patientia, ut illi soli placerent, paupertatem coluerint, pertractemus. Hinc altera dirę cupiditati inuratur

demoniis imperent, hominibus euangelizent, angelis exęquentur, cum Christo regnent, impartitur. Vere ergo Dominus esurientes impleuit bonis et diuites dimisit inanes, quos eligere contempsit. Quod de iis dicimus, idem de reliquis apostolis dicendum, quando quidem eadem lex omnibus pariter dicta sit et omnes Dominicis mandatis ęque obnoxii fuerint neque alicui plus alio quicquam habere possidereue aut aliquo frui utiue

hominibus euangelizent, angelis exęquentur, cum Christo regnent, impartitur. Vere ergo Dominus esurientes impleuit bonis et diuites dimisit inanes, quos eligere contempsit. Quod de iis dicimus, idem de reliquis apostolis dicendum, quando quidem eadem lex omnibus pariter dicta sit et omnes Dominicis mandatis ęque obnoxii fuerint neque alicui plus alio quicquam habere possidereue aut aliquo frui utiue licuerit. Vnde etiam

ut uellet nec apes habuisse. Et cum decretum ei fuisset nihil in uita possidere, nihil quęrere, proximi uici beneficio sustentatus est, in diem panem afferentibus, quos ille pręceptis imbuebat salutis. Narratur et aliud de illo miraculum, quo facile cognoscas pauperis uirtutem diuitum potentię anteferendam. Sępe enim syluestres ursos ferula, qua gradus ambulando firmabat, a suis alueariis dicitur abegisse. Et qui frequenter uenatorum tela

Hunc adolescentulum in solitudine habitantem tota nocte quęritantes inuenire nequiuerunt, cum nec locus illis ignotus esset, grassationibus eorum frequens, nec hominis nuper illuc appulsi sedes. Vt autem illuxit, inuentum de improuiso circumstetere et mirati, quod intrepidus expectaret rei euentum: Quid tu hic, inquiunt, adolescens, si te adorirentur latrones? Nudus latrones non timet, respondit. At si uitę, aiunt, pręsens intentaretur

habentes sumptuum aut indumentorum aut cęterarum huiusmodi rerum, quę non magni momenti sunt. Quas quicquam ex his deesse possit Deo seruientibus, cum nequam seculo seruientibus non desit! Quendam ergo de fratribus cum percepisset hortuli fructus intentius custodire et habere aliquantulum nummorum, a consuetudine sua submouit ac repulit. Ille in gratiam reduci cupiens, ciceris uirentes scapos dono fratribus

tulit atque eidem, quicquid sibi reliquum uel pecunię uel tegumenti fuit, tam lubenter cessit, quam auide petebatur. Simulque abdicatione impetrata, et nudus et lętus abiit; nec minus lętus quam olim Ioseph, cum de manu adulterę dominę relicto euasit palio, nec minus nudus quam adolescens ille, qui reiecta syndone pharisaicas effugit manus. Nuditatis pudorem libertatis gaudium superabat, in illam forsan erumpens uocem: Diripuisti,

se dolebat, siquis ipso pauperior apparuisset. Paupertatem dominam suam uocabat, se non modo pauperem constituens, sed etiam pauperum seruum. Dum cum fratribus posita mensa recumberet, supermensarium lectorem de Virginis Puerperę in Bethlehem hospitantis angustia mentionem fecisse audiuit et continuo consurgens, humi resedit atque ait: Nunquid ego peccator, ego nequam et inutilis seruus, ad mensam sedere debeo, cum Dei Genitrici

et hominibus pariter et angelis celebre sit! Vos uero, Ecclesię antistites, qui uillici personam induistis dicentis: Fodere non ualemus, mendicare erubescimus, uillici saltem et exemplo facite uobis amicos de Mammona iniquitatis, fideliter dispensantes, quę uobis commissa sunt, alioquin audituri: Si in alieno infideles fuistis, quod uestrum est, quis dabit uobis? Bona, quę habet Ecclesia, pauperum sunt, bona uero

mittam piscatores multos, dicit Dominus, et piscabuntur eos. Sophonias quoque ait: Derelinquam in medio tui populum pauperem et egenum, et sperabunt in nomine Domini – dicit Dominus. Quę quidem omnia de ipsis Domini apostolis fuisse significata, expositorum nostrorum assertio consentit. Igitur, si Ecclesię Christianę fundatores atque ędificatores iam ab initio pauperes et egeni a Deo optimo maximo electi sunt, quid est,

iam ab initio pauperes et egeni a Deo optimo maximo electi sunt, quid est, quod te pudeat pigeatue pauperem esse, qui operi illorum prępositus es minister et custos? Respiciendum est, et quid uas electionis Paulus ea de re decernat, diligenter attendendum. Habentes, inquit, alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. Nam qui uolunt diuites fieri, incidunt in tentationem et laqueum diaboli, et desyderia multa inutilia

Iccirco sanctissimi uiri habentes tantum, sine quibus hic uiui non potest, nihil pręterea quęsierunt et illi, quibus res erat, eis, quibus non erat, erogabant. Multa id genus exempla posuimus, cum de elemosinis tractaremus, et nunc repetere superuacaneum est. Ioannes tamen, Alexandrinus patriarcha (a quo pauperes dominos diximus appellatos) non est silentio prętermittendus. Cum enim ex hac uita migraret, haud parum

uiuendi copiam sibi concedere. Ad hęc; quoties ad ecclesiam audiendę euangelicę prędicationis gratia accedebat, non nisi inter infimas foeminarum sibi deligebat considendi locum, ut iam aperte concupiscere uideretur se de illarum numero fieri, quarum tam libenter inibat consortium. Defuncto itaque uiro omnia, quę habere potuit, indigentibus dedit parumque putauit fortunas tantum pro Christo impendisse, nisi amore illius etiam seipsam

Vę autem diuitibus, qui habent consolationem suam. Argentum eorum et aurum eorum non ualebit liberare eos in die furoris Domini, dicit Dominus. Caput IX / DE VITA SOLITARIA Diximus de obseruatione paupertatis. Nunc de his dicemus, qui, ut liberius cęlestium contemplationi uacarent innocentiusque se haberent, delinquendi occasione sublata, relictis urbibus in solitudine

consolationem suam. Argentum eorum et aurum eorum non ualebit liberare eos in die furoris Domini, dicit Dominus. Caput IX / DE VITA SOLITARIA Diximus de obseruatione paupertatis. Nunc de his dicemus, qui, ut liberius cęlestium contemplationi uacarent innocentiusque se haberent, delinquendi occasione sublata, relictis urbibus in solitudine uictitarunt, habentes iam olim

et aurum eorum non ualebit liberare eos in die furoris Domini, dicit Dominus. Caput IX / DE VITA SOLITARIA Diximus de obseruatione paupertatis. Nunc de his dicemus, qui, ut liberius cęlestium contemplationi uacarent innocentiusque se haberent, delinquendi occasione sublata, relictis urbibus in solitudine uictitarunt, habentes iam olim propositi huius duces: Heliam in

Antonium, a quo et humatus fuit. Palmę primo fructibus nutritus est, deinde per annos sexaginta dimidiati panis fragmentum singulis diebus comedit coruo alite homini ministrante. Neque aliud quam aquam bibit. Indumento de palmarum foliis contexto nuditatem operuit. Hoc tenore uitę in Dei seruitio tandiu perdurans non effugisse mihi uidetur martyrium, sed protraxisse et, qui diei unius mortem non tulerit, mortem annorum septem et nonaginta

necessaria deferendo fatigarentur, cum tridui iter ab eis distaret. Ibidem ultimum Deo spiritum reddidit, cum centum et quinque uixisset annos, miraculis ac uirtutibus clarus. Non alienum uidetur de hoc Antonii habitaculo uerba Hieronymi apponere in Hilarionis abbatis uita sic dicentis: Saxeus et sublimis mons per mille circiter passus ad radices suas aquas exprimit, quarum alias harenę ebibunt, alię ad inferiora

circiter passus ad radices suas aquas exprimit, quarum alias harenę ebibunt, alię ad inferiora delapsę paulatim riuum efficiunt, super quem ex utraque ripa palmę innumerabiles multum loco et amoenitatis et commodi tribuunt. De Hilarione deinde loquens, cum post obitum Antonii discipulos eius uisendi gratia adisset: Videres, inquit, senem huc atque illuc cum discipulis beati Antonii Isaac et Pelusiano discurrere. Hic, aiebant, psallere, hic orare,

consortium angelorum, qui se a consortio secluserat hominum. Theonam etiam intra suam cęllulam clausum habitasse apud Thebaidem * corr. ex Thebaidam non procul ab urbe atque etiam porrectę de fenestra manus tactu infirmos curasse, sed tamen noctibus ad eremum progredi solitum tradunt. De Domino quoque Lucas ait: Erat diebus docens in templo, noctibus morabatur in monte, qui uocatur Oliueti. Discamus

cęllulam clausum habitasse apud Thebaidem * corr. ex Thebaidam non procul ab urbe atque etiam porrectę de fenestra manus tactu infirmos curasse, sed tamen noctibus ad eremum progredi solitum tradunt. De Domino quoque Lucas ait: Erat diebus docens in templo, noctibus morabatur in monte, qui uocatur Oliueti. Discamus igitur et Domini et serui exemplo locum tempusque seruare: aliud, quo iuuetur proximus, aliud, quo

etiam futura prędicere, euentu haud incerto, ut super eo quoque Helię prophetę spiritum requieuisse dicerent, cuius et nomen sortitus fuerat et secutus propositum, Deo in solitudine seruiendo. Rarissimum est, quod de Ioanne quodam relatum legimus. Dicitur enim, cum primum ad eremum secessisset, tribus continuis annis sub cuiusdam saxi rupe stans semper orasse, nunquam resedisse, tantum somni cepisse, quantum rectus capere potuit; cibum

saxi rupe stans semper orasse, nunquam resedisse, tantum somni cepisse, quantum rectus capere potuit; cibum quoque non alium gustasse quam Dominicis duntaxat diebus eucharistię sacramentum a sacerdote sibi delatum. Denique de pedibus, quod tandiu immobiles perstiterint, fluxisse saniem aiunt. O beatum uirum, qui tantam gratiam consecutus est, ut hęc agere uellet, beatiorem, ut posset! Non immerito igitur post hęc angelum Domini aduenisse

mirum igitur, si et ipse aliquando uastę solitudinis, nunc paradisi incola Hieronymus, dum Heliodorum inuitat, sic demum illam laudibus efferat dicens: O desertum Christi uernans! O solitudo, in qua illi nascuntur lapides, de quibus, in Apocalypsi, ciuitas magni regis construitur! O eremus familiarius Deo gaudens! Quid agis, frater, in seculo, qui maior es mundo? Quandiu te tectorum umbrę premunt? Quandiu fumosarum urbium carcer includit? Crede

Crede mihi, nescio quid plus lucis aspicio. Libet sarcina corporis abiecta ad purum ętheris uolare fulgorem. Paupertatem times? Sed beatos pauperes Christus appellat. Labore terreris? Nemo athleta sine sudore coronatur. De cibo cogitas? Sed fides famem non timet. Supra nudam metuis humum exesa ieiuniis membra collidere? Sed Dominus tecum iacet. Squalida capitis horret inculta cęsaries? Sed caput tuum Christus est. Infinita eremi uastitas

prorsus uideretur, nisi etiam intolerabilia tolerabilia fecisset Dei amor et Dei timor. Subiiciamus aliquot etiam infirmioris sexus exempla, ut appareat foeminas quoque habere de sanctarum collegio duces, quas ad eremum sequi secundum diuinę gratię donum aut optent tantum aut simul et possint. Maria Magdalena omnia peccata sibi dimissa esse iam pridem audierat, optimam partem, quę non auferetur ab

deserto, non humano cibo, sed angelicis fomentis assidue sustentata, ut ex hoc intelligas angelorum ministeria promereri, quisquis propter Deum declinauerit hominum consortia. Die uero obitus sui imminente sacram communionem de manu Maximini episcopi accepit, ne sine illo ad cęlum ascenderet, cui in terra toto corde, totis uiribus seruierat, fidem ipsius in urbibus prędicando, gloriam in solitudine meditando. Maria

eius domum ingressus ait: Puella, tibi dico, surge! Et confestim surrexit, quę diu iacuerat in impudicicię coeno. Surrexit, ut Iesum, quem in deliciis amiserat, in amaritudine animę suę quęreret. Cum enim de Alexandria Hierosolymam uenisset, non potuit templum Dei ingredi uique inuisibili inhibita, substitit in limine, miratur, stupet, erubescit et pedem inuita refert. Vbi recognouit sacro aditu se indignam, quod prophanis uitę

pręparet domi uiatica uirtutum, qui uult diu uagari peregre foris. Exerceatur prius in simulachro pugnę, qui ad singulare certamen callidissimi hostis cupit prodire. Hoc congrediendi genus ueteranos desyderat, non tyrones. De ludo monasteriorum Hieronymus noster inquit: Volumus huiuscemodi egredi milites, quos eremi dura rudimenta non terreant, qui specimen conuersationis suę multo tempore dederint, qui omnium fuerint minimi, ut primi omnium

fragrans, mannę inuisibilis rore perfusus Sanctique Spiritus lumine illustratus, noctes quoque lucidas habens et iam quidam in terra paradisus. Caput X / DE VIGILIIS ET SOMNO ET STRATV Quoniam uero, siue quis in solitudine solus siue cum multis in monasterio uitam ducere constituerit, imprimis eniti debet, ne somnolentię deditus ad ea, quę

nisi nolle unquam ita resoluto corpore obdormiscere, ut mens ad Deum non uigilet? Hinc sane et Esaias propheta semper cum Deo esse anhelans ait: Anima mea desyderauit te in nocte, sed et spiritu meo in pręcordiis meis de mane uigilabo ad te. Honophrio uero neque tectum ullum neque certus quietis locus fuit. Ibi somnus erat, ubi per desertum uaganti nox occurrisset. Sed et ipsa quoque nox

uicisse uideretur. Beatus Hieronymus ad Eustochium uirginem scribens, dum, quibus in eremo corporis fatigationibus contra urbanarum uoluptatum cogitationem contenderit, enarrat, de ipsa etiam cubandi austeritate mentionem faciens: Siquando, inquit, repugnantem somnus imminens oppressisset, nuda humo uix ossa herentia collidebam. Et quisnam securum se arbitratur, si uel in stratis paleis uel uili

in stratis paleis uel uili tomento cubitauerit, uel plusculum quam compellit necessitas, quieti indulserit? Non potest resistere diabolo, qui facile superatur a somno. Propterea quidem Martinus, Turonensis episcopus (sicuti de illo Eusebius ad Seuerum scribens testatus est), substrato humi cilicio cubans frangebat somni mollitiem lectuli rigore. Itaque nunquam tam alte consopitus est, ut sentire non posset furem illum, qui perfosso pariete

legendoque uigilat, ad martyrii usque palmam peruenit. Et quia per omnia sanctorum apostolorum uitam expresserat, ad eorum prouectus est et gloriam. Bernardinus uero nec ideo illis, mea quidem sententia, minor, quia de collegio Minorum fuit. Etiam antequam religionem profiteretur, religiosi uitam uixit. Quodque ad rem pertinet, tunc quoque ad offerendum Deo salutis sacrificium noctu consurgens, ne quiete occuparetur, contemptis lecti

febre (ut Hieronymus inquit) mollia lectuli strata non habuit, sed super durissimam humum in stragulis cilicinis quiescebat, si tamen illa quies dicenda est, quę iugibus pene orationibus dies noctesque iungebat, illud implens de psalterio: Lauabo per singulas noctes lectum meum; lachrymis meis stratum meum rigabo. Idem autor Asellę uirginis sanctitatem efferens laudibus ait: Unius cęllulę clausa angustiis,

grauius onus sibiipsi quam aliis, quibus pręerat, uirginibus imponere. Super ursi autem pelle cubans magisque uigilię quam somno indulgens, conculcauit ursum illum, quem Dauid typum gerens Christi scribitur interfecisse, et de quo per Hieremiam dicitur: Vrsus insidians factus est mihi. Lapidem uero capiti supponens placuit lapidi illi, qui factus est in caput anguli, qui fecit utraque unum. Cui nunc inseparabiliter iuncta et ipsum,

soli iungamur Deo. LIBER II Caput I / DE CVRA ET MODO ORANDI Age igitur, hinc iam sanctarum precum exempla perscrutemur, deinceps etiam contemplationis altitudinem ostensuri, qua diuini homines in terra degentes mente cęlos permeabant. Hi uero, quantum

uno ter genua flectens Trinitatem personarum Vnitatemque substantię in Deo crede, confitere, adora. Tobias cum lachrymis orasse perhibetur, et cum casu quodam oculos amisisset, ab angelo Raphaele de cęlo in terras misso meruit curari. Adeo inter orandum illi fleuisse profuit. Tobię autem, filio eius, etiam nuptiarum celebritatem sacris precationibus placuit initiari. Cum Sarra enim, uxore sua,

non esse cessandum. Pręterea orationes eorum coram Deo ab angelo oblatas fuisse legimus, nequid precemur, nisi quod angelorum relatione dignum sit quodque Dei aures delectet audire. Delectat autem illum, quicquid de Scripturarum fontibus haustum orando effundimus, quod prophetę, quod apostoli nobis tradiderunt, sed pręcipue quod Dominus noster Iesus Christus. Ipse enim est Patris uerbum, ipse Filius suus dilectus, in quo sibi bene

Ne in nobis regnet peccatum. Fiat uoluntas tua sicut in cęlo et in terra. Quoniam, qui facit uoluntatem tuam, manet in ęternum. Panem nostrum supersubstantialem, uel quotidianum, da nobis hodie. Panem, qui de cęlo descendit. Nostrum, quia pro nobis oblatus est. Supersubstantialem, quia omnibus substantiis, omnibus pręeminet creaturis. Vel quotidianum, quia Christus Iesus heri et hodie, ipse et in secula. Da nobis hodie. Da

ignouerimus in nos peccantibus, tu nobis ignoscas, quicquid peccauimus tibi. Et ne nos inducas in tentationem. Id est, ne patiaris nos tentari supra id, quod possumus. Sed libera nos a malo. Vt tandem sine timore de manu inimicorum nostrorum liberati seruiamus tibi in sanctitate et iustitia coram te omnibus diebus nostris. Amen. Veruntamen idem Saluator noster ac Dominus, sicuti nos orare docuit, ita etiam

aliter egisse uideretur quam pręcepisset. Pręceperat autem similitudinem afferens ac dicens: Siquis nocte intempesta ad amici pulsans fores perseueret, ipsa poscendi improbitate coget illum de stratu suo surgere et panes, quos petierat, sibi mutuo dare. Parabolam etiam proponens iudicis Deum hominesque contemnentis, qui uiduę quotidie interpellantis uictus tędio eam ab aduersarii sui calumnia tandem

difficile, sed timor gehennę et amor Christi omnem uincunt difficultatem. Pastumius quoque abbas usque adeo orandi studio ducebatur, ut nulla corporis debilitas animi sedulitatem coerceret. Aduersa ualitudine pressus, cum de lectulo surgere non ualeret, iacens orabat. Iam langor uehemens expeditius loquendi ademerat facultatem, et tacitus labiorum motus etiamtum illum orare testabatur. Denique discedens anima non prius orationem quam corpus

Arsenium abbatem (sicuti alibi iam diximus) hunc morem habuisse satis constat, ut unoquoque sabbati die submissis genibus a uespere usque mane orationem protelaret, facie semper ad orientem uersa, illum adorans orientem, de quo per prophetam dicitur: Ecce uir, Oriens nomen eius. Sed nequando (ut usu uenire solet) inter orandum sopore correpti dimidiatas relinquamus preces, Stephani, presbyteri Constantinopolitani, exemplum nos

sua occidit manu. Quo cęso reliqui metu perculsi in fugam conuersi sunt. Si sic orauerimus, sternetur Sathanas, uitia recedent, malarum tentationum nexus dissoluentur. Annam uiduam in Euangelio legimus de templo nusquam discedentem, ieiuniis et obsecrationibus nocte ac die seruientem, et eodem in templo uidisse Iesum, uiso credidisse, creditum prophetando prędicasse. Tot illi simul attulit bona nec sola uiduitatis castitas

illa deinde uiduitate facta liberior, tanto soli Deo intenta orauit ardentius, quanto a rebus familiaribus iam aliena uixit expeditius. Caput II / DE ORATIONIS VIRTVTE Hactenus de studio modoque orandi. Nunc de orationis ui ac potentia dicemus. Abraham orante Abimelech, Gerrarę regis, uxor atque ancillę, cum ante steriles essent, prolem diu optatam susceperunt

orauit ardentius, quanto a rebus familiaribus iam aliena uixit expeditius. Caput II / DE ORATIONIS VIRTVTE Hactenus de studio modoque orandi. Nunc de orationis ui ac potentia dicemus. Abraham orante Abimelech, Gerrarę regis, uxor atque ancillę, cum ante steriles essent, prolem diu optatam susceperunt et matrum nomine lętatę sunt. Et

ardentius, quanto a rebus familiaribus iam aliena uixit expeditius. Caput II / DE ORATIONIS VIRTVTE Hactenus de studio modoque orandi. Nunc de orationis ui ac potentia dicemus. Abraham orante Abimelech, Gerrarę regis, uxor atque ancillę, cum ante steriles essent, prolem diu optatam susceperunt et matrum nomine lętatę sunt. Et nos, si digne deprecati fuerimus

hydria farinę non defecit nec lecythus olei fuit imminutus, et quę fame moritura erat, hospitis beneficio uixit. Insuper filium suum defunctum, ipsius precatione uitę restitutum accepit. Eodem propheta inuocante ignis de cęlo lapsus quinquaginta et quinquaginta uiros, alios post alios, ab Ochozia rege ad ipsum comprehendendum missos consumpsit. Inuocauit autem ille, non ut se uindicaret, sed ut Dei ueri immensam expauescendamque potentiam

mirum autem, quod sanctorum quandoque uel meritis cedant uel inuocationibus pareant terrena corpora, cum iisdem ad obsequendum inclinentur etiam cęlestia? Iosue orante sol et luna immoti steterunt, donec ipse ulcisceretur de inimicis suis. Non fuit, inquit Scriptura, ante et postea tam longa dies, obediente Domino uoci hominis, et pugnante pro Israhel. Porro, de inimicorum potestate atque iniuria

immoti steterunt, donec ipse ulcisceretur de inimicis suis. Non fuit, inquit Scriptura, ante et postea tam longa dies, obediente Domino uoci hominis, et pugnante pro Israhel. Porro, de inimicorum potestate atque iniuria oratione liberari posse Ioachan quoque, regis Israhel, exemplo apparet. Qui cum suos, eo quod se idolorum cultura polluerant, in ditionem Syrorum redactos uidisset, ad Dominum conuersus pro

siue manifestis demonum oppugnationibus infestabimur, a Domino auxilium imploremus. Et tunc cadent a latere nostro mille, et decem milia a dextris nostris, ad nos autem non appropinquabunt. Sed neque illud nunc de Ezechia silentio est prętermittendum, quod aduersa ualitudine grauiter affectus, cum Esaia prophetante se iam iam decessurum audisset, facie ad parietem uersa, multis cum lachrymis Deum rogando, et uitę longius spacium et

conciderunt. Iudeorumque tunc labor non in uincendo, sed in spoliando fuit, cum predam prope moenia iacentem uix per triduum prę magnitudine auferre quiuerint. Iudę quoque Machabei orationes magis quam arma de hostibus triumpharunt. Sępe enim peracta prece solius dei auxilio fretus ad bellum egrediens parua manu ingentes copias uicit. Cum tribus milibus uirorum pene inermium Gorgię exercitum quinque milium peditum

ut doceret illum. Ab exordio precum tuarum, inquit, egressus est sermo; ego autem ueni, ut indicarem tibi. Is igitur gratiam recipiet, qui deuotius rogarit. Ionam prophetam de uentre cęti ad Dominum, Deum suum, clamasse legimus, et die tertia Domini iussu a pisce in aridam uomitu effusum. Grande profecto miraculum, tum quod deglutitus tandiu intra aluum uixerit, tum quod

hominis precibus ab eo, qui omnia potest, datum. Et, si his, qui sub seruitute Legis erant, tanta ac talia concessa sunt, quid eorum precibus non concessum dicemus, quibus sub Euangelio dies illuxit libertatis, de quibus in psalmo dicitur: Pro patribus tuis nati sunt tibi filii; constitues eos principes super omnem terram. Memores erunt nominis tui, Domine, in omni generatione et generatione. Propterea populi

curauit, Dorcam mortuam uitę restituit. Denique umbram illius contigisse ęgrotantibus saluti fuit. Porro idem in carcere positus, catenis duabus uinctus, a militibus custoditus, orante pro eo Ecclesia, ab angelo de cęlo misso liberatus est. Andream, fratrem eius, ferunt cuidam, cui Nicolao nomen fuit, qui toto uitę tempore libidinibus deditus ab his discedere, cum etiam uellet, non poterat, deprecando continentiam a Domino

quantum cęteros orasse iuuit. Romualdus abbas (qui ordinis Camaldulensis fuit autor) cum a Parentio, Liburnię oppido, soluens nauigaret et nauis magnis fluctibus iactaretur omnesque, qui cum eo erant, de salute desperarent, pelagi uentorumque sęuitiam oratione placauit, illum utique deprecatus, qui uentis et mari imperat, et obediunt ei. Germanus quoque, Antisiodorensis episcopus, Britanniam uersus ad hereses

omnibus, qui in ea erant. Tale quid et Apostolo euenisse credimus, qui ad Corinthios scribens ait: Ter naufragium feci, nocte et die in profundo maris fui. Sed neque de illis nunc silendum, qui orando bonarum artium scientias, quibus operam nunquam impenderant, perceperunt. Hor, montis Nitryę abbas, litteras non didicerat, et oblato sibi libello, cum orasset, legere coepit. Neque minus

corr. ex Aureliensis episcopi, exemplo probari potest. Hic enim Gothis Aurelianum * corr. ex Aurelium obsidentibus una cum suis clericis de muro ipso sanctos et sanctas omnes inuocans litanias decantabat. Sacerdos autem unus ex captiuis, quem ne captiuitatis quidem iugum a procacitate oris coercere poterat, cum forte in acie urbi proxima uersaretur, uocem

si uerbis abigi posse aduersarios credis. Eędem precationes ualidioribus etiam urbibus nihil profuerunt. His dictis corruit exanimus nec ultra quicquam est prolocutus. Post hęc barbaris oppidum inuadentibus tanta uis aquę de cęlo cecidit, ut coacti sint dimissa oppugnatione in castra se recipere. Sic misericors et iustus Dominus simul et orantibus affuit et orationum uirtuti detrahentis ultus est scelus. Siquis igitur, quo facilius Dei

ut coacti sint dimissa oppugnatione in castra se recipere. Sic misericors et iustus Dominus simul et orantibus affuit et orationum uirtuti detrahentis ultus est scelus. Siquis igitur, quo facilius Dei gratiam conciliet, de sanctorum coetu deligere sibi patronos optauerit, utatur, quibus uolet, id est, siue illis, quos pręcipuos putat, siue illis, quibus hoc priuatim a Domino indultum legimus, ut aduersos casus eorum, qui se inuocauerint, aut

Nicetas martyr, Maximiani, Nicomedię regis, filius, qui et suppliciis et patri, a quo ea passus est, superstes, populum ante in idolis mortuum docendo reuiuiscere in Christo fecit; Venerandus martyr Trecasii passus, qui de fide ab angelo meruit instrui et a Christo ad fluuium Sequanam sibi apparente baptizari, cuius interfecti sanguis interfectori suo cęsari Aureliano illitus, ut beneficium referret pro iniuria, oculum amissum reparauit;

in Gallia Christum prędicando multos una secum ad palmam adduxit martyrii Antonino imperatore Ecclesiam persequente; Catharina, uirgo et martyr, per quam Dei sapientia mundi sapientes uicit et cuius corpus de Alexandria, ubi pro Christo passa est, ad montem Synai angelicis manibus translatum dicunt, ut nemo dubitet eam multum posse in cęlo, quę sic honorata est in terris. Sed

Israhelitarum imminebat ceruicibus; omnes simul uno die una Iudit liberauit. Nunquam tantum facinus perpetrare potuisset, nisi prius perpetrandi facultatem a Domino precibus obtinuisset. Quid de Susanna dicam? Quę iudicum sententia morti iam addicta exclamauit ad Dominum, et Dominus exaudiuit uocem ipsius. Spiritum quippe Danielis pueri suscitauit, qui malignos accusatores falsitatis conuictos talionem subire

ad illius solium auresque perueniant, qui, quodcunque uult, facit in cęlo et in terra? Angelus ad Tobiam: Ego, inquit, obtuli orationem tuam Domino. Et in Apocalypsi dicitur: Ascendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manu angeli coram Deo. Sancti orant, angeli ministrant, Deus dat gratiam, qui facit mirabilia solus et cuius potentiam, sapientiam, bonitatem admirari licet, comprehendere non licet.

perueniant, qui, quodcunque uult, facit in cęlo et in terra? Angelus ad Tobiam: Ego, inquit, obtuli orationem tuam Domino. Et in Apocalypsi dicitur: Ascendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manu angeli coram Deo. Sancti orant, angeli ministrant, Deus dat gratiam, qui facit mirabilia solus et cuius potentiam, sapientiam, bonitatem admirari licet, comprehendere non licet.

qui facit mirabilia solus et cuius potentiam, sapientiam, bonitatem admirari licet, comprehendere non licet. Caput III / DE TENTATIONIBVS TEMPORE ORATIONIS Quoniam uero orationes arma sunt, quibus prosternitur omne diaboli robur, iccirco maligni spiritus interdum orantibus nobis impedimenta struunt, ut uel torpeamus pertesi uel territi

dolos et, sicut coeperat, orando perseuerauit atque etiam ad perferendos pro Christo labores magis exarsit. Sciebat enim inimici consilia semper eo spectare, ut fallant, nunquam, ut doceant, scriptumque esse: Ne desyderes de cibis eius, in quo est panis mendacii. Rursum tamen humani generis perpetui hostes, quoniam fraudulenta inductione nihil profecerant, terrificationibus aggredi illum decernunt. Dumque ipse

mugire coeperunt. At ille intrepidus exurgens: En assum, inquit, nequissimi spiritus, venite, exercete in me, quicquid vobis permissum est. Quod si corpus hoc uerberibus affeceritis, quid aliud quam uindicabitis me de aduersario meo? His dictis confusi discesserunt. Ille ad preces Deo persoluendas rediit, nullis tentationibus cedens, sed fiduciam habens in Domino semper. Cęterum neque sic superata Sathanę improbitas conquiescere

deprecantium mentes atque conturbet, haud ignarus, quanti apud Deum momenti sit constans, continua, perseuerans humiliter orantis intentio. Caput IV / DE CONTEMPLATIONE Satis hęc de oratione. Nunc res ipsa poscere uidetur, ut gradum faciamus ad contemplationem. Prius enim orandum, deinde contemplandum, ut, cum gratiam impetrauerimus, tunc demum in cubiculum

ignarus, quanti apud Deum momenti sit constans, continua, perseuerans humiliter orantis intentio. Caput IV / DE CONTEMPLATIONE Satis hęc de oratione. Nunc res ipsa poscere uidetur, ut gradum faciamus ad contemplationem. Prius enim orandum, deinde contemplandum, ut, cum gratiam impetrauerimus, tunc demum in cubiculum introducamur regis, iam tacito mentis obtutu

Abraham, Isaac, Iacob cum Deo collocutos futurorum notitiam recepisse, Moysen etiam pręteritorum. Is enim mundum a Deo in principio creatum uere didicit et omnibus palam fecit. Sic pręterea Dauid uersu oracula cecinisse, de quibus gloriatur dicens: Incerta et occulta sapientię tuę manifestasti mihi. Sic denique Esaiam, Hieremiam, Ezechielem cęterosque prophetas omnia in spiritu hausisse, quę quondam ad populum nunc prospera, nunc

occulta sapientię tuę manifestasti mihi. Sic denique Esaiam, Hieremiam, Ezechielem cęterosque prophetas omnia in spiritu hausisse, quę quondam ad populum nunc prospera, nunc aduersa uaticinantes effuderunt. Semper enim de Deo cogitantes digni habiti sunt, qui cum Deo etiam sermones miscerent et (ut ait Scriptura) facie ad faciem loquerentur. Latius contemplationis eorum typicę uisiones reuelationesque modo a nobis enarrari possent, nisi

contemplationis eorum typicę uisiones reuelationesque modo a nobis enarrari possent, nisi omnibus satis notę forent et ab iis, qui sub Lege erant, ad eos, qui sub Euangelio fuerunt, nostra festinaret oratio. De Simone Petro in Actis Apostolorum traditum legimus, quod, cum in coenaculum circa horam sextam oratum ascendisset, cecidit super eum mentis excessus. Et uidit cęlum apertum et inde uas quatuor initiis submitti, immundis

pedicas uestigia figimus? Quod si iis nolumus implicari, meditanda sunt cęlestia, relinquenda terrena, contemplationis alis ad superna euolandum, inferiora dimittenda atque contemnenda. Qui sic agunt, securi sunt. Et de illis in Prouerbiis dicitur: Frustra iacitur rete ante oculos pennatorum. Bonitius, Aruernensis episcopus, dum noctu in ecclesia meditationibus inuigilat diuinis, ecce pulchram ut luna,

contemplatio. Augustinus, Hipponensis episcopus, philosophię Christianę assertor egregius, dum Sanctę Trinitatis mysterium solus in cubiculo sedens contemplatur, ita a seipso abscesserat, ut a muliere, quę illum quadam de re consulere uehementer cupiebat, sępius interpellatus nihil responderet, immo ne respiceret quidem. Mulier denique, quia se contemptam putauit, abiit tristis. Postero autem die, cum eum in ecclesia missam celebrantem

cupiebat, sępius interpellatus nihil responderet, immo ne respiceret quidem. Mulier denique, quia se contemptam putauit, abiit tristis. Postero autem die, cum eum in ecclesia missam celebrantem audiret, in spiritu rapta uidit de Trinitate disputantem atque audiuit iccirco se illum die hesterno frustra quidem adisse, quod eiusmodi meditatione occupatus ipsam neque uidere neque omnino sentire potuisset. Ac proinde ne redire dubitaret. Rediit et, quod

ipsam neque uidere neque omnino sentire potuisset. Ac proinde ne redire dubitaret. Rediit et, quod petierat consilium, sine cunctatione accepit. Maiorique deinde reuerentię habere hominem coepit quam ante habuerat, cum talia de illo sibi uidere contigisset. Quid igitur mirum, si tam copiose tamque argute de Trinitate scripserit, qui mente sic abstracta Trinitatis sacramentum fuerat contemplatus? Sed ne contemplando tantum apprehendisset, nisi, ut

Rediit et, quod petierat consilium, sine cunctatione accepit. Maiorique deinde reuerentię habere hominem coepit quam ante habuerat, cum talia de illo sibi uidere contigisset. Quid igitur mirum, si tam copiose tamque argute de Trinitate scripserit, qui mente sic abstracta Trinitatis sacramentum fuerat contemplatus? Sed ne contemplando tantum apprehendisset, nisi, ut apprehenderet, pie prius ac iuste uiuendo dignus euasisset. Vitę sanctitate

talia, qualia non nisi mentes assuetę norunt. Scio, quid loquor, charissimę. Nam ut meam insipientiam loquar, ego homunculus sic abiectus, sic uilis in domo Domini, adhuc uiuens in corpore, angelorum sępe choris interfui, de corporeis per hebdomadas sustentationibus et nutrimentis nihil sentiens, diuinę uisionis intuitu. Post multorum forte dierum spacia pręscius futurorum redditus corpori flebam. Quid ibi manens felicitatis habebam, quid

supernis inhereat. Vnde granum frumenti cadens in terram, nisi mortuum fuerit, semper sic manet, ut cecidit. Quod si moritur, fructum plurimum affert. Thomam Aquinatem, catholicę ueritatis locupletissimum dissertorem, dum de Deo diu multumque cogitat, a solo attolli et altitudine fere cubitali in aere pendere uisum ferunt neque deinde tantę contemplationis fructum dissimulare potuisse, uultu prodente iocunditatem, quam intima conceperant

insiliendo, aut desiliendo, aut etiam insidendo animum aduerterat, quale foret. Iterum prope ripam Lausanensis lacus diei iter fecerat. Cumque iam occaso sole ad hospitium diuertisset et fratres, qui eum comitabantur, inter se de lacu ipso uerba iactarent, rogauit, ubi lacus ille fuisset. Postquam audiuit, miratus est seque eum penitus non uidisse asseruit. Nec tamen mirum uideri debet, si rem oculi cernere non potuerint, cui animus non attenderit,

ideo quidem tam paruum, quoniam tanquam momentum staterę (ut Scriptura ait) sic est ante Deum orbis terrarum, et tanquam gutta roris antelucani, qui descendit in terram. Sed quid nunc de te, pater Francisce, dicam? Quantum tibi quoque adhuc in terra degenti tua contulit contemplatio! Vidisti fulgentem Saluatoris nostri crucem, uidisti sanctum Seraph, a quo Seraphicus dici meruisti. Inde tibi singulari quodam

nostri ordo seruetur, referamus. Mariam Magdalenam, cum in solitudine ętatem ageret, statutis diei horis supra cęlum ab angelis uectatam tradunt. Quod si (ut aiunt) in corpore, cum Apostolus de se dubitet, quanti illam meriti fuisse dixerim? Mirarer post hęc mori potuisse, si non eodem die semper ad terras relatam dicerent. Tantillum temporis in illis ęternitatis locis morabatur, quantum competere poterat

Dominus noster pro nobis mortuus est et resurrexit. Commori Domino nostro nos oportet in humilitate, si cum illo cupimus consurgere in gloria. Caput V / DE SCRIPTVRARVM LECTIONE His et aliis huiuscemodi meditationibus eo commodius utemur, quo diligentius lectioni Scripturarum incubuerimus. Ad quam accedere siquando fastidierit animus, excitandus erit iis, quę modo

Manicheorum. Tandem Pauli apostoli epistolas euoluens reperit scriptum: Induimini Dominum Iesum Christum! Ac statim discussis erroris tenebris aspicere coepit lucem ueritatis consuluitque Ambrosium episcopum, quid primum de Scripturis legere deberet, quo iam confidentius catholicę fidei posset adherere. Et audiuit Esaiam sibi legendum esse, utpote qui ea, quę in Christo contigerint, explicatius prophetarit et gentium uocationem

nihil in Ecclesia quicquam scrupuli sit, nihil nodi, quod non explanatum in illis absolutumque inuenies. Declaratio sermonum eius illuminat et intellectum dat paruulis. Et ipse uere scriba doctus in regno cęlorum, proferens de thesauro suo noua et uetera. Bernardum abbatem, cuius non inelegans ingenium neque mediocrem doctrinam testantur opuscula ipsa, quę edidit, nullo magistro usum aiunt, sed sola legendi assiduitate mysticos de Scripturis

proferens de thesauro suo noua et uetera. Bernardum abbatem, cuius non inelegans ingenium neque mediocrem doctrinam testantur opuscula ipsa, quę edidit, nullo magistro usum aiunt, sed sola legendi assiduitate mysticos de Scripturis sensus ellicuisse. Vt legeret, intelligendi cupiditas fecit; ut intelligeret, oratio impetrauit; ut autem impetraret, quid nisi uitę sanctitas promeruit? Sic cupiat, sic oret, sic uiuat, qui sic

cuius prędicationibus Fratrum Minorum collegium creuit, primum quidem pontificii iuris disciplinis operam dedit. Postquam autem ad theologiam animum applicuit, ei studio se prorsus totum tradidit adeoque ipsum delectauit de Deo sermo, ut mox relicto seculo religionem sit ingressus. Itaque iuris peritia uirum quidem bonum constituit, sed theologię ratio etiam perfectum reddit. Altera neminem offendere docet, altera semetipsum quoque abnegare et

litterarum studiosissimum etiam Stephanum, presbyterum Constantinopolitanum, fuisse accepimus. Qui quoniam omni uitę perfectione pręstantissimus fuit, uidetur, quicquid legerat, opere implesse; ut se probaret non uiam, de qua semen uerbi Dei ab auibus aufertur, non petrosam, in qua arescit, non spinas, in quibus suffocatur, sed terram illam bonam, in quam cum ceciderit, fructum affert uirtutum. Equitius, Valerię urbis monasterii abbas, ne

constantiam perceperant, occidi potuerunt, cogi autem, ut Christum negarent, non potuerunt. Itaque inimici malignitas atque doli in contrarium cessere: quos perdere cupiebat, martyrii corona honestatos uidit. Armis enim, quę de manibus illorum erripere cogitauerat, ipse uictus succubuit, hoc est, oratione et lectione. Seruulus mendicus, et ęger et litterarum ignarus, ecclesiastica opuscula ex elemosinis comparauerat, aliis quidem legenda,

fruens, quem gestabat in pręcordiis. Sic castitatem conseruauit, sic ad martyrii palmam peruenit tormentorumque acerbitatem forti animo pertulit, dum ad Christum festinat, cuius dulcedine quotidie aliquid de illo legens capta fuerat. De Marcella uero, uidua nobili ac sancta foemina, Hieronymus sic ait: Diuinarum Scripturarum ardor incredibilis ei semper cantabat: In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi.

sic ad martyrii palmam peruenit tormentorumque acerbitatem forti animo pertulit, dum ad Christum festinat, cuius dulcedine quotidie aliquid de illo legens capta fuerat. De Marcella uero, uidua nobili ac sancta foemina, Hieronymus sic ait: Diuinarum Scripturarum ardor incredibilis ei semper cantabat: In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. Et illud de beato uiro: In

capta fuerat. De Marcella uero, uidua nobili ac sancta foemina, Hieronymus sic ait: Diuinarum Scripturarum ardor incredibilis ei semper cantabat: In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. Et illud de beato uiro: In lege Domini uoluntas eius, et in lege eius meditabitur die ac nocte. Meditationem legis non in replicando, quę scripta sunt (ut Iudeorum existimant pharisei) sed in opere intelligens, iuxta illud

non intelligerent, aliis autem daretur calumnię locus, qua credentium numerum argutę potius facundię quam rectę fidei ascribere conarentur. Caput VI / DE FIDE VNIVS DEI CONTRA GENTILES Quam ipsam fidem nos peropportune nunc more nostro exemplis astruere pergemus, nequis in scrupulum aliquem incidat infidelitatis, cum nusquam plus periculi sit. Impossibile enim est

fide placere Deo. Per hanc autem primum placuit pater noster Abraham. Cum enim promissiones seminis sui, id est, Christi, in quo benedicendę omnes nationes erant, accepisset, sic de illo scriptum legimus: Credidit Abraham Deo, et reputatum est ei ad iustitiam. Non est autem scriptum tantum propter ipsum, inquit Apostolus, quia reputatum est illi ad iustitiam, sed et propter nos,

ad perficiendum sacrificium, is esset omnium Deus, aliis diis repudiatis. Sacerdotibus ergo Baal et prophetis nomen dei sui a mane usque ad meridiem frustra inuocantibus, ubi ad Heliam sors inuocandi peruenit, struxit altare de lapidibus, fossa circumdedit, ligna cum carnibus superposuit, omnia aquis perfundi, donec fossa impleretur, iussit. Et cum Deum Abraham et Isaac et Israhel inuocasset, illico ignis e cęlo delapsus carnes, ligna, lapides

orante Helia Dominus dedit pluuiam et terra protulit fructum. Fides restaurauit, quod uastauerat perfidia. Caput VII / DE FIDE CHRISTI CONTRA IVDEOS Credere deinde in Iesum Christum, Dei Filium, patribus promissum, nobis datum, et quicquid de illo apostolica autoritate sancitum firmatumque esse nouimus, quam certum atque indubitatum sit,

Caput VII / DE FIDE CHRISTI CONTRA IVDEOS Credere deinde in Iesum Christum, Dei Filium, patribus promissum, nobis datum, et quicquid de illo apostolica autoritate sancitum firmatumque esse nouimus, quam certum atque indubitatum sit, cum ueterum prophetarum iam impleta uaticinia, tum quotidiana pene miracula, tum etiam itidem, ut supra, multorum in diuersum

multorum in diuersum agentes, eiectę tamen explosęque sententie docent. Primus ergo religionis nostrę propugnator Stephanus, cum signa et prodigia faceret in populo, infidelium in se inuidiam concitauit. Conspirant omnes de synagoga Libertinorum, Cyrenensium, Alexandrinorum, Cilicum et Asiaticorum, ut inita cum illo disputatione fidem ab illo prędicatam, quoquo modo possint, sugillent. Nec tamen resistere potuerunt sapientię et spiritui, qui

superatos, innocentem blasphemię aduersus Moysen insimulant. Postremo, quem argumentis uincere non poterant, ui opprimunt et lapidibus obruentes enecant. Tantum autem profecerunt, ut, nisi sic egissent, minus patuisset eos de fide disceptando succubuisse. Obstinatorum enim est, cum ratione nequeunt, malignitate contendere. Sed si fidelis cęlos ad se suscipiendum apertos uidit, quis dubitat, quin infidelibus ad eos deglutiendos aperiatur

uidit, quis dubitat, quin infidelibus ad eos deglutiendos aperiatur infernus? Nec tamen omnes usque adeo obfirmato nisu repugnarunt, ut non quam plurimi eorum uictos se faterentur ueritatique concederent. Nam (ut Lucas de apostolorum gestis scribens testatur) Petro Hierosolymis Christum euangelizante die uno tria milia hominum baptizati sunt, et quidem in tanta fidei unitate, ut omnia inter eos communia haberentur.

tria milia hominum baptizati sunt, et quidem in tanta fidei unitate, ut omnia inter eos communia haberentur. Altero etiam die eorum, qui Christo credidere, quinque milium numerus fuit, in dies pręterea crescente multitudine de Synagoga ad Ecclesiam, de circumcisione ad baptismata confluentium. Sed dicet aliquis ueritatis calumniator facile fuisse rudem plebeculam uerbis decipere, suasione supplantare. Quid Paulus in Lege doctissimus, qui prius

sunt, et quidem in tanta fidei unitate, ut omnia inter eos communia haberentur. Altero etiam die eorum, qui Christo credidere, quinque milium numerus fuit, in dies pręterea crescente multitudine de Synagoga ad Ecclesiam, de circumcisione ad baptismata confluentium. Sed dicet aliquis ueritatis calumniator facile fuisse rudem plebeculam uerbis decipere, suasione supplantare. Quid Paulus in Lege doctissimus, qui prius

superuixero? Ille tunc Christianum fore, cum id contigisset, respondit. Igitur Basilius non uitę suę in terris producendę, sed salutis proximi cupidus, orando a Domino impetrauit exitus dilationem. Maneque hora tertia sanus de lectulo consurgens ad ecclesiam uenit ac Iudeum tanto miraculo stupentem baptizauit. Et quem sępe antehac testimoniis conuictum Scripturarum flectere nequiuerat, fidei tandem uirtute molliuit. Mox deinde ad stratum suum

nesciuit Legem? Ignorauit prophetas? Non intellexit Psalmos? Immo, quia ista omnia percalluit, ideo credidit in eum, quem in iis scriptum reperit, ipso dicente: Scrutamini Scripturas! Illę sunt, quę testimonium perhibent de me. Et iterum: Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi. De me enim ille scripsit. Signanter, ut mihi uidetur, dixit forsitan. Sciebat enim quosdam ex illis futuros, qui etiam Moysi credentes

percalluit, ideo credidit in eum, quem in iis scriptum reperit, ipso dicente: Scrutamini Scripturas! Illę sunt, quę testimonium perhibent de me. Et iterum: Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi. De me enim ille scripsit. Signanter, ut mihi uidetur, dixit forsitan. Sciebat enim quosdam ex illis futuros, qui etiam Moysi credentes magis eligerent obstinatione sua perire quam Christum a Moyse et prophetis

est aliud nomen sub cęlo datum hominibus (ut Petrus apostolus ait) in quo oporteat nos saluos fieri. Caput VIII / DE FIDE CHRISTI CONTRA GENTILES Vicimus Iudeos. Nunc uertenda est acies aduersus gentilium fatuitatem, quorum dii demonia erant. Bartholomeo apostolo in partibus Indię templum ingresso idolum Astaroth

Aristodemus uero, templi antistes, adhuc incredulus aliud etiam experimenti genus perquisiuit. Venenum propinat, quo dudum capitis reos necauerat. Id acceptum apostolus hausit inoffense. Et impletum est, quod Dominus noster de credentibus prędixerat: Et si mortiferum quid biberint, non eis nocebit. Ipsos insuper, qui necati fuerant, ad uitam reuocauit. Tunc demum Aristodemus et, qui spectaculo aderat, consul reliquumque uulgus,

Britanniam totam erripiens diabolo et subiiciens Christo. Tunc terra illa inculta (iuxta Ezechielem) facta est ut hortus uoluptatis, iam exhuberans fructibus salutis. Quid de Mutio abbate dicemus? Qui dum esset gentilis, natura ferox et latrociniis deditus, ita ut etiam sanctorum delubra expoliando prophanaret, uidit tandem in quiete uirum forma habituque augustiore quam humano, comminantem sibi

submoueret. Cumque pauore perculsus repente euigilasset, nihil moratus ad ecclesiam confugit et baptismate suscepto eremum petiit. Tantęque sanctitatis fama breui illustratus est, ut aliquando iter faciens solem stare (sicut de Iosue et Ezechia legimus) fecisse feratur. Iactent se gentiles Romani orbem subegisse terrarum, uirtute ac robore ante omnes semper stetisse; syderibus imperare non nisi fidelium fuit. Pręter hęc etiam,

tanto triumpho lęti ac gestientes concinamus: Omnes dii gentium demonia, Dominus autem cęlos fecit. Caput IX / DE FIDE CHRISTI CONTRA MAGOS At quoniam non defuerunt, qui Christicolarum supra humanam naturam uirtutem magicę arti deputarent, operęprecium est referre, qualiter ab his magi quoque ipsi confutati sint, ut appareat non

parandum putauit. Qualis ergo arbor, talis et fructus eius: in malefico infirmitas et auaritia, in Christi seruo uirtus et pecuniarum contemptio. Post hęc Simon (ut quidam scriptores asseruerunt) de Samaria Romam una cum suis maleficiis se transtulit. Et cum eodem loci Petrus et Paulus aduenissent, cum ipsis coram Nerone miraculis certauit. Denique se relictis terris cę1um petiturum dicens, a spiritibus immundis in

lumen esse iudicauit, qui oculorum lumen amittere dignus fuit, sed in illo, qui, dum ueritatem doceret, eum, qui ueritati repugnabat, in tenebris reliquit. Philetes quoque, Hermogenis magi discipulus, cum Iacobo Maiore de fide certamen iniit. Victus autem credidit et ad magistrum suum reuersus: Magus abieram, inquit, redeo Christianus. Indignatus Hermogenes Phileten, ubi constiterat, incantationibus fixit, ita ut se loco mouere non posset.

et martyrio coronari. Idem igitur, qui magus foeminam uincere nullo modo potuit, Christianus factus tyrannorum tormenta facile superauit. Caput X / DE FIDE CHRISTI CONTRA PHILOSOPHOS Subiugatis magis congredi nunc cum philosophis pergamus, ut et hi discant, quia, quod stultum est Dei, sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus.

asserentium nutabat, donec ab Athenis transiens in Aegyptum, explorato philosophię nostrę sensu, Christo credere coepit. Inde reuersus Eubulum * corr. ex Eubolum pręceptorem suum de ratione uerę sapientię disputando superauit et ad Domini nostri cultum conuertit. Reperit ergo Basilius in Ecclesia, quod in Academia non poterat reperire, et discipulos docuit, quod non didicerat a magistro. Dum autem

esse, quę a uirgine didicerant, affirmantes: Vna ergo ancilla Christi disputando uicit, quos tota Platonis Academia uincere non potuisset. Caput XI / DE FIDE CHRISTI CONTRA HERETICOS Deuictis etiam mundanę sapientię professoribus reliquum est, ut cum hereticis confligamus. Qui superseminantes zizania in medio tritici subuertere Scripturas conati sunt, sensum

sic aperiri ecclesię aditum uiderant. Sed mira profecto extitit pertinacia nonnullorum, qui ne signa quidem uidentes conuerti uoluerunt. Copres presbyter, eremi Thebaidis cultor, cum quendam de grege Manicheorum prauitatis suę contagione alios corrumpentem cohibere nullo modo posset; aduocata populi concione pyram extrui iussit, proponens, ut, qui ipsorum duorum ignem ingressus aduri nequiret, ei fidem omnes

errorem, in quo erat, atque abiecit. Et tandem omnis expers ambiguitatis Christi suscepit fidem iuxta traditionem catholicę religiositatis. Non signa requisiuit, non experimenta tentauit; audiendo tantum agnouit ueritatem et de tenebris uenit ad lucem. Denique eandem sectam illam, quam reliquit, nemo postea fortius impugnauit, nemo acritas est persecutus. Peruersissima impietas, cuius assertione tutam se putabat, eius confutationum telis confossa

Veruntamen cum aliquandiu inter eos fuisset disputatum, Augustus tandem pontificis sententię cedens catholicum se fecit. Porro Anthemium * corr. ex Antonium episcopum de eadem prauitate publice conuictum, improbe tamen in flagitio persistentem et ab Agapeto depositum, in exilium egit, suffecto in locum suum sancto ac fideli uiro Menna. Sicque sapientissimus princeps, cum fidei nostrę

illis crimini est datum, quanto grauius peccant, qui familiaritate et consuetudine eorum utuntur? Facessant igitur a nobis in uestimentis ouium lupi rapaces Dominico semper insidiantes gregi. Recedant spinę et tribuli, de quibus nec ficus nec uua colligi possunt. Procul absit hereticę insanię fermentum, ne purissima orthodoxę fidei massa corrumpatur. Caueantur uulpium foueę et uolucrum nidi, in quibus Christus non habet, ubi reclinet

offendicula pręter doctrinam, quam uos didicistis, faciunt, et declinate ab illis! Caput XII / DE SPE DIVINAE MISERICORDIAE Postquam autem et de istis sicuti de cęteris omnibus triumphauimus, hęc est enim uictoria, quę uincit mundum, fides nostra, recte nunc de spei uirtute disseremus, ut bonum, quod maximum cum

et declinate ab illis! Caput XII / DE SPE DIVINAE MISERICORDIAE Postquam autem et de istis sicuti de cęteris omnibus triumphauimus, hęc est enim uictoria, quę uincit mundum, fides nostra, recte nunc de spei uirtute disseremus, ut bonum, quod maximum cum Deo esse credimus, etiam sperare discamus.

ab illis! Caput XII / DE SPE DIVINAE MISERICORDIAE Postquam autem et de istis sicuti de cęteris omnibus triumphauimus, hęc est enim uictoria, quę uincit mundum, fides nostra, recte nunc de spei uirtute disseremus, ut bonum, quod maximum cum Deo esse credimus, etiam sperare discamus.

Caput XII / DE SPE DIVINAE MISERICORDIAE Postquam autem et de istis sicuti de cęteris omnibus triumphauimus, hęc est enim uictoria, quę uincit mundum, fides nostra, recte nunc de spei uirtute disseremus, ut bonum, quod maximum cum Deo esse credimus, etiam sperare discamus. Vtiliter sperat, qui nec adeo misericordię Dei confidit, ut iustitiam non timeat, nec adeo iustitiam

mea quam ut ueniam merear. Illos autem, qui uitiis suis fauentes pręsumptione labuntur, Ecclesiasticus arguit dicens: Ne dixeris: Peccaui; et quid mihi accidit triste? Altissimus enim est patiens redditor. De propiciato peccato noli esse sine metu neque adiicias peccatum super peccatum. Et ne dicas: Miseratio Domini magna est, multitudinis

homicidiique crimine nequiter corruerat, sed per Nathan prophetam reprehensus: Peccaui, inquit, Domino. Dixitque Nathan: Dominus quoque transtulit peccatum tuum; non morieris. Peccatum confitendo doluit et de misericordia Dei non diffidit. Iccirco non est spe deceptus: tunc ueniam impetrauit, cum commissa ingemuit. Sed si Dauid sic cecidit, nemo continentium se arbitretur securum. Rursum, si idem tanti reatus damnatione absolutus

ipso diuinę ultionis procinctu sperare misericordiam; sed frustra quidem sperassent, nisi uitiis finem statuissent. Quod sperauerant, poenitendo obtinuerunt dicente Scriptura: Et uidit Deus opera eorum, quia conuersi sunt de uia sua mala; et misertus est Deus super maliciam, quam locutus fuerat, ut faceret eis, et non fecit. Ea igitur spes impetrandę salutis non fallitur, quam uitę correctio comitatur.

illam, qua nihil iocundius: Hodie mecum eris in paradiso! Ob latrocinia noxę deditus mortique addictus, dum moriens dignum se supplicio confitetur, dum in Christum credit, dum iuxta se pendentem deprecatur, transiuit de morte ad uitam, de cruce ad paradisum. O diuinę clementię immensitas, quam serę conuersioni quam grandem tribuisti mercedem! Sed neque de illis quidem desperandum est, quos in omne uitium egit cumulandarum opum

iocundius: Hodie mecum eris in paradiso! Ob latrocinia noxę deditus mortique addictus, dum moriens dignum se supplicio confitetur, dum in Christum credit, dum iuxta se pendentem deprecatur, transiuit de morte ad uitam, de cruce ad paradisum. O diuinę clementię immensitas, quam serę conuersioni quam grandem tribuisti mercedem! Sed neque de illis quidem desperandum est, quos in omne uitium egit cumulandarum opum immoderata libido et

confitetur, dum in Christum credit, dum iuxta se pendentem deprecatur, transiuit de morte ad uitam, de cruce ad paradisum. O diuinę clementię immensitas, quam serę conuersioni quam grandem tribuisti mercedem! Sed neque de illis quidem desperandum est, quos in omne uitium egit cumulandarum opum immoderata libido et impudens exigendi foenoris cupiditas. Mattheus de telonio ad apostolatum uocatus est, Zacheus, publicanorum princeps, et ipse

immensitas, quam serę conuersioni quam grandem tribuisti mercedem! Sed neque de illis quidem desperandum est, quos in omne uitium egit cumulandarum opum immoderata libido et impudens exigendi foenoris cupiditas. Mattheus de telonio ad apostolatum uocatus est, Zacheus, publicanorum princeps, et ipse diues, Saluatorem mundi hospitio suscipere meruit. Vterque igitur, cum usuras reliquissent, lucrati sunt regna cęlorum. Talem quęstum facere

uocatus est, Zacheus, publicanorum princeps, et ipse diues, Saluatorem mundi hospitio suscipere meruit. Vterque igitur, cum usuras reliquissent, lucrati sunt regna cęlorum. Talem quęstum facere solent, qui conuersi spem suam de terrenis diuitiis in Deum transferunt, cęlestium diuitiarum ęternęque beatitudinis largitorem. Neque enim Nouatianorum impietati adhibenda est fides, qui aiunt iis, qui post baptismi lustrationem peccati maculam

diuitiarum ęternęque beatitudinis largitorem. Neque enim Nouatianorum impietati adhibenda est fides, qui aiunt iis, qui post baptismi lustrationem peccati maculam contraxerunt, gratię recuperandę non esse locum. Petrus, de piscatore apostolus, iam carni et sanguini Domini communicauerat, iam speciali priuilegio cum Iacobo et Ioanne eiusdem Domini gloriam in monte uiderat, iam Iesum Dei Filium confessus fuerat, et tamen Dominicę passionis

Ecclesięque gubernandę potestatem accepit. Benignissimus Dominus plus contulit eius poenitentię quam contulerat innocentię, pristinis beneficiis cumulum faciens tam excellentis prępositurę honorem. At contra Iudas de culmine ipso apostolatus in baratrum inferni infeliciter corruit; non utique quia Dominum uendidit, sed quia eo uendito magis de flagitio doluit quam de uenia sperauit. Peccaui, inquit, tradens sanguinem

pristinis beneficiis cumulum faciens tam excellentis prępositurę honorem. At contra Iudas de culmine ipso apostolatus in baratrum inferni infeliciter corruit; non utique quia Dominum uendidit, sed quia eo uendito magis de flagitio doluit quam de uenia sperauit. Peccaui, inquit, tradens sanguinem iustum. Conueniens poenitentię, si sibi humiliter ignosci postulasset et non sceleri scelus addens ad laqueum prius quam ad

cumulum faciens tam excellentis prępositurę honorem. At contra Iudas de culmine ipso apostolatus in baratrum inferni infeliciter corruit; non utique quia Dominum uendidit, sed quia eo uendito magis de flagitio doluit quam de uenia sperauit. Peccaui, inquit, tradens sanguinem iustum. Conueniens poenitentię, si sibi humiliter ignosci postulasset et non sceleri scelus addens ad laqueum prius quam ad Dominum confugisset. Nunquid

ac patientię uirum, latronem antea fuisse memorant, multorum spoliis cędibusque infamem. Igitur compunctus ad mentem rediit, misericordiam Domini orando et poenitendo quęsiuit, sperando assecutus est. Et qui aliquando de latronum numero fuerat, in sanctorum censum redigi meruit. Sic Aethiops mutauit pellem suam et pardus uarietates suas. Nullum execrabilius crimen quam post agnitam perceptamque ueritatem a fide

proximam ingressa ciuitatem pristinas uirtutes uitiis ęquauit, permisit libidini frenos et, quę diu uirginitatem accuratissime seruauerat, prostibuli obruta est spurciciis. Postquam uero ab ipso Abraham sene, uehementer de eius perditione solicito, diu quęsita et tandem inuenta illo hortante ad montem rediit, sanctitatis meritum, quod peccando amiserat, poenitendo recuperauit. Sic perdita ouis boni pastoris humeris reportata lupi fauces

finem statuens in monte Oliueti tuguriolum sibi posuit. Tum, nequis in solitudine manenti foeminę insidiari in animum induceret, sexu cęlato Pelagium se nominari fecit. Tantumque deinde uitę sanctitate excelluit, ut de pelago uitiorum facta diceretur pelagus uirtutum, amarissimas Mara aquas in dulces conuertens. Thais etiam, Aegyptia meretrix, crebris Pafnutii abbatis admonitionibus ad poenitentiam conuersa, facultates, quas non modicas

Thais etiam, Aegyptia meretrix, crebris Pafnutii abbatis admonitionibus ad poenitentiam conuersa, facultates, quas non modicas corporis uulgatione parauerat, constructa pyra in ignem coniecit et de prostibulo, ubi diu diabolo seruierat, ad monasterium transiens seruiuit Christo. Post triennem eius clausuram Paulo, Antonii abbatis discipulo, reuelatum est dimissa esse a Domino Thaidi peccata. Itaque a Pafnutio de

et de prostibulo, ubi diu diabolo seruierat, ad monasterium transiens seruiuit Christo. Post triennem eius clausuram Paulo, Antonii abbatis discipulo, reuelatum est dimissa esse a Domino Thaidi peccata. Itaque a Pafnutio de cęllę carcere educta migrauit ad paradisum et consortio inserta est angelorum. Talis beatitudo eos manet, qui uitam corrigunt et spem suam in sola Dei misericordia semper collocant. Hęc est

cęllę carcere educta migrauit ad paradisum et consortio inserta est angelorum. Talis beatitudo eos manet, qui uitam corrigunt et spem suam in sola Dei misericordia semper collocant. Hęc est enim, de qua Dauid in Psalmis gaudet, ob quam Domino benedicit, quam admiratur, in qua sperat: Exultabo, inquit, et lętabor in misericordia tua, quoniam respexisti humilitatem meam, saluasti de necessitatibus

Hęc est enim, de qua Dauid in Psalmis gaudet, ob quam Domino benedicit, quam admiratur, in qua sperat: Exultabo, inquit, et lętabor in misericordia tua, quoniam respexisti humilitatem meam, saluasti de necessitatibus animam meam. Nec conclusisti me in manibus inimici. Et in alio Psalmo: Benedic, anima mea, Domino et noli obliuisci omnes retributiones eius. Qui propiciatur omnibus iniquitatibus tuis, qui

me in manibus inimici. Et in alio Psalmo: Benedic, anima mea, Domino et noli obliuisci omnes retributiones eius. Qui propiciatur omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat omnes infirmitates tuas, qui redimit de interitu uitam tuam, qui coronat te in misericordia et miserationibus. Et paulo post: Misericors et miserator Dominus, longanimis et multum misericors. Non in perpetuum irascetur neque in ęternum

Deus. Reuertimini et uiuite! Item in Euangelio: Non ueni, inquit, uocare iustos, sed peccatores ad poenitentiam. Et item: Non est uoluntas ante Patrem uestrum, qui in cęlis est, ut pereat unus de pusillis istis. Venit, inquit, Filius hominis quęrere et saluum facere, quod perierat. Et alibi de se testatur et ait: Ego sum pastor bonus. Bonus pastor animam suam dat pro ouibus suis. Hinc apostolus

ad poenitentiam. Et item: Non est uoluntas ante Patrem uestrum, qui in cęlis est, ut pereat unus de pusillis istis. Venit, inquit, Filius hominis quęrere et saluum facere, quod perierat. Et alibi de se testatur et ait: Ego sum pastor bonus. Bonus pastor animam suam dat pro ouibus suis. Hinc apostolus Paulus: Si Deus pro nobis, inquit, quis contra nos? Qui etiam proprio filio suo non

LIBER III Caput I / DE CHARITATE ERGA DEVM Charitas, quoniam et tertia in ordine harum, de quibus modo diximus, ab Apostolo ponitur et de tribus maior ipsa prędicatur, ideo satis congruum arbitror, ut tertii nunc uoluminis principium teneat

LIBER III Caput I / DE CHARITATE ERGA DEVM Charitas, quoniam et tertia in ordine harum, de quibus modo diximus, ab Apostolo ponitur et de tribus maior ipsa prędicatur, ideo satis congruum arbitror, ut tertii nunc uoluminis principium teneat et quasi in arce collocata consistat. Quę uirtus cum talis sit, ut sine

LIBER III Caput I / DE CHARITATE ERGA DEVM Charitas, quoniam et tertia in ordine harum, de quibus modo diximus, ab Apostolo ponitur et de tribus maior ipsa prędicatur, ideo satis congruum arbitror, ut tertii nunc uoluminis principium teneat et quasi in arce collocata consistat. Quę uirtus cum talis sit, ut sine ea cęterę nihil sint, neminem ignorare

tribus maior ipsa prędicatur, ideo satis congruum arbitror, ut tertii nunc uoluminis principium teneat et quasi in arce collocata consistat. Quę uirtus cum talis sit, ut sine ea cęterę nihil sint, neminem ignorare uolumus de ipsa simul tractari, ubicunque de aliqua a nobis tractetur. Quędam tamen, quę illi magis propria censui, conabor hoc loco referre et sanctorum exemplis- primo quatenus Deus diligendus sit, deinde proximus, postremo

satis congruum arbitror, ut tertii nunc uoluminis principium teneat et quasi in arce collocata consistat. Quę uirtus cum talis sit, ut sine ea cęterę nihil sint, neminem ignorare uolumus de ipsa simul tractari, ubicunque de aliqua a nobis tractetur. Quędam tamen, quę illi magis propria censui, conabor hoc loco referre et sanctorum exemplis- primo quatenus Deus diligendus sit, deinde proximus, postremo inimicus- digerendo explicare.

mactare uoluit, ut obediret Deo. Pluris fecit mandatum Dei quam unici uitam neque se crudelem esse, si sanguinem filii effudisset existimauit, sed pientissimum, si eo effuso iussioni paruisset diuinę. Promissionem acceperat de Isaac dicente Domino: Dabo tibi filium, cui benedicturus sum eritque in nationes, et reges populorum orientur ex eo. Et tamen, de quo tanta sibi promittebantur, mox eundem impuberem adhuc iubetur immolare. Cuius

sed pientissimum, si eo effuso iussioni paruisset diuinę. Promissionem acceperat de Isaac dicente Domino: Dabo tibi filium, cui benedicturus sum eritque in nationes, et reges populorum orientur ex eo. Et tamen, de quo tanta sibi promittebantur, mox eundem impuberem adhuc iubetur immolare. Cuius hic non titubasset fides, quis non dubitasset, ne illo sublato irritum fiat oraculum? At uero Abraham et pollicenti credidit et iubenti

corripiens Deum offenderat, et tamen, cum illos tam tenera amplexaretur pietate, a Philistiim interfectos audiens satis ęquo animo tulit. Postquam autem et arcam Domini simul captam fuisse intellexit, impatiens doloris de sede corruit. Et quia nonagenarius iam erat, eo lapsu collisus expirauit ostendens, quanto sibi grauius erat pręsentia Domini, quam arca exhibebat, quam liberis, quanuis charissimis, orbari.

sede corruit. Et quia nonagenarius iam erat, eo lapsu collisus expirauit ostendens, quanto sibi grauius erat pręsentia Domini, quam arca exhibebat, quam liberis, quanuis charissimis, orbari. Quantum de arcę amissione doluit Heli, tantum de eius reductione a Philistinis restitutę lętatus est Dauid. Nam cum rex esset et rerum gestarum gloria omnibus, qui in Iudea regnauerant, pręferretur, non erubuit, dum

quia nonagenarius iam erat, eo lapsu collisus expirauit ostendens, quanto sibi grauius erat pręsentia Domini, quam arca exhibebat, quam liberis, quanuis charissimis, orbari. Quantum de arcę amissione doluit Heli, tantum de eius reductione a Philistinis restitutę lętatus est Dauid. Nam cum rex esset et rerum gestarum gloria omnibus, qui in Iudea regnauerant, pręferretur, non erubuit, dum arca a Leuitis portatur, omni

sic amando filios, ut eos quocunque mortis genere affici mallet quam peccare. Ac ne in se quam in liberos indulgentiorem fuisse putes, quos ad necem pręmiserat, continuo sequi uoluit. Et id quidem tanto lubentius, quanto iam de eorum erga Deum fide magis fuit secura. Non supplicia reputabat, sed, an Deum amarent, gloriosam experientiam, multaque charitate ardens probari tam se quam filios poenis acerbioribus gestiebat. O dignam talibus filiis

cęteris uideret illum, quem cęteris ardentius amabat. Pręcurrit quidem Ioannes, sed ante introiuit in monumentum Petrus, corpore tardior, sed amore aliquanto feruentior. Ita et, cum piscationem facerent, Dominum ipsos de littore alloquentem prior agnouit Ioannes, sed ad eum prior uenit Petrus. Sic quippe traditum est : Simon Petrus, cum audisset, quia Dominus est, tunica succinxit se (erat nudus) et misit se in mare. Alii autem

quia et id petere tardatio uidebatur, et cum miraculo uelle agere aliquid, quod sine eo perfici potest, Deum tentare est. Itaque uado, quo uolebat, peruenit, reliqui deinde applicuere. Tum demum iubente Domino afferi de piscibus, quos ceperant, primus ascendisse dicitur et traxisse rete in terram magnis piscibus plenum. Qui enim impensius amat, solicitius paret. Magnisque affluit uirtutibus, qui perfecte eum colit. Et cum tanti

pro nomine illius non recusarit. Hinc apparet nihil eo esse imbecillius, qui in se confidit, neque fortius, qui in Deo. In Deo confidens Neronem contempsit, qui in se confidens expauerat ancillas. De Paulo quoque apostolo in Actis legimus, cum esset Tyri, ab Agabo propheta et a Spiritu Sancto fuisse prędictum, quod uincula tribulationesque passurus Hierosolymis esset. Ipse tamen eodem Spiritu confirmatus illo proficisci

meam iustitiam, quę ex Lege est, sed illam, quę ex fide est Christi Iesu. Ad hęc Corinthios hortatur dicens: Siue manducatis, siue bibitis, uel aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite! Et de iis, qui Deum amant, ad Romanos ait: Scimus, quia diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, iis, qui secundum propositum uocati sunt sancti. Et de iis, qui negligunt, ad Corinthios: Siquis non amat

aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite! Et de iis, qui Deum amant, ad Romanos ait: Scimus, quia diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, iis, qui secundum propositum uocati sunt sancti. Et de iis, qui negligunt, ad Corinthios: Siquis non amat Dominum nostrum Iesum Christum, sit anathema, maran atha, quod Syrum esse aiunt et sonare: Dominus uenit, ut sit sensus: eum in aduentu Iudicis a fidelium

tuum * add. ubsque palam prędicarent atque extollerent. Petrus, Andreas, Philippus crucifigi non recusarunt, Iacobus et Paulus capite truncari, Iacobus alter de pinna templi deiici et fullonis fuste mactari, Ioannes in bullientis olei dolium nudus demitti, Thomas et Mattheus lanceis confodi, Stephanus lapidibus obrui, Matthias securi percuti, Simon et Iudas irruenti sacrilegorum

lanceis confodi, Stephanus lapidibus obrui, Matthias securi percuti, Simon et Iudas irruenti sacrilegorum impetu ellidi atque obteri, reliqui omnes Discipuli diuersis tormentorum generibus absumi ac perimi. Quid post illos de tot milibus martyrum dicam? Dulcia illis tormenta erant, per quę ad te ascendere, tecum iungi properabant. Nihil illis formidini, nihil timori esse poterat, quoniam perfecta charitas foras mittit timorem. Vehementiores

placere cupiens, uenit in domum pharisei, ubi ipse recubuerat, humique prostrata pedes eius osculari coepit, lachrymis rigare, capillo tergere, unguentis perfundere. Et quoniam charitas operit multitudinem peccatorum, continuo de illa dictum est: Remittuntur ei peccata multa, quia dilexit multum. Iterum in domo Simonis leprosi eiusdem Domini caput unxisse refertur unguento precioso. Impetrata quippe delictorum uenia

nedum laudare queat, iam sepulto Domino animi eius solicitudinem assiduumque angorem? Comparauit aromata, ante lucem ad monumentum uenit et non inuento corpore recurrit ad Discipulos. Tulerunt, inquit, Dominum de monumento, et nescimus, ubi posuerunt eum. Rursum reuertitur identidemque super uacuum sepulchrum inclinata prospectat, perquirit, plorat. Recedunt Discipuli, permanet illa. Qua perseuerantia atque inquietudine

atque inquietudine tandem obtinuit, ut Domini a morte resurgentis gloriam prima uideret, prima crederet, prima cęteris annunciaret. Caput II / DE CHARITATE ERGA PROXIMVM Quoniam uero neque Deum diligere probatur, quisquis non dilexerit proximum suum, discamus sanctorum exemplis, ipsi quoque proximi, id est omnes homines - omnium enim unus pater est Deus- quali

sed a Deo protectus. Exurgens ergo ne gustatis quidem solennibus epulis latebras adiit David eumque monuit, ut fuga sibi salutem quęreret. Denique (ut Scriptura testatur) diligebat Ionathas David sicut animam suam, intantum de salute eius solicitus, ut potius patrem regem sibi infensum sustineret quam illum desereret. Documento est non oportere parentum aliorumue dissidiis aut insultationibus nos moueri, ut ab officio discedamus, quod proximis

quatitur, uastatur, funditus euertitur Hierusalem, et inter tot gladios furentium inimicorum is, qui proximum ab iniuria liberauerat, diuina uirtute protectus liber expersque periculi fuit. Multa quidem id genus exempla de Veteri Testamento adduci in medium possent, nisi plura Noui modo sese ingererent referenda. Iam primum Christi erga nos charitas effecit, ut, nisi proximos nostros dilexerimus, non iniusti solum, sed etiam ingrati simus.

parcendum, ut proximum perniciosis uitę erroribus implicatum expediamus ad salutem. Alioquin contempsisse arguemur, quem sicut nos ipsos diligere iussi fuimus. Hoc loco non omittendę videntur sancti huius de odio charitateque sententię, quo accuratius enixiusque hanc sequamur, illud euitemus. Qui dicit- inquit- se in luce esse et fratrem suum odit, in tenebris est usque adhuc. Qui diligit fratrem suum, in

Qui diligit fratrem suum, in lumine manet et scandalum in eo non est. Qui autem odit fratrem suum, in tenebris est et nescit, quo eat, quia tenebrę occęcauerunt oculos eius. Nos scimus, quoniam translati sumus de morte ad uitam, quoniam diligimus fratres. Qui non diligit, manet in morte. Omnis qui odit fratrem suum, homicida est. Et scitis, quoniam omnis homicida non habet uitam ęternam in se manentem. In hac cognouimus

prędicantem in medio pellerent, uenundare sese illis coepit in seruum, ut saltem cum dominis priuatim colloquendi potestatem haberet. Vbi uero frequenti assiduaque suasione illum, cui seruiebat, credentem de idolorum seruitute in fidei Christi libertatem uendicasset, reddito ei precio ad alium transibat. Hoc gentiles erudiendi genere etiam Lacedęmone et Athenis usum dicunt. Itaque non recusauit uenalis mancipii uilitatem abbas,

et uirginitatem custodire docebat assiduis monitis quotidianaque adhortatione. Sed illa tandem a iuuene quodam solicitata, cum sceleri consensisset, patrui, sanctissimi uiri, conspectum ferre non ualens clam discessit et de uenia desperans impudicicię se dedit. Quid ageret amissa oue, pastor iam senex nesciebat et tamen quiescere prę dolore non poterat. Denique eremum relinquere, tegumentum, ne agnosceretur, mutare, urbes, quas fugerat,

nihil intentatum relinquere, donec illam inuenisset, decreuit. Hoc igitur consilio usus quęsitam inuenit, inuentam conuertit, conuersam secum reduxit et tanto labore recuperatam diligentius custodiuit, ita ut illa salutem, de cuius spe deciderat, poenitendo acquisierit. Quod si ipse delinquentem neglexisset, nunquam fortasse illa a delictis resipuisset. Sed nescit torpere charitas, quousque subleuet corruentem.

acquisierit. Quod si ipse delinquentem neglexisset, nunquam fortasse illa a delictis resipuisset. Sed nescit torpere charitas, quousque subleuet corruentem. Paulinus, Nolę urbis episcopus (sicuti alio loco de ipso diximus) uiduę cuiusdam filium, in Aphrica apud Vandalos captiuum, cum pecunia non suppeteret, uicaria seruitute redemit, mulieris orbitatem miseratus. Simul, ne ille iuuenis, dum superbis dominis seruit, eorum ritus

pontificem, septennio solicitatum tandem ad stuprum committendum se impulisse diceret, haud cunctandum ratus illi pręcepit, uti se eadem celeritate, qua uenerat, Romam perferret. Die altero pontificem adiit relatisque, quę de illo demon iactauerat ruborem ei pauoremque iniecit et confitentem protinus ad poenitentiam conuertit eodemque usus diei spacio ad Turonem rediit. Timuisset sese demoni credere, nisi

Qui rogabantur, hac lege concesserunt, ut, si diaconus effugisset, tunc abbas, qui per ętatem effugere non poterat, capite puniretur. At ille pro diacono mori paratus fugam persuadet eumque noctu emittit. Qua de causa ad necem petitus prębuit ceruicem. Cęterum iam ad feriendum elatam uidens spiculatoris manum protinus exclamat: »Sancte Ioannes, tene illam!« Immota mansit et rigentibus neruis deflecti nequiuit. Reliqui miraculo

egissent, abiere. Itaque Sanctulus abbas, dum se morti opponere pro unius salute non dubitat, una cum multis meruit seruari, Deo id tribuente hominis pietati. Carpus, Pauli apostoli discipulus (sicuti de illo Dionysius ad Deophilum * corr. ex Theophilum scribens testatus est) cum fidelem quendam ab infideli subuersum cerneret, prę dolore languere coepit. Cumque, ut conuerterentur, orare

induta, ne agnosceretur, martyrum carceres inuisebat, uincula exosculabatur, ad patientiam exhortationibus animabat. His officiis digna euasit, quę et ipsa coronam referret martyrii. Maria Decegnies conomento dicta, de pago Niuella episcopatus Leodii, ipsa uitę sanctitate maritum pellexerat, ut castitatem seruaret. Ambo ergo Christo, non mundo seruientes leprę morbo affectis ministerium impendisse dicuntur. Non langoris deformitas, non

simul capitis obtruncatione gloriosum martyrium peregerunt, ne eos tyranni gladius separaret, quos iunxerat amor Christi. Caput III / DE CHARITATE ERGA INIMICOS Sed quoniam qui ait: Dilige proximum tuum sicut teipsum, idem deinde dixit: Diligite inimicos uestros et benefacite iis, qui oderunt uos, hanc quoque dilectionis partem

petulanter in se oblocutam nouerat et ob hoc quidem lepra perfusam. Dimittere illam Dei iudicio uoluntatique licebat, sed ipse pietate uictus, ut morbo eo liberaretur, precibus impetrauit. Idem a populo, quem de seruitute Aegyptia liberatum in terram lacte et melle manantem, id est, bonis omnibus affluentem perducere tanto labore tantoque uitę periculo moliebatur, sępe murmuratione lacessitus est, sępe furore impetitus et ad

murmuratione lacessitus est, sępe furore impetitus et ad tabernaculum fugere coactus. Et tamen tali ac tanta ingratitudine nunquam, sic commotus est, ut benefacere cessaret. Prostratus pro illis orauit, Deum placauit, manna de cęlo, aquam de petra, dum deserta peragrant, ad esum potumque eis impetrauit, legem digito Dei scriptam dedit, de inimicis uictoriam a Domino exorauit, ducem, qui eos in Terram promissionis inferret, reliquit. Si nihil in

est, sępe furore impetitus et ad tabernaculum fugere coactus. Et tamen tali ac tanta ingratitudine nunquam, sic commotus est, ut benefacere cessaret. Prostratus pro illis orauit, Deum placauit, manna de cęlo, aquam de petra, dum deserta peragrant, ad esum potumque eis impetrauit, legem digito Dei scriptam dedit, de inimicis uictoriam a Domino exorauit, ducem, qui eos in Terram promissionis inferret, reliquit. Si nihil in illum unquam

nunquam, sic commotus est, ut benefacere cessaret. Prostratus pro illis orauit, Deum placauit, manna de cęlo, aquam de petra, dum deserta peragrant, ad esum potumque eis impetrauit, legem digito Dei scriptam dedit, de inimicis uictoriam a Domino exorauit, ducem, qui eos in Terram promissionis inferret, reliquit. Si nihil in illum unquam deliquissent, sed semper iussis omnibus fuissent obsecuti, magis pro ipsis solicitus esse non

occidi iussit, ut reliqui discerent manum continere a christo Domini. Benedixit autem illis, qui mortui cadauer mandauerant sepulturę. Ad hęc illos, qui post Isboseth, Saulis filium, dolose interfecerant, licet ipse de regni successione secum contendisset, ulcisci iussit, tam in aliorum offensores iustus, quam in suos pius. Quidam ex prophetis, cum uenisset Bethel, Hieroboam, Israhel regem, idolo sacrificantem

retrahere nequibat. Vir Dei misertus pro illa manu, quam in sui iniuriam extensam mouerat, Dominum rogauit pristinęque sanitati protinus restituit. Facillime quippe diuina exoratur pietas ab exercente pietatem. Quid de Discipulis martyribusque Christi dicam? Qui etiam in eos, a quibus grauissima passi sunt supplicia, beniuolentiam benignitatemque prę se tulere. Stephanus pro illis, a quibus falso accusatus, inique damnatus crudeliter

inique damnatus crudeliter lapidum ictibus impetebatur, genibus prouolutus orauit, ne ipsis hoc ad peccatum imputaretur, quod sibi cedere sciebat ad gloriam. Iacobum quoque apostolum, Alphei filium, tunc, cum de pinna templi lapidum ictibus deturbaretur ac deturbatus insuper fullonis fuste cęderetur, orasse accepimus illis ignosci postulantem, a quibus iniuste necabatur Sęuiendo impii efficere nequiuerunt, ut pius in sęuientibus

eius sepulturę honore affecit, cuius uitam extinxerat, tunc demum consyderans Christi uirtutem, cum expertus est erga se martyris charitatem. Nazarium et Celsum martyres ii, qui in mare suffocandos de naui iactauerant, cum orta statim tempestate periclitari coepissent eosque super undas ambulantes conspexissent, ut sibi subuenirent, suppliciter petiere. Illis ergo in nauem reuersis atque orantibus resederunt fluctus,

abbas eum, a quo alapa percussus fuerat, cum ob hoc a demonio uexaretur, superincumbens poena liberauit. Idem iis, qui noctu in hortum suum furtim irrepserant et nec auferre quicquam nec inde discedere potuerant, mane inuentos de proposito quidem corripuit, sed quasi hospites prandio excepit et collectis hortuli fructibus, quos furatum uenerant, donauit atque abeuntes deduxit. Memorabilis admodum et Ioannis Elemosinarii episcopi contra iniuriam

prandio excepit et collectis hortuli fructibus, quos furatum uenerant, donauit atque abeuntes deduxit. Memorabilis admodum et Ioannis Elemosinarii episcopi contra iniuriam gratia. Conquerenti nepoti de uillico conuitiatore respondit se ita in eum uindicaturum, ut nemo non miratus sit. Accersitumque uillicum annuis pensionibus liberum fecit, docens hoc exemplo nepotem iniuriam hominum haud secus uindicandam esse ab iis

credere compulit. Quis conuitium, contumeliam, maledictum non ęquo animo feret, si pro tam grauibus tormentis tam magnum redditum est beneficium? Darię uirginis intergritatem ab infidelibus in prostibulum tractę leo de cauea fugiens atque illi adsistens tutatus est. Qui eam uitiandi animo adire ausi fuerant, ipsos inuadens in primo statim limine strauit nihilque pręterea mali intulit, ipsa uirgine sic iubente, ut essent, quos ad fidem

hominis nunquam. Omnis enim malignitas diaboli seruitus est, homo autem Dei opus est, et quidem ad imaginem et similitudinem autoris sui factum. Caput IV / DE OFFICIO DOCTORIS EVANGELICI Sed profecto inter omnes omnium charitates ea pręcipua est habenda, qua alius alii non tam ista temporalia et caduca bona quam illa ęterna atque perpetua optare et,

ad capessendas uirtutes, quibus uerę felicitatis pręmia comparantur, sedulo exhortari. Huiusce rei exempla more nostro ab iis, quos Deo, placuisse nouimus, petamus. Moyses et Aaron Dei iussu diriguntur, ut populum suum de Pharaonis iugo erreptum ab Aegypti finibus educant et populus ipse sacrificium sibi offerat in deserto et sic Terram ingrediatur promissionis. Doctoris igitur partes erunt peccatores ad poenitentiam compellere, de diaboli

populum suum de Pharaonis iugo erreptum ab Aegypti finibus educant et populus ipse sacrificium sibi offerat in deserto et sic Terram ingrediatur promissionis. Doctoris igitur partes erunt peccatores ad poenitentiam compellere, de diaboli seruitute in libertatem gratię uendicare et de terrenis secularibusque negociis ad cęlestium meditationem iugiter excitare, ut, quam beatitudinem animo contemplati fuerint, pietatis iustitięque operibus parare

educant et populus ipse sacrificium sibi offerat in deserto et sic Terram ingrediatur promissionis. Doctoris igitur partes erunt peccatores ad poenitentiam compellere, de diaboli seruitute in libertatem gratię uendicare et de terrenis secularibusque negociis ad cęlestium meditationem iugiter excitare, ut, quam beatitudinem animo contemplati fuerint, pietatis iustitięque operibus parare sibi nitantur. Esaias propheta, cum se ab angelo

terrenis secularibusque negociis ad cęlestium meditationem iugiter excitare, ut, quam beatitudinem animo contemplati fuerint, pietatis iustitięque operibus parare sibi nitantur. Esaias propheta, cum se ab angelo carbonis de altari sumpti tactu purgatum animaduertisset et Dominus diceret: Quem mittam, et quis ibit nobis? — ultro se obtulit dicens: Ego sum, mitte me! Quod usurpare nequaquam ausus fuisset, nisi se prius a

ne sanctum detur canibus et margaritę mittantur ante porcos et conculcent eas pedibus, contemnentes, quicquid capere non possunt. Audiuimus quendam sacerdotalis ordinis uirum, cum ipso pręsente inter Machumetanos quosdam de Deo mentio incidisset et multa ultro citroque iactata fuissent, tandem dixisse Deum ipsum sępe a se manibus contrectatum, sępe ore haustum. Quod etsi uerum dixerit, inconsulte tamen apud sacramenti ignaros atque adeo

adeo inueterata animi peruicacia obdurant, ut piis hortatibus mollescere prorsus nequeant, eos Dominus anathemate uidetur execrari dicens: Quicunque non receperit uos neque audierit sermones uestros, exeuntes foras de domo uel ciuitate excutite puluerem de pedibus uestris! Minis quoque horrendis exterret subiungens: Amen dico uobis, tolerabilius erit terrę Sodomorum et Gomorreorum in die Iudicii quam illi ciuitati.

ut piis hortatibus mollescere prorsus nequeant, eos Dominus anathemate uidetur execrari dicens: Quicunque non receperit uos neque audierit sermones uestros, exeuntes foras de domo uel ciuitate excutite puluerem de pedibus uestris! Minis quoque horrendis exterret subiungens: Amen dico uobis, tolerabilius erit terrę Sodomorum et Gomorreorum in die Iudicii quam illi ciuitati. Inexcusabilior procul dubio erit,

loquimini, sed Spiritus Patris uestri, qui loquitur in uobis. Itaque nihil neque in pręmeditando neque in pronunciando laborabunt, quibus affatim omnia, quoties usus fuerit, diuina benignitas suppeditabit. De apostolis traditum est: Variis linguis loqui coeperunt, prout Spiritus Sanctus dobat eloqui illis . Hoc ideo sane, quia diuersis gentibus fidei Christianę mysteria prodi iam uulgarique oportebat et diu

potestatem, sed ut nosmetipsos formam daremus uobis ad imitandum nos. Nam cum essemus apud uos, hoc denunciabamus uobis, quoniam, siquis non uult operari, nec manducet. Nemo igitur Euangelio seruiens assidue sibi de Euangelio uiuendum putet et, quod prędicationi superest temporis, ocio conterat. ne et petendis elemosinis crebrius insistens non petere, sed exigere uideatur, et corporis quieti indulgens ad socordiam paulatim

nunquam conquierunt Christum annunciantes. Inter apostolicos autem uiros Ambrosius episcopus eruditione, ingenio ac diligentia Dei uerbum prędicando ita pręstitit, ut facile persuasum sit non commentum fuisse, quod de illo quondam iactatum constat, ob os scilicet eius in cunis iacentis uolitasse apum examen, stridulo tinnitu eloquii futuri suauitatem portendens. Hic Aurelium Augustinum Manichea heresi tabescentem suis prędicationibus

te dedi domui Israhel. Si dicente me ad impium: Morte morieris, non annunciaueris ei neque locutus fueris, ut auertatur a uia sua impia et uivat, ipse impius in iniquitate sua morietur, sanguinem autem eius de manu tua requiram. Ob hoc quidem et propheta contremuit dicens: Vę mihi, quia tacui. Et Apostolus: Vę mihi est, inquit, si non euangelizauero.

Romano, ut Narniensi infideli populo Christum euangelizaret, ius potestatemque sibi concedi petisset, episcopus eorum constitutus illo se contulit. Multisque ibi catholica credulitate prędicando confirmatis quendam de obstinatorum numero, cui pręter cęteros error ueritate charior erat, sibi infensissimum habuit. Qui comprehensum, postquam, ut carnem idolo immolatam gustaret, cogere uerbis non potuisset, uiribus aggreditur. Cultellum ori

excusabat, nunquam antea eiusmodi declamationibus usus. Veruntamen iussioni maiorum obtemperans talem fecit sermonem, qualis exercitatissimo tribui potuisset. Exinde prędicationibus operam dare coepit. Cumque aliquando de cruce Domini nostri Iesu Christi uerba faceret, patrem Franciscum, qui uuius adhuc alia in prouincia longe sepositus degebat prope astare in aere uidit nutu confirmantem omnia, quę ab ipso dicebantur. Ad tam sublime

dum se eo indignum reputat et tamen, quod iubebatur, obediendo experiri non recusat, sed et tunc confitens ac dicens: Doctrina mea non est mea, sed eius, qui misit me. De Bernardo, Clareuallensi abbate, traditum est, quod mater eum editura ante in quiete uidit se catellum in utero latrantem habere. Id interpretatum est eam diuini uerbi pręconem egregium parituram. Quam sane interpretationem

prędicatione Massilia Euangelium recepit Christi, et Marthę, sororis eius, Rhodani accolę. Decuit solas apostolatus fungi officio, ut, quę cum Christo et uiuente et resurgente conuersatę fuerant, quicquid de illo uel oculis conspexissent uel ab illo auribus excepisent, fide certiore testarentur. Siquidem et iis iure suo dicere licebat: Non possumus, quę uidimus et audiuimus non loqui. Quali uero

si adhuc in errore perseuerarent, quo subuersos fuisse rescierat, uirga iam, non mansuetudine opus esse in castigando. Doctorem enim procul ab omni assentatione esse decet, quod idem signauit, cum de se diceret: Si hominibus placerem, Christi seruus non essem. Alibi quoque ait: Ita loquimur, non quasi hominibus placentes, sed Deo, qui probat corda nostra. Neque enim aliquando fuimus in sermone adulationis,

suo, rete expandit gressibus eius. Adulator enim non coercet malos, dum palpat, sed licentiores effcit. Hoc uitio facile carebit, qui omnibus rebus antetulerit ueritatem et cum Psalmista dicere poterit: Loquebar de testimoniis tuis in conspectu regum, et non confundebar. Sic etiam Helias propheta Achab regi irato ac dicenti: Tune es ille, qui conturbas Israhel? — audacter respondit: Non ego turbaui Israhel, sed

turbaui Israhel, sed tu et domus patris tui, qui reliquistis mandata Domini et secuti estis Baalim. Idem quoque Ochoziam regem, qui ipsum comprehendere quęsierat, ultro adiit et eo morbo, quo affectus iacebat, eo quod de recuperanda ualitudine deum Acharon consultum miserat, periturum prędixit. Azarias etiam sacerdos Ozię regi super altare thimiamatis incensum adolenti reclamauit restititque intrepide et quasi sacrilegio

ualitudine deum Acharon consultum miserat, periturum prędixit. Azarias etiam sacerdos Ozię regi super altare thimiamatis incensum adolenti reclamauit restititque intrepide et quasi sacrilegio pollutum, eiicere de templo Domini non dubitauit. Tam ergo hi sanctissimi uiri ab omni simulatione dissimultioneque alieni fuerunt quam reges illi ab ęquo honestoque. Quorum quidam potentiam, dum quicquam accusandi esse uiderentur, haud

In multis enim offendimus omnes. Siquis in uerbo non offendit, hic perfectus est uir. Docti igitur in populo docebunt plurimos, ut in Daniele legimus. Et in Euangelio: Scriba doctus in regno cęlorum profert de thesauro suo noua et uetera. Quamborem ad apostolos quoque dicitur: Sedete in ciuitate, quoad usque induamini uirtute ex alto; nequis diuinę ac cęlestis prędicationis onus assumere sibi

Quod si beatus est, qui iuste pieque uixerit, quarto beatior, qui simul et docuerit, ut non sibi soli, uerum etiam aliis saluti sit. Caput V / DE SACERDOTIBVS HONORANDIS Quę ad Euangelicę institutionis doctorem spectarent, hactenus diximus. Nunc, quantum honoris sacerdotali dignitati deferri debeat, explicemus. Primus in Scripturis diuinis Melchisedech

Et si anagogen contemplari uoluerit, figuram Christi. In fronte nomen Dei ineffabile sculptum in auro rutilat, quia caput Christi Deus est et caput Ecclesię Christus. Oleo sanctificationis consecrantur, ut eundem significent, de quo et prędictum est: Vnxit te Deus, Deus tuus, oleo lętitię prę consortibus tuis. Et, si tanta pontifici et sacerdotibus Dei tribuuntur, ut mundum totum uirtutesque omnes contineant et simul mundi uirtutumque

ipsi uideant, ut, quantum autoritate atque honore reliquos mortales antecesserint, tantum et uirtutibus pręstent. Cui multum donatum est, multum ab eo exigetur. Quod si iis, qui semel in anno sacrosanctam communionem de manu sacerdotis accipiunt, ut se prius probent, pręcipitur, et sic de pane illo et de calice bibant, quanto magis debet probari uiuereque syncerius is, qui quotidie ad altare Dei accedit et tam mirabile stupendumque

antecesserint, tantum et uirtutibus pręstent. Cui multum donatum est, multum ab eo exigetur. Quod si iis, qui semel in anno sacrosanctam communionem de manu sacerdotis accipiunt, ut se prius probent, pręcipitur, et sic de pane illo et de calice bibant, quanto magis debet probari uiuereque syncerius is, qui quotidie ad altare Dei accedit et tam mirabile stupendumque sacramentum uerbis conficit, manibus contrectat, ore sumit et sumendum

tantum et uirtutibus pręstent. Cui multum donatum est, multum ab eo exigetur. Quod si iis, qui semel in anno sacrosanctam communionem de manu sacerdotis accipiunt, ut se prius probent, pręcipitur, et sic de pane illo et de calice bibant, quanto magis debet probari uiuereque syncerius is, qui quotidie ad altare Dei accedit et tam mirabile stupendumque sacramentum uerbis conficit, manibus contrectat, ore sumit et sumendum quandoque aliis

Cogita, perpende, examina, quem te exibere debeas, ne talis ac tantus Dominus a te inuitatus, ad te ueniens in te inueniat, quod ipsum offendat. Caput VI / DE PACE COLENDA Diximus de sacerdotali dignitate honoranda, nunc de pace colenda obseruandaque dicemus. Nam neque sacerdotem pontificemue satis honorare uidetur, qui, quod ab ipso inter missarum solennia facta quotidie

talis ac tantus Dominus a te inuitatus, ad te ueniens in te inueniat, quod ipsum offendat. Caput VI / DE PACE COLENDA Diximus de sacerdotali dignitate honoranda, nunc de pace colenda obseruandaque dicemus. Nam neque sacerdotem pontificemue satis honorare uidetur, qui, quod ab ipso inter missarum solennia facta quotidie pręcipitur, negligit atque

Dominus a te inuitatus, ad te ueniens in te inueniat, quod ipsum offendat. Caput VI / DE PACE COLENDA Diximus de sacerdotali dignitate honoranda, nunc de pace colenda obseruandaque dicemus. Nam neque sacerdotem pontificemue satis honorare uidetur, qui, quod ab ipso inter missarum solennia facta quotidie pręcipitur, negligit atque contemnit. Ponitefex autem ab

postea, hostem non uidit, Deo in posteros calamitatem illam, quam interminatus fuerat, transferente, ut monstraret pręponendam esse opibus pacem. Certe ipse ęterni Patris coęternus Filius non prius de homine nasci uoluit quam totus terrarum orbis positis bellis pacem ageret. Cur ita, nisi ut pacem et concordiam sibi gratissima esse significaret? Tunc et angeli lętantes cecinerunt: Gloria in excelsis Deo, et in terra

concordem ęquanimemque esse oportere. Vnde Apostolus: Idem sapite, inquit, pacem habete, et Deus pacis et dilectionis erit uobiscum. Et Dominus ipse ait: Si duo ex uobis consenserint super terram, de omni re quamcunque petierint, fiet illis a Patre meo, qui in cęlis est. Vbi enim sunt duo uel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. O inęstimabilis beatę concordię merces!

referret, quod sol omnia collustrans nunquam se conspexerit manducantem: Nec me iratum, respondit, haud minoris meriti existimas non irasci quam corpus quotidianis tenuare ieiuniis inediaque atterere. Pastor, de Scythi abbas, interrogatus super illud Euangelii: Qui irascitur fratri suo sine causa, solam iustę irę causam definiuit separationem a Deo, cęteris, quamlibet magnis iniuriis acceptis, qui irascitur, eum sine causa

deiiciendum censuit et Iudas Ismahelitis uendendum. Vixit ille Dei beneficio, qui fratrum malignitate perierat. At quanto melius erat talem inter se dirimere concordiam quam tanto sceleri consentire! Hęc est illa pax, de qua Saluator ait: Non ueni pacem mittere in terram, sed gladium, quo scilicet talis pax scindi, distrahi separarique deberet. De Herode quoque et Pilato in Euangelio legimus, quod ad inuicem inimici

quam tanto sceleri consentire! Hęc est illa pax, de qua Saluator ait: Non ueni pacem mittere in terram, sed gladium, quo scilicet talis pax scindi, distrahi separarique deberet. De Herode quoque et Pilato in Euangelio legimus, quod ad inuicem inimici erant, et facti sunt amici, ut Iesum perderent. Sic facinorosos homines par perpetrandi mali uoluntas coniunxit, quos alienauerat odium. Minus nocentes

fuissent, si in pristinis simultatibus perseuerassent. Non debet esse reconciliationis causa consensio mali, sed boni. Est et illa pax oppido quam fugienda, qua obtegitur dolus, sub qua latent insidię fraudesque de improuiso erupturę cubant. Nemo plus nocet quam qui simulat se profuturum. Personam amici malignus induit, ut incautos ducat in foueam. Lactat blanditiis, adulatione palpat, promissis allicit, omni palam permulcet officio

nocet quam qui simulat se profuturum. Personam amici malignus induit, ut incautos ducat in foueam. Lactat blanditiis, adulatione palpat, promissis allicit, omni palam permulcet officio et occulte gladium acuit, quo iugulet. De talibus per Hieremiam dicitur: Impii insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes et pedicas ad capiendos uiros. Sicut decipula plena auibus, sic domus eorum plenę dolo. His Dauid Spiritu Sancto plenus

imprudens est, qui decipit, iniustus. Alter miserationem, alter meretur poenam. Igitur, quo utrunque facilius deuitetur, pauca adhuc id genus exempla subnectam. Licet enim nobis propositum sit de uirtutibus tractare, expedit tamen interdum et uitii mentionem interseruisse. Abner, filium Ner, qui, ut in Regum libro legimus, principibus Israhel persuaserat, ut eiecto Isboseth, Saulis filio, regem sibi acciperent

Quod bellum quoque hac pace plus habuit crudelitatis, si pax dici debeat, qua nihil aliud nisi nocendi quęsita est occasio? Nondum fama tam nefandi facinoris percrebuerat, et idem Ismahel inde digressus octoginta uiros de Sichem, Syilo et Samaria Hierosolymam uersus ad offerenda in templo dona petentes, ut ad Godoliam diuerterent, blande amiceque hortatus est. Nota erat Godolię hospitalitas. Quamobrem facile, quo uolebat, persuadet in

poterat, simulata pax uicit. Alchimus sacerdos cum pessimis ex Israhel ad Demetrium, Asię regem, defecerat et coacto exercitu cum Bachide, regis pręfecto, uenerat contra Iudam. Tunc Assideis, qui de stirpe Israhel erant, amicum se ostendens iurauit nihil se mali illis illaturum. Sic deceptos atque euocatos cum comprehendisset, sexaginta ex ipsis die una neci dedit. Nescio infelicius an inconsultius confisos dixerim. Non

Et per alium prophetam populo Israhel dicitur: Si in uia Dei ambulasses, habitasses utique in pace super terram . Caput VII / DE CONSORTIO HABENDO FVGIENDOQVE Quoniam uero in uia Dei ambulare uolentibus nobis, id est, pie et innocenter uiuere, multum interest nosse, quorum consuetudine consortioque uti debeamus, hoc nunc docere aggrediemur

periculosa est conuersatio. Antonium, abbatem Alexandrinum, dicere solitum ferunt non expedire Christi seruis eorum, qui seculo seruiunt, domos frequentare aut consuetudine uti; sicut enim pisces de aqua eductos continuo languescere et emori solere, ita monachum extra coenobii septa uagantem, si quicquam confabulationi uacuerit alienorum, ad cordis tepiditatem redigi et circa spiritalia exercenda effici tardiorem.

fruitur angelorum. Paulus, primus inter Christianos eremi cultor, annos septem et nonaginta, Honophrius septuaginta hominibus inuisi incognitique fuere. Ac postremo, ne incogniti essent, tunc uisi sunt, cum de solitudine terrena ad celebritatem cęlestem transferendi erant, Domino nobis prospiciente, ut eorum exemplo ad uirtutes capessendas uiamque perfectionis confidenter aggrediendam magis accenderemur.

Apud Leonem, Sanctę Crucis cardinalem, dies aliquot moratur, poenam sustinuit et culpam agnouit illicoque discessit atque ad monasterium rediens rem, quę sibi contigerat, ut cęteri cauerent, indicauit. Ouis quippe, quę de ouili egreditur, lupi morsibus patet. Sed profecto, sicuti secularium et potentium consortium iis, qui seculo renunciarunt, fugiendum est, ita omnibus sanctorum quęrenda familiaritas, quos uel uidisse incitamentum

Antonio fuisse iuuit. Hoc ita usu uenire et Propheta testatur dicens: Cum sancto sanctus eris, et cum electo electus eris, et cum peruerso peruerteris . Sic sane et Bernardi abbatis soror — ut etiam et hoc loco de foeminis aliquid dicamus — dum fratrem uisitat, mundum contempsit. Ornata multo cum fastu ad monasterium uenerat; aditu interdicta est. Causa, cur repelleretur, cognita lugens pro foribus stetit. Et:

labiis eorum. Tales enim auersans Propheta ac repellens clamat: Declinate a me, maligni, et scrutabor mandate Dei mei . Nec cum foeminis conuersandum est, cum scriptum sit: In medio mulierum noli commorari. De uestimentis enim procedit tinea, et a muliere iniquitas uiri . Et alibi dicitur: Auerte faciem tuam a muliere compta, et ne circumspicias speciem alienam. Propter speciem mulieris multi perierunt, et ex hoc

Prouerbiis ait: Remoue a te os prauum, et detrahentis labia sint procul a te! Illi quoque nobis ualde declinandi sunt, quorum ad iram procliue ingenium quique leuissimis de causis excandescere ac ringi solent. Idem quippe Salomon: Noli, inquit, amicus esse homini iracundo neque ambules cum uiro furioso, ne forte discas semitas eius et sumas scandalum animę tuę .

gerunt. Cum quibus una accumbere Paulus uetat dicens: Si is, qui frater nominatur inter uos, est fornicator aut auarus aut idolis seruiens aut maledicus aut ebriosus aut rapax, cum huiusmodi nec cibum sumite . De iis et in Prouerbiis dicitur: Ne emuleris uiros malos nec desyderes esse cum eis, quia rapinas meditatur mens eorum et fraudes labia eorum loquuntur . Hi sunt membra illa, quę scandalizant, et iccirco abscindi

obseruantem timorem Dei. Quia scilicet nihil ęque proficit ad bene beateque uiuendum ac optimi cuiusque accessibus identidem copulari. Caput VIII / DE VESTITV CVLTVQVE CORPORIS Reiectis iam tandem reclamatisque malorum hominum consortiis, postquam collegio nos intulimus bonorum, uti digne cum illis uersari possimus, uideamus, quo indumentorum genere qualiue corporis

ut carnem iam morti obnoxiam luxuriose uestiendam putarent; consuerunt folia ficus et fecerunt sibi perizomata. Tunicis denique pelliceis contenti uixerunt. Ioannes Baptista, quo non surrexit maior inter natos mulierum, de pilis camellorum uestem contextam et pelliceam zonam circa lumbos habuisse dicitur. Et de illo ad turbam Dominus: Quid existis, ait, in desertum, uidere? Hominem mollibus uestitum? Ecce, qui mollibus

Tunicis denique pelliceis contenti uixerunt. Ioannes Baptista, quo non surrexit maior inter natos mulierum, de pilis camellorum uestem contextam et pelliceam zonam circa lumbos habuisse dicitur. Et de illo ad turbam Dominus: Quid existis, ait, in desertum, uidere? Hominem mollibus uestitum? Ecce, qui mollibus uestiuntur, in domibus regum sunt . Aspera utique uestis et cilicina continentioris uitę

uidere? Hominem mollibus uestitum? Ecce, qui mollibus uestiuntur, in domibus regum sunt . Aspera utique uestis et cilicina continentioris uitę indicium est, mollis et delicate lasciuioris. Et ut habitacula quoque de moribus hominum nonnihil attestari cognoscas, desertum pręlatum est aulis regum. In his nanque uoluptatis mundanę mancipia uersari solent, in illo Christi serui. Apostolis in Euangelio iussum legimus, ne

labefacta ferantur, ut inde facile appareat, quanti apud Deum sit humilis habitus et absque ulla simulatione contemptus. Paulus, primus eremita, cum nihil haberet, nisi quod inculta solitudo suppeditare poterat, tunica de palmę foliis contexta nuditatem texit. Et qua ille ueste necessitate usus est, hanc ipsam Antonius, cum defunctum sepelisset, habuit in deliciis, non nisi festis solennibus eam induens. Quam etiam diuus Hieronymus plurimi

ornatu fuit. Elisabeth, Pannonum regis filia et Christi ancilla, quam poterat abiectiore amictu se uelabat. Scissuras alterius interdum coloris panno assuto, quo uilior appareret, resarciebat. Itaque una de grege mendicantium uidebatur contemnique gaudebat, ut humilitatem conseruaret. Maluit ergo sic pannosa sicque despecta in xenodochio pauperculis morbo affectis ministrare quam in regis patris aula, cum amisso marito ab eo in

per opera bona . Et, si mulier citra modestiam ornare se et componere prohibetur, quę coniugio excusare posset ornatum, ne incomptior displiceat uiro, quanto minus ornari debet uirgo, quę sese totam dedicauit soli illi, de quo dictum est: Erit iustitia cingulum lumborum eius et fides cinctorium eius . Et in psalmo: Indutus est Dominus fortitudinem, et pręcinxit se uirtute . Qualis ergo Sponsi ornamenta, talia sint et sponsę:

repente facta est rerum statusque commutatio, ut et temporalibus deliciis ęterna succederent supplicia et temporali miserię ęterna beatitudo. Caput IX / DE OPERIBVS MANV EXERCENDIS Hactenus de uestitu cultuque corporis nostris. Nunc, ne idem corpus inertię se dedat ocioque corrumpatur, de exercitiis eius ac labore dicendum uidetur. Sequenda est quidem illa Hieronymi

ut et temporalibus deliciis ęterna succederent supplicia et temporali miserię ęterna beatitudo. Caput IX / DE OPERIBVS MANV EXERCENDIS Hactenus de uestitu cultuque corporis nostris. Nunc, ne idem corpus inertię se dedat ocioque corrumpatur, de exercitiis eius ac labore dicendum uidetur. Sequenda est quidem illa Hieronymi sententia maximeque obseruanda: Fac aliquid

Caput IX / DE OPERIBVS MANV EXERCENDIS Hactenus de uestitu cultuque corporis nostris. Nunc, ne idem corpus inertię se dedat ocioque corrumpatur, de exercitiis eius ac labore dicendum uidetur. Sequenda est quidem illa Hieronymi sententia maximeque obseruanda: Fac aliquid operis semper, ut te semper diabolus inueniat occupatum. Non fuit satis apostolis

laborandi causa erit, ne scilicet in multa, ut fit, rerum copia lasciuire illos et uoluptatibus diffluere ocium cogat. In desideriis enim est (ut Salomon ait) omnis ociosus. Ab Haymone quoque, Cantuariensi archidiacono, de Paulo traditum est, quod a gallicinio usque ad horam quintam operi manuum et inde usque ad horam uespertinam faciendis ad populum sermonibus uacare soli/ tus sit, residuum uero temporis impertierit cibo, somno,

et Iacobum et Ioannem post susceptum etiam apostolatus officium piscatione se exercuisse, quin immo iubente Domino laxasse rete in Euangelio legimus. Quis tale opus reprehendere audeat, si Dominus iubendo approbauit? Iam de elemosinis eorum, quos docebant, uiuere licebat, iam dignus erat operarius mercede sua, et tamen crebrius ad tendenda retia quam ad accipienda munera manum porrigebant, ut non auaritiae, sed honesti laboris exemplo

enim itinere ab eis distabat) terram coluit sementemque fecit et holuscula plantauit, ut etiam iis, qui inuisendi gratia eo accessissent, ad conuescendum satis esset. Siquid insuper ocii suppeteret, sportulas de palmarum foliis texebat, ut suo potius labore quam alieno impendio sibi necessaria in solitudine compararet. Eos autem, qui nihil agendo nihil sibi defuturum sperant, pręsumptione falli Ioannis abbatis monstrabimus

Vando, abbas in finibus Gallię monasterii Fontanellę, quod ipse ędificauerat, cum Guidone nepote Deo seruiens, postquam egere coepisset, a Batylda regina diuinitus monita plaustrum cibariis onustum accepit. Sed deinceps de operibus manuum uictui suo necessaria suppeditauit. Quod si is, qui, dum penuria premeretur, Dei erga se benignitatem expertus fuerat, manualem laborem non detrectauit, ne tentare uideretur benefactorem suum in eo

Stephanus anachoreta in Mareotide regione, sanctitate vitę et miraculis clarus, quanuis hernię morbo (quem Gręci hydrocelam appellant) laboraret, non tamen intermittebat, quin certa diei hora de palmarum foliis funiculos intorqueret, maiorem morbum existimans ociositatem. Danieli, Aegyptio abbati et presbytero in Scythiotico monasterio degenti, sicuti facere aliquid operis post spiritales labores libuit, ita ea,

in Scythiotico monasterio degenti, sicuti facere aliquid operis post spiritales labores libuit, ita ea, quę confecerat, ad uicum aliquem deferendo uenditare rubori non fuit. Precium omne pauperibus dilargiebatur, elemosinas de propriis laboribus impendens, comperta ratione, qua et minime ociosus et maxime pius esset, utque dignus appareret, cuius exemplo cęteri uiuerent, miraculis nobilitatus est. Nunquam autem magis patet uanis cogitationibus

indulget. Et hoc quidem Antonii exemplo probare possumus. Qui quondam solitudinis tedio affectus, cum dubius animi ęstuaret, clamare coepit: »Salvari cupio, Domine, et ecce cogitationes meę mihi aduersantur.« Mox, ubi de cęlla prodiit, conspexit hominem monachali habitu succinctum nunc calathos texentem nunc ad orandum procumbentem. Et dum rem tacitus miratur, ab eodem tandem audiuit: »Sic et tu age, Antoni! Sic enim agendo saluaberis.«

abbas, minima somno indulgens, noctis quoque partem operi manuum dabat. Tunc nempe sportulas contexere solitus, interdiu autem lapides conuehere et cęllas ędificare, quas ibi habitare uolentibus (ut modo de Archebio diximus) ultro offerebat. Sportulis autem diuenditis precium omne indigentibus donabat. Itaque semper laborando semperque laborata aliis largienda et ocium declinauit et pietatem coluit.

quidem sententię non ignara illa monasterii Thebaidis antistita, quę Euphrasię, Deo sacratę uirgini et adhuc puellę, pręter domesticos, id est, communes cum aliis labores, hoc iniunxit, ut quotidie magnum lapidum aceruum de loco ad locum transferret et translatos rursum restitueret. Quanuis enim ieiuniis uigiliisque haud parum illam fatigari cerneret, timebat tamen, ne, si quicquam paulo remissius egisset, aliqua residens iuuenili in corpore

omnibus laborandum est, ut per occasionem operis nihil aliud cogites, nisi quod ad Domini pertinet seruitutem.« Caput X / DE CORPORIS CASTIGATIONE PER FLAGELLA At quoniam contra lasciuientis carnis petulantiam nec ipsa interdum operum occupatio satis sufficit, aliis insuper castigationibus eam coercendam esse sanctorum exempla, quę modo

sine equo nudis pedibus incessisse. Et cum ad montium asperiora itinera peruenissent, equum conscendisse, sed tamen calciamenta minime induisse, ita ut sęuiente hyeme et niue, quę pedibus inciderat, gelascente plantas de stapede amouere nequiuerit, donec aqua feruente superinfusa glacies solueretur. Hanc in illo algoris patientiam imitentur, qui bullientem in medullis libidinis, ęstum cupiunt extinguere. Frigescente enim corpore facile et

saxeam speluncam inclusus et ferreis nexibus manes pedesque reuinctus uixisse perhibetur, ut carcerem simul uinculaque perferret. Hic extremo uitę die confessus est nullum a se temporis momentum, quo non de Deo aliquid cogitaret, prętermissum. Dum igitur corpus uoluntaria castigatione premeretur, spiritus ipse terrenis affectibus liber semper cęlestia meditabatur. Martinus, in Massico, Campanię monte, solitarius manens,

abbas per dumeta et obducta sentibus loca nudis uestigiis deambulabat, ut uoluptatis aculeos spinarum aculeis quasi clauum clauo expungeret. Cruentatis quidem pedibus ad cęllam suam redibat, sed superata tentatione magis de uictoria quam de uulneribus dolens. De talibus propheta Dauid cecinit dicens: Euntes ibant et flebant mittentes semina sea. Venientes autem uenient cum exultatione portantes manipulos suos . Simonem monachum

et obducta sentibus loca nudis uestigiis deambulabat, ut uoluptatis aculeos spinarum aculeis quasi clauum clauo expungeret. Cruentatis quidem pedibus ad cęllam suam redibat, sed superata tentatione magis de uictoria quam de uulneribus dolens. De talibus propheta Dauid cecinit dicens: Euntes ibant et flebant mittentes semina sea. Venientes autem uenient cum exultatione portantes manipulos suos . Simonem monachum accepimus, dum apud

loca nudis uestigiis deambulabat, ut uoluptatis aculeos spinarum aculeis quasi clauum clauo expungeret. Cruentatis quidem pedibus ad cęllam suam redibat, sed superata tentatione magis de uictoria quam de uulneribus dolens. De talibus propheta Dauid cecinit dicens: Euntes ibant et flebant mittentes semina sea. Venientes autem uenient cum exultatione portantes manipulos suos . Simonem monachum accepimus, dum apud puteum aquam hauriret,

propheta Dauid cecinit dicens: Euntes ibant et flebant mittentes semina sea. Venientes autem uenient cum exultatione portantes manipulos suos . Simonem monachum accepimus, dum apud puteum aquam hauriret, fune de situla soluto nudum corpus multo uolumine circumduxisse uesteque superiniecta uincula illa nullo conscio operuisse. Sed cum tandem penetrantibus nodis exesa et iam suppurata caro foetore secretum

uolumine circumduxisse uesteque superiniecta uincula illa nullo conscio operuisse. Sed cum tandem penetrantibus nodis exesa et iam suppurata caro foetore secretum prodidisset, abbatis iussu funem detractum, ipsum de monasterio pulsum fuisse, quoniam id facinus magis animi stulticię quam deuotioni imputabatur; pulsum autem abiisse in solitudinem. Et cum ab eodem abbate nocturnis terrificationibus per uisum agitato reuocandus

intactaque ad portum enatauit salutis. Radegundis, Clotharii, Gallorum regis, uxor, sub preciosis et delicatis uestibus uile et asperum cilicium tulit. Sicque omnem penitus Venereę uoluptatis motum de suo excussit corpore, ut tandiu a uiro precibus contenderit, donec impetrarit uinculi coniugalis dissolutionem castitatis obligatione. Quod fortasse non petisset, nisi prius carnem cilicio domuisset. Carne igitur spiritui

dissolutionem castitatis obligatione. Quod fortasse non petisset, nisi prius carnem cilicio domuisset. Carne igitur spiritui subiecta pręponere coepit Christum marito, monasterium regno. Quid de Cęcilia uirgine dicam? Quę Valeriano desponsata ne ipso quidem nuptiarum die ciliciolum suum dimisit. Exterius noua nupta auro textis fulgebat uestibus, interius Christi ancilla cilicio squalebat. Cumque Fescennini

neque leuitate licentius insolescere sinat. LIBER IV Caput I / DE CORPORIS CASTIGATIONE PER IEIVNIVM Quartum nunc operis huius uolumen Deo adiuuante inchoabimus. Sed ne pręcedentem materiam nimis cito reliquisse uideamur, adhuc de ipsa corporis castigatione, quod restat, loqui

Caput I / DE CORPORIS CASTIGATIONE PER IEIVNIVM Quartum nunc operis huius uolumen Deo adiuuante inchoabimus. Sed ne pręcedentem materiam nimis cito reliquisse uideamur, adhuc de ipsa corporis castigatione, quod restat, loqui pergemus. Et primum quidem illam, quę ieiuniis constat, explicare aggrediemur, ut, qui uolent hac quoque in parte sanctorum uitam speculari, cibi potusque abstinentia rite

impietatis suę poenam, sacco et ieiunio humiliatus, distulit in posteros. Illo defuncto Ochozias filius cecidit per cancellos coenaculi, et mortuus est. Ioram filius a Iehu sagitta percussus periit. Iezabelem uxorem ui de fenestra pręcipitatam equorum ungulę contriuerunt, contritam dilacerauerunt frustatim canes, reliqui septuaginta filii in Samaria occisi sunt. Et qui in Iezrahel de domo eius erant, omnes Iehu regnante interempti et omne

filius a Iehu sagitta percussus periit. Iezabelem uxorem ui de fenestra pręcipitatam equorum ungulę contriuerunt, contritam dilacerauerunt frustatim canes, reliqui septuaginta filii in Samaria occisi sunt. Et qui in Iezrahel de domo eius erant, omnes Iehu regnante interempti et omne prorsus genus Achab internitione sublatum. Tantam suorum ruinam, tam miserabile spectaculum uidisset ipse (sicuti per prophetam interminatus fuerat Dominus) nisi

dies a sole iustitię illuminandus pręfinito hebdomadarum numero panditur. In lacum leonum missus per dies sex nihil comedit, et inter ferocissimas bestias mansit illęsus. Cumque esuriret, Abacuch propheta per angelum Domini de Iudea translatus in Babylonem, apposuit illi pulmentum, quod messoribus coxerat, et refocillatus est. Ieiunus igitur Daniel sacramenta discit, leonum ferociam domat, prandium diuinitus missum accipit.

Iudea translatus in Babylonem, apposuit illi pulmentum, quod messoribus coxerat, et refocillatus est. Ieiunus igitur Daniel sacramenta discit, leonum ferociam domat, prandium diuinitus missum accipit. Denique de fouea, in quam proiectus fuerat, liberator. Et qui Deum Israhel prędicanti non crediderant, saluato credidere, mirantes et confitentes uerum timendumque esse Deum Danielis. At uero prophetes ille

de fouea, in quam proiectus fuerat, liberator. Et qui Deum Israhel prędicanti non crediderant, saluato credidere, mirantes et confitentes uerum timendumque esse Deum Danielis. At uero prophetes ille de Hierusalem ueniens in Bethel, cum alterius fraude mendacioque deceptus fregisset ieiunium, a leone (quod animalis genus ieiunanti Danieli pepercerat) suffocatus periit. Qui tamen, dum ieiunium seruabat, manum Hieroboam

continuo ieiunandi documenta ingessit, nisi quia illa demum fortis et efficax est deprecatio, quam cibi comitatur abstinentia? Hoc enim duplici telo ualidiora inimici machinamenta demoliri ac dirui posse monstrauit, cum de nequissimo spiritu effugando diceret: Hoc genus non eiicitur nisi per orationem et ieiunium . Ne autem abstinentię bono abutamur ad iactantiam et uirtutem in uitium

hoc est, potus cibique usum, et iam ieiunia obseruabat. Sed si adulti sanctitudinem consyderauerimus, non erit mirum, quod tales ac tanti hominis etiam infantia mirabilis fuerit. Idem miraculum uel portentum potius de Sisinio, Thaunensi episcopo, refertur, scilicet ipsum quoque, cum editus lacte genitricis suę aleretur, quarta et sexta feria tantummodo semel tenelluli oris labella huberibus admouere consueuisse. Cum autem et hunc multa

obseruare solitum legimus, ut plus aliquid faceret, quam quod pręceptum fuerat, et alimenti tenuitas obedientię cumulus esset, alias etiam abstemium fuisse et nunquam uel modico uino usum. De Antonio quoque, Aegyptio abbate, memorię proditum est, quod semel in die hora uespertina, panem cum sale comederit et aquam frigidam biberit, et cum perseuerantius ieiunaret, nunc bidui nunc tridui inediam passus sit; tum,

Dominicis diebus soluere solitos ferunt, angelo tunc iuxta eorum numerum panes deferente. Et in aduentu Pafnutii quintum panem additum fuisse dicunt. Nec sane mirum uideri debet, quod quidam sanctissimi homines in solitudine de cęlo receperint alimenta, cum etiam pręuaricator populus manna in deserto nutritus sit. Illud ego maiore admiratione dignum reor, quod de Stephano presbytero Constantinopolitano, traditum est, quod scilicet nondum

dicunt. Nec sane mirum uideri debet, quod quidam sanctissimi homines in solitudine de cęlo receperint alimenta, cum etiam pręuaricator populus manna in deserto nutritus sit. Illud ego maiore admiratione dignum reor, quod de Stephano presbytero Constantinopolitano, traditum est, quod scilicet nondum editus ieiunia colere coeperit. Nam, ut aiunt, mater eo grauida non uinum, non carnem, non lacticinia gustare poterat et, si gustasset, prę nausea

usque ad septuagesimum tertium ętatis suę annum. Tunc demum pascuis cęlestibus satiatus est, tanto quidem huberius, quanto hic uixerat abstinentius. Sancto Liberali, cuius ossa Taruisii posita honorantur, uitę merito de cęlo concessum fuit (omne enim donum perfectum desursum est), uti Dominico quoque die percepta spiritali alimonia corporis et sanguinis Christi sine ullo alio cibo reliquum tempus perduraret. Itaque, quod ad animę salutem

eremum penetrans, quemadmodum ferrum malleis, ita semet cudere coepit ieiuniis. Atque a Deo omni morum sanctitate limatus et expolitus euasit, ut etiam ipse nihil unquam degustaret pręterquam Dominicis diebus panem illum, qui de cęlo descendit. Quem qui digne manducauerit, non esuriet in ęternum. Pesium * corr. ex Epesium anachoretam annos quadraginta, quos in Scythiotica eremo peregit, sol non uidit manducantem. Nunquam

sorbitiunculis ex farina et holere comminuto sustentatum fuisse, donec reddito spiritu conuiuii cęlestis perpetua et ineffabili dulcedine, quam semper appetierat, satiari coepit. De se quoque ipse Hieronymus ad Eustochium uirginem scribens loquitur ac dicit: Repugnantem spiritui carnem hebdomadarum inedia subiugabam. Non tacuit, quod olim in eremo secretus egerat, ut illam, quam docebat, suopte exemplo

ieiunium solicitius obseruans, cum panem cinere aspersum comedisset, aquam potui poposcit. Qua acceptor et statim in uinum mutata ministrum increpuit, quod uinum pro aqua sibi attulisset. Illoque admirante et rursum de fonte haustam afferente idem secutum est miraculum. Vbi tandem agnouit Dei uoluntatem, timuit recusare, quod ab ipso offerebatur, et asperiorem cibum molliore poculo temperauit.

Tantę, inquit, continentię fuit, ut prope mensuram excederet et debilitatem corporis nimiis ieiuniis ac labore contraheret. Exceptis diebus festiuis uix unquam alias oleum in cibo cepit, ut ex hoc uno ęstimetur, quid de uino et liquamine et piscibus et melle et ouis et reliquis, quę gustu suauia sunt, iudicarit. In quibus sumendis quidam se abstinentissimos putant et, si iis uentrem ingurgitauerint, tutam pudiciciam suspicantur. Post multa

pastu fuisse sustentatam. Quicquid culpę olim per ingluuiem contraxerat, tali ieiunio purgauit. Et quę diu uersata fuerat in prostibulo, post eremi angustias incola efficitur regni cęlorum. De Felicula uirgine et martyre traditum est carcere inclusam dies septem nihil gustasse et iterum in templum deę Vestę sub custodia translatam alios septem dies pari inedia peregisse. Hac igitur abstinentię uirtute roborata,

futuro operi ad culmen usque educendo suppetere possint. Sed cauendum est, ne, dum abstinentię immodestiam fugimus, in uitium incidamus gulositatis. Quo subuersi Adam et Eua mandatum Dei contempserunt et de pardiso eiecti sunt, Noe pudenda nudauit, Loth incestum commisit, Esau primogeniturę ius uendidit, populus Israheliticus in deserto periit, Heli sacerdotis filii hostili gladio cęsi sunt. Sodomę quoque euersio,

non lauta, non animi uitio polluta, non ficta, non suę laudis cupida, alienę inuida et liuoris magis quam abstinentię pallore infecta. Caput II / DE CIBI POTVSQVE VILITATE AC PARSIMONIA Quanta autem ii, qui Deo, non mundo seruiebant, cibi ac potus uilitate parsimoniaque usi sint, et iam ieiunia eorum explicando diximus et nunc privatim plenius dicemus, ut uictum

uinum — inquiunt — quia Ionadab, filius Rechab, pater noster, pręcepit nobis dicens: Non bibetis uinum uos et filii uestri usque in sempiternum! Quamobrem merentur a Domino audire: Non deficiet uir de stirpe Ionadab, filii Rechab, stans in conspectu meo cunctis diebus . Tobię in comedendo laudatur continentia, quod in Niniue urbe captiuus et iugo seruitutis pressus nunquam, ut gentilium escis inquinaretur,

deridiculi gratia interrogatur, an piscari in montibus uellet, qui tam procul a mari, et fluminibus constitutus piscibus, non carne uesci optaret. Cumque ipse taceret, ecce is, qui ad aquam hauriendam perrexerat, piscem de puteo situla sublatum attulit. Quo miraculo effectum est, ut omnes conuiuam, cuius continentiam irriserant, uenerari inciperent. Antonium in Aegypto, Serapionem in Arsinoite regione, Ethbinum in quadam

discipulus fuit, quorum mores imitando adeptus est meritum. Sanctus quoque presbyter Hieronymus ad Eustochium uirginem scribens, quanto labore in eremo carnis tentationibus repugnauit, recenset atque inter multa: De cibis — inquit — et potu taceo, cum etiam languentes monachi aqua frigida utantur et coctum aliquid accepasse luxuria sit. Idem Pauli, priori eremitę, uitam describens Iesum et angelos eius testatur in eremi parte,

Qui cum comedissent, ad fontem accedentes prono ore manibus concauis aquam hauriendo sitim expulerunt. Timotheus quoque anachoreta in deserto Aegypti poenitentiam agens palmę fructibus et aqua de fonte hausta sustentatus est. Dorotheo abbati in Aegypto uncię panis sex et holusculorum fasciculus et aquę congius refectio erat. Pambo abbas, cum animam ageret, confessus est, quod ab eo die, quo

panis uncias sex et coctum modice holus absque oleo. Postea debilitate corporis compulsum olei parum addidisse usque ad tertium et sexagesimum uitę annum. Inde usque ad octogesimum pane abstinuisse, sed sorbitiunculis usum de farina et holere comminuto factis, potu ciboque uix uncias sex appendentibus. Cęterum nunquam ante solis occasum quicquam gustasse, et neque diebus festiuis neque in grauissima febre soluisse ieiunium.

suum sic afflixerat, illud et martyrio exponere sine hęsitatione potuit, dissolui cupiens et esse cum Christo. Columbanus, in Gallia abbas, annis sexaginta herbis tantum ac radicibus sustentatus est. Fontem de petra Deum precatus eduxit, qui hodie quoque effluit hubertim et terram irrigat. Alcibiadi martyri apud Lugdunum panis, sal aqua uictus erat. Sed tandem in carcerem trusus, ne scandalo esset iis, qui secum

Diocletiani perscutionem fugiens in monte Libano a coruis pascitur, ab angelis uisitatur, ferę etiam syluestres posita ferocitate illi blandiuntur. Antonius martyr Apameę passus, cum de uia fatigatus sitiret et arentis loci solum nullis rigaretur aquis, preces ad Deum fudit, uirga humum percussit atque inde fons emanauit, cuius potu refocillatus iam confidentius ad martyrium cucurrit.

atque inde fons emanauit, cuius potu refocillatus iam confidentius ad martyrium cucurrit. Basolus quoque, Rhemensis abbas in Gallię partibus dum montem solitarius incoleret nec aquam haberet, Deum precatus fontem de rupe manare fecit, qui etiamnum fluere dicitur. Beatus etiam Franciscus, dum rustici cuiusdam sitim in solitudine miseratur, procumbens Dominum deprecatus est moxque humus fonticulum emisit, cuius

Quod illa quidem pro magno munere habens, gratias egit comeditque et bibit. At ipse, quam uictu tam parco tamque simplici delectari uidit, dignam censuit, ut sibi acciperet uxorem et ex ea filios procrearet, non dubitans de pudicicia illius, cuius sobrietatem fuerat expertus. Iudit, cum ad illud grande facinus, quod mente agitauerat, perficiendum properaret, imposuit (ut ait Scriptura) Abrę suę ascoperam uini et uas olei

His iam dictis exemplis operęprecium est etiam paucas e multis diui Hieronymi sententiolas apponere, ut illa sequi uolentes, pręceptis quoque tanti uiri instructi cautius incedant. Ad Lętam de institutione filię scribens: Ante annos robustę ętatis — inquit — periculosa est teneris et grauis abstinentia. Usque ad id tempus, si necessitas postulauerit, et balneas adeat et uino utatur modico propter stomachum

uix possis, sed ut fracto corporis appetitu nec in lectione nec in Psalmis nec in uigiliis solito quid minus facias. Caput III / DE OBEDIENTIA SERVANDA Quoniam uero nihil prodest corpus ieiuniis et abstinentia tenuari, si mens pariter intumescat superbia, hinc iam Dei seniorumque mandatis obediendi humilitatem docebimus, sanctorum sequentes

dedit. Alter uero obediendo percutiens, seruatus est. Hinc apparet, quam grande nefas sit, ut alicui mortalium parcas, Deo, omnium Conditori ac Domino, obsequi nolle. Iehu uero, rex Israhel, cum omnes, qui de domo Achab regis erant, iussu Domini interfecisset, continuo audire meruit: Filii tui usque ad quartam generationem sedebunt super thronum Israhel . Itaque obedientię eius meritum filiis etiam posterisque eorum

Hieroboam, Sellum, filio Iabes, regnum occupante. Amasias, rex Iuda, cum aduersum Syros expeditionem parasset, uiro Dei obediendo exautoratis atque dimissis centum milibus militum, quos conduxerat de Israhel, cum triginta milibus suorum copias hostium inuadens superauit, cum utraque multitudine simul uincendus, nisi paruisset. Cęterum hac elatus uictoria, cum eiusdem prophetę monita contempsisset, a rege Israhel Ioas

Patri obsequendum esset monstrauit, cum diceret: Meus cibus est, ut faciam uoluntatem eius, qui misit me. Et: Non quęro uoluntatem meam, sed uoluntatem eius, qui misit me, Patris . Et: Descendi de cęlo, non ut faciam uoluntatem meam, sed uoluntatem eius, qui misit me . Et ad Patrem: Non sicut ego uolo — inquit — sed sicut tu . Dimisit uoluntates hominis et Dei Deus et homo Christus, ut

uolo — inquit — sed sicut tu . Dimisit uoluntates hominis et Dei Deus et homo Christus, ut discamus diuinam uoluntatem semper humanę pręferre et carnis affectum spiritus affectui subiugare. Denique Apostolus de illo: Humiliauit — inquit — semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Quod autem episcoporum abbatumque et aliorum, qui pręsunt, iussa mandataque

Domine, non tantum pedes, sed et manus et caput! Nos igitur, quicquid prępositi nostri nobis iniunxerint, prius exequi quam causas inquirere curemus. Pręposterum enim uidetur, ut, cuius officium est obedire, is de seniorum sententia iudicet. Paulus monachus cognomento Simplex, Antonii discipulus, cum primitus mysteriorum ignarus quęsisset, essetne prophetis prior Christus, ineptam interrogationem silentio

et se nescire respondentem, euerso ligno, ut ab irrigatione desisteret, iussit. Aliud deinde obedientię eius periculum facere uolens, cum multi adessent promptitudinis eius in obsequendo fama exciti, mandauit, ut de cęllario lenticulam quę oleo plena erat, proferens per fenestram proiiceret. Tantillum illis olei erat, et quidem in deserto, ubi is liquor neque mutuo sumi neque emi poterat. Concitus tamen ipse, non inopię, non loci

panes fratribus nihilo tardius, quam res poscebat, attulit, nulla corporis aut indumentorum parte lęsa, ut propensę obedientię alacritatem intelligas et inter pericula securam et inter infima nobilem. Factus erat hic quidem de Aquitanię Prouincięque domino monachorum furnarius, sed de monachorum furnario factus est regni cęlestis perpetuus possessor, terrę regibus maior, Dei angelis par. Bercharius, Luxouiensis

corporis aut indumentorum parte lęsa, ut propensę obedientię alacritatem intelligas et inter pericula securam et inter infima nobilem. Factus erat hic quidem de Aquitanię Prouincięque domino monachorum furnarius, sed de monachorum furnario factus est regni cęlestis perpetuus possessor, terrę regibus maior, Dei angelis par. Bercharius, Luxouiensis monasterii abbas, antequam pręesse coepisset, singularem apud

terrę regibus maior, Dei angelis par. Bercharius, Luxouiensis monasterii abbas, antequam pręesse coepisset, singularem apud omnes obedientię suę commendationem miraculo auxit. Dum uinum de cado in urnam traheret, ab abbate uocatus relicta urna festinus cucurrit. Vinum uero, sicuti fluebat, repleta urna non est effusum, sed sic stetit, ac si gelu concretum esset, donec ille reuersus cadi foramen tereti in

se totum abbatis uoluntati libenter tradiderat, ad eius uotum fluentis naturę liquor pro tempore suspensus perstiterit. Gallus, Columbani abbatis discipulus, et Hildeboldus diaconus pisciculos, quos de flumine retiaculo traxerant, in solitudine assaturi, ignem concinabant, cum interim ursus mirę magnitudinis propius accedens diaconum quidem terruit, sed Gallo iubente, ut ligna igni inferret, obediuit. Hoc ideo sane hic

quendam refert Cassianus non obscuro loco natum, cum relictis mundanę conuersationis rebus religioni se tradidisset, sportulas uenales abbatis iussu publice circumtulisse, unamquamque singulatim distrahendo, ea tantum de causa, ut diutius in foro esset et, an illum tam abiectę negociationis depuderet, longiore experientia plenius nosceretur; omnia summa animi constantia curaque peregisse, postposita generis nobilitate sanctę

par exemplum ei astipularetur, pene incredibilem enarrat, dicens eum unico filio non pepercisse, ut abbati obediret. Vna enim cum illo paruulo adhuc monasterium ingressus, ut cęllulis dispararentur, sustinuit, et cum puer de industria in conspectu eius increpitaretur, uerberaretur, miseris acciperetur modis, neque lachrymis neque clamoribus eius moueri potuit, ut uerbum unum proferret. Denique simulata in puerum indignatione abbas,

Lambertus meruit et in episcopatus sui sedem restitui et tandem martyrio coronari. Non minus constantis, licet minus prudentis, obedientię est exemplum, quod sequitur. Ioannes abbas eremique Scythi oeconomus ficus de Mareota * corr. ex Mareote Lybię sibi muneri missas duobus adolescentulis ad senem quendam procul in ulteriore deserto manentem deferendas dedit. Quos, dum iter agerent, nubilosa circumdedit caligo,

sed ibi humanis pariter diuinisque defungi officiis. Paruit non libenter minus quam constanter, octo et triginta annos carcerem passa perpetuum. Tunc tandem, quod foemina fuisset, deprehensum est, cum defunctę corpusculum de more lauarent. O patientiam animi incredibilem, qua sustinuit tanto tempore sexum uestibus, se cęllula tegere, ut et Christo seruiret et abbati obtemperaret. Quanti autem meriti esset apud Deum, miraculo patuit. Frater

sunt perfectę consummatęque obedientię exempla, non seruilis, non mercenarię, quarum alteram ellicit timor, alteram pręstat cupiditas. Neutra laudatur, sed seruilis melior. Per hanc enim plerunque aditus fit ad istam, de qua loquimur. Quę propria filiorum est, qui non tam patris reuerentur seueritatem quam probitatem amant. Et uero obedientia, quę uenalis est, nihil nisi lucrum sequi solet et siquando Ecclesię seruit, non amore uel timore

Saul a Deo reprobatus et hostili gladio traditus, Ahiel, Hierico urbis reędificator, una cum liberis interiit, Amasias rex, cum obediuit, uicit, cum obedire noluit, uictus est. Ac si forte quicquam aliquando iussum fuerit, de quo non ambigitur, quin diuinę repugnet sanctioni, Deo potius quam homini mos geratur. Omnibus omnium mandatis Dei mandata pręferenda sunt. Neque ulla alia causa prior potiorue esse debet, cur dignitate uel

sit ista uirtus: Melior est obedientia — inquit — quam uictimę, et auscultare magis quam oferre adipem arietum . Caput IV / DE VERITATE COLENDA MENDACIOQVE FVGIENDO Hactenus de obedientia, nunc de ueritatis obseruatione nobis sermo erit. Quę virtus cum omnibus conuenit, tum pręcipue religiosis. Alioquin, quomodo Christi serui dicerentur, qui

— inquit — quam uictimę, et auscultare magis quam oferre adipem arietum . Caput IV / DE VERITATE COLENDA MENDACIOQVE FVGIENDO Hactenus de obedientia, nunc de ueritatis obseruatione nobis sermo erit. Quę virtus cum omnibus conuenit, tum pręcipue religiosis. Alioquin, quomodo Christi serui dicerentur, qui ueritas est, si mendaciis animum applicarent? Aut

uictimę, et auscultare magis quam oferre adipem arietum . Caput IV / DE VERITATE COLENDA MENDACIOQVE FVGIENDO Hactenus de obedientia, nunc de ueritatis obseruatione nobis sermo erit. Quę virtus cum omnibus conuenit, tum pręcipue religiosis. Alioquin, quomodo Christi serui dicerentur, qui ueritas est, si mendaciis animum applicarent? Aut quomodo Deo placere

continuo eundem pro instauranda manu supplex rogaret. Vsque adeo is, qui uera prędicere ausus fuerat, ipso etiam rege tunc maior fuit: lędi non potuit, lęsum sanauit. Micheas quoque propheta, cum de belli euentu, quod Achab et Iosaphat reges contra Syrię regem parabant consuleretur, nihil ad gratiam est locutus. Prędixit Israhelitici exercitus fugam et Achab regis necem, ipso audiente ac pseudoprophetis e diuerso

regum populorumque uitia corriperent et eis poenas denuntiarent. Esaias in duas partes sectus est, Hieremias lapidibus obrutus, Amos uecte per tempora transfixus. Alii etiam sancti homines — fateor — talia passi sunt, sed de morte transierunt ad uitam, de laboribus ad quietem. O pręoptanda supplicia, per quę beatitudinis cumulus augeatur et quorum patientia Deo nos efficit chariores! Nequis tamen ad solos prophetas ueri obseruationem

et eis poenas denuntiarent. Esaias in duas partes sectus est, Hieremias lapidibus obrutus, Amos uecte per tempora transfixus. Alii etiam sancti homines — fateor — talia passi sunt, sed de morte transierunt ad uitam, de laboribus ad quietem. O pręoptanda supplicia, per quę beatitudinis cumulus augeatur et quorum patientia Deo nos efficit chariores! Nequis tamen ad solos prophetas ueri obseruationem spectare arbitretur, Achior,

per quę beatitudinis cumulus augeatur et quorum patientia Deo nos efficit chariores! Nequis tamen ad solos prophetas ueri obseruationem spectare arbitretur, Achior, Ammonitarum ductor, ab Olopherne Bethuliam obsidente de Iudeorum uirtute interrogatus, quod sentiebat, non dissimulauit, asserens inexpugnabiles esse Deo ipsorum cum ipsis stante, nisi quando eo relicto ad deos alienos declinassent. Ob hoc uinctus in Bethuliam mittitur, ut simul

nosset Sarrę, uxoris suę, pudiciciam, Domino protegente, quocunque perrexisset, tutam fore, uitę tamen suę ob eius formam improbos homines insidiaturos dubitans, sororem suam esse dicebat. Itidem et Isaac, illius filium, de Rebecha, coniuge sua, pari imminente periculo simulasse legimus neque propterea hunc vel illum ob hoc aliquando reprehensum. Ea namque simulatione occasio uitabatur homicidii, et grauius deliquissent, si uerum confitentes

apud Pharaonem in Aegypto primo loco habitus fratres, a quibus uenditus fuerat, eo uenientes, ut frumenta emerent, se non agnoscere ipsis incognitus fingit obiectoque, quod exploratores essent, in carcerem compulit. Deinde de carcere eductis iurat (per salutem Pharaonis) non abituros inde, nisi minimum fratrum Beniamin, quem domi cum patre relictum dixerant, adduci facerent, quasi hoc experimento deprehensurus, utrum terram exploratum uenissent

iuncta. Nisi hoc mendacio hospites suos texisset, una cum reliquis interisset, et nisi seruandę pietatis causa illi mentiri licuisset, ad tam pręclarum coniugium infamis mulier nunquam peruenisset, ut inter illas censeretur, de quibus per successionis lineam nasci uoluit Dei filius Iesus Christus. Mendacium Gabaonitis attulit salutem, sed abstulit libertatem. Dederat illis Iosue in castris Galgalę iusiurandum, quod uitę illorum parceret, ratus

ita illi uerba dabat, ut crederet ipsum mala Israhelitis inferre. Et hoc profecto dignum uenia mendacium, quo se quoque tueri et idolatras potius quam fideles offendere fas erat, dicente Domino: Disperdite nomina eorum de locis illis! Idem Absalone filio persequente, cum a Hierosolymis fugeret, negocium dedit Chusi Arachitę, ut Absaloni adherens Achitophelis, ducis eius, consilia sugillaret. Cum ergo Achitophel

atque eundem, quem adorauerat, cuius se ancilla dixerat, captata occasione incautum interemit. Nemo illi dolos uitio uertit, factum omnes laudibus extulerunt. Summus ipse sacerdos Ioachin cum magno presbyterorum comitatu de Hierusalem Bethuliam uenit, ut faciem eius uideret, cuius famam admirabatur. Quid multa? Omnes uni foeminę gratias agere et eius uirtute beneficioque salutem, quam iam desperauerant, se consecutos palam fateri, nihil

Ac ne hoc simulandi fingendique genus ueteribus tantum (ut multa) non ratione, sed indulgentia permissum fuisse putetur, uideamus, an etiam nouis et Euangelica perfectione excultis hominibus licuerit aliquando simulasse. De Paulo apostolo in Actis relatum legimus, quod cum Timotheum discipulum, cum matre Iudeus esset, propter Iudeos circumciderit, tum quod sibimet in Cenchris nazareorum more caput totonderit, demum quod Hierosolymis Iacobi

atque persuasu, ne uideretur discessionem docere a Lege Iudeisque fidelibus prohibere circumcisionem, quibusdam nazareis secum assumptis una purificatus templumque ingressus sit ac tandiu cum illis fuerit, donec tonsis de more crinibus uota perficerent sacrificiumque offerrent. Hoc quidem multi pię simulationi adscribunt, sed ego magis Augustino assentior, qui ait: Diebus illis intermediis, qui inter Christi ascensionem et

omnia factum, ut omnes lucrifaceret. Intantum autem gentiles a Legis obseruatione prohibuisse, ut ad Galatas scriberet: Ecce ego Paulus dico uobis, quoniam, si circumcidamini, Christus uobis non proderit. Et de Tito discipulo: Sed neque Titus — inquit — qui mecum erat, cum esset gentilis, compulsus est circumcidi . Quin etiam principem apostolorum Petrum aliquando ausus est reprehendere, quod ex gentibus

quę in Christo impleta sunt, coeptum est infidelitati ascribi, siquis ea adhuc seruaret, ueluti qui uenturum et nondum uenisse Christum asserat, quod Iudaicę proprium perfidię est. Sed quid de ista Petri simulatione dicemus? Reprehensibilem eam fuisse non nego. Quis enim sum, ut Paulo contradicam, cum pręsertim neque Petrum illi contradixisse constet. Sed tamen facile uenia dignam tunc extitisse non dubito, cum

nullus erat. Senior igitur fingit olim quęsisse se, qui sibi Pauli Epistolas Latino charactere conscriberet, uolens ear (ut aiebat) muneri mittere fratri in cohorte Latina militanti Latinique sermonis non ignaro, ut aliquid de Scripturis diuinis habeat, quo sese etiam inter militię labores utiliter occupet. Hac itaque simulatione illum ad scribendum compellens, et quę operi et quę uite necessaria erant, dedit tum ocio subtrahens

pontificum in Euangelio et phariseorum et his similium; simulatio quoque ac dolus Ioab in Abner et Amasam, Triphonis in Ionatham et in Antiochum, Ismahelis in Godoliam, Andronici in Oniam, Iudę in Dominum. De talibus dicitur: Simulatores et callidi prouocant iram Dei. His et Propheta imprecatur dicens: Disperdat Dominus uniuersa labia dolosa! Et iterum: Qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus

lingua mendaci, uanus et excors est et impigetur ad laqueos mortis. Ideo eo uitio inquinari ueritus Deum deprecatur dicens: Vanitatem et uerba mendacia longe fac a me! Et ante illum Dauid: Ne auferas de ore meo uerbum, ueritatis usquequaque! Hieremias autem propheta, quo ipsa maligni impostoris dolositas illi, non aliis noceat, pręmonet, ut caueamus, et clamat: Unusquisque se a proximo suo custodiat et omni

simus elogio, quod in Malachia legimus: Lex ueritatis fuit in ore eius, et iniquitas non est inuenta in labiis eius. Caput V / DE MANSVETVDINE ANIMI Nunc de his dicemus, qui auersis ab omni asperitate animis mites mansuetique uixerunt, affectum ita moderantes, ut uel nunquam in alterum commoti sint uel adeo temperate, ut non deliquerint.

Lex ueritatis fuit in ore eius, et iniquitas non est inuenta in labiis eius. Caput V / DE MANSVETVDINE ANIMI Nunc de his dicemus, qui auersis ab omni asperitate animis mites mansuetique uixerunt, affectum ita moderantes, ut uel nunquam in alterum commoti sint uel adeo temperate, ut non deliquerint. Obseruarunt enim pręceptum illud:

At etiam timidissimum animal cerua, dum uenatorum tela saucia fugeret, ad Bassianum, Laudensem episcopum, se recepit. Qui persequebantur, miraculo obstupefacti stetere. Quidam uero licentius accedens, eam de manu episcopi erripere uoluit, sed ipse pręreptus a diabolo uexari coepit. Episcopus autem, qui bestiam blande amiceque exceperat et clementer fuerat tutatus, nec in hominis uiolentiam irasci potuit: ab immundo spiritu

ac solito moestius immugiens ante senis pedes prouoluta iacuit, ut, cuius humanitatem diu experta fuerat, eius etiam auxilio ab imminenti periculo tegeretur. Igitur illo orante canes propius accedere nequiuere. Vnus autem de uenatoribus (quia locus uepribus obductus erat) incerto sagittam dirigens, abbati uulnus inflixit. Post hoc penetrantes latebram reperiunt senem ceruamque iuxta accubantem. Et religione quadam concussis animis procidentes

ueniam ab eo, quem imprudenter lęserant, suppliciter petunt atque impetrant, et ceruam dimittunt intactam. Tam enim ille libenter iis, a quibus uulnus acceperat, offensam dimisit, quam pro cerua orauit, pari simplicitate et de ipsa solicitus et in illos mitis. Ad Remigium, Rhemensem archiepiscopum, passeres aduolare solitos accepimus et de manu eius certatim cibum capere. Cur ita, nisi quod non sic tuto se pasci posse in apertis campis putarunt

quibus uulnus acceperat, offensam dimisit, quam pro cerua orauit, pari simplicitate et de ipsa solicitus et in illos mitis. Ad Remigium, Rhemensem archiepiscopum, passeres aduolare solitos accepimus et de manu eius certatim cibum capere. Cur ita, nisi quod non sic tuto se pasci posse in apertis campis putarunt ut in mansuetissimi pręsulis sinu. Blasio, Sebastę urbis episcopo, in solitudine persecutionem declinanti

Britannię filio, dum contempto regno soli Christo seruiret, columbas piscesque escam manu porrectam acceptasse ferunt. Iuonem presbyterum ad mensam recumbentem auis quędam albo uiridique colore spectabilis de improuiso adiisse dicitur et tangi se ac contrectari ab eo passa, post acceptam benedictionem euolasse. Testata mihi uidetur naturam eius non gestu solum, quo se illi libere atque ultro obtulit, sed etiam pennis uarietateque

quod labori alacriter insistant, quod dicto factoue lacessitę non reclament, non murmurent, non mussitent, non denique uultum mutent, sed semper eandem animi lenitatem prę se ferant. Harum exempla partim dicta sunt, ubi de labore obedientiaque tractauimus, partim dicentur, cum de patientię uirtute disseremus. Igitur, ne eadem sępius repetere necesse sit, hoc loco de illis loqui supersedebo. Omnes tamen Christi seruos ancillasque admonitos

non reclament, non murmurent, non mussitent, non denique uultum mutent, sed semper eandem animi lenitatem prę se ferant. Harum exempla partim dicta sunt, ubi de labore obedientiaque tractauimus, partim dicentur, cum de patientię uirtute disseremus. Igitur, ne eadem sępius repetere necesse sit, hoc loco de illis loqui supersedebo. Omnes tamen Christi seruos ancillasque admonitos uelim, ut meminerint talium

eandem animi lenitatem prę se ferant. Harum exempla partim dicta sunt, ubi de labore obedientiaque tractauimus, partim dicentur, cum de patientię uirtute disseremus. Igitur, ne eadem sępius repetere necesse sit, hoc loco de illis loqui supersedebo. Omnes tamen Christi seruos ancillasque admonitos uelim, ut meminerint talium hominum et preces a Domino facilius exaudiri et opera largiore remuneratione compensari. Nisi id uerum esset, non illos

Profecto, siquis ista memoriter tenuerit recteque perpenderit, studio diligentiore, diligentia studiosiore contrariis animi motibus temperabit. Caput VI / DE TACITVRNITATE SERMONISQVE MODERATIONE Nunc, quoniam mansuetos pręcipue taciturnitas decet moderatioque uerborum, satis congrue de iis dicendum uidetur, qui utroque laudabiliter usi sunt, ut discamus linguam ipsam et

Caput VI / DE TACITVRNITATE SERMONISQVE MODERATIONE Nunc, quoniam mansuetos pręcipue taciturnitas decet moderatioque uerborum, satis congrue de iis dicendum uidetur, qui utroque laudabiliter usi sunt, ut discamus linguam ipsam et coercere, cum seruandum erit silentium, et, cum loqui expediet, pensitare. Quando quidem Salomonis sententia est: In

persuasum. Ezechias, quarto decimo regni sui anno obsessus in Hierusalem, plebem silere iussit, ne colloquiis Rapsacis nunc minantis, nunc blandientis ad deditionem solicitarentur. Exemplo est, nequid is, qui de plebe imperitorum est, respondere pręsumat captiosis hereticorum argumentis, ne, dum confutare ea nescit, etiam ipse in retiaculo diaboli inuoluatur et arce ueritatis incaute custodita ab erroribus captus pereat. Tacitus

Ad hęc, nequid dubitaret, mittit manum suam, tangit os eius et: Ecce dedi — inquit — uerba mea in ore tuo. Toties quippe lapsus timendus est, quoties nostra, non Domini uerba prolaturi sumus, cum etiam de ociosis, hoc est, quę neque dicenti neque audienti prosunt, reddenda ratio sit. At nequis propterea semper tacere operęprecium sibi existimet, Esaiam lamentantem audiat: Vę mihi —inquit — quia tacui.

non saltem screatus audiebatur, denique multitudo solitudinem taciturnitate ęquabat. Libet hoc loco apponere, quanta diligentia qualique circumspectione hoc idem ab Aegyptiis monachis olim seruatum Ioannes Cassianus de coenobiorum institutis tractans dicat: Cum solennitates — inquit — (quas illi synaxeis uocant) celebraturi conueniunt, tantum a cunctis silentium prębetur, ut, cum in unum tam numerosa fratrum multitudo conueniat,

substitisse aut uspiam secessisse uel manus suas inuicem tenuisse deprehendantur. Hinc discant, qui soli Deo placere student, uel tacere uel ea tantum, quę Dei sunt, loqui, ut cum propheta dicere possint: Quod egressum est de labiis meis, rectum in consepctu tuo fuit. Seuerus Sulpitius presbyter, cum multa catholice scripsisset (ut Gennadius presbyter tradit), in senectute sua a Pelagianis deceptus, et

presbyter tradit), in senectute sua a Pelagianis deceptus, et agnoscens loquacitatis culpam, silentium usque ad mortem tenuit, ut peccatum, quod loquendo contraxerat, tacendo penitus emendaret. Diuus Hieronymus libro, quem de institutione sanctarum uirginum ad Eustochium scripsit, plerosque se in eremo reperisse testatur, qui per septennium nullum prorsus uerbum homini alteri emiserant, scientes, quod non in multiloquio Dominus potent haberi.

pręferenda. Cęterum et hac in parte diaboli insidię uitandę sunt. Cuidam ex fratribus perpetuum silentium seruanti pater Franciscus, ut semel tantum in hebdomada confessionem faceret, persuadere non potuit. Et ille sibi de se magis quam pręposito suo credens, excidit a sanctorum collegio et ad uomitum est reuersus. Primum irrationabile erat tam obnixo obstinatoque animo tacere, ut confiteri nollet, quasi qui nihil unquam deliquisset; deinde

quam illius correctio. In Ecclesiaste quoque: Stultus uerba multiplicat. Et rursum in Prouerbiis: Mors et uita in manibus linguę. Postremo ipse ueritatis Magister et uitę Dominus in Euangelio ait: De omni uerbo ocioso, quod locuti fuerint homines, reddent rationem in die Iudicii. Ideo diuitem quoque in inferno positum, quoniam loquacitatis petulantia maxime deliquerat, linguę ardorem sentire magis fecit. Et

et tempus et locus religionis uestrę prędicent sanctitatem et loquacibus compunctionem ingerant et intrandi ad societatem uestram sancta desyderia incitent et affectus ad cęlestia moueantur. Satis de hoc multa. Nunc castitatis indagabimus exempla. Frustra enim os loquacitati clauditur, si mens libidinibus patet. Vt igitur castum silentium in casto seruetur pectore, discamus incestas uoluptates sanctę pudicicię amore

si mens libidinibus patet. Vt igitur castum silentium in casto seruetur pectore, discamus incestas uoluptates sanctę pudicicię amore calcare. Caput VII / DE CASTITATE SERVANDA EXEMPLA VIRORVM De castitate tractaturi, Nouam potius quam Veterem Legem sequamur. Primis quippe hominibus recenti adhuc uacuoque mundo, pręceptum est: Crescite et multiplicamini, et replete

in casto seruetur pectore, discamus incestas uoluptates sanctę pudicicię amore calcare. Caput VII / DE CASTITATE SERVANDA EXEMPLA VIRORVM De castitate tractaturi, Nouam potius quam Veterem Legem sequamur. Primis quippe hominibus recenti adhuc uacuoque mundo, pręceptum est: Crescite et multiplicamini, et replete terram! Repleta uero terra posteris, id

est homini — inquit — mulierem non tangere. Dico autem non nuptis et uiduis: Bonum est illis, si sic permanserint sicut et ego. Quod si non se continent, nubant; melius est enim nubere quam uri. Et de uirginibus tanquam de eminentiori uirtute magisque angelica quam humane pręcipere non audet, sed consulere, atque concludens ait: Qui matrimonio iungit uirginem suam, bene facit, et qui non

— mulierem non tangere. Dico autem non nuptis et uiduis: Bonum est illis, si sic permanserint sicut et ego. Quod si non se continent, nubant; melius est enim nubere quam uri. Et de uirginibus tanquam de eminentiori uirtute magisque angelica quam humane pręcipere non audet, sed consulere, atque concludens ait: Qui matrimonio iungit uirginem suam, bene facit, et qui non iungit, melius facit. Ex

Sed ne ueterum etiam testimonia idem asserentia nobis aliquis prorsus deesse putet, docebimus olim quoque non nisi castos ad Deum accedere et iratum placare debuisse. Populo Israbelitico Dominum de monte Synai loquentem audituro Moyses, immo per Moysen ipse Dominus pręcipit dicens: Estote parati in diem tertium, et ne appropinquetis uxoribus uestris! Et quisnam matrimonium audet ęquare castitati, si

et ne appropinquetis uxoribus uestris! Et quisnam matrimonium audet ęquare castitati, si coniugatos alloqui noluit Deus, nisi per triduum sere continuissent? Antehac Moysi in monte Oreb de rubo loquens Dominus dixisse scribitur: Non appropies huc; solue calciamentum de pedibus tuis! Locus enim, in quo stas, terra sancta est. Itidem dictum est ad Iosue, cum transmisso Iordane in agrum urbis

ęquare castitati, si coniugatos alloqui noluit Deus, nisi per triduum sere continuissent? Antehac Moysi in monte Oreb de rubo loquens Dominus dixisse scribitur: Non appropies huc; solue calciamentum de pedibus tuis! Locus enim, in quo stas, terra sancta est. Itidem dictum est ad Iosue, cum transmisso Iordane in agrum urbis Hierico peruenisset. Calciamentum autem solui ei, qui nuptiis propinquitatis iure sibi

fuerit. Ex quo apparet matrimonii operam absque aliqua honestatis labe munditieque detrimento fieri non posse. Si filia sacerdotis — inquit — cuilibet ex populo nupta fuerit, de his, quę sanctificata sunt, et de primitiis non uescetur. Sin autem uidua uel repudiata et absque liberis reuersa fuerit ad domum patris sui, sicut puella consueuerat, aletur cibis patris

operam absque aliqua honestatis labe munditieque detrimento fieri non posse. Si filia sacerdotis — inquit — cuilibet ex populo nupta fuerit, de his, quę sanctificata sunt, et de primitiis non uescetur. Sin autem uidua uel repudiata et absque liberis reuersa fuerit ad domum patris sui, sicut puella consueuerat, aletur cibis patris sui. Nonne et in hoc uidemus nuptiis

sacramentum. Iohel propheta uastationem atque excidium per Caldeos futurum prędicens, diuinam leniri iram posse sperat populi ieiunio et fletu et supplicationibus iisque addens: Egrediatur — inquit- sponsus de cubili suo et sponsa de thalamo suo. Continentiam indixit, ut precatio ieiuniumque et poenitentium gemitus puriora offerrentur, nec illa sufficere putauit sine hac castitatis obseruatione.

uastationem atque excidium per Caldeos futurum prędicens, diuinam leniri iram posse sperat populi ieiunio et fletu et supplicationibus iisque addens: Egrediatur — inquit- sponsus de cubili suo et sponsa de thalamo suo. Continentiam indixit, ut precatio ieiuniumque et poenitentium gemitus puriora offerrentur, nec illa sufficere putauit sine hac castitatis obseruatione. His testimoniis congrua quoque exempla

seruandę ratio desit, non minus continentiam quam patientis Iob exemplum in medium adducam. Hic unica uxore contentus, ac monogamus: Pepigi — inquit — foedus cum oculis meis, ut ne cogitarem, quidem, de uirgine. Quam, enim partem, haberet in me Deus desuper et hqreditatem Omnipotens de excelsis? Et paulo post ait: Si deceptum, est cor meum super muliere et si ad ostium amici mei insidiatus sum, scortum, alterius

adducam. Hic unica uxore contentus, ac monogamus: Pepigi — inquit — foedus cum oculis meis, ut ne cogitarem, quidem, de uirgine. Quam, enim partem, haberet in me Deus desuper et hqreditatem Omnipotens de excelsis? Et paulo post ait: Si deceptum, est cor meum super muliere et si ad ostium amici mei insidiatus sum, scortum, alterius sit uxor mea et super illam, incuruentur alii. Hoc enim, nefas est et iniquitas

maxima, ignis usque ad perditionem, deuorans et omnia eradicans genimina. Quibus profecto uerbis et continentissimum se fuisse ostendit et, quam graue crimen adulterium sit, explicauit. Hęc de Vetere libauimus Instrumento, plura de Nouo hausturi, utpote cuius initium ipsa uirginali castitate consecratum est. Dominus noster Iesus Christus ita de Virgine nasci uoluit, ut perpetuam illi, de qua nascebatur,

ad perditionem, deuorans et omnia eradicans genimina. Quibus profecto uerbis et continentissimum se fuisse ostendit et, quam graue crimen adulterium sit, explicauit. Hęc de Vetere libauimus Instrumento, plura de Nouo hausturi, utpote cuius initium ipsa uirginali castitate consecratum est. Dominus noster Iesus Christus ita de Virgine nasci uoluit, ut perpetuam illi, de qua nascebatur, uirginitatem conseruaret, per portam clausam

crimen adulterium sit, explicauit. Hęc de Vetere libauimus Instrumento, plura de Nouo hausturi, utpote cuius initium ipsa uirginali castitate consecratum est. Dominus noster Iesus Christus ita de Virgine nasci uoluit, ut perpetuam illi, de qua nascebatur, uirginitatem conseruaret, per portam clausam in mundum hunc ueniens, per quam uir non transiuit. Et ipse in uirginitate perseuerans, pudicicię

Hęc de Vetere libauimus Instrumento, plura de Nouo hausturi, utpote cuius initium ipsa uirginali castitate consecratum est. Dominus noster Iesus Christus ita de Virgine nasci uoluit, ut perpetuam illi, de qua nascebatur, uirginitatem conseruaret, per portam clausam in mundum hunc ueniens, per quam uir non transiuit. Et ipse in uirginitate perseuerans, pudicicię puritate se plurimum gaudere significauit.

prędicere. Ipse est Helias, id est, robustus dominator, qui carnis lasciuiam animi puritate superauit. Denique inter natos mulierum nemo maior est illo, quia perfectę castitatis merito iam inter angelos computatus erat. De ipso enim dictum est: Ecce ego mittam angelum meum, et pręparabit uiam ante faciem meam. Angeli igitur magis quam homines sunt, qui uirginitatem sancte integreque custodiunt. Ioannem

puellam genere et forma insignem, cum in matrimonium accepisset, suadendo induxit, ut serum castitatem profiteretur. Suscepto utrinque uoto angelum Domini uiderunt, quem ante uidere non poterant, et uirginitatis coronas de manu eius acceperunt. Mox illa uirginum monasterium ingreditur, ipse clericus efficitur Eladioque in episcopatum succedit, dignus Ecclesię sponsus, qui, cum maritus esset, se maritum nesciuit. Henricum imperatorem, qui

compelli potuit: nuptę persuasit, ut Deo potius quam mundo seruirent. Itaque illa sacrarum uirginum collegium iniit, ipse monachorum, abbatisque officio functus est et miraculis nobilitatus. At si in carne seminasset, de carne et messuisset corruptionem. Seminauit autem in spiritu, et de spiritu messuit uitam ęternam. Eduardum quoque, Britannorum regem, cum Egica uxore uirginitatem custodisse memorię proditum

seruirent. Itaque illa sacrarum uirginum collegium iniit, ipse monachorum, abbatisque officio functus est et miraculis nobilitatus. At si in carne seminasset, de carne et messuisset corruptionem. Seminauit autem in spiritu, et de spiritu messuit uitam ęternam. Eduardum quoque, Britannorum regem, cum Egica uxore uirginitatem custodisse memorię proditum est. Non tam illi urbes, populos, prouincias uicisse gloriosum foret,

quam ab ea tangi. Arsenius abbas, uirorum quoque, nedum foeminarum declinare solitus consortia confabulationesque, ut expeditius diuinę contemplationi uacaret, cum quędam non obscuri generis matrona illum uidere cupiens, de improuiso ante hospitiolum suum ipsi occurrisset, repente auertit sese et muliebrem audaciam gestu pariter ac uerbis incusauit. Rogo — inquit illa — ne indigne feras aduentum meum, quę syncera mente et pio affectu huc

tandiu Deum, uti se in tali pudicicię discrimine tueretur, orauit, donec illa longioris morę uicta tedio inde discessit. Ac nequis Christi seruis negocium facere leue crimen putet, fama est mulierem hanc, simul atque de monte descendisset, uita decessisse, Deo temeritatem eius ulciscente. Eiusdem audacię, sed diuersi euentus foemina Carilephum in Gallia, loci, qui Cassagalla dicitur, solitarium adiit, uirili amictu

se passam negans, et coram illo prouoluta suppliciter ueniam petens, ipso orante uisum recepit uitamque correxit, satis experta sub tutela Dei esse casti propositi uiros. Quondam uero (sicut de Leone pontifice paulo ante dictum est) in magno castitatis periculo in seipsos sęuisse constat, satius existimantes mutilato corpore intrare in regnum cęlorum quam integro mitti in gehennam. Anianus, Alexandrinus

Hic attendendum, incauta charitas quam male cessisset, si tentatus ipse sibimet minus pepercisset, si carnis pruritum flammę cauterio non curasset, si denique digitos pro castitate dare distulisset. De Hilarione abbate diuus Hieronymus scribens ait: Iratus sibi et pectus pugnis uerberans, quasi cogitationes percussione manus posset excutere: Ego te — inquit — aselle, faciam, ut non calcitres. Nec te ordeo alam, sed

in niuibus nudum uolutasse corpus, ut ea castigatione uoluptatem carni insitam edomarent. Rursum Bernardus illam, quę libidinis furore percita uim castitati suę inferre conabatur, clamoribus abegit; Thomas Aquinas rapta de proximo foculo torre. O fida atque inuicta seruorum Christi pectora, quę dum pro pudicicię arce starent, nec occultis inimici insidiis nec aperto belle capi potuerunt. Apelles quoque monachus diabolum, sub mulieris

uersaretur) improbę cupidinis sentiens. Quisquis igitur, quantum potest, periculum cauerit, Dei tandem auxilio reddetur tutus. Caput VIII / DE CASTITATE SERVANDA EXEMPLA FOEMINARVM Sed aliquanto longiore, quam oportuit, ductu protractus sermo iam admonet, ut foeminis quoque demus foemineę castitatis exempla, ne, si iis tantum, quę diximus, contenti erimus,

Anna prophetissa, Phanuelis filia, cum septem tantum annos uixisset cum uiro, in uiduitate ad quartum usque et octogesimum uitę suę annum perseuerauerat. quando Christum uidere et de illo uaticinari meruit. Didicisti incorruptę uiduitatis pręmium; disce et, quo sale, ne corrumpi posset, condita fuerit: non discedebat de templo, et ieiuniis et obsecrationibus seruiens die ac nocte.

uitę suę annum perseuerauerat. quando Christum uidere et de illo uaticinari meruit. Didicisti incorruptę uiduitatis pręmium; disce et, quo sale, ne corrumpi posset, condita fuerit: non discedebat de templo, et ieiuniis et obsecrationibus seruiens die ac nocte. Venimus, ecce, cum uiduis in templum. Sed iam cum uirginibus etiam ipsa Sancta sanctorum ingred licebit, quando quidem illum,

In Catharina uirgine uicti philosophi scientiam, patienter tolerata tormenta constantiam, rotarum fractio impiorumque percussio meritum testantur. Sed ne uirginalis quoque candoris ac puritatis deessent testimonia, de abscissę ceruicis uulnere lac, non sanguis effluxit. Exanime corpus angeli sepelierunt, monumentum oleo manat. Et, si tantus honos mortuę in terra, quanta beatitudo uiuentis in cęlo! Cecilia

fuisset. Quanuis et ipse indignatus illam exhęredauerit. Sed quam exhęredauit pater, Deus regni sui cęlestis hęredem fecit, et quę nihil acceperat a parente, a Domino accepit, ut ab obsessis demonia pelleret, sicuti de ilia testatus est sanctus Eleutherius abbas. Euphrasiam uirginem, Antigoni filiam, quia cuidam Romano patricii generis iuueni a parentibus ante pacta fuerat quam religioni se dedisset, cum illum

cuidam ipsa uirgo in quiete apparens, minime mirandum esse dixit, si reliquo corpore fatiscente uterus incorruptus maneret, qui uirginitate sanctificatus esset et nulla libidinis labe inquinatus. Dunstano quoque episcopo de illa reuelatur celebrandam esse in terra, quę digna fuerit, ut in cęlo celebris esset inter sponsas Christi. O grande uirginalis pudicicię meritum, quo tanta comparatur felicitas, ut anima hominis honoretur in Dei regno

nauigantem nulla in parte ellidi. Quam ergo fortis uirgo Euphrosina, quę saluas pudicicię merces per media ipsa pericula usque ad portum perduxit salutis! Hoc idem mirari licet in Margarita, Aegyptia uirgine, quę et ipsa de sponsi thalamo ad thalamum peruenit Christi. Prima quidem nocte illo ex lassitudine altius dormiente, ut qui diem totum in choreis et tripudiis desudasset, ipsa dormire non poterat, assidue secum uoluens,

dormiente, ut qui diem totum in choreis et tripudiis desudasset, ipsa dormire non poterat, assidue secum uoluens, quomodo uirginitatis suę thesaurum subtraheret eius rapinę. Clanculum ergo pedetentimque sese de cubili proripuit ędibusque excessit et uirum assimulata monasteriumque ingressa inter monachos latuit uocata Pelagius, ubi persancte uixit neque, quod foemina fuerit, ulli ante obitus sui diem cognitum fuit. Igitur non

curaret, filiam Petronillam uirginem febri uexari dimisit. Et cum interrogaretur, cur, qui alios sanasset, filiam ęgrotare sustineret, — sic ei expedire respondit. Didicit uirgo in infirmitate esse fortior et iam nec sana de corporis uoluptate cogitare. Maluitque casta mori quam Flacco consuli (a quo petebatur) nupta uiuere. Exaudiuit Deus deprecantem, et uitę pariter consulisque libidini iam uim parantis ipsam surripuit. Atque eandem, quę

in coniugium uerteret, anxius ac solicitus fuit. His exemplis et timere discat ancilla Christi, ut securior sit, et, si casus inciderit, uitam amittere optet prius quam castitatem. Satis hęc de uirginibus. Viduarum nunc nostrarum castitatem exponamus, ne a ueteribus (quarum superius fecimus mentionem) uicti uideamur. Nataliam, Hadriani martyris coniugem (quoniam forma multis pręstabat) tribunus Nicomedię in

cęteris uirtutibus superabat. Elizabeth lantgrauio tradita uotum uouit, si marito superesse sibi contingat, Deo se in castitate seruituram. Et casti propositi meritum habuit etiam coniugata. Post uiri obitum de ingentibus diuitiis ad ultimam deuoluta est paupertatem, rapientibus omnia, qui se lantgrauio succedere dixerant. Vnde ab episcopo Bambergensi suscipitur pieque sustentatur. Quo rursum ad nuptias hortante dotemque multam

promissis uitę ęternę errexit et, ut secum ueniret, hortatus est. Tunc sancta animula illo dimisso corpore, quo uocabatur, lęta abiit. Si his etiam digamas frui solere uisis nostis, nubite, uiduę. Sin uero nihil tale de illis memorię proditum legistis, non est, cur illas imitemini, de quarum beatitudine a scriptoribus siletur. Siqua tamen continere se non potest, nubat. Melius est enim nubere quam uri, quia minus malum maiore malo melius

est. Tunc sancta animula illo dimisso corpore, quo uocabatur, lęta abiit. Si his etiam digamas frui solere uisis nostis, nubite, uiduę. Sin uero nihil tale de illis memorię proditum legistis, non est, cur illas imitemini, de quarum beatitudine a scriptoribus siletur. Siqua tamen continere se non potest, nubat. Melius est enim nubere quam uri, quia minus malum maiore malo melius est. A quo quidem malo multum abhorrens Euphrasia, uirginis

pauperibus erogauit piisque ipsa operibus incumbent castitatis propositum nunquam dereliquit. Cumque abbatissa, cui filiam commendauerat, in quiete uidisset Antigonum in paradiso fulgentem a Domino exorasse ut coniugem suam de terris euocatam sibi iam sociam faceret, die, qua prędictum fuerat, lęta decessit. Tanta ergo accepit bona, quia et cum uiro caste se habuerat et sine uiro uiduitatem constanter seruauerat, quanta imperator iterum nubenti

Et magis deinde miraculis claruit quam ante claruerat Gallię regno, quod reliquit. Melania, urbani prętoris filia, uiro tradita, cum duos liberos, quos ex eo susceperat, impuberes adhuc morte immatura amisisset, nequaquam de reparanda prole cogitare coepit, sed de castitate seruanda. Crebris itaque suasionibus induxit maritum, ut distractis in pauperum usus bonis ambo animum ad Dei seruitium applicarent. Itaque ille inter monachos, ipsa inter

regno, quod reliquit. Melania, urbani prętoris filia, uiro tradita, cum duos liberos, quos ex eo susceperat, impuberes adhuc morte immatura amisisset, nequaquam de reparanda prole cogitare coepit, sed de castitate seruanda. Crebris itaque suasionibus induxit maritum, ut distractis in pauperum usus bonis ambo animum ad Dei seruitium applicarent. Itaque ille inter monachos, ipsa inter ancillas Christi, quod uitę superfuit

nunc, insatiabilis libido, cui maritum habuisse non est satis, alios atque alios tibi quęre, cum hę sanctissimę foeminę etiam, quem habebant, habere noluerint, ut Christum haberent. Sed quid de illis dicam siue foeminis siue uiris qui ne adulteriis quidem abstinent, qui meretricantur, qui libidinibus diffluunt, quando quidem etiam matrimonia iterare, etsi licitum, non tamen satis honestum putatur; nisi forte

Sed percurramus etiam Scripturarum exempla, quo magis innotescat, quanto odio Deo sit omnis impudicus. Lamech primus duxit duas uxores, et primus Cayn occidit fratrem. Dicitur tamen septuplum ultio dabitur de Cayn, de Lamech uero septuagies* septies. Sodomitę et Gomorrei, cum aduenas turpiter appetissent, cęcitate primum lucem amisere, deinde etiam uitam, cum ipsis * corr. ex septuagesies

Sed percurramus etiam Scripturarum exempla, quo magis innotescat, quanto odio Deo sit omnis impudicus. Lamech primus duxit duas uxores, et primus Cayn occidit fratrem. Dicitur tamen septuplum ultio dabitur de Cayn, de Lamech uero septuagies* septies. Sodomitę et Gomorrei, cum aduenas turpiter appetissent, cęcitate primum lucem amisere, deinde etiam uitam, cum ipsis * corr. ex septuagesies

Sanson secundę uxoris (ut scias, qualis bigamię euentus sit) dolis ac proditione periit. Tribus Beniamin pene internitione deletur ob uim illatam coniugi alienę. Dauid regem adulterii perpetratio ad innocentis et quidem de se bene meriti indignam compulit necem, ut intelligas illicitos concubitus causam esse plurimorum malorum. Et licet peccatum hoc mox per poenitentiam translatum dicatur, ipsa tamen peccati labes non nisi multarum

potuit. Filius etiam Dauid Ammon defloratę Thamar iniuriam morte rependit, a fratre interemptus Salomonis sapientiam multarum amor fecit insanire, ita ut earum diis deabusque phana poneret. Quamobrem scissum est regnum de manu filii sui et datum Hieroboam, seruo suo. Igitur, cum obscoenę libidinis uoluptas multo maioribus suppliciis semper compensata sit, certe, si nulla etiam castitati pręmia proponerentur, caste tamen uiuendum esset.

dimittit foeda titillatio. Semper tamen totam uincendi spem in Deo colloca. Sine me — inquit — nihil potestis facere. Caput IX / DE POENITENTIA PECCATORVM PER EXEMPLA VETERVM Hactenus de castitate. Nunc iis, qui culpa aliqua lapsi sunt, demus poenitentię locum, ut resurgant. Et quidem, nemo est, qui non peccet. Septies in die cadit

Sine me — inquit — nihil potestis facere. Caput IX / DE POENITENTIA PECCATORVM PER EXEMPLA VETERVM Hactenus de castitate. Nunc iis, qui culpa aliqua lapsi sunt, demus poenitentię locum, ut resurgant. Et quidem, nemo est, qui non peccet. Septies in die cadit iustus, ait Scriptura. Et Ioannes apostolus: Si

uita defuncto auersi sunt post gentilium ritum colentes Baalim et Astaroth. Et cum Philistinorum inuasionibus per sedecim annos attriti essent, poenitentiam quidem egerunt, sed non exaudiuit eos Dominus. At cum etiam idola de finibus eiecissent, per Iepte ducem tutatus est eos, ulciscens aduersarios, a quibus assidue uexabantur. Ex quo patet poenitentiam non uerbo tantum, sed etiam facto agendam esse, ut ueniam promereri possis.

possis. Rursum ob idolatrię crimen annos quadraginta sub iugo Philistinorum fuere. Postea uero poenitentes per Sansonem liberati sunt, qui ligatus fregit uincula et maxilla asini interfecit inimicos et de molari maxillę egressis aquis sitim sedauit. Per poenitentiam quippe diuelluntur nexus peccatorum. In maxilla oratio, in asino humilitas intelligitur, quibus prosternuntur nequitię spiritales, quia humiliantis se

egressis aquis sitim sedauit. Per poenitentiam quippe diuelluntur nexus peccatorum. In maxilla oratio, in asino humilitas intelligitur, quibus prosternuntur nequitię spiritales, quia humiliantis se oratio nubes penetrat. De molari autem maxillę fluunt aquę cum inter orandum conscientię morsus ellicit lachrymas, quibus deinde parta beatitudo restinguit desyderii sitim. Sub Heli quoque sacerdote a Philistinis angustias cladesque

remissum est misericordia. Haud dubium, quin et magnus poenitentis dolor extiterit, qui tam repente uenia dignus fuit. Quomodo enim minante propheta tanti delicti conscius non uehementer doluisset, qui paruulo ęgrotante, quem de illicito generauerat coitu, fleuit, ieiunauit, in terra iacuit, qui Absalonem filium fugiens nudis pedibus et operto capite et lachrymantibus oculis incessit? Multum ergo dolendum est, cum multum peccatum est. Nec te moueat,

casibus concutitur, cui uenia indulgetur. Sępius excoctum aurum purius nitet. At idem iam omnium inimicorum suorum uictoria potitus, cum describere regni populos iussisset, quorum numerus fuit uirorum fortium de Israhel octingenta milia, de Iuda quingenta milia, uidens se pręesse tantę multitudini, mentis elatione peccauit et continuo (ut discas non differendam esse poenitentiam): Peccaui — inquit — ualde in hoc

Sępius excoctum aurum purius nitet. At idem iam omnium inimicorum suorum uictoria potitus, cum describere regni populos iussisset, quorum numerus fuit uirorum fortium de Israhel octingenta milia, de Iuda quingenta milia, uidens se pręesse tantę multitudini, mentis elatione peccauit et continuo (ut discas non differendam esse poenitentiam): Peccaui — inquit — ualde in hoc facto. Sed precor, Domine, ut

illud quam hoc peccatum grauius fuerit? Quin licet deinde quis leuius peccet, magis tamen efficitur ingratus, dum post remissam culpam in culpam relabi negligit. Proinde Dominus, cui prius facile pepercerat, nunc eundem de tribus eximiis malis unius optione onerat, hoc est, uel famis uel cladis uel pestilentię, nequis uenia pro licentia utendum putet. Roboam, rex Iuda,* et illi, quibus pręerat, lege Dei contempta gentilium

optione onerat, hoc est, uel famis uel cladis uel pestilentię, nequis uenia pro licentia utendum putet. Roboam, rex Iuda,* et illi, quibus pręerat, lege Dei contempta gentilium ritum sequebantur, cum Sesac, rex Aegypti, de improuiso fines eorum irrumpens oppida multa et loci natura et armis munita expugnauit illosque, qui aduersum se in campum descenderant, in urbem fugere compulit. Porro, cum per Semeiam prophetam audissent: Vos

impii non nocebit ei, in quacunque die conuersus fuerit ab impietate sua. Iosaphat, rex Iuda, irruentibus aduersum se Moabitis et Ammonitis et Idumeis indixit ieiunium atque orauit. Omnesque de Iuda steterunt coram Domino cum paruulis et uxoribus ac liberis et in terram proni ado‑ *corr. ex Iudę rauerunt. Cantores pręcedentes exercitum Deo laudes personabant, cum

expandit manus ad cęlum et flens orauit. Ex eius moerore cęteri suum metientes crimen et ipsi fleuerunt. Magnoque diuinę ultionis metu expauefacti, intantum illi obedierunt, ut consenserint et uxores repudiare et, qui de ipsis nati fuerant, filios abdicare. Igitur ipso Dei legem exponente conuenisse dicuntur in ieiunio et in saccis, puluere conspersi et ab omni filio alienigena separati, confitentes peccata sua et iniquitates patrum suorum

et ipse plangere possim ea, quibus te offendi, cum sancti tui sic lugeant etiam ea, quibus te alii offenderunt. Sed interim et reliquorum in poenitendo solicitudinem persequamur, ut et ipse de mea tepiditate magis erubescam et alii de peccato suo dolore plenus instruantur. Olopherne Iudeos inuadente tutatus est eos Dominus, quoniam inuocauerunt nomen ipsius et ieiunauerunt et sacerdotes induti sunt ciliciis

possim ea, quibus te offendi, cum sancti tui sic lugeant etiam ea, quibus te alii offenderunt. Sed interim et reliquorum in poenitendo solicitudinem persequamur, ut et ipse de mea tepiditate magis erubescam et alii de peccato suo dolore plenus instruantur. Olopherne Iudeos inuadente tutatus est eos Dominus, quoniam inuocauerunt nomen ipsius et ieiunauerunt et sacerdotes induti sunt ciliciis cinereque capita

reparatur, reparatus conseruatur, conseruatus demum sortem capit ęternitatis. Niniuitę quoque, cum urbem suam post dies quadraginta euertendam audissent, prędicauerunt ieiunium, uestiti sunt saccis, rex ipse surrexit de solio, abiecit regia ornamenta et saccum induit seditque in cinere ac iussit, ne homines, iumenta, boues, pecora gustent quicquam usque mane utque unusquisque conuertatur a uia sua mala. Id uidens Deus auertit omnem

extra castra propellitur nec nisi peracta septem dierum poenitentia sanitatem recuperare et in castra redire potuit. Ne tardes, igitur — ut Ecclesiasticus inquit — conuerti ad Dominum, et ne differas de die in diem. Subito enim ueniet ira illius, et in tempore uindictę disperdet te. Caput X / DE POENITENTIA

et ne differas de die in diem. Subito enim ueniet ira illius, et in tempore uindictę disperdet te. Caput X / DE POENITENTIA PECCATORVM PER EXEMPLA NOVORVM Et, si istis (quos, quanuis sanctos, ad inferna tamen descendere primorum parentum cogebat pręuaricatio) tantę curę poenitudo delictorum fuit, quanto magis nobis esse

sequentes studium adipiscamur et gratiam. Prima in Euangelio Pręcursoris uox est: Poenitentiam agite! Appropinquabit enim regnum cęlorum. Et ut, qualiter agenda esset, in se ostenderet, de camellorum pilis textum habuit indumentum, zona pellicea pręcinctus erat, locustis syluestrique melle uescebatur. Lugubris et asper uestitus peccatorum tristitiam indicat, zona pellicea carnis mortificationem testatur,

ut te redimeret, non inuitus sustinuit; tu, ut illi, quem quotidie offendis, reconcilieris, exiguam poenitentię fatigationem suscipere detrectas, et erga illum ingratus et erga seipsum impius. Respice poenitentem latronem! De cruce euolat ad paradisum. Respice poenitentem negatorem! Princeps constituitur apostolorum. Respice poenitentem persecutorem! Vas efficitur electionis. Respice poenitentes publicanos! Mattheus de telonio ad apostolatum

poenitentem latronem! De cruce euolat ad paradisum. Respice poenitentem negatorem! Princeps constituitur apostolorum. Respice poenitentem persecutorem! Vas efficitur electionis. Respice poenitentes publicanos! Mattheus de telonio ad apostolatum uocatur, Zacheus Iesum hospitio meretur accipere, et ille, qui in templo lugens pectus pungens planxerat et flagitiorum conscientia cęlum suspicere non fuerat ausus, redit iustificatus. Nunquid tantę

cum omnia, quę secum habuerant, in elemosinas pauperum distraxissent, illa in monasterio degens uitę sanctimoniam miraculis probauit, ipse martyrio coronari dignus fuit. Monachum, qui ęger de Scythiotico coenobio ad ciuitatem curationis gratis profectus in multo grauiorem animę suę morbum inciderat castitatem uertens in libidinem, cum puero, quem meretricio coitu sustulerat, reuersum ac in omnium uestrum

episcopalis dignitas, sed utrisque maius, deuicto persecutore, uictorię pręmium. Dauid monachus in finibus Hermopolis in latrociniis exercendis ętatem consumpserat, et andem poenitentia ductus monachum se fecit. Et de lupo in agnum uersus ita uixit, ut angelo nunciante omnia peccata sibi a Deo condonata meruerit audire. Moyses Maurus et ipse latrociniis Aegyptum agitauerat, sed anachoretarum inibi uitam

peragat, interim puerum, quem baptizaturus erat, uita defunctum comperit suęque id negligentię imputans usque adeo doluit, ut relicta ecclesia nauim conscendens clam effugeret. Forte sanctuarii claues secum tulerat, quibus de manu in mare lapsis existimauit eo indicio se prorsus episcopatu indignum atque inde iam proposuit nunquam se in sedem suam reuersurum, nisi inuentas quis ad se retulisset. Transmisso mari, ueste seculari indutus, cuidam

rursum redisse ad terram. Si sic excutiuntur tantę perfectionis homines, qualiter, quęso, iudicabitur, qui nullo poenitentię genere illa, quę iure exprobrari possunt, destruere curat et poenitendi tempus peccando consumit. De quo dicitur: Dedit ei Deus locum poenitentię, et ipse abutitur eo in superbia. Hinc est, quod sanctis uiris maximę semper curę fuit, ut peccantes traherent ad poenitentiam, quoniam et sine illa

et succlamare, ut patrem expectaret, qui pro filio rationem Deo reddere paratus esset, si secum modo reuerti uellet. Commotus tanta apostoli solicitudine iuuenis atque erga se pietate substitit, rediit, poenitentiam egit et de latrone tandem episcopus fieri meruit. Magisque angeli in cęlis gauisi sunt super uno peccatore poenitentiam agente quam super nonaginta nouem iustis, qui non indigent poenitentia. Andreas apostolus cuiusdam Nicolai iam

Andreas apostolus cuiusdam Nicolai iam senis fornicandi incontinentiam uehementer dolens, ab hora tertia ad nonam Deum pro illo cum lachrymis obsecrasse dicitur, deinde, cum etiam inedia se conficeret, die tandem quinto de cęlo sibi a Domino dictum audisse: Tua opera, o Andrea, Nicolaum, quem amiseram, inueni. Quotus quisque est, qui sic suum lugeret delictum ut apostolus alienum? Basilii quoque Magni studio atque industria is, qui diabolo

poenitentia liber euasit. Coacti sunt maligni spiritus reddere chyrographum, quo ipsum sibi deuinctum tenuerant, cum poenitentem tenere nullo modo possent. Et factus est Dei seruus, qui fuerat diaboli. Ita et Basilius ouem de faucibus lupi erreptam gregi Ecclesię reddidit et proximi salutem lucrum suum fecit. Mutius abbas cuidam iam animam agenti Deum precatus trium annorum spacium ad poenitendum impetrauit sanumque secum ad eremum duxit. Et

et tamen idem impetrata uenia et clauibus regni acceptis et summi pontificatus officio sibi delato, post Domini ad cęlos ascensum uix ullo die a lachrymis temperasse dicitur atque ad eas identidem siccandas lineum linteolum de manibus nunquam dimisisse. Arsenium abbatem ob frequentes lachrymas fluxis ciliis, turgidulis ocellis suffusisque rubore genis fuisse ferunt. Vincentium quoque prędicatorem ad lachrymas promptissimum extitisse

funditus dirruendam, id est, animam uitiorum septam multitudine, diaboli predam futuram. Fleuit in monumento foetentem Lazarum, hoc est, peccatorem longa delinquendi assuetudine mortuum et scelerum putredine corruptum, de quo dicitur: Computruerunt iumenta in stercore suo. Et flendi ergo nobis exemplum reliquit et, cur flere debeamus, simul monstrauit. Insuper iis, qui poenitentię iugum subire aspernantur, comminatur dicens:

Sed iam etiam foeminarum, quę Christum secutę sunt, poenitentiam parumper contemplemur, ut saltem pudeat nos, qui uiri sumus, isto uirtutis genere a foeminis uinci ac superari. Mulier illa de Euangelio peccatrix in aliena domo quęsiuit Saluatorem, quoniam in sua non habebat. Non enim habitat Deus in corpore subdito peccatis. Conscientię ergo stimulis acta, illuc, ubi Iesus accubuerat, irrupit, accessit retro et

Quamobrem filię, quę male a demonio uexabatur, salutem (ut uoluit) impetrauit. Ita et tu, si animam tuam diabolicis infestatam suggestionibus dolisque subuersam liberari cupis, ad poenitentiam conuersus orando clama, de misericordia Dei ne diffidas, humiliare in conspectu eius. Et, si te ille statim non audierit, tu tamen perseuera. Cumulatior gratia datur cum differtur, si tamen interim nec supplicatio cessat nec spes

non audierit, tu tamen perseuera. Cumulatior gratia datur cum differtur, si tamen interim nec supplicatio cessat nec spes deficit nec titubat fides. Vnde huic, quę prius ueluti canis contemnebatur, postremo tanquam optime de Deo merenti dicitur: Magna est fides tua; fiat tibi sicut uis! Hoc est, non tantum, sicut postulasti, sed, si uis, etiam melius quam postulasti. Pii quidem fletus quanta uis sit, Monica

discipulus, in quiete uidit supra cęlum positum cubile auro gemmisque refulgens, arte ineffabili ac decore constructum. Et cum rogasset, an illud Antonio esset paratum, accepit non Antonio, sed Thaidi meretrici. Educta ergo de cęllę carcere, quintodecimo die migrauit ad Dominum et cęlestem thalamum feliciter possedit, quia terrenum et impudicum aliquando possedisse dolenter tulit. Theodora, commissi adulterii conscia, uirum reliquit et inter

possedisse dolenter tulit. Theodora, commissi adulterii conscia, uirum reliquit et inter monachos latuit Theodorus dicta. Vbi multa diaboli tentamenta uicit, et hoc postremo, quod, cum insimularetur foeminam quandam de se grauidam peperisse, patienti animo tulit, puerum educauit ut suum, annos septem ante monasterii fores permansit, ueluti stupri rea. Recepta deinde cum puero cęlla se occlusit atque ipsum uiam perfectionis impense docuit.

auersus est, non conuertatur? Per eundem prophetam ait: Si poenitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum aduersus eam, agam et ego poenitentiam super malo, quod cogitaui, ut facerem ei. Et subito loquar de gente et de regno, ut ędificem et plantem illud. Sin fecerit malum in oculis meis, ut non audiat uocem meam poenitentiam agam super bono, quod locutus sum, ut facerem ei. Hoc idem in Ezechiele habetur

non conuertatur? Per eundem prophetam ait: Si poenitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum aduersus eam, agam et ego poenitentiam super malo, quod cogitaui, ut facerem ei. Et subito loquar de gente et de regno, ut ędificem et plantem illud. Sin fecerit malum in oculis meis, ut non audiat uocem meam poenitentiam agam super bono, quod locutus sum, ut facerem ei. Hoc idem in Ezechiele habetur dicente Domino:

conuertimini ad Dominum Deum uestrum, quia benignus et misericors est, patiens et multę misericordię, et pręstabilis super malicia. Quis scit, si conuertatur et ignoscat, et relinquat post se benedictionem . De hoc fletu et in Psalmo dicitur: Qui seminant in lachrymis, in gaudio metent. Euntes ibant et flebant; uenientes autem uenient cum exultatione. Sed iam ad largiorem Euangelii gratiam transeamus

his mitti in gehennam ignis. Nisi enim conuersi fueritis, et efficiamini sicut paruuli, non intrabitis in regnum cęlorum. Non est uoluntas — inquit — ante Patrem uestrum, qui in cęlis est, ut pereat unus de pusillis istis. Quis autem pusillus est nisi qui poenitentię humilitate se submittit? Vnde et procidenti seruo suppliciterque roganti debitum omne dimittitur. Et: Non ueni — inquit — uocare iustos, sed

respondens ait: Percussisti eos, et non doluerunt; attriuisti eos, et renuerunt accipere disciplinam; indurauerunt facies suas super petram, et noluerunt reuerti. Iccirco — inquit — percussit eos leo de sylua, lupus ad uesperam uastauit eos; pardus uigilans super ciuitates eorum. Rursum per eundem prophetam alibi Dominus minatur et ait: Ecce ego adducam mala super populum istum, fructum cogitationum eius,

Et rursum ait: Mane consurgens contestatus sum et dixi: Audite uocem meam, et non audierunt nec inclinauerunt aurem suam, sed abierunt unusquisque in prauitate cordis sui mali. Ecce ego inducam super eos mala, de quibus exire non poterunt. Et clamabunt ad me, et non exaudiam eos. In Osee quoque propheta dicitur: Non dabunt cogitationes suas, ut reuertantur ad Deum suum, quia Spiritus fornicationum, in medio eorum,

uenio urente et aurigine et grandine omnia opera manuum uestrarum, et non fuit in uobis, qui reuerteretur ad me, dicit Dominus . Huiuscemodi hominum consuetudinem familiaritatemque fugiendam etiam in Euangelio discimus. De illo enim, qui correptus neque te neque alterum neque Ecclesiam audierit, dicitur: Sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Vę ergo pręgnantibus et nutrientibus in illis diebus , hoc est, qui prauis cogitationibus

et publicanus. Vę ergo pręgnantibus et nutrientibus in illis diebus , hoc est, qui prauis cogitationibus pleni fouent scelus, quod conceperunt, et foetum alunt, cum ediderint, malefactaque pro benefactis usurpant. De quibus Salomon ait: Lętantur, cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis. Hi sunt terra illa petrosa, super qua uerbi Dei semen sparsum non habet, quo radicem

qui reddit unicuique secundum opera eius . Dominus quoque in Apocalypsi: Memor esto — inquit — unde excideris, et age poenitentiam, et prima opera fac. Sin autem, uenio tibi, et mouebo candelabrum tuum de loco suo, nisi poenitentiam egeris. Nos ergo, cum delinquimus, non sequamur Pharaonis duritiam, ne cum illo mergamur in profundum; non Cayn desperationem, ne misericordię diffidentes

misericorditer suscepti clementem ac pium Dominum oblatis poenitentię muneribus adorauerimus, redire uelimus ad Herodem neue relicta Aegypto angelorum iam cibum comedentes, rursum ollas Aegyptias concupiscamus et iure de nobis prouerbium illud uentiletur: Canis reuersus ad uomitum suum, et: Sus in uolutabro luti. Tu ergo, qui templum Dei factus es, uide, quęso, ne per lapsum iterum efficiare spelunca latronum. Audi Dominum

sumus) ut iterum et iterum labamur, semper enitendum erit, ut surgamus. Qui cito surgunt, cito et sanantur; iacentium plaga desperabilis est. Iacent autem, qui per abrupta uitiorum pręcipites ire cursu irreuocato contendunt. De quibus dicitur: Conuersi sunt ad cursum suum, quasi equus uadens in pręlium. Nos ergo, quoties inquinamur, toties ad poenitentię nitrum recurramus, quando quidem etiam septuagies septies delinquenti uenia

quoniam nullam aut gnauiter actam huberior sequitur fructus aut negligenter omissam grauius damnum. Caput XI / DE PECCATORVM CONFESSIONE Poenitentibus uero confessionem peccatorum necessariam esse, cum utriusque Instrumenti pręceptis tum exemplis facile probari potest. Inde est, quod illi Ecclesię autoritate execrantur, qui

qui saltem semel in anno non fuerint coram sacerdotem confessi peccata sua, confitendi habentes facultatem. Impius est enim, qui quicquam infectum relinquit, quod ad placandam Dei iram nouerit pertinere. Peropportune igitur de hoc confessionis genere sermonem facere nunc pergemus. Primos homines Adam et Euam, cum deliquissent cibum sibi interdictum comedendo, compulit Deus confiteri peccatum suum: Adam — inquit —

comedendo, compulit Deus confiteri peccatum suum: Adam — inquit — ubi es? Hoc est: Quo excidisti, quantum commisisti mali? Et ad mulierem: Quare hoc fecisti? Post confessionem eiecti sunt de paradiso subditique laboribus, doloribus, morti. Venit deinde Christus, exoluit pro eis debitum et reducti sunt, unde pulsi fuerant, angustiis liberati et ex miserrimis felicissimi facti. Tunc ergo gratiam recipit

humiliantis se deletur scelus, quod superbiendo contractum fuerat. Delictorum autem confessionem cum in multis diuinę Scripturę locis tum in prophetę Neemię libro legimus, ubi dicitur, quod filii Israhel, dum de captiuitate reuersi reędificarent Hierusalem, ieiunantes et operti saccis et terra conspersi confitebantur peccata sua et iniquitates patrum suorum quater in die et quater in nocte et adorabant Dominum, Deum suum.

Hierusalem, ieiunantes et operti saccis et terra conspersi confitebantur peccata sua et iniquitates patrum suorum quater in die et quater in nocte et adorabant Dominum, Deum suum. Poenitentiam igitur iungat confessioni, qui de captiuitate peccati redire cupit ad pristinę innocentię statum et construere ciuitatem sanctam in cęlo preciosis lapidibus uirtutum auroque puritatis. Quoniam non intrabit in eam aliquod* coinquinatum.

meam, ut non periret; proiecisti post tergum tuum omnia peccata mea. Ad Danielem prophetam, dum populi et patrum peccata confitetur, Gabriel angelus aduolasse dicitur et eidem liberationem eorum de Babylonica seruitute mox futuram nunciasse. Ex quo apparet humiliter confitenti pręsto esse angelorum ministeria et eundem his internunciis Deo reconciliari et de peccati iugo ad innocentię libertatem reuocari.

Gabriel angelus aduolasse dicitur et eidem liberationem eorum de Babylonica seruitute mox futuram nunciasse. Ex quo apparet humiliter confitenti pręsto esse angelorum ministeria et eundem his internunciis Deo reconciliari et de peccati iugo ad innocentię libertatem reuocari. Confitebantur igitur fideles Israhelitę soli Deo, quoniam nullus adhuc inter Deum et homines medius erat. Postquam autem mediator uenit Dominus noster Iesus

nos mittit dicens: Infirmatur quis in uobis? Inducat presbyteros Ecclesię et orent super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini. Et oratio fidei saluabit infirmum, et alleuabit eum Dominus. Ac ne tantum de infirmitate corporis curanda dictum putemus, adiungit: Et si in peccatis sit, remittentur ei . Statimque infert: Confitemini ergo alterutrum peccata uestra et orate pro inuicem, ut saluemini. Itaque et

simulque ostenderet, quam necessaria sit confessio his, qui loqui possunt, quando quidem et pro mutis elaborandum est, ut confitendi causa loquantur. Non solum muto uocem, uerum etiam mortuo uitam aliquando restitutam hac de causa fuisse legimus. Seuerus enim sacerdos (ut in beati pontificis Gregorii Dialogo relatum est) uocatus ad cuiusdam ęgrotantis confessionem audiendam, cum paulo tardius uenisset, uita defunctum offendit eaque uehementer

habere propositum. Pro inconfesso erit, qui, quanuis copiam confitendi non habeat, non habuerit uoluntatem. Illo quoque exemplo uis patuit confessionis, quod in Collationibus Cassiani proditum est de Serapione abbate. Hic iuuenculus adhuc sub Theona pręposito edacitatis morbo tentatus, post nonę refectionem paximacium furto sublatum uesperi latenter comedere consueuerat. Sed tandem conscientię stimulo agitatus coram

furto sublatum uesperi latenter comedere consueuerat. Sed tandem conscientię stimulo agitatus coram abbate prosternitur, peccatum confitetur et cum poenitentię moerore ueniam exposcit. Vixdum uerba finierat, et flamma de sinu eius, in quo paximacia recondere solitus erat, promicans, intolerabili foetore cęllam, in qua erant, repleuit. Ille nunquam postea tali edendi auiditate se pulsatum sensit. Vincebatur, quandiu occultum tenuit facinus.

seniorum sententiis stare assuecant. Ita fiet, ut in eis neque prauę cogitationes moram faciant neque dubię errorem inducant neque ullus unquam aduersario supersit fallendi locus. Ne uero nihil de foeminis dixisse arguamur, tametsi omnia fere, quę ad uirtutem spectant, utrique sexui communia sint, unum tamen earum exemplum promam. Ferunt mulierem quandam peccata sua in uolumine descripta Basilio

perpetuum infinitumque supplicium paratum est. Caput XII / DE SACROSANCTA COMMVNIONE Post poenitentiam confessionemque peccatorum restat, ut ad mensam Domini accedamus, corpori et sanguini eius communicantes, qui est caput nostrum, sine quo nos, qui membra sumus, uiuere omnino

amittant? Aquę, cum gelantur, corpus non liquoris, sed uitri habent. Vides igitur quibusdam in rebus interdum contingere alterius rei saporem, colorem, odorem, tactum. Nec tamen ideo reris illas esse alias quam quę sunt, et de Christi corpore dubitas, quia, quę panis et uini sunt, in se conseruat, non quę carnis et sanguinis, cum tamen caro et sanguis sit, immo idem ille, qui natus est de Virgine, qui pependit in cruce, qui surrexit de

Nec tamen ideo reris illas esse alias quam quę sunt, et de Christi corpore dubitas, quia, quę panis et uini sunt, in se conseruat, non quę carnis et sanguinis, cum tamen caro et sanguis sit, immo idem ille, qui natus est de Virgine, qui pependit in cruce, qui surrexit de sepulchro, qui ad dexteram Dei sedet in cęlo? Denique, noli sensibus tuis credere, qui falli decipique possunt. Crede illi, qui nec falli nec fallere potest, quo nihil est

sunt, et de Christi corpore dubitas, quia, quę panis et uini sunt, in se conseruat, non quę carnis et sanguinis, cum tamen caro et sanguis sit, immo idem ille, qui natus est de Virgine, qui pependit in cruce, qui surrexit de sepulchro, qui ad dexteram Dei sedet in cęlo? Denique, noli sensibus tuis credere, qui falli decipique possunt. Crede illi, qui nec falli nec fallere potest, quo nihil est uerius, nihil certius, a quo uel minimum

Et: Beati, qui non uiderunt, et crediderunt, hoc est, qui sacram hostiam illam, quam uident, Christum Iesum esse credunt, quem non uident. Latet diuinitas, latet humanitas, sed utrunque sola intuetur fides, dum de utriusque pręsentia nihil hęsitat. Credendum ergo est et citra omnem rei ambiguitatem firmiter tenendum panis uinique substantiam in substantiam transire corporis et sanguinis Christi, et hoc quidem uirtute

qui credere noluerunt, diceres: Nauseat anima mea super cibo isto leuissimo. Ipse itaque, qui manducari potarique uoluit, sapere etiam sumentibus se ita uoluit, ut omnem prorsus excusationis occasionem de medio auferret, qua dicere quis posset sibi horrendum fuisse ori ac dentibus admouere corpus Christi uiuum ideoque iungi communicarique noluisse. Sic igitur se nobis offerens, infirmitati nostrę prudenter cessit et simul

altari adsit, mirari potius quam scrutari licet. Sed quanquam diuina humanis inuisibiliaque uisibilibus nequeant comparari, quęramus tamen aliquas rerum similitudines, quo magis credibilia uideantur, quę ueriora sint quam ut de illis quicquam dubitare fas sit. Sic igitur in cęlo simul et in altari est Christus, quemadmodum radii soils, cum oritur, in oriente pariter et in occidente apparent. Nec tamen lux

ne credere dubitemus etiam illud, quod intellectu non percipimus. Viterbii (quod oppidum Piceni est) sacerdos quidam, dum missam celebraret, hostiam sacram sumpturus dubitauit, essetne illa uera caro Saluatoris. Et cum de more manibus confregisset, cruor inde manare coepit, ita ut album panniculum, quod corporale appellant, sibi subiectum magna ex parte inficeret. Frustraque tentatum est maculam illam elui aquis. Atque ob miraculi fidem

pannum sancto sanguine perfusum non uidit. Eduardo, Anglorum regi, sanctitate magis quam regno celebri, dum missali sacrificio interfuisset, in manibus sacrificantis presbyteri Christum ea corporis forma, quam de Virgine matre sumpsit, ferunt apparuisse; non quod sanctus rex de ueritate sacramenti ambigeret, sed ut ambigentibus ipse (cuius uerbis habebatur fides) uisa prędicaret. Eo attestante crediderunt, quibus ueritatem

Anglorum regi, sanctitate magis quam regno celebri, dum missali sacrificio interfuisset, in manibus sacrificantis presbyteri Christum ea corporis forma, quam de Virgine matre sumpsit, ferunt apparuisse; non quod sanctus rex de ueritate sacramenti ambigeret, sed ut ambigentibus ipse (cuius uerbis habebatur fides) uisa prędicaret. Eo attestante crediderunt, quibus ueritatem persuadere ratio nequiuerat. In beati quoque pontificis Gregorii uita

nobis pręfert. Puer ergo terruit demonem et fugauit, ut, si foeminę uerbis non credimus, operibus Christi credamus. Marię etiam cognomento Decegnies eundem pueri figura uisum perhibent, dum sacerdos inter sacrificandum de more manus sustulisset. In quo hoc quoque mirum et ineffabile, quomodo eodem tempore in eodem corpore alii aliam effigiem uiderint, illa pueri, alii panis, illa, quod erat, alii, quod esse uidetur, et non esse creditur. Cur

si tantę opinionis mulierem mentiri posse arbitrarentur? At quare non cęteris, sicut et ipsi uni, puer apparuerit? Vt scilicet credentes, quod non uident, uidere mereantur, quod credunt. Satis hęc de ueritate sacramenti. Nunc eius excellentiam dignitatemque tractemus. Inde primum tanti mysterii panditur magnitudo, ubi in Veteri Instrumenti figurę eius pręcesserunt. Et, si in signis nobilitas inerat singularis,

et quidem talis, ut sacerdotium significaret Christi, cui per Prophetam dictum est: Tu es sacerdos in ęternum secundum ordinem Melchisedech. Agnus quoque filiis Israhel immolari iussus, cum de seruitute Pharaonis liberati sunt, pręnunciabat sacramentum istud, quo nos a seruitute diaboli liberamur uniti Deo. Si ad agnum respicis, absque macula est; si ad diei, qua immolabatur, celebritatem, nullam apud Hebreos

nonne per omnia innuebat hostiam hanc, quę pro peccato in ara crucis offerenda erat, quę uere sancta sanctorum est, cuius carnem manducantes sanctificamur, cuius sanguinem potantes mundamur? Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur ex ea. Anima polluta, quę ederit de carnibus hostię pacificorum, quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo

quę uere sancta sanctorum est, cuius carnem manducantes sanctificamur, cuius sanguinem potantes mundamur? Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur ex ea. Anima polluta, quę ederit de carnibus hostię pacificorum, quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo descendens pacem attulit terrę, concilians ima summis, per Apostolum dicitur: Probet seipsum homo, et sic

sanguinem potantes mundamur? Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur ex ea. Anima polluta, quę ederit de carnibus hostię pacificorum, quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo descendens pacem attulit terrę, concilians ima summis, per Apostolum dicitur: Probet seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit

potantes mundamur? Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur ex ea. Anima polluta, quę ederit de carnibus hostię pacificorum, quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo descendens pacem attulit terrę, concilians ima summis, per Apostolum dicitur: Probet seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit

Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur ex ea. Anima polluta, quę ederit de carnibus hostię pacificorum, quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo descendens pacem attulit terrę, concilians ima summis, per Apostolum dicitur: Probet seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi

de carnibus hostię pacificorum, quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo descendens pacem attulit terrę, concilians ima summis, per Apostolum dicitur: Probet seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit, non diiudicans corpus Domini. Manna etiam illud, quo populus Israhel

quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo descendens pacem attulit terrę, concilians ima summis, per Apostolum dicitur: Probet seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit, non diiudicans corpus Domini. Manna etiam illud, quo populus Israhel uixit in deserto,

oblatio huic oblationi conferenda. Quę quidem lux est, non umbra, ueritas, non typus, et indulta in Euangelio gratię plenitudo, non in omnibus Legis cerimoniis suspensa futuri expectatio. Hoc enim est illud conuiuium, de quo Esaias prophetans ait: Et faciet Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc conuiuium pinguium, conuiuium uindemię, pinguium medullatorum, uindemię defecatę. Hęc est illa oblatio, de qua Dominus

conuiuium, de quo Esaias prophetans ait: Et faciet Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc conuiuium pinguium, conuiuium uindemię, pinguium medullatorum, uindemię defecatę. Hęc est illa oblatio, de qua Dominus ipse per Malachiam gloriatur dicens: In omni loco sacrificatur et offertur nomini meo oblatio munda, quia magnum est nomen meum in gentibus. Hanc Zacharias quoque in spiritu cernens et admirans,

tamen aliquod eorum uirgines germinare dictum sit? Vnde apparet non terrenum, sed cęlestem esse cibum, quo aliti homines angelicam uitam uiuere coepere profitentes castitatem. Etenim cibus quoque ipse caro est de Virgine sumpta Deoque ita unita, ut Deus et homo non duo sint, sed unus Christus. Christum ergo in altari sumimus; quo quid unquam dici aut cogitari potest prestantius, magnificentius, sublimius? Igitur haud temere Iuoni

Illi infidelitatis errore prolapsi ad inferos corruerunt, hic armis eorum fortior cum martyrii palma cęlum petiit, ipsum in sua ibi specie perpetuo uisurus, quem hic in aliena digne coluit. Hactenus de excellentia sacramenti. Reliquum est, ut aliquid de utilitate ipsa, quam ab eo haurimus, fructuque dicamus, tametsi nihil de illo pro dignitate dici queat, cum omnia diuina humani captu ingenii maiora sint. Christus

ad inferos corruerunt, hic armis eorum fortior cum martyrii palma cęlum petiit, ipsum in sua ibi specie perpetuo uisurus, quem hic in aliena digne coluit. Hactenus de excellentia sacramenti. Reliquum est, ut aliquid de utilitate ipsa, quam ab eo haurimus, fructuque dicamus, tametsi nihil de illo pro dignitate dici queat, cum omnia diuina humani captu ingenii maiora sint. Christus igitur, panis uiuus de cęlo descendens, cum ex omni

cęlum petiit, ipsum in sua ibi specie perpetuo uisurus, quem hic in aliena digne coluit. Hactenus de excellentia sacramenti. Reliquum est, ut aliquid de utilitate ipsa, quam ab eo haurimus, fructuque dicamus, tametsi nihil de illo pro dignitate dici queat, cum omnia diuina humani captu ingenii maiora sint. Christus igitur, panis uiuus de cęlo descendens, cum ex omni parte perfectissimus sit, haud dubium, quin se pie fideliterque sumentibus

sacramenti. Reliquum est, ut aliquid de utilitate ipsa, quam ab eo haurimus, fructuque dicamus, tametsi nihil de illo pro dignitate dici queat, cum omnia diuina humani captu ingenii maiora sint. Christus igitur, panis uiuus de cęlo descendens, cum ex omni parte perfectissimus sit, haud dubium, quin se pie fideliterque sumentibus et pręsentis uitę conferat perfectionem et futurę. Confert primum peccatorum purgationem. Si enim (ut

quippe magis terrori diabolo esse potest quam sacramentum istud. Et, si Dauid parui lapidis ictu prosternere potuit Goliam illum magnum, Deo hominibusque infestum, profecto facilius frangetur diaboli audacia lapide isto, qui de monte absque opera manuum abscissus contriuit statuam Nabuchodonosor, et factus mons ingens orbis terrę regna occupauit; lapide, inquam, qui in capite anguli positus utrunque parietem unum fecit, super quo ędificata

At uero illi, quorum in Amaus pergentium oculi caligabant et maiestatis Dominum agnoscere non poterant, nonne in ipsa panis fractione ipsum dicuntur agnouisse et mysteria, quę ignorabant, ipso aperiente didicisse? Et de uiro iusto per hęc ipsa sacramenta a Domino sapientię luce illustrando nonne scriptum est: Cibauit illum pane uitę et intellectus, et aqua sapientię salutaris potauit illum.

panem meum et bibite uinum, quod miscui uobis! Qualiter autem uenire debeamus, instruit subiungens: Relinquite infantiam et uenite, et ambulate per uias prudentiaę! Hoc sane poenitudo (de qua superius locuti sumus) uitęque correctio efficiet. Nos interea istud ipsum, quod postremo de utilitate sacrę communionis disseruimus, diuinarum nixi testimonio Scripturarum idoneis quoque sanctorum

subiungens: Relinquite infantiam et uenite, et ambulate per uias prudentiaę! Hoc sane poenitudo (de qua superius locuti sumus) uitęque correctio efficiet. Nos interea istud ipsum, quod postremo de utilitate sacrę communionis disseruimus, diuinarum nixi testimonio Scripturarum idoneis quoque sanctorum exemplis more nostro confirmemus. In Actis Apostolorum legitur de illis, qui primi ipsis euangelizantibus

Nos interea istud ipsum, quod postremo de utilitate sacrę communionis disseruimus, diuinarum nixi testimonio Scripturarum idoneis quoque sanctorum exemplis more nostro confirmemus. In Actis Apostolorum legitur de illis, qui primi ipsis euangelizantibus credidere: Erant autem perseuerantes in doctrina apostolorum et communicatione fractionis panis et orationibus. Fiebat autem omni animę timor. Sicuti ergo quotidie

discipulus, hunc uitalem cibum singulis Dominicis diebus percipiens, reliquos dies absque esu potuque peregisse dicitur. In fortitudine ergo cibi huius peruenit usque ad montem, qui Christus est, sublatus in cęlum, cum se de terris transferri postulasset. Quem enim sumendo assidue, cernebat per speculum et in ęnigmate, ipsum iam facie ad faciem uidere concupiuit. Bauon *corr. ex Banon quoque, Gandauensis

transmigrare non permittit, ne uiam aberrent, si ab ipso, qui ueritas est, non continuo dirigantur. Et diuus Hieronymus diem agens extremum, sacrum Christi corpus dari sibi petiit. Illud uero sumpturus de lectulo humi se deponi fecit saccoque operiri. Tunc genibus prouolutus lachrymas fudit, pectus pugno percussit et sic sanctam oblationem hausit, gestu habituque se illa indignum contestans, illam tamen sibi necessariam

hausit, gestu habituque se illa indignum contestans, illam tamen sibi necessariam hauriendo docens. Quod autem et intelligentiam pie sumentibus pręstet, Eadmundus, Cantuariensis episcopus, testis est. Qui die crastino de Trinitate disputationem initurus, noctu in somniis uidit se sacramentum istud accepisse, columba afferente. Et cum mane in auditorium uenisset, pręter spem magna omnium admiratione disseruit. Siquidem illi

nauigio iuxta prętereunte susceptum Romamque delatum. Rem ergo curiosius exquirens comperit ea ipsa die illum pane eo refectum fuisse, qua sacrificium fuerat oblatum. Et Deo gratias egit, quia hic ille panis esset, de quo per Hieremiam dicitur: Inebriaui animam lassam, et omnem animam esurientem saturaui. Foeminarum quoque sanctarum hac in re curam studiumque indicabimus, ut ex eo simul et utilitatem

habuisset. Sic olim ad sepulchrum eius lugens, dimissis angelis, quos uiderat, illum solum quęsiuit, quem lugebat. Et tunc demum consolata abiit, cum ipsum resurrexisse cognouit. Petronilla uirgo cupiens iam ad cęleste de terreno transferri habitaculo, ne sine uiatico discederet, a presbytero Nicomede panem Trinitatis accepit. Itaque Sponso ęterno copulata cęlum adiit, ne frustra illum procis mortalibus pręposuisse uideretur, si eidem et

qui peccatores sumus, idem oporteat facere? His enim magis opus remedio est, qui grauius ęgrotant. Hoc autem remedio a peccati morbo conualescimus, ab inquinamentis mundamur, ab errore in uiam iustitię dirigimur, deinde, de morte transimus ad uitam, de tenebras ad lucem. Imprimis tamen uidendum, quo animo, qua mente accedatur. Aptis ad sumendum corporibus medicina prodest, male autem dispositis, si sumatur, exitio est. Et, si Philistini,

oporteat facere? His enim magis opus remedio est, qui grauius ęgrotant. Hoc autem remedio a peccati morbo conualescimus, ab inquinamentis mundamur, ab errore in uiam iustitię dirigimur, deinde, de morte transimus ad uitam, de tenebras ad lucem. Imprimis tamen uidendum, quo animo, qua mente accedatur. Aptis ad sumendum corporibus medicina prodest, male autem dispositis, si sumatur, exitio est. Et, si Philistini, quod arcam Domini captam in

imaginem (ut Apostolus inquit) transformandi, a claritate in claritatem, tanquam a spiritu Domini, semper cum illo futuri.