Quibus auctoribus et magistris fuit conducta aqua fontalis. Cap. VIIII 42

Dixi superius civitati peropus esse, ut salutari elemento aquę potabili abundet. Volens autem aquae affluentiam Ragusinam designare, diligenter notavi, tribus afluere aquarum generibus Ragusium, scaturientis scilicet, cisternarum, et fontis communis, de quo nunc agere decerem. Cum fere singulo anno sicitate et pluviarum carentia accideret, in cisternis aquam bibilem Ragusii haberi non posse, et aqua scaturiens potui esset inimica, quia parum salsa, providebat Senatus Ragusinus, ut mari im barcis aqua dulcis ex molendinis ab urbe distantibus sex miliaria vel circa veheretur singulis diebus, quam et pauperes et divites, et advenae pecunia emebant et bibebant. Habebat praeter hoc barcarum quaelibet a communitate certam provisionem, in qua ducati plures communitatis quolibet anno expendebantur, et tamen populo plene aut abundanter non satisfiebat, quinimmo vel tempestate maris, aut conducentium malignitate, vel inertia saepius aqua haberi propriis pecuniis non poterat. Unde languebant omnes. Voluit autem optimus Deus sua infinita clementia huic indigentiae subvenire, nam cum forent fienda palatii iam descripti architecta assentientibus Ragusinis, qui palatio aedificando 43 praeerant quidam Andreutius de Bulbito Apulus ministrator negotiorum Jacobi de Cotrullo Ragusiensis plebei olim tenentis zecham Neapolitanam ab tunc serenissima regina Jhoanna, ordinante videlicet ipso Jacobo viro utique magni ponderis et prętii, quanquam foret plebeius, conduxit quendam magistrum Onofrium Jordani de Lacava optimum architectorem, prius a Jacobo ut veniret oratum. Cum vero ipse Jacobus ante eorum adventum mortem obiisset, hocque compertum fuisset, ambo ad lucra et damna facti socii Ragusium venere, ubi ipsis tunc de architecti convenire non potentibus, asserentque ipso Onofrio se faciliter conducturum quandam aquam scaturientem Zoncheti[ERROR: no reftable 1:] distantem ab urbe octo millibus passuum, vel circa, tum necessitate cogente, tum urbis ornatu, Senatus consulto ellecti fuerunt huic rei scilicet aquaeductu compositores viri nobiles, Paladinus Jacobi de Gondola, et Marinus Michaelis de Restis, quo cum Onofrio et Andreutio de pecuniarum quantitate convenirent, et pacta cotraherent, pro commodo et honore urbis, postea per Senatum examinanda, et pro ipsius libito vel confirmanda vel renuenda. Illi igitur nobiles cauti et prudentes cum audirent quosdam hanc rem pene impossibilem extimare, unde metuebant 44 errarium passurum esse inanes expensas ea prudentia cum illis convenerunt, ut tuto fieret et sine quoquam pecuniarum communium periculo. Illi enim advenae tantum damna ex pacto substinuissent, si aquaeductus ad vota non successisset. Pro hoc tamen excellenti bono urbi suae conferendo nullis expensis pepercerunt Ragusii nobiles, qui illis pro aquaeductu eorum sumptibus usque intra urbis media fiendo liberalissime dare convenerunt ducatos auri M/VIII CCL. domum unam in urbe affictus XXX aut XL. iperperorum, aliquas tabulas aut celegas, ac etiam licentiam vina prohibita conducendi, scilicet singulo mense mensuras CC. quas quinqua appellant. Feceruntque eos cives, quo ad solutionem datiorum pro eorum mercantiis, vel intro vel extra mittendis, dantes eis primo ducatos auri mille cum fidei iussione tamen, ut asserebatur in pactis, et ut brevi dicam eis actum fuit, quicquid postularunt, ne tanto bono et honore careret civitas. Domino igitur annuente feliciter perfectus est aqueductus, pro cuius receptaculo et emissione pie, liberaliter, et magnifice apud monasterium Sanctae Clarae (quia ibi amplius fuit spatium) situs, fundatus et perpulchre fabricatus est fons,[ERROR: no reftable 2:] volvens in circuitu passus XVIII altitudine quinque, latitudine vero sex, lapides extrinsecus vivi politi 45 et mensurati sunt, diversa affixa videntur super quibusdam columnis parvis animalium simulacra. Scaturit aqua XVI foraminibus, unde XVI personae simul lympham auriunt. Brachio distat a fonte circumquaque murilus quidam, amplis lapidibus montanis diligentissime laboratis connexus. In cuius medio cadit aqua ex foraminibus continuo prosiliens. In summitate esse debet quaedam concha lapidea voluens palmos viginti unum, in quam fluet aqua ex octo capitibus drachonum sculptorum in lapide quodam, qui erit altior illa conca, et in summitate illius lapidis erit alius lapis ex quo saliens rorabit liquor aqueus. Ibi erit locus vellatus, ut mulieres clam aquam accipiant, et aquae receptaculum pro equis potandis. Ascenditur ad fontem tribus gradibus lapideis in toto circuitu. Fiet et alter fonticulus apud doanam ponderis, ubi est aliquale spatium. Dantur autem dicto Onofrio pro lapidibus et eis poliendis et caeteris necessariis huic fonti yperperorum tria millia. Nam priori conventione opera murandi fontem et fonticulum Andreutii et Onofrii sumptibus fieri debuerant. Hic fons seu aqueductus super omnia aedifitia communia et privata urbem mirifice ornans, et multos in ammirationem ducens fuit opus piissimum populi subventione, liberalissimum tot pecuniarum 46 expensis, et magnificum extat ornatu, et eccellentia aedifitii. Sed cum haec aqua Dei piissima nutu sic feliciter in urbe haberetur, ad alia super ipsam aedificanda impulerunt eorum animos domini Ragusini. Nam diligenter animadversi, tempore siccitatis blada ad molendina farinam fieri non posse, unde universa multitudo maximo incommoda patitur et graves expensas, docente Onofrio et se offerente rem perficere, decreverunt intra vel iuxta urbis moenia plura fabricare molendina, et si visum postea fuerit, item fullones pro pannis laneis fullandis, quae ut divinis auxiliis exequi possent, aliam quandam aquam scaturentem in eo aquaeductu pluribus expensis reduxerunt, altiores etiam fieri debent muri canalis aquaeductus, qua in re communiter creditur expendi debere ducatorum auri quatuor aut sex millia. Qui Senatus consulto ex deposito uno accipietur quod congregatur et cumulatum est pro expensis fiendis tempore bellorum, si quando emergerent, ne cives sui per id tempus quovis modo privatis pecuniis gravarentur; o salutare depositum patriae defensium, o rem hanc et expensas perpetua commendandas saeculorum memoria. Quid enim eo salubrius? aut hiis memorabilius fieri potuit? Possem etiam domus communitatis, quae utraque parte platea existunt et domum lanifitii extra portam Pillarum positam describere. Sed quia ille ad publicum incantum 47 de quinquennio in quinquennium privatis personis, videlicet mercatoribus et artificibus mechanicis praetio locantur, de ipsis mentionem ulteriorem facere postposui. In eis enim non fiunt publica opera, quin immo potius conducentium privata negotia. Potuissem et memoriae tradere quaedam hospitalia, et praesertim id, in quo educantur pueri, ex adulteriis nati, quod hospitale pietatis dicitur. Pium namque est eos sic pie nutriri, et colligi, ne iniquae matres verecundia motae illos innocentes suffocarent, quod in multis urbibus fit, in quibus eius modi locus pietatis non invenitur. Sed quoniam nimis longus foret meus dicendi processus, ideo haec dicta sufficient de aedifitiorum ornatu.

Explicit pars secunda.