Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: exempla Your search found 689 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 41-106:41. Marulić, Marko. De institutione bene vivendi per... [Paragraph | Section] uir! Alexii
ET ARCHIDIACONO METROPOLITANAE SPALATENSIS ECCLESIAE DIGNISSIMO MARCVS
MARVLVS S. P. D.
Quod fecere quidam historias euoluendo gentilium, idem tentare mihi uenit in
mentem uitas lectitanti sanctorum, ut scilicet inde exempla traherem uirtutum
imitandaque proponerem iis, qui et ipsi sancti esse percupiunt, cum pręsertim
natura comparatum sit, ut humanus animus ad duriora subeunda negocia magis
moueatur exemplo quam institutione atque pręceptis.
quietis ęternę fructum capiamus.
Vale!
possident possederuntue, eas uel erogare uel iam erogasse
pro tui nominis amore minus grauari possint.
DE INSTITVTIONE BENE VIVENDI PER EXEMPLA SANCTORVM / LIBER I
Caput I / DE TERRENIS BONIS CONTEMNENDIS PROPTER CHRISTVM
Iam primum, ut, a quibus Ecclesię Christianę iacta sunt fundamenta, ab his
et
et omnes earum pastu refocillati essent, usque adeo multiplicatum inde
collegit fructum, ut uinea, quę integra centum lagenas ęstimata fuerat,
depasta trecentas redderet.
Olim huiusce rei exempla pręmiserat Dominus noster Iesus iubens Discipulos,
ut turbis in deserto epulum darent. Quinque panes et duos pisces, cum nihil
aliud pręterea haberent, discumbentibus apposuerunt. Atque ubi omnes pransi
ac saturati
mendicos ob hoc solum interdum improbitatis arguunt et increpationibus repellunt, ut, quod eis subuenire nolunt, iudicii esse
uideatur, non impietatis.
Nunc infirmioris sexus haud infirmiora exempla subnectam.
Brigida abbatissa aliquando simul cum aliquot sororibus curru uehebatur. Et
occurrens pauperculis lignorum fasces dorso baiulantibus, ut alterius onera
portando impleret legem Christi, solui iugales equos
etiam rationis expers ac syluestre animal humanitatem fidemque illius quodam
naturę pręsagio uidetur persensisse, cum in tam pręsenti periculo sese ei
credere quam syluas fuga petere maluerit.
Nunc pauca foeminarum exempla referantur. Neque enim multis conuenit uirorum
consortium, ne, dum hospitalitas seruatur, periclitetur pudicicia.
Mulier Sunamitis transeuntem Heliseum legitur tenuisse et secum panem
comedere compulisse tam
ut pene omnibus seruilibus officiis sese
addixerint. Qui nihil detrectantes eorum, quę uilissima factu putantur,
tanto excellentiores in conspectu Dei apparuerunt, quanto inter mortales
magis infimi uidebantur. Horum nunc exempla percurrere non intempestiuum
duco. Monachis Nitryę morem fuisse constat, pręter cętera in
peregrinos beneficia, pedes eorum lauare linteolisque abstergere, illum
imitari uolentibus, qui Magister et
honorem, in cęllula latentis consolationem quam in cathedris sedentium
potentiam, opes, delicias, luxum?
Extant hoc in genere etiam et minorum pontificum fortasse non minus
imitatione digna exempla. Qui postquam aliquando recte ac diligenter
rexissent populum,
aliis gubernaculo substitutis tranquillę contemplationis quieti sese dedere.
Maglorius * corr. ex Maiorus
cupiditas.
Iccirco sanctissimi uiri habentes tantum, sine quibus hic uiui non potest,
nihil pręterea quęsierunt et illi, quibus res erat, eis, quibus non erat,
erogabant. Multa id genus exempla posuimus, cum de elemosinis tractaremus,
et nunc repetere superuacaneum est. Ioannes tamen, Alexandrinus patriarcha
(a quo pauperes dominos diximus appellatos) non est silentio
prętermittendus. Cum enim ex hac uita
cibis habuisse. Tanta
uitę asperitas intolerabilis prorsus uideretur, nisi etiam intolerabilia
tolerabilia fecisset Dei amor et Dei timor.
Subiiciamus aliquot etiam infirmioris sexus exempla, ut appareat foeminas
quoque habere de sanctarum collegio duces, quas ad eremum sequi secundum
diuinę gratię donum aut optent tantum aut simul et possint. Maria Magdalena
omnia peccata sibi dimissa esse iam pridem
salutem. Dederat enim Dominus uerbum euangelizanti, dederat uoci illius
uocem uirtutis. Nisi somni semper parcissimus fuisset, nunquam tantum in Dei
seruitio profecisset.
Proponamus et foeminis, quę sequantur, exempla, quibus attendentes
somnolentię grauedinem possint discutere.
Paula illa Romana, quę summam generis nobilitatem superauit uitę sanctitate,
in grauissima etiam febre (ut Hieronymus inquit) mollia lectuli strata
LIBER II
Caput I / DE CVRA ET MODO ORANDI
Age igitur, hinc iam sanctarum precum exempla perscrutemur, deinceps etiam
contemplationis altitudinem ostensuri, qua diuini homines in terra degentes
mente cęlos permeabant. Hi uero, quantum orandi studio dediti fuerint uel
quam efficaciter orarint uel quantas
deprecantium mentis oculos Spiritus Sancti fulgore
illuminari, ne unquam obdormiant in morte, nequando dicat inimicus eorum:
Pręualui aduersus eos.
Nunc, ut alter etiam sexus sua habeat exempla, foeminarum in orando studia
breuiter explicemus.
Anna, Helcanę uxor, ita ardenter orauit ad Dominum, ut temulenta putaretur.
Heli sacerdoti sibi ebrietatem exprobranti nihil turbata respondit: Vinum
quatitur, uastatur, funditus euertitur Hierusalem, et inter tot gladios
furentium inimicorum is, qui proximum ab iniuria liberauerat, diuina uirtute
protectus liber expersque periculi fuit.
Multa quidem id genus exempla de Veteri Testamento adduci in medium possent,
nisi plura Noui modo sese ingererent referenda.
Iam primum Christi erga nos charitas effecit, ut, nisi proximos nostros
dilexerimus, non iniusti solum, sed etiam ingrati
erit iis maxime, qui diuinarum rerum scientia
pręstant, ignaros instruere, timidos animare, desides urgere, omnes denique
ad capessendas uirtutes, quibus uerę felicitatis pręmia comparantur, sedulo
exhortari. Huiusce rei exempla more nostro ab iis, quos Deo, placuisse
nouimus, petamus.
Moyses et Aaron Dei iussu diriguntur, ut populum suum de Pharaonis iugo
erreptum ab Aegypti finibus educant et populus ipse sacrificium sibi offerat
irretiri capique, ita pessimum eos uelle imitari. Nam qui decipitur,
imprudens est, qui decipit, iniustus. Alter miserationem, alter meretur
poenam.
Igitur, quo utrunque facilius deuitetur, pauca adhuc id genus exempla
subnectam. Licet enim nobis propositum sit de uirtutibus tractare, expedit
tamen interdum et uitii mentionem interseruisse.
Abner, filium Ner, qui, ut in Regum libro legimus, principibus Israhel
suos, tu me sequere! Quia scilicet ego uita sum, mecum uiue et
dimitte mortuos, ne forte et ipse simul moriaris.
Ab iis etiam, qui heresi aliqua deprauati sunt, ut declinemus, ipsa sanctorum
exempla nos monent.
Ioannes apostolus balnea cum discipulis ingrediens, ut eos, qui illo
conueniunt, Euangelium doceret, uidit inter lauantes Cherintum hereticum
atque inde relato statim gradu ad suos conuersus: Fugiamus
ac petenti, ut guttulam sibi sudoris uenderes, eam te Christo, non hominibus
uendere respondisti! O felix ille sic irrisę nuditatis sudor, quem tu soli
Christo dedicans mercatus es regna cęlorum.
Paucula nunc foeminarum exempla proferam, quibus ipsa uestium utilitas pro
ornatu fuit.
Elisabeth, Pannonum regis filia et Christi ancilla, quam poterat abiectiore
amictu se uelabat. Scissuras alterius interdum coloris panno assuto, quo
quibus
post obitum mariti abunde eluxit, comparauit. Etenim ad illam uerę
beatitatis quietem perueniri non potest, nisi per uitę pręsentis frequenter
assiduosque labores.
Ac ne plura huiuscemodi exempla enarrando modum excedat oratio, libet in fine
capitis huius apponere uerba diui Hieronymi ad Demetriadem uirginem accurate
admodum eleganterque scribentis: »Statue — inquit — quot horis sanctam
Scripturam ediscere
Caput X / DE CORPORIS CASTIGATIONE PER FLAGELLA
At quoniam contra lasciuientis carnis petulantiam nec ipsa interdum operum
occupatio satis sufficit, aliis insuper castigationibus eam coercendam esse
sanctorum exempla, quę modo proponemus, docent.
Paulus apostolus castigat corpus suum et in seruitutem redigit, ne forte, cum
aliis prędicauerit, ipse reprobus inueniatur. Ad hęc angelus Sathanę
colaphizat eum, ne reuelationum
non negligamus, immo, ut ab ea expediamur, uotis
precationibusque Dominum solicitemus. Petenti dabitur, et pulsanti
aperietur.
Nunc foeminis, si quam forte uiros imitari piget, foeminarum proponamus
exempla!
Anna, Helcanę uxor, non capit cibum, sed luget et orat. Et sterilitatem ab
emula exprobratam Domino miserante foecunditate compensat moeroreque in
gaudium uerso concinit dicens: Exultauit cor meum in Domino, et
collibuisset, et singulorum continentia singulos
latebat, ne inani glorię daretur occasio, sed diuino conspectui munus illud
syncerius offerretur, quod submouebatur humano.
Promamus aliqua etiam hoc in genere foeminarum exempla!
Agar ancilla cum Ismahele filio eiecta panem tantum et utrem aqua plenum
secum in solitudinem defert. Consumpta deinde aqua, puer et ipsa siti
uexati, fonte angeli pietate ostenso refocillantur. Abraham diues erat
ad trigesimum, iterum ad quinquagesimum produxit diem, rapta in spiritu, ut
dictum est. Quisquis ad istarum glorię sublimitatem peruenire cupit, harum,
quantum potest, imitetur continentiam.
Multa sunt huiuscemodi exempla, quę longum esset enarrare. Te tamen, Othilia
uirgo, tacere omnino non possum, quę leguminibus et ordeaceo pane lassum
ieiuniis corpus sustentasti, donec in cęlestibus regnis grano illo frumenti
satiari meruisti,
uolui, et tenuerint foedus meum, dabo eis in domo mea et in muris meis
locum et nomen melius a filiis et filiabus, nomen sempiternum dabo eis,
quod non peribit.
Nunc Euangelii exempla, proprias uoluntates cruci affigentes, aggrediamur!
Mirabilis imprimis iam a principio apostolorum obedientia fuit. Nondum
Christum miracula facientem conspexerant, nondum cęlestis regni
retributionem per illum
seruiuit. Igitur ex beati Romualdi sententia et Venerii exemplo faciet,
quisquis ad districtioris uitę institutum non nisi eo, qui pręest, consulto
ac permittente transierit.
Alterius nunc sexus exempla perpauca subiungam, ne modum excedat oratio.
Elizabeth, regis filia, cuius sępe fecimus et sępe facturi sumus mentionem
(adeo una omnibus fere affluit uirtutibus) nolens ne in ipsa quidem mariti
domo suo uiuere
oculum, quem olim amiserat, integrum recepit. Illa
igitur, quę obediendo oculis omnium se subtraxerat, dum uiueret, mortua
postea solo tactu reparare errutos poterat.
Hęc sunt perfectę consummatęque obedientię exempla, non seruilis, non
mercenarię, quarum alteram ellicit timor, alteram pręstat cupiditas. Neutra
laudatur, sed seruilis melior. Per hanc enim plerunque aditus fit ad istam,
de qua loquimur. Quę propria filiorum est,
ipse sit. Interdum tamen simulare et dissimulare et mentiri
necessarium, cum scilicet vita res cadet, ut, nisi mendacium perpetretur,
aut grauius peccatum committendum erit aut maius bonum omittendum. Huiusce
rei subiiciemus exempla.
Abraham, cum per spiritum nosset Sarrę, uxoris suę, pudiciciam, Domino
protegente, quocunque perrexisset, tutam fore, uitę tamen suę ob eius formam
improbos homines insidiaturos dubitans, sororem suam esse
Sed talis hęc Domini erga Discipulos
fictio, qualis et illa quondam erga Abraham tentatio. Ille tentatus est, an
obediret Deo, isti, an hospitalitatem seruarent; non quis Deus futura
nesciat, sed ut nos habeamus virtutum exempla. Huiusce rei causa fingere ac
simulare patribus prępositisque proprium atque usitatum, dum iuniorum animos
probare student dumque probatos cęteris ad imitandum exibent. Non sunt
igitur hę fictiones mendacii, sed
ita moderantes, ut uel nunquam in alterum commoti sint
uel adeo temperate, ut non deliquerint. Obseruarunt enim pręceptum illud:
Irascimini, et nolite peccare!
Mansueti igitur iracundique exempla primi ab homine geniti Abel et Cayn nobis
exibuerunt. Respexit — inquit — Dominus ad Abel et ad munera eius,
ad Cayn autem et ad munera eius non respexit . Humilia enim respicit
et alta a longe
quod prępositis libenter
obediant, quod labori alacriter insistant, quod dicto factoue lacessitę non
reclament, non murmurent, non mussitent, non denique uultum mutent, sed
semper eandem animi lenitatem prę se ferant. Harum exempla partim dicta
sunt, ubi de labore obedientiaque tractauimus, partim dicentur, cum de
patientię uirtute disseremus. Igitur, ne eadem sępius repetere necesse sit,
hoc loco de illis loqui supersedebo.
superbit, nunquam proficiet. Igitur ipsum quoque oris silentium semper
mentis humilitate niti debet, ut obseruatori suo prodesse possit.
Quin autem ipsam taciturnitatem perutilem esse ambigit, si pręter iam dicta
sanctorum exempla etiam apostolicis propheticisque pręceptis ad eam colendam
excitamur? Iacobus apostolus: Sit — inquit — omnis homo uelox ad
audiendum, tardus ad loquendum. Et paulo post: Siquis autem putat
inferno positum, quoniam loquacitatis
petulantia maxime deliquerat, linguę ardorem sentire magis fecit. Et ille
linguam tantum refrigerari petiit, qui ardebat totus.
Eadem hęc sanctę taciturnitatis moderandęque linguę exempla atque prqcepta
etiam foeminas respiciunt et quidem magis quam uiros.
Paulus apostolus: Mulieres — inquit — in ecclesiis taceant. Non
enim permittitur eis loqui, sed subditas esse, sicut et Lex
prędicent sanctitatem et loquacibus compunctionem ingerant et intrandi ad
societatem uestram sancta desyderia incitent et affectus ad cęlestia
moueantur.
Satis de hoc multa. Nunc castitatis indagabimus exempla. Frustra enim os
loquacitati clauditur, si mens libidinibus patet. Vt igitur castum silentium
in casto seruetur pectore, discamus incestas uoluptates sanctę pudicicię
amore calcare.
Vt igitur castum silentium
in casto seruetur pectore, discamus incestas uoluptates sanctę pudicicię
amore calcare.
Caput VII / DE CASTITATE SERVANDA EXEMPLA VIRORVM
De castitate tractaturi, Nouam potius quam Veterem Legem sequamur. Primis
quippe hominibus recenti adhuc uacuoque mundo, pręceptum est: Crescite et
multiplicamini, et replete terram! Repleta
sponsa de thalamo suo. Continentiam indixit, ut precatio ieiuniumque
et poenitentium gemitus puriora offerrentur, nec illa sufficere putauit sine
hac castitatis obseruatione.
His testimoniis congrua quoque exempla subdantur.
Ioseph, forma insignis adolescens ab Aegyptia domina adamatus, cum consentire
libidini impudenter se ingerentis nollet, uim inferre conantem, relicto, quo
apprehensus fuit, palio, effugit. O fortem et
cupidinis sentiens. Quisquis igitur, quantum potest,
periculum cauerit, Dei tandem auxilio reddetur tutus.
Caput VIII / DE CASTITATE SERVANDA EXEMPLA FOEMINARVM
Sed aliquanto longiore, quam oportuit, ductu protractus sermo iam admonet, ut
foeminis quoque demus foemineę castitatis exempla, ne, si iis tantum, quę
diximus, contenti erimus, ipsę dedignentur
Caput VIII / DE CASTITATE SERVANDA EXEMPLA FOEMINARVM
Sed aliquanto longiore, quam oportuit, ductu protractus sermo iam admonet, ut
foeminis quoque demus foemineę castitatis exempla, ne, si iis tantum, quę
diximus, contenti erimus, ipsę dedignentur sequi sexum alienum.
Iam primum Susannę in coniugio fides nuptis omnibus documento est, ut mori
malint quam consentire corruptori. Melius est
infideles displicebant? Aut cur Cęcilia uirgo Valerianum iam credentem et
baptizatum martyrii maluit quam thori habere consortem? Et, ne ullus
calumnię relinquatur locus, subiiciemus etiam illarum aliquot exempla, quę,
ne legitimi quidem matrimonii nexibus implicari uoluerunt uel etiam
implicatę (quod multo difficilius est) castitatis cultum nunquam deserere.
Brigida uirgo inter Scotię puellas pulcherrima, cum a potentibus
legimus: fornicatorum partem cum ueneficis
futuram et idolatris et omnibus mendacibus in stagno ardenti igne et
sulphure, quod est mors secunda.
Sed percurramus etiam Scripturarum exempla, quo magis innotescat, quanto odio
Deo sit omnis impudicus. Lamech primus duxit duas uxores, et primus Cayn
occidit fratrem. Dicitur tamen septuplum ultio dabitur de Cayn, de Lamech
uero septuagies* septies. Sodomitę
Semper tamen totam uincendi spem in Deo colloca.
Sine me — inquit — nihil potestis facere.
Caput IX / DE POENITENTIA PECCATORVM PER EXEMPLA VETERVM
Hactenus de castitate. Nunc iis, qui culpa aliqua lapsi sunt, demus
poenitentię locum, ut resurgant. Et quidem, nemo est, qui non peccet.
Septies in die cadit iustus, ait Scriptura. Et Ioannes
diem. Subito enim ueniet ira illius, et in
tempore uindictę disperdet te.
Caput X / DE POENITENTIA PECCATORVM PER EXEMPLA NOVORVM
Et, si istis (quos, quanuis sanctos, ad inferna tamen descendere primorum
parentum cogebat pręuaricatio) tantę curę poenitudo delictorum fuit, quanto
magis nobis esse debet, quibus per Saluatoris
diu in tenebris expectarunt,
nobis lucet nec iam in Christo credentibus quicquam expectare necesse est.
Si poenitendo satisfecerimus, hinc decedentes recta ad beatitudinem
tendemus. Inspiciamus ergo etiam nouitia nostrorum exempla, ut ipsorum
sequentes studium adipiscamur et gratiam.
Prima in Euangelio Pręcursoris uox est: Poenitentiam agite! Appropinquabit
enim regnum cęlorum. Et ut, qualiter agenda esset, in se ostenderet,
hęc quotidiana ieiunia noctesque peruigiles. Hinc saltem discant ii, qui
aliis pręsunt, quali poenitentia expiari debent, si deliquerint. Quia multum
quidem imputandum est illi, etiam cum leuiter peccat, a quo reliqui uitę
exempla petunt.
Et quoniam post lapsum nulla spes est salutis, nisi errigamur per
poenitentiam, pręter iam dicta exempla Sacrarum etiam Scripturarum crebrę
pręceptiones ad illam suscipiendam nos prouocant atque
Quia multum
quidem imputandum est illi, etiam cum leuiter peccat, a quo reliqui uitę
exempla petunt.
Et quoniam post lapsum nulla spes est salutis, nisi errigamur per
poenitentiam, pręter iam dicta exempla Sacrarum etiam Scripturarum crebrę
pręceptiones ad illam suscipiendam nos prouocant atque compellunt. Esaias
propheta: Quęrite Dominum — inquit — dum inueniri potest; inuocate
eum, dum prope est.
enim, quem commissi poenitet, moerore quidem se afficere
debet, quia peccauit, sed a spe uenię nunquam decidere, quia clementissimus
est, cui peccauit. Quem igitur in poenitendo sequi nobis expediet? Sequamur
sanctos, quorum exempla proposuimus. Imitemur prodigum filium, ut, cum quo
in regionem secessimus uitiorum, bona animi consumpsimus, porcos pauimus
immunditię seruientes, cum eodem ad indulgentissimum Patrem reuertamur et
ante ipsum humi
utriusque sexus fideles proprio sacerdoti saltem semel in
anno confiteantur et ab eo iniunctum
inquit) transformandi, a claritate in
claritatem, tanquam a spiritu Domini, semper cum illo futuri.
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.