293 Vellem autem adesse apud vos nunc, et mutare vocem meam, quoniam inops sum consilii de vobis. Sic 2 Cor. 2, Ex multa anxietate et oppressione cordis scripsi vobis per multas lachrymas, non ut tristicia afficeremini, sed ut cognosceretis charitatem, quam habeo abundantissimam erga vos. Talia sunt passim innumera loca in eius Epistolis. Verum de Paulina eloquentia postea plurium censuras adscribam.

De Pauli summa brevitate disservi in Capite, ubi de Brevitate agitur. De eiusdem absolute pronunciatis, secundum quid intelligendis, itidem alibi dictum est: ut sunt, Omnia mihi licent: Omnia omnibus factus sum: Charitas omnia credit, et similia. Proprium autem illud videtur esse Paulo, quod mox in ipsis inscriptionibus et subscriptionibus mirabili artificio summam Evangelici mysterii, suique ministerii complectatur, quae videntur proprie quasi quaedam insinuationes esse. de quibus alibi in hoc Libro, prolixius disservimus.

Cum ab aliis materiis ad alias transit, utitur interdum quibusdam transitionibus quae sunt veluti praefationes aut exordiola quaedam, quibus parat auditorem ad sequentia. Sic 1 Cor. 15, refutaturus Corinthiorum errorem de resurrectione mortuorum, praefatur de doctrina ipsis ab initio tradita: admonetque eos, ut recordentur quid nam ab eo didicerint. Sic et II eiusdem, reprehensurus eos de ataxia sacrae coenae, cum aliquo exordiolo ad eam materiam transit.

Habet Paulus quasi peculiaria quaedam verba ac formulas loquendi, Connasci, consepeliri cum Christo, concrucifigi, convivere, conformari, conregnare, conglorificari, resurgere cum Christo, baptizari in eius mortem, crucifigere corpus peccati, resurgere in novam vitam, veterem hominem corrumpi, eundem exuere, et novum induere, mortificari et vivificare, lex membrorum et in membris, lex Spiritus, secundum carnem aut spiritum vivere, servire mente aut spiritu, peccato aut legi Dei, animalis homo, sensus carnis, venditum esse sub peccatum, peccatum regnare aut regnans, condelectari legi Dei, corpus peccati, et alia huius generis plane innumera. Sic etiam Paulo sunt proprie similitudines a semente sumptae, tametsi et Christus Parabolis inde ductis delectatus sit.

De Pauli sermone pendente aut tracto alibi dictum est proprio Capite; ut hic eadem repeti non attineat. Verbum substantivum admodum crebro deest in Hebraea lingua, ac etiam in novo Testamento, tametsi etiam apud Graecos bonos autores: sed tamen in Paulo aliquoties cum voce Deus durius subintelligendum venit. 1 Cor. 1, Qui nos confirmat Deus: id est, Deus est is qui nos confirmat in Christum, et unxit. Sic 1 Cor. 4, Deus qui iussit fulgere lumen ex tenebris, qui fulsit in cordibus nostris: id est, is qui fulsit. Sic mox sequente capite: Porro Deus, qui nos ad hoc ipsum condidit: sub. est. Talia complura apud eum reperiuntur.

Aristoteles dicit Rhet. 3, vel maxime pertinere ad Graecismum, ut Coniunctiones μὲν et δὲ , recte sibi invicem correspondeant. Quare quidam literati hoc tempore Paulum flagellant barbarismi nomine, qui illis particulis non semper rectissime utatur. At contra Phalereus ostendit, id ad styli magnitudinem gravitatemque pertinere, si non exactissima illarum particularum ratio et reliquae etiam compositionis ac soni habeatur. nam limatam compositionem suavemque stylum non admodum convenire grandi illi dicendi generi. Sic et Antiptoses idem ad gravem ideam refert, sicut et multa Anantapodota aut Anacolutha. Quo consilio etiam Thucydidem aiunt asperiore et duriore compositione styloque usum esse.

Quare sciendum est, ubi tale quid in Paulo reperimus, non mox vel inscitia, vel etiam negligentia peccatum esse: sed id ipsam linguam ac genus dicendi interdum postulasse.

In aliquorum vocabulorum aut etiam phrasium et constructionum abusu potest videri Paulus accommodasse se ad praesentem sui seculi sermonem, qui iam tunc temporis declinabat: sicut et semper vulgus aliquid vitii in suo sermone habet.

Vehementer sane observandum est Prophetas, Christum et Apostolos sua dixisse et scripsisse non solis eruditis, sicut plerunque alii omnes scriptores: sed communi plebeculae, ad cuius captum necessario sese accommodare coacti sunt, constat vero, iam tum Graecum sermonem in declinatione fuisse. Quam rem consiliumque illorum, nisi Lector diligenter observaverit, male de eis sentiet, et non raro ab eorum sensu menteque aberrabit. Usi enim sunt interdum vocibus ac phrasibus aliquibus ut tunc commune vulgus, non ut veteres illi eruditiores scriptores florente Graeca lingua.

De lapsu Paulino ex alio in aliud, deque eius circulari sermone alibi in hac parte prolixius disservi.

Illud quoque ei perusitatum est, ut cum etiam particulare aliquod argumentum tractat, nihilominus probationes ex generalibus principiis aut universalibus sententiis petat: et vicissim ex singularibus sententiis aut factis universalem doctrinam eliciat. quod idem ferme est cum eo, quod in ordine sententiarum dixi, eum modo a thesi ad hypothesin, modo contra solere transire. Ut 1 Cor. 5, de unius incestu agens, transit ad omnium repraehensionem, et ad universalem doctrinam, quod modicum fermenti totam massam inquinet. Et contra 1 Tim. 5, viduis praecipiens, petit probationem ex universali regula: Quod si quis vel masculus vel femina domesticos negligat, sit infideli deterior.

Transit quoque aliquando subito ab alia materia ad aliam, eaque absoluta mox recurrit ad priorem.

Aliquando etiam permiscet capita, et veluti plura simul agit. 1 Tim. 5 obiter interserit monitionem de usu vini, ac tuenda valetudine, praecepto de non temere ordinandis quibusvis.

In citatione veteris Testamenti aliquando ex multis locis congerit in unum convenientia dicta uno perpetuo textu, non distinctis citationibus, uti alioqui fieri solet: qualis est ille locus Rom. 3, de peccato originali. Quod ille non imponendi causa fecit, sed quia illa dicta et loca eorum erant in Ecclesia tunc notissima, et alioqui illis nihil valde controversum probat: sed propemodum ut suis verbis sine magna authoritate probationis utitur.

Valde accurate solet necessarias sententias circumscribere. nam et affirmative et negative eas circumscribit, seu (ut ita dicam) inclusive et exclusive, affirmando aut includendo quod verum est, et excludendo

Previous page

Next page