Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
-- 3578 -- 1471. articulo 2-o; anno vero 1474. se ab onere insurgendi status ad unum annum,
anno vero 1478. articulo 3-o ad quinquennium eximi procurarunt. 5 Statarium
militem et copiosiorem et magis disciplinatum quam ullus antea regum alebat quidem (c), sed
et huic et baronibus, qui stataria vi muneris, quod gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o occurrit.
7 Reperitur quidem eadem in 1474. articulo 15 et 1486. articulo 31-o; verum
necdum invecto aetate illa disciplinae militaris rigore, quis regum antiquiorum fuit sub quo
statarius miles complures excessus non commiserit?
8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae articulus 10-us ita habet:
"Dum D. rex contra potentiam inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi
regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium".
9 Vestigia Diaetarum, pag. 338.
10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
et equites, et pedites partim gravioris, partim levioris armaturae sub signis suis habuisse;
equitum gravis armaturae, dum eos Neapolim socero in subsidium misit, annuum stipendium fuit
aurei 60, levis armaturae, qui jam tum huszarones appellabantur, aurei 40, peditum graviorum
64, leviorum 32.
13 (d) In transactione, quam 1459. cum aliquot baronibus fecit, dicitur:
"sed deinceps solis illis stipendiis contenti erunt, quae nos ipsis dabimus ad singulum unum
quartale anni singulos quatuor millia florenorum auri." 14 In
Vestigiis Diaetarum pag. 356 utinam numerum etiam militum, quos hi barones
educere debebant, expressisset!
3580
§ 80 Ipsum externae securitatis objectum in comitiis pertractabat.
1 Ipsum objectum externae securitatis Mathiam in comitiis pertractasse
constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in
continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464.
ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status privative nomine
regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus
competentem statibus regni legislativae potestatis communionem nihil prorsus egisse
luculenter appareat.
5 (a) In Comitiis 1462. de pace cum imperatore conficienda actum fuisse
docent litterae Mathiae a Prayo ad hunc annum prolatae; cum id tunc perfici non potuerit,
anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in
Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones
in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario
Diplomatico ipso ratificationis instrumento.
6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta,
ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde non
quidem ex Nostro mandato, ut ipse dixit, sed ex nonnullorum praelatorum et baronum regni
consilio ad imperatorem divertens, non Nostro nomine, sed eorum ex parte ibi multa egit.
7 Illinc reversus certos articulos adtulit, quibus respondere et eos firmare
vel infirmare non est Nostrum, cum non personam Nostram, ut dicunt, sed totius regni
universitatem concernant."
§ 81 Leges judiciales privatim nullas tulit.
1 Iudiciales etiam leges omnes in comitiis perlatas fuisse copiosi, qui
hanc in rem in ejus decretis exstant, articuli evincunt. 2 Anno quidem 1474.
art. 12-o prohibetur rex ne processum juris mandatis suis impediat.
3582
3 Verum sub quot aliis, quibus arbitrarius agendi modus non imputetur,
regibus ejusmodi leges statui debuerunt; quam facile unum aliudve mandatum illegale illam
legis provisionem producere potuit; sufficit quod in ipsa re judiciaria nihil novi extra
comitia constituerit quodve in cognitionem causarum aliis tribunalibus delatarum se non
intruserit; jam executivam judicialis potestatis partem, quae de constitutione regni
stabilita in comitiis tribunalia concernebat, non invasit.
§ 82 Nec executiva sua potestate abusus est.
1> Unica itaque restat potestas executiva in politicis. <2
In hac rex peccare potest si eadem aut abutatur, aut vero eandem remissius exerceat.
3 Mathias potestate executiva in officiis extraneis conferendis non est
abusus. 4 Nulla enim hac de re lex sub eo perlata est, cum sub omnibus ejus
decessoribus id frequentissime prohibitum fuerit. 5 Debuit tamen ille
ignobiles muneri supremorum comitum admovere, cum id art. 15:1471. prohibentur (a).
Itaque arbitrarii imperii nomine unice ideo notabatur quia competentem sibi executivam
potestatem mascule exercuit.
6 De remissione in exigendis legibus adeo accusari non potest Mathias ut
potius tota arbitrarii ejus imperii invidia potissimum exinde promanarit quod ad procurandum
legum effectum severiora etiam quandoque media adhibuerit. 7 Nimirum
degeneraverat jam, ut vidimus, inde a Mariae temporibus imperii forma jam in oligarchiam,
jam in anarchiam; Mathias primus post Ludovicum Magnum severitate sua et studia partium
exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine
internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus
restituit. 8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per disordinem
anarchiae promovere cupiebant, non potuit non displicere. 9 Horum itaque
clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae potestatis exercitio modo
arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos usque sit propagata.
10 Quamquam fateri oporteat ne ipsum quidem, licet et copioso et
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [ 1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [ word count] [ skrl3].
|
