Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: status Your search found 1157 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 330-444:330. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] regni legum aliquam partium maritimarum particulam incorporavit quidem, sed ita incorporavit, ut tota, quae inter modernos politicae iurisdictionis limites et urbem Segniam intercedit, plaga penes statum militarem relicta, sicque vetus illa civitas regia, quarti regni status commembrum, cuius incorporatio tot iam legibus decreta est, militari imperio subiecta sit. Quid dicam de exitiali illo periculo, in quod unus degener Hungariae filius nos coniecerat, dum potestatem executivam eo permovit, ut tres inferioris Slavoniae comitatus ab
331. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] leges conditae fuerint, iamque tum ea sustineri coeperit sententia, quod ad tractatum diaetalem nil, nisi materia subsidiorum, et forte iudiciales leges pertineant. Quod summum est, utprimum potestas executiva aliquid quantumcunque praeiudiciosi extra comitia ordinavit, si status eiusdem abolitionem in diaeta urgeant, solet suum in id consensum plerumque negare. Atque ita, cum eius etiam consensus ad legem perferendam necessarius sit, nullum habet constitutio nostra modum, quo factae eiusmodi per potestatem legislativam extra diaetam ordinationes
332. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] legislativae utique non decet, illa frequens ad privilegia, quae coram potestate legislativa nulla esse debent, provocatio, stylum et reale legislationis exercitium certe non praeseferunt. Atque ita et veram malorum, quae nos presserunt, causam in eo sitam esse, quod status e reali potestatis legislativae exercitio excussi fuerint, et quid potissimum ad id, ut inde excutiantur, contulerit, iam intelligimus. Eo tantum, ut iam praemisi, conatus et consilia nostra nos conferre decet: primum, ut status se ad reale legislativae potestatis
333. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nos presserunt, causam in eo sitam esse, quod status e reali potestatis legislativae exercitio excussi fuerint, et quid potissimum ad id, ut inde excutiantur, contulerit, iam intelligimus. Eo tantum, ut iam praemisi, conatus et consilia nostra nos conferre decet: primum, ut status se ad reale legislativae potestatis exercitium in primis statim, quae nobis imminent, comitiis reponant, dein vero, ut adumbranda in proximis comitiis constitutio ita praemuniatur, ne status amplius ullo unquam tempore per potestatem executivam inde excludi
334. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Eo tantum, ut iam praemisi, conatus et consilia nostra nos conferre decet: primum, ut status se ad reale legislativae potestatis exercitium in primis statim, quae nobis imminent, comitiis reponant, dein vero, ut adumbranda in proximis comitiis constitutio ita praemuniatur, ne status amplius ullo unquam tempore per potestatem executivam inde excludi possint. Ut status his statim, quae imminent, comitiis reale legislationis exercitium resumant, vix aliquid puto obstiturum. Si enim certam, per quam maioris repraesentantum partis voluntas tuto
335. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] reale legislativae potestatis exercitium in primis statim, quae nobis imminent, comitiis reponant, dein vero, ut adumbranda in proximis comitiis constitutio ita praemuniatur, ne status amplius ullo unquam tempore per potestatem executivam inde excludi possint. Ut status his statim, quae imminent, comitiis reale legislationis exercitium resumant, vix aliquid puto obstiturum. Si enim certam, per quam maioris repraesentantum partis voluntas tuto cognosci possit, normam defixerint: si deinde totam per singulas legislativae, executivae, et
336. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] convocatione non tantum possint, sed et debeant comparere: si denique ipsum modum et formam leges proponendi et perferendi activitati et dignitati potestatis legislativae magis conformaverint, iam se ad reale legislationis exercitium collocabunt. Quae autem ad status in hoc reali legislationis exercitio futuris etiam temporibus conservandos pertinent, ea nunc eo facilius constitui possunt, quod favore Numinis talis nobis princeps obtigerit, qui genuinis sanae philosophiae principiis imbutus non populum propter principem, sed hunc
337. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quaestionem, subinde tamen per iudicium innocentes sunt declarati. Sub pio hoc principe, cum rara (ut de Traiano Plinius ait) temporum felicitate sentire quae velis et, quae sentis, dicere liceat, non erit difficile omnia ea, quae ad excludendos a reali legislationis exercitio status contulisse supra ostendimus, submovere sicque efformandam in his comitiis constitutionem ita praemunire, ut nullus etiam successorum eius eam amplius evertere possit. Si id ipsum pro fundamentali lege declaretur, quod princeps nullam prorsus extra diaetam
338. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] hic per varium causarum concursum suppressus fuit, cum Augusta firmum studia in suam asserendi libertatem animum manifestavit, dum, concredita Dioecesanis usque ad elaborationem systematis scholarum directione, deinceps Cathedras omnes in Academiis per concursum absque ullo status et conditionis discrimine dignioribus conferendas pronunciavit. Hoc veluti fundamento jacto ipsum restaurationis studiorum perarduum sane opus aggressa, illi, qua Hungariam respicit, elucubrando talem delegit virum, quem honoris causa compellare nota ipsius modestia
339. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] qui studium hoc decurrerunt, vos potissimum pro sua quisque Cathedra versatissimorum in respectivis scientiis et disciplinis virorum arbitrio selecti sub auspiciis Illustrissimi Domini Comissarii Regii tamquam sub ipso altissimo Suae Maiestatis obtutu easdem non favore status aut conditionis alicujus praerogativa, sed propriis duntaxat meritis capessatis. Augusta nostra ea vobis stipendia jam in praesens addixit, ut curis rei domesticae levati tranquille et libere litteris vacare valeatis. Ut primum vero aerarium litterarium gravi quidem
340. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ut adeo tam piam ejusdem intentionem non dico negligentia (quis enim id vel ominari praesumat?), sed vel levi aliqua remissione fraudare grande omnino piaculum videatur. Habetis praeclarum, quem vobis Augusta praeposuit quemve ego Altissimo ejus nomine talem hic status, ducem, qui vos confirmare dubitantes, fatigatos excitare, ancipites erigere possit et consolari. Colite hunc, ut par est utve ipsa Clementissima Domina vobis praecepit, ejus dispositionibus, alioquin nonnisi in rei
341. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
a Contributione, sed ab aliis etiam publicis oneribus, utpote laborum publicorum,
tyronum, praejuncturarum, et Portionum praestationis, immunitate perfruantur.
Motivum.
Cum populatio Regni, ut in Elaborato status actualis §-pho 23. ostensum est,
jam utcunque provecta sit, attentionem Deputationis excitavit quaestio illa: an lata anno
1723, quo magna adhuc regni pars desolata fuit, in favorem inpopulationis lex, ultro in suo
vigore relinqui debeat? Cum tamen in
Comitiis legislatio eo mentem suam
expresserit, ut omnia ad provehendas fabricas opportuna media proponantur: cum inter haec
unum e praecipuis sit, ut multae a laboribus agriculturae residuae manus adsint: cum
denique has in Hungaria adhuc deesse, in Elaborato status actualis §-pho 51.
ostensum sit, censebat Deputatio legem illam non tantum porro etiam confirmandam, sed ad
alia etiam onera publica extendendam esse.
§ 2.
Imo si ejusmodi coloniae etiam
aperire.
Judaei anno 1787. numerabantur in Regno 80,894. Ab eo tempore numerus eorum indubie
accreverit. Tanta populi multitudo nec agriculturam nec opificia exercebat. Praeter paucos
potentiores reliqui omnes minutum, ut in Elaborato status actualis §-pho 24.
dictum est, Commercium consectabantur. Non poterat tanta multitudo solo hoc instituto vitam
honeste sustentare. Multi itaque illorum ad fraudes, imposturas, caedes, aliaque scelera
prolabebantur. Jam Augustus Josephus II. per peculiarem
praebere, sicque utilem ejusmodi culturam in gremio sui propagare tenentur.
Motiva.
Haec quoque lex prima fronte superflua videri posset, nisi experientia praeteriti
temporis aliud remonstraret: ostensum est in Elaborato status actualis §§-is 33. et
36. quanta aduersae tantopere per Augustam Mariam Theresiam serici et
apum culturae impedimenta posita fuerint; e communicatis autem sibi actis
comperit Deputatio unam Jurisdictionem consilio aperte
sumtibus utilitatem non produxerunt, attentius examinemus, facile apparebit, id non ex
natura instituti, sed e manipulationis defectibus, qui cum exordio singuli instituti
plerumque irrepere solent promanasse, prouti id quoad objectum serici, jam provocato
status actualis §-pho diserte ostendimus. Patet id vel inde quod e converso, ubi
novae ejusmodi culturae debite invigilabatur, si modo clima producto ejusmodi conveniebat,
eadem paratam semper attulerit utilitatem. Quod hic de serico exempli causa dicitur, id
quae hoc et subsequis aliquot §§-is adferuntur, in generalitate §-phi
12. continentur quidem, propter nexum tamen cum iis, quae sub generalitatem illam non
cadunt, specifice exprimenda videbantur. Hactenus inplantatio salicum, ut in Elaborato
Status actualis §-pho 31. ostensum est, comitatibus et civitatibus via politica
promiscue imponebatur. Deputatio comitatus illos, qui lignorum defectum non patiuntur, a
labore hoc relevandos existimavit. Quinam hi sint, via Consilii Locumtenentialis
definietur.
fossile ad
liberam privatorum industriam referantur.
Motivum.
Optima tantum lithantracum species liquando metallo idonea est; de hac mota fuit in via
politica, sub Augusta Maria Theresia, ut in supra attacto status actualis §-pho
dictum est, quaestio: an non illi ad metalla referantur? Et tunc quidem affirmative decisa
fuit: verum Augustus Josephus II. melius de re informatus contrariam et naturae rei
conformem sub 26. Maji 1788. edidit resolutionem : –
in Regnum adferri admittatur; illi vero, qui primus modum alterutrum hoc semen
naturalisandi repererit, insigne proemium decernatur.
Motivum.
Ostensum est in Elaborato status actualis § 44. quanta vis pecuniae pro
tela aliisque lineis fabricatis quotannis e Regno evehatur; interest proinde,
ut lini et canabum culturam legislatio promoveat, praesertim cum articuli hi adeo facilem
insuper per littorale habeant
distractionem: id autem ut illa praestet, duos ferme tantum
hos modos habet. – Caeterum etiamsi libera articulorum horum in Regnum inductio admittatur,
sumtuosa tamen cultoribus eveniet exotici seminis comparatio, neque unquam cultura haec, ut
in Elaborato status actualis §-pho 30. ostensum est, solidas radices figet,
donec semina haec naturalisentur, adeoque, qui primus modum id efficiendi deteget, tantam
Regno procurabit utilitatem, ut insigne omnino praemium mereatur. Neque enim id pro
impossibili haberi debet,
vinum, animalia et lanam, plurimam Regno pecuniam
infert, uti id e tabellis tricesimalibus apparet. Nisi tamen qualitas ejus perficiatur,
emolumentum hoc cum tempore certo diminuetur; ostensum est in Elaborato status
actualis §-pho 32. quod ad id fermentatio ejus et foliorum classificatio (vulgo
Sortirung) plurimum conferre possit; quare ad majorem populo utilitatem procurandam
interest ut exigua illa, quam
magistri instituti hujus requiret, summa e cassa domestica dependatur. Qui
vero comitatus sub hanc categoriam cadant, via Consilii Locumtenetialis definiri debet.
Verum ne haec quidem sola distractionem tabacae Hungaricae facilitabunt, nisi memorati
eodem status actualis §-pho defectus sufferantur, nimirum: ut terra debite
praeparetur, plantae in debita distantia collocentur, spina, folia, cacumen, et pistilli in
tempore decerpantur: denique ut et bonum semen adhibeatur, et tam inseminatio, quam et
collectio
si hos magna aliqua et potens
societas impetret, debet res natura sua in monopolium degenerare, vel exemplum
Viennensis Abaldo id satis remonstrat; ad qualem enim praepotentiae gradum
illud intra exiguum tempus pertigerit, in Elaborato status actualis §-pho 32.
satis ostendimus: ut haec impediatur, debet Abaldo hoc ad eandem cum quovis privato
quaestore conditionem redigi.
§ 35.
Officiales ejus, qui in Hungaria resident,
plebemque ad alendas moros, et
educandas bombices omni meliori ratione disponant. Et ut id facilius effici possit, in
scholis paganis et oppidanis juventus in manipulatione hac practice instituatur.
Motiva.
In Elaborato status actualis §-pho 33. ostensum est, quod languens licet adhuc
serici cultura anno 1785. 200,000 florenorum circulationem procuraverit. Si cultura haec
debite provehatur, cum tempore unius etiam millionis circulationem procurare adeoque
capitale Regni
determinabit.
Motivum.
Dominia quoad institutum hoc alioquin plena libertate gaudent, legislatio curam suam
tantum ad contribuentes dirigere debet. In quo cardine cultura haec nunc in Regno
subsistat, in Elaborato status actualis §-pho 40. ostensum est. Caeterum nec hoc
institutum indiscriminatim omnibus jurisdictionibus convenit. Inter ipsas illas, quarum
situi convenit, notabile saepe discrimen intercedit; aliis equatia publica convenire
possunt, aliis ut admissarii per
impediunt, exstirpentur.
Motivum.
Causam ferendae huic legi praebet illa Augusti condam Josephi II. ordinatio, qua illas
indiscriminatim jusserat exstirpari. Jam vero ostensum est, in Elaborato
status actualis §-pho 37. cutes caprarum, ad elaborandas pelles Sattyan
dictas necessarias esse, pro quibus notabilis adhuc, ut ejusdem Elaborati §-pho
48. remonstratum est, pecuniae vis quotannis in Turciam effertur, sicut itaque, ubi
e proprio compenset. Porro in rebus, quae ad
promotionem opificii, aut manufacturae ejusmodi pertinent, eaedem jurisdictiones omnem
necessariam assistentiam iis praebeant.
Motiva.
Quam debilis adhuc sit in Hungaria opificiorum status, §-pho 42 , quam exiguas
vero numeret fabricas, §§-is 44.
48. et 50.
iis praebeant.
Motiva.
Quam debilis adhuc sit in Hungaria opificiorum status, §-pho 42 , quam exiguas
vero numeret fabricas, §§-is 44.
48. et 50.
nisi arcanum suum administrationi
publicae aperiat, nullum exclusivum privilegium concedatur. Liberum tamen eidem
sit manipulationem ejusmodi, reservato sibi secreto, exercere.
Motivum.
Ostendimus in Elaborato status actualis §-pho 41. quod fixum inter fabricas et
manufacturas discrimen vix statui possit: itaque nomine manufacturae simul etiam fabricas
comprehendimus.
Jam vero si inventor secretum suum, quod secus haud facile observari potest, pandere
jurisdictiones de numero et statu opificiorum et manufacturarum Consilio
Locumtenentiali annuas juxta praescribendam per illud formulam relationes inomisse
submittant.
Motivum.
Dirigenti dicasterio opificiorum manufacturarumque status notus esse debet. Imo interest
ut ipsae locales jurisdictiones, praesertim vero civitatum oppidorumque magistratus eum
sibi probe perspectum habeant, cum secus in earum promotionem efficaciter cooperari vix
possint. Et tamen apparuit e §-pho 42. et 43.
notus esse debet. Imo interest
ut ipsae locales jurisdictiones, praesertim vero civitatum oppidorumque magistratus eum
sibi probe perspectum habeant, cum secus in earum promotionem efficaciter cooperari vix
possint. Et tamen apparuit e §-pho 42. et 43. Elaborati status actualis quam
inadaequatae hactenus de iis relationes submissae fuerint. Ut obligatio haec legalis
evadat, Deputatio legem hanc perferendam esse demisse existimavit.
Articulus XVII.
Ut fabricae cupreorum utensilium majus capiant incrementum, privati quoad effossum a se
cuprum plena liquefactionis et distractionis libertate gaudent.
Motivum.
Inter omnia artefacta sola tantum cuprea utensilia, ut in Elaborato Status actualis
§-pho 49. ostensum est, activam commercii Hungarici rubricam constituunt, licet
privati jam inde a 20 annis effossum a se cuprum virtute initorum eatenus contractuum
defixo in illis pretio ad Depositoria Regia administrare teneantur. Si
enim illa Consilio Locumtenentiali, haec Juridicis Dicasteriis, ita
tricesimalia Camerae Hungaricae per legem delata sunt 1554. Articulo 11.
1630. 15.
1635. 30 .
Et tamen tricesimalis manipulatio, ut in Elaborato Status Actualis §-pho 54.
et 59. ostensum est, bis jam a domesticis dicasteriis avulsa et ad extraneas
jurisdictiones translata fuit, nempe sub Augusta Maria Theresia ad Consilium Commerciale
Germanicum, sub Augusto vero Josepho II. ad Directionem
quae de objecto commercii in comitiis 1715. et 1723. perlatae sunt leges;
ac in specie 1723. Articuli 115. 116. 117. 118. 119. et 122. totam hanc curam
non in Cameram, sed in Consilium reclinarunt. Ipsam vectigalis elaborationem, ut in
Elaborato Status Actualis §-pho 11. ostensum est, non Camerae, sed primum
Tabulae Regiae, postea Consilio Locumtenentiali detulerant. Evenit tamen subinde, ut
negotium vectigalis totiusque usque adeo rei tricesimalis potissimum per Cameram
manipulatum, pleraque objecta,
tamen dirigentis dicasterii multum interest nosse, quid per unum, quid per alium portum
seu intret seu exeat. Adhuc cupri, quod e Regno effertur, totum pretium in tabellam ita
inducitur, tamquam illud in paratam influxisset: cujus tamen contrarium in Elaborato
Status Actualis §-pho 88. ostensum est. Quod summum est, restat adhuc recidenda
quaestio illa, an in tabellam tricesimalem pretium mercium; vel quantitatem aut pondus; vel
utrumque inferre expediat; necessarium itaque videbatur
ita ut
illae Germanica, hae vero Hungarica portoria seorsim incassent.
Motiva.
Qua occasione, quo ex motivo Augustus Josephus II. complures limitaneas Hungaricas
tricesimas cum Germanicis conjunxerit, in Elaborato status actualis §-pho 60.
ostensum est. Si haec tricesimarum conjunctio ita aequabiliter instituta fuisset, ut una
Hungarica statio ad Germanicam, alia vicissim Germanica ad Hungaricam transferatur, posset
existimari, quod abolita Tricesimalis Directio
contra, nisi commoditati mercatorum, adeoque promovendo per
id commercio deserviant, Aerarium Regium inutiliter gravant, promptum mercium transportum
impediunt, et varias mercatores vexandi occasiones praebent, adeoque commercio noxiae sunt.
Interest itaque, ut harum status per Consilium simultanee cum Camera cognoscatur, et facta
in Comitiis relatione, mediterraneae, quae utiles sunt, stationes, per legem
stabiliantur, reliquae vero sufferantur. Neque id pro novo, aut inconsueto reputari potest,
cum antea et in
tricesimale in concursu deputandorum
e Diaeta, consiliariorum item Consilii et Camerae proximius elaboretur.
Motiva.
Necessitatem novi vectigalis satis evincunt ea, quae in
debeant; imo ipsa
portorii quotta in diaetis definiebatur, quae utique partim ad principia,
partim ad substantiam elaborandi vectigalis pertinent.
Relate ad 1-um nempe: qui tricesimam solvere debeant? Ostensum jam est in Elaborato
status actualis §§-is 52. et
et
inductionis, et eductionis, et transitus quoad omnes
indiscriminatim merces portorium viguit, quod ipsa portorii quotta primum in
3. florenis 30 xris, postea in 5 pro 100 defixa fuerit, jam in Elaborato status
actualis § 52. et 88. ostendimus; postquam et inter tres illos portorii
titulos et inter ipsas merces discrimen fieri coepit, legislatio ad specificum
emetiendi pro singula merce portorii laborem se
possit.
Verum subsecuti temporis experientia palam fecit sola illa principia ad rite regulandum,
juxta usum moderni temporis, vectigal non sufficere; quid autem impediverit quo minus
subsequae legislationes defectum hunc suppleverint, in Elaborato status actualis a
§-pho 54. usque 65. diserte ostensum est. Itaque cum nunc benignitate Principis suus
legislationi cursus reseratus sit, ne fluctuans continuo vectigal commercium Hungaricum
ultro affligat, interest ut regulativa et inportationis,
quod saepe evenit, ab
exotico, aut e Haereditariis Provinciis peti debeant) materialium inductionis portoria
impeditamque artefactorum Hungaricorum in Germanicis Provinciis invectionem, ne fabricae in
Hungaria exsurgere possint, effectum est, uti id in Elaborato Status Actualis §-pho
54. et 55. ostendimus. Nulla etiam lege Hungari ad procuranda sibi unice
e Germanicis Provinciis artefacta adstringuntur. Verum per prohibitam exoticorum
artefactorum inductionem, etiamsi haec Hungaria ab exotico
artefacta adstringuntur. Verum per prohibitam exoticorum
artefactorum inductionem, etiamsi haec Hungaria ab exotico longe leviori
habere, aut vero illa in vicem productorum suorum accipere posset, idem scopus obtentus
fuit, uti in Elaborato Status Actualis §-pho 59. apparuit; denique nulla lex
Hungaris imponit, quod producta sua tantum ad Germanicas Provincias distrahere debeant; sed
per prohibitam talium materialium, quibus Germanicae Provinciae egent, ad extra evectionem
idem magna sui parte
subordinatio sibi ad invicem repugnant; ubi illud viget,
hoc locum habere non potest, et vicissim. Ut itaque modernum vectigalis systema (quod ad
commercium Hungaricum Germanicis Provinciis ex integro subordinandum dirigi,
in Elaborato Status actualis a §-pho 54. usque 60. abunde ostendimus) sustineri
possit, doceri deberet: 1-mo. Quod bonum totius in complexu sumtae
Monarchiae non aequilibrium, sed totalem commercii Hungarici
sed totalem commercii Hungarici
subordinationem exposcat. – 2-do. Quod id salva Regni constitutione fieri
possit.
Ad primum edocendum adfertur a) fertilitas Hungariae, et activus ejusdem
commercii status. b) Majora, quae Germanicae Provinciae sustinent, onera.
Ad a) ostendimus nos ipsi in Elaborato Status Actualis §-pho 88.
quod Hungaria activam duorum circiter millionum commercii bilancem habeat; verum ostendimus
una
fieri
possit.
Ad primum edocendum adfertur a) fertilitas Hungariae, et activus ejusdem
commercii status. b) Majora, quae Germanicae Provinciae sustinent, onera.
Ad a) ostendimus nos ipsi in Elaborato Status Actualis §-pho 88.
quod Hungaria activam duorum circiter millionum commercii bilancem habeat; verum ostendimus
una ibidem a §-pho 44. usque 52. et a §-pho 81. usque 86. quod
Hungaricae in naturae productis, Germanicae
se subjecit, ut nullam ab ipsis Germanicis Provinciis, id est ab eorum dicasteriis
aut tribunalibus, dependentiam unquam agnoverit. Cum Augustus Josephus II. in sequelam
praeconceptae a se uniformitatis systematis influxum in res Hungaricas iisdem tantisper
laxasset, status Regni Hungariae in primis, quae post ejus obitum celebrata sunt, comitiis
independentiam Hungariae a Germanicis Provinciis diserta lege renovari
postularunt, annuitque justae huic propositioni justissimus Princeps. Quomodo itaque
renovata adeo
ita constitui solet, ut una pars alteri in iis potissimum
articulis, in quibus id minimo sui detrimento fieri solet, certos favores in vectigali
concedat, atque ita respectiva vectigalia ad mutuam utriusque partis utilitatem dirigantur,
uti id in Elaborato Status Actualis § 12. explicuimus.
Tractatum ejusmodi quoad nonnulla Germanici vectigalis Hungariae minus
favorabilia puncta cum Statibus Germanicarum Provinciarum, qui tum adhuc
formali Comitiorum jure
fuerant;
res tamen haec effectum nunquam sortita fuit. Nunc postquam in systemate legislationis
Germanicarum Provinciarum commutatio facta est, tractatus ejusmodi haud secus
suscipi posset, quam si sua Majestas pro parte Germanicarum Provinciarum, Status autem
Regni pro parte Hungariae certa individua denominare, quae sumto pro basi tractatus eo:
quod nec Hungaricum commercium Germanico, nec vicissim, dependens effici
possit, pure reciprocam duorum horum membrorum utilitatem
possit? Haec universim
de ipso vectigalis systemate; superest, ut peculiaris de singulo
proposito principio ratio reddatur.
Itaque in ordine ad praesentem §-phum ostendimus in Elaborato status actualis §-pho
54. quod jam sub Augusta Maria Theresia aliquae exoticae merces extra
quaestum positae, idest inductio earum vetita fuerit; quod postea a principio
prohibitionis recessum, sed merces, quarum inductio impediri
impediatur, ne sub praetextu propriae necessitatis res ejusmodi pro
quaestu invehi possit. Videtur autem utrumque hoc per projectati portorii
gravitatem passualium commode obtineri posse.
Caeterum ostendimus jam in Elaborato status actualis §-pho 62. quod ipse
Augustus Josephus II. principium hoc aequitati naturali adeo conforme esse agnoverit, ut
illud postremo 1788. vectigali inseruerit. Et vero unicus indifferentes alias ejusmodi
merces extra quaestum ponendi scopus is esse
parte
ex una, qui virtute sanctionis pragmaticae inter haec duo Monarchiae membra vigere debet,
nexum; parte vero ex alia ad evitandam commercii Hungarici oppressionem portoriorum
exoticorum aequalitas constituatur.
Jam vero apparuit ex Elaborati status actualis §§-phis 54. et 55.
quod inde ab anno 1766 usque 1784 exoticis mercibus, si directe Hungariae
inferebantur, adeo gravia a proportione Germanici vectigalis portoria excisa fuerint, ut
has quaestor Hungarus e Germanicis
minuetur,
adeoque pretium etiam vini Croatici ab eadem proportione decrescet. Sed concedatur, quod
hoc etiam non obstante majus tantisper sit futurum vini Croatici quam
Dalmatici pretium: hoc certe titulo tam notabilis pecuniae in exteros status
evectio admitti non potest; vinum enim non est productum primae necessitatis,
adeoque ratio conservationis confiniariorum noxium hunc toti Monarchiae favorem non
deposcit. Quodsi autem in uno commoditatis articulo favor hic iis concedatur, tunc
iisdem
impositionibus subjaceant, quibus Hungarica gravantur, dum Germanicis
Provinciis invehuntur, et ex hoc proventu peculiaris fundus publicus erigatur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato Status actualis §-pho 11. et 88. quod
Status Germanicarum Provinciarum priori seculo, dum formali adhuc comitiorum jure
gaudebant, ultra ordinariam mediam adhuc tricesima producta Hungarica
gravaverint, peculiaremque ex hoc proventu
Hungarica gravantur, dum Germanicis
Provinciis invehuntur, et ex hoc proventu peculiaris fundus publicus erigatur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato Status actualis §-pho 11. et 88. quod
Status Germanicarum Provinciarum priori seculo, dum formali adhuc comitiorum jure
gaudebant, ultra ordinariam mediam adhuc tricesima producta Hungarica
gravaverint, peculiaremque ex hoc proventu fundum publicum sibi creaverint.
Quod in diaeta
Germanicarum Provinciarum priori seculo, dum formali adhuc comitiorum jure
gaudebant, ultra ordinariam mediam adhuc tricesima producta Hungarica
gravaverint, peculiaremque ex hoc proventu fundum publicum sibi creaverint.
Quod in diaeta 1625. Status Hungariae una cum Principe novi hujus oneris sublationem
decreverint. Quod lege hac indubie, quia Status Germanicarum Provinciarum eidem non
acquieverunt, in effectum non deducta, in Diaeta 1635. legislatio Hungarica perfectum
reciprocum
mediam adhuc tricesima producta Hungarica
gravaverint, peculiaremque ex hoc proventu fundum publicum sibi creaverint.
Quod in diaeta 1625. Status Hungariae una cum Principe novi hujus oneris sublationem
decreverint. Quod lege hac indubie, quia Status Germanicarum Provinciarum eidem non
acquieverunt, in effectum non deducta, in Diaeta 1635. legislatio Hungarica perfectum
reciprocum constituerit, idest et producta Germanica eidem mediae
tricesimae subjecerit, et peculiarem inde pro
tricesimae subjecerit, et peculiarem inde pro exsolvendo veterano confiniario
milite fundum conflaverit, quod et ordinaria et media
tricesima, quae insimul 5. pro 100 portorium efferebat, subinde in Aerarium Regium
devoluta, Status Germanicarum Provinciarum iterum ultra hoc portorium producta Hungarica
novis impositionibus, quas provinciales appellabant,
gravaverint, et quem antea in media tricesima habuerunt fundum
in media tricesima habuerunt fundum
ad impositiones has transtulerint; quod legislatio Hungarica nullum quidem
reciprocum relate ad has impositiones constituerit; in Diaetis tamen 1723. et
1741. Status Hungariae liberam productorum Hungariae in Germanicas Provincias inductionem,
id est impositionum harum sublationem adurserint; ejus vero temporis Imperantes id semper
ad suscipiendum cum Statibus Germanicarum Provinciarum tractatum
relegaverint,
reciprocum constituere possit.
§ 75.
Vinum Austriacum in Hungariam nonnisi per axem inducatur.
Motivum.
Ostendimus in Elaborato Status Actualis §-pho 59. quod ad impediendam vini
Hungarici in Austriam inductionem, praeter graves illas impositiones provinciales, ea
insuper coactio adhibeatur, ut illud nonnisi per axem inducere liceat, nimirum
quia transportus hic sumtuosior
§ 76.
Artefacta Germanica eidem consumtionali portorio in Hungaria subjaceant quod ejusdem
speciei Hungarico fabricato in Germanico vectigali constituetur.
Motivum.
Apparuit ex Elaborati Status Actualis §§-phis 55.
57. et 59. quod artefacta Hungarica jam per Germanicum anni
1775. vectigal
pro exoticis declarata, et qua talia per subsequa etiam annorum 1784. et
1788. Germanica
effective attigerunt; fabricas enim suas ad magnum florem provexere; nihil itaque ipsis
officiet, si Hungarica etiam legislatio hunc primum ad provehendas in Regno adminus ad
vires propriae consumtionis fabricas passum fecerit; ostendimus enim in Elaborato
Status Actualis §-pho 51. cum quantis difficultatibus novae fabricae debeant
colluctari, quam aegre stabilitarum jam ejusdem speciei fabricarum
concurrentiam sustineant, quanta praeterea localia impedimenta optato
fabricarum progressui in Hungaria
extra pretium crudorum
materialium ita elevat, ut domesticae fabricae penes illud subsistere non possint; si quae
proinde fabricae species in Hungaria ad eum casum deveniat, justum est ut prohibitio haec
intercedat.
Verum ostendimus in Elaborato Status Actualis §§-phis 55.
57. et 59. quod cinerum clavellatorum, quibus
pannifices, pellium leporinarum, quibus pileatores, gallarum
quercinarum, cutium vitulinarum,
portorio etiam
in eductione ad Germanicas Provincias subjiciantur, et quidem ab ea proportione, qua alii
Germanici articuli pro ejatibus fabricis necessarii in exitu ad Hungariam gravabuntur.
Motivum.
Ostendimus in Elaborato Status actualis §-pho 59. quod per postremum 1788.
vectigal Germanicum materialia illa, quibus Germanicae fabricae egent, graviori tantisper
essituali portorio, si in Hungariam educantur, subjectae sint. Ipsa proinde
reciproci ratio, quam in
necessarii articuli per
vectigal Germanicum graviori portorio transituali subjiciantur, in vectigali Hungarico quoad
alios aequipollentes articulos reciprocum constituatur.
Motivum.
Ostendimus in Elaborato status actualis §-pho 62. quod bobus
Hungaricis, si per Germanicas Provincias ad exteras oras depellantur, enorme 5 florenorum
30 xrorum transituale portorium in vectigali Gemanico emensum sit. Aliqua etiam exotica
colorum materialia, si per
§ 89.
Nullius etiam exotici articuli commercium seu ad certa inductionis loca, seu ad certam
quaestorum classem restringatur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato status actualis §-pho 55. quod jam in Germanico
1775-ti vectigali Commerciales inductionis stationes (Commercial Einbruch Stationen) pro
exoticis mercibus ita stabilitae fuerint, ut merces hae nonnisi per has etiam in Hungariam
intrare potuerint, ibidem
peragatur, in hac
moderata rerum pretia statuantur, norma vero, juxta quam peragetur, edendo novo vectigali
adjiciatur.
Motiva.
Aestimationem mercium cum defigenda portorii quotta intimum habere nexum jam in Elaborato
status actualis §-pho 66. ostendimus. Proinde ut defigenda portoria intentum
promovendi commercii scopum re ipsa procurare possint, aequanimis mercium aestimatio
institui debet. Norma aestimationem hanc peragendi jam quidem 1788. edita fuit; sed dum
haec
1788-um, adeoque intra 13 annos, tria nova vectigalia Germanica edita sunt. Hungaricum
1754-ti substetit quidem per 30 annos, sed ita alteratum, ut ea tantum vectigalis hujus
puncta, quae Hungarico commercio officiebant, in suo vigore relicta fuerint, uti id in
Elaborato status actualis §-pho 54. et 55. demonstrata sunt. Postea intra 4 annos
duo etiam Hungarica nova vectigalia edita sunt, nempe 1784. et 1788; tam frequentes novorum
vectigalium editiones inde evenerunt, quod uno vix edito mox per peculiares ordinationes
tantae
Favores illi, qui inductis per Tergestum exoticis articulis in Germanico vectigali
concedentur, iisdem per Hungaricum etiam vectigal attribuantur, si per Littorale Hungaricum
importentur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato Status Actualis §-pho 54. 56. 57. et 60. quod
principio, dum Portus Tergestinus et Fluminensis pro
liberis declarati sunt, pares utrique favores concessi: restituto tamen Anno
1776. Hungaricae jurisdictioni littorali
toto Regno elaboratum fuerit, stabiliatur. Tricesimae ejates ab Hungarica
Tricesimali directione dependeant, et proventus earum non bancali Viennensi, sed Camerali
Hungaricae cassae inferantur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato Status Actualis §-pho 57. et 59. quod per vectigal A.
1784. et 1788. confinio Carlostadiensi, et illi Comitatus Zagrabiensis parti, quae
Comitatum Severinensem aliquo tempore efficiebat, favores aliqui, militaribus tamen longe
majores quam provincialibus,
pro re nata curabatur. Expedit itaque ut legislatio circa
hoc quoque objectum aliqua principia defigat, juxta quae opus hoc per totum Regnum
aequaliter procuretur.
Quod nulla amplior tantisper regio viis commercialibus carere possit, jam in Elaborato
status actualis §-pho 68. ostendimus. Et vero non potest commercium fortuito
exsiccandarum per temperiem aëris viarum casui committi. Saepe in vere et autumno, quo
illae, ni instauratae sint, plurimum impeditae esse solent; maxima eductionis occasio se
Verum cum nulla jurisdictio omnes, quas curare sua interest, vias simul perficere
potuerit, circa ipsum laboris hujus ordinem magna hactenus in Regno varietas viguit.
Urgebantur potissimum postales viae, tamquam commeatui publico deservientes;
status militaris quandoque pervicit ut aliquae suscipiendis tantum per
intervalla transennis deserviturae viae, cum neglectu aliarum, ingenti laboratorum impendio
construi debuerint. Evenit etiam aliquando, ut illae, quae ad privatam
Gratuiti pro viis publicis laboratores hactenus usu tantum
invaluerunt. Nemo piorum patriae civium est, qui non ardenter optaret, ut plebs onere hoc
nunc statim sublevari possit. Verum cum indispensabilis haec status necessitas ante
constabiliendum fundum publicum nulla alia ratione expleri possit, nihil
reliqui videtur, quam ut certi oneri huic limites per legem defigantur. Hactenus enim illud
arbitrarie, adeoque diversimode imponebatur. Proposita clavis pro
Motiva.
Haec est tutissima frequentes inter mercatores et vectores differentias aut impediendi,
aut tanto promptius componendi via, hoc unicum commercii Hungarici cursum Pestino ad
Littorale Hungaricum derivandi medium. Ostendimus quippe in Elaborato status actualis
§-pho 57. quod licet directa exotica importatio jam per vectigal
1784-ti reserata sit, licet praeterea Pestino, per Pettovium, Tergestum via quatuor postis
longior, et secus etiam sumtuosior sit, quam Pestino per Canisam,
ut progressus instituti hujus constare et,
si quae se offerant, impedimenta removeri possint, extractus matriculae per Gubernium
Littoralis Croatici Consilio Locumtenentiali quotannis submittatur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato Status Actualis §-pho 69. quod navigatio
nationalis adhuc in herba versetur, licet et Regnum necessariis ad maritimas naves
materialibus, et littorale copioso ad navigationem prono populo abundet; interest itaque ut
legislatio provehendae
cursus ad Littorale Hungaricum et Germanicum sensim derivari
procurabatur. Forte excitandae simul nationali
navigationi manum admovere praematurum adhuc videbatur. Et vero
exportatione ad Littorale per recensita in Elaborato status actualis
§-pho 55. obstacula, importatione vero exotica per
portus Hungaricos per portoriorum gravitatem, ut ibidem §§-phis 54.
55. et 56. ostendimus, intercepta, superfluum erat eotum
efformari, aut si saxa obstent, lectus fluvii penes talia loca circumduci
deberent; etiam in Tibisco repulsuales viae, idest semitae attractoriae Szegedino, si non
usque Tokainum, adminus Szolnokinum usque instaurari, uti id in
Elaborato status actualis §§-is 70. 73. et 74. ostendimus. Verum omnes hi
labores cum generali regulandae navigationis plano nexum habent, ad hoc vero elaborandum et
stabiliendum longiori adhuc tempore opus est. Quare ne interea ea etiam, quae jam actu
viget, per
publicarum
illarum navium individuis eidem suppeditentur. Horum denique loca per conducendos, et in
eadem arte sensim subinstruendos tyrones suppleantur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato status actualis §-pho 71. quanta pecuniae vis pro
constructis e molli ligno exteris navibus e Regno evehatur. Constat etiam,
quod quercinae naves tres mollium aetates ferant, et quod Regnum
hac specie ligni abunde
et ad peculiares, quae circa unum aliumve fluvium occurrere possunt,
circumstantias reflectet, illudque comitiis praesentabit.
Motiva.
Ut regulatio nautarum fundate elaborari possit et multae locales jurisdictiones, et
status mercantilis, et praecipui aliquot navarchi audiri debent. Id quoniam activitatem
Deputationis excessit, opus hoc Consilio Locumtenentiali reservandum esse existimavit. Hanc
autem regulationem necessariam esse ex iis, quae in Elaborato status actualis §§-phis
jurisdictiones, et
status mercantilis, et praecipui aliquot navarchi audiri debent. Id quoniam activitatem
Deputationis excessit, opus hoc Consilio Locumtenentiali reservandum esse existimavit. Hanc
autem regulationem necessariam esse ex iis, quae in Elaborato status actualis §§-phis
71. et 74. sub finem dicta sunt, satis apparet.
Caeterum vel propter nexum mutuae communicationis debet in opere hoc ad praeextantes jam
in vicinis Germanicis Provinciis nautarum regulationes reflecti, ne forte per
et uniformes quoad
objecta hydraulica observationes praemitti, adeoque cum unus totum hunc laborem perficere
non possit, quod operantes geometrae et uniformem instructionem et eandem directionem
habere debeant, satis constat.
Ostendimus in Elaborato status actualis a §-pho 71. usque 78. quod nullus
ferme sit navigabilis fluvius de cujus regulatione, nullum vastius stagnum de cujus
exsiccatione partiales mappae et plana in Arhivo Consilii non extent, et quod
complurium etiam communicationis
qui in ducentem
ad talem locum viam commercialem impensi sunt, labores: expedit itaque ut talium etiam
viarum restauratio ad eventum generalis navigationis plani differatur.
In reliquo quam necessaria sit rami Érsek-Újváriensis reseratio in Elaborato status
actualis §-pho 77 , id autem quod ad celeriorem tantisper fluxum Tibisco procurandum
aliquot gyrorum ejus transsectiones ocyus suscipi intersit ibidem §-pho 73.
ostendimus; itaque haec tamquam generali navigationis plano, qualecunque demum
id quod publicum magis adhuc gravaret, quam opificum
condictum.
Caeterum formalis quidem mercatorum caeha vix alicubi extat. Hi enim infra dignitatem
suam esse reputant ea in re opificibus exaequari. Alicubi tamen mercatores sub nomine
Status Mercantilis coetum formarunt, qui omnes illas, quas caehae,
inconvenientias post se trahere possunt. Hi per magistratus eo difficilius possent
regulari, quod eorum existentia et operationes minus apparentes sint, quam caeharum: itaque
hos simpliciter
arbitrarie has magistratus definire soleant? adeoque quantam
partialitatibus ansam praebeat? praeter complura in Archivo Consilii exstantia acta vel
demisse readnexa, quam piae memoriae Rex et Imperator Leopoldus II. ad Deputationem hanc
relegaverat, status mercantilis Pestiensis instantia abunde perhibet. Apparet ex illa quod
in hac Civitate jus quaestus aliis cum, aliis sine facultate illud vendendi
concedatur: id quod in linea mercantili pro monstruoso instituto reputari debet. Vel enim
in hac
magistratus jus quaestus vendendi creditoribus pro fundo assignare jam
admiserit, jam negaverit. Cujus iterum, si allegati illic duo casus ad vivum excutiantur,
nullam praeter merum arbitrium rationem reddere poterit. Apparet denique, quod hoc non
obstante status mercantilis Pestiensis non postulet, ut abusus jus quaestum
vendendi aboleatur, sed tantum ut certa quoad illum principia defigantur.
Ubi e contra alii abolitionem abusus hujus Deputationi diserte proposuerunt. Nimirum
remaneat, cum
fabricarum erectio sumtuosa sit, hae facile labefactantur. Sed nec ipsa commercii libertas
admittit ut consumentes impediantur, quominus merces quascunque a prima manu sibi possint
comparere. Opponent quidem mercatores quod id citra detrimentum status
mercantilis admitti non possit. Verum in ejusmodi casibus fabricans ipse subit vices
mercatoris primae manus, publicum autem non eget quaestoribus secundae
manus, donec illos habere potest. Secus posset status mercantilis
detrimentum status
mercantilis admitti non possit. Verum in ejusmodi casibus fabricans ipse subit vices
mercatoris primae manus, publicum autem non eget quaestoribus secundae
manus, donec illos habere potest. Secus posset status mercantilis praetendere ut
nec opificibus liceat erga paratam solutionem laborare, sed quod hi artefacta sua primo
alicui mercatori vendere, consumens vero eadem ab hoc debeat comparare.
Quoad extraneos fabricantes eadem est ratio, quae
se immittat, ab hoc etiam beneficio cum justa proportione
taxetur. Id tamen pro quaestu eidem non imputetur, si remansam e procurata sibi
necessariorum pro opificio suo materialium provisione quantitatem divendat.
Motiva.
Status mercantilis Pestiensis exposuit quod capillamentarii cum Dintuch aliisque
similibus, sartores cum panno variisque materiis quaestum incipiant exercere, et ex hac
occasione opifices a quaestu diserta lege inhiberi postulavit: verum ut legislatio
commercii
victualia alias quoque
cujuscunque speciei merces venui exponere licet; adeoque discrimen etiam omne inter
ordinarias et pecuarias nundinas suffertur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato status actualis §-pho 79. quod in iis Regnis
commercium maxime floreat, ubi nullus est nundinarum usus; merces cujusvis speciei ubique
et quotidie venui prostant: magna autem negotia per contractus, qui nec loco nec diei
alicui affixi sunt, concluduntur. In
multo
post enata sunt articulorum horum pretia, ordinationi huic, vel vero mox consecuto Turcico
bello adscribi debeant, tuto quidem statuere non licet: quodsi tamen aliorum temporum
populorumque experientiam consulamus, facile apparebit quod limitationem pro variis status
commercii epochis jam extendere, jam restringere, jam etiam simpliciter abolere intersit.
Nimirum tres epochae hac in re universim defigi possunt. Prima dum tenui
adhuc populatione, nationalis industria et opificia quasi
horum etiam opera vix utantur, et quod auctis intra tempus
illud, quo diurna eorum merces in novem vel decem grossis subsistit, victualium pretiis,
horum quoque labor naturali rerum cursui relinquendus esse videri possit. Verum
artefactorum horum omnes quatuor Regni status indispensabilem habent necessitatem, neque
tantus adhuc domesticorum ejusmodi opificum numerus adest ut non magna laborum istorum pars
per extraneos perfici debeat. Ne hi mercedem suam ultra modum elevent, ex eo etiam
interest, quia secus major adhuc pecuniae
ingenuam
constituit professionem; minerales autem fodinas colere, quaestum praesertim
exportationis all ingrosso facere, et fabricas erigere, pro tam
nobili vitae instituto declaratur, ut hoc nec nobilitaris, nec magnatum status
honori, quidquam possit derogare.
Motiva.
Superatis praevia ratione tam extrinsecis, quam et intrinsecis
commercii impedimentis, superest ut legislatio ea etiam, quae in potestate habet,
hunc per majora negotia assequendi
spem habeant, facile ineunt aliud vitae institutum, quod ipsis viam ad honores, etsi minori
cum utilitate, pandit. Axioma hoc non in sola rationis subtilitate, sed in ipsa omnium
populorum et seculorum experientia fundatur; nam prout Status Mercantilis apud aliquem
populum majori aut minori honore gaudebat gaudetque, ita etiam pauciora aut plura magna
negotia et olim gerebantur, et hodiedum geruntur. Interest itaque ut Legislatio hoc vitae
institutum pro nobili declaret.
commercium suscipient; cessabunt veteres de defectu exportationis domesticorum productorum
querelae, praevalentibusque sensim quaestoribus
exportationis provisio haec legis, quae nunc notabilem indubie sensationem
producet, ipsa status mercantilis voce celebrabitur; quemadmodum id in vicinis
Germanicis Provinciis factum fuisse videmus.
Caeterum provisionem hanc ne quidem mixtum ex importatione et exportatione commercium
moratur. Tunc enim id spectari debet, quae commercii species
Nam prout praeliminares illae quaestiones
superatae fuerint, ita determinati etiam fundi proponi et stabiliri poterunt. Quoad
spontanea oblata, praevie iterum decidi deberet: an Diaeta dependendum per
omnes etiam reliquos, quos illa repraesentat Regni Status fundum obligative
stabilire possit? vel vero, an in Diaeta projectum tantum ejusmodi fundi
elaborari et hoc totius per respectivos comitatus congregandae nationis assensui substerni
debeat? In utroque casu ea iterum quaestio superari
producet suspicionem, quod schedae hae non habeant sufficientem securitatem; rumore
autem hoc sensim propagato accurrent plerique omnes earum possessores illarumque
permutationem efflagitabunt. Si cassae publicae iis redimendis pares sint et eas reipsa
exsolvant, perdet status omnem utilissimi alias instituti utilitatem. Si aut cassae publicae
non sufficiant, aut secus legislatio earum redemtionem interdicat, schedae aut omnem, aut
maximam valoris sui partem uno ictu amittent, atque ita legislatio involabit in sacrum
jus
quominus, exilis licet, hic fundus proponatur.
§ 151.
Vice-Comes Arvensis eosdem, qui in Diaeta 1741. jam propositi fuere, fundos projectat. In
quo hi consistant, jam in Elaborato status actualis §-pho 88. ostendimus,
nimirum: 1. In elevatione taxae indigenatus. 2. In augmento taxae, quam exteri
ecclesiastici, si in Hungaria beneficia obtineant, persolvere debent. 3. In distincta a
censu tricesimali imposita, quam
ut
exteri beneficiis ecclesiasticis admoti tertiam, aut quartam proventuum suorum partem pro
fundo publico dependere debeant.
Ut eductio domesticorum productorum distinctis impositis
gravetur, id nationali commercio noxium fore Status Regni jam anno 1741, ut in provocato
Elaborato, et loco ostendimus, agnoverunt, et ab hac propositione ultro recesserunt. Verum
nihil obstare censet Deputatio, quominus e converso inductio quorumpiam
luxus articulorum, veluti pretiosorum
et in moderna
salariorum magistratualium tenuitate partem stipendii illorum efficere reputantur. Interea
certum legislationis principium est, quod judici aliquam e poena, quam dictaturus est,
utilitatem addicere non expediat. Stipendia autem eorum politica, cui status salarialis
elaboratio commissa est, Deputatio rationi moderni temporis indubie conformabit. Moderna
etiam legis dispositio nulli determinato privato, sed omnibus, si ad casum legis deveniant,
jus ad ejusmodi mulctas attribuit, adeoque nullus etiam privatus in illis
auctione salis constituta sint; cum
nativorum Hungarorum viduae vix aliquando fructum cassae illius capiant; denique cum cassa
hac jam alioquin exassignata Principis proventibus nihil decedat, si illa non in modernum,
sed in alium potius finem convertatur, possent Status viduali illi beneficio renunciare, hoc
vero facto, assensum Suae Majestatis sollicitare, ut hic quoque vulgo arhalis
proventus dictus pro fundo publico convertatur.
Reflexio de
separandae commercialis
et eventualis cassae ad unam, quos vero fundos ad aliam applicare
intersit, tam modernas, quam futuras singulae hujus cassae necessitates paucis exponendas
esse existimavit.
Ostendimus in Elaborato status actualis §-pho 88. quod Hungaria nullum praeter
taxam indigenatus pro eventualibus Regni necessitatibus fundum
habuerit, donec 1741. taxa extraneorum beneficiatorum accessit. Cassam hanc peculiaris, eum
in finem constitutus,
in qualicunque nobiliori publico officio constituti vidua pensionem
habere possit. E converso consuetae hactenus arhae Cassae Commerciali
inferantur, idque ad officia etiam comitatensia et civitatensia extendatur: quoad officia
tamen mechanica, uti sunt status subalternus Consilii et Camerae, officia tricesimalia,
salis, annonaria, et his similia, institutum Cassae Vidualis retineatur, haec
per Cameram Hungaricam separatim administretur, et exinde nonnisi egenis Hungarorum viduis
pensiones decernantur.
per Cameram Hungaricam separatim administretur, et exinde nonnisi egenis Hungarorum viduis
pensiones decernantur.
§ 7. Redimendorum successive teloniorum proventus cassae huic perinde applicentur.
§ 8. Denique offerenda etiam hunc in finem per Status et Ordines Regni summa cassae huic
inferatur.
Motiva.
Horum quoque ratio superius jam reddita est: juvat tamen etiam ex his aliqua amplius
tantisper explanare. Quare
quotannis reddi, easdemque debite censurari Sua
Majestas Sacratissima, via Consilii Locumtenentialis benigne procurabit, opponendasque
ratiocinantibus difficultates suprema auctoritate sua decidet.
§ 4. Adaequatus tamen annuarum perceptionum et erogationum status, pro requisita notitia
faciendisque pro re nata observationibus, Statibus Regni principio singulae Diaetae per
Consilium Locumtenentiale praesentabitur.
§ 5. Caeterum neque administratio cassarum harum in Cameram transferri, neque proventus
earum in
per
annuas rationes et earum liquidationes prospici possit. Proinde cum Legislatio omni anno
non consideat, debet hoc negotium dicasterialiter tractari.
Ad §-phum 4. Ut Legislatio vel aliquam designationem facere
possit, Status cassae eidem notus esse debet, id quod nonnisi per adaequatam annuarum
perceptionum et erogationum notitiam obtinere potest. Caeterum possunt se etiam meritoriae
circa ipsam cassarum manipulationem considerationes evolvere. Has igitur discutere et id,
quod e re
in ejus promotionem fundus stabiliatur, nunquam ad
eum, cujus Hungariam natura capacem fecit, florem provehendum, imo per actualem commercii
vicinorum populorum praeponderantiam semper magis et magis labefactandum sit, Deputatio vel
dubitare nefas esse existimavit, quod Status Regni eam, quam vel per commissam Deputationi
huic fundi publici elaborationem etiam apud exteros excitarunt exspectationem,
ultro expleturi sint.
Superest ut quoad ultimam etiam, quae circa hoc objectum moveri potest, quaestionem
aut subsidii bellici
complures ejusmodi ephemerae et spontaneae oblationes in Diaetis ita obligative
decretae fuerint, ut nullam amplius in comitatuum congregationibus subire potuerunt
quaestionem. Quid igitur obstat, quominus Status diaetaliter congregati consimile etiam sub
titulo erigendae commercialis cassae oblatum obligatorie facere
possint? Substantialis certe inter hunc et priores titulos differentia eo minus assignari
potest, quod oblatum hoc in proprium
unum millionem
accrevisse supponitur, adeoque ejus interesse in 50 000 assumitur, et sic prodit annuus 400
000 fundus.
Oblatum tamen hoc non secus fieri posse arbitratur, quam ut congreganda per comitatus
nobilitas per exmittendos ad Diaetam deputatos suos Status Regni activiset, quo hi discretam
aliquam v.gr. 4 millionum summam offerre, hanc inter comitatus repartiri, et
clavim etiam, pro individuali in ipsis comitatibus instituenda repartitione defigere
possint.
Quod postremum projecti hujus
vero commerciales reliquo, inclusis jam propositis schedis, fundo interea admensurentur.
Quare
Relate ad 2-dum. Motiva Projecti hujus nonnisi per explicationem practicae
ejus manipulationis reddi possunt.
Supponamus itaque quod Status Regni pro Fundo Commerciali 4 milliones conferant. Hoc facto
firma spes haberi potest, quod Sua Majestas ad secundandum generosum hunc nationis conatum
benigne admissura sit, ut ad vires ejusdem summae schedae bancales sub nomine et
fidejussione Statuum
erogata interea earum pars se porro etiam in cursu sustinebit, adeoque cassam per
sollicitatas redemtiones non exhauriet.
E converso, licet schedae hae, postquam etiam summam praeexistentis capitalis jam
attigerunt, facilem retineant cursum, nisi tamen Status Regni novam emitendae schedarum
quantitati correspondentem summam tunc statim conferant, interest ut ab ulteriori earum
procusione supersedeatur. Cum enim casus aut totalis, aut maximae earum partis redemtionis
ex inopino emergere possit, realis
exempla in aliis etiam provinciis prostant.
2-do. Non praejudicarent illae praesentibus proventibus regiis; nam si
schedae regiae jam in justa cum massa circulantis pecuniae proportione stant, emittendae per
Status schedae vix cursum habiturae sunt. Potest quidem obverti quod e converso, in casum,
quo illae cursum obtineant, tantumdem Aerario Regio decessurum sit, quantum illae efferent,
quia novae schedae regiae ultra modernas in eodem valore circulare potuissent.
praevio non augendarum schedarum regiarum supposito est practicabilis.
Cum enim schedae hae non ad milliones, sed tantum ad 200 000 sensim excudendae sint,
dubitare vix licet, quin accedente patriotico Statuum zelo eaedem statim in cursum non
deducantur, praesertim cum Status Mercantilis Temessiensis de pluribus bancalibus schedis ad
circulationem ponendis postulatum formaverit.
4. Fundus hic est securus; in omnem enim, qui humanitus calculari potest, casum status
nullum ex instituto hoc detrimentum capere possunt. Vel enim statim
Statuum zelo eaedem statim in cursum non
deducantur, praesertim cum Status Mercantilis Temessiensis de pluribus bancalibus schedis ad
circulationem ponendis postulatum formaverit.
4. Fundus hic est securus; in omnem enim, qui humanitus calculari potest, casum status
nullum ex instituto hoc detrimentum capere possunt. Vel enim statim principio nemo has
schedas acceptabit, et tunc Status nullam sentient seu utilitatem, seu detrimentum; id
tamen, cum schedae hae reali fundo tectae sint, ne supponere quidem licet.
ad
circulationem ponendis postulatum formaverit.
4. Fundus hic est securus; in omnem enim, qui humanitus calculari potest, casum status
nullum ex instituto hoc detrimentum capere possunt. Vel enim statim principio nemo has
schedas acceptabit, et tunc Status nullam sentient seu utilitatem, seu detrimentum; id
tamen, cum schedae hae reali fundo tectae sint, ne supponere quidem licet.
Vel habebunt aliquo tempore cursum, sed postea creditum ita amittent, ut notabilis earum
pars redimi debeat; et tunc si vigesima
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.