Your search found 20703 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 17027-17091:

quia haec plurima sunt, hoc unicum doleo, ut tam debili calamo nec hoc opere digna arte expressa eius encomia exarare cogar, quia tamen silentio omnia pertransire prius me facturum credebam, quam licet inerudite de omnibus certiorem facere. Hisce sincero innatoque candore omnia, quae aut oculis videre aut a fide dignis viris audire licuit, breviter, ut possum, exponam. Quia vero ad assumpti maiorem noticiam plurimum terrae incolarumque descriptio, ad harum autem descriptionem rudis saltem circumiacentium regionum noticia plurimum conducit, primum praemissa mappa circum iacentes

haec plurima sunt, hoc unicum doleo, ut tam debili calamo nec hoc opere digna arte expressa eius encomia exarare cogar, quia tamen silentio omnia pertransire prius me facturum credebam, quam licet inerudite de omnibus certiorem facere. Hisce sincero innatoque candore omnia, quae aut oculis videre aut a fide dignis viris audire licuit, breviter, ut possum, exponam. Quia vero ad assumpti maiorem noticiam plurimum terrae incolarumque descriptio, ad harum autem descriptionem rudis saltem circumiacentium regionum noticia plurimum conducit, primum praemissa mappa circum iacentes regiones, tum

id eo attulit vetula quaedam super humeros, dum daemon duobus fratribus regna divideret: uni, quidquid ab illo signo versus novum Mexicum terrae imminet, alteri, quidquid ab illo usque Mexicum et 5 hoc ipsum in dominium cederet 6 . Hoc saxum hic visitur nec ulla humana arte aut studio inde avelli 7 potest, ut a fide viris dignis narratur. Novum Mexicum autem, quod uni fratrum in dominium cessit, versus septentrionem a Tarahumara 150 circiter milliaribus distat. A 34M circiter gradu altitudinis polaris usque 40UM omnes Christiani fonte

miles arma iam coempta, equi ad pugnam instructi parati sunt, quibus ad ultionem Divinae lesae Maiestatis Regiaeque (ni pace gratiam conciliare vellent) in tam abominandum facinus saeviatur 13 ac rei eiusdem incolae pro debito puniantur. A Novi Mexici denuo in pristinum aut meliorem statum reductione plurimum omnes hae nationes dependent, solet enim plerumque unius error plures in malum pertrahere. Et hoc iam experti sumus anno antecedenti 1681, ubi ad exemplum rebellium in Sonora bis 14 rebellionem meditati sunt, non tamen eis successit. In capita

nostris administratio velut missionis titulo remansit, solum ibidem interea servatum est pro Collegio Parras, ubi etiamnum quidam Rector residet. Ad hos Tobosos positi erant sacerdotes saeculares, quia tamen Deus noluit, ut hi populi aeque avide ac libenter salutaria ab illis praecepta reciperent aut se subiectos regi sinerent sicut a nostris, perfracto iugo in abdita montium cum feris societatem inire maluerunt, quam sine patribus Societatis ibidem vitam degere et cum in rupibus et montibus seminare non potuerint, rapto vivere cogebantur. Hinc transeuntibus atque itinerantibus insidias

Indi plantare vites. Nec ad varietatem ciborum deessent volatilia (omnis enim generis coloris hic reperiuntur aves 55 ; rubicundae totae, quas cardinales vocant, virides ut psittaci, flavae, caeruleae et, si quod pulchri in avibus desideratur.) si aut incolae curiositate aut ambitione aut utilitate ducerentur, sed quod commoditatibus hisce quandoque destituantur, est, quod Hispani plerumque se se in fodinis occupent, Indi ab innata pigritia aut parva talium aestimatione prohibeantur. Hinc si sublimior genuit spiritus vitales, excitaret ad

vites. Nec ad varietatem ciborum deessent volatilia (omnis enim generis coloris hic reperiuntur aves 55 ; rubicundae totae, quas cardinales vocant, virides ut psittaci, flavae, caeruleae et, si quod pulchri in avibus desideratur.) si aut incolae curiositate aut ambitione aut utilitate ducerentur, sed quod commoditatibus hisce quandoque destituantur, est, quod Hispani plerumque se se in fodinis occupent, Indi ab innata pigritia aut parva talium aestimatione prohibeantur. Hinc si sublimior genuit spiritus vitales, excitaret ad curiosa vel utilia aut

varietatem ciborum deessent volatilia (omnis enim generis coloris hic reperiuntur aves 55 ; rubicundae totae, quas cardinales vocant, virides ut psittaci, flavae, caeruleae et, si quod pulchri in avibus desideratur.) si aut incolae curiositate aut ambitione aut utilitate ducerentur, sed quod commoditatibus hisce quandoque destituantur, est, quod Hispani plerumque se se in fodinis occupent, Indi ab innata pigritia aut parva talium aestimatione prohibeantur. Hinc si sublimior genuit spiritus vitales, excitaret ad curiosa vel utilia aut sanguis

vocant, virides ut psittaci, flavae, caeruleae et, si quod pulchri in avibus desideratur.) si aut incolae curiositate aut ambitione aut utilitate ducerentur, sed quod commoditatibus hisce quandoque destituantur, est, quod Hispani plerumque se se in fodinis occupent, Indi ab innata pigritia aut parva talium aestimatione prohibeantur. Hinc si sublimior genuit spiritus vitales, excitaret ad curiosa vel utilia aut sanguis gloriosior ingenium ad haec quaerenda et appetenda ea provocaret aut denique politior vivendi ratio stimularet, terra haec cuilibet Europeae similis reddi posset. Est

aut ambitione aut utilitate ducerentur, sed quod commoditatibus hisce quandoque destituantur, est, quod Hispani plerumque se se in fodinis occupent, Indi ab innata pigritia aut parva talium aestimatione prohibeantur. Hinc si sublimior genuit spiritus vitales, excitaret ad curiosa vel utilia aut sanguis gloriosior ingenium ad haec quaerenda et appetenda ea provocaret aut denique politior vivendi ratio stimularet, terra haec cuilibet Europeae similis reddi posset. Est et suus montibus decor ab arborum pinorum quercuumque frequentia; populi iuxta fluvios gratissimas projiciunt

quandoque destituantur, est, quod Hispani plerumque se se in fodinis occupent, Indi ab innata pigritia aut parva talium aestimatione prohibeantur. Hinc si sublimior genuit spiritus vitales, excitaret ad curiosa vel utilia aut sanguis gloriosior ingenium ad haec quaerenda et appetenda ea provocaret aut denique politior vivendi ratio stimularet, terra haec cuilibet Europeae similis reddi posset. Est et suus montibus decor ab arborum pinorum quercuumque frequentia; populi iuxta fluvios gratissimas projiciunt umbras. Radices etiam et herbas ad curandos corporum morbos salubres varias

palato insipidem 56 nec corpori noxium, conficiunt, quod Mescal vocant. Sunt et aliae plurimae, quarum virtutes plerumque incognitae et quia paucae pro medicina serviunt; nec medica delectantur arte, sed Deo fatum 57 naturaeque comittunt. Si quis enim morbo aliquo infestatur aut noxiis humoribus vexatur sine adhibito medicamine aut sanitati restituuntur aut debitum naturae persolvunt. Et quia raro in comedendo excessum faciunt † [1 W] peractam usque aetatem sine canis perveniunt. Nec varietate ciborum stomachum onerant, nec diversitas eduliorum noxios humores causat.

quod Mescal vocant. Sunt et aliae plurimae, quarum virtutes plerumque incognitae et quia paucae pro medicina serviunt; nec medica delectantur arte, sed Deo fatum 57 naturaeque comittunt. Si quis enim morbo aliquo infestatur aut noxiis humoribus vexatur sine adhibito medicamine aut sanitati restituuntur aut debitum naturae persolvunt. Et quia raro in comedendo excessum faciunt † [1 W] peractam usque aetatem sine canis perveniunt. Nec varietate ciborum stomachum onerant, nec diversitas eduliorum noxios humores causat. Solo frumento contenti robustam conservant naturam;

Sunt et aliae plurimae, quarum virtutes plerumque incognitae et quia paucae pro medicina serviunt; nec medica delectantur arte, sed Deo fatum 57 naturaeque comittunt. Si quis enim morbo aliquo infestatur aut noxiis humoribus vexatur sine adhibito medicamine aut sanitati restituuntur aut debitum naturae persolvunt. Et quia raro in comedendo excessum faciunt † [1 W] peractam usque aetatem sine canis perveniunt. Nec varietate ciborum stomachum onerant, nec diversitas eduliorum noxios humores causat. Solo frumento contenti robustam conservant naturam; et licet ovium

alias divites, nisi, quod plerique debeant. Multi trecenta millia imperialium numerant, alii in armentis boum ditiores sunt, sex millia boum, alii viginti millia, alii quinquaginta millia habent, insuper et mulis plurimis equisque pulchris et generosis praedia locupletia reddunt. Nec paene boum aut equorum hic ulla aestimatio, 2 imperialibus tribusve boves et equi emuntur. Ipsi Indi Tarahumari quandoque equam 58 imperiali sponte se abdicant. Hinc continua inter Hispanos et Tarahumares comerciorum vicissitudo, hi equos pro bobus aliaque similia, quae tellus patitur genera pro

nullus sculptor. Plus nimirum in necessaria, quam delectabilia intenti. Templa ex lateribus non coctis velut et domus, ex terrea massa stramine mixto in modum laterum formantur ac humilia eriguntur modico ornatu tolerabilia. Quo ad varietatem fructuum est valde sterilis et paucos, ut videre est, aut ad narium oblectationem gratos aut ad oculos oblectandos amoenos aut ad palati gustum gratos fructus, haec terra profert. Pauci hic ab Hispanis excoluntur, ut sunt melones, pepones, persica poma. Nec enim multi effluxerunt anni, a quo nostri sacro baptismatis fonte huius terrae incolas lustrare

necessaria, quam delectabilia intenti. Templa ex lateribus non coctis velut et domus, ex terrea massa stramine mixto in modum laterum formantur ac humilia eriguntur modico ornatu tolerabilia. Quo ad varietatem fructuum est valde sterilis et paucos, ut videre est, aut ad narium oblectationem gratos aut ad oculos oblectandos amoenos aut ad palati gustum gratos fructus, haec terra profert. Pauci hic ab Hispanis excoluntur, ut sunt melones, pepones, persica poma. Nec enim multi effluxerunt anni, a quo nostri sacro baptismatis fonte huius terrae incolas lustrare coeperunt. Nec hic videre est

Templa ex lateribus non coctis velut et domus, ex terrea massa stramine mixto in modum laterum formantur ac humilia eriguntur modico ornatu tolerabilia. Quo ad varietatem fructuum est valde sterilis et paucos, ut videre est, aut ad narium oblectationem gratos aut ad oculos oblectandos amoenos aut ad palati gustum gratos fructus, haec terra profert. Pauci hic ab Hispanis excoluntur, ut sunt melones, pepones, persica poma. Nec enim multi effluxerunt anni, a quo nostri sacro baptismatis fonte huius terrae incolas lustrare coeperunt. Nec hic videre est pruna, cerasa, †merasa†, fraga aut

aut ad palati gustum gratos fructus, haec terra profert. Pauci hic ab Hispanis excoluntur, ut sunt melones, pepones, persica poma. Nec enim multi effluxerunt anni, a quo nostri sacro baptismatis fonte huius terrae incolas lustrare coeperunt. Nec hic videre est pruna, cerasa, †merasa†, fraga aut pira ficusve uvas aut poma cotonia, ex quibus dulcia conficiuntur electuaria. Saepius quis ingeminans dicere poterit illud Vergilii: “non ego vos posthac viridi proiectus in herba, faecunda de fronde procul pendere videbo”. Nihil hic florum, qui conciliarent odorem nec ullam 59

gratos fructus, haec terra profert. Pauci hic ab Hispanis excoluntur, ut sunt melones, pepones, persica poma. Nec enim multi effluxerunt anni, a quo nostri sacro baptismatis fonte huius terrae incolas lustrare coeperunt. Nec hic videre est pruna, cerasa, †merasa†, fraga aut pira ficusve uvas aut poma cotonia, ex quibus dulcia conficiuntur electuaria. Saepius quis ingeminans dicere poterit illud Vergilii: “non ego vos posthac viridi proiectus in herba, faecunda de fronde procul pendere videbo”. Nihil hic florum, qui conciliarent odorem nec ullam 59 varietatem hortensium

viduos sine frutice ramos, saepius et steriles cernet sine floribus hortos, sed flores, quos Regina patientia excolit ex spinis et tribulis afflictionum protuberantes fructusque amaritudine conditos colliget, quos cum Sancta Catharina Senensi capiti suo perniciosos appetitus mortificando imprimere aut cum Sancta Rosa palatum mortificando spiritualiter masticare poterit. Nihil hic condimentorum, quae vel ab Hollandis adferuntur pro ciborum varitate paranda aut, quae ex Ithalia in abundantia venalia mittuntur. Poenam sentire non modicam et plurimum mereri poterit, dum animadvertet se in terra

fructusque amaritudine conditos colliget, quos cum Sancta Catharina Senensi capiti suo perniciosos appetitus mortificando imprimere aut cum Sancta Rosa palatum mortificando spiritualiter masticare poterit. Nihil hic condimentorum, quae vel ab Hollandis adferuntur pro ciborum varitate paranda aut, quae ex Ithalia in abundantia venalia mittuntur. Poenam sentire non modicam et plurimum mereri poterit, dum animadvertet se in terra tam inculta esse, ubi nec reginam florum †60 [1W] triumphare nec pomonam pro debito honorari cernet. Sola relictorum recordatione satiari poterit, ubi spe

ubi spe futurorum meliorum adipiscenda suo desiderio satisfaciet. Non hic vigent etiam illa diversa aucupiorum genera, nec oculi delectantur in copioso volucrum fisco illitarum ex arbore casu 61 ; tacebo hic amoenas leporum vulpiumque a canibus venatoriis exagitatarum recreationes aut cervorum aprorumque iucundas insidias, aut alendorum 62 per retia gratiosas 63 fraudes aut suggestas ad decipiendas ficedulas strues; praeterea nec ullus lusibus locus. Quidquid denique aut oculis gratum aut gustui sapidum aut auribus delectabile aut a sensibus appetibile,

suo desiderio satisfaciet. Non hic vigent etiam illa diversa aucupiorum genera, nec oculi delectantur in copioso volucrum fisco illitarum ex arbore casu 61 ; tacebo hic amoenas leporum vulpiumque a canibus venatoriis exagitatarum recreationes aut cervorum aprorumque iucundas insidias, aut alendorum 62 per retia gratiosas 63 fraudes aut suggestas ad decipiendas ficedulas strues; praeterea nec ullus lusibus locus. Quidquid denique aut oculis gratum aut gustui sapidum aut auribus delectabile aut a sensibus appetibile, hic procul exulat. Non novere alia

genera, nec oculi delectantur in copioso volucrum fisco illitarum ex arbore casu 61 ; tacebo hic amoenas leporum vulpiumque a canibus venatoriis exagitatarum recreationes aut cervorum aprorumque iucundas insidias, aut alendorum 62 per retia gratiosas 63 fraudes aut suggestas ad decipiendas ficedulas strues; praeterea nec ullus lusibus locus. Quidquid denique aut oculis gratum aut gustui sapidum aut auribus delectabile aut a sensibus appetibile, hic procul exulat. Non novere alia sensus oblectamenta, nisi admodum rudia et, quae nostris in terris

tacebo hic amoenas leporum vulpiumque a canibus venatoriis exagitatarum recreationes aut cervorum aprorumque iucundas insidias, aut alendorum 62 per retia gratiosas 63 fraudes aut suggestas ad decipiendas ficedulas strues; praeterea nec ullus lusibus locus. Quidquid denique aut oculis gratum aut gustui sapidum aut auribus delectabile aut a sensibus appetibile, hic procul exulat. Non novere alia sensus oblectamenta, nisi admodum rudia et, quae nostris in terris etiam rusticae plebi contemptui essent. Ideo vere Apostolicis Viris Deumque unice quaerentibus alia

leporum vulpiumque a canibus venatoriis exagitatarum recreationes aut cervorum aprorumque iucundas insidias, aut alendorum 62 per retia gratiosas 63 fraudes aut suggestas ad decipiendas ficedulas strues; praeterea nec ullus lusibus locus. Quidquid denique aut oculis gratum aut gustui sapidum aut auribus delectabile aut a sensibus appetibile, hic procul exulat. Non novere alia sensus oblectamenta, nisi admodum rudia et, quae nostris in terris etiam rusticae plebi contemptui essent. Ideo vere Apostolicis Viris Deumque unice quaerentibus alia copiosiora dantur

a canibus venatoriis exagitatarum recreationes aut cervorum aprorumque iucundas insidias, aut alendorum 62 per retia gratiosas 63 fraudes aut suggestas ad decipiendas ficedulas strues; praeterea nec ullus lusibus locus. Quidquid denique aut oculis gratum aut gustui sapidum aut auribus delectabile aut a sensibus appetibile, hic procul exulat. Non novere alia sensus oblectamenta, nisi admodum rudia et, quae nostris in terris etiam rusticae plebi contemptui essent. Ideo vere Apostolicis Viris Deumque unice quaerentibus alia copiosiora dantur

exagitatarum recreationes aut cervorum aprorumque iucundas insidias, aut alendorum 62 per retia gratiosas 63 fraudes aut suggestas ad decipiendas ficedulas strues; praeterea nec ullus lusibus locus. Quidquid denique aut oculis gratum aut gustui sapidum aut auribus delectabile aut a sensibus appetibile, hic procul exulat. Non novere alia sensus oblectamenta, nisi admodum rudia et, quae nostris in terris etiam rusticae plebi contemptui essent. Ideo vere Apostolicis Viris Deumque unice quaerentibus alia copiosiora dantur oblectamenta 64 longe iucundiora,

ob ista qualibet servicia practant, et quo quispiam pater plus harum rerum habet, eo facilius aliquid pro gloria Dei operatur, eo facilius eos etiam ad baptismum pertrahit; praecipua vero, quae appetunt, sunt ligones, secures, cultri, pannus, tela, aliaque similia, si quis aliquid horum vendit aut donat, optimus amicus est. Domus eorum in quibus habitant, sunt rotundae par 67 modum turriculae, ut nostri in aucupiis perdicum 68 erigere solent, parvae 69 , angustae, ut vix tres commode in iis dormire possint aut stramine tectae aut luto obiter factae. Sibi

tela, aliaque similia, si quis aliquid horum vendit aut donat, optimus amicus est. Domus eorum in quibus habitant, sunt rotundae par 67 modum turriculae, ut nostri in aucupiis perdicum 68 erigere solent, parvae 69 , angustae, ut vix tres commode in iis dormire possint aut stramine tectae aut luto obiter factae. Sibi ipsis sunt fideles, nec facile unus alteri quidquam furatur, prius fame peribunt. Huc illuc divagari solitae per menses solas reliquunt domos. Colore sunt plerique fusco, subnigri, vivis oculis, corpore robusto et sano fere omnes, paucos

si quis aliquid horum vendit aut donat, optimus amicus est. Domus eorum in quibus habitant, sunt rotundae par 67 modum turriculae, ut nostri in aucupiis perdicum 68 erigere solent, parvae 69 , angustae, ut vix tres commode in iis dormire possint aut stramine tectae aut luto obiter factae. Sibi ipsis sunt fideles, nec facile unus alteri quidquam furatur, prius fame peribunt. Huc illuc divagari solitae per menses solas reliquunt domos. Colore sunt plerique fusco, subnigri, vivis oculis, corpore robusto et sano fere omnes, paucos videre est, quos natura

est, quam adeo constanter sibi amicam habent, ut plures magis famere velint, quam aliquid laborare, et licet extrema praedicta mercium genera appetant, tamen, ne aliquam curam, quam divitiae secum ferunt, habere debeant, aliqui 71 potius pauperes et nudi incedunt, quam sibi inferant vim aut diligentiam aliquam in conservando et augendo faciant. Licet ad gulam propensissimi, potius tamen erisychtonea 72 fame cruciantur, quam in laboriosis 73 venationibus aut per culturam cibum quaerant. Licet per vestium et necessariorum amore

secum ferunt, habere debeant, aliqui 71 potius pauperes et nudi incedunt, quam sibi inferant vim aut diligentiam aliquam in conservando et augendo faciant. Licet ad gulam propensissimi, potius tamen erisychtonea 72 fame cruciantur, quam in laboriosis 73 venationibus aut per culturam cibum quaerant. Licet per vestium et necessariorum amore ferantur, malunt tamen simplici lanea veste tegi, quam mulieres ruditer conficiunt, quam industria manu aut cura 74 , quae in frequenti gallinarum oviumque procreatione est, fatigari;

erisychtonea 72 fame cruciantur, quam in laboriosis 73 venationibus aut per culturam cibum quaerant. Licet per vestium et necessariorum amore ferantur, malunt tamen simplici lanea veste tegi, quam mulieres ruditer conficiunt, quam industria manu aut cura 74 , quae in frequenti gallinarum oviumque procreatione est, fatigari; sua cuique libertas et, etsi in publica peccata aut carnis vitia, deceptiones erumpant, non puniuntur ab invicem. Modum enim gubernandi et vivendi animadverti hic esse omnia dissimulare, omnia naturali

et necessariorum amore ferantur, malunt tamen simplici lanea veste tegi, quam mulieres ruditer conficiunt, quam industria manu aut cura 74 , quae in frequenti gallinarum oviumque procreatione est, fatigari; sua cuique libertas et, etsi in publica peccata aut carnis vitia, deceptiones erumpant, non puniuntur ab invicem. Modum enim gubernandi et vivendi animadverti hic esse omnia dissimulare, omnia naturali inclinationi permittere. Timent enim se corripere invicem; gubernator timet subditum, parens filium, mater filiam aut potius stulte amat simiarum

et, etsi in publica peccata aut carnis vitia, deceptiones erumpant, non puniuntur ab invicem. Modum enim gubernandi et vivendi animadverti hic esse omnia dissimulare, omnia naturali inclinationi permittere. Timent enim se corripere invicem; gubernator timet subditum, parens filium, mater filiam aut potius stulte amat simiarum ad instar, dum fetus suos nimio stringunt amplexu, enecant 75 . Ita, dum filios suos nimium diligunt, perdunt. Nec filii obediunt parentibus, nisi quando sponte volunt, nec in patrum utilitatem aliquid faciunt, nec terram excolere iuvant parentes, nec domos

quando sponte volunt, nec in patrum utilitatem aliquid faciunt, nec terram excolere iuvant parentes, nec domos conficere, nec aliud facere, sed quivis etiam senio confectus, nisi ipse terram excolat, fame perit. Parum est, quod scripsi nec liber sufficeret, si pessimas eorum consuetudines aut mores referrem. Quae incidunt perscribam. Ratio, consilium, prudentia, virtus hic penitus nullum locum habet, sed veluti se phantasiae illorum aliqua res offert facienda aut peragenda, ilico exequuntur. Quandoque ob metum Hispanorum, quem modicum habent aliqua prohibentur facere, quae, si omnia

nisi ipse terram excolat, fame perit. Parum est, quod scripsi nec liber sufficeret, si pessimas eorum consuetudines aut mores referrem. Quae incidunt perscribam. Ratio, consilium, prudentia, virtus hic penitus nullum locum habet, sed veluti se phantasiae illorum aliqua res offert facienda aut peragenda, ilico exequuntur. Quandoque ob metum Hispanorum, quem modicum habent aliqua prohibentur facere, quae, si omnia naturae illorum voluntatique permitterentur velut bruta animalia in quaelibet mala ruerent. Hinc beatitudo illorum est gulae et servitio carnis indulgere, dormire, otiari,

cantus impudicos cantare verentur, at 76 imo similia exercentes inennarrabili consolatione, audiunt et vident. Praecipue vero 77 ad ebrietatem, tam miserabili instinctu impelluntur, ut non sit modus eis vinum prohibendi. Sua sibi festa constituunt, et, quia palam coram patribus aut, ubi vivunt, similia facere non audent, uno alterove milliari procul in condicto sibi loco senes et iuvenes, vetulae et puellae conveniunt obscaenosque inter cantus vino se se tantum 78 replent, ut mortuorum instar ibi iaceant. Mentisque impotes aliqui in quaevis carnis peccata

et iuvenes, vetulae et puellae conveniunt obscaenosque inter cantus vino se se tantum 78 replent, ut mortuorum instar ibi iaceant. Mentisque impotes aliqui in quaevis carnis peccata incidant, nec filia tunc 79 secura a patre, nec mater a filio, nec ibi distinctio sanguinis aut personarum, sed bestiarum instar promiscue veneri indulgent. Et quod plus est, alii dum post haustus ac saltus calefacti ad pugnam se se excitant, se invicem mactant, sagittis vulnerant, fustibus manibus irrunt, donec lamentabili casu aliquorumque ruina spiritus concitati remittant ac fatigati

haustus ac saltus calefacti ad pugnam se se excitant, se invicem mactant, sagittis vulnerant, fustibus manibus irrunt, donec lamentabili casu aliquorumque ruina spiritus concitati remittant ac fatigati procumbant. Post vetulae se se invicem per crines arripientes in gyrum saltitant suosque filios aut consanguineos vulneratos aut emortuos deflent. Sic festa finem sortiuntur, nec ullus inde dolor aut emendatio exsurgit, sed proxime iterum eadem attentant. Cum Deum non timeant, nec de Deo cogitent, mentiri non erubescunt, inde mendacione mille effugia. Secretorum suorum sunt

ad pugnam se se excitant, se invicem mactant, sagittis vulnerant, fustibus manibus irrunt, donec lamentabili casu aliquorumque ruina spiritus concitati remittant ac fatigati procumbant. Post vetulae se se invicem per crines arripientes in gyrum saltitant suosque filios aut consanguineos vulneratos aut emortuos deflent. Sic festa finem sortiuntur, nec ullus inde dolor aut emendatio exsurgit, sed proxime iterum eadem attentant. Cum Deum non timeant, nec de Deo cogitent, mentiri non erubescunt, inde mendacione mille effugia. Secretorum suorum sunt tenacissimi; ita, quod unus inter illos

manibus irrunt, donec lamentabili casu aliquorumque ruina spiritus concitati remittant ac fatigati procumbant. Post vetulae se se invicem per crines arripientes in gyrum saltitant suosque filios aut consanguineos vulneratos aut emortuos deflent. Sic festa finem sortiuntur, nec ullus inde dolor aut emendatio exsurgit, sed proxime iterum eadem attentant. Cum Deum non timeant, nec de Deo cogitent, mentiri non erubescunt, inde mendacione mille effugia. Secretorum suorum sunt tenacissimi; ita, quod unus inter illos dicit, neminem externum scire fas est priusque se mactari sinent, quam

corporalibus se se excitant. Lusus 87 illorum praecipuus pila est, non manu facta sed a natura ex guttis arborum fissosis 88 concreta mollis ad instar magni pomi cotonii grandis. Hanc in quadrato aliquo spatio (velut apud nos in lusu priramidum) ex quavis parte sex aut 5 sibi invicem projiciunt, nudi 89 solo faemore tecti et super illud corneo 90 vaccino tecti, excipiunt pedibus manibusque terrae acclines, exceptam faemore librant, pilam suscipiunt 91 ac rursus alteri parti objiciunt, donec aliqua pars erret. Si femore accipere

vaccino tecti, excipiunt pedibus manibusque terrae acclines, exceptam faemore librant, pilam suscipiunt 91 ac rursus alteri parti objiciunt, donec aliqua pars erret. Si femore accipere non possunt humeris saltitantem excipiunt, si autem alteram partem corporis praeter faemora aut humeros pila tangit, perdunt, et sic luditur, usque dum ad certum numerum perveniant. Iucundum videre est, qua se agilitate ibidem exerceant, nec tota die fatigantur, et si quandoque nimium calefiunt etiam sudore madentes, aquam frequenter hauriunt. Exercent se 92 etiam in capiendis

eorum optimus cibus; comedunt praeterea mures, glires, serpentes, lacertas magnas, quibus nunc pauperiores aliqui vescuntur, prius ordinarie omnes his vescebantur. Ideo et campos omnes exurunt, ut glires capere possint eosque comedere. Si in similibus se non exercent, otiosi domi sedent, iacent aut dormiunt, nec ullum manuum laborem assumunt aut pro industria suam utilitatem intendunt. Praeterea nullus eis dicursus, sed valde rudis nostrisque rusticis similis credebant nullam esse amplius terram praeter eam, quam incolunt 93 . Crines plerique longos, nigros alunt, quos non

glires, serpentes, lacertas magnas, quibus nunc pauperiores aliqui vescuntur, prius ordinarie omnes his vescebantur. Ideo et campos omnes exurunt, ut glires capere possint eosque comedere. Si in similibus se non exercent, otiosi domi sedent, iacent aut dormiunt, nec ullum manuum laborem assumunt aut pro industria suam utilitatem intendunt. Praeterea nullus eis dicursus, sed valde rudis nostrisque rusticis similis credebant nullam esse amplius terram praeter eam, quam incolunt 93 . Crines plerique longos, nigros alunt, quos non pectunt, sed caput lavant ac 94

veniant frequentes, tamen in doctrina addiscenda Christiana sunt negligentissimi. Hinc paucissimi, qui crucem facere addiscere volunt, taceo orationes recitare. Si tres vel 4 excipias in toto populo, hi aliis praeorant, in sermonibus et conciunculis, quae illis habentur. Nullo motivo spirituali aut supernaturali 98 ducuntur, sed, quia vel pater iubet vel, quia pater gaudebit vel, quia illis est bonum. Ad suscipiendam sacratissimam Eucharistiam omnino incapaces, quia non sufficienter concipiunt ibi latentem sub hostia Deum, nec in ullis his missionibus Tarahumaribus administratur

faunorum, quas Vribi appellabant, quae infantes puerosque interficiebant. Ut apparet ex dictis illorum praecipuum deorum solem credebant ac lunam eius matrem. Ideo, dum saltabant tempore plenilunii, circulum formabant, eidemque veneratione cum magna circumsaltitabant, sic, quando ibant ad pugnam aut perditam rem recuperare desiderabant, lapides adorabant et serpentes invocabant. Erat et illis deus Cano, quem dicebant in arborem conversum, alium habebant, quem vocabant Tereguari 105 , quem dicebant dominum subterraneum; eum lupum credebant, qui homines mactaret. Insufflabant etiam

cupiditatibus et malis suggestionibus daemonis. Vitiis praecipue carnis dediti erant, pluresque uxores plerique habebant, saepius 3 sorores unam post alterius mortem sibi in uxorem accipiebant. Et nunc quoque hoc in genere difficillimum est illis persuadere, ne sibi valde consanguinitate aut affinitate coniunctas petant et ducant, imo multi patres decipiunt 20 falsos testes adducendo asseverantes non esse consanguineos, cum tamen proxime sint, consanguinei, ideo semper sub conditione dispensatio danda est, pro eo gradu, quo dari potest ab administratoribus. Plures etiam suas

danda est, pro eo gradu, quo dari potest ab administratoribus. Plures etiam suas deserunt in uno loco et vivunt cum altera in altero. Et propter hoc maxime patribus, si impediunt, sunt offensi, et malis sermonibus apud alios eos persequuntur. Sciendum autem hanc gentem, cum parum Deum timeat aut agnoscat parvoque discursu utatur, facile cuivis ex suis credere. Et sufficit, si unus ex senioribus, ditioribus aut alicuius authoritatis illis dicat, etiam sine sufficienti motivo statim assentiuntur et, qui hodie fuerunt patri optimi, post illum deserunt. Et adhaerent directioni alterius,

cum altera in altero. Et propter hoc maxime patribus, si impediunt, sunt offensi, et malis sermonibus apud alios eos persequuntur. Sciendum autem hanc gentem, cum parum Deum timeat aut agnoscat parvoque discursu utatur, facile cuivis ex suis credere. Et sufficit, si unus ex senioribus, ditioribus aut alicuius authoritatis illis dicat, etiam sine sufficienti motivo statim assentiuntur et, qui hodie fuerunt patri optimi, post illum deserunt. Et adhaerent directioni alterius, qui talia suadebat, quaeque unus ex illis dicit, verissima iudicant. Ditiores porro apud illos sunt non, qui divitiis

illis dicat, etiam sine sufficienti motivo statim assentiuntur et, qui hodie fuerunt patri optimi, post illum deserunt. Et adhaerent directioni alterius, qui talia suadebat, quaeque unus ex illis dicit, verissima iudicant. Ditiores porro apud illos sunt non, qui divitiis pro aliis abundant aut, qui laborioso conatu plura possident, sed, qui plures filios aut consanguineos affinesque consequenter sibi adhaerentes habent. Si quis ex illorum consanguineis in una domo moritur, se illico ad aliam transferunt prioremque deserunt aut etiam exurunt. De reliquo ad opera externa

et, qui hodie fuerunt patri optimi, post illum deserunt. Et adhaerent directioni alterius, qui talia suadebat, quaeque unus ex illis dicit, verissima iudicant. Ditiores porro apud illos sunt non, qui divitiis pro aliis abundant aut, qui laborioso conatu plura possident, sed, qui plures filios aut consanguineos affinesque consequenter sibi adhaerentes habent. Si quis ex illorum consanguineis in una domo moritur, se illico ad aliam transferunt prioremque deserunt aut etiam exurunt. De reliquo ad opera externa praecipue mechanica sunt valde habiles, tarde perficiunt sed bene. In

porro apud illos sunt non, qui divitiis pro aliis abundant aut, qui laborioso conatu plura possident, sed, qui plures filios aut consanguineos affinesque consequenter sibi adhaerentes habent. Si quis ex illorum consanguineis in una domo moritur, se illico ad aliam transferunt prioremque deserunt aut etiam exurunt. De reliquo ad opera externa praecipue mechanica sunt valde habiles, tarde perficiunt sed bene. In vestitu colores amant, singuli in capite pro venustate ex lana varii coloris cinctorium gerunt. Pueri usque ad octennium fere omnes nudi incedunt, solum, quando templum

etiam exurunt. De reliquo ad opera externa praecipue mechanica sunt valde habiles, tarde perficiunt sed bene. In vestitu colores amant, singuli in capite pro venustate ex lana varii coloris cinctorium gerunt. Pueri usque ad octennium fere omnes nudi incedunt, solum, quando templum intrant aut domum patris, pallio illo laneo se tegunt. Puellae et feminae usque femora nudae domi, cum ad patrem vel templum eunt, scapulare super se ponunt, porro licet sic incedant. Non timent pluviam aut frigus, sed si rigorosissima 109 hyeme igni assidentes laetantur. Sub diu dormiunt, illa

cinctorium gerunt. Pueri usque ad octennium fere omnes nudi incedunt, solum, quando templum intrant aut domum patris, pallio illo laneo se tegunt. Puellae et feminae usque femora nudae domi, cum ad patrem vel templum eunt, scapulare super se ponunt, porro licet sic incedant. Non timent pluviam aut frigus, sed si rigorosissima 109 hyeme igni assidentes laetantur. Sub diu dormiunt, illa lana se tegunt et dorsum igni praebent calefaciendum. Pluvio tempore saltant, equitant, currunt, nec acqua humorve illis nocet. Ordinarie, dum unus alteri obviat, subsistit atque sibi

nocet. Ordinarie, dum unus alteri obviat, subsistit atque sibi colloquuntur, unus loquitur, alter assentiendo repetit sermonis substantiam et comprobat. Dum quis ad domum alterius mittitur, ante tugurium expectat, donec alter avocat, nec facile intrabit, nisi invitetur. Nullus alterum reprehendet aut acrius increpabit, sed simplici sermone eidem dicet 110 , quae desiderat nomine patris aut suo. Difficultates et penuriam cibi sustinere non valent, sed deficiente illo cito infirmantur et etiam moriuntur. Ideo tostum granum turcicum semper in aliqua scutella repositum conservant, ut,

repetit sermonis substantiam et comprobat. Dum quis ad domum alterius mittitur, ante tugurium expectat, donec alter avocat, nec facile intrabit, nisi invitetur. Nullus alterum reprehendet aut acrius increpabit, sed simplici sermone eidem dicet 110 , quae desiderat nomine patris aut suo. Difficultates et penuriam cibi sustinere non valent, sed deficiente illo cito infirmantur et etiam moriuntur. Ideo tostum granum turcicum semper in aliqua scutella repositum conservant, ut, quando lubet, accedant, sicut et pultes. Litteras, dum ferunt in baccillis reclusas zonae, quam in

nec laetitia, nisi in cantu consistit, dum saltant, cantant et quidem plerumque res obscaenas (si excipiantur saltus, qui a nobis in festorum pervigiliis permittuntur, ut infra dicemus) vel illorum victorias, quas habuere contra Hispanos aliosve inimicos. Porro saltare incipiunt quatuor aut quinque, duo, qui praecinunt in medio cum suis crepitaculis strepitum facientes, nunc totum corpus inclinando ad unam partem et alteram, genua incurvando adiungunt se mox plures, usque dum magnum circulum conficiunt. Tunc eo tempore, quo unus transfert pedem, ad eandem partem simul transferunt

conficiunt. Tunc eo tempore, quo unus transfert pedem, ad eandem partem simul transferunt omnes. Nec tota nocte sic saltando fatigantur. Et haec plerumque sunt, quae de natura, moribus eorum terraeque descriptione mihi innotuere hoc brevi temporis spatio. Quae etiam breviter, nec ita acurate aut ordine debito et connexione relata sufficiant, exceptis pauculis 111 , quae occasione ipsarum missionum adnectentur. Nec enim tempus permisit ita enucleate et debite omnia perscribere, nunc ad missiones progredior. Distinguitur nostrarum missionum in Tarahumara provincia status

ante concessae sunt elemosynae ab Excellentissimo Vice Rege huius Americae Septentrionalis Marchione de Laguna. Missiones antiquae seu iam excultae, ut pote vicinae oppido Paral et in quibus ob argentifodinas multi Hispani vivunt, suaque praedia habent, sunt sex. Missiones novae primo ante septem aut octo annos administrari coeperunt, ut dixi, sunt septem. Primi in Tarahumaram superiorem intrarunt duo Viri Apostolici, pater Josephus Tarda Hispanus et Pater Thomas Guadalaxara Angelopoli in India Americali natus. Hi plurimum in principiis passi multas persecutiones vigilias, pericula mortis,

vaccarum curam habent, alii, qui patri triticum metunt, constituuntur et mulieres, quae patri ligna adferant, sunt et officiales, qui patrem ad infirmos vocant, est et alius ex populo sacristanus, qui Ecclesiam verit. Bis in anno festo Nativitatis et Paschatis solet quivis pater suis mactare tres aut quattuor vaccas aut tauros. Adveniunt eo omnes ac peractis sacris in templo ignem magnum construunt, iuxta quem 20 ollas ponunt repletas taurina carne ac interea, dum haec coquitur, illi se in lusibus, saltibus, curribus, vociferationibus exercent, equos exagitant ad gallum ex alto pendentem

alii, qui patri triticum metunt, constituuntur et mulieres, quae patri ligna adferant, sunt et officiales, qui patrem ad infirmos vocant, est et alius ex populo sacristanus, qui Ecclesiam verit. Bis in anno festo Nativitatis et Paschatis solet quivis pater suis mactare tres aut quattuor vaccas aut tauros. Adveniunt eo omnes ac peractis sacris in templo ignem magnum construunt, iuxta quem 20 ollas ponunt repletas taurina carne ac interea, dum haec coquitur, illi se in lusibus, saltibus, curribus, vociferationibus exercent, equos exagitant ad gallum ex alto pendentem arripiendum accurrunt.

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report