Your search found 392 occurrences

Retrieve all occurrences

Click here for a KWIC Report

Occurrences 148-186:

Septimo, hisce adiunxi etiam normam Scripturae, et aliquot Orationes de lingua Hebraea et de Scripturae Theologiaeque studio. Postremo, hisce omnibus veluti appendicis vice accessit Index Biblicus, iam antea ab alio distributus, monstrans res ac sententias, per Libros et Capita, partesque Capitum minores, literis iam olim notatas. Qui cum demonstrent, non tantum simplices res ac verba, sed etiam integras sententias, omnino magnum commodum afferet omnibus sacra volumina legentibus. Nam etiam veluti locorum communium, aut integrarum tractationum materiarumque vicem

manifestissime etiam opera totius legis excludat. Rectissime igitur huic impostori illud D. Augustini opponi potest: Nemo serenissimum sensum nubilosa contradictione perturbet, consequentia perhibeant testimonium praecedentibus verbis. Illa enim loca Pauli Rom. serenissima sunt, et per aliquot capita concordans textus sibi evidentissimum ac fide dignissimum praebet. Sed in hac impietate nondum acquiescit Maledictus ille Parrisinus: verum etiam ulterius pergit nefarie contaminare Sacras literas. Nam congessit quasdam (uti vocant) Concordantias, ubi distribuit voces per suas

exhibendo quasi Symbolum in tribus primis capitibus Genes. de uno Deo, creatione, lapsu et redemptione per benedictum semen, quam partem nunc Symbola referunt: Deinde per Decalogum, ipso Deo in brevissimum compendium legem redigente. Tertio, in oratione Dominica et verbis Sacramentorum. Quae capita doctrinae semper pro quadam compendiaria Catechesi sunt habita, tametsi in Papatu nefarie obscurata fuere. Ea enim etiamsi quis didicit, plerunque tamen ignota, nempe Latina lingua percepit. 16 In omni docendi discendique ratione ac conatu, sive liberalium, sive etiam

summam rei continent. Talis ratio docendi est et in Scriptura. Nam primum pro ponitur historia, quae solet omnium facillima esse. Deinde ea historia, praesertim initium Genesis, est fundamentum totius sequentis doctrinae de Deo, totaque vera religione. Sunt denique illa tria aut quatuor prima capita Genes. summa quaedam totius Scripturae: ibi est unus et trinus Deus, ibi creatio universae naturae rerum, ibi homo cultor Dei ad imaginem eius formatus, et totius mundi dominus constitutus: in quibus rebus constitit illud primum regnum Dei. Deinde ibi est lex, lapsus et mors aut maledictio,

quidem prior doctrina est, Catechesis praecipuorum capitum, breviter generaliter ac simpliciter proposita: haec vero posterior rem eandem complectitur, sed multo accuratius et plenius, inquisitis diligentius fontibus rerum, ac expositis multis abstrusioribus quaestionibus ac mysteriis in eadem capita incidentibus. Videndum ergo est diligenter, ut rudiores quidem illud primum lacteae tenuitatis ac simplicitatis alimentum percipiant, in eoque acquiescant: robustiores aut, ad illum solidiorem cibum gravioris doctrinae cito ferantur. 41 Est vero quoddam genus discipulorum

nempe, materiam, seu res de quibus agunt, verba quaedam propria, et porro docendi aut tradendi suas res, modum aut rationem. Sic et Sacra biblia habent suas quasdam proprietates, quas pernosse utile est. Dicam autem de istis generalibus Scripturae consuetudinibus, progrediendo per singula rerum capita aut primarias materias, a primis ac praecipuis inchoando, et ad alia progrediendo. DE DEO. 1 Observandum hic est, quod cum omnes putemus uni rei unum tantum nomen tribuendum esse, facileque auditis pluribus nominibus, praesertim rerum

certa initia perveniamus, unde actionem conatamque nostrum ordimur, ac progredimur, ad desideratum scopum festinantes. DE METHODO DEFINITIVA. Definitiva porro methodus solet primum definitionem proponere: quae summam totius artis, eiusve praecipua capita ita complectatur, ut dum eius singulae voces aut res exponuntur definitione, divisione, aut causarum connexorumve commonstratione, tota ars simul comprehendatur ac explicetur. qui ordo magis artificialis quam naturalis est. Proposui igitur in hac tertia delineatione primum definitionem

astronomi, caeterique) visum est brevem quandam supputationem ex alio quodam scriptore hic adiicere, eamque ut perspicuam, et nihil prorsus habentem controversum vel litigiosum, ita ab omnibus Theologiae candidatis tuto sequendam. Congesta namque est ex ipsis sacris Bibliis: quocirca et loci sive capita librorum asscripta sunt, quo, qui voluerit, conferre eam pensitareque statim possit. Quinetiam maioris lucis ergo, secti sunt numeri in millenarios, qui ad calculum subducere cupientibus non parum molestiae adiment. Primum igitur millenarium sic collige.
Primus

etiam quasi nitam quandam affert. 10 Per incommode autem factum videtur ad intelligendos Prophetas, nisi quod divina providentia voluntasque in omnibus adoranda est, quod videlicet videmus Prophetarum conciones nequaquam extare integras, sed tantum fragmenta, et selecta aliquot eorum capita, quae iudicata sunt Ecclesiis maxime profutura, et ex quibus reliqua possunt intelligi. Quo quidem pacto cernimus ab Evangelistis [?: fru--latim ] tantum conscriptos sermones atque res gestas servatoris nostri Christi. Quis enim ambigat, longe uberiores, instructiores, et

damnat prophanationem coenae Dominicae, ubi obiurgat litigantes in foro magno cum offendiculo apud iudices infideles. Quinetiam in singulis sive disputationibus, sive locis gravioribus investigare oportet, ubi sit propositio, ubi confirmatio, ubi confutatio, ubi conclusio. Frequenter namque videas capita quaedam doctrinae Christianae hac methodo per Apostolum explicata. Qui artificii Dialectici et Rhetorici peritus fuerit, is hac in parte aliquid prae caeteris, aspirante Domino, praestabit. 8 Quarto loco, haec omnia ad eum quem diximus modum ubi fuerint pensitata, facile erit

tota est Apologetica, ideoque generis correctorii, vel (ut Rhetorum more loquamur) iudicialis: secunda, hortatoria: tertia, commendaticia, seu petitoria, quamobrem generi Deliberativo accensendae. 10 Sexto atque ultimo loco, distinguentur notis quibusdam praecipua doctrinae Christianae capita, atque Loci communes Theologici, quotquot in Epistola explicantur. Quae res non solum monstrat scripti multiiugem utilitatem, verum etiam instruit, praeformatque animum: ut si quando dicendum sit, habeant studiosi quasi cellaria, unde paratam rerum Theologicarum supellectilem expromant. Haec

ut magni eas faciant, nec oscitanter perlegant. Caeterum haec in summa observare, in illis per Apostolum admonemur: Consolationes inquam, doctrinam, redargutiones, correctiones, institutiones, alias admonitiones dictas: quae omnia ad salutem et conducunt, et sunt perquam necessaria. Atque ad haec capita referuntur. quaecunque usquam alibi sunt de Scripturarum usu prodita. Atqui operaeprecium est videamus, quomodo proprie haec capita distinguantur, et quid appellationes eae sibi velint. Quid παρωμης seu consolatio significet, non est obscurum: et

doctrinam, redargutiones, correctiones, institutiones, alias admonitiones dictas: quae omnia ad salutem et conducunt, et sunt perquam necessaria. Atque ad haec capita referuntur. quaecunque usquam alibi sunt de Scripturarum usu prodita. Atqui operaeprecium est videamus, quomodo proprie haec capita distinguantur, et quid appellationes eae sibi velint. Quid παρωμης seu consolatio significet, non est obscurum: et verba tam antecedentia quam sequentia in oratione Apostoli ad Romanos 15. abunde id declarant. Passim vero obviae fiunt in

transigant. quod ni faciant, aeque atque priscos illos perituros. Porro doctrina διδασκαλία, significat dogmata, quae de rebus divinis asseruntur, seu conprobantur. Quare doctrinae annumerantur omnes articuli fidei, omniaque religionis nostrae capita: ut quod Deus unus est et omnipotens, et iustus, et aeternus, etc. quod tres sunt personae distinctae in una divinitate: quod Christus, ut verus Deus, ita verus quoque homo: quod Deus mundum in tempore condiderit. Item, quae traduntur de Ecclesia, de lege, de Evangelio, de fide,

avariciam, dissidia: deinde cum ostenditur, quomodo qui lapsi sunt, in viam redire, moresque emendare et possint, et debeant. Ad summam, doctrina et redargutio versantur in explicatione dogmatum: institutio sive admonitio atque correctio, de vita agunt, moribusque. Ad illas duas referuntur capita fidei, ad has vero referuntur officia charitatis: sicut ad consolationes proprie pertinent, quibus spes excitatur. Illae duae complectuntur theoriticen, atque accommodatae sunt erudiendo homini interno: hae duae praxin, erudiuntque hominem externum. Illae duae discernunt veram doctrinam a

Ad hunc modum dicimus Epistolam ad Romanos (praeter exordium, et extrema de rebus familiaribus) dividi in 3 partes: quarum prima complectitur disputationem de hominis iustificatione per fidem, ubique operibus: secunda, de vocatione gentium, et reiectione Iudaeorum: protrahiturque ad tria capita, nonum, decimum, et undecimum: tertia, doctrinam variam de iustificatorum vita. Ad Gal. tres similiter partes conspiciuntur: prima, in qua Apostolus suum munus a Deo se accepisse defendit: secunda, in qua evincit, hominem fide absque operibus iustificari: tertia, ubi multiplex doctrina de

14 Aut de probatione praedicationis: ut est, Domine Dominus noster, quam admirabile est nomen tuum. 15 Aut de sacerdotio: ut est, Tu es sacerdos in aeternum. 16 Aut de iudicio eius atque iustitia: ut est, In splendoribus sanctorum. et rursus: Iudicabit in gentem, implebit ruinas, confringet capita in terra multorum. 17 Aut de laboribus vitae eius: ut est, De torrente in via bibet. 18 Aut placitum circa patrem incarnationis mysterium Scriptura significat: ut est, Ecce puer meus dilectus mihi, in quo complacuit anima mea. 19 Aut Sancti spiritus infusione, quam utique homo ab eo

sit peccatum aut iniustitia, et unde veniat, quid efficiat, quove modo regnet: tum etiam quid lex, gratia ac iustitia sint aut agant: ac denique qui fiat, ut Iudaei eam non consequantur, gentiles vero ea potiantur. Quae rerum sententiarumque perpetua connexio mirabili artificio per integra 11 capita cohaeret. Solet igitur hic Apostolus singulari quadam dexteritate ent ibi connexionem rerum aut sensuum reperire, ubi alioqui sua natura non habent alioquam cohaerentiam. Sed de hac re agitur plenius in lapsu styli et oratione pendente.

a praestantia et eximia utilitate Evangelii: Non enim me pudet Evangelii: Iustitia enim Dei patefit in eo, etc. Sic mox ponitur propositio, revelari caelitus iram Dei super omnes peccatores, quae in sequentibus non comfirmatur: sed potius tantum explicatur per integra duo capita, dum indicatur, quam varii et foedi peccatores ac peccata sint, tum inter Ethnicos, tum et inter Iudaeos. Sic et Christus Ioan. 6, sub finem aliquoties eadem asserit, se scilicet esse vere caelestem ac salutiferum panem, seu verum filium Dei, et verum salvatorem, non interpositis aliquibus

erat visui, et commoda in cibum: et arbor vitae erat in medio horti, atque arbor scientiae boni et mali. Et fluvius egrediebatur de Eden ad irrigandum hortum et inde dividebatur, et erat in quatuor capita. Nomen unius Pison: ipse est, qui circuit totam terram Havilah, ubi est aurum. Et aurum terrae illius est bonum: est quoque ibi bdellium et lapis onychinus. Nomen vero fluvii secundi Gihon: ipse est, qui circuit totam terram Aethiopiae, porro nomen fluvii tertii Hidekel, et hic vadit ad

secundum fulcrum est experientia immensae dilectionis Dei, quia Christus adhuc infirmos existentes sua morte redemerit. Hanc posteriorem rationem per Antithesin duplicatam amplificat, eius antitheseos duo capita simul ponit: deinde singula separatim perficit. Duo illa quae dico, capita antitheseos sunt, quod nemo in hac vita pro iusto homine velit mori: sed tamen pro homine aut re sibi bona ac veluti forte aliquis non recuset mori: postea illa capita amplificatoriae antitheseοs perficit prius

immensae dilectionis Dei, quia Christus adhuc infirmos existentes sua morte redemerit. Hanc posteriorem rationem per Antithesin duplicatam amplificat, eius antitheseos duo capita simul ponit: deinde singula separatim perficit. Duo illa quae dico, capita antitheseos sunt, quod nemo in hac vita pro iusto homine velit mori: sed tamen pro homine aut re sibi bona ac veluti forte aliquis non recuset mori: postea illa capita amplificatoriae antitheseοs perficit prius primum, secundo posterius. Asscribam autem textum una cum suis notis

Antithesin duplicatam amplificat, eius antitheseos duo capita simul ponit: deinde singula separatim perficit. Duo illa quae dico, capita antitheseos sunt, quod nemo in hac vita pro iusto homine velit mori: sed tamen pro homine aut re sibi bona ac veluti forte aliquis non recuset mori: postea illa capita amplificatoriae antitheseοs perficit prius primum, secundo posterius. Asscribam autem textum una cum suis notis correspondentibus, ut facilius cerni possit, quaenam inter se cohaereant. Porro spes non pudefacit, quod dilectio Dei effusa sit in cordibus nostris per Spiritum

igitur magis iustificati nunc sanguine eius servabimur per eum ab ira. β Nam si cum inimici essemus, reconciliati fuimus Deo per mortem filii eius, multo magis reconciliati servabimur per vitam ipsius. Nobis fuisset clarior oratio, si Paulus singula capita antithesis cum suis consequentibus coniunxisset, nempe hoc modo: prior antithesis. Vix pro iusto quisquam moriatur: at Deus commendat aut illustrem facit charitatem suam erga nos, quod filius eius pro nobis adhuc peccatoribus aut iniustis existentibus mortuus sit. Multo igitur magis nunc

linguae perito interpretante, translata sunt. Cum igitur argueret impios, superbos, luxuriosos, et fraternae ideo negligentissimos charitatis, rusticus vel ex rustico iste propheta exclamavit, dicens: Vae vobis qui opulenti estis in Sion, et confiditis in monte Samariae optimates, capita populorum, ingredientes pompatice domum Israel: transite in Calamne et videte, et ite inde in Emath magnam, et descendite in Gath Palaestinorum, et ad optima quaeque regna horum, si latior terminus eorum termino vestro est. Qui separati estis in diem malum, et appropinquatis solio

aliter se voluissent dicere, qui tamen eorum insanire noluissent? Quid enim est, quid isto eloquio aures sobriae plus desiderent? prima ipsa invectio, quasi sopitis sensibus ut evigilarent, quo fremitu illisa est? Vae vobis qui opulenti estis in Sion, et confiditis in monte Samariae, optimates, capita populorum, ingredientes pompatice domum Israel. Deinde ut beneficiis Dei, qui eis ampla spacia regni dedit, ostendat ingratos, quoniam confidebant in monte Samaria, ubi utique idola colebantur: Transite, inquit, in Calamne, et videte, et ite inde in Emath magnam, et descendite in Geth

quaedam species realis locutionis videri potest illa legati Rom. initio secundi belli Punici Carthaginensi senatui bellum ac pacem in sinu togae ostentantis. Sic Tuscus tristia responsa legatis daturus, atrox aliquod cruentumque exemplum caedis alicuius eis proponit ante oculos, aliquando etiam capita cruenta in mensam edentibus mittit. Talia sunt etiam tum visiones ac imagines rerum futurarum, promissionumque ac minarum Dei propositae, aut solis prophetis, aut etiam omnibus hominibus: item illa prodigiosa opera prophetarum, quibus futura depinxerunt. Huc referre possis etiam

tamque vicino et iam nos contingente periculo, soli tamen, pereuntibus tot impiis, veluti ex medio incendio servamur. Sic Psalm. 2 et 110, potentissima vis imperii Meschiae indicatur per illos effectus, quod adversarios suos tanquam vas figuli comminuet: quodque vulnerabit regum capita, et late omnia complebit cadaveribus. Sic etiam vis victoriae Christi potenter per id exprimitur, quod mox plurimos subditos, habebit, qui enim promptissime colent: ut solent circumquaque civitates ac gentes magna festinatione post magnam victoriam ad victorem confluere, eique

Spiritus gloriam. Mox 2 Cor. 6, pleno ore ac sermone describit formam suae conversationis per 7 versus, inde a 4 usque ad 12, sicut ipsemet confitetur, ibi se dilatasse cor, et aperuisse os. idem exemplum etiam ad cohaerentem aut pendentem stylum referri posset. Integre sane illa duo capita 6 et 7, ubere laeticia ac exultatione spiritus Pauli, et sermone luxuriant, aut etiam exundant. Tales vero orationis repletiones fiunt a Paulo, cum auditores accusando vult potenter suae improbitatis convincere, eos confundere, et veluti obruere: quomodo fit Rom. 1, dum

certoque loco, omnia ad religionem scitu necessaria, quae incidunt, aut omnino incidere possunt, reperiri copiosissime queant. Facit etiam illa artificiosa brevitas mirifice ad memoriae subsidium. nam (sicut Galenus de Historica aut definitiva methodo dicit) pauca illa primaria capita ob ipsam paucitatem facile memoria tenentur: ea porro quia mox, si intelligantur, suas partes, species, causas aut circumstantias monstrant, facile eas memoriae nostrae subiiciunt ac exhibent. Fuit proculdubio et illud Dei consilium in proponenda tanta tum brevitate sermonis, tum

Tim. 5, viduis praecipiens, petit probationem ex universali regula: Quod si quis vel masculus vel femina domesticos negligat, sit infideli deterior. Transit quoque aliquando subito ab alia materia ad aliam, eaque absoluta mox recurrit ad priorem. Aliquando etiam permiscet capita, et veluti plura simul agit. 1 Tim. 5 obiter interserit monitionem de usu vini, ac tuenda valetudine, praecepto de non temere ordinandis quibusvis. In citatione veteris Testamenti aliquando ex multis locis congerit in unum convenientia dicta uno perpetuo textu, non distinctis

voluit. Idemque scribit ad Timotheum, ut lectioni vacet: Quod si feceris, inquit, servabis teipsum, et pariter eos qui te audiunt. Certe discipulum non esset hortatus ad ea, quae ipse non faceret. Ex his omnibus liquet, Paulum non scripsisse absque diligentia, et vigilanti studio: imo tria summa capita eloquentium virorum sibi non infeliciter vendicavit, ut bonam sanctamque doctrinam tradiderit, et confirmarit honeste ac sancte, casta dictione et pura delectarit: demumque animos auditorum quo volebat, inflexerit. Adversus haec Origenes conqueritur subinde, Paulum habere

de peccato clarissime redarguit, ut hic unica vocula duos gravissimos errores, de natura peccati, et discrimine Legis ac Evangelii, recte expensa tollere queat: tantum beneficium cognitio linguarum mortalibus in religione praebere potest. Paucorum verborum prava versio saepe integra capita Scripturae obscurat ac pervertit: ut Psal. 2, Apprehendite disciplinam: pro, Osculamini filium: et 51, Incerta sapientiae manifestasti: pro, absconditam sapientiam revelasti mihi. Sic in Psalmo, Nisi Dominus aedificaverit: vetus versio, Flii excussorum, prorsus non

omnibus Conciliis, canonibus aut decretis et patribus explicari aut confirmari nullo modo queant. At ex solis sacris Literis plena eorum expositio, solidaque confirmatio haberi potest, et hactenus Dei beneficio luculenter in nostris Ecclesiis exhibita propositaque est. Sint nobis exempli loco haec capita, nempe vera ac genuina natura fidei, iustitiae et iustificationis, et sacerdotii ac regni Christi. 5 Quinto: Laudatur illud celebre dictum poetae, Nam licet allata gratus sit sapor in unda, Dulcius ex ipso fonte bibantur aquae. Cum igitur omnes verae bonaeque res ac

praeponit: alius etiam ipsa bona opera aut praeponit aut immiscet iustificationi: plerique certe bona opera cum ipsa renovatione, aut Spiritus sancti donatione confundunt. Quo modo non solum parum apte docent, sed etiam prorsus impia docent, confundentes praecipua Christianae doctrinae capita, quae summa cura ὀρθοτομεῖν oportuit. Impie ergo prorsus sentiunt, qui somniant, sacras Literas confusum quoddam chaos esse, damnantes hac blasphema opinione Spiritum sanctum, tanquam is non optimus, sed potius pessimus docendi

manus tradita, ac tandem per Theologos conscripta. At contrarium liquet ex ista tanta diversitate, imo et contrarietate interpretationum, ut et prius monui. Manifeste enim apparet, istos tam diversos sensus ex pluribus capitibus profluxisse, dum uniculque suum maxime pulchrum videtur: et quot sunt capita, tot sensus: imo et quot affectus aut lites, tot sensus. Certe Christus tantam diversitatem, atque adeo contrarietatem sensuum suis non tradidit, nec spargere eos in Ecclesiam iussit. Verum ubi tandem producunt aliquos vetustissimos et prorsus autenticos authores, liquido

diversis scriptoribus, et variis temporibus conscriptum esse, et tamen summam esse inter eas partes consensionem: cum alioqui vix duos scriptores reperias, qui per omnia consentiant, et non alicubi sibi invicem contradicant, ac revera in illis appareat verissimum esse illud, quod dici solet: Quot capita, tot sensus. Quare necesse est, scriptores Bibliorum omnes ab uno Deo rectos esse, qui per os et calamum eorum sua nobis oracula evulgavit. 60 Non parvum veritatis Scripturae argumentum est, quod plerunque omnes ei constanter assentientes et de ea testantes fuerunt propterea

282. ieiunium 307 Elisaeus Ioae cur irascatur 215 eloquentia qua Paulus fuerit praeditus 299. 300 eloquentiae distinctio. ibid. virtutes omnes et ornamenta in literis S. monstrari posse 89 eloquentium virorum quae summa capita 300. sacri intellectus qua libratione pensandus 94. mos 90 eloquia divina quibus salubria, quibus perniciosa 102. 103. sacra in exordiis narrationum quid exprimant 97 per Eloquia sacra quae sciamus 99 per Emanuelis nomen quid indicetur

quid cavendum 208. explanatione quid interpreti scholastico observandum 69. 70 verborum gemina vis cognoscenda 160. intellectus 161. motum significantium usus 228. non minor, quam rerum ipsarum, cura suscipienda 69. paucorum pravam versionem saepe integra capita obscurare 385. ratio apud Hebraeos 162. inde. significationes quomodo sumantur 162. 163 verba et participia quomodo Hebraei iungant 160 foederalia in coena sua unde Christus sit mutuatus 157 verba generalia aliquoties pro specialibus poni 183. 184.

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences

Click here for a KWIC Report