Your search found 808 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 510-659:

satis agnoscerem, desiderabam tamen probatioris disciplinae delectum, ne cum te ad scribendum contulisses, videreris sententias sequutus esse hujusmodi, quae Musarum ingenio magis essent accommodatae, quam veritati, judicioque Naturae. Neque vero magnopere me movebat summa rerum difficultas, ac magnitudo: sperabam enim, quaecumque a communi carminum consuetudine remota, aut aliena etiam viderentur, te diuturno jam usu paratiorem facile assequuturum. Itaque cum

accidisse accepimus, ut Graeciae universae testimonio sapientissimus judicaretur; idem profecto summo viro contigit, ut vivus etiam, ac videns prope Princeps, ac Parens Philosophiae merito sit nuncupatus. Nonne enim in hac naturae obscuritate peregrinantes antea, errantesque tanquam hospites diu, multumque pluribus in rebus versabamur, cum praeclara potissimum nos illius instituta ab erroris pravitate ad germanam, diuque intermissam veri quaerendi viam

ab erroris pravitate ad germanam, diuque intermissam veri quaerendi viam restitutos quasi in veritatis domicilium deduxerunt? Quare Ennianum illud Pythii Apollinis ipsi suo jure usurpandum opinor, ut sese eum esse profiteatur, unde qui naturae investigandae studio teneatur, consilium expetant,
Rerum incerti, quos ego ex
Incertis certos, compotesque consili
Dimitto, ut ne res temere tractent turbidas.

rerum sese omnium causas edituros reciperent, sed et propter ingenii tenuitatem, et propter viarum aut ignorationem, aut immensam longinquitatem, quae magnifice pollicebantur, praestare, eoque ipsi pertingere non poterant. Magna est enim naturae amplitudo, infinitus pene rerum numerus, quorum aliae sui vastitate, atque immensis spatiorum distantiis, aliae parvitate ipsa sese nobis abdiderunt; hujusmodi autem tum ingentibus, tum exiguis corporibus suus est ordo singulis,

ipsa sese nobis abdiderunt; hujusmodi autem tum ingentibus, tum exiguis corporibus suus est ordo singulis, sua vis, motus unumquodque suos perficit, suis muneribus, officiisque fungitur; quorum omnium nobis est comparanda cognitio, si naturae causarumque scientiam comprehendere, complectique animo velimus. Sed ubi tantae cognitionis comparandae instrumenta atque praesidia? sunt corporis sensus, sed breves illi quidem, atque angusti, quibus ea tantummodo usurpare

sunt corporis sensus, sed breves illi quidem, atque angusti, quibus ea tantummodo usurpare possumus, quae prope nos sunt posita, atque ad eorundem sensuum usum perceptionemque accommodata. Ulla igitur spes erat, ut quispiam universam naturae descriptionem absolveret, quando et rei ipsius summa esset obscuritas, nobis autem adjumenta rerum cognoscendarum omnino deessent? Nam si ingenio, et cogitatione ea persequi velimus, quae sub sensus minime cadunt, commenta magis

fecerimus, ad maximarum rerum cognitionem pervenire possimus, sin minus, turpiter labamur. Praecipua est nobis in eorum, quibus instructi sumus, sensuum usu, atque experientia rerum percipiendarum sita ratio, primus hic contemplandae Naturae quasi patefactus est aditus, hinc suscipiendus, atque inchoandus est labor. Diu, multumque rerum est habitus, ac facies pervidenda, servandus ordo, conversiones, mutationesque omnes investigandae, quid pro diverso corporum, ac

rem rite consequatur, ut eorum praesidio, quae probe nobis explorata sint, ad eorum etiam, quae ignorabamus, scientiam perveniamus. Quibus quasi fundamentis positis, nequaquam nobis erit expetendum, ut et subito intelligamus, quibus e naturae legibus rerum omnium efflorescat ordo, ac ipsa rerum initia, summosque ortus aperiamus. Praeclare nobiscum agetur, si tot, tantisque adjumentis ad proximiores tantummodo assequendas causas inducamur. Est enim longissima quaedam

modum Galileus, immortale illud Italiae lumen, cum tenuisset, praeclarissimis etiam inventis exornavit; adscivit enim Geometriam Philosophiae praesidium alterum pernecessarium. Sed fere interciderat aliquandiu praeclara haec Naturae inquirendae ratio iterum ad comminiscendi delapsa licentiam, donec a Newtono restituta est, atque in ampliorem formam reddita, quam unquam antea obtinuisset. Incredibilem enim ille vim, ac praestantiam addidit istiusmodi

addidit istiusmodi investigandi artibus, cum illam etiam adjunxisset, cujus ipse fuisset auctor, atque inventor, Infinitorum disciplinam, qua nihil ad res cognoscendas opportunius. Quapropter mihi quidem non ille tantummodo exquirendae naturae commonstrare viam caeteris, verum etiam expugnandae quodammodo comparare instrumenta atque admovere machinas videri solet. Hinc minime mirum, si eo usque progressum vidimus, quo omnes simul omnium conatus nunquam antea

etiam expugnandae quodammodo comparare instrumenta atque admovere machinas videri solet. Hinc minime mirum, si eo usque progressum vidimus, quo omnes simul omnium conatus nunquam antea pertinuerunt. Quamvis enim ille potius partem aliquam Naturae attigerit, non universam perlustrarit; tamen ab illo mirifice, ac singulariter auctam naturae cognitionem, et nostra, et quaecumque consequetur aetas, sentiet, atque fatebitur. Quanta enim subito lux, verique species enituit, cum

minime mirum, si eo usque progressum vidimus, quo omnes simul omnium conatus nunquam antea pertinuerunt. Quamvis enim ille potius partem aliquam Naturae attigerit, non universam perlustrarit; tamen ab illo mirifice, ac singulariter auctam naturae cognitionem, et nostra, et quaecumque consequetur aetas, sentiet, atque fatebitur. Quanta enim subito lux, verique species enituit, cum eam corporum omnium conjunctionem esse declararet, qua ita sese vicissim omnia pertraherent,

Quantus vero hic subito rerum omnium consensus, confirmatioque extitit, cum tot ignoti antea caeli motus, Lunae, et Cometarum incerti omnino, ac varii cursus clarissime patuissent, cumque easdem, quas ipse praescripsisset, germanas esse Naturae leges declararent! Atque hoc quidem ille in conversionibus siderum, atque ingentibus hisce mundi corporibus praestitit. Quid autem? Num leviora illa, ac minora esse censemus, quae in tenuissimis radiorum particulis perfecit? Nam

Quid autem? Num leviora illa, ac minora esse censemus, quae in tenuissimis radiorum particulis perfecit? Nam quid corpore illo, quae lux dicitur, nobis erat obscurius? Nam autem postea, quam haec quoque est ab illo pertractata naturae pars, quid nobis in ea penitus cogniscenda claritatis omnino defuit? Subtilissimum, ac tenuissimum lucis radium dividimus, ac dispertimur, singulis quibusque partibus quae ratio, quae vis insit, novimus, e quorum

animo fortasse omnium consequentium aetatum judicio gloriam perfectae atque absolutae Philosophiae Newtono tribuendam. Et mihi quidem praestantior videtur hominis commendatio, qui non leviora quaedam ornamenta, sed Naturae ipsius vim, atque artificium perspexerit, nobisque declararit. Qua quidem in re, illud nobis praecipue propositum debet esse, ut ex hac magnificentia, ac pulcherrimarum rerum cognitione facile intelligamus tanti operis effectorem,

esset versatus, qui hunc ornatum praeclare nosceret, qui tantam in rebus omnibus convenientiam, consensionemque videret, eum praeesse mundo Dominum dubitare non posse. Atque hinc quidem accepimus Newtonum, qui unus omnium naturae opificium eximie, ac singulariter pervidisset, tantam animo imbibisse summi Artificis speciem, ut commoveri se illius praesenti numine, eumque colere, ac vereri palam praeseferret: felicior quidem futurus, si, ut vim religionis,

summi Artificis speciem, ut commoveri se illius praesenti numine, eumque colere, ac vereri palam praeseferret: felicior quidem futurus, si, ut vim religionis, ita etiam illius castitatem intellexisset. Hoc quidem certum exploratumque est naturae contemplationem religionis, pietatisque magistram, ac ducem semper fuisse habitam. Qui enim possumus cogitatione complecti praecellentem illam, ac praestantem naturam, cujus dominatu teneri omnia, ac rebus humanis provideri

vero motus corporis per massam multiplicatam in spatium, seu in velocitatem, et tempus, vel demum, posito eodem, vel aequali tempore, in solam velocitatem ad vers. 972. Qua ratione, et quibus regulis proprietates corporum, et naturae leges, sint inquirendae, quidque ab aliis Philosophis veccatum sit in causis rerum investigandis: quia a nobis primae rerum causae cognosci non possunt, ab effectibus et phaenomenis naturae ejus leges esse

proprietates corporum, et naturae leges, sint inquirendae, quidque ab aliis Philosophis veccatum sit in causis rerum investigandis: quia a nobis primae rerum causae cognosci non possunt, ab effectibus et phaenomenis naturae ejus leges esse inquirendas: tum quonam pacto ex phaenomenis illae cognoscantur, et qua ratione inductio adhibenda, quantoque haec hujusmodi rebus usui sit: praecipue tamen tres in naturae investigatione regulas prae

possunt, ab effectibus et phaenomenis naturae ejus leges esse inquirendas: tum quonam pacto ex phaenomenis illae cognoscantur, et qua ratione inductio adhibenda, quantoque haec hujusmodi rebus usui sit: praecipue tamen tres in naturae investigatione regulas prae oculis habendas: primam esse; eas qualitates corporum universales esse, quas omnibus convenire experimur: secundam; causas rerum non plures ponendas esse, quam quae

investigatione regulas prae oculis habendas: primam esse; eas qualitates corporum universales esse, quas omnibus convenire experimur: secundam; causas rerum non plures ponendas esse, quam quae Naturae phaenomenis explicandis sufficiant: tertiam; effectuum ejusdem generis easdem causas esse. His rite servatis, quamvis certi in statuendis causis esse non possimus, ab errandi tamen periculo plurimum nos abesse. Haec

per eas profectum sit, quaeque cavere debeamus, ne in errorem inducamur, innuit. LIBRI TERTII. Mundi Gubernationem, et certissimas Naturae leges humanis legibus, et variis rerum publicarum constitutionibus, quas describit, longe anteponi debere, in iisque vestigandis unice conquiescendum nobis esse affirmat ad vers. 171. Hactenus lineam rectam, circulum,

usque ad finem ad varias humanarum mentium inaequalitates, atque inclinationes, quae ortum ducunt a diversis lorum, morum, exemplorum, judiciorum, affectuum conditionibus, iis tamen, ait, Sapientem non moveri, sed naturae vi dumtaxat duci, ac recta rationi obtemperare. LIBRI QUARTI. De caelestium corporum gravitate acturus Caeli prae Terra magnitudinem

fuse, accurateque evictum est, nunc a vers. 1696 ea dissolvit, quae contra eandem gravitatem a plerisque objici solent, praecipue, cur stellae fixae ad se invicem, atque ad Solem accedere non videantur, cur ipsius gravitatis naturae ignoratio nihil efficiat, quin ea possit existere, cur demum aetheris resistentia caelestes motus a gravitate ortos non perturbet, ubi et spatium materia ubique stipatum ac plenum a Natura prorsus excluditur; unde ad

aqua reflexi imaginem, illamque transfert ad hominis animum extra se per res varias abeuntem, neque ea quae interius geruntur, contemplantem, qua neglecta sui ipsius cognitione, facile in vitia prolabitur, iisque consuescens naturae suae dignitatem deprimit ac deformat. Quae praefatus, a vers. 108. Speculorum rationem, quae a reflexione lucis provenit, pertractat, ac primo de planis speculis agit, eorumque imagines, quo pacto, quibusque radiis

nullos lucis radios reflectere possit, nostris propterea sint sensibus impervia, neque adiri a nobis nisi sola cogitatione valeant. Et tamen multo adhuc inferius principia corporum existunt, suntque veluti fundamenta tantorum naturae operum, quae in tam mira subtilitate aeque mirum artificium praeseferunt. Hic nonnulla enumerantur, ac cum eximiis hominum artibus comparantur, quae in ea contentione pretium omne videntur amittere. Cuncta nimirum in

LIBRI NONI. Ambitio quae homines plerumque ad dominandum caeteris per fas et nefas impellit, si mortem suum converteret, ac genus ipsum humanum convectis in medium notitiarum opibus, ac subacto quodammodo Naturae regno extollere, et altius collocare niteretur, maximis certe esset verissimisque laudibus exornanda, atque eae laudes omnibus rerum Inventoribus idcirco debent tribui, interque hos potissimum Newtono, cujus in hoc

debet alicubi haberi transitus a repulsione ad attractionem, ubi quidam erit velut limes contrariarum hujusmodi virium. Sed nec unus hic erit limes, cum saepe transiri possit a repulsivis viribus ad attractivas, quod ex variis naturae effectis deducetur. Quapropter admittenda quaedam est tanquam generalis materiae proprietas hujusmodi invicem sibi succedentium pro auctis distantiis virium nunc repellentium, nunc attrahentium cum intersitis

quae per quascumque vires in natura fiunt, variis elementorum inter se junctorum ordinibus constitutis. Ex quibus omnibus a v. 2570. consequitur, nullam omnino haberi in natura quietem, multaeque subjiciuntur de ipsius naturae foecunditate, varietate, ordine, nexuque considerationes. Demum a v. 2630. ad omnium investigationum fructum percipiendum deducimur, ad magis magisque agnoscendum Potentissimum et Sapientissimum Conditorem et

consideratione, quam a singularibus ejus partibus, ac parvis etiam animantibus, nostroque praesertim, ut vocari solet,microcosmo, illius ubique praesens infinitae potestatis ac intelligentiae vis declaratur. Postremo ad ipsum naturae universae Auctorem ac Parentem extollitur, ac justa quadam admiratione correptus animus, unicam illam rerum Causam invocat, eidem se submittit, ac movendum, ducendum, illustrandumque tradit, suasque illi facultates

sine honore jaceret;
Nam traxere etiam paulatim ad Caelum Musas,
Versibus et variis cecinerunt omnia (a) vates.
Sed nullum e numero carmen praestantius omne
Quam quo post Divos Naturae facta recensent. Animadversio. Ex ?????? To Musa, scientias omnes, artesque, quae ad humanitas/m pertinent,
spectat;

lumenque profundit:
36  Ipse tamen saepe ad Musas deducit ab altis
37  Consiliis animum, monumentaque docta revolvit,
38  Rerum etiam arcanas gaudens invisere causas;
39  Ut post naturae mundique exempla revertat
40   Protinus ad proprias magis usque industrius artes,
41  Atque ita nostra diu communia commoda condat
42  Certius, aeternis transmittens nomina fastis.

regni
108  Finibus, ad magni solium nos sistere Regis.
109  Quapropter nosmet nobis, et corpora circum
110   Vestiganda prius: pretium, finisque laboris
111  Illud erit, propius Naturae accedere summae,
112  Et, quantum fas est mortali, agnoscere Numen,
113  Aut admirari potius, Dominumque vereri.
114  At nullam, constare queant quaecumque creatae
115  

probamus,
202  Cur erit, ut nulla fieri id ratione reamur
203  Posse, nisi illa eadem nobiscum nata feramus,
204   Atque inscripta animo sint, atque insculpta potenti
205  Naturae artificis digito, velut aerea constet,
206  Aut adamantina mens, quae sic ea signa receptet?
207  Cur potius non est referendum rebus id ipsis,
208  Quarum percepta est bene cum natura novarum,

Vel, si libet, indita cunctis
361  Sit rebus Ratio, quae sufficit, illa videri
362  Idcircone queat nobis, praestoque repente
363   Esse tenebrosae subeuntibus abdita regna
364  Naturae; velut Aenean excita Sibylla
365  Taenariae duxit per opaca silentia noctis?
366  Scilicet illam ipsam vestigarunt rationem,
367  Qui causas rerum vestigavere latentes.

584  Mixtum ab ea nequeat secerni: immiseris at si
585  Forte salem, magno se pulveris agmine deorsum
586  Praecipitat subito, vinclisque tenacibus exit.
587  Ergo quandoquidem naturae nunc mage multo,
588   Quam quondam, fulvi noscendae accedimus auri,
589  Et mage fors aliis detectis progrediemur
590  Post labente die, atque aliis ditabimur usque

715  Ire putat solito citiorem horamque, diemque, et
716   Solis equos breviore viam tum carpere gyro
717  Per caelum, et stimulis queritur flagrantibus ictos.
718  Otia sic multi naturae indagine fallunt,
719  Aut aliis rerum studiis, quae sponte sequuntur:
720  Et cui foemineo est adstrictum cor in amore,
721   Nocte sedens, carique adspectans oris honorem,

scilicet ille
888  Veris saepe quidem rebus permutat inanes.
889  Propterea veros rerum cognoscere nobis
890  Difficile est, atque a visis dignoscere motus;
891   At non naturae variam callentibus artem
892  Ingeniis id semper ab omni parte negatum est:
893  Partim per motus, quos possis subdere sensu,
894  Partim et per causas, effectaque, scilicet ipsas

987  Pondus, et his possunt numeris decus: ipse severis
988  Proin assuesce modis, qui te per nubila raptent,
989  Astraque, sub terras etiam, pelagusque profundum
990   Omnia rimantem naturae claustra latentis
991  Suavius, ac melius, quam si contingere tentes
992  Mollia, Pegaseis Permessi culmina pennis.
993  Quod superest, exin ad caetera deveniendum est

Permessi culmina pennis.
993  Quod superest, exin ad caetera deveniendum est
994  Munera materiae nobis, quaecumque valemus
995   Detegere in rebus, ratio invisendaque legum
996  Naturae, queis cuncta vigent: sed ne tua rebus
997  Arripiat quid in his mens, quo male tuta labascat,
998  Ante erit hìc nobis, quaerendi quae via veri,
999  Firmandum: quippe hoc vertuntur cardine

cuncta;
1000   Errandi vites hac scilicet arte pericla,
1001  Quae non effugere Viri, scrutarier ista
1002  Tempore qui a veteri tentârunt; proinde ruinam
1003  Fecere in rebus naturae perspiciendis.
1004  Nam multi prius ad causas, et semina, et ortus
1005   Prolapsi, quam vidissent, quid constet; id ipsi
1006  Seu facerent tum decepti, seu saepe volentes

1020   Tantae haud sufficerent noscendae denique moli,
1021  Multaque propterea rerum temere arripientes,
1022  Mente sua magnum subito procudere mundum
1023  Ardebant, et opus naturae educere fictum;
1024  Saepe recudebant quod porro, fictaque fictis
1025   Addebant nova, cum pugnantia prima viderent
1026  Rebus, quae caeli sunt, terraeque per oras,

1045   Ad rerum causas, mortales, atque minutis
1046  Ingeniis natos, neque menti fidere tantùm
1047  infirmae, tenebris quae, ut caeco in carcere, septa est.
1048  Scilicet hoc regnum Naturae grande potentis
1049  Haud male possimus regnis componere nostris,
1050   Omnis res hominum queis recte publica constat;
1051  Prae multis veterum fuit olim quale Laconum,

supersint;
1071  Desiperet, si tum nihilo minus ipse, quis esset,
1072  Quaereret, exortus, quis earum sator, et auctor.
1073  Sic itidem nobis semper versantibus ampla
1074  Naturae in ditione, et mundi in grande receptis
1075   Hospitium, rerum ad causas pertingere primas
1076  Cum nullis animi liceat conatibus unquam,
1077  Nec vidisse, recens qua mundus origine, et unde

1081  In rebus sat erit nobis inquirere, quid sit
1082  Tantùm, et quid fiat, quasdam possimus ut inde
1083  Eruere, haec constet queis mundi machina, leges;
1084  Quae quamvis non sint Naturae a fonte petitae,
1085   Sejungi ut nequeant ab eadem, seque gregari,
1086  Non minus at rerum varias dant noscere causas,
1087  Etsi non primas, neque summas; at quibus ipsa

fonte petitae,
1085   Sejungi ut nequeant ab eadem, seque gregari,
1086  Non minus at rerum varias dant noscere causas,
1087  Etsi non primas, neque summas; at quibus ipsa
1088  Naturae facies aliqua de parte patescat,
1089  Atque ars sese aliquà nobis tenus abdita prodat.
1090   Praecipue cautis tamen his in rebus oportet
1091  Nobis esse, aliquid ne forsitan accidat, illi

1101  Quid queat; invertat facile omnia, et omnia turbet,
1102  Fictaque constituens ignoret vera, necesse est.
1103  Ergo ut noscendo, quo res stat publica, jure,
1104  Sic opus est etiam Naturae in legibus ipsis
1105   Firmandis (ne mens ruiturum fabricet orbem),
1106  Multa diu servâsse, manuque oculisque per omnes
1107  Isse, licet tenues etiam res, atque minutas,

deprendier illa
1138  Non eadem possint, et quod connectier ipsis
1139  Perfacile, et nunquam cernas pugnare vicissim;
1140   illa quidem legum in numerum censumque repone
1141  Naturae, quae non possint dissolvier unquam.
1142  Munera quandoquidem, quae nos communia toti
1143  Semper materiae sensuque et mente tuemur,
1144  Quaeque nec intendi valeant, nec deinde remitti,

caelum)
1149  Credere nil obstat semper debere, neque ullas
1150   Errorum fraudes, si credimus, inde timendum.
1151  Praeterea res cum recta ratione geratur
1152  Publica Naturae, multis non ipsa redundat
1153  Legibus; at paucis, quibus ipsam et oporteat uti,
1154  Utitur, has uno servans per cuncta tenore:
1155   Publica nam res est vulgo corruptior omnis,

1196  Propterea ratione alias non possumus omnes,
1197  Per quas multa geri quoque eorum posse tuemur,
1198  Non clara ratione illa unica certa videtur.
1199  Non ita nam quidquam naturae in rebus apertum
1200   Constat, ut in claro contra se lumine pandunt
1201  Mensurae, et numeri, verum sine nube ubi fulget:
1202  Non tamen idcirco est, quaerendi his fidere normis

repertis:
1238  Tum mage quandoquidem rarescunt, partibus illis
1239  Caetera sensa queant quae jungier omnibus apta.
1240   Sic itidem, quae consulimus, responsa latentis
1241  Naturae, prorsum innumeras sunt undique partes
1242  Complexa, et nodis variantibus indupeditas;
1243  Una potest quarum tibi quaeque evertere nostram,
1244  quam struimus conjectantes, interque

1975  Paulatim, ast omnem non unquam extinguere possint?
1976  Id magis apposita valeam ratione probare
1977  Sed tibi; proin pellens in quoddam corpora punctum
1978  Vis tali constet naturae praedita more,
1979   Multo plus ut agat brevioribus intervallis
1980  A puncto; quam cum loca sunt intersita plura,
1981  Tanto plus, quanto foret ipse capacior orbis

petuntur ab ipso:
731  Acre quod ingenium tamen, assiduasque reposcit
732  Quaerentis curas animi, qui noverit ante
733  Plurima, mensuras, rationes, pondera, motus,
734  Naturae varias solers et adiverit artes.
735   Non fuit idcirco, licet et sublimibus olim
736  Gentes ingeniis florerent, multaque diam
737  Paulatim in lucem proferrent abdita rerum,

orbi,
788  Queis generat motus, atque urget pondera, leges,
789  Tyrrheni quam magna Viri effulsere reperta.
790   Sustulit hic ausis praestantibus ardua sese
791  Regna in Naturae primus, Pater ipse profecto
792  Omnia circum avide lustrantis, et experientis
793  Doctrinae, quae nunc ingentem excrevit in auctum:
794  Scilicet ipse viam post se constravit ituris

1394  Deficit in prima namque, extremâque redundat,
1395   At, quoniam in medio est, manet una eademque secundâ.
1396  Illas praeterea mille induxere per usus,
1397  Abdita Naturae facerent dum sacra potenti,
1398  Non pateris, non thure pio, non sanguine, et aris,
1399  Sed quibus ipsa modis, quibus utitur instrumentis,
1400   Omnia dum peragit: propia olli est arte

at ordine verso;
1570   Hoc mutantur enim duplici declivia pacto.
1571  Hinc avidam veri nimium oblectantia mentem
1572  plurima Mensores deducunt, hi, quibus almae
1573  Naturae cupidis aditus datur ire per omnes,
1574  Delibare juvat quaedam nos: caetera nosce
1575   Illinc, si libeat, quae sunt permulta, animumque
1576  Tutemet haec volvens rationibus instrue veris.

occumbere victum,
2228  Turpiter abiectis captivum aut dedier armis. LIBER TERTIUS
1   Naturae variam cupidus dum persequor artem,
2  Et leges Mundi, et rationes, Inclyte SILVI,
3  Per quas conditus hic summaï fulgurat ordo,
4  Perculsam veluti tam grandibus, attonitamque

olim qui non privatus adisti
23  Sidere mutato regiones, quique per aevum
24  Anteactum, atque alias discurris mente per oras?
25  Rebus ab oppositis ut conspicienda nitebit
26  Naturae species tum clarior, illicietque
27  Plus animos, quidquid quam magnum ubicumque videtur!
28  Ergo ades, atque hominum haec praeclara negotia lustra.
29  Quid magis intersit, quam jungi foedere

768  Utpote nil faciens ducendae ad commoda vitae,
769  Queis capitur tantùm, quae tantùm quaerit, et optat?
770   At nimium vigilens terrae, caelique morantur
771  Mensores, quos naturae spectacula ducunt,
772  Qui vitae conferre etiam hoc ad commoda nôrunt.
773  Inde aequare dies facile, et, quae caetera constant,
774  Exigere ad veras mensuras tempora possunt.

unum
1583  Quemque opifex urgere solet Natura laborem?
1584  Quae velut instrumenta suae persaepe retentat
1585   Multa artis, dum quid faciat consistere simplex;
1586  Sic in naturae clarandis rebus oportet
1587  Nos etiam, versamus opus dum quodlibet unum,
1588  Multiplices tentare modos, variisque subire
1589  Partibus, et mutare, et saepe ad nota redire

2074  Qua varia res dispositae ratione, locisque,
2075   Sunt populi ut mores, exemplaque, juraque, quicum
2076  Vivimus, affectus ut nostri, ut tempora, et aetas;
2077  Insita Naturae quae constant pondera, flectunt
2078  Sese alio interdum, minuuntve, aut denique prorsus
2079  Turbata, oppositis devictaque viribus ullos
2080   Vix jam edunt nisus, vix usquam impellere possunt.

pinnis?
2093  Principio ut vario fertur sermone per ora,
2094  Sic habet et variam sortem doctrina per orbem,
2095   Pro regione loci varia terrisque remotis.
2096  Quamque in Naturae clarandis rebus abire
2097  Diversos, ipsisque elementis notitiarum
2098  Cernimus interdum vario sub sidere natos?
2099  Albin qui, Rhenumque bibunt, undisque minorem

2217  Exercet durum imperium, insanire putatur.
2218  Quid Natura magis vita commendat, et atrà
2219  Quid nos morte docet crudelius esse? Tuendam
2220   Haud tamen ad vitam Naturae haec pondera, vimque
2221  Pectora senserunt aliquo obfirmata recepto
2222  Contra judicio, atque diu sub mente voluto:
2223  Ipsi etiam sensere minus, gens tota, Britanni,

abducatur
2307  Inversa ratione viae; nil rebus in ullis
2308  Admiratur enim nimium, nil aestimat ultra,
2309  Quam par est; tantum, quae nobis indita, sentit
2310   Pondera naturae vigilans, et ducitur illis:
2311  Scilicet huic aequam rationem accommodat uni,
2312  Incertus vita huc, illuc ne fluctuet omni.

ut imas
3  Praeteream nubes, latumque per aethera vecter?
4  Ire vias Caeli vacuas juvat, atque tueri
5   Omnia, quae vasti peraguntur per loca Mundi,
6  Quae teneant leges Naturae corpora magna,
7  Solem, et quae certo circum palantia lapsu
8  Astra feruntur, et immenso quae consita tractu
9  Undique nativam diffundunt sidera lucem,
10   Cunctarum

61   Omnia quandoquidem non auro, et viribus anteit,
62  Rerum at notitiis magnarum, Orbisque regundi;
63  Ast alii Plebs sunt, qui pauca, et prima tuentur,
64  Et velut externo Naturae in cortice adhaerent,
65  Et patriam agnoscunt, ut sensus afficit ipsos
66   Tantum, et qua stolido tractari corpore possit.
67   Sed quis is est, qui se sublimibus inferat astris,

nostris,
777  Plus ubi cognosci, quam dici denique possit.
778  Difficili proin abstentis procul ipse labore
779  Longe iter ostendam tamen, et, quam repperit, artem,
780   Naturae Interpres, quo non solertior ullus.
781  Primò infinite distensum tenuiter arcum
782  Siste tibi ante oculos, illus nempe meatùs,
783  In quem inquirendum est; extremis ejus ab oris

1225   Omnia sic collecta simul suffragia firmant,
1226  Quas docui, leges gravitatis in ardua fusae
1227  Illa etiam spatia, excurrunt queiscumque Cometae;
1228  Unaque rerum vox Naturae detegit artem.
1229  Adde, quod ex illo dein tempore ad ultima demum
1230   Quotquot fulserunt haec tempora nostra Cometae,
1231  Et servati omnes, numerisque recentibus omnes

quia nulla profecto est
1433  Praeterea ratio, atque aditu praecludimur omni.
1434  Tanti proinde Viri vestigia fixa premendum est,
1435   Ire, redire vias Naturae simplice filo
1436  Qui novit, textumque hoc grande retexuit omnes
1437  Scrutatus vires, sua nec vestigia flectens
1438  Usquam alio, quam quo detectae denique ducunt

1606  Istarum numerus, vis tum foret aequa; necesse est
1607  Ergo ut sit duplex, si bis quater iste sit auctus.
1608   Hoc, licet, extendas generatim ad corpora quaeque
1609  Assimilis formae, et naturae, ad dura metalla,
1610   Aut lapides geminos in quadrum, pyramidisve
1611  In speciem sectos, vel coni, aut forte cylindri,
1612  Vel rhombi, alterius cujusvis sive figurae,

patefiat, uti pila punctum pertrahit ad se
2057  Desuper impositum, cujus sit cognita moles,
2058  Utque trahit stratum quoddam, quod fingere debes
2059  Naturae assimilis, distensum non nisi nota
2060   Undique mensura: nam tum quia cognita Terrae
2061  Moles est, et quam distensum fluctisonum sit
2062  Stratum, et quam crassum; nosces discrimina, raptum

liquentis, et illam,
2064  Et simul hoc aeque densato corpore fingens.
2065   Ergo ita per numeros juventus si fuerit par
2066  Hic raptus strati servato, par quoque aquaï
2067  Naturae tellus, ut densa est, constet, oportet,
2068  Ut densa est, aeque a minimo summoque remota
2069  Scilicet; at major, quem diximus, ille, minorve
2070   Si fuerit, quam quem deducto pondere filum

atque nivosis
2350   Alpibus? Omnigenos discissa caute tuemur
2351  Pisces; in duro non desunt corpore squamae,
2352  Spinarumque tenor, dentesque, oculique rotundi,
2353  Omnia naturae speciem servantia veram.
2354  Certaque quin etiam Phocarum, et grandia Cete
2355   Visuntur spolia, et variantes pingere conchae
2356  Telluris gremium sublimi in monte cavatum.

19  Porro auctus, in res procurrere me sine paulo
20   Longius, usus erat queis primitus instituisse
21  Vitam homines, ne deficeret, queis deinde retectae
22  Deliciae, et fines Naturae simplicis illi
23  Dimoti, atque aliis alii de moribus orti
24  Mores, atque novi cultus, distensaque longe
25   Grandia propterea res incrementa per omnes.
26   Principio

55   Tempore non possunt longo servata manere;
56  Sed nisi forte brevi nostros vertamus in usus,
57  Putrescunt facile, et minuuntur, dispereuntque;
58  Qui sinat hoc fieri, Naturae dona profundit,
59  Atque injurius est aliis, quia sumit acervo
60   Plus de communi, quam quantum postulat usus;
61  Proinde aliis damno est, consumere qui potuissent

754  Jam movet; excedunt laeti glacialibus oris.
755   Ille nova te tellure, novi et sub tegmine caeli
756  Multa etiam solers servaverat, esset ut inde
757  Ditior ars, quae Naturae procul abdita quaerit,
758  Pendentis tractus virgae, cum tempore certo
759  Vibratur, longisque moras pro tractibus ejus,
760   Quaque via radii torpentes aeris auras

polorum,
1061  Ut docui, et paulum regione tumentem.
1062   Nunc circumfusas mecum te transfer ad auras
1063  E terra, breve constat iter, superamque fluentis
1064  Inspice naturae quoque frontem, cortice quali
1065  Includat Terram, num se conformet, ut illa,
1066  Atque adstricta velut vestis se inflectat in artus?
1067   At non huc gradibus, non huc conscenditur ullis

est;
1580  Ille ut proinde queat ( sileat licet invida Fama
1581  Caetera, quae saeclis longe noscenda futuris
1582   Transmisit) censeri inter memoranda Virorum
1583  Nomina, Naturae qui fuerunt pandere claustra
1584  Aerea, nec victi rerum atra nocte recedunt.
1585   Hac tibi subjuncta Borealis origine lucis,
1586  Et spatio,

teneri
9  Optat, et usque aliquo contendere vires.
10   Nil dare, quo possint exerceri, est sinere illas
11  Diffluere, et propria fraudari sorte vacantes.
12  Scilicet id volunt Naturae providus Auctor,
13  Ut nostra nunquam cessemus ab utilitate;
14  proinde voluptatem duro immiscere labori
15   Collibuit quandam, quae nos invitet, agatque
16  Ad bona

73  Praesertim nitidi si soles, sudaque caeli
74  Tempestas animis Zephyrorum mollibus auras
75   Mulceat, et volucrum cantu, et redolentibus herbis.
76  Has tamen inter opes naturae, deliciasque,
77  Nec longum, assueti reviviscit cura laboris,
78  Et desiderium causarum; jamque novatas
79  Acrius ardet mens illuc convertere vires,
80   Quam taedet

visere motus,
452  Temporaque, et vires, et agentes aequora causas;
453  Neve fluentibus, et refluentibus avehar undis,
454  Vestris me audentem manibus sustollite Musae,
455  Naturae quae jam mores didicistis, et artem.
456   Aequoris aestus item causis quoque pendet ab isdem,
457  Luna quibus turbatur.Uti non aequa moventem

558  Praeterea ventos, tempestatesque fluentis
559  Perturbare vices ponti; nam saepe retardant,
560  Saepe moras adimunt, minuunt quoque saepe, vel augent.
561   Haec sunt, quae Veteres Naturae arcana putarunt
562  Invia, quae propter, si vera est fama, fluenti
563  Mersit se Sapiens ponto, dum littora maestus
564  Lustrat ad Euboeam refluo spumantia fluctu,

570  Perceptorum animo? quantis Natura per omnes
571   Sit foecunda modis res undique, quas tamen ipsis
572  Prorsum ignorandum est? quae tanta insania notis
573  Ut paucis prima in Naturae fronte locatis
574  Debere ignotum nobis nihil esse putemus?
575  At multi causas tot rerum quaerere nuper
576   Tentarunt acri ingenio, plausumque

probatum est,
1816  Ipsa tamen gravitas nobis erit inficianda
1817   Propterea, quoniam ejusdem natura latescit,
1818  Ut si res extent ideo, quia novimus ipsi?
1819  Num bene naturae ratio non reddita rerum
1820  Idcirco, quia cum gravitatem denique ventum
1821  Est ad communem, gravitatis reddita non sit
1822   Ipsius ratio? Nili fons invius olim.

1836  Distendi a gravitate, quibus disjuncta trahantur;
1837   At non propterea nequeat tamen insinuari
1838  Perfacile hoc animo, jamdudum ad prodita nobis
1839  Munera corporeae naturae accedere munus
1840  Posse modo inventum hoc, ut tendat in altera quodque
1841  Corpora corpus, iners quanquam, atque his jungier usque
1842   Nitatur, sed non ingratis, vique coactum;

2372   Quis neget igniculos nobis rationis inesse?
2373  Et tamen impulsu trahimur persaepe valenti,
2374  Dum, bona quae remur, sequimur; cum scilicet illuc
2375  Experiamur agi ut naturae a pondere quodam.
2376  Has primum ingenitas in nostris mentibus intus
2377   Sentimus vires; inde esse, et vivere quemque
2378  Allicit; et miseram quanquam, duramque trahamus

constet nimirum Terra vigore,
3  Et Sol, et circa medium astra errantia Solem;
4  Nunc almae vires ad lucis progrediendum est,
5   Fulgentisque novos ritus, moresque videndum
6  Naturae; neque enim peragi ordine cuncta putare
7  Possumus illo uno, nec quae constare tuemur
8  In magnis, subito ad tenues transferre licebit
9  Res itidem, ad magnas ut contra a tenuibus ire

saltem
834  Id genus in spatia: annorum sex millibus ad nos
835  Propterea demum adveniet lux inde profusa,
836  Tantam perque viam tam pernix tempore tanto
837  Ibit. Si voluit Naturae providus Auctor,
838   Ut primum hunc orbem, et caelestes condidit ignes,
839  A primis visa ut subito Mortalibus essent
840  Sidera praeclaro mundum exornantia cultu,

ibit eodem;
1149  Majorem nam particulae tum quaeque receptant
1150  Cursum, cum numeros minor est in corpore earum.
1151  Rebus ab his patefit, quam Mens sit provida summi
1152  Naturae Atrificis, qui, transitus ut radiorum
1153   Sit facilis lucis per tot diversa plagarum,
1154  Corpora per diversa etiam, per et aera, et undas,
1155  Vitra per, et gemmas, tam mira mobilitate

2388   Vestit humum: matres obeunt, hilaresque puellae,
2389  Insultantque leves prato, et solantur amorem:
2390  Tunc etenim quidam diffunditur undique risus,
2391  Laetaque naturae tum passim gandia gliscunt,
2392  Tum Venus exercet pecudes, volucresque, ferasque,
2393   Cumque colore novo soboles nova prodit in auras.
2394  Est animi in nobis index color, ira rubentes

vias, et munera noscens;
533  Amplius exortam nec jam Thaumante putaret,
534  Junoni famulam nec iter consternere ab alto
535  Aethere labenti; sed veram cerneret artem
536  Naturae, qua dilabi sit multa necesse
537  Protinus ex oculis miracula, difficilemque
538  Dissolvi, qui dignus erat jam vindice, nodum.
539  Pulchra fit Iris, ubi est adversum roscida nubes

750  Paulatim radius; tum fila egressa, necesse est,
751  Omnia rarescant passim, et tenuentur eundo.
752  Haec animo postquam perspexeris omnia, sensus,
753  Namque potes, testesque naturae consule sensus;
754  Hinc pete suppetias rationi, et fide ministris
755  Praesertim hic oculis. Solidum crystallina moles
756  In pondus conflata, et ab omni parte rotundum,

deteximus ipsam
1275  Naturam, neque parvarum spectacula rerum
1276  Miramur minus, atque animantum tenuia structa.
1277  Quare ades; evolvam miram tibi protinus artem,
1278  Naturae fines quae laxat, et undique pandit.
1279  Neve jube, vel in haec vario, vel in illa morari
1280  Digressu interea, et nugis avertere mentem;
1281  Namque obsunt veris interdum ludicra

miranda theatro.
2054  His si Democritus fulsisset lumina quondam,
2055  Se sua visurum corpuscula prima putasset,
2056  Plausissetque sibi, velut esset legifer ipse
2057  Naturae, proprio quam scilicet esse videret
2058  Exhaustam ingenio, nequidquam; nam didicisset
2059  Observans iterum, atque iterum producier usque
2060  Naturam, semperque sui majore latere

2139  Natura? illi ipsi parvi sibi sint animantes?
2140  Illi alios tanto post se videre minores
2141  Fortasse, atque alios isti sine fine; quis ausit
2142  Immensae rebus naturae ponere fines?
2143  Quin etiam, quo plus descenditur, est reperire
2144  Illic quaeque magis genera esse feracia multo,
2145  Immensoque magis numero florere minora.

tantula scire
2153  Ardemus; jam quae tumefacta abscesserat ante
2154  Lustrato a caelo, spatia et peragraverat orbis,
2155  Impigra mens, amplam dum prospicit in ditionem
2156  Naturae hanc aliam, et vastos sine fine recessus,
2157  Protinus ignaram sese fateatur, oportet,
2158  Notitiaeque suae nimis arctos conscia fines

2180  Cuncta viis, neque non huc procurrentia, et illuc,
2181  Denique ni rectum, nil planum, laeve, nec aequum.
2182  Quanto igitur sensus acuas magis, illa profecto
2183  Naturae tanto magis admirere venustis
2184  Compta modis opera, et multam deducta per artem:
2185  Contra quae condunt homines, fateare, necesse est,
2186  Tum magis atque magis primo decedere cultu,

493
28  Imperium res in varias, quas flectere nostro
29  Exin arbitrio datur, atque inducere flexas,
30  Quo libet, et nostras quoque vertere in utilitates.
31  Nempe hoc Naturae dominari est, scire, quid ipsa
32  Moliri queat, et languenti adjungere vires,
33  Et multis aptare modis, facilemque movere,
34  Et vexare reluctantem, et torquere silentem;

docenti,
36  Omnia servare, atque imitari, atque omnia adire.
37  Extemplo spoliis vitam ditamus opimis,
38  Commodaque inferimus mortali plurima stirpi;
39  Imperio veluti naturae, opibusque potiti.
40  Europae magnas oculos circumfer in urbes,
41  Et qui sint mores, cultusque, et vita, recense;
42  Inspice tum populos alio procul urbe locatos

quanta, et quam pulchra sequantur,
377  Quae cupidus facili venari indagine possis!
378  At praenosse licet tamen id, mirabile longe
379  Quod fuerit, qui naturae miracula nescit,
380  Aut bene non animo perlustrans volvit inerti:
381  Scilicet in rerum numero non corpus habebis
382  tam densum implexumque, suis quod partibus ausit

esse,
478  Et facili radios transmittere parva meatu.
479  Quaerenda a notis nunc legibus, eque ruenda
480  Jam ratio, quare exterior quae lamina vestit
481  Corpora diversae naturae, fila colorum
482  Ad nostras acies diversa remittat, ut inde
483  Miremus, tot diversis circumlita fucis
484  Omnia, tam varia et naturam ludere scena.
485  Proinde uno

2099  Se diversa plaga latera exponuntur eadem.
2100  Protinus expositis tot luminis, exque plicatis
2101  Muneribus, causisque, prope ipsis atque elementis,
2102  quaedam adeundum alia est naturae effecta micantis.
2103  Et primo nostros oculos percellit, et intra
2104  Procudit speciem, mentemque exinde lacessit,
2105  corpora quae subito tum percipit illita luce.

sensus.
2208  Jam pronum tibi erit porro cognoscere, quare
2209  Haud pauci, quibus est simplex natura, colores
2210  Commixti possint unius gignere nobis
2211  Notitiam, qualem naturae simplicis alter
2212  Deferat in cerebrum prorsus diversus ad illis;
2213  Ictus quandoquidem venientes tempore eodem
2214  Diversi, possint medios aequare tot ictus:

41  Lux quaedam tanquam sublustri in nocte repente
42  Apparet, retegitque viam, qua accedere spes sit
43  Ad sacros propius rerum ortus, ad ditionem
44  Illam etiam immensam Naturae, abducta recepit
45  Quo sese magis, et longe secreta recessit.
46  Haec propter, vel si Gravitas educta per oras
47  Aetherias, lucis vel stamina dia retexta,
48  Vel

659  Sicca ceres, variosque in mensa divite succos.
660  Cur ita non raptent animantum e sanguine partes
661  Illae, quas dici glandes voluere vocando,
662  Diversae succos naturae, ut cuique potestas?
663  Sic Baccho mixtas si panni limbus in undas
664  Mergatur, liquidas plus Baccho pertrahet undas,
665  Tresque altus digitos tantum undae rore madebit.

quippe repulsa.
833  Audent propterea volitantes littore mergo
834  Quaesitum praedam spumantes ire sub undas.
835  Cunctis rebus ab his manifestum denique constat
836  Certas naturae peragentes munera vires
837  Esse in corporibus, motum ipsum quippe creantes;
838  Motus enim rerum servari non queat idem
839  In summa, neque materiae peragi omnia solo

nempe a raptu transiri saepe repulsus
908  Ad regionem, ex hac vel contra illius ad oram.
909  Haec tibi sunt elementa, quibus perquirere motus
910  Naturae valeas omnes, et cuncta videre
911  Omnibus in rebus, fieri quae cernimus usquam
912  Tam varia, et variis per corpora praedita formis.
913  Ante tamen, quam cum Natura congrediaris

ve putatum est
1043  Contactum; primas certe minimasque creatas
1044  Particulas solida constantes simplicitate,
1045  Quo numero visum est, quoque auctu, quaque figura
1046  Naturae summo Artifici, rerumque Parenti,
1047  Aptanti rebus primordia quaeque cupitis:
1048  Scilicet has aliis compostas partibus esse,
1049  Quae non se punctis, sed totis frontibus apte

1132  At clare evictum pugnem non esse, minora
1133  Intervalla ubi sunt, magis et contactibus ipsis
1134  Res ubi continuae; duri plus esse rigoris.
1135  Et quamvis solidae naturae continuatae
1136  Notities nostra consurgat mente, suisque
1137  Corpora particulis tangentibus esse coorta
1138  Credamus subito, percussaque

1160  Conjuncta invicto, ut disjungi nesciat unquam a
1161  Corpore; proin omnis natura haec corporis una est:
1162  Illas res alias post hanc in corpore sensu
1163  Perceptas vario, naturae ut scilicet ipsi
1164  Haerentes, et abire illinc, et posse redire
1165  Corporeo sine discidio, at perstante putatum est
1166  Natura. Sed post quaedam coepere recudi

1280  Dissolves melius tantum uno, resque secabis
1281  Omnes principio, quae jam per corpora fiunt,
1282  Quam tribus, ut supera docui; tria namque sub unum
1283  Dum coges, dabitur naturae copia major.
1284  At ne forte putes, tali ratione viaï
1285  Tramite me coeptae discedere, pressaque summi
1286  Non servare Viri vestigia, quo duce terras

nisus:
1308  Non mens, non animi deerant, non copia rerum,
1309  Mentis opes; audax obstanti quaeque viarum
1310  Disjecit; patuere aditus ad templa latentis
1311  Intima Naturae, inductique per abdita gressus.
1312  Tu quoque tolle caput felix Epidauria Cive
1313  Terra tuo, primis teque urbibus insere, clarum
1314  Propterea late posthac memorabere nomen.

1676  Illam qui referat rationem, ubicumque loci sit.
1677  Atque ea si ratio simplex sit, nec varietur
1678  Ullo per sese saltu, quoque simplicis ille
1679  Curvus ductus erit naturae, reddere saltus
1680  Ut nequeat subitos, aut interrumpere cursum.
1681  Et contra si fors detur cognoscere curvi
1682  Naturam tractus, positumque, est qualis ad axem, et

1914  Usurpare oculis, aut ullo subdere sensu.
1915  Munus at hoc spatii, quid erit, cum nempe sit ipsum
1916  Nil spatium, et munus nullum in se proinde receptet?
1917  Esse potest si quod naturae munus inanis,
1918  Hoc erit, ut valeant inter duo puncta locari
1919  Punctum aliud, rursusque aliud, rursusque sine ulla
1920  Fine aliud, numquam ut desit locus infinitis.

et sua servent
2002  Inter se spatia, et rationes denique cunctas.
2003  Si via curva, super quam diximus, imminuatur
2004  Ipsa etiam, et tracta longe longeque minuto
2005  Naturae referat vires, servabit eosdem,
2006  Quos prius, ipsa locis contracta recentibus, usus.
2007  Si sic revera contingeret omnia mundi
2008  Corpora mutari, non nos discrimina tanta

2198  Quo via curva magis spatia in longinqua recedens,
2199  Arcus semper uti flectantur ab axe minores,
2200  Proin etiam ut vires spatiis tenuentur ab ipsis;
2201  Quod tibi servatus Naturae suadeat ordo.
2202  Proin binis valido vicino in limite punctis
2203  Inter se positis, tum vis, quae juncta tenebit,
2204  Vi major multo est, longeque valentior illa,

2409  Paulum ex hoc contra deductum, abscedere per se
2410  Nititur, atque gradu celeranti longius ire:
2411  Illic e primo constat proin ordine limes,
2412  At contra limes naturae erit iste secundae.
2413  Dumque gradu pergit curvum celerante per orbem,
2414  Per quem vis raptat, curvo tamen exit ab orbe
2415  Protinus, exoritur de curvo nam fuga motu.

2625  Principium Sapiens rerum, aeternoque coërcens
2626  Omnia consilio. Praesens mage, conspicuumque
2627  Quid menti queat esse per ardua sidera vectae,
2628  Corpora naturae per vasta, per intima rerum,
2629  Totius et leges scrutanti et foedera mundi,
2630  Quid queat esse, quod introrsum magis insinuetur
2631  Undique diffundens manifesti lumina veri,

admirantes,
2685  Scilicet ad summum conversos rebus ab istis
2686  Artificem; tum namque novas per corpora leges
2687  Credibile est nobis praesto fore, pluraque semper
2688  Naturae officia et mores, viresque paterent:
2689  At proin usque tamen sustollier altius, atque
2690  A nobis procul usque recedere summa Potestas
2691  Et majore videretur se condere luce.

vis ac natura poeticae contineretur, docerent. Unde variae, interque se discrepantes plurimorum opiniones sunt exortae, quando alii in numeris concentuque carminis inesse omnem poetarum praestantiam, alii in fabularum elegantia, in naturae imitatione alii positam esse contenderent. Qua in controversia, etsi multa acute solerterque dicerentur, illud tamen minus commode accidit, quod nonnulli sua de sententia ne recederent, artis ipsius

etiam assequetur, quo tamen pacto efficiet, ut quae ita fingendo involverit, ea facile ab aliis intelligantur? Sint enim aliquae mitiores doctrinae partes, quae fortasse isthaec involucra non omnino respuant, verum si de difficilioribus naturae causis erit agendum, censesne res sua sponte impeditas, fabularum accessione non impeditiores etiam atque obscuriores futuras? Tum B. At ego, inquit, obscuris etiam rebus magnam inde lucem adfuturam mihi persuadeo.

ob hujusmodi latebras sint rejiciendae. Siquidem huic obscuritatis incommodo mederi nullo negotio possumus, si ejus generis fabulas usurpamus, quae non arbitratu cujuspiam, nec opinionum, aut morum inconstantia effictae sint, sed ab ipsa naturae similitudine ac veritate depromptae. Eaedem enim neque intercidere unquam possunt, neque obsolescere. His velut a natura impressis notis ac vestigiis cum insistent poetae, facile ac jucunde ad res cognoscendas nos deducent. Quare

facilioribus argumentis adhibet? Sed cum ad obscuriores rerum causas explicandas interdum delabitur, quam accurate omnem comminiscendi licentiam removet! quam aperte omnia, quam nude pronunciat! Illius, quae in Timaeo est, de universitate naturae, disputationis velim recordere. Quod magis a fabulis remotum atque alienum esse potest loquendi genus, quam quo ille difficilem de corporum elementis quaestionem exponit? Quo planius res expediat, nonne arithmeticae etiam numeris,

constrinxerit, in artemque redegerit. Sed quo magis praeclara atque egregia omnia de hoc artium moderatore sentio, eo difficilius mihi in animum possum inducere hac illum mente fuisse, ut poetarum studia ullis brevioribus spatiis, quam naturae ipsius amplitudine circumscriberet. Nam si ex hac rerum universitate exclusos ad humanarum actionum imitationem quasi in exiguum gyrum compulit, et si ad illas, quas commemorasti, imitandi leges eorum praestantiam aestimare

moveamur? Non Oedipum ipsum, cum sese Laii interfectorem fuisse comperit, in scaena ejulantem, sed ab aliis narrari illius luctum audimus, neque tamen idcirco minus exhorrescimus. Tam apte est enim doloris illa vis, tam ad veritatem naturae descripta, ut audire lamentantem, ac fibula sibi evellentem oculos videre videamur. An Briseidis ab Achille discedentis dolorem uno Homeri versiculo descriptum non melius intelligimus, quam si diutissime conquerentem induceret?

exprimere possent, quam cum Neptunum duobus passibus ab Euboea ad Lemnum pertingentem, aut Jovem pro Trojanis ab Ida propugnantem divini poetae versus pene oculis subjiciunt? Sed ut hominum, ac deorum actiones omittamus, cum ad alias naturae partes ab omni sensu intelligentiaque remotas sese convertit, ac caeli terraeque regionibus ob oculos positis mundi totius aspectu mirifice nos detinet, num imitatorem tum illum omnino desinere esse censebimus? Num omnem istam

aspectu mirifice nos detinet, num imitatorem tum illum omnino desinere esse censebimus? Num omnem istam imitandi, nostrique percellendi rationem solis humanarum actionum finibus concludemus, perinde ac ad caeteras res nullas, cum ad naturae similitudinem expressae sint, ista nostrorum afficiendorum animorum virtus permanaret? Nam cum in hac rerum universitate permulta sint inanima quidem, nulloque sensus praedita, in quibus tamen plurima vis inest, sive magnitudine,

in earundem rerum imagine exprimenda magnam aeque poetis relictam esse copiam ad voluptatem, tristitiam, admirationem, aliosque sensus in nobis excitandos. Iidemque tum tandem germani imitatores erunt putandi, cum hanc universae naturae imitationem fuerint assueti. Siquidem etiam tenuiorum artificum, quos ob hujusmodi imitandi studium tacitos poetas appellamus, laudamus industriam; et quibuscumque in rebus naturae similitudinem effinxerint, tanquam praeclarior

germani imitatores erunt putandi, cum hanc universae naturae imitationem fuerint assueti. Siquidem etiam tenuiorum artificum, quos ob hujusmodi imitandi studium tacitos poetas appellamus, laudamus industriam; et quibuscumque in rebus naturae similitudinem effinxerint, tanquam praeclarior est poetarum laus, qui caeteris omnibus ampliores habent imitandi fines propositos, neque singulas levesque tantummodo res, sed universas ac maximas miro artificio possunt effingere,

tanquam praeclarior est poetarum laus, qui caeteris omnibus ampliores habent imitandi fines propositos, neque singulas levesque tantummodo res, sed universas ac maximas miro artificio possunt effingere, atque omnem conspectum et imaginem naturae quasi tabulam nobis ad intuendum proponere? Itaque hanc infinitam naturae imitationem illis esse attributam, eorumque facultatem his pene immensis vagari finibus ab Aristotele fuisse animadversum etiam sine ullis testibus ob

imitandi fines propositos, neque singulas levesque tantummodo res, sed universas ac maximas miro artificio possunt effingere, atque omnem conspectum et imaginem naturae quasi tabulam nobis ad intuendum proponere? Itaque hanc infinitam naturae imitationem illis esse attributam, eorumque facultatem his pene immensis vagari finibus ab Aristotele fuisse animadversum etiam sine ullis testibus ob singularem illius ingenii magnitudinem mihi satis persuadeo. Sed id ipsum

poema illud quidem ad constituendae fabulae leges et ad Iliadis exemplar accuratissime compositum in bibliothecis pene delitescere; Areosti vero Orlandum veterum vestigiis non tam sollicite insidentem, ac nonnunquam ab ipsa veritate naturae ultro aberrantem, tamen ob mirum istud dicendi genus videbam in manibus omnium esse, ac meipsum illis deliciis, ac pene praestigiis rapi, atque allici sentiebam. Tum A. quare sublatis atque exsolutis his tanquam nodis,

A. quare sublatis atque exsolutis his tanquam nodis, quid dubitabimus jam illud statuere in humanarum actionum imitatione non esse reponendam omnem poetarum laudem. Equidem illud etiam adjunxerim, ne in ipsa quidem ampliore naturae imitatione illam esse unice positam; et quanquam haec naturae veritas ac similitudo poeticae solum ac fundamentum sit, non in illa una tamen esse omnia, sed ab alio fonte derivandam singularem illam vim ac praestantiam. Ac si

quid dubitabimus jam illud statuere in humanarum actionum imitatione non esse reponendam omnem poetarum laudem. Equidem illud etiam adjunxerim, ne in ipsa quidem ampliore naturae imitatione illam esse unice positam; et quanquam haec naturae veritas ac similitudo poeticae solum ac fundamentum sit, non in illa una tamen esse omnia, sed ab alio fonte derivandam singularem illam vim ac praestantiam. Ac si dicendum est, quod sentio, hanc praesertim locandam arbitror in

dicendi genere, quo ita jucunde omnia admirabiliterque exprimunt, nihil ut esse possit nec ad res cognoscendas pulchrius, nec ad legentium delectationem praeclarius. Qui istiusmodi ornatu compti instructique sunt, hi sane in quascumque naturae regiones ingrediantur, sive de hominum actionibus, sive de rerum initiis, sive de administranda Republica, sive de Religionum sanctitate agant, quodcumque denique argumenti genus pertractent, omni laude cumulati poetae nuncupentur.

quibus asperas res ornant, obscuras ac difficiles illuminant, et quasi quibusdam insignibus variant, ac pene depingunt. Quanquam quae pictura exprimere tam apte potest, tamque multipliciter, quae poetae interdum ex abditioribus eruta naturae latebris educunt? Nam omnis demum pingendi fingendique ars quid aliud potest, nisi extremam tantummodo faciem ostendere, et commodiores rerum aspectus uno oculorum intuitu, uno temporis momento circumscriptos? Hi vero intimos

fere nihil pertinentes, si huic tantae magnitudini, totque commodis conferantur. At de illa, inquit A., magnitudine, atque utilitate rerum agimus, quae sensu ipso per se gignitur, suaque sponte nos excitat. Sint enim haec, quae de naturae causis atque effectibus dici possunt, magna aeque, nobisque percommoda, num tamen idcirco perinde quadam naturae nobis tam finitimae sunt ac propinque? Proinde quis unquam siderum, et caeli conversiones aeque, atque civitatum

atque utilitate rerum agimus, quae sensu ipso per se gignitur, suaque sponte nos excitat. Sint enim haec, quae de naturae causis atque effectibus dici possunt, magna aeque, nobisque percommoda, num tamen idcirco perinde quadam naturae nobis tam finitimae sunt ac propinque? Proinde quis unquam siderum, et caeli conversiones aeque, atque civitatum motus ac mutationes ad sese pertinere existimat? Nuda scilicet ac vacua omnia animorum perturbatione ista sunt, neque

atque inanes affectiones; quam jucunde agitamur, cum amamus, cupimus, expavescimus. Similitudine rerum abrepti nos ipsos in illis fortunae commutationibus versari fere credimus, et affinitatis quadam conjunctione commovemur. Haec ab ipsis naturae initiis profecta, et in omnium insita sensibus subito nos excitant; illa autem, quae tam longe a nobis remota intelligendo diuque meditando vix assequimur, aut nullos aut lentos certe, ac desides motus afferunt. Tum

natura fecerit, facile tum sensus hebescit atque extinguitur, cum nullo usu intelligentiaque excitatur. Proinde, si qui ab omnium societate sejuncti in montibus ac sylvis nati atque alti sunt, ipsos hominum occursus fugiunt, et omnem naturae conjunctionem abrumpunt. Quo autem quisque est societate et convictu hominum excultior, et suae et caeterorum utilitatis intelligentior, eo acrius illius conjunctionis vi capitur, et reliquorum opis atque auxilii indigentem se

perennia mundi corpora, eorumque ingentes illos cursus conversionesque viderit, quam se ille repente e socordia colliget, ac recipiet, et hujus tantae magnitudinis animadversione excitatus, quam se antea hospitem ac peregrinum in hac naturae universitate fuisse mirabitur! Cumque se non unius loci popularem, sed mundi ipsius tanquam ingentis municipii civem agnoscet, quam illum fere poenitebit rerum atque commoditatum omnium, quae angustis nostrarum urbium ac regionum

commoditatum omnium, quae angustis nostrarum urbium ac regionum spatiis coarctantur! Quam nihil majus reputabit, nihil quod nostra magis intersit, quam hunc tam ingentem rerum omnium ac tam praeclarum ordinem! Peragrare tum sibi immensos naturae fines videbitur, ac supra hominis fortunam ac vitae conditionem erigi; neque enim annorum brevitate atque imbecillitate corporis, sed animorum comprehensione, et scientiae amplitudine vivendi rationes aestimabit. Qua rerum

Atque inde profectae sunt illae nobilium etiam philosophorum sententiae, in veritatis cognitione summum bonorum finem statuentium. Ad hanc scientiae vim cum suavitas carminis accedet, quam validiora erunt haec ipsa invitamenta naturae? Quam labentur vehementius, tanquam amentatae hastae, et quam altius intimis sensibus inhaerescent? Hanc igitur scientiae ac humanitatis societatem si Didascalici sequentur, quid est, quod illis singularem movendi et delectandi

omnino, et nunquam antea aut lecta, aut audita videantur? Quare quae tam praeclara erit Epicorum et Tragicorum opera in fabula rite constituenda, atque in rebus, quas quis gesserit, apte disponendis, quae hoc admirabili rerum contextu a naturae ipsius fonte deducto, ac Musarum comptu exornato non obscuretur? Tum ego, sed vide, inquam, quid hoc constituendae fabulae nomen valeat, ne ejus significationem, quo minime est aequum, trahas, si propriam Epicorum in recta rerum

locique termino circumscripta, nihilne consilii subesse existimas in iis ipsis tam bene convenientibus motibus? Ex hac ipsa materiae conjunctione nullane erumpit, seseque prodit ratio atque intelligentia? Cum hanc rerum molitionem, ac naturae ordinem numeris, et carminis vi patefactum intuebimur, non in animum irruet, ac sensus omnem occupabit actio varia, multiplex, infinita, una eademque simplex, integra, absoluta, rationis ac sapientiae plenissima? Quis auctorem ac

comprehensionem coarctari minime posse intelliget, tamen alios inveniet magis consentaneos tanto operi attributos esse fines, temporum omnium diuturnitate, et spatiorum longinquitate circumscriptos, ipsius videlicet naturae immensitate prorogatos. Sed quid diutius in hac epici et didascalici carminis comparatione insistimus? Quid in his immoramur, quasi dubitemus divina humanis anteponere? Tum ego, Tu vere, inquam, dum Didascalicis tantam rerum

atque diffluet? Num magnopere nos capient concinendis tenuiorum etiam hominum casibus, quorum ignotam nobis antea fortunae conditionem praeter expectationem recognoscimus, cum vero abditas atque obscuras rerum causas, descriptionemque naturae nobis aperient, neque satis allicere neque detinere nos poterunt? At si tanta est in poetarum artibus vis illius, quam αναγνωρισιν vocant, nos agnitionem reddere possumus, in nullis aliis eadem certe

reddere possumus, in nullis aliis eadem certe melius, quam in Didascalicorum cantibus enitebit. Nunquam enim mihi persuasum erit ullis inopinatis ac mirabilibus hominum casibus nos tam jucunde posse affici, ut ex maximarum rerum ac naturae ipsius agnitione non multis partibus uberiorem voluptatis fructum capiamus. Cum igitur ortus ac principia intelligemus rerum hujusmodi, quarum vim atque effectus ignotis etiam causis mirabamur, cum iisdem subesse legibus, et certo

Tractantur haec ipsa quidem ab aliis etiam disciplinis, explanantur, docentur. Sed ut Phidias ex Homeri versibus pulchriorem hausit Jovis Olympii speciem, quam nunquam antea ex ullis aliorum corporum formis comprehenderat, sic hunc naturae ordinem ex didascalicorum numeris formosiorem atque augustiorem exoriri agnoscemus, quam ulla antea aliorum opera perfectum vidimus. ex horum enim disciplinis ad poetarum artificia delati tanquam e rudibus tectis in ampla ac

nos esse mirabimur. Quippe soli demum poetae vitam atque animum rebus, ac divinitatem fere quamdam tribuunt. Cum haec suis illi comptibus attigerunt, non intervalla corporum tantummodo, magnitudines, celeritates cognoscimus, sed ad ipsam naturae molitionem coram intuendam adducimur, interesse operi, motus, conversionesque contemplari nobis videmur, divinarum denique actionum consiliorumque testes, ac spectatores assidemus. Nullos alios ego quidem poetarum conatus, non

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report