Your search found 9030 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 7708-7915:

respectu commerciali bifariam dividi potest; nempe in Septentrionalem et Meridionalem. Septentrionalis Posonio usque extremum Maramarossiensis Comitatus angulum, inaequali tamen latitudinis linea protenditur. Haec tota ferme in montes assurgit, sylvis et lignis variae speciei abundat, hisque inferiora Regni loca, quae illis destituuntur, providet. Solum habet minus fertile, et quod alendis suis

si eam cum partibus adnexis assummas, usque Mare Adriaticum procurrit. Habet quidem haec quoque regio complures mediteraneos montes, quorum plerique sylvis teguntur, aliqui generosa vina producunt, maxima tamen parte in vastas planities diffunditur, quae in nonnullis locis lenioribus collibus permixta est. Solum habet et agriculturae, et rei peccuariae perquam idoneum, et ideo Septentrionalem Regni partem frumento, adiacentes

Dravus et Savus ab eo, quo Hungaricas ditiones subeunt puncto, iam nunc navigationi patent, ex aliis quidam maiori, quidam minori sui parte, partim rates, partim etiam naves alicubi maiores, alicubi minores sustinentur. Nullus tamen est, praeter Danubium et Savum, in quo adversa etiam aqua per totum eius defluxum adhuc navigari possit. Sed et hoc beneficium per artem in plerisque magna ex parte posset procurari.

sicque paratam duos insignes communicationis canales efformandi occasionem suppeditavit. §. 5. Habet parata pro sternendis viis materialia. Cum tamen nec fluvii, nec praedictae lacus omnes Regni partes contingant, ne ad procurandam his quoque beneficio viarum internam communicationem materialia deessent, natura parte ex una Danubii, omniumque ferme in eum

enim Danubius flexo versus Orientem ad Almâs cursu mari huic illabatur, antea vero omnes navigabiles regni fluvios recipiat, magna Hungariae pars paratum ope navigationis in Mare Nigrum exitum habet. Neque tamen vel haec via suis obstaculis caret; scopuli enim ad Orsavam, vexationes Turcarum, mercium ad Suniam in naves maritimas transpositio, hanc quoque tantisper impeditam efficiunt. Verum haec quoque impedimenta iam aliquot

9. Constitutio Regni Commercio absolute non adversatur. Politicam singuli status relate ad commercium situationem constitutio eius et legislatio efficiunt; licet enim commercium suapte soleat exoriri, si tamen ipsa constitutio eidem adversetur, aut si legislatio impedimenta removere necessariaque eidem praebere adminicula intermittatur commercium aut languere, aut, si vicinorum legislatio in id magis intendat,

in id magis intendat, passivum effici debet. Libera constitutio commercio adeo non adversatur, ut illud potius in liberis statibus et primam originem acceperit, et hodiedum vel maxime floreat. Feudale tamen systema, quod praeter principem dominorum tantum et subditorum conditionem agnoscit, omnem commercii progressum natura sua morari debet. Hungaria nunquam habuit strictam feudalis

quam huius Banderium sequi voluit. Nobilium pupillorum tutelam proximi cognati exercebant. Filiae sub auspiciis parentum elocabantur. Et quanquam primis Regni temporibus status liberarum civitatum non statim invaluerit, iam tamen sub sancto Stephano exteri in Regnum vocabantur, iisdemque sub nomine Hospitum praerogativae liberi hominis concedebantur: iam domesticis etiam vigenti eotum servituti elapsis et nomen et iura liberi

iam in alio adversatur, quam in exiguis, quae civitates adhuc manent subditalis obligationis reliquiis, iureque liberis hominibus ab intestato succedendi. §. 10. Legislatio tamen usque praesens saeculum ad eius incrementum parum contulit. Legislatio e contra sub primis regibus commercio reipsa adversantur: sub Sancto Ladislao debuit omnis exter mercator pro

regulatum. Sigismundi Decr. 2. Art. 17. harum stationes defixae. 1498. art. 34. ipsa portorii Tricesimalis quantitas in trigesima valoris mercium parte id est in 3 florenos 20 denarios pro centum stabilita fuit, necdum tamen evolutis genuinis promovendi Commercii principiis, necdum satis agnita eius utilitate continua ferme, quae Regnum exagitabant, qua externa, qua etiam domestica Bella, curas Legislationis ad praesens usque saeculum ita

obiici solet. Caeterum et in Commercialibus inter diversos sed sibi contiguos status Tractatibus et in Vectigali inter contiguas eiusdem Principis Provincias reciproca utilitas pro scopo assummitur, et tamen, licet in Commercialibus Tractatibus plena ab utrinque Libertate agatur, saepe tamen unius partis inadvertentia Tractatus eiusmodi huic onerosus, alteri admodum utilis evadit. Vectigal cuius elaboratio paucis plerumque

status Tractatibus et in Vectigali inter contiguas eiusdem Principis Provincias reciproca utilitas pro scopo assummitur, et tamen, licet in Commercialibus Tractatibus plena ab utrinque Libertate agatur, saepe tamen unius partis inadvertentia Tractatus eiusmodi huic onerosus, alteri admodum utilis evadit. Vectigal cuius elaboratio paucis plerumque hominibus concredi solet, sub minus recte applicato Commercialis Aequilibrii

eodem 1625. in Comitiis Hungariae constituebatur, ut augmentata Tricesimarum solutio in Austria Styria Sylesia et Moravia cesset. Articulo quidem hoc nec statuum, nec auctionis mediae Tricesimae diserta fit mentio, ex iis tamen, quae non multo post evenerunt, id ita se habuisse facile colligi potest. Nempe non secuto Legis illius effectu post Decennium id est 1635. Hungarica etiam Legislatio Articulo 1-o § 5to item 1638. Articulo 6-o

quaerelae contra Tricesimale earum Systema a parte Hungariae movebantur. Verum progressu temporis ipsa etiam illa mediae Tricesimae auctio tam in Hungaria, quam etiam in Germanicis Provinciis aerario Regio influxit: neque tamen propterea Legislatio Hungarica seu merces distinctas praeter elevatum iam hac ratione ad 5 pro 100. Regium Vectigal Impositionem gravavit, neque Germanicarum mercium Inductionem in Hungariam unquam prohibuit. Status e

subiacere debuerint. Quare urgebant Status Hungarici iam 1715. articulo 13. ne vini, Anno vero 1723. articulo 119. ne Boum in et per Germanicas Provincias Inductio, et per has in exteras oras eductio impediatur: semper tamen eam acceperunt assecurationem, quod sua Maiestas cum Statibus Germanicarum Provinciarum utpote quos res ex altera parte tangit, tractura sit, licet nullus unquam cum Statibus Hungariae, dum impedimenta

Tractatus item Anni 1783. itidem 3-um Articulos, reciprocum trium tantum procentum florenorum Portorium ab omnibus indiscriminatim mercibus defixum est, idque in ingressu ad respectivum Imperium semel tantum persolvitur. Ipsi tamen hi Tractatus varias subinde per Vectigal acceperunt modificationes, quae suo loco indicabuntur. Universim Quaestus Turcicus eam 1741. per articulum 27. accepit regulationem, ut Turcicis subditis nonnisi cum mercibus

habet, possetque exiguus modo adhuc hic per Continentem nexus notabile accipere incrementum, ni una Circumstantia obstaret: nimirum licet Hungaricam adnexasque partes ab Oriente Turcicae Provinciae continuo concludant, ipsum tamen Provinciale nuspiam immediate contigunt; Hungaricum enim Provinciale Transylvania et aliqua Confinii Temessiensis pars a Valachia et Moldavia intercipit.

notabilis quantitas inferri consveverit. Recuperata Gallicia Commercialis iam Anno 1775. inter Augustam Aulam et Rempublicam Polonicam Tractatus intercessit, per quem consumptionale Portorium in 4 pro 100 defigebatur, quod tamen nonnullam postea ut suo loco dicetur alterationem subivit. Si Gallicia Hungariae incorporata fuisset, haec Poloniam nunc etiam immediate contingeret: frueretur beneficio defixi in 4 pro 100 Portorii, vectigalis

ad merum Vectigalis Germanici arbitrium recidit: quanquam enim Hungaria favore stabiliti per Tractatum 1775. Consumptionalis Portorii per intermediam Galliciam in Polonia perinde gaudeat, quoad Esituale tamen ex Hungaria et Transituale per Galliciam Portorium Vectigalis arbitrio obnoxia manet. §.18. Cum reliquis Septentrionalibus statibus nullam habet

relationem Cum aliis, a quibus Hungariam Germanicae Provinciae intercludunt, externis statibus, veluti Borussia, Imperio Germanico, Dania Svecia et Hollandia nullam Hungaria habet Politico Commercialem relationem, viguit tamen condam inter Hungariam et Borussicam Silesiam ea physica Communicatio, ut ex illa in hanc multum Vini Hungarici, vicissim vero multum Telae illatum fuerit, sed et hanc auctum post ennatas in Austriacis

in Imperium Germanicum Eductio, verum Provinciales in Austria impositiones ut §. 14. apparuit eductionem eorum admodum diminuerunt. Ita Hungaria vix iam physicam aliquam cum exteris his statibus communicationem habet, ubi tamen cum illa pauca adhuc superflua Artefacta habeat, cum iis vero, quae eidem a Domestica necessitate redundant, Naturae Productis, non possit omnes Europae Provincias providere; plurimum interesset, ut qua

per 14 Milliaria Littorale Croaticum iam omnes non tantum Adriatici et Mediteranei, verum si Gibraltarii angustiae superentur, totius usque adeo Oceani portus per mare immediate contingit. Inter adsitas tamen his maribus et Hungariam nulla hactenus alia Politico-Commercialis Relatio intercessit, quam quae per constitutos in diversis exteris Portubus Caesreaeo Regios Consules procurari potest: et ideo relictum sibi hac parte

vel Tergestum merces educat, eademque via exteras etiam recipiat, imo Canisa per Carlostadium Flumen quidem quatuor, Segniam vero quinque Postis breviorem viam habet, quam per Pettovium, Tergestum; et tamen seu inveterato iam inter Hungaricos et Pettovienses Mercatores nexu, seu minus adhuc instructae per Hungariam rei Vectoriae deffectu, seu praeindicata etiam Opinione, durat adhuc potior non tantum Inductionis, sed etiam

per Hamburgum et Francofurtum in Ditiones Austriacas invehuntur, Importatione ad hoc derivanda, denique de lucrifaciendis, qui Millionem superare feruntur, transportus sumptibus saepius iam Consilia collata fuerunt. Hactenus tamen nulla vel physica immediata Communicatio has inter Provincias et Hungariam ennata est. Pannum aliaque pauca, quo inde in Germanicas Provincias inferri adhuc admittuntur, Artefacta Hungaria accipit medio Mercatorum

7 et medium Millionem superavit. Si summa haec ad 4499 quadrata milliaria, quae Hungariae extensio effert, applicetur, ad unum milliare 1777. animae obvenient, qui numerus notabilem certe exhibet Populationem, et tamen si fertilissimae meridionalis Regni Partes Danubianae et Tibiscanae spectentur, in his Loca Populosa tanto ad invicem intervallo distant, ut illic Populatio vix primum adhuc gradum attigisse videatur. Verum

istud vitae Institutum admittunt. Croatae et Slavi, seu constrictae quam habitant regionis necessitate, seu animi indole in agriculturam proniores videntur. Germani ne quidem agriculturam abhorrent, ad opificia tamen et commercium magis inclinant. Rasciani, Armeni et Iudaei in commercium suapte propendent. Valachi ad ignaviam quaeque eam commitari solent scelera proiecti, ipsam agriculturam oscitanter et quasi inviti

in aliqua agriculturae specie consistit? Quod primum et 2um attinet: rem agrariam diligentissime exercent eorum comitatuum incolae, qui montanam metalli- et saliferam, steriliorem et tamen maxime populosam Regni partem contingunt; cum enim paratam semper habeant frumenti distractionem certa spe lucri ad hanc industriae speciem praecipue moventur; agriculturam potissimum exercent ii etiam

industriae speciem praecipue moventur; agriculturam potissimum exercent ii etiam comitatus, qui Austriae et Styriae propius adiacent: licet enim frumenti in has Provincias inductio gravi portorio onerata sit, cum tamen aliqua eius quantitate quotannis absolute indigeant, haec semper distrahitur, sterilioribus vero annis invectio plane illimitate admitti consvevit. In aliis planis comitatibus, qui nec tam promptam, nec ita

trans-Tibiscum intra Danubium et ferme Transylvaniae limites concluditur. E lanae oviumque distractione plurium quidem comitatuum incolae subsidiarium sibi subsistentiae modum procurant, praecipuum tamen alimentationis statum hic ramus industriae in Comitatibus Alvensi-Veszprimiensi, Comariomiensi et Nyitriensi praebet. Maiales perinde ad propriam necessitatem ferme ubique aluntur. Positivum

statum hic ramus industriae in Comitatibus Alvensi-Veszprimiensi, Comariomiensi et Nyitriensi praebet. Maiales perinde ad propriam necessitatem ferme ubique aluntur. Positivum tamen subsistentiae ramum constituunt in Szaboltsensi, Bihariensi, sylvosisque Comitatibus Bereghiensi, Ungsvariensi, Veröczensi et Posegano. Equorum cultura separatum alimentationis statum apud plebem non

Bihariensi, sylvosisque Comitatibus Bereghiensi, Ungsvariensi, Veröczensi et Posegano. Equorum cultura separatum alimentationis statum apud plebem non constituit, ad propriam tamen necessitatem et minutum quaestum hi in plerisque Regni partibus educantur. Res vinaria si planos ex toto, frigidiores item septentrionales comitatus excipias

et minutum quaestum hi in plerisque Regni partibus educantur. Res vinaria si planos ex toto, frigidiores item septentrionales comitatus excipias ubique colitur. Maxime tamen floret in Soproniensibus, Posoniensibus, Budensibus, Tokaiensibus et plerisque Croatiae partibus; provident hae partes illas, in quibus vinearum culturam clima aut plana situatio non admittit. Etiam extra

denique olei, croci et crasssioris telae quaestu supplet. In maritimis Croatiae partibus, pars aliqua salem maritimum equis clitellariis in interiora Regni deferendo, et pro frumento permutando, victitat; longe tamen maior pars cum mari, aut viae Carolinae vel adiaceat vel inde non procul distet, faciendis per dictam viam vecturis aut minutiori commercio se sustentat.

ductus e Littorali per illam transit: et Szegedini, quia tam secundae quam adversae per Tibiscum Navigationis beneficio gaudet, quanquam res seu agraria seu vinaria admodum adhuc vigeat, Civilis tamen industria ruralem superare videtur. In aliis, quas Dicasterii alicuius Iuridici, Episcopi, Capituli, frequentiorisque Nobilitatis beneficio gaudent, Civilis cum rurali Industria adhuc colluctari videtur.

absummunt intelligimus. Interest quidem singuli Status ne sua aliunde alimenta petere debeat, imo ut superfluam etiam habeat horum quantitatem, quam exteris distrahere possit, dantur tamen Regna et Provinciae quae alimentorum Copia ita laborant, ut ea nec domi consummere nec ad extra efferre queant. Res haec inde consequi solet, quod longe maxima pars Incolarum tantum agriculturam aut rem

Curam suscipiat. Quod Hungaria in hoc casu versetur et res ipsa et Conscriptio 1787 satis ostendit. Constat quippe quod una Producens familia plures alias alimentis providere possit, et tamen iuxta hanc ad 20. Producentes Familias vix una consummens obvenit. Constat etiam quod omnes Civilis Industriae, per quam ad aliquod inter Producentes et Consummentes aequilibrium accedi potest

vix una consummens obvenit. Constat etiam quod omnes Civilis Industriae, per quam ad aliquod inter Producentes et Consummentes aequilibrium accedi potest rami, potissimum in Civitatibus incrementa capiant, et tamen iuxta eandem Conscriptionem ad 400os Pagos nonnisi una Civitas obtingit. Si vel paucae hae Civitates in Centro singulae per 400os Pagos computatae Sectionis situarentur, posset adhuc improportio haec per

eadem ferme, quae Agrorum ratio est: ubi redundant, in naturali suo statu relinquuntur. Ubi maior est foeni necessitas curantur, rigantur, fimantur. Alicubi artificialia iam etiam prata invaluerunt. Supremum tamen Culturae huius gradum, siccam nempe Peccorum Alimentationem seu Industria, seu necessitas vix adhuc alicubi invexit.

Obviorum olerum et fructuum Cultura in Hungaria semper viguit, ab aliquo tempore exquisitiora etiam olera coli, delicatiores fructus inseri coeperunt, ususque hic in dies magis propagatur. Necdum tamen eo res perducta est ut haec Domesticae necessitati sufficiant; Adhuc et Olera et fructus, imo ipsae etiam Plantae Exterae Regno in copia inferuntur. Adhuc adsitae Danubio Civitates his Vienna magna ex parte

ex Industria hac Lucrum capiendi ignoraverint, seu denique quod semen talibus plane Comitatibus, qui minime vacuas ab agriculturae laboribus manus habent obtigerit, hic quoque conatus mox evanuit, in inferiori tamen Sclavonia debuit spontanea Incolarum Industria Canabum qualitatem tantisper perficere cum memoratus § 29 Itinerans Mercator has aliis anteponat, et Carinthiacis aequales statuat.

Secunda eius Epocha, qua iam ad exteras Provincias efferri coepit. Antea, quia nulla fuit inter emptores Concurrentia, Tabaca Hungarica exili admodum pretio veniebat, et tamen ut vel hoc pretio Viennam distrahi posset, Cultores de bona eius qualitate Solliciti esse cogebantur. Intercepta Americanae Tabacae importatione, cum plures ad semel Emptores comparuissent, quam

Tertia eius Epocha, qua ad domesticam iterum distractionem Restricta fuit. Vel haec sinistra Tabacae Hungaricae manipulatio poterat omne eius Creditum enervare. Accessit tamen subinde alia gravior, compositi nempe Belli Americani Circumstantia, quae exteros emptores uno ferme ictu ad Tabacam Americanam revocavit. Inde enim evenit, ut (si exiguam quae adhuc

ad domesticum tantum usum et necessitates Viennensis Monopolii Restricta fuerit. Res haec quidem debuit Cultorum numerum, qui antea a proportione externae eius distractionis accreverat, diminuere; poterat tamen tabaca Hungarica certam adhuc distractionis viam in Lombardiam Austriacam retinere: poterat ipsam cum Americana Concurrentiam in aliquibus mediteraneis Portubus sustinere, si qualitas eius emendata, inque eius

Serici culturam adhibita fuerint? Sericum, licet Climati Regni in maxima parte homogeneum, respectu vicinarum vero Provinciarum exclusivum ferme sit productum, tamen nonnisi Anno 1765. coli caepit: et tunc quoque non privata Industria, sed vere materna Augustae Mariae Theresiae Sollicitudo Culturam eius excitavit. Si de aliquo Producto naturalisando, propagandaque

transmittere teneantur. Deffectus varii qui eam morabantur. Ita provide inviatam hanc Culturam morabatur quidem tantisper inveteratum Plebis erga omnem novitatem odium, maius tamen adhuc eidem detrimentum attulerunt nonnulli, qui in omni fere novo Instituto irrepere solent, Deffectus, nimirum non statim seggregatae fuerunt Iurisdictiones illae, quarum Clima Productum hoc sustinere non

produxerit debuit utique Plebs mercede Laboris sui hac ratione fraudata animum ab hoc Instituto avertere. Alicubi Culturam hanc morabantur enatae circa subministranda per eos, qui licet arbores haberent, bombices tamen non alebant pretia, quaestiones; quae activitate Localium, Officialium pro ratione Circumstantiarum longe felicius superari potuissent, quam generali Dirigentis Dicasterii e Longinquo Decisione, alibi

institerint, licet in ipsa finali, de Producto hoc sibi submittenda Tabella Sericum iuxta veterem Normam deglomeratum, ab eo quod iuxta novam elaboratum est, per distinctas rubricas discerni iusserit, methodus tamen haec vix adhuc aliquot in Locis introducta sit. Epocha, qua maxime florebat Interea crescebat tamen sensim in Hungaria Serici productio, iamque

iusserit, methodus tamen haec vix adhuc aliquot in Locis introducta sit. Epocha, qua maxime florebat Interea crescebat tamen sensim in Hungaria Serici productio, iamque Anno 1783. inclusis Confiniis militaribus ad 131 Contenarium assurrexit, ita, ut in Aerario Camerali tantum per redemptionem Galletarum et Serici deglomerati

ferme Bombices alendi Opportunitas sit intercoepta. In ipsis militaribus confiniis ubi Cultura haec iam notabilem extensionis gradum attigerat, cum Omnia Annis streperent, eadem magna in parte intercidit. Supremum tamen instituto huic vulnus Annus 1790. inflixit, quo reducta prioris Gubernii forma complures Iurisdictiones id quoque eo pertinere arbitratae, et Practicantes dimiserunt, et omnem ulteriorem promovendae serici

Lanol dicta, viridis sat bonae qualitatis Color exprimitur. Comitatus Zempliniensis refert, quod e Herba Seberka dicta, Coria sat bono rubro Colore tingantur, alia vero quam tamen non nominat, si alumine misceatur, flavum bonae qualitatis colorem praebent. In Banatu Rubia Tinctorum vulgo Wenig, quam tellus sponte profert sat commodum rubrum colorem producit: uno asserunt

etiam et niger bonae qualitatis color e gentilitiis plantis praeparari possit. E contra Tinctores Pesthienses affirmant, flavum quidem bonae qualitatis colorem e Domesticis plantis exprimi posse, rubrum tamen et nigrum requisito Splendore destitui. Aliae Iurisdictiones hac de re non retulerunt, neque id debite adhuc indagatum fuit: quae Plantae cuius qualitatis Colorem dent? Qualiter in praesens in earum praeparatione

Et tunc demum denunciavit, irritam fore omnem operam ut vel Planta haec minus vero adhuc Semen eius sub Climate Hungariae naturalisetur. Isatis tamen Cultura cum successu inducta est. Ut aliquem adminus Coeruleum Colorem Hungaria habeat. Altefatus Augustus ad promovendam Herbae Isatis vulgo Wegdt Curas suas convertit. Planta

transiverit. Clima haud adeo calidum exigere videtur, cum illud in Servia iam longo tempore producatur. E Hungaria pro Crudo tantum hoc materiali 404 621 floreni quotannis iuxta Diametrum ultimi Decennii efferuntur. Mansit tamen peregrinum pro Hungaria Productum hoc usque 1780. privata unius Proprietarii Industria illud in Banatu colere coepit. Verum Cultura haec vix ultra triennium perduravit, cum tamen nullae tum hac in re fuerint Publicae

Diametrum ultimi Decennii efferuntur. Mansit tamen peregrinum pro Hungaria Productum hoc usque 1780. privata unius Proprietarii Industria illud in Banatu colere coepit. Verum Cultura haec vix ultra triennium perduravit, cum tamen nullae tum hac in re fuerint Publicae Administrationis partes, quali Industria illa excitata fuerit? Quem habuerit singulo Anno successum? Quibus de Causis interciderit? Non constat. Oriza

recentiora tempora pro Hungaria Productum fuit, susceperunt non multos ante Anno eius in Banatu Culturam nonnuli Itali, iamque aliquot ibidem Orisarias excitarunt; ex his aliquae quidem subinde iterum derelictae sunt, perdurat tamen etiamnum in Regione illa haec Cultura. Quanquam cum Hungaria 1780. tantum * * * florenorum valoris Oriza consumpserit, Orisariae vero viciniam insalubrem reddant, dubium adhuc videatur, an Operae pretium sit exiguo huic

Domesticam procreationem Cerae Consumptio ad id coegit Nationes. In Hungaria cum neutrum adhuc horum evenisset retinebatur ultro relicta fortuito tantum suo Cursui Apum Manipulatio, easdemque enecandi usus ultro perdurabat. Et tamen cera activam in eius Commercio rubricam efficiebat. Augusta Maria Theresia cum iam etiam Hungariae et Populationem, et Cerae Consumptionem increscere, activumque rubricae huius sensim diminui advertisset, hanc quoque

Maialium diversae qualitatis eum numerum Hungaria profert, ut praeter domesticum usum aliquam insuper quantitatem ad vicinas Provincias divendat. Pars tamen longe maxima eorum, qui venduntur, non in Regno educantur, sed e Turcicis Provinciis coemitur. Olim Sylvosi tantum Comitatus, idque illis tantum ferme annis quibus glandes procreabantur, e Maialium

delegerunt. Et vero quanquam Locus hic raram et ad apparentiam minime succosam herbam proferat; quanquam praeterea adeo frigidus sit, ut Oves octo ferme mensium spatio in ovili contineri, foenoque interteneri debeant, Oves tamen hae optimo cum successu illic alebantur. Ut earum Species sensim per Regnum propagetur, superfluos arietes privatis, qui Species ovium suarum emendare voluerunt divendi; de modo autem, quo id perfici possit, excusos

consumpserint urgebatur subinde a Gubernio Fluminensi, ut Grex hic alio transponatur, foenumque quod illae hactenus consummebant, ad promovendam per hanc viam vecturisationem conversatur. Ne tamen pretiosa haec ovium Species alibi forte degeneret, primum in Buda-Eörs periculum factum, mediaque gregis huius pars eo depulsa fuit. Postquam tentamen hoc optatum effectum produxit, statuit Augustus

et Atsa, et haec species ovium, et modus eas curandi introductus est. Actualis Culturae huius Status. Hac ratione notabilis quidem Lanae Hungaricae pars, longe tamen adhuc infra eam, quam vel solae Germanicae Fabricae requirunt quantitatem emendata fuit. Verum quod in compluribus aliis Productis deesse vidimus, nimirum modum illa in suas pro ratione qualitatis partes

eademque de manu ut dicimus per hoc tempus pabulare. Greges proinde hi, ipsam etiam hyemem in Praediis sub Dio exigere, et composito illic in cumulos foeno se sustentare debent. Et tamen in ipsis his armentis et nobilissima Boum Species, et tantus eorum numerus procreatur, ut externum activum Commercium his potissimum sustineatur. Vaccae quanquam paris cum Bobus ellegantiae, a copia Lactis

induxerint, equi Boum praestantiam non aequant. Non deest quidem Hungaricis etiam equis generosus spiritus: possuntque longos praesertim per planitiem cursus, seu ab equite, seu cum minori onere sustinere: Corpus tamen minus spectabile habent, nec trahendis gravioribus oneribus, ita, ut aliarum Gentium Equi pares sunt. Et ideo non multo post atque Rhedarum usus apud Nobilitatem invaluit, nonnulli

Norma Instituti huius quae sub Maria Theresia viguit. Principio Industria haec tantum Proprietariis commendabatur; iubebantur tamen Magistratus, ut ad hanc Plebem potissimum exciterit, atque id efficere possint, admittenda proceriori Admissario Caballa a contributione immunis pronunciabatur. Anno 1774. iam Norma iuxta quam

per Districtus Comitatus diviserunt, vicinorumque Rusticorum Caballas iis admitti procurarunt. Alii denique, potentiores tantum Communitates ad comparandos sibi proceros Admisarios disposuerunt. Omnia tamen haec eum tantum effectum produxerant ut apud melius habentes Incolas aliquos proceriores Hinnuli, procreati sint. Apud alios, quorum longe maximus ex numerus, quominus Institutum hoc effectum

ab iis coemendi sint: Curatores Instituti huius, Agazones et periti Fabri, erga moderata Salaria conducendi Comitatibus admittebantur: denique promittebatur, quod ellustratae e Regiminibus, faetus tamen adhuc capaces Caballae Comitatibus moderato admodum pretio cedendae sint. Ne aliquod progressui Instituti huius adminiculum desit, iussu eiusdem Augustae arendavit Bohemica propagationis

in Comitatu Borsodiensi situm fine eo, ut Bohemicos illic hinnulos educet eosdemque Comitatibus moderato pretio divendat. Verum institutum istud ennatum subinde 1788. Bellum intercoepit. Industria tamen hac id demum effectum est ut iam 1781. ad coemendos pro equitatu Caesareo-Regio per Hungariam equos Militare Commando Pesthinum submissum fuerit.

3o Peracta admissione Singulo Caballae Proprietario 1 florenus titulo Doni exolvatur. 4. 4o Liceat Proprietario prognatum ex hac admissione hinnulum cui voluerit, et quanti potuerit, vendere. Quodsi tamen alium emptorem non inveniret debeat Status militaris hinnulum quidem unius anni ab 18. usque 24. florenos, duorum vero Annorum a 35 usque 45 florenos, trium vero Annorum a 45 usque 65. denique

Manufacturarum et Fabricarum §. 41. Qui sint Opifices, qui manu facturistae? Quid Opificii? Quid manufacturae? Quid Fabricae nomine venire debeat, usus necdum satis determinavit, et tamen ut actualis Obiectorum horum in Hungaria Status cognoscatur, distincta singuli huius obiecti Idea, etsi arbitrarie tantum, defigi debet. Omnis illa Industria, quae Crudum aliquod Productum non manibus aut obvio aliquo

Sartores vero Aulearii (Tappezirer) sutores, Lorarii, Ephipiarii, Fabri diversae speciei, et vitriarii pro Opificibus habeantur. Inde etiam fit, ut licet Chartarii Papyrum pro inmediato Statim usu elaborent, quia tamen id non manibus, uti e.g. pectinifices, sed ope molae efficiunt, inter manufacturistas reputentur. Quid sit Manufactura. Donec tamen Singularia eiusmodi Individua, ipsas

usu elaborent, quia tamen id non manibus, uti e.g. pectinifices, sed ope molae efficiunt, inter manufacturistas reputentur. Quid sit Manufactura. Donec tamen Singularia eiusmodi Individua, ipsas eiusmodi materias seorsim elaborant, cum Opificibus passim Confundi solent. Ita Cerdones, Alutarii, Textores, Singulares Pannifices plerumque inter Opifices

sensu ipsum etiam stricte dictum Opificium in Manufacturam transformari potest. Ita Horologiorum Confectio natura sua ad Classem Opificiorum pertinet: quodsi tamen Societas coalescat, quas magnam eorum quantitatem fine exercendi cum iis Commercii elaboret iam pro manufactura habetur. Ita Typographia Classem Opificiorum subit, donec ad

Quid Fabrica Fabricas et Manufacturas usus loquendi passim confundere solet. Aliqui tamen Caracteristicam Fabricae notam in eo constituunt, si elaborata eius ope ignis aut aquae perficiantur. Verum in hoc sensu omnis mola frumentaria, omnis Fabrina pro fabrica

immixti sunt etiam tales, qui Classem manufacturistarum stricte subeunt; vel uti Pannifices, Tectores aliique. Exhibet illa Magistrorum numerum in 13934., Sodalium in 12316. Tyronum vero in 4671, universim 30921 Individua. An tamen vel haec accurrata fuerit Opificum pro illo Anno Consignatio merito dubitare licet, et inde a 14 Annis, numerus eorum forte increvit. Si vel unam 16am numeri illius, idest 1932 pro incremento assummamus haberet Hungaria

in Regnum inductio 229.361 florenos in Diametro ultimi Decennii efferat. Fit quidem aliquando, ut artefacta eiusmodi e Sola illa opinione illinc procurentur quasi Viennae omnia et cultius et solidius elaborentur; universim tamen inficiari non licet, quod haec Viennae, et in meliori qualitate et leviori pretio haberi possunt. Si id maiori illic Opificum Concurrentiae adscribatur, patet ex hoc ipso Hungariam nec dum Sufficientem Opificum numerum

onera in Calculum revocare oportet. Deinde nec hoc de omnibus, quae Vienna adferri solent, artefactis statuere licet. Cerdones enim, Pileatores, pluresque alii ipsam primam artefacti sui materiam Domi leviori habent, et tamen elaborata sua plerumque Cariori aestimant, quam Viennenses. Est itaque aliquod seu in Spiritu Opificum Hungaricorum, seu in Ceharum Instituto intrinsecum vitium, cui nec illa Legis Sanctione ne Opificibus fundos

Ita nulla illic Typographia, nec Budensis Currum Fabrica memoratur: Ferrifusoria in Beregdiensi Comitatu, et Coctura Salis Nittri Posonii una tantum exprimitur, quarum tamen plures in Regno numerari palam notum est. Ita Tinctores tantum tres iique in Comitatu Thurocziensi specificantur, ubi tamen de solo Indigho * * * ut iam dictum est, de Reliquis autem Coloribus * * * annue

Comitatu, et Coctura Salis Nittri Posonii una tantum exprimitur, quarum tamen plures in Regno numerari palam notum est. Ita Tinctores tantum tres iique in Comitatu Thurocziensi specificantur, ubi tamen de solo Indigho * * * ut iam dictum est, de Reliquis autem Coloribus * * * annue infertur, haec autem Colorum quantitas, subtracta etiam, ea, quam pictores assummunt quantitate, plures utique quam tres Tinctores occupare

haec autem Colorum quantitas, subtracta etiam, ea, quam pictores assummunt quantitate, plures utique quam tres Tinctores occupare debet: vicissim Pannificia Hatvaniensis et Keszteliensis adhuc memorantur, quas tamen iam intercidisse constat. Quod summum est, potuerunt ab eo inde tempore aliquae Fabricae deseri, aliae vicissim exurgere potuerunt. Vel inadequatae tamen hae, quas Relationes illae praebent Notitiae, si cum

et Keszteliensis adhuc memorantur, quas tamen iam intercidisse constat. Quod summum est, potuerunt ab eo inde tempore aliquae Fabricae deseri, aliae vicissim exurgere potuerunt. Vel inadequatae tamen hae, quas Relationes illae praebent Notitiae, si cum Tabellis Commercialibus combinentur, ad necessariam pro Legislatione de Statu Fabricarum Cognitionem sufficere possunt, neque enim huius interest Omnia minutim nosse

ferme Domestica necessitas exigit, Plebs ipsa fabricare solet. De nobiliori e Converso sed adhuc cruda tela aliisque Lineis fabricatis pro 1.042,046 florenis iuxta ultimum Diametrum quotannis invehitur. Coepit tamen iam huius intuitu Domestica Industria in Septentrionalibus Comitatibus ac praesertim in Scepusiensi et 10 oppidis tantisper excitari. In his enim solis 5 Telarum Fabricas Relationes exhibent. Singulares Textrinae non

intuitu Domestica Industria in Septentrionalibus Comitatibus ac praesertim in Scepusiensi et 10 oppidis tantisper excitari. In his enim solis 5 Telarum Fabricas Relationes exhibent. Singulares Textrinae non memorantur, quarum tamen notabilem esse in Regno et praecipue in Septentrionalibus illis partibus numerum satis constat, et quorum 10 pro una Fabrica tuto reputari possunt. Memoratus Saepius itinerans Mercator Telam Scepusiensem adeo bonae

bonae qualitatis esse pronunciavit, ut Bohemicae nonnisi in gravitate et albedine cedat. Tela si varii eidem Colores imprimantur, pro diversis et domesticae Supellectilis, et externorum vestimentorum Speciebus deservit. Et tamen Relationes Iurisdictionum, unicam hactenus pro praeparandis Telis Fabricam (Leinwand-Vorbereitung) Posonii denotant. Pro diversis Laneis et respective Lineis fabricatis iuxta Diametrum ultimi

possessione Szigets. In Simegdiensi possessione Nagy-Attad, in Baranyiensi possessione Flidar/Hidar, et 16 Oppidis Belae et Leibczy. Particulares tamen Pannifices Quinque Ecclesiis 7 in Comitatu Barsiensi possessione Kis-Tapolcza 5, in Maroth 8. et in Comitatu Thurocziensi 5. adeo universim 25 memorantur. Paucae hae Fabricae necessitates Regni adeo non

Fabricae necessitates Regni adeo non explevit, ut pro diversae Speciei pannis 789.113 floreni efferantur. Gozypeacea fabricata 477.732 florenos singulo Anno e Regno exportant. Et tamen fide dictarum Relationum, non nisi 3 eiusmodi Fabricae in Regno reperiuntur: nempe in Nittriensi Comitatu possessione Salsin, et Posoniensi Possessione Deveny et Cseklész de

utilitas vix; sola forte necesitas suo tempore vincet. Interea apparet e Relationibus quod Anno 1787. in Solo Oppido Papa 4716 Librae Lanae pro Mosoniensi Fabrica defilatae sint: Id tamen relatio non exprimit, an totam hanc Filaturam solae mulieres vel aliquam etiam partem viri perfecerint. Quis sit ad reliquas, quas supra memoravimus Lineas, Laneas et

etiam partem viri perfecerint. Quis sit ad reliquas, quas supra memoravimus Lineas, Laneas et Gozypeaceas Fabricas Filaturae progressus? Relationes non exhibent. E Commercialibus tamen Tabellis constat, quod Filaturae omnis generis pro 183120 florenis iuxta ultimum Diametrum e vicinis Provinciis quotannis inducantur, adeoque satis apparet et quod Domestica Industria, ne paucas quidem, quas Hungaria

satis apparet et quod Domestica Industria, ne paucas quidem, quas Hungaria habet fabricas adhuc provideat, et quod filatura in Germanicis Provinciis iam eo provecta sit, ut licet magnas et copiosas fabricas habeant, ultra tamen harum necessitatem notabilem illius quantitatem etiam exportare possint. Machinae, quae Filaturam supplere possunt. Si quae Provincia aut paucas adhuc a Laboribus

exigat, invenit Anglicana Industria Machinam, quae ingens in Labore Filaturae Compendium adfert. Comes Rubini (uti e praestita post occularem probam Magistratus Relatione apparet) Anno 1787 talem, nescitur tamen, an ad Anglicanum, vel vero alium Mechanismum Constructam Machinam Posonii excitavit, ope cuius una Persona de crassiori filatura 6, de mediocri 4, de subtiliori vero filatura 2,5 Libras diei

peragatur; licet Regnum tantam iam habeat Populationem, ut si omnes otiosae per hyemem plebeiae manus operi huic impendantur, hae necessariam pro qualicunque Fabricarum numero quantitatem producere possint, aversio tamen virorum ab hoc labore, foeminarum vero lenta in ducendis pro vario Fabricarum usu filis, Instructio, longissimam Instituto huic moram iniicient.

ostensum est vehementer decreverit, et eius etiam quae producitur notabilem quantitatem adhuc exter ille Mercator percipiat, possunt fortasse residua in Regno Filatoria, totam modernam Serici procreationem sustinere. Quodsi tamen resuscitata localium Magistratuum Industria, cultura eius nova iterum ut sperare licet, acceperit Incrementa: quodsi expiraturo propediem, quem Camera cum Mercatore illo iniverat contractu, Camerale Sericum e Regno

vicinas Provincias divendit, Posonii una Fabrica unice Conficiendis Subtilioribus velis id est Fintuch incumbit, alia, praeter caeteras materiarum species, aliquam etiam horum velorum quantitatem producit, utraque tamen longissime adhuc abest vel a domestica Consumptione: Pestini duo manufacturistae elaborando Bisso Operam navant, qui cum exiguam producant quantitatem formali Bissi Fabrica Regnum adhuc carere apparet. Elaborandis variis

Alutaria vero Sopronii indicatur. Novem praeterea cerdones in eodem Baranyiensi comitatu nempe Quinqueecclesiensis 4 et in Böly 5; alutarii vero in eodem Boly 4 memorantur. An non tamen singulares aliqui cerdones fabricarum numerum ingressi sunt, tuto statuere non licet. Utcumque sit, omnis haec industria domesticae consumptioni adeo non sufficit ut cutes et pelles pro 257.023 florenis efferantur.

unus, et in 16 Oppidis 4 fabricantes, nimirum Igloviae, Varallyae, Laibcii et Olaszini industriam hanc exercent. Itinerans mercator qualitatem praeparatarum per eos eiusmodi pellium dilaudat, has tamen necdum eo perductas esse agnoscit ut aquam ita prouti Turcicae arceant; quaestores et barones Tamaiani et Zagardi se detegisse referunt quoad praeparandas in perfecta qualitate has pelles, herba

Fabricarum metallisticarum. Metallisticae Fabricae ad Ferreas Cupreas, et sic dictas Norimbergenses ferme revocantur. Fornacem ferri Liquatoriam unam tantum in Relationibus memorari plures tamen existere iam supra dictum est. Determinatum tamen earum Numerum tuto statuere non licet. Ferri-Cusorias Officinas id est malleaturas ferri, dictae relationes novem exprimunt, nimirum in Abarujvariensi

Fabricae ad Ferreas Cupreas, et sic dictas Norimbergenses ferme revocantur. Fornacem ferri Liquatoriam unam tantum in Relationibus memorari plures tamen existere iam supra dictum est. Determinatum tamen earum Numerum tuto statuere non licet. Ferri-Cusorias Officinas id est malleaturas ferri, dictae relationes novem exprimunt, nimirum in Abarujvariensi Cassoviae et possessione Hamor. in

Bihariensi possessione Vaskot; Veszpri miensi possessione Kislod et Igloviae tres. Qui malleatum iam ferrum in varias utensilium formas elaborat plures quidem sparsim per Regnum Opifices dari constat, formalis tamen ferreorum Instrumentorum Fabrica in Relationibus nulla memoratur. Quo fit, ut de ferreis fabricatis pro 27388 florenis quotannis inferatur. Sed quod mirum quando de ipso crudo ferro in Hungaria adeo parum

Verum unius tantum Magistri cum uno aliove Sodali Labor titulo Fabricae venire non potest. Imo an non exortum hoc Anno Turcicum Bellum huius etiam Fabricantis industriam interceperit? Ex actis elici non potest, constat tamen ex commercialibus Tabellis, quod iuxta ultimum Diametrum de cupreis artefactis quotannis 21232 florenis plus educatur, quam invehitur. Haec est itaque unica artefactorum Species, respectu cuius Hungaria in

sint. §.50. Actualis Status Reliquarum Fabricarum. Reliquae Fabricae minorem subeunt Considerationem, cum earum elaborata minus notabilem vim peccuniae evehant. Ut tamen artificialis Incolarum Industriae Status penitius cognoscatur, iuvat has quoque exhibere. Relationes Iurisdictionum 23 universim Vitriarias exhibent: nimirum in Zagrabiensi possessione Szusicza,

et Cocturae Salis Nittri Posonii meminerunt. Sed hae pluribus in Locis exerceri palam constat. Fabricantis Tabacae unius tantum in Comitatu Castriferrei, possessione Tarcsa Relationes meminerunt. Constat tamen Complures eorum per Regnum Sparsos esse, qui domesticam consumptionem abunde explent. Unus Budae alter Lendvae iam Hispanicam imitantur, eiusque aliquam quantitatem etiam extra Regnum distrahunt.

quas Fabricae occupant numerus, sed fluctuante admodum Calculo ad 9395 Individua evaluari potest. §.51. Quousque processerit Nationalis Industria in Fabricis? Crescens tamen haec Nationalis Industria eum tantum hactenus sensibilem effectum produxisse observatur, quod vilioris qualitatis pannus Turcicus Aba dictus: communia item Turcica vela coerulea: nec non certum pariter

Laneae Coriaceae aliaeque complures Fabricae, licet prima earum materia domi habeatur, et elaboratarum, quas illae conficiunt, plurimus sit in Regno usus, notabilibus saepe sumptibus in Regno excitatae, non multo tamen post interciderint. Ipse ille, quem exhibuimus actualis earum Status tantis, quas Administratio Publica in earum Incrementum per medium id Saeculum impendit, curis minus respondere videtur.

Germanicarum Provinciarum Fabricarum, et Vectigal Tricesimale revocantur. Quod primum attinet: etiamsi omnes illae, quae praemissae sunt, intrinsecae causae absint, principio tamen dum quaedam Fabrica exurgit, graves quos requirit sumptus, multis eam Difficultatibus obiiciunt. Necessariorum enim Aedificiorum Constructio, et pretiosiorum saepe Instrumentorum

annis e lucro Fabricae et vitam sustentare, et requisita materialia parato exolvere, et Tyronibus Sodalibusque mercedem exacte dependere, et insuper Contractorum Debitorum Interusuria rite depurare possit, et tamen ni id praestet, iam Creditum eius vacillare incipit: Collapsurum penitus, si pluribus annis Interusuria persolvere intermittat. Quodsi etiam adeo Lucrosum sit, Fabricae alicuius Institutum, ut

vacillare incipit: Collapsurum penitus, si pluribus annis Interusuria persolvere intermittat. Quodsi etiam adeo Lucrosum sit, Fabricae alicuius Institutum, ut Omnia haec onera tollerare possit, necessaria tamen pro eius erectione Summae in Regno ubi pauci adhuc Civilis Conditionis homines residuam ab Instituto vitae suae peccuniam habent, nonnisi difficulter obtineri possunt: opulentiores enim Proprietarii Fabricarum

opulentiores enim Proprietarii Fabricarum Institutum plerumque pro adeo incerto considerant, ut peccuniam suam aliis iterum Proprietariis tutius credi posse arbitrentur. Quodsi tamen omnia haec Fabricans superet, tum demum cum difficultate elaborata sua vendendi colluctari debet. Ad novam enim fabricam plerumque inexperti tantum Sodales haberi possunt. Hi quaecunque demum Magistri sit,

Carolus 1us e Regno Naepolitano in Hungariam invexisset: domestici quaestores perinde, atque extranei, et ante inductum hoc Systema, et postea Tributo huic obnoxii fuerunt. Subinde tamen debuerunt sibi inmunitatem ab illo procurasse, cum sub Zigismundo eidem postliminio subiecti, dependendumque per eos Portorium non pro Aerario Regis, sed pro Publicis Regni necessitatibus destinatum fuerit.

Comitia Laborem non peregisset, urgebatur ille per 61. eorundem Comitiorum Articulum, Opere nec erga hanc quidem Legem peracto, Correctio Vectigalis Regii 1681. articulo 44. §. 3. de novo decreta fuit. Adhaesit tamen Labor iste usque 1715. quo per Articulum 91. Tabulae Regiae deferebatur. Cum nec haec Laborem perfecisset Anno 1720. Provincia haec erecto eotum Consilio per Articulum 2. concredita, una Articulo 116. § 2. principium

cum id rationes Tricesimales admodum inpeditas effecisset, si repersolutio haec in omnibus, quas Hungaria copiosas habet, ingressus Stationibus fieri debuisset. Interea tamen omne hoc Institutum eo unice spectasse, ut Hungari Mercatores ab Immediato exotico Commercio penitus excludantur sicque totum provisionis omnium exoticarum mercium Beneficium, quod gravem aeris

Portorium id effecit, ut interfuerit Quaestoris Hungari eam in Germanicas potius, quam in exteras Provincias efferre: si enim in illas eam devexit nonnisi 3 xr. si in has 3 fl. a Centenario persolvere debuit. Ne tamen Hungaricae Lanae pretium assurgere possit, Turcicae Invectio ita facilitata fuit, ut si eam Quaestor Germanus e prima manu emit, pro transitu per Hungariam nonnisi tres, pro

Si vero exoticae merces e his Portubus in Germanicas Provincias invehebantur, ne quidem moderatum illud 20 et respective 10. pro 100 exoticum Portorium, sed quoad plurimos Articulos longe minus deponi debuerit. Ubi tamen si merces hae ex ipsis illis Portubus in Hungariam inducebantur, non tantum elevatum illud 30 a 100 Consummo indiscriminatim; sed insuper Germanicum Exito et

excludi: debuit totum provisionis Beneficium ad Germanos Quaestores derivari. Per introductas Commerciales Stationes. Ut tamen id tanto certius obtineatur, Beneficium repersolvendorum illorum 5 florenorum sublatum: coactio tamen, quam Institutum Retrosolutionis inferebat, per Vectigal hoc magis adhuc adaucta fuit.

Per introductas Commerciales Stationes. Ut tamen id tanto certius obtineatur, Beneficium repersolvendorum illorum 5 florenorum sublatum: coactio tamen, quam Institutum Retrosolutionis inferebat, per Vectigal hoc magis adhuc adaucta fuit. Defigebantur nempe certa iam novo Ingressus Commercialis Stationum (vulgo

gaudere poterunt. Caeterum illa Cinerum Clavellatorum, Gallarum Quercinarum, et Pellium Leporinarum eductionis ad extra prohibitio Vectigali hoc relaxata quidem, ipsum tamen horum Articulorum Esituale Portorium: adeo elevatum fuit, ut simplici prohibitioni prorsus aequipolluerit; pellium enim Leporinarum in 20., Cinerum Clavellatorum in 25, gallarum Quercinarum in

enim Maria Theresia eodem Anno 1775. et Consilium hoc et Intendensam Tergestinam abrogavit: Directionem rei Tricesimalis, finansialibus quidem Dicasteriis, id est Camerae Aulicae et Ministeriali Banco Deputationi, ita tamen restituit, ut haec sine influxu respectivorum Politico-Aulicorum Dicasteriorum, id est Cancellariarum, nihil hac in re agere possint. Sub initium sequentis 1776i eadem Augusta Littorale Croaticum Iurisdictioni S. Coronae

restituatur, sed pars tantum illa, quae Flumine usque Novi extenditur; reliqua, quae inde usque Venetum Obrovacz se extendit, confinio quidem Carlostadiensi incorporata fuit, Directio tamen rei Tricesimalis per Districtum hunc, ad Bancalem Deputationem recidit. Ita divisa biffariam hac directione Hungaria Beneficium illud, quod eius unitas importare solet, illico amisit; Bancalis enim

totumque Gubernii Hungarici Institutum, inutile reddi debeat, Cancellaria Hungarica adaequatum Germanicas inter Provincias et Hungariam reciprocum quoad singulos Vectigalis Articuloso sustinebat. Novum tamen pro Hungaria Vectigal nonnisi 1784. adeoque post 30 a primo Vectigali annos emanavit. Eodem Anno Germanicum etiam 1775. Vectigal abrogatum, novumque pro his etiam Provinciis editum fuit.

Locis poterant pertricesimari, § 15 Victualia aliaeque ibidem sub B. expressa minoris valoris merces etiam per ordinaria Limitanea Officia poterant manipulari § 20; neque tamen Singulae huic Classi aequale Consumptionale Portorium defixum, verum a ratione variarum Commercialium Speculationum aliquibus maius, aliis minus definitum fuit.

stabilita fuerat, desummendi ad Animalibus Portorii Tariffam reformavit. Ab his Portorium non a procentuali proportione sed a frustis, habita tam politicarum, quam et Finanzialium Circumstantiarum ratione, defigi solet. Cum tamen diversus sit eiusdem speciei animalium valor, haec in Certas Classes dividi, et secundum has in Portorio etiam distingui debent. Tariffa Anni 1754i Cornuta Animalia plane per 16 Rubricas distinxerat, Tariffa e converso

Signatam Bolletam super eadem quantitate excipiat. §.55. Littera (b) §. 60. Hungaricae Tricesimae cum Germanicis coniunctae. Maxima tamen quam idem Augustus occasione vectigalis huius in manipulatione Tricesimali instituit mutatio in eo subsistit, quod Hungaricas cum Germanicis Tricesimis coniunxerit. Antea in Limitibus Germanicarum Provinciarum semper

relaxata est. Generalatus etiam Carlostadiensis et illa Zagrabiensis Comitatus pars quae antea Szeverinensem constituebat in Concessis priori Vectigali favoribus stabilitur. Ita tamen prioris Vectigalis Dispositione a mercibus quae floreni valorem non aequant Tricesima desummatur in novo Vectigali nuspiam renovatur. §.

attinet: iam §.58. apparuit, Animalia sub sensum Tractatum non venire praesens vectigal ostendit, quod nec Tabaca quidem ad eorum sensum referatur; defixo enim quoad hanc Portorio, Turcici subditi perinde obnoxii sunt, hi tamen quoad exitum, eum ultra tenores Tractatum Favorem per Vectigal hoc perceperint, quod Stipulatos 5 a 100 tantum Naturae Producta et artefacta nonnisi ¼ cruciferi a valore unius floreni dependant; nimirum

Commercialis cum Polonia Tractatus §.6. Vectigalis diserte quidem stabilitur, diciturque quod in singulo sub sensum illius cadente articulo admensum Stipulatis 4 pro 100 Portorium in Vectigali exprimendum sit, quodsi tamen rubricae hae cum rubricis editi statim post initum illum tractatum 1776. pro Gallicia Vectigalis conferatur, subsequis ordinationibus Complures eatenus factas esse mutationes facile apparebit. In particulari auctum fuerat

iam nunc ipsi Vectigali in Concernenti rubrica incorporata sunt. Caeterum in hoc quoque eadem quae in priori Tariffa animalium classificatio: Portoria ipsa in Singulis rubricis cum prioribus ex asse conveniunt. Differt tamen modernum Taxationis Systema a priori in tribus realibus punctis, 1o quod in priori Tariffa Aequale pro omnibus exoticis Provinciis Portorium defixum fuerit, nunc Polonia distinctum et quidem minus in singula rubrica

hoc Systemate Quaestor Hungaricus si Animalia per Germanicam Provinciam educat, solvere debet titulo exitus hungarici 1 Rf 30 xr. titulo transitus, 5 Rf 30 xr. titulo exitus Germanici * * *1 adeoque novem ferme florenos. Ubi tamen alter, qui illud immediate per Littorale educit, universim nonnisi fl 1. xr 30. titulo exitus dependit. Memorabile est relate ad hanc Vectigalis rubricam etiam illud, quod Animalibus eadem prorsus exitus

attinet: iam primum omnia illa quorum surrogatum Germanicae Fabricae dare poterunt, exotica artefacta, imo quaedam etiam Naturae Producta, Vectigali hoc extra quaestum ponuntur, et horum Consignatio sub No 2. adnectitur; ne tamen Libertas Incolarum nimium restringatur, privatis tantum ad proprium usum earum inductio erga passuales concernentis Dicasterii et dependendorum 60 pro 100 Portorium conceditur.

No 4o In Tariffa Vectigalis huius tantum expressis in adnexa sub No 4o consignatione Germanicis Mercibus Libera ab omni Portorio in Hungariam inductio conceditur. Debuit tamen favor hic per subsequas resolutiones ad omnia Germanica fabricata extendi, cum haec dum Hungariae inferuntur nullum reipsa Consumptionale Portorium persolvant.

reliquos articulos, qui sub hanc Speculationem non cadebant, Quotta Essitualis Portorii 5/12 pro 100 in medii denarii a floreno universim defixa est. In reliqua quidem universim relicta est Eductionis via Certae tamen in adnexa Vectigali sub D Consignatione expressae merces nonnisi per Capitales Stationes evehi permittuntur. Quoad Portorium Transituale.

satis apparet. Quoad Transitum Relate ad Transitum aequalia quidem et in Germanico et in Hungarico Vectigali Portoria defixa sunt, nulli tamen adhuc Statui, talia adversus alium sibi exoticum Statum, transitus impedimenta ponere in mentem venit, qualia evehendo per Austriam in exteras Provincias Vino Hungarico ponuntur. Nam dudum

in exteras Provincias Vino Hungarico ponuntur. Nam dudum nemini licuit illud per Austriam transvehere, nisi una tantum de Austriaco Vino eduxerit; aggravium hoc subinde quidem cessavit, stat tamen adhuc illa cuius in inductione meminimus pressio, quod illud beneficio Danubii ne quidem in exteras Provincias per Austriam transvehere liceat, sed debeat per Continentem promoveri.

§.66. Systema Aestimationis mercium. Caeterum Quotta metiendi Portorii necessariam ad aestimationem mercis relationem habet: potest enim Portorium aliquod exiguum videri, et tamen si aestimatio mercis excessiva sit, hanc in re ipsa gravare et vicissim; occasione editi 1775 Germanici Vectigalis, id in rubrica Panni reipsa evenisse constat, nam in hoc Vectigali Aestimatio Optimae Species Panni, pro

nam in hoc Vectigali Aestimatio Optimae Species Panni, pro Cynosura emetiendi pro omnibus inferioribus Speciebus Portorii assumpta fuit. Anno quidem 1789. edita fuit norma tam Turcicas, quam alias quasvis res aestimandi. An tamen nihil de eadem postea mutatum sit? Anne illa in Vectigali 1784. et 1788. observata fuit? Per eam, qua hactenus negotia haec tractabantur secreti religionem comperire non licuit. Et hic fuit Negotii Vectigalis ad

observata fuit? Per eam, qua hactenus negotia haec tractabantur secreti religionem comperire non licuit. Et hic fuit Negotii Vectigalis ad praesens usque tempus cursus: hae vicissitudines, haec Systematum varietas: unum tamen erat, in quo omnia hactenus edita Vectigalia consentiebant, nimirum quod in favorem Germanicarum Provinciarum et Hungarici Commercii Detrimentum directa fuerint.

Germanicarum Provinciarum et Hungarici Commercii Detrimentum directa fuerint. §.67. Frequentes Portoriorum mutationes, cursum Commercii perturbarunt. Neque tamen Solo Vectigali seu manipulatio Tricesimalis seu Directio Commercii absolvebatur: vix aliquod Vectigal prodiit cum iam per particulares ordinationes mutari coepit. Hae adeo celerriter sibi succedere solebant, ut intra

quoque ductum Danubius et Tibiscus intersecat, ac navali quidem qui Danubio intra Budam et Pestinum imponitur ponti vigens in eodem tariffa sufficientem pro eius conservatione fundum praebet: vel hoc tamen onus cursus Commercii iam resentit; Tibiscus etiam ad Szolnokinum ponte constratus est, sed qui nullam interim stabilem dotem habet; caeterum ductus quidem hic Buda alium ramum etiam format, nempe per

ad Szolnokinum ponte constratus est, sed qui nullam interim stabilem dotem habet; caeterum ductus quidem hic Buda alium ramum etiam format, nempe per Temesvarinum in inferiorem Valachiae partem ad Zemlinum. Cum tamen maxima pars commercii Buda Zemlinum secundo Danubio cursum habeat, via haec in linea commerciali nonnisi pro collaterali haberi potest. Tertius

orientalium et meridionalium mercium e Littorali Hungarico in Poloniam inclinare coepit. In hoc Ductu Carlostadio quidem iam Navigatio incipit, quae in varias Regni partes Communicationem praebet, Pestinum tamen, quod ferme in centro ductus huius situatur, ipse commercii cursus per continentem sponte inclinavit; nimirum quia transportus hac via minus sumptuosus evadit, quam per Longum illum et multis

Navigationem attinet, habet quidem Littorale Hungaricum et necessaria pro Construendi Navibus Ligna et Populum ad rem Nauticam ita comparatum, ut ipsae Naves Tergestinae Nautas inde adsciscere debeant; nationalem tamen navigationem vix adhuc aliquam habet. Anno 1784. nonnisi 30 Naves domesticas numeravit, et hae nonnisi pondus a 100 usque 300 toleratum sustinebant, et earum maximae vix 20 Nautas occupabant. De Segnia et

a 100 usque 300 toleratum sustinebant, et earum maximae vix 20 Nautas occupabant. De Segnia et Carlobagho quae ad militarem Iurisdictionem pertinent quot naves habeant? Statui non potest. Portus tamen hos pauciores adhuc numerari, tuto affirmare licet. Ipsae paucae hae Naves advehendo e Sicilia maritimo Sale potissimum occupantur pro aliis Commercii articulis paucae supersunt, et ideo ipsum exiguum illud, quod per

Capturi sunt, maritimorum Piscium libera ab omni Portorio Inductio admittatur. Dein ut ad excitandam Nationalem Navigationem exoticis illis articulis, qui Domesticis Navibus fuerint importati, favores aliqui concedantur; neque tamen seu unum, seu aliud hactenus perfici potuit: credebaturque sat esse si ad derivandum sensim ad Littorale tam Germanicum, quam et Hungaricum Commercii Ductum Certis exoticis articulis si hac via seu deinde per

Navigationis Canales plurimos habet. Princeps omnium est quem illi Danubius praebet, qui medium ferme Regnum intersecat. Tibiscus Dravus et Savus licet Danubio illabantur, cum tamen longum antea terrarum tractum emetiantur, adeoque copiosis ripparum suarum accolis Beneficium praestent, pro Capitalibus Canalibus merito haberi possunt, reliqui, qui in hos influunt fluvii, qua parte seu

Capitalis Navigationis Canalis Danubius. Eius intrinseca Impedimenta Danubius inter praecipitem et lentum Cursum medium tenet, et ideo commodiorem prae aliis Hungariae fluviis Canalem praebet, habet tamen diversa adhuc Navigationis impedimenta, neque enim omnia eius Littora adhuc a Sylvis repurgata sunt, quo fit, ut licet eius alveus a truncis iam Saepius repurgatus sit, novi tamen eidem de tempore in tempus

fluviis Canalem praebet, habet tamen diversa adhuc Navigationis impedimenta, neque enim omnia eius Littora adhuc a Sylvis repurgata sunt, quo fit, ut licet eius alveus a truncis iam Saepius repurgatus sit, novi tamen eidem de tempore in tempus illabantur, qui impeditam faciunt navigationem. Quibusdam in Locis in nimium multos ramos abit, nimis multas insulas efficit id quod minus profundam tempore siccitatis aquam in

tempore quo Rabiana Commissio processit, ingens in Statu Danubii Commutatio facta est. Quare generalis ad Scopum Systematicae fluvii huius regulationis elaboranda mappa adhucdum desideratur, pro aliquo tamen operis huius Subsidio, antiquiores etiam mappae deservire possunt. §.71. Extrinseci Navigationis Danubianae Defectus. Extrinseci

constructae vero e hoc Ligno Naves tres etiam Aetates earum sustineant, quae e molli ligno consistunt. Ad 2um constat maiorem esse Danubii, quam Rheni capacitatem, et tamen per hunc constructis e duro ligno maioris longe ponderis, atque Danubianae sustinent capacibus, malis praeterea velis et anchoris provisis navibus Commercium exercetur. Cum Subsidia haec magnum et itineris, et Sumptuosum

100 aureorum proemium addixit, Navarchis vero Danubianis quo debitum velorum Anchorarum usum faciendi, navesque eiusmodi regendi artem condiscant; ut unum aliudve iter in his Navibus per vices faciant, imperavit, omnes tamen hi Conatus profusique in Salutare hoc institutum Sumptus eum tantum effectum produxerunt, quod duae e Ligno quercino ad maiorem modulum constructae velis et anchoris provisae Naves prodierint. Verum harum prima non procul

difficultate Colapis et Savi angustiis, utprimum Constantinopolim pertigit, ibidem etiam divendita fuit. Alia Comitis Theodori de Batthyan aliquot Secundo et adverso Danubio Navigationes peregit, exstatque etiamnum, neque tamen continuo Commercii usui deseruit; neque eiusmodi Nautis semper provisa est, qua debitum velorum usum facere sciant. Ipsae hae duae Naves ad Rhaenanum modulum non erant efformatae adeoque ad designatum ab

in posterum facile evitari posse statuit. Post Golnerum Compagnia Brigenti, et Dellascia 15 eadem via expeditiones suscepit. Verum conatus hos emanatum Anno 1788. Turcicum Bellum intercoepit. Hoc tamen vix terminato Golner novam continuo pro eadem Navigatione Societatem conquirere coepit. An ille propositum suum in effectum perducturus, aut quispiam alter id tentaturus sit non constat, discrepant enim

Navi Quaestu, defigere possit? Danubius plurimas mercium Species vehit. Utcunque id eveniat: quaecunque sint Danubianae Navigationis Impedimenta, fluvio tamen hoc et plurima mercium quantitas, et praecipuae earum Species devehi solent. Aliorum Capitalium licet fluviorum Hungariae Navigatio ad unum fermê ut mox apparebit, aliumque articulum

Palludes quae vulgo Tisza rétye compellantur alveum eius abscondunt. Alibi evagantes fluvii huius rami, alibi concreta fruticetis eius Littora difficilem adhucdum reddunt viarum repulsualium Constructionem, quas tamen adminus usque Tokainum instaurare plurimum interest ad id ut Navigationis huius Superiores etiam Comitatus participes reddi, sicque eadem efflorescere possit. Hactenus enim illa usque Szegedinum ad Salis et

Zemlinum, seu pro usu partium illarum, seu pro ulteriori ad Littorale transportu promoventur. Et ideo Languori Navigationis huius, forma etiam Navium quibus exercetur, et Nautarum dexteritas, qui eas dirigunt respondet. Ipsa tamen haec sensim perficienda esse sperare licet, si transectis Gyris, occlusis Superfluis ramis, instauratis usque Superiores Comitatus repulsualibus viis, Navigatio ipsa tam secundo quam adverso

obstat, quam Cataractae ad Szerediglo et Degoy per has enim parva aqua transiri non potest Utrique huic impedimento tollendo, erga relationem Comissionis Rabianae manus iam admota, opus tamen consummatum non fuit, nimirum rumpebantur Saxa, cum Celebris temporis sui Hydraula Freiman irritum futurum hunc Laborem edixit utque potius Cataractae hae per artificialem Canalem circumeantur, svasit. Nunc

Nunc hydraula Fluminensis Gnamb Scopum hunc per collocanda debitis Locis Calcaria minori impedimento obtineri posse arbitratur. Caeterum Siscio usque Carlostadium adversa etiam Navigatio patet quidem, quibusdam tamen adhuc Locis attractio per homines perfici debet. Savus usque Rugviczam exiguo supra Siscium intervallo Situm Locum, adeo praecipitem Cursum habet, ut ratibus tantum, minoribusque

propter ripparum instabilitatem, adeoque adversam etiam Navigationem non patiatur, a Rugvicza cursum ita moderatum habet, ut Commodam usque Zemlinum Secunda aqua praebeat Navigationem: Ad Ostrilugh tamen in Confinio Slavonico tantum Gyrum facit ut is vix sex horis absolvi possit, ubi tamen punctum, ubi Gyrus hic a Rectilinio discedit a puncto illo, ubi iterum ad eandem Lineam redit, vix 80 Orgias constituit. Huic quoque

Rugvicza cursum ita moderatum habet, ut Commodam usque Zemlinum Secunda aqua praebeat Navigationem: Ad Ostrilugh tamen in Confinio Slavonico tantum Gyrum facit ut is vix sex horis absolvi possit, ubi tamen punctum, ubi Gyrus hic a Rectilinio discedit a puncto illo, ubi iterum ad eandem Lineam redit, vix 80 Orgias constituit. Huic quoque Gyro transecando, erga Commissionis Rabianae Proiectum manus iam

ubi Gyrus hic a Rectilinio discedit a puncto illo, ubi iterum ad eandem Lineam redit, vix 80 Orgias constituit. Huic quoque Gyro transecando, erga Commissionis Rabianae Proiectum manus iam admota, postea tamen Opus interruptum fuit. Zemlino usque Siscium, quanquam una rippa longo terrarum tractu ad Turcam pertineat, nihil ferme est, quod [ad] adversam Navigationem impediat: Semitae enim attractoriae in Littore

Semitae enim attractoriae in Littore Croatico per totum hunc Ductum ita instauratae sunt ut attractio Solis Equis perficiatur. Caeterum totus Carlostadio usque Zemlinum ductus, licet duos fluvios complectatur, in Linea tamen commerciali pro uno reputari debet. Transit ille partim in Hungaricam et Turcicam, partim inter Militarem et Politicam, partim inter Solam Militarem, partim denique inter Solam Politicam Iurisdictionem. Turcae tempore

canales, per quos non exigua Commercii pars procedit. Circa eorum regulationem multa quidem iam adusque frustratim acta; alicubi adiacentium Paludum exsiccatio, ante regulationem ipsius fluvii praepostere suscepta, nullum tamen hactenus Generale et Systematicum regulandorum in mutuo nexu fluviorum horum Planum elaboratum fuit. Ut hoc stabiliri possit, Generalis et Systematicae fluviorum horum mappae elaboratio Anno primum 1785. decernebatur;

fuit Districtu unus Geometra Dirigens maiori tantisper Salario provisus, qui reliquos in opere manuducat, Constitutus fuit: Verum hoc quoque opus partim Bellum Turcicum, partim subsecuta temporum mutatio intercepit. Magnam tamen eius partem per subsequum quod Turcicum Bellum praecessit, biennium peractum esse vix dubitare licet, quae si Labor hic reassummatur non exiguum ad celerriorem eius perfectionem momentum adferre possit.

Grani, qui Neosolio Strigonium usque ubi Danubio illabitur, ratibus fraequentatur eadem per omnia, quae Vagi ratio est. Mappam eius modernus Consiliariis Aulicus Valcher confecit, nulla tamen eius, etiam post hanc regulatio subsecuta est. Raba Körmöndino usque Iaurinum ubi se Danubio miscet et moderatum Cursum, et tantum Volumen aquae habet, ut minora Navigia

omnia haec Hydraula Pichler in exacta quam Anno 1775. confecit eiusdem fluvii mappa adaequate expressit. Donec Belgradum Ditionis Austriacae fuit praecipuumque Commercii Emporium effecit, ut ut impedita frequens tamen fuit Dravana Navigatio. Hoc enim Canali et adiacentes illi Hungarici, Croaticique Comitatus Producta sua, ac praesertim vina, et ipsa Styria partim Producta, partim etiam artefacta sua Levi impendio dimittebant. Si

hic nullo alio nomine Commercio subservit, quam quod Pettovienses Aedilia Ligna, Asseres, Clavos, aliaque ferrea Instrumenta plerumque Eszekinum aliquando ultro etiam ratibus transportent. Quodsi tamen aut Belgradum aliquando reciperetur, aut forte interea Zemlinum in Celebre Emporium assurgat, operae pretium certe erit regulato Dravo tam secundam, quam et adversam Canali hoc Navigationem

Beltinecz usque Legradinum, ubi se Dravo miscet, Insulam Muraköz alluit. Hic a Lendvensi ponte ita moderate decurrit, et tantum aquae volumen habet, ut et minores Naves sustinere, et viam repulsualem recipere possit. Nunc tamen ratibus tantum fraequentatur, quibus Graecenses Mercatores, quorum moenia fluvius hic praeterfluit, eosdem ferme Articulos, quos Pettovienses per Dravum dimittunt, iisdemque adsitos huic Comitatus provident. Quanquam

moenia fluvius hic praeterfluit, eosdem ferme Articulos, quos Pettovienses per Dravum dimittunt, iisdemque adsitos huic Comitatus provident. Quanquam Hungarus Quaestor exiguo tantum Spatio per fluvium hunc possit navigare, cum tamen in eius effluxu iam Dravanae et Danubianae Navigationis beneficium nanciscatur, eius mentio vel eo nomine iniicienda videbatur, ut appareat, quod et ille et Dravus unice ob deffectum viae repulsualis passivum

Continentem via, Segnienses regulationem fluvii huius efflagitarunt. Verum cum totus hic fluvius per Statum Militarem defluat, obiectum etiam hoc ad eius agenda refertur. Ubi nullus Naturalis Canalis adest, et tamen Communicationem per aquam utilitas Commercii exposcit neque adeo Solum reluctatur, ibi artificiales etiam canales duci consveverunt. Videndum itaque restat, quid hactenus in Hungaria hoc in genere factum,

utilitas Commercii exposcit neque adeo Solum reluctatur, ibi artificiales etiam canales duci consveverunt. Videndum itaque restat, quid hactenus in Hungaria hoc in genere factum, quod tantum propositum, neque tamen effectuatum fuit? Quod ut clarius appareat, iuvat ea, quae reipsa Navigationis causa acta sunt ab illis, quae exsiccandarum tantum Palludum gratia suscipiebantur, separare.

ab Oppido Baja Canalis per Akaszto-Fülöp, Szabad Szálas, Hun-Sz. Mikloss, Budyi usque Possessionem Harasztii perficiatur. Verum ille nec Laboratorum Calculum, nec Sumptuum Schaema exhibuit. Res tamen ipsa ostendit, Opus hoc pluribus Centenis millibus constiturum. Proiectatus Canalis Communicationis inter Danubium et Tibiscum. Et idem

quo Tibiscus Danubio coniungatur ac Balla quidem Proventum Canalis huius ad m/115 vel ad m/120 elevare conatur, nimirum ut ostendat, quod si duorum etiam millionum Sumptus requirat, operae tamen pretium esse, ut eidem manus admoveatur, verum an omnia ita se habeant? Anve Operi huic antequam tota Danubii et Tibisci pars perfecte absolvatur manum admovere intersit? Disquirere non est huius Loci.

restauretur, sicque e Savo in Danubium et vicissim navigari possit, quin Longus ille per Zemlinum Circuitus peragi debeat iam saepius propositum mappae elaboratae, Sumptuumque etiam Schaemata exhibita, numquam tamen operi manus admota fuit. Hydraula Freiman hoc compendio non contentus Dravum a Dernya, Savo ad Siscium Ope artificialis Canalis nectendum proposuit, Systematicoque

pulveribus pyriis disrumpere, dein coarctato per artificiales rippas fluminis alveo aquam elevare gravibus sane sumptibus tentavit, verum disruptis subinde vi aquarum his rippis reliquum etiam opus adhaesit, quod tamen per aliquos Littoralis Hungarici Quaestores magnis studiis iterum urgetur. Diversa Proiecti huius Plana Sumptuumque Schaemata Comes Mailath, in provocata superius relatione exhibuit e quibus patet, quod aliqui

Collata fuere Consilia, efformata Plana, Subducti Laboratorum et sumptuum calculi. Verum totum hoc Opus in quaestione illa quis? In qua proportione Comitatus concurrere debeat? Subinde adhaesit. Princeps tamen Eszterhazÿ ab Eszterház versus Iaurinum sat longum Canalem fodi curavit, sed cum multos transversos Canales duxerit, exiguam adiacentem tantum Terreni partem exsiccavit.

Comitatus Albaregalensis manus effective ea ratione admota fuit, ut Dominia necessarios per Terrenum suum Sumptus suppeditent, si quod vero id recusaret, rata eius Publicis etiam impensis perficiatur, usus tamen exsiccandae hac ratione Plagae penes Publicum tamdiu permaneat? Donec impensi in eam Sumptus compensentur. Verum opus hoc quod ab influxu Sarvizÿ in Danubium ad Battam inchoari

permaneat? Donec impensi in eam Sumptus compensentur. Verum opus hoc quod ab influxu Sarvizÿ in Danubium ad Battam inchoari debuisset, supra Albam regalem praepostere inceptum, usque tamen Limites Comitatus Albensis perductum fuit. Comitatus Tolnensis ad id ut alveum hunc continuet, et in Danubium educat, nulla ratione perduci potuit. Utrumque hoc opus Directioni Comitis Sigrai Concreditum fuit.

deservire. De Pallude Alba paucisque aliis quae in Banatu adhuc supersunt stagnis exsiccandis proiecta saepius proposita, formata Plana, Schaemata Sumptuum elaborata: nunquam tamen operi manus admota fuit. Omnia haec quorum meminimimus Plana et Schaemata in Archivo Litteralis Consilii exstant, quae licet moderno fluviorum Stagnorumque Statui planê non correspondeant, poterant tamen

tamen operi manus admota fuit. Omnia haec quorum meminimimus Plana et Schaemata in Archivo Litteralis Consilii exstant, quae licet moderno fluviorum Stagnorumque Statui planê non correspondeant, poterant tamen non exiguo pro Hydraulicae, quam Deputatio haec propositura est, commissioni usu deservire. Omnes etiam, quas praemisimus, notitiae praebebunt illi Lumen aliquod pro gravi illa Quaestione decidenda: quos (cum

Scalas procedit. Quis sit Commercii Hungarici Status multa quidem in §phis ubi de Fabricarum Statu, de Vectigalis Systemate, et de viarum Navigationisque Obiecto agebatur, iam praemissa sunt, ut tamen completa huius etiam obiecti Idaea efficiatur, explanandum restat: quis sit mechanicus eius cursus? Id est ad quae Emporia? Per quas Scalas Singulus Commercii Articulus tendat? Cum quibus Provinciis activum?

In Hungaria mechanicus Commercii Cursus adhuc per Nundinas procedit. In hebdomadalibus quidem potissimum victualia, et paucae pro proprio emptoris usu necessariae merces exponuntur, quandoque tamen in his etiam, praesertim frumentum pro ulteriori Quaestu coemi solet. Annuales ê converso praecipuum toti Commercio Hungarico Vehiculum praebent. Ad has Frumentum, Peccora, alia Naturae Producta uti et

Centralis Emporii Pesthiensis Nundinis Germanici Quaestores cum Domesticis quoad necessaria sibi Hungarica Producta, et hi vicissim quoad Germanica Artefacta potissimum Contractus concludere consveverunt. Habet tamen Hungaria suas uti aliae Regiones Scalas, per quas Commercium ad Centrum et vicissim procedit. Centrale Commercii Hungarici emporium est Pesthinum et respective Buda. In hoc plurimi

illas et aliquam Transylvaniae partem per Concernentes Scalas providere solet. Verum nulli eo adhuc exteri Quaestores comparent. Eiates Mercatores potissimum a Posoniensibus et Pesthiensibus primariis providentur, quandoque tamen necessarias pro Districtu suo merces, in nundinis Pesthiensibus ab ipsis Germanis Mercatoribus directê accipiunt. §.80. Quandoque tamen aliam accipit

primariis providentur, quandoque tamen necessarias pro Districtu suo merces, in nundinis Pesthiensibus ab ipsis Germanis Mercatoribus directê accipiunt. §.80. Quandoque tamen aliam accipit Directionem Neque tamen progressivus hic Commercii per Scalas Cursus ita fixus et regulatus est, ut non aliam saepe accipiat Directionem. Quandoque unus Commercii Articulus non

necessarias pro Districtu suo merces, in nundinis Pesthiensibus ab ipsis Germanis Mercatoribus directê accipiunt. §.80. Quandoque tamen aliam accipit Directionem Neque tamen progressivus hic Commercii per Scalas Cursus ita fixus et regulatus est, ut non aliam saepe accipiat Directionem. Quandoque unus Commercii Articulus non Pesthini, sed alibi sibi Centrum figit, prouti id de

promovere coeperunt. Quod Germanica Fabricata adtinet, pauci adhuc sunt ita potentes etiam primarii Quaestores Hungari, ut se iis ex ipsis immediate Fabricis providere possint; licet enim ibi leviori veniant, raro tamen inde absque parata haberi possunt. Iam vero pauci adhuc sunt tantas facultatum Quaestores, qui necessariam pro notabiliori eiusmodi mercium provisione Summam in parata semper persolvere possint.

meridionales, quas uno nomine maritimas appellare solemus merces, licet Pesthiensis Mercator eas Flumine per Carlostadium e prima manu Leviori habere possit, quam Tergesto per Pettovium, tamen horum plerique posteriori hac via, adeoque iterum e Secunda Quaestoris Germani manu accipere solent, imo quod pro Commerciali paradoxo haberi deberet, nisi ratio eius in promptu foret, sunt qui ipsas has merces Vienna,

Viennensi Mercatore erga Creditum habere possunt. §.81us Extera, sed instabilia distrahendi Frumenti Emporia. Talis est universim mechanicus Hungarici Commercii Cursus. Cum tamen Frumentum, Vinum et Animalia praecipuam Hungarici Commercii rubricam efficiant, operae pretium videtur, pecculiariter adumbrare per quas Scalas et passus Articulorum horum

procedat. Quod Frumentum attinet: huius praecipua distractio tunc viget, si in Italia Frumenti Caristia enascatur. Concurrunt tunc copiosi maritimi Quaestores, et triticum per ipsa interiora Hungariae Loca conquirunt. Quia tamen transportus eius per axem et tardus et sumptuosus est, ea potissimum Loca consectantur quae a Navigabili aliquo fluvio haud procul distant. Verum Caristia haec raro ultra annum durare consvevit. Et ideo dum suum quisque

Caristiae in Italia tunc tantum aliqua Tritici quantitas versus Littorale educi potest, quando illud in Banatu et Comitatu Bachiensi vili admodum pretio venit, secus illud transportus pretium sustinere non potest, plenê tamen depuratum semper evehi posse expertus in hac Linea Mercator Susani affirmat. Aliae frumenti Species id minus adhuc tollerare possunt. Et ideo Littorale Hungaricum, Ordinariis annis de exotico

Frumenti Emporia. Per omnes hos passus ephemera tantum est Hungarici Frumenti evectio, Austria iam stabile etiam extra Casum penuriae educendo frumento emporium praebet, quantitatem tamen maior aut minor Provinciae necessitas determinat. In hanc et axe et per aquam Frumentum Hungaricum devehitur, pro axe Sopronium Scalam praebet; in hanc enim Urbem magna frumenti Copia ad Singulas Hebdomadales Nundinas e

e vicinis etiam Comitatibus importatur, quod partim a comparentibus eo Austriacis, partim etiam a Domesticis Mercatoribus coemitur. Frumentum hoc plerumque aut Neostadium, aut ad molas Leitenses continuo devehi, quandoque tamen seu deffectu vectorum, seu sub spe futuri maioris pretii ad Depositoria reponi solet. Devehendo per Danubium Frumento in Austriam Scalam praebent Baja Vaczium, Iaurinum,

Quaestores Loci huius illud ordinarie in adiacentibus molis Commoliri curare, sicque farinam tantum Viennam promovere solent. Neque enim Viennenses molae Commoliendo tanto, quo Urbs haec eget frumento sufficiunt. Solent tamen Quaestores Frumenti e vicinioribus Austriae Locis illud etiam axe devehere. Postquam distantia Loci Sumptuosum efficit transportum, viam Navigationis ineunt. Et tum viciniores iterum Danubio adiacentes Comitatus evacuant.

pars aliqua adversa Morava Znaimium, et si fluvius iste ut nunc sub opere est debite regulatus fuerit, evectio haec notabile accipere poterit incrementum: minus adhuc emporium Transylvania praebet, in hanc tamen etiam aliqua frumenti pars ex emporio Aradiensi et Temesvariensi quotannis exportatur. §.83. Domesticum notabilis Frumenti Distractionis Emporium. Et haec sunt

Provinciarum relata est, evectio haec notabiliter decrevit. Imposito ante non multos Annos per Rempublicam Polonam Singulo Antalkoni 4 aureorum Portorio, eius distractio longe maius adhuc accepit detrimentum. Effertur tamen hodiedum aliqua eius Quantitas, cuius quidem Commercii Scalam praesertim Oppida Scepusiensia Lyublo et Gneszda constituunt. In haec enim e Submontanis partibus per continentem devehuntur. Hic

solet. In Styriam et Carnioliam nisi sterilis sit alicuius anni procreatio, vix aliquid de Hungarico et Croatico Vino infertur, licet enim eius invectio per Vectigal prohibita non sit. Status tamen Provinciarum aliis viis id impetrare sciunt, ut illa de facto impediatur. In illam, quae Hungariae vicinior est Transylvaniae partem etiam aliqua Vini Hungarici quantitas infertur, ulterior Valachio et

Austriacos ut § 62 ostendimus effectum est, ut directum in Imperium Commercium, nullus Quaestor Hungarus cum Bobus exercere possit. Per Littorale ut §.62. vidimus Vectigal depulsionem Boum admodum facillitavit et tamen nulli amplius in Italiam Boves Hungarici intrant. Tantum Americano Bello, postquam ingentes, quibus illud gerebatur Classes pretium Carnis Salitae admodum elevaverant, aliquot eorum Centuriae Flumen depulsae, ibi Carnes

praestare possit recepit Camera Hungarica ab Arendatoribus praedia sua, propriaque armenta, et Institutum Mezlöhegyessiense erexit, quod eandem quam Lanios Viennenses tenuisse diximus manipulationem observat. An tamen Institutum hoc porro etiam duraturum sit? Statuere necdum licet. Neque tamen aut Lanii Viennenses antea, aut nunc Institutum Mezöhegyessiense totum venalium Boum Hungaricorum, praesertim Gallicziensibus insuper,

armenta, et Institutum Mezlöhegyessiense erexit, quod eandem quam Lanios Viennenses tenuisse diximus manipulationem observat. An tamen Institutum hoc porro etiam duraturum sit? Statuere necdum licet. Neque tamen aut Lanii Viennenses antea, aut nunc Institutum Mezöhegyessiense totum venalium Boum Hungaricorum, praesertim Gallicziensibus insuper, Moldavicis et Valachicis auctum Numerum ita exhaurit, ut nihil ultra pro Commercio

partem ad Szenczienses, partim ad Sopronienses Nundinas depellere. Ad illas Austriaci, Moravi et Bohemi, ad has Styrii Mercatores aut Lanii comparent, necessariamque sibi faciunt provisionem. Et tamen notabilis adhuc Animalium horum pars in Regno saepe invendita manet. Maiales qui in Hungarico Commercio girant, perinde non sunt omnes domesticae procreationis. Maximam eorum partem Turcicae Provinciae subministrant.

causa a Moravia maxima Panni Laneorumque fabricatorum vis Hungariae infertur, e contra plurima Lanae Hungaricae, et Cinerum clavellatorum in eam quantitas exportatur. Solent tamen Lymburgenses in Belgio Pannifices Factores suos per Hungariam exmittere, Specimina pannorum Suorum Quaestoribus Hungaris exhibere, Contractusque cum iisdem concludere, quo fit ut hi pannos huiusmodi iam e

Lineorumque fabricatorum, Styria gozypiacearum materiarum maximam quantitatem subministrat. Verum gozypium Hungaria non profert. Lini etiam non magnam a propria necessitate reliquam Copiam habet. Eius tamen quod distrahit notabiliorem partem in Silesiam educit. Interea nulla Provinciarum harum aliquam Fabricati Speciem exclusivê possidet. Singulae Fabricae Species in Singula Provincia in maiori vel

sub Hungaricam exportationem nihil aliud venit, quam Frumentum, si transmare Sterilitas enascatur, Tabacae, Vitrea fabricata in Possessione Szusicza et exigua Saevi quantitas. Quodsi tamen omnes indiscriminatim merces simul summantur, adhuc respectu Littoralis huius in passivo versamur idque Anno 1784. de quo ultimae Guberniales Tabellae haberi poterant, etulit 346.608 florenorum

florenos etulit, e qua Summa pro uno Anno nonnisi 44.612 in Diametro obveniunt. E contra inductae ex iisdem Provinciis medio Germanorum Quaestorum merces decuplo fere tantum effecerunt. Exercet tamen Hungaria activum cum omnibus advicinantibus Provinciis, praeter Turciam et suum Littorale Commercium: imo si hae etiam in generalem calculum assummantur, adhuc in duobus et aliquid supra

utensilia, Viennam ad Officium Cupri (Kupferamt) evehitur, ibidem divenditur, conflataque exinde Summae non Hungaricis, sed Viennensibus Cassis inferuntur. Itaque hoc titulo ne teruntius quidem Hungariae infertur. Et tamen evectio Cupri huius in Tabellas Tricesimales quotannis ita infertur, tamquod pretium eiusdem in Hungariam rediret, sicque activum Commercii Hungarici augeret. Proinde cum pretium Cupri iuxta Diametrum

quotannis Viennam deportantur. 9o Resultantes a necessariis in Hungaria expensis Proventus Camerales, qui perinde ad Cassas Viennenses deferuntur. Quantum hae Summae efficiant arithmetice definiri non potest, quamcunque tamen moderato Politico Calculo assummantur, duos certe illos et quod superat billancis Milliones facile absummunt. Et certe si in Hungariam vel duo Milliones via Commercii e Germanicis Provinciis effluerent, quin

peccuniis reddundare, hae vix aliquid Aeris numerare deberent. Nunc is est Naturalis peccuniae Circulantis Cursus, ut massa quidem eius in aliqua Provincia pro aliquo tempore vel augeri vel minui possit, ipse tamen affluxus et refluxus certam semper teneat proportionem. Si in Hungariam via Commercii minus Aeris influeret, minus etiam per eos, quos supra memoravimus, Canales

produxit. Axioma hoc ipsum Sumptae in Concreto Monarchiae Austriacae exemplum probat. Hanc enim usque notabilem illam exoticarum mercium prohibitionem in Commercio passive stetisse constat. Et tamen in Germanicis Provinciis Pretia fundorum, Commoditates vitae, Luxus ipse a maiori adhuc, quam in Hungaria proportione creverunt. Nimirum quia id, quod via Commercii effluxit per alios Canales ab

vero producit fundus hic * * *. Addixit Commercii Incremento Augusta Maria Theresia alium etiam Fundum, nimirum confiscatarum Turcicis Quaestoribus propter praevaricationem Articuli 27.1741. mercium pretium, qui tamen fundus et incertus est, et admodum exiguus: Soli itaque hi duo fundi disertam unice ad Commerciales usus habent destinationem, reliqui ad eventuales Regni necessitates

increverit, Interusuria in pios usus ita convertantur, ut horum una tertia pro Scholis Nationalibus, alia pro Xenodochiis, et Nozocomiis postrema pro pauperibus Orphanis deserviat, totum tamen Cassae huius Beneficium unice pro tribus illis Comitatibus, utpote e quorum Contributione Cassae haec conflabatur, cedat. Sicut de Contributione Militari Croatiae Status adhuc eo tempore cum

Anno 1782. placuit Augusto Condam Iosepho Iio sub 18 Ianuarii: mandare, ut sicut aliae omnes ita haec etiam Cassae incamerentur, id est ad Cameralem Administrationem transferantur. Mens tamen Augustae Fundatricis et Matris suae exactê observetur, et ideo Cassa Commercialis distinctim a Cassa Pia etiam per Cameram Manipuletur. Et haec est tertia Cassae huius Epocha, in qua Cassa quidem Commercialis

suae exactê observetur, et ideo Cassa Commercialis distinctim a Cassa Pia etiam per Cameram Manipuletur. Et haec est tertia Cassae huius Epocha, in qua Cassa quidem Commercialis distinctim tractabatur, Cassa tamen ad pias Causas destinata, non dividebatur trifariam, iuxta mentem Augustae Fundatricis nempe in Scholas Nationales, Nosocomia et orphanos, sed tota haec Cassa simultanee administrabatur. Inde factum est, ut

terminum inferendorum communi huic Cassae illorum m/20 adhuc ad triennium id est ad 1um Maii 1788i extendit. Et, haec est ultima Cassae huius Epocha, qua illa m/20 in eam amplius influere desierunt. Summa tamen 3752 florenorum 45 denariorum e memorata superius ratione eidem continuo adhuc infertur, nimirum quia eiectato per Status Regni Anno 1770. pro domesticis necessitatibus Fundo, quem Augusta illa subinde ad

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report