Your search found 197 occurrences

Click here for a KWIC Report

Occurrences 110-143:

haereticorum, esse dubium, obscurum, mancum, et denique talem, unde omnes haereses exortae, defensae et propagatae sint. Quinetiam in celebri illo Vuormaciensi colloquio, anno 1557, postea, audacissime contenderunt, esse non normam litis, multo minus iudicem (ut nos putemus) sed potius materiam litis ac rixarum. Qua una blasphema calumnia tota Scriptura in universum condemnatur, et veluti in profundum maris abiicitur. Quis enim tandem usus est earum legum, aut cuiuscunque demum institutionis et scientiae, quae non ipsam normam aut viam recte sentiendi vel agendi

tota Scriptura in universum condemnatur, et veluti in profundum maris abiicitur. Quis enim tandem usus est earum legum, aut cuiuscunque demum institutionis et scientiae, quae non ipsam normam aut viam recte sentiendi vel agendi commonstrat: sed tantum dubiorum, rixarum ac certaminum materiam causamque perniciose miseris hominibus, veluti μῆλον ἔριδος, obiicit? Sed nos Dei potius spiritui veritatis credamus, qui affirmat Scripturam sacram esse idoneam ad plene erudiendum Christianum hominem, ad salutem, sive sit in instituendo,

sententiae in Sacra coena et praesentia corporis Christi obiiciunt. 48 Videndum igitur contra est, ut sobrie ac religiose in caelesti doctrina philosophemur, ac quandam sanorum verborum formam concipiamuus, tum quoad singulas voces ac phrases, tum et quoad totum sermonem methodum ac materiam, omnibus modis fugiendo prodigiosas vocum vanitates ac novitates: sicut videmus non tantum Sophistas ac Sorbonistas suo monstroso rixandi potius quam dotendi genere fecisse, sed etiam patres suo quodam rhetoricandi studio multa valde improprie explicuisse: alia perperam exaggerasse, ut

ubi non raro expedit magis in mentem quam in verba Scriptoris respicere. Cum enim nobis constat, quid in toto eo libro agat Scriptor, quid etiam in proxime praecedentibus et sequentibus, non difficulter divinabimus, quid etiam illa obscura sententia dicere velit, praesertim si aliunde totam eam materiam de qua ibi agitur, probe didicerimus, et similia Scripturae loca, sive quo ad res; sive quo ad verba, contulerimus. 10 Saepius sane supra dixi, conferenda esse cum loco dubio antecedentia et sequentia: nec tamen pigebit id idem etiam hic repetere. Multipliciter enim id facere

igitur quasdam consuetudines, aut proprium morem dicendi ac docendi sacrarum literarum, tum in genere totius voluminis, tum et in specie singulorum librorum. Quid autem vocem docendi rationem, ex eo facile apparet, quod omnes scientiae habent tria quaedam, in quibus ab aliis differunt: nempe, materiam, seu res de quibus agunt, verba quaedam propria, et porro docendi aut tradendi suas res, modum aut rationem. Sic et Sacra biblia habent suas quasdam proprietates, quas pernosse utile est. Dicam autem de istis generalibus Scripturae consuetudinibus, progrediendo per singula rerum capita aut

Dico autem, quod ad summam noticiae aut scopum sententiae attinet, non quod non aliquam utilem ac veluti accidentariam monitionem indicet. 5 Est quoque propria quaedam ratio, quod nonnunquam ob praedictas causas terroris aut declarationis suarum proprietatum, aut etiam ob praesentem materiam aut scopum, aut denique ut se ab idolis aliquando eadem nomina usurpantibus separet, nomini Dei additur quasi quaedam periphrasis, de scriptio, aut etiam definitio: ut, Sic dicit Deus creans caelum ac terram, etc. Ego sum Deus Abraam, Isaac, et Iacob. Ego sum Deus qui eduxi

si quis totius artis idea bene animo comprehensam habeat, noverit ubi principium, medium, aut finis sit, et omnino singularum inter sese partium, ac cum toto harmoniam pernoscat. Verum de Methodis in quodam libello, tit. Paralipomena Dialecticae, diligentius disputatum est: quem, qui hanc materiam plenius cognoscere volent, legant. Quod si quae hic obscurius, brevius, aut etiam rudius dicta, propositave sunt, spes est exoriturum, qui ea meliori ordine ac perspicuitate exponat. Forte et aliarum scientiarum, ac praesertim facultatum eruditis occasio dabitur, ut et illi

illustratas scientias, tum et in primis hanc supremam, contra satanam, et omnes corruptores ac seductores. Amen. 10 Ad tractationem recte referri posset distinctio librorum sacrorum, qui licet omnes ab eodem Spiritu Dei profecti sint, et summo consensu eandem materiam tradant, et ad eundem finem contendant: tamen mirifice inter se differunt. Quae sit eorum materia, paulo ante indicavi: nempe doctrina de rebus aut negotiis inter Deum et hominem. Superius quoque ostendi, totam Scripturam sacram in duos potissimum Syllogismos summarie concludi posse:

cum suis praemiis ac poenis, tametsi non careant Evangelicis promissionibus. Hi vero dicuntur Evangelici, quod magis contineant doctrinam, exempla et historias accepti, reiecti, aut propagati Evangelii, licet aliquando etiam legalia contineant. Sunt quoque hi potiores illis, quia praestantiorem materiam tractant. Dici possunt Novi testamenti libri tum clariores, tum etiam pleniores aut illustriores veteribus, quia tum pleniorem mysteriorum Dei patefactionem continent quam veteres: tum etiam magis perspicuo apertoque sermone ea omnia docent, quae illi typis ac variis involucris

de lege, aut Evangelio, de officiis fidei, aut charitatis, etc? Itaque palim fit, quod ad artificium quidem et explicandi formam attinet, allegoriam et anagogen per omnia convenire: quod vero ad materiam attinet, discrimen qualecunque et perquam exiguum incidere. Quod tamen discrimen non profecto magis necessarium est ponere, quam necessum est constituas differentiam inter interpretationem allegoricam, quae fit de Christo, vel de gloria civitatis Dei caelestis: et eam quae fit de homine

utilitatem ingentem in ea esse positam. Ad eundem igitur modum alienum non est, multos Sacrae Scripturae locos allegorice, et quidem magno cum fructu, enarrari: maxime cum in confesso sit, sacram Scripturam mysteriorum esse supra quam dici potest foecundam: nec non uberrimam spiritualium bonorum materiam, in omnem vitae et cognitionis usum suppeditare. Ex his igitur, quid praesenti loco per allegoriam velimus, perspici potest. Caeterum oportet prudenter Allegoriam a typo distinguere. Multos namque videmus qui typos et allegorias confundunt: atque ubi typus apud Scriptorem sese

et tu audes dicere, Nulla est dictorum utilitas? Hieronymus in cap. 3. epist. ad Ephes. Singuli, inquit, sermones, syllabae, apices et puncta, in divinis Scripturis plena sunt se nsibus. Sacrae scripturae locus quilibet, si diligenter excutiatur, ingentem doctrinae materiam potesti suppeditare. Origenes in Exod. Homil. 1. Unde divina eloquia tanto quisque altius intelligu, quanto altius in ea intendit. Gregorius super Ezech. Homil. 7.

EXPLICATIO. Videtur mihi unusquisque sermo Scripturae divinae similis esse alicui

utantur, Non unus, non ad unum, Non omnis, omnis non. Nec refert, si aliquae aliae voces inter istas duas interponantur. Exod. 9. Non est mortuum unum. Non est qui faciat bonum usque ad unum. 12 Porro quomodo universalis propositio sit interdum restringenda ad subiectam materiam, aut alias circumstantias, postea propria regula dicetur. De PRONOMINIBUS dicetur aliquid post constructionem Nominum, quandoquidem non ita multa sunt, quae de eis nos ratione Hebraismorum monere possimus: alioqui in Grammatica tractatione linguae Hebraeae multa de eis dicenda

tuum, etc. Torcular calcavi. Sic Psal. 2. tribuitur suus sermo impiis, Deo, et Meschiae. Sic Christus tribuit tum diviti et Abrahamo suum sermonem, tum et piis ac impiis in extrema die iudicandis. EPIPHONEMA, acclamatio, cum post expositam rem aut materiam quampiam additur congrua quaepiam sententia cum quadam acclamatione et admiratione. Psal. 2, Beati omnes qui confidunt in eo. et Psal. 3, Domini est salus, et super populum tuum benedictio tua. Psal. 4, Tu Domine solus es, qui facis me

quis sit principalis scopus eius loci, in quo iam existimus, quomodo explicetur, ubi sit eius initium, ubi finis: perdifficile profecto est hoc interdum in Scriptura praestare. Ita enim sensim et veluti furtim ex alia materia in aliam serpit, ut difficilimum sit animadvertere, quando aliquam materiam inchoet aut finiat: de qua re etiam paulo post aliquid dicetur. Id autem accidit, quia non semper sic membra orationis secat, sicut res ipsae vel sententiae disiunctae sunt: sed saepe in eodem membro fini praecedentium, brevissime sequentium initium vel praepositionem

necessitate huius iustitiae, circumscribit ac explicat eam primum breviter, ac praesertim illud demonstrat evincitque, quod ea non veniat ex operibus, aut merito cuiusquam, sed ex sola gratia nobis contingat. Denique ut tanto magis haec iustitia agnoscatur, veluti per Analysin quandam totam hanc materiam resolvit, exponendo quid sit peccatum aut iniustitia, et unde veniat, quid efficiat, quove modo regnet: tum etiam quid lex, gratia ac iustitia sint aut agant: ac denique qui fiat, ut Iudaei eam non consequantur, gentiles vero ea potiantur. Quae rerum sententiarumque perpetua connexio

immutaverunt, etc. Verum haec sane ad Epanalepsin reiiciantur. Cum orationem aliquam inchoant, saepe admodum vel multis verbis illud principium onerant, ut aliqua necessaria de eo subiecto dicant, illudve pro dignitate describant, vel etiam statim in aliquam coniunctam materiam delabuntur: inde accidit, ut commode illius principalis iam inchoatae propositionis reliquam partem principio annectere non possint. Coguntur igitur iterum novam orationis formam texere, quo illam nondum absolutam orationem vel totam repetant, vel certe perficiant, ita ut initium et ea

sed per eas tamen praenitentis sapientiae rivos effundens, non aliter quam si quis odoris vinum, saporisque suavissimi convivis suis apponat, quod tamen phialis poculisque infundat, minus eleganter affabreque insculptis. nihilo enim secius qui sitientes accumbunt, vino se imbuunt, neque poculorum materiam artificiumve inspiciunt: sed valde potius admirantur, quod eloquentiae sacris minus initiati, horumque alii vel a pueris solam piscationem edocti, alii vero publicanorum trapezis assisteri consueti (sicut hic noster Matthaeus) illico prodierint ministri divinarum rerum, super caelestiumque

vis est crebro etiam grandi sermoni coniuncta. De hac virtute Horatius inquit:
Poemata quocunque volent animum auditoris agunto. Hanc collocant scriptores in rebus et elocutione, res iam hîc non voco, primariam materiam, sed quae exponendae ei adiungantur. Eas vero subdividunt in rem et factum. Rem moventem afficientemque auditorem possis dicere, esse, cum grandia quaedam aut terribilia, potentia, praestantia, pretiosa, valde grata et quoquo modo efficacia adhibentur: ut sunt Deus, eiusque virtutes,

illa forma pleni sermonis, cum aliquid primum breviter proponitur, deinde id idem copiosius explicatur, in capite de Ordine sententiarum dictum est. Ad hanc sermonis formam forte et illud referri potest, quod Ambrosius epistola sexagesimatertia, libro octavo dicit, in omni arte debere esse causam, materiam, et perfectionem, idque crebro in Scripturis reperiri. Verba eius haec sunt: Scriptores, inquit, divinorum librorum, quamvis non secundum artem scripserint, sed secundum gratiam, quae super omnem artem est: ii tamen qui de arte scripserunt, de eorum scriptis artem invenerunt, et

conantur. Quare si in lectione sacri sermonis sis somnolentus, illa summa brevitas aures tuas mox inutiliter praetervolat. Si parvifacias caelestem sapientiam, ac oscitanter legas, non proiicit Deus margaritas ante porcos. Si non sis intelligens, qui ex causis effectus, et contra, ex forma materiam, ex circumstantia una plures, ex re ipsa circumstantias, et contra, et denique ex aliis quoquo modo coniunctis alia colligere queas, non assequêris plene sensum. Si sis ignarus sermonis, non intelliges mirabiles ac plane divinas vocum sacrarum emphases. Si ignarus figurarum ac troporum,

sit principalis scopus eius loci, in quo existimus, quomodo is explicetur aut confirmetur, ubi sit eius initium, ubi finis: perdifficile profecto est interdum hoc in Paulo efficere. Ita enim sensim et veluti furtim ex alia materia in aliam serpit, ut difficilimum sit animadvertere, quando aliam materiam inchoet, aut priorem finiat. Id autem accidit, quia non semper sic membra orationis secat, sicuti res ipsae vel sententiae disiunctae sunt: sed saepe in eodem membro fini praecedentium brevissime sequentium initium vel propositionem annectit. Ut 1. Corinth. 1: Non enim misit

auditorem ad sequentia. Sic 1 Cor. 15, refutaturus Corinthiorum errorem de resurrectione mortuorum, praefatur de doctrina ipsis ab initio tradita: admonetque eos, ut recordentur quid nam ab eo didicerint. Sic et II eiusdem, reprehensurus eos de ataxia sacrae coenae, cum aliquo exordiolo ad eam materiam transit. Habet Paulus quasi peculiaria quaedam verba ac formulas loquendi, Connasci, consepeliri cum Christo, concrucifigi, convivere, conformari, conregnare, conglorificari, resurgere cum Christo, baptizari in eius mortem, crucifigere corpus peccati, resurgere in novam vitam,

virium internarum ac externarum, et praesertim motuum ac effectuum cum suis adiunctis est pernecessaria ad intelligendum sermonem sacrum. Hinc enim apparet, quomodo voces notantes vel potentias vel motus aliquos hominis, simul quoque iam praecedentia, iam sequentia denotent. Nolo hanc amplissimam materiam prolixius persequi tantum exempla quaedam proponam. Ostendi in libello de Fide et priore parte huius Operis, saepissime omnia verba noticiae qualiscunque vel rationalis partis, vel etiam solius animalis aut sensuum, non tantum noticiam, sed etiam motus eam noticiam naturaliter

intellectum. Separata fuit prorsus Dei mandato ac ritibus ea gens ab aliis omnibus, eoque mutuum irreconciliabileque odium ac contemptus ingens: omnes etiam gentes Israelitae prae se ut impias, atque adeo ut magis maledictas, et etiam naturae magis distortae, sunt detestati. Quam materiam interstitii postea Christus, teste Paulo, sua passione, ceremonialium abrogatione, et denique gentium vocatione, facto uno pastore et uno ovili, sustulit. Quod ad ordines aut status gentis attinet, notum est eam fuisse in 12 tribus divisam, et distinctam in Ecclesiasticos, seu

vitro aut argento poculum: aut vas ignominiae, ut matulam aut situlam, ut Paulus loquitur: seu sicut ille Aegyptius rex ex eo auro fecit Deum, quod antea in peluim lavandis pedibus destinatam erat formatum. Sic igitur in hac disputatione de corruptione hominis non nego illam viliorem materiam, aut massam hominis initio conditam adhuc utcunque remansisse, tametsi valde vitiatam, sicut si in vino aut aromatibus, expirante aerea et ignea substantia, remaneret tantum terrena et aquea: sed formam substantialem, aut substantiam formalem deperiisse, imo et in contrariam esse mutatam

fiat declinatio, ut solent qui malam causam habent, ab odiosiore scopo ad aliquid vicinum et plausibilius latenter confugere. 7 Conveniat et de aliquarum praecipuarum vocum significatione, quarum maior videtur fore in disputatione usus. Quod si etiam de aliquibus rerum ad propositam materiam pertinentium definitionibus Antagonistae recte pacisci possent, id quoque utile esset. 8 Servetur ante omnia praeceptum Paulinum, ut vitemus et fugiamus λογομαχίας, βεβήλους κενοφωνίας, et

si non eleganter ac praeclare, at saltem vel mediocriter declarare, ut ab aliis hominibus intelligi queat. At solus Deus, caeli terraeque creator, id vel non potuit, vel etiam malitiose noluit praestare? 2 Blasphemant illi nefarie, praesertim in Colloquio Vuormaciensi, Scripturam esse materiam litis. At Deus illam, teste Davide, Paulo et Petro, ut lucernam pedibus nostris, et regulam normamque omnis litis ac iudicii proposuit, sequique severissime sub comminatione aeterni exitii mandavit. 3 Vociferantur, non omnia necessaria esse in ea comprehensa. At Spiritus

aut dicto eius modo affirmative, modo negative pronunciare ausit: ut supra ex Cusano et aliis prolixe audivimus. Denique huc referatur, quod nunc omnes adversarii nova quidem et priscis temporibus in Ecclesia prorsus inaudita blasphemia, sed tamen uno ore clamant, Scripturam esse tantum materiam litis: qua una ac extrema blasphemia Scriptura prorsus ex omni iure et autoritate iudicii deturbatur. Vide eorum Vormaciense colloquium et scripta Staphyli. Si enim est materia, et non potius norma litis, ut spiritus S. toties pronunciat ( Luc. 16 et ultimo, Rom. 15. 3.

Tollit enim funditus illud caeleste oraculum: Hunc audite. 6 Ex Scriptura omnes haereses oriri clamant: et haereticos maxime niti patrocinio Scripturarum. Unde necessario sequitur, omni studio vitandum esse librum, qui tantis malis occasionem praebeat. 7 Scripturam esse materiam litis, adversarii plenis buccis nunc blasphemant. Si materia et occasio litis est, non illa certe nos expediet ex dubiis, sed augebit tantum lites. Ergo prorsus a norma et luce iudicii Ecclesiae Religionisque amoveatur. 8 Spiritus sanctus revelat, et revelabit omnibus

structurae regulam? Illud vero omnes omnium cacodaemonum blasphemias superat, quod in proximo colloquio Vuormaciensi ausi sunt Papistae non tantum dicere, sed etiam prolixe saepiusque asserere, Scripturam esse materiam litis. Itane infeliciter aut etiam fraudulenter nobis Deus regulam verbi sui veluti lucernam in tenebris accendit, ut ea non tollat, sed suppeditet ac offundat fidelibus tenebras, et litium materias subministret? 55 Summa, id agitur a satana et Antichristo, eiusque impiis

quomodo scriptus 109. libri cum honore sui cuiusque scriptoris legendi 120. libros quosdam authoris sui nomen habere, quosdam non 108. librorum omnium omnibus aetatibus permitti tractationem apud Hebraeos 106. locutiones figuratae 87. locum quemvis, ingentem suppeditare doctrinae materiam 106. locum unum exponere per alium clariorem, interpretatio optima 95 etc. locorum collationis maxima vis et efficacia 9. locorum dictorum conciliatio. vide Locorum, Dictorum S. conciliatio. locorum obscuriorum lapis Lydius quis 14. materiae unde petendae 166.

107 in Scripturae singulis vocibus non raro singula argumenta contineri 284. studio ardens zelus et diligentia mandata 9 Scripturae S. sua idiomata 85. summa honestas quae 392. summa quae 6. totius clavis quae 6. totius finis quae 84. totius materiam in quatuor monarchias commode dividi posse 32. totius scopus et argumentum 6. totius summa quaedam in tribus aut qua tuor Genes. capitibus 7. tropos non esse mendacia 88. verba non ociosa 284. veritatis argumentum 445 Scripturam Sacram aliquando tanquam in

445 Scripturam Sacram aliquando tanquam in firmis firmiter loqui 95. aliquando totum pro parte, aut partem pro toto ponere 91 ad Scripturam S. discendam quomodo homines affecti 1 Scripturam S. et bona et mala futura praenunciare 100. esse litis materiam, blasphemia 426 inter Scripturam et inspiratum verbum quod sit discrimen 419 Scripturam S. in aliquibus locis aliquid dicere, quod in regesta commemorata non invenitur 102. in duos potissimum Syllogismos summarie concludi 36. intelligendi regulae,

Bibliographia locorum inventorum

Click here for a KWIC Report