Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: adeo Your search found 2166 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 285-354:285. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] peritus habebatur, regi et uitę cupido, et huic uanitati admodum dedito ac omnia ad fatum referenti, facile persuaserat se decennium adhuc uicturum, licet, quum ualetudine minus prospera uteretur, nec multum curae in ea tuenda poneret, et medici illum breui interiturum existimarent. Adeo autem quidam nomine tantum Christiani, animi caecitate atque ignorantia ducti, diuinae prouidentie derogant, ut nihil fere hominibus nisi auspice coelo uana persuasione euenire credant. In quam sane opinionem etiam summi aetatis nostrae sacerdotes admiratione presentis fortunae
286. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] regem molirentur. Postea uero quam his artibus regnum sibi iam confirmauit, gloria, ut fit, splendore suo inuidiam superante, statim in animum induxit cum omnibus aetatis suae principibus magnificentia ac liberalitate certare, nec minus his quam armis caeteros reges anteire. Adeo enim Hungariam ędificiis exornauit, ut Alemaniam his rebus cultissimam hac tempestate pene adaequet. Tam uero hospitaliter ac benigne eos maxime, qui ad eum publico nomine accessissent, excipiebat, ut praeter elegantem lautitiam, quam largiter
287. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 19 | Paragraph | SubSect | Section] quam publicis rebus prospicientia regnum opibus ac armis ualidissimum prope pessum dederint, nedum conturbarint. Neque gratiam Italae mulierculae tantum apud Hungaros ualuisse credendum est, ut ex illius uoto sibi regem constituerent. Nempe Italis Hungari, Boëmi ac Poloni adeo infensi sunt, ut illos eodem fere odio, quo et Iudaeos prosequantur, eorum maxime (has enim maleuolentiae causas inquirendo comperi) calliditatem atque auaritiam perosi. Quam profecto opinionem de Italis inde natam esse illis gentibus arbitror, quia aliquando quidam
288. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 20 | Paragraph | SubSect | Section] calliditatem atque auaritiam perosi. Quam profecto opinionem de Italis inde natam esse illis gentibus arbitror, quia aliquando quidam Romani sacerdotes, missu summi pontificis ad Circumistranas regiones accedentes, adeo ab illa natione nummos per spetiem religionis extorserunt, ut nullum auaritiae ac latrocinii genus praetermiserint. Est enim proculdubio neffarius latro, qui de religione lucra sectatur et alienam simplicitatem quaestui habet. Nec equidem haec scriptis inserui, ac si ambigerem
289. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 25 | Paragraph | SubSect | Section] stricto ense uicum cursu perlustrat, ex illis agrestibus duos forte obuiam factos aggreditur, alterumque ipsemet per se, alterum minister obtruncat. Atque ita scelus nefarium pessimique exempli perpetratum est, nec nisi sola mentis ualitudine excusandum. Quis enim est sacerdotum adeo perditis moribus, modo sit sobrius atque sanae mentis, qui hominem nulla iniuria, aut omnino leui prouocatus interficeret? Tantum uero abfuit, ut hic sacerdos, propter hominis necem, aut publica censura, aut sua ipsius
290. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 66 | Paragraph | SubSect | Section] Pilulariae enim, quas solas Hungaris timori esse hostes putabant, puluere propter imbrem inaccensibili, nullo eis usui fuerunt. Itaque quosdam interficiunt, nonnullos uiuos capiunt, reliquos fugientes Albam usque persequuntur. Huius haud satis digni dictu certaminis euentus adeo et hosticorum tormentorum Hungaris metum dempsit, et Alemanos formidinis impleuit, ut posthac agrestes etiam pene inermes manum cum Alemanis conserere auderent. Et profecto facile loco cedunt, fugamque arripiunt, qui solis missilibus fraeti rem gladio gerere totamque uim in
291. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 68 | Paragraph | SubSect | Section] prouocando experiri. Alemani, stationibus uariique generis tormentis locis opportune dispositis, intra moenia sese continere, hosteis a muris missilibus impigre submouere, nec quemquam propius accedere pati. Adeo enim certis ictibus hostes petebant, ut in proximo consistere non nisi aggere e terra obiecto tuto liceret. Hungari igitur adiunctis sibi Boëmis, gente oppugnandarum urbium peritissima, neccessario ductis circum urbem crebris fossis, exercitum omnem longo agmine circundant Albae
292. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 71 | Paragraph | SubSect | Section] galeatos, additis centum leuis armaturae, Agrianus quadringentos. Parem fere numerum Transiluanus, Vaciensis circiter centum. Sigismundus Chanzares, Quinque Ecclesiarum praesul, paucissimos dedit, tametsi eo tempore, quo haec gerebantur, praeter maximas praesulatus sui opes, adeo pecunia abundauerit, ut iustum exercitum suo sumptu alere potuerit. Verum quum esset genere Alemanus, specie quidem reipublicae Hungaricae studebat, caeterum animo Alemanis erat deditus. Quare pacato mox regno ingenti summa pecuniae inimicorum instinctu a rege mulctatus
293. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 80 | Paragraph | SubSect | Section] Atque an aliquid in bonis fortunae inueniri possit, quod contempta iuramenti religione in animum admittere debeamus? Enimuero, proceres Hungari, si uestri similes esse uultis, nullis potius quam nostris ipsorum exemplis utendum est uobis. Quis enim uestrum est adeo infima fortuna, qui ab hostibus e custodia dimissus atque iuratus, ut ad certam diem rediret, non mallet, modo sit honesto loco natus, captiuitatem omnesque subire miserias quam iuramentum infringere? Tanta nimirum est periurii turpitudo. Quod si priuati atque postremi hominum fidem
294. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 87 | Paragraph | SubSect | Section] qui incolumi adhuc Doclea, nobili Dalmatiae urbe, Slouinorum res excidiumque Epidauri, et originem Rhacusanae urbis commemorauit. Quae quidem scripta, licet essent uetustissima specie, quum ad manus meas peruenere, non tamen adeo multorum annorum tabe corrupta erant, ut legi non possent. Sed neque hanc digressionem nimis alienam existimari uelim, quum res Rhacusanae cum Hungaris, utpote ueteribus sociis, haud absurde possint coniungi.
295. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 95 | Paragraph | SubSect | Section] aliis, ut fieri solet, permutare. Ex qua profecto re et ingentes breui compararunt opes, et Illyricis regulis mercibus aduectis, magno simul usui, simul uoluptati esse. Sane prisci Rhacusani finitimos reges omnibus officiis adeo prosecuti sunt, ut uir religione insignis Stephanus Nemagna, Bossinatibus in Illyrico id temporis imperans, Rhacusanorum in se officiis, quibus eius gratiam promeruerant, permotus non mediocrem his Staei agri partem dono
296. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section] erogato, quem ei Rhacusani conseruarant, in regnum est restitutus. Atque recuperato regno haud immemor beneficii Dardanus rex extitit. Semper enim gratiae Rhacusanis referendae summo studio operam dedit, atque adeo omnibus eos est prosecutus officiis, ut, praeter alia beniuolentiae in eos indicia, ubicumque ipse imperitabat, permiserit cuique Rhacusano ciui debitorem suum indicta causa, ac nulla magistratus interposita auctoritate ob
297. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section] cum Stephano Cossicio, finitimo et amico, sub quo aliquot Dalmatiae regiones tunc erant, inimicitiis stolide susceptis adeo pertinaciter armis contenderunt, ut absumpta eo bello magna ui auri, accisisque rebus suis, in
298. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 103 | Paragraph | SubSect | Section] foemina, decoris ad matronam spectantis penitus oblita, nulla etiam primi coniugis inclyti regis Matthiae Coruini generisque clarissimi habita ratione ― fuit enim Ferdinandi, Neapolitani regis, uiri in administrando regno longe omnium praestantissimi filia ― ad hoc immemor sterilitatis suae adeo exoptauit Vuladislaui coniugium, quo sola esset apud Hungaros reginae nomine uocitata, ut quum tandem rescisset se ab Hungaris elusam, palam profiteri Vuladislauum iusto sibi congressum matrimonio haud erubuerit. Nec ei satis fuit hanc iniuriam ab se confictam priuatim intra
299. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 | Paragraph | SubSect | Section] Gemium in Caroli Octaui, Francorum regis, tunc Neapolitanum regnum petentis, coactus, ut supra dictum est, permisit potestatem, dato ei prius ueneno haud quidem praesentaneo, sed quod ad occultandam facinoris inuidiam aliquot diebus mortem protraheret. Ferunt autem hunc pontificem adeo deplorata uita atque ad extremum perditum fuisse, ut omnia sacra precio uenderet. Quosdam insuper cardinales diuitiis notos ueneno sustulisse dicitur, quo eorum pecuniis liberorum suorum ex adulterio susceptorum fortunam augeret. Quare eius etate per totum fere
300. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 125 | Paragraph | SubSect | Section] armorum imperitos, et qui uitae humilitate, pudendis artibus, sordido quaestus genere, caeteris opificibus pares sunt, imperium amplecti, atque regum magnitudini sese in aequo ponere. Sed non est uicta cum rege Hungarorum uirtus. Hi nanque Iano Chugniade praefecto constituto adeo obstinatis animis bellum cum Turcis gessere, ut Homurathe e Moesia pulso regnum quoque Dardanorum Georgio, nepoti ex fratre illius Lazari, de quo supra meminimus, restituerint. Hic est ille Georgius, qui, ut proximo uolumine diximus, amisso regno Rhacusam cum magna ui auri
301. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 126 | Paragraph | SubSect | Section] caede apud Taurunum oppidum in confluentibus Saui et Danubii situm, nunc Nander Albam incolae nuncupant, est repulsus. Iterum ad Euphratem cum Cassano, Medorum rege, ubi et optimum quemque ex suis in acie amisit, et hostis regis filium interfecit. Hic adeo incerta ab his regibus uictoria tunc pugnatum est, ut ab hoc praelio uterque pro uicto discesserit. Quin etiam saepius et in Asia cum uariis hostibus, et in Europa, cum Hungaris maxime, per praefectos pugnauit. Quos etsi frequentibus uexauerit incursionibus, nunquam tamen
302. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 127 | Paragraph | SubSect | Section] sit dedecori paupertas, neque diuitiae neque generis uetustas quempiam honestiorem reddunt. Quem quisque sibi armis et uirtute splendorem parauit, eo satis clarus est, atque iccirco ad gloriam augendam maiorum nobilitatem nemo desiderat. Hospitalitatem adeo sanctam habent, ut cum quo semel cibum sumpsere, eum uel hostem factum atque in acie occurrentem uiolare nefas putent, existimantes etiam in quolibet dissidio ius amicitiae haud esse spernendum. Ad haec fidem plerique et ius iurandum tanti faciunt, quanti non
303. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section] in expeditionem profectus, non modo uacuus praeda domum reuersus est ― nempe Poloni cognito hostium aduentu in munitiora ex agris loca demigrarant ― sed etiam inde rediens circa Istrum coortis subito tempestatibus adeo male habitus est, ut ex octuaginta prope millibus hominum, qui secum in expeditionem iuerant, uix tertiam partem domum reduxerit. Equorum insuper centum millia, ut fama est, amissa sunt: singuli enim uel infimae fortunae homines binos in expeditione ducunt equos, uno in
304. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section] ueste tantum, qua per aestatem uti consueuerunt, sese muniuerant, rati si eos forte saeuior hyems deprehendisset, spoliis hostium se a frigore defensuros. Verum his longe secus quam sperauerant res cecidit. Regressi enim pene seminudi e Polonia circa Istrum, ut diximus, adeo atroci uexati sunt tempestate, ut paucis diebus magna ex parte interirent. Nec quisquam ferme ex gregariis superfuisset militibus, insolita ui frigoris saeuiente, nisi propere in Moesiam traiectos mitius coelum et pagi Turcaicae ditionis excepissent. Circumistrana terra niue gelu
305. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section] utraque Istri ripa conspecta sunt. Cernere erat humana corpora cadaueribus iumentorum permixta passim iacentia, alia gelu contracta, atque extincta, alia ita torpentia, ut uix tenuis spiritus his inesset. Nonnulla extremis pedum ac manuum digitis, auribusque et naribus adustis, adeo foede deformata, ut similiora inusitatis quibusdam simulacris quam humanis corporibus esse uideretur. Nunquam uno praelio tantam cladem Turcas aut accepisse, aut intulisse memorant. Itaque re, ut fit, in religionem uersa, uarias huius calamitatis causas, suo quisque ingenio interprete
306. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 133 | Paragraph | SubSect | Section] apud uos inuidiae sit. Nemo enim nisi eius sceleris, quod commisit, cuiusue conuictus est damnari debet. Et profecto caeteri mortales externa bona magni faciunt. Nos Christiani, quae humana bona dicuntur, magis neccessaria hominibus quam magna esse ducimus. Vnde felicitatis humanae non adeo ignarus sum, ut proposito uitae periculo malim fortunae bona quam propriam amplecti salutem. Si fortunae meae magnitudine forte sua uobis suspectae petuntur, auferte eas, libens his cedo, sit in tuto religio, et quam Christo debeo fides. Nec putetis me, cui sane iam ingrauescente
307. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 | Paragraph | SubSect | Section] facinoribus aeditis, quibus quidem uiri fortissimi nomen adeptus fuerat. Is igitur cum centum tantummodo praeesset equitibus ab ipso Iano ei attributis, fraetus uirtutis suae fama rem summae audacię est aggressus. Praemissus enim a duce cum turmalibus duntaxat suis ad explorandos hosteis, adeo alacri animo occurentes Turcas est adortus, ut eos statim in fugam conuerteret. In qua quidem fuga plus quam dimidiam illorum partem occidit, nullo fere ex suis amisso. Tanta profecto fuit siue Turcarum formido, quae quidem rem uel maxime solet euertere, siue Michaelis uirtus, siue fortuna,
308. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 145 | Paragraph | SubSect | Section] inuia efficitur, quandoquidem ex utroque eius latere nihil aperti patet, et propugnatores a missilibus tuti redduntur. Postridie eius diei Turcae missis quatuor tantumodo triremibus ― adeo Venetos iam coeperant contemnere ― quae de proximo hostibus ignauiam obiciendo illuderent, atque ad parem nauium numero pugnam eos prouocarent, e Cyllenio promontorio soluunt, in Corinthiacumque sinum, quem diximus Patrensem uocari, cum reliqua classe ingrediuntur.
309. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 146 | Paragraph | SubSect | Section] laborarent iamque collabefierent, his relictis in integram transgrediuntur nauim, receptique celeriter in interiorem nauis partem, cum ne multitudine pugnam confunderent, tum ut essent, qui sauciis ac fessis integri succederent, adeo accensis animis pugnarunt, ut quinque horas certamine protracto duo millia prope hostium interficerent. Demum non hostili uirtute, sed multitudine obruti omnes pugnantes ceciderunt, praeter unum nobilem adolescentem, principis cuiusdam uiri filium, quem quidem uulnere
310. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 149 | Paragraph | SubSect | Section]
Venetorum ritu student, cultumque et humanitatem Venetam imitantur, imbelles sunt, praeter illos, qui in
agris suis uicatim habitant, Hungaricaeque sunt ditionis. Hi enim caeteris Illyricis uirtute
praestant, propterea quod continuis fere praeliis cum Turcis contendunt, nec ulla adeo
re, quae ad effoeminandos animos pertinet, utuntur.
suis incutere potuit quam
ullam inferre iniuriam, propterea quod per id tempus siue hostili metu, siue moribus in
melius, quod quidem licentia regni principibus raro usu uenit, mutatis, non tam iniurius
quam non beneficus extitit, quorum alterum in principe, quum solum est, non adeo magnis laudibus effertur, alterum omnino uituperari solet. Quis enim regem laudat, in quo
beneficentia desideratur, uel si caeteris uirtutibus sit praeditus, quum e contrario multa
uitia aut omnino contegat splendore suo liberalitas, aut minus conspecta faciat?
classem trecentarum nauium numerum explesse, praeter illas naues, quae ad Aulonem constructae in Aoum flumen, quod quidam
Aeantem dicunt,
deductae erant nec emitti in salum poterant, eo quod fluuius nullis
per aestatem imbribus auctus adeo diutino insuper aestu exaruerat, ut circa ostium
maxime uix unius pedis alueo in mare effunderetur, quum et per se conuolutis rapido
amnis cursu arenis, simul et marinis fluctibus ad ostium
pertraxere. Etenim Christiani, qui quidem magna ex parte Dalmatae erant, ad mortem
insita feritate haud imparati, posteaquam se ferreis teneri harpagonibus nec fugae uiam
patere uident, dimissis in aquam ab utroque nauis latere remis, quo remige quoque cum
classiariis militibus rem gererent, adeo pertinaciter desperata salute decertarunt, ut non
nisi paucissimi uiui, et hi quidem uulneribus pene confecti in hostium deuenerint potestatem.
Igitur Iacobus nihil non regiae fortunae simulque Turcarum uirtuti patere ratus,
securus propter Peloponnesiacum
maxime tumultuabatur, accurrunt, credentes ab ea parte hostem in
urbem una cum suis irrupisse. Turcae, qui praesertim terra Methonem oppugnabant, ubi
animaduertunt Christianas naues oppidanis subsidio uenisse suosque inde, ni totis
uiribus adnitantur, elusum iri conatus, adeo ira atque indignatione accensi sunt, ut iniussi omnes pariter, quatenus loci angustiae permittebant, muris oppidi, qua parte iam diu
quassati prociderant, succederent. Rex hanc animorum incitationem haud reprimendam
ratus e tabernaculo propere egreditur, signumque pugnae dari iubet, adit per
est, quos Christiani aerarios appellant eosdemque militiae peritos putant, sed magna ex parte e lupanari atque meretricum
contubernio euocatus, sicut inter lenones ferox est, ita inter hostes ignauus, nulliusque prorsus ad militiam usus, atque adeo gentis quoque uitio imbellis, ut ne foeminis
quidem nostris sit conferendus. Nec sane praefectum se meliorem ille miles sortitus est:
latet is in praetorio abditus, procul a proelio submotus, ne conspectus quidem hostilis
patiens. Nimirum Venetus est ciuis, cuius proprium
eum adhibito interprete per se interogasset, cur in
defendenda urbe pertinacior extitisset, respondenti sui muneris non minus fuisse urbem
fidei commissam tutari quam regii eam oppugnare, uestis e regio deprompta uestiario,
quod quidem apud barbaros regis gratiam testatur, dono data est. Adeo Turcae uirtutem
etiam in hoste admirantur. Vnde liberos quoque huius praetoris conquisitos atque in
regiam adductos cubiculariis suis adiunxit. Qua profecto comitate, credunt Turcae,
Bazethem ostendere uoluisse se non hostium perniciem, sed
Verum quum deprecante Achimathe
Cossicio (is erat regi carus in paucis), tum ne praesentem militum laetitiam minueret
commilitonum nece, supplicium his quidem distulit, sed crimine non exemit. In eorum
locum totidem ex gregariis militibus, qui primi murum ascenderant, suffecti: adeo apud
Turcas uirtus uel infimae fortunae uiris gloriam ac decus conciliat.
Methonis expugnatio Coronem quoque, duodecim millibus passuum inde distantem, cum quibusdam ignobilibus castellis, uoluntaria traxit ad Turcam deditione.
Coronaeis
cum Hispanis confecta, in Venetos uindictam meditantur; hi apud imperatorem et alios principes quaerunt suppetias; Alexandri pontificis morte ditionem suam
augent.
319. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 188 | Paragraph | SubSect | Section] uino potionibus absumebatur, tantundem puri atque innoxii uini in lagenam imprudens adicit, uim ueneni magna ex parte mitigarat. Virus in inferenda morte efficax prima potione solus pontifex hausit, quo intra duodecim dies extincto caeteri conuiuae, una cum pontificis filio, haud graui adeo morbo paulo post afflicti periculum euasere. Haec aegritudo non minus quam pontificis mors res Caesaris funditus euertit: nam morbo implicitus nihil negocii per sese obire potuit, quum res sua ipsius non modo opera, sed et praesentia indigeret. Itaque intra paucos dies urbes
320. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 192 | Paragraph | SubSect | Section] in agro Tridentino consedit primo tempore Italiam ingressurus. Non enim deerant quidam Patauinorum, Vicentinorum, Veronensium, Taurisanorum, qui ei hanc expeditionem suscipiendam odio in Venetos ita suaderent, ut defectionem a Venetis pollicentes certam spem uictoriae ― adeo mortalibus fiduciam ira attollit ― augurarentur. Sed quoniam, quoad superatis Alpibus, quae Italos a Germanis dirimunt, in Italiam transcenderet, dissimulare bellum tutius uidebatur quam illud aperte indicere, seu uiribus suis, seu fidei illorum, qui eum in Italiam uocabant, diffisus
321. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 193 | Paragraph | SubSect | Section] laetitiam fuerit, quosdam seniores Venetorum, uacuo a perturbatione animo futura prudentius perpendentes, fleuisse dolore accepimus, quos quidem futuri euentus uates fuisse certum est. Quippe hoc bellum Venetis, alioqui ob cupiditatem finium proferendorum graui oneratis inuidia, adeo auxit odium, ut non minorem illis paulo post cladem, quam Alemano ignominiam tunc intulerit, propterea quod omnes fere Christiani principes pro se quisque fremere regum maiestatem in ordinem coactam esse, mercatores imbelles ex argentaria officina ad imperia prodire, domi resides
322. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 199 | Paragraph | SubSect | Section] quum Deus omnia fere per secundas agat causas, nec minus uitiis hominum quam uirtutibus, perinde ac uoluntatis suae instrumentis, utatur, tametsi ille nullius uitii sit causa. Nam si Venetorum res ex alieno odio penderet, iam diu corruisset, quum nemo fere Christianorum principum adeo mitis sit ingenii, quin Venetos aeque ac publicam nobilitatis pestem, fraudum ac insidiarum nidum, excidendos censeat ― nempe quorum ciuitatem officinam euersionum appellant ― finitima quaeque loca recensentem tanquam ad praedam exposita. Et sane testantur morum eius gentis
323. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 213 | Paragraph | SubSect | Section] Danubium accolunt,
Asiaticis uirtute longe praestant; ad hoc ut, si fortuna consilio eius aduersata fuisset, se
e proximo ad Hungaros conferret, eorumque amicitia ac opibus et regem Turcaicum territaret, et nouarum rerum cupidis praesto esset. Nam nemo fere regum potest esse
omnibus adeo commodus, quin habeat aliquos in regno saltem occultos aduersarios, qui
sane quum non deest eiusdem uir stirpis, quem regi opponant, facile noua consilia uel
leui intercedente offensa capere solent.
intellexeritis, non modo
me nullum scelus admittere, uerum etiam summa dignum laude iudicabitis, quandoquidem omnes cogitationes meę ad publicam duntaxat utilitatem referuntur: nec digitum, ut
dicitur, ab imperii salute excaedo. Scitis, milites, parentem meum aetate ac ualetudine
adeo affectum, ut iam decreuerit deposito imperio in ocium omnino concedere,
Achimatemque regem pro se constituere, primum quia ille ad regia munera obeunda sese
parum idoneum putat, deinde uti Turcae, si qua uis hostilis repente ingrueret, habeant
imperatorem, qui et possit
multum Hungaris, grauibus
accolis nostris, uel animi
magnitudine, uel caedis auiditate concedere.
Si igitur pater, quia ita illi e Turcaici nominis republica esse uidetur, sponte sua regno
cedit, quis est nostrum adeo a salute huius imperii auersus, qui non existimet quam optimum, atque eundem fortissimum in locum patris cooptandum, etiam si aliter illi cordi
esset, propterea quod hac in re utpote, quae ad communem utilitatem et gloriam spectat,
non quod patri libet faciundum, sed publicum
timorem atque perturbatis illis, in fugamque conuersis
reliquum quoque patris exercitum, utpote cui nullius usus esset imperator, facile dissipatum iri, Sinonem aggreditur et haud parua caede ab se submouet. Nec fere apud
Turcas, barbaram ac feram gentem, hoc Selynis facinus adeo detestabile uisum est, ut illi
plaerique non ignoscerent, existimantes caeteros humanos affectus regnandi cupiditate
uinci. Huc accedit, quia ingenita charitas, qua liberi parentibus iunguntur, nullo familiari
usu apud Othomanos reges augetur: nam praeterquam, quod nemo ex regia prole iusto
praesertim gregariis militibus, triticum minimo precio uenderent. Quo facto nec patri gratuitis largitionibus suspectum se praebuit, nec illi defuit,
unde stipendium militibus suis et caetera necessaria suppeditaret. Qua profecto benignitate adeo praetorianorum uoluntatem promeritus est, ut eum omnes fere imperio dignissimum propalam praedicare non dubitarent. Cui quidem, praeterquam quod aduersa
praelii fortuna potius miserationem quam ullum attulerat contemptum, multo magis
exinde altitudo animi decori
habeant, de corruptissimis sacerdotum moribus emendandis nullam prorsus faciens mentionem, quasi magis
opibus quam sacerdotum sanctimonia res Christiana staret, nec satis constaret sacerdotum nomen, quum ob multa alia scelera, tum maxime ob inexplebilem auaritiam
adeo inuisum esse, praesertim apud Boemos, quos a nostris
cognouissent, adiunctis sibi Hispanis sociis urbem obsidere instituunt. Et quia ea
urbs, utpote ualido praesidio ac operibus, ut supra demonstratum est, munita, difficilis
oppugnatu uisa est, relicta obsidione Hispani praesertim ad populationem Veneti agri
conuersi sunt. Quem adeo per triennium fere euastarunt, ut Vincentia, nobili eius regionis urbe, ab omnibus principibus, qui genere ac diuitiis clariores erant, excessum sit, partimque Venetias sese recęperint, partim Veronam abierint. Eo sane hi maxime profecti
sunt, qui et Venetorum imperium, nobilitati
improbante, quae sane malebat, propter
generis nobilitatem, unum ex Maximiliani Caesaris nepotibus sibi generum adsciscere,
tametsi plaerique Hungarorum huic affinitati, ne regnum ad Alemanum perueniret,
ualde aduersarentur.
Igitur Vuladislauus (neque enim erat adeo hebeti ingenio, quin interdum prospiceret,
quae in rem suam essent) communicato cum amicis consilio, his maxime, qui Sepusiensem
supra modum crescere nolebant, misit ad Maximilianum legatos, qui postularent, ut in
confinibus utriusque imperii locum colloquio deligeret,
ibique aliquamdiu moratus est, dum et
Sigismundus, frater Vuladislaui, Polonorum rex, eo accederet ― nempe illum quoque huic
colloquio interesse placuerat ― et Maximilianum Vianam appropinquare allatum esset;
sane eam urbem colloquio destinarant. Vianae reges congressi adeo magnifice a
Maximiliano habiti sunt, ut in eorum lautitiam ad centum millia nummum aureorum paucis diebus absumpta sint: nemo enim regum aetate sua Maximilianum pecuniae contemptu superauit. Eo colloquio quum multa inter se reges aegissent, quae
ultra Euphratem bellum, ut suo loco memorabimus, gerebat statuit Turcas, qui limitibus Hungaricis appositi erant, armis urgere, quandoquidem intima regni Turcaici cum suis copiis, quae paruae admodum erant, penetrare haudquaquam
tutum uidebatur. Nempe Selynes Europaeas regiones non adeo uacuas exercitu reliquerat, quin essent, qui a circuniectis hostibus fines Turcaicos tutari possent. Arx est in
tumulo satis decliui, ab Illyricis regibus, antequam Turcae in Europam transgressi essent,
extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo
Itaque quosdam Christianos Turcaicae ditionis specie transfugarum misit ad
Sepusiensem, qui dicerent ingentes Turcarum copias in subsidium Chaualae aduentare,
atque ubi primum Hungarorum agmen conspexissent, manum conserturas. Hungari hoc
nuntio accępto, conscii paucitatis exercitus sui, usque adeo metu consternati sunt, ut per
trepidationem statim omissuri fuerint obsidionem fuga effusa, ni uir animo et fortitudine
insignis Michael Paxius tantum flagitium admitti magis distulisset quam mox prohibere
potuisset. Itaque adhortatus Hungaros, ut eodem loci manerent, nec hostem
misit ad Ismahelem
nuntium, qui mandata ferociter edidit, nec illi linguae libertas, immo potius asperitas,
fraudi apud Sophenum fuit. His autem uerbis nuntius usus esse dicitur:
Putauit Selynes se aduersus uiros arma mouisse, minus quam foeminas inuenit. Quae
enim gens adeo imbellis et ignaua ferre posset hostem regiones suas impune peragrare? Tu
uero, inquit, Ismahel, uerbis potius quam re nobilis non modo obuiam hosti prodire non
audes, et uera uirtute bellum gerere, sed etiam uicos et urbes tuas diripis atque incendis,
in deuiaque refugiendo uincentium
suos castra hostium inuadere, sub ipsis Turcarum munitionibus peremptus est, pilula
plumbea e minore tormento in frontem adacta, cuius casu maior prope pars
Sophenorum turbata a castrorum oppugnatione auersa est. Cernere erat in campis, ubi
depugnatum est, spectaculum adeo foedum ac horribile, ut Sophenis pariter et Turcis
terror quidam pigritiaque posthac inter se manus conserendi incuteretur. Iacebant tot
millia hominum caesa, e queis partim gladiis sagittisque, ac lanceis uulnera acceperant,
partim tormentis lacerati conspiciebantur: his
pulsum in exilio senescere. Qua denuntiatione Selynem, existimantem
Aegyptium suis potius rationibus seruientem quam Alaudolae fortunarum miserantem ea
dixisse (tutius enim uidebatur Cauirio Alaudolam finitimum quam Turcam
habere), adeo ira exarsisse ferunt, ut barbara quadam insolentia dimissis ab se legatis sine
responso quibusdam ex suis non dubitauerit dicere se propediem daturum operam, ut
Othomana progenies Syriae quoque ac Aegypto imperet pulsis inde Cercassis (ea natio
Cercetarum soboles est, Ponti accola), nec
impetu excussorum ictus sustinere poterunt,
subdite equis calcaria, et instate tergis fugientium, atque pauore attonitos ac dispersos
uelut pecora trucidate. Neque enim uos magis ad dimicationem, quae ferme nulla futura
est, quam ad caedem et stragem aedendam uoco.
Haec adeo elato animo disseruit, ut omnes Selynem aeque ac procul dubio uictorem
alacres intuerentur. Itaque prius quam signum pugnae daret, admonuit turmarum praefectos, ut suos quisque turmales doceret, ne iniussi in hostem procurrerent, sed quum ad
teli coniectum cum hoste conuenissent, tubaque
obuio, tertio die ei Iamberdinus cum equitibus suis occurit, iter Turcis pro uiribus
infestum redditurus. Non fefellit Turcas hostium aduentus: itaque inter se inuicem
cohortati Iamberdinum inuadunt. Nec Cercassi certamen detrectarunt, haud satis memores suae paucitatis, atque adeo pugnam magno animo capessunt, ut sibi minime parcentes hostibus haud incruentam uictoriam reliquerint. Iamberdinus et ipse saucius,
postea quam uidit fortunam hostium esse,
in interiorem solitudinem cum paucis
in interiorem solitudinem cum paucis
refugit, atque ubi procul a conspectu Turcarum fuga euectus est, dedit operam, ut sciret,
quis in locum demortui Cansaui solidanus esset designatus. Simul atque cognouit imperium
ad quendam Thomam delatum, adeo ira exarsit, siue odio in nouum regem, siue
dolore (nam et ipse regnum absens petierat, et se dignissimum eo fastigio merito
iudicabat), ut mutata repente uoluntate hostis acerrimus eius imperii efficeretur, pro quo
toties cum uitae periculo
ingens terrae spatium muris, urbemque
binominem appellarunt. Nempe altera eius pars, in qua arx sita est, Babylopolis a
Babyloniis, altera a Carrensibus Caërium nuncupata est. Quę quidem urbs seu coeli
salubritate, seu soli hubertate, seu in mutandis mercibus solertia adeo opibus ac multitudinis incremento coaluit, ut incolarum frequentia diuitiisque cum maximis regnis certet.
Et quamquam supra decies centena millia hominum urbem incolant, pauci tamen
admodum, et hi omnes serui, ut dictum est, militiam exercent; caeteri aut opifices, aut
mercatores
Stabant obnixi Cercassi haud pauciora inferentes quam accipientes uulnera:
tandem Turcarum multitudine circumfusi, telisque pene obruti ac confixi, relictis portis
in domos ac tecta refugientes lapidibus telisque aliis, et imprimis plumbo igni colliquato
hostes incessere. Adeo autem Turcae plumbo liquefacto afflicti sunt, ut Selynes statim ab
hoc praelio edictum Constantinopolim miserit, ne liceret cuiquam e regionibus Turcaici
imperii plumbum exportare, credens inde plumbum duntaxat in Aegiptum aduehi, quum
satis constet Britanniam quoque huiusce metalli copiam
Rhacusae (urbs Dalmatiae est, de cuius origine ac institutis supra meminimus) ex ingenti ac
diutino terrae motu maximus extitit terror. Qui quidem urbem ipsam atque
adiacentes ei regiones adeo uehementer concussit, ut multos mortalium
prolapsa exanimarint aedificia. Et quia diutius terra mouerat, magno
incolarum metu ac solicitudine, plaerisque arbitrantibus terrae motum semper
fere aliquem futurum praenuntiare
impetu raptus statuit, ratus, ut euenit, se omnia apud Hungaros
imparata, armisque suis, si accelerasset iter, peruia atque exposita inuenturum. Nam ab
excessu regis Matthiae Chugniadis Coruini ad illam diem, qua Salomon fines Pannoniae
inuasit, per triginta fere annos res Hungarica adeo deses atque imbellis fuit ex ocii diuturnitate ac belli desuetudine, ut in sola uitia, diuitias et luxuriam creuerit. Ad hoc satis
compertum habebat principes regni inter se dissidere, nec regi, praeter quam quod
summa aerarii inopia laboraret, ob aetatem quicquam auctoritatis inter
Dalmatiae, quam Choruatiam appellant, fessa populationibus aedes suas et castella colonis abactis uacua reliquit, permisitque imperium nostrum sine ullo certamine usque ad
Valdanum amnem proferri. Transistranae uero Iazigum Hungarorum regiones, Dacis conterminae, crebris Turcarum incursionibus adeo uastatae sunt, ut omnes agros Thibisco et
Mariso amnibus adiacentes uix casae aliquot ac pastorum tuguria ab solitudine uindicent.
Nostrum uero contra regnum ab Othomano coeptum, quia Turcas neque uirtus neque
fortuna ad hanc diem destituit, dum semper eodem industriae tenore nouas
caueri a Turca legatis iussit, ut scilicet illius permissu eos agros uicosque, ac oppida
teneret, quae ipsa ante Turcarum ad illam regionem aduentum possedisset, contentusque
esset Turca eodem uectigali, quod Hungarorum regi sui agri pendere consueuerant.
Salomon hanc foeminae deditionem adeo laeto animo accaepit, ut dolum abesse credens
extemplo, quicquid illa postulauerat, regio diplomate comprobarit, legatosque ueste preciosa ac pecunia donatos una cum suis legatis confestim ad illam remisit, quo eiusdem praesentis dextra promissa ac fidem
Hungariae id temporis censebantur: inuicta acies, si rectorem idoneum
habuisset, et amor publicae rei curaque concordiae omnibus eadem fuisset.
Est autem Baciensis ciuitas ultra Danubium in Iazigum Dacieque confinibus fere sita,
Sothinensem agrum, Syrmiensi regioni affinem, spectans, adeo huberis soli, ut omni
copia rerum uel ingentem exercitum alere possit. Caeterum, ut fit, ubi imperanti deest
auctoritas, ad edictum pauci admodum conuenere. Quidam enim, diutino ocio desides,
militiam detrectabant, aliis pecunia ad equos et arma paranda deerat, nonnulli, et hi
cadere quam per infamiam uitae dulcedine praesidio decedere urbe fidei suae
comissa prodita. Itaque quum Turcae magna munitionum parte tormentis deiecta de
integro oppidum aggressi essent, Hungari in ruinis murorum hosti occurrentes
adeo acriter desperata salute praelium inierunt, ut ad unum omnes aduersis uulneribus
conciderent, septingentis ferme Turcarum caesis.
Quam suorum stragem capto Sabactio Hungarorumque iacentium uultus in hostem
uersos quum Salomon conspexisset, dicitur et suorum nece ― est enim uir satis
unum omnes aduersis uulneribus
conciderent, septingentis ferme Turcarum caesis.
Quam suorum stragem capto Sabactio Hungarorumque iacentium uultus in hostem
uersos quum Salomon conspexisset, dicitur et suorum nece ― est enim uir satis mansueti
ingenii ― ingemuisse, et hostium congressum adeo exhorruisse, ut omnium sit opinio, si
tria millia Hungarorum armata in ulteriore ripa Saui sese tantumodo ostendissent,
haudquaquam eo exercitum traiecturum fuisse. Vrbem hanc, quadraginta circiter millia
passuum a Tauruno distantem, Mehmethes, Salomonis proauus, in Moesico
documento habendam uelim, ne unquam de caetero
Machomethanae fidei credant sese Christiani, sed malint pugnando cadere quam traditis per molliciem animi periuro ac crudelissimo hosti armis pecudum more aut trucidari,
aut uenire, perpetuaeque ac miserrimae addici seruituti.
Sed non adeo omnes, qui Sumonii obsessi fuerant, uigor animi destituerat, quin ex his
quidam uirum sese dignum Hungarico nomine ostenderet, cuius quidem non indignum
uidetur et locus admonet memorabile facinus attingere. Hic quum uidisset ingenteis
hostium copias oppido circumfusas, nec ullo
Sauum amnem Turcae haudquaquam traiecturi fuissent.
Coeterum, quoniam Taurunum ab omnibus partibus, praeterquam ab ea, quam
Sauus praeterfluit, et loci natura et operibus a rege Matthia Coruino egregie emunitum
erat, omnes Turcarum in deiciendo muro conatus adeo uani euadebant, ut regem desperatio urbis expugnandae incesseret, iamque de soluenda obsidione ac discessu coeperat cogitare, quum duo transfugae Moesi, ex eo genere homines, quos nostri
accensibilis coniectus atque incensus est, pars haud sane magna muri,
sub quo cuniculus actus erat, concussa cum ingenti fragore ac strepitu procidit. Moesos
qui antea nunquam cum hoste, excoeptis quibusdam proditoribus, sermonem contulerant, nedum ullam pactionem auribus admiserant, casu eo muri adeo ingens terror incessit, ut de tradenda arce, insciis primo Hungaris, colloqui cum hoste per literas sagittae
alligatas atque ad stationes Turcarum abiectas ultro coeperint, quamquam ruina illa aditum in arcem haudquaquam patefecerat, sed potius difficiliorem hosti oppugnationem
reddiderat,
Lodouicum in crimen traham, quem ob aetatem haud equidem accusandum censeo (nempe in arce ex totius regni tutela conseruanda magnopere uigilandum
fuit, nec ullis sumptibus parci oportuit); praesidii inconstantia ― est enim fama satis constans Hungaris, qui in praesidio fuerant, non adeo cibaria defuisse, fameue eos laborasse,
quin obsidionem per mensem adhuc tolerare possent, quo exacto Turcam incoepto
abiturum fuisse ferunt; Moesorum proditione, hostili fraude ― quippe Hungaris bellum
de more omnium gentium Turca haud quaquam indixerat, quo ante
suae reipublicae egregie consultum iri. Quam quidem atrocitatem apud Hungaros sermonibus iactatam magis attigi, ne
uiderer omisisse, quam quod crederem a Venetis admissam.
Quis enim adduci potest,
ut credat quenquam Christianum adeo insanae mentis esse, perditumue, morisque
Turcaici imperitum, ut aut malit Turcaicum quam Christianum supra modum crescere
imperium, aut nesciat a Turcis uictoria sua et regni amplitudine non socios amicosue, sed
seruos quaeri. Nempe gens Othomana, fera et iuris humani expers, omninoque
mercaturae per ea tempora
dediti erant, pauci admodum literis, quae nunc quoque perrarae sunt
Rhacusae, dabant operam ― ad hoc, quum audirent, Canalensem agrum, inique,
et per summam iniuriam ueteribus possessoribus ereptum, adeo consternati
sunt, ut, ni saniori auxilio uis prohibita esset, praetores urbium uiolati
fuissent. Itaque confestim consilium ceperunt, sese in regiam potestatem
restituendi, adiutore in primis Iaxia quodam, ex Naresiis
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.