Filip de Diversis (c. 1390 – post 1455.) [1440], Situs aedificiorum, politiae et laudabilium consuetudinum inclitae civitatis Ragusii (1440), versio electronica (Dom i svijet, Zagreb), Ed. Zdenka Janeković-Römer [word count] [100129diversis].
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
Quibus auctoribus et magistris fuit conducta aqua fontalis. Cap. VIIII
42
Dixi superius civitati peropus esse, ut salutari elemento aquę potabili
abundet. Volens autem aquae affluentiam Ragusinam designare, diligenter
notavi, tribus afluere aquarum generibus Ragusium, scaturientis scilicet,
cisternarum, et fontis communis, de quo nunc agere decerem. Cum fere singulo
anno sicitate et pluviarum carentia accideret, in cisternis aquam bibilem
Ragusii haberi non posse, et aqua scaturiens potui esset inimica, quia parum
salsa, providebat Senatus Ragusinus, ut mari im barcis aqua
dulcis ex molendinis ab urbe distantibus sex miliaria vel circa veheretur
singulis diebus, quam et pauperes et divites, et advenae pecunia emebant et
bibebant. Habebat praeter hoc barcarum quaelibet a communitate certam
provisionem, in qua ducati plures communitatis quolibet anno expendebantur,
et tamen populo plene aut abundanter non satisfiebat, quinimmo vel
tempestate maris, aut conducentium malignitate, vel inertia saepius aqua
haberi propriis pecuniis non poterat. Unde languebant omnes. Voluit autem
optimus Deus sua infinita clementia huic indigentiae subvenire, nam cum
forent fienda palatii iam descripti architecta assentientibus Ragusinis, qui
palatio aedificando 43 praeerant quidam
Andreutius de Bulbito Apulus ministrator negotiorum Jacobi de Cotrullo
Ragusiensis plebei olim tenentis zecham Neapolitanam ab tunc serenissima
regina Jhoanna, ordinante videlicet ipso Jacobo viro utique magni
ponderis et prętii, quanquam foret plebeius, conduxit quendam magistrum
Onofrium Jordani de Lacava optimum architectorem, prius a Jacobo ut veniret
oratum. Cum vero ipse Jacobus ante eorum adventum mortem obiisset, hocque
compertum fuisset, ambo ad lucra et damna facti socii Ragusium venere, ubi
ipsis tunc de architecti convenire non potentibus, asserentque ipso Onofrio
se faciliter conducturum quandam aquam scaturientem Zoncheti[ERROR: no reftable 1:] distantem ab urbe octo millibus passuum, vel circa, tum necessitate
cogente, tum urbis ornatu, Senatus consulto ellecti fuerunt huic rei
scilicet aquaeductu compositores viri nobiles, Paladinus Jacobi de Gondola,
et Marinus Michaelis de Restis, quo cum Onofrio et Andreutio de pecuniarum
quantitate convenirent, et pacta cotraherent, pro commodo et honore urbis,
postea per Senatum examinanda, et pro ipsius libito vel confirmanda vel
renuenda. Illi igitur nobiles cauti et prudentes cum audirent quosdam hanc
rem pene impossibilem extimare, unde metuebant 44 errarium passurum esse inanes expensas ea prudentia cum illis
convenerunt, ut tuto fieret et sine quoquam pecuniarum communium periculo.
Illi enim advenae tantum damna ex pacto substinuissent, si aquaeductus ad
vota non successisset. Pro hoc tamen excellenti bono urbi suae conferendo
nullis expensis pepercerunt Ragusii nobiles, qui illis pro aquaeductu eorum
sumptibus usque intra urbis media fiendo liberalissime dare convenerunt
ducatos auri M/VIII CCL. domum unam in urbe affictus XXX aut XL.
iperperorum, aliquas tabulas aut celegas, ac etiam licentiam vina prohibita
conducendi, scilicet singulo mense mensuras CC. quas quinqua appellant.
Feceruntque eos cives, quo ad solutionem datiorum pro eorum mercantiis, vel
intro vel extra mittendis, dantes eis primo ducatos auri mille cum fidei
iussione tamen, ut asserebatur in pactis, et ut brevi dicam eis actum fuit,
quicquid postularunt, ne tanto bono et honore careret civitas. Domino igitur
annuente feliciter perfectus est aqueductus, pro cuius receptaculo et
emissione pie, liberaliter, et magnifice apud monasterium Sanctae Clarae
(quia ibi amplius fuit spatium) situs, fundatus et perpulchre fabricatus est
fons,[ERROR: no reftable 2:] volvens in circuitu passus XVIII altitudine quinque, latitudine vero
sex, lapides extrinsecus vivi politi 45 et
mensurati sunt, diversa affixa videntur super quibusdam columnis parvis
animalium simulacra. Scaturit aqua XVI foraminibus, unde XVI personae simul
lympham auriunt. Brachio distat a fonte circumquaque murilus quidam, amplis
lapidibus montanis diligentissime laboratis connexus. In cuius medio cadit
aqua ex foraminibus continuo prosiliens. In summitate esse debet quaedam
concha lapidea voluens palmos viginti unum, in quam fluet aqua ex octo
capitibus drachonum sculptorum in lapide quodam, qui erit altior illa conca,
et in summitate illius lapidis erit alius lapis ex quo saliens rorabit
liquor aqueus. Ibi erit locus vellatus, ut mulieres clam aquam accipiant, et
aquae receptaculum pro equis potandis. Ascenditur ad fontem tribus gradibus
lapideis in toto circuitu. Fiet et alter fonticulus apud doanam ponderis,
ubi est aliquale spatium. Dantur autem dicto Onofrio pro lapidibus et eis
poliendis et caeteris necessariis huic fonti yperperorum tria millia. Nam
priori conventione opera murandi fontem et fonticulum Andreutii et Onofrii
sumptibus fieri debuerant. Hic fons seu aqueductus super omnia aedifitia
communia et privata urbem mirifice ornans, et multos in ammirationem ducens
fuit opus piissimum populi subventione, liberalissimum tot pecuniarum
46 expensis, et magnificum extat ornatu, et
eccellentia aedifitii. Sed cum haec aqua Dei piissima nutu sic feliciter in
urbe haberetur, ad alia super ipsam aedificanda impulerunt eorum animos
domini Ragusini. Nam diligenter animadversi, tempore siccitatis blada ad
molendina farinam fieri non posse, unde universa multitudo maximo incommoda
patitur et graves expensas, docente Onofrio et se offerente rem perficere,
decreverunt intra vel iuxta urbis moenia plura fabricare molendina, et si
visum postea fuerit, item fullones pro pannis laneis fullandis, quae ut
divinis auxiliis exequi possent, aliam quandam aquam scaturentem in eo
aquaeductu pluribus expensis reduxerunt, altiores etiam fieri debent muri
canalis aquaeductus, qua in re communiter creditur expendi debere ducatorum
auri quatuor aut sex millia. Qui Senatus consulto ex deposito uno accipietur
quod congregatur et cumulatum est pro expensis fiendis tempore bellorum, si
quando emergerent, ne cives sui per id tempus quovis modo privatis pecuniis
gravarentur; o salutare depositum patriae defensium, o rem hanc et expensas
perpetua commendandas saeculorum memoria. Quid enim eo salubrius? aut hiis
memorabilius fieri potuit? Possem etiam domus communitatis, quae utraque
parte platea existunt et domum lanifitii extra portam Pillarum positam
describere. Sed quia ille ad publicum incantum 47 de quinquennio in quinquennium privatis personis, videlicet mercatoribus
et artificibus mechanicis praetio locantur, de ipsis mentionem ulteriorem
facere postposui. In eis enim non fiunt publica opera, quin immo potius
conducentium privata negotia. Potuissem et memoriae tradere quaedam
hospitalia, et praesertim id, in quo educantur pueri, ex adulteriis nati,
quod hospitale pietatis dicitur. Pium namque est eos sic pie nutriri, et
colligi, ne iniquae matres verecundia motae illos innocentes suffocarent,
quod in multis urbibus fit, in quibus eius modi locus pietatis non
invenitur. Sed quoniam nimis longus foret meus dicendi processus, ideo haec
dicta sufficient de aedifitiorum ornatu.
Explicit pars secunda.
Filip de Diversis (c. 1390 – post 1455.) [1440], Situs aedificiorum, politiae et laudabilium consuetudinum inclitae civitatis Ragusii (1440), versio electronica (Dom i svijet, Zagreb), Ed. Zdenka Janeković-Römer [word count] [100129diversis].
|