Your search found 128 occurrences

Click here for a KWIC Report

Occurrences 51-86:

avara manus:
Ut quaecunque placent, proprios convertere ad usus,
Et possis illis absque labore frui:
Illa quidem frustra per secula multa laterent,
Arcas ni reseret clavis, et inde petat.
Sic et Sermo tua estueneranda Scientia clavis,
Dogmata quod profert, quae sine fruge latent.
Hic etenim variae thesauros cognitionis
Quaerit, ut inventos explicet atque colat.
Hic aperire potest sapientum corda virorum,
Et concepta animis aurea sensa refert.
Hic quoque doctorum divina recludere

nihil.
Quin etiam caeco dubitans errore feretur,
Et vera cedet devius ipse via.
Contigit hoc linguae sine cognitione Sophistis,
Quos error varius per loca caeca tulit.
Huc igitur quicunque aliis caelestia praefers
Commoda, qui Christi dogmata scire studes:
Huc age, non fallet certe tua vota quod optas:
Hunc lege, et assidue volve revolve Librum.
Tu vero certissima clavis Olympi,
Ianua tu demum es, tu via, vita, salus.
Tu librum solus, tu regna paterna recludis,

est Pauli ad Colossen. 2, cum iubet ut caveamus, ne decipiamur in caelesti doctrina per philosophiam: ubi non solum de pseudophilosophia, sed et de verae philosophiae abusu imposturaque loquitur Apostolus. Non enim dici potest, quam facile nobis stultaeque rationi nostrae, eius sententiae ac dogmata arrideant, quamque se illae clam insinuent in cogitationes, mentem ac conscientiam nostram, ut saepe ipsas loco caelestium oraculorum audiamus ac sequamur, utque saepissime etiam prorsus inscii viventis Dei, sententias, praecepta, dogmata ac consolationes ad huius lascivae et procacis

facile nobis stultaeque rationi nostrae, eius sententiae ac dogmata arrideant, quamque se illae clam insinuent in cogitationes, mentem ac conscientiam nostram, ut saepe ipsas loco caelestium oraculorum audiamus ac sequamur, utque saepissime etiam prorsus inscii viventis Dei, sententias, praecepta, dogmata ac consolationes ad huius lascivae et procacis amasiae placita attemperemus, inflectamus, et plane adulteremus, veluti optimum vinum aqua diluentes. Exempla non pauca huius generis imposturarum philosophiae, in rebus scientiaque Sacra, in Libello de metis scientiarum recensui. Quare et

de tropologico, deinde de Anagogico, postremo de Allegorico. Literalis itaque sensus, quem alias historicum seu Grammaticum appellant, semper primo loco, ut nobilissimus, erui debet: quando is solus certas et perspicuas parit sententias: solus aptus est ad ducenda argumenta, quibus dogmata religionis confirmantur: solus probationes necessarias suppeditat, ubi ex allegoricis sive anagogicis tantum probabiles et in speciem efficaces adferuntur. Neque unquam simplicem et germanam verborum sententiam licet relinquere, nisi aut verbis insint tropi, aut oratio ipsa Grammatice

prophetam allegorice, cuius historiam non intellexerat. Quid quod auditores ipsi statim ducunt idem sibi, quod doctori, licere? Dum autem votis non succedit (neque enim possunt arte moderari inveniendi disponendique habenas) necessario gignunt monstrosas opiniones. Quo pacto Priscillianistae impia dogmata sua pertinaciter tutati sunt, contendentes, quaecunque contra ipsos proferebantur, esse allegorice explicanda. Eadem vaesania nonnulli monachi suum defenderunt turpe ocium, atque alia vitia. De utrisque legimus apud D. Augustinum: de illis quidem, in Catalogo haereticorum ad Quoduultdeum:

utilitatem. Secundo admittentur, ubi eum in modum fuerint conformatae, quem videmus a praestantibus artificibus atque docendi magistris praemonstratum, quemque nos aliquot Regulis sumus utcunque complexi. Tertio recipientur allegoriae, modo ad vitae institutionem seu correctionem, non autem ad dogmata fidei comprobanda sint paratae. Nam ex allegoriis non ducuntur argumentationes necessariae, sed tantum probabiles, atque verosimiliter suadentes: quemadmodum recte asseverat Augustinus, in epist. ad Vincentium. Quarto, quod si ad dogmatis confirmatione adducta allegoria videbitur, at non

benedictiones, aut etiam prophetiae de futura ipsorum sorte, peregrinationes Abrahami, sacrificatio filii, Iacobi deceptio patris, et similia innumera, quae nobis nequaquam imitari liceret. 9 Posset nihilominus et doctrina patrum subdistingui. Nam quaedam et sane pleraque praecepta ac dogmata ipsis tradita fuerunt prorsus generalia, perinde ad omnes pios pertinentia: ut quae de peccato, ira Dei ac poenis, et de benedicto semine, misericordia ac vita aeterna dicuntur. At specialia mandata, ut praecepta de emigratione, fabricatione arcae, sacrificatione filii, extrusione

et Paralipomenis: tum et ex ipsismet Prophetis, si modo diligentius attenderimus. Nam si omnino nullum subsidium venit ab historiis: proximum est, ut ex ipso orationum propheticarum contextu, quae facies Ecclesiae aut reipublicae fuerit, quae vitia erroresve dominari, quae virtutes aut vera dogmata reflorescere coeperint, adnotare assuescas. Quod hoc fiet pacto. Animadvertis forte a Propheta graviter reprehendi ebrietatem aut avaritiam: veluti Isaiae quinto videmus fieri. Ex ea sane oratione cognosces, apud populum, ad quem Propheta concionatur, vitia illa passim

quasi cellaria, unde paratam rerum Theologicarum supellectilem expromant. Haec ita a nobis annotata, cum diligentem, tum sagacem Lectorem reddere queunt. 11 Est Apostolo familiare, Epistolas secare in duas partes principales: quarum priore ea tradit, quae pertinent ad doctrinam, id est dogmata fidei: ut de lege, de peccato, de gratia, de hominis iustificatione, de vocatione gentium ad Evangelium, de abdicatione Iudaeorum, de Ecclesia, de praestantia Evang elii prae Philosophia humana, de Baptismo, de coena Domini, de resurrectione mortuorum. Posteriore vero exponit, quae

Christi spirituali cibo refecti, non tamen id satis esse ad salutem ducant: sed desiderari insuper, ut vitam pie innocenterque deinceps transigant. quod ni faciant, aeque atque priscos illos perituros. Porro doctrina διδασκαλία, significat dogmata, quae de rebus divinis asseruntur, seu conprobantur. Quare doctrinae annumerantur omnes articuli fidei, omniaque religionis nostrae capita: ut quod Deus unus est et omnipotens, et iustus, et aeternus, etc. quod tres sunt personae distinctae in una divinitate: quod Christus, ut

condiderit. Item, quae traduntur de Ecclesia, de lege, de Evangelio, de fide, de charitate, de spe, de vita beata et aeterna, et quae sunt eius generis, eodem spectant. Crebro autem in Sacris literis inveniuntur dogmata disertis verbis, nonnunquam prolixis disputationibus et concionibus exposita: crebro ex historiis atque sanctorum factis colliguntur. Dogma enim nostrae religionis est, esse Angelos, eosdemque ministerio Dei destinatos: hoc vero aperte asseritur Psalmo centesimoquarto, et ad Hebraeos 1.

contradicentes convincere. Sententia igitur Apostoli est, e Sacris literis peti debere, quae faciunt ad convincendos falsorum dogmatum magistros, quales sunt haeretici, Philosophi, et similes. Enimvero Scriptura instrumentum omne suppeditat, non modo ad astruendum vera dogmata, verum ad destruendum falsa. Quod deinde ait Apostolus, prodesse Sacras literas πρὸς παιδείαν, id est ad institutionem: idem est atque si diceret, ex Sacris literis colligere nos debere omnia quae ad vitam in vera sanctimonia, coram Deo et

quomodo multiplicem doctrinam eruas, non difficile est demonstrare. Duos inprimis habemus hic insignes doctrinae Christianae locos nobis propositos. Alterum, de confessione Evangelii excelso invictoque animo coram hominibus edenda: alterum, de Dei providentia. De quibus haec dogmata valde apposite, nec non salubriter memoriae commendantur. 1 Necessarium esse, ut cognitam veritatem, quoties a nobis exigitur, publice profiteamur, parati rationem nostrae fidei reddere (quemadmodum Petrus loquitur) omni poscenti. 2 Id aut faciendum etiam cum fortunarum omnium atque capitis

ad se recipere, veluti passerum atque id genus animalculorum, qua de re Psal. 145. et 147. Tantum de varia et multiplici ex paucis Christi verbis doctrina. Ad eundem igitur modum debes et tu passim in scriptura sacra, sive concio occurrerit didactica, sive historica narratio, certa dogmata religioni nostrae propria exculpere. Verum operae precium est adhuc explorare, num idem locus contineat aliquid valens προς ἔλεγχον, ad redargutionem: id est, ad convincendum errores Philosophorum, vel haereticorum, vel quorum

explorare, num idem locus contineat aliquid valens προς ἔλεγχον, ad redargutionem: id est, ad convincendum errores Philosophorum, vel haereticorum, vel quorum cunque aliorum, qui contra veritatem sentiendo, aut falsum asserendo lapsi sunt. Nam falsa dogmata necessum est in Ecclesiis damnari, ac prudenter refelli, quo ab incautioribus vitentur, explodanturque. Itaque ex iisdem Christi verbis redargutiones huiusmodi colligentur. 1 Redarguuntur, qui existimant satis se facere, si fidem, rectamque de religione sententiam animo solo amplectantur,

homines occasionem aliquid ad suam commoditatem inde transferendi: neque possunt ulli excusationem praetexere, si nihil vel ad augendam cognitionem, vel ad vitae emendationem hauserint. Inveniunt, qui paulo feliciori captu sunt praediti, et prae caeteris illuminati, omnia caelestis philosophiae dogmata: qui erraverint, aut lapsi quoquo modo in doctrina fuerint, audiunt acres redargutiones: qui simplices sunt et modesti, ad altiora non valentes progredi, at soliciti tamen de vita pie inculpateque traducenda, obvias habent sanctissimas institutiones in iustitia: qui autem veritatis noticiam

sententiam paucis reddere, eamque simpliciter infigere auditorum animis Inde excerpit primarios aliquot locos, quibus diutius inhaeret, atque explanat luculenter. Id autem ita, ut accommodet omnia praesenti Ecclesiarum statui, maximeque ad insculpendum mentibus religionis nostrae dogmata cognitu necessaria: deinde ad damnandos corruptos hominum mores, atque ad inducendum ad vitae puritatem, veramque sanctimoniam. Quare in Locis communibus de Fide, de vera invocatione divini nominis, de charitate, de obedientia, de beneficentia, de oratione, de ieiunio, de patientia, de

si quid ad institutionem, si quid ad correctionem, denique si quid ad consultationem faciat. Doctrina comprehendit expositionem et confirmationem sanorum dogmatum nostrae religionis: qualia in gravioribus disputationibus, saepe multa occurrunt excutienda. Redargutio, convincit et refutat falsa dogmata, et errores haereticorum philosophorum, aliorumque qui contra veritatem sentiendo lapsi sunt. Institutio, habet sub se praecepta de moribus deque officiis pietatis, in quotidiano vitae usu necessariis. Correctio, ostendit quomodo corrigi atque instaurari queant, quae neglecta collapsave

Gregor. Nazian. 5 lib. Theologiae.

EXPLICATIO. Habenda quidem sunt pro veris quae ex Scripturis bona consequentia colliguntur: sed propter summam nostram caecutientiam, et imposturae diaboli ac seductorum periculum, semper pluris faciendae sunt sententiae, dogmata, ac praecepta promissionesve, quae expressis affirmativis aut negativis ab ipsomet veraci Deo pronunciantur. Quae pertinent ad fidem et bonos mores, aperte traduntur in sacra scriptura. August. 2. de doctrina Christiana, cap. nono.

Quare, si quis magni momenti usus sententiaque haberi debet, oportet vel saltem cogitatione aliquam aliam propriam, liquidoque verum sensum exprimentem subiicere, idque rectissime a se factum esse evidentissime demonstrare. Nono: Scriptura articulos fidei, et alia quasi singularia dogmata solet propriis verbis perspicueque, praesertim in suis primariis sedibus, proponere, nec ea obscuritate sermonis involvere. praesertim autem id Dominus ac praeceptor noster erga suos Apostolos factitavit, quibus omnia solitus est explicatius exponere, aut certe postea explicare, etiam si

demonstrare tropum loci alicuius, satis habent unum aut alterum exemplum, utcunque simile proferre. Quod quid aliud est, quam a particulari ad universale argumentari? Pro declaratione forte hoc satis sit, at pro evidenti demonstratione nequaquam. Quare in locis controversis, unde magni momenti dogmata extruuntur, necessariae probationes troporum adducendae sunt, probandumque est, quod eo ipso loco Scriptura tali tropo usa sit, atque eo aliove modo certa loci vox necessario accipi debeat. 13. Vox impropria aut ex sua sede in aliam translata, debet diligenter cauteque

agere aut dicere debeamus. Sic Gal. 4, Filioli, quos iterum parturio, etc. Vellem esse apud vos nunc, et mutare vocem meam, quoniam dubito in vobis, etc. PARADOXUM, absurdum, vocatur proprie sententia aut dogma, a communi hominum opinione alienum: ut sunt dogmata Stoicorum, quae Cicero propriis declamatiunculis tuetur. Vocant tamen Paradoxon etiam figuram, cum aliquis fingit sibi aliquid prorsus praeter opinionem accidere. Aliquando et id dicunt Paradoxon, cum loquens aut scribens aliquid prorsus inexpectatum auditori proponit. Prioris exemplum sit,

subscribit Chrysostomus, lib. 4 de Sacerdotio, ubi distinguit eloquentiam, quod alia sit praestigiatrix, ad quam homines obstupescunt, cum videant tolli quae sunt infima, et poni sublimia, fucis haec agit, et imposturis: hanc in Paulo non reperiemus. Est altera eloquentia, quae multum valet ad dogmata propugnanda, et veritatem constantissime tuendam: et hac praeditus fuit maxime Apostolus. Quamobrem in eo haud quaquam requiremus lepôrem Isocratis, amplam sublimitatem Demosthenis, Platonis eximiam dignitatem, aut reverendam maiestatem Thucydidis: sed nudam simplicemque orationem, quae

et adducens in obedientiam Christi, et cogitationes universas, et omnem exaltationem extollentem se adversum scientiam Dei, quae cuncta efficit per eas epistolas, quas scriptas nobis reliquit, admirabiles plane, et sapientia reverenda plenas. Quae quidem nobis non solum contra adulterina dogmata, et ad eorum custodiam, quae sunt vera, conducunt: sed etiam ad bene vivendum plurimum tribuunt adiumenti. His quippe utentes praepositi Ecclesiarum, castam virginem quam despondit Christo, moderantur, et ad spiritualem perducunt decorem. His etiam supervenientes ei infirmitates repellunt,

in praedicatione poenitentiae. hoc enim modo miseros mortales Deus ex regno satanae, in suum evocat, vel potius revocat. Sunt vero illae praedicationes aut descriptiones poenitentiae saepe variis tropis involutae, ut et rudes facile ab earum sensu aberrare, et seductores eis ad stabilienda falsa dogmata et hypocrisin perfacile abuti possint et soleant. Quare ut haec mala avertantur, utile fuerit aliquid de eis quoque monere, praesertim cum ea quoque materia ad nostrum hoc institutum recte intelligendi sermonis sacrarum Literarum non parum faciat. Omnipotens ille creator non

Breviter igitur, quantum fieri poterit, aliquid de hac quoque parte addamus. Primum ieiunia aliquandiu in Ecclesia per Christi ascensionem in vero usu fuerunt, id est, eiusmodi fuerunt, cuiusmodi ieiunium iam antea descriptum est. Paulatim deinde, cum et reliqua Christiana dogmata corrumperentur, totaque Religio ad externae cuiusdam disciplinae severitatem inclinaret, in coeperunt ieiunia tantum esse abstinentia, et pro bonis operibus, meritoriisque actionibus haberi. Aliquandiu tamen fuerunt plane libera Christianis, nullisque legibus ad ullas circumstantias

Lutherus piae memoriae, ex omnibus Conciliis et Patribus non posse Christianam religionem plene haberi constituive: at ex solis sacris Literis posse integre extrui. Abundêid praesens religionis et Ecclesiae instauratio declarat, ubi innumerae controversiae, quin et verae gravesque sententiae aut dogmata sint exposita, quae ex omnibus Conciliis, canonibus aut decretis et patribus explicari aut confirmari nullo modo queant. At ex solis sacris Literis plena eorum expositio, solidaque confirmatio haberi potest, et hactenus Dei beneficio luculenter in nostris Ecclesiis exhibita propositaque

sup. in ca. de Laconismo adscripsi. Longam et eruditam disputationem requireret, quod dixi, plures esse sententias aut res, quam verba in sacris Literis, ut vere sunt. Quod forte alicui minus recta ratione secum expendenti, absurdum videri queat. Nam saepe brevissima linea plura dogmata aut sensus suppeditat. Atque adeo una vocula recte expensa, non raro tibi maximam optimarum rerum copiam depromit: quod in declamatione de Hebraea lingua prolixius ostendi. Verum dicetur de hac re aliquid etiam postea. nam pro necessitate aut magnitudine rei impossibile est nobis nunc

quid hic vocent Ecclesiam, dicunt synodum. Si porro urgemus quid hic nominent Synodum, dicunt Pontificem eiusque legatos, et reliquos ab ipso in certum locum convocatos. Sic sub nomine ac praetextu Ecclesiae, dogmata, verbum ac decreta impii istius Pontificis, viventis Dei decretis et verbo praeferuntur. An non est hoc sese efferre supra viventem et omnipotentem Deum? Quod autem ad dictum citatum Augustini attinet, dupliciter alicui creditur ac obeditur: vel ut vero ac summo Domino, qui

apex aut iota. Verum contra tantus est nunc, et aliquot seculis antea fuit, furor Antichristi, eiusque seductorum, ut hanc ipsam viventis Dei Scripturam, authoritate ac commendatione ipsius caelitus humano generi propositam, propalam pedibus conculcent, et se suaque impia decreta aut dogmata supra Deum, eiusque verbum audiendos, sequendos et adorandos collocent, et toti mundo tum malitiosa fraude, tum sanguinaria violentia obtrudant. Quod sane si unquam illi antea impie et crasse fecerunt, tum praesertim hoc tempore cum in aliis suis actionibus et conatibus tum praesertim in

utraque specie, ut significetur, quod utrunque Christus assumpserit, carnem et animam: et quod tam ad animae quam corporis tuitionem eius participatio valeat: unde, si sub una tantum specie sumeretur, ad tuitionem alterius tantum valere significaretur. En vides prorsus contradictoria dogmata, uno eodemque tempore, in regno Papae esse ac vigere: ut hinc quidem conciliabulum clamet, communionem sub una specie longe pientissimam ac catholicissimam esse, gravissimasque eius causas haberi, et contrarium dogma ut foedissimam haeresin damnet: inde Sacrosanctum ius Paparum clamet,

volent, simul profiteantur ac testentur, illam alteram diversam et huic contrariam communionem tantum sub una specie, etiam piam, probam ac sanctam esse: necesse erit, tales cum Deo, tota rerum natura, et secum quoque pugnare, Nam Deus vult non solum, ut tantum ipsum eiusque dogmata agnoscamus, recipiamus, et observemus: sed etiam ut omnes alios deos, diversasque ab hac sua Religione ac doctrina sententias ac cultus, in omibus eius partibus fugiamus, detestemur ac execremur. sicut luculenter per suum selectum organon clamat: Si quis aliud Evangelion docuerit, anathema

Missae abominatione ab impio sacrifico talem communionem percipere. Quare sua illa participatione totum illud idololatricum sacrum necessario comprobabunt, seque metipsos horribilium abominationum reos coram vivente Deo efficient. 6 Sexto, iubentur, et plane necesse est, tales omnia dogmata ac totam Religionem Papae comprobare, et publice profiteri. Qua ratione semetipsos ac omnes suos posteros in horrendam sentinam infernalium abominationum, de quibus toties et tam solide hactenus ille, ipsis etiam assentientibus, propalam convictus est, immergere. 7 Septimo,

tanquam qui petulanter, scelerate, impie ac plane nefarie hactenus a Pontifice Romano defecerint, eum pro Antichristo proclamaverint, tot eius errores accusaverint, totque eius Religioni contraria dogmata pro verissimis ac sanctissimis asserverint, totque gravissimorum certaminum, turbarum ac scandalorum causam dederint. Suo ergo proprio ore semetipsos infames, et omnibus suppliciis dignissimos proclamabunt, ut posthac in omnem posteritatem pro talibus a toto mundo habeantur. 11

8 Spiritus sanctus revelat, et revelabit omnibus temporibus sanctissimis Praelatis, quae erunt necessaria: quia non recedet verbum a Propheta, nec lex a Sacerdotibus. Audiamus ergo ipsos, et negligamus Scripturam: quandoquidem tam potenter spiritu Dei reguntur. 9 Non omnia dogmata Religionis esse praescripta in Bibliis, sed innumera per manus tradita. Traditiones ergo audiendas esse. At illae plerunque ex diametro cum scripto verbo Dei pugnant. 10 Scriptura non debet esse norma iudicii propter causas supra auditas. Desinat ergo posthac vocari Canon.

Bibliographia locorum inventorum

Click here for a KWIC Report