Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clarè exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbafflictio].
-- --
DE VOCABVLIS, SALVtationibus et Responsionibus ac Numero eorum. Cap. IIII.
PRIMO NOMINA coelestia.
ALLAH, Deus.
Feriste, angelus.
Pegamber, sanctus.
Irretsul, propheta.
Gugh, coelum.
Vtsmach, paradisus.
Gunes, sol.
Ay, luna.
Iulduz, stella.
NOMINA temporum.
Gil, annus.
Ay, mensis.
Hauta, hebdomada.
Gun, dies.
Kes, hyems.
Tsoch, frigus.
Kar, nix.
Buz, glacies.
Iagmur, pluuia.
Dolu, grando.
Yaz, aestas.
Itsigsiak, calidum.
Tsabah, mane.
Dil, meridies.
Aksam, serum.
Gegse, nox.
Karanlich, tenebrae.
Aidanlik, lunae lux.
Oth, ignis.
Mum, candela.
NOMINA terrestria.
Dunye, mundus.
Toprak, terra.
Denyuz, mare.
Ssuy, aqua.
Balok, piscis.
Engets, cancer.
Yelan, serpens.
-- --
Dagh, mons.
Tas, lapis.
Alton, aurum.
Gumis, argentum.
Bacher, aes.
On, plumbum.
Iuzuk, anulus.
Demir, ferrum.
Athse, nummus.
Pul, assis.
NOMINA hominum et ad homines pertinentia.
Adam, homo.
Aurath, mulier.
Baba, pater.
Ana, mater.
Oglu, filius.
Kez, filia.
Kardas, frater.
Erkech, masculus.
Disi, foemina.
Ioldas, comes.
Ygit, persona.
Ghents, iuuenis.
Kogsa, senex.
Kul, seruus.
Halaik, ancilla.
Argath, mercenarius.
Irentsper, operarius.
Gsan, anima.
Achli, memoria.
Gungli, mens.
Fichir, cogitatio.
Iuregh, cor.
Bas, caput.
Guz, oculus.
Dis, dens.
Nielf, lingua.
Agzi, os.
Burn, nasus.
Kulagh, auris.
Sakal, barba.
Eli, manus.
Parmach, digitus.
Dernak, unguis.
Aiag, pes.
Arca, dorsus.
Hass, uenter.
Beg, dominus.
Tselebi, nobilis.
Deuulet, locuples.
Charip, pauper.
Facher, inops.
-- --
Sehri, urbanus.
Tsiftsi, agricola.
Chuuli, uillanus.
Chur, caecus.
Agtsak, claudus.
Pek, fortis.
Ei, bonus.
Tsag, sanus.
Guzel, pulcher.
Ak, albus.
Kuozl, rubeus.
Iessil, uiridus.
Hatsta, aegrotus.
Chara, niger.
Iaramaz, malus.
Deli, stultus.
Zian, damnum.
Feide, lucrum.
NOMINA animalium diuersorum.
Gsianauar, animal.
Phil, elephas.
Deue, camaelus.
Chater, mulus.
At, equus.
Essek, asinus.
Tsutseger, aquatilis bos id est, bubalus.
Tseger, uacca.
Vkuz, bos.
Choin, ouis.
Kuzu, agnus.
Getsi, capra.
Domuz, porcus.
Geik, ceruus.
Tausan, lepus.
Kurt, lupus.
Kupek, canis.
Tilki, uulpes.
Kedi, catus.
Tsitsan, mus.
Charangsia, formica.
Bit, uermis.
Kuss, auis.
Tauk, gallina.
Guuergsin, columba.
NOMINA arborum et fructuum.
Agats, arbor.
Odun, lignum.
Deghenegh, baculus.
Alma agats. i. pomus.
-- --
Similiter et caetera nomina fructuum, si praeponas huic nomini Agats, quod arborem significat, tunc significabunt arbores fructuum, si demas nomen agats, significabunt fructum.
Armut, pyrum.
Koz, nux.
Ingsir, ficus.
Zeit, oliua.
Iaprak, folium.
Bagh, uinea.
Vzum, uuae.
Pekmez, mel ex musto.
Gimis, fructus.
Serab, uinum.
Oth, herba.
Bogdai, triticum.
Arpa, ordeum.
Bacla, fabae.
Tsaman, stramina.
Thuz, puluis.
NOMINA uestimentorum.
Tsoha, pannus.
Geitsi, uestimentum.
Chautâ Chautam
, tunica.
Chepeneg, palleum.
Gumlek, indusium.
Tulbent, Tsalma, diademata ex tela.
Takia, biretum.
Zarchula, ienizerorum pileus.
Chussak, cingulus.
Tsachssir, caligae.
Testemel, sudariolum.
Bez, tela.
NOMINA Calciamentorum.
Tsisme, coturnices.
Babuts, calciamenta.
Patsmag, sotularia.
Mest, ocreae sine solo.
Tsarok, est genus calciamenti inferius duntaxat habens partem cutis grossae, desuper uero zonis ad pedes ligatum.
-- --
NOMINA Instrumentorum ex ferro, et ornamentorum equorum.
Chelets, gladius.
Bitsag, culter.
Eier, sella.
Vyan, frena.
NOMINA utensilium et pertinentia ad usum hominum.
Kassik, coclear.
Tsulmek, olla.
Tsanak, scutella.
Ibrik, poculum.
Testu, amphora.
Tsophra, mensa.
Ymek, cibus.
Itsmek potus.
Oinamak, ludus.
Aglamach, planctus.
Gulmech, risus
Islemek, operatio.
Erlamak, cantus.
Tsalmak, sonus.
Tsagarmak, clamor.
Kiahat, epistola.
Calam, penna.
Diuit, atramentum.
Iazi, scriptura.
Kitab, liber.
Ochumag, doctrina.
Namazkelmak, oratio.
Ekmech, panis.
Eth, carnes.
Peiner, caseus.
Tsut, lac.
Iugurt, coagulatum.
Iumurta, ouum.
Iag, pinguedo. eodem nomine appellant butyrum, seuum. Oleum etiam dicunt Iag, sed praeponendo nomen fructus, uidelicet Zeit, id est oliua.
Tsoraba, iusculum.
As, ferculum.
Gemich, os ossis.
Pilau, fercula ex orysa.
NOMINA ad locum pertinentia.
-- --
Memleket, regnum.
Seher, urbs.
Chu, uilla.
Atsar, castellum.
Euf, domus.
Iol, uia.
Buk, magnus.
Gutsuk, paruus.
Kalon, crassus.
Vzun, procerus.
SALVTATIO TVRcarum, Persarum, et Arabum, haec est.
Sellam | aliech | Tsultanum. |
Pax | tibi. | Princeps. |
Sellam | aliech | Baba. |
Pax | tibi. | Pater. |
Sellam | aliech | Ana. |
Pax | tibi. | Mater. |
etc. Et ita alios seriatum secundum dignitatem personae salutare licet.
RESPONSIO EORUM.
Alechmi | Sellam | Rahmatuallah |
Et tibi quoque | pacem | donet misericors Deus. |
Berechyat | tseudigum. | |
Et benedictionem | amice mi. | | |
DIALOGVS INTERROGATIOnum, et Responsionum Turcae cum Christiano.
Et primo Turca ad Christianum hoc modo: | Handa | gidertsen | bre Giaur? | | |
| Quo | uadis | ô Christiane? | | |
-- --
RESPONSIO Christiani. | Stambola | giderum | Tsultanum | | |
| Constantinopolim | uersus pergo | Princeps. | | |
TVR. | Ne | issum | var | bu | memleketten? |
|
.i. idem
| Quid | negocij | habes | in his regionibus? |
CHR. | Bezergenlik, | ederum, | Affendi, | | |
| .i. Mercaturam | exerceo | Domine. | | |
uel, | Maslahaton, | var, | anadolda. | | |
| .i. Mihi negocium | est | in Asia. | | |
TVR. | Ne | habar | tsizum | girlerden? | |
| .i. Quid | noui | fertur | in uestris partibus? | |
CHR. | Hits | neste | bilmezom | tsaa dimege. | |
| .i. Nescio | quid noui | scire cupis, | ut dicam tibi. | |
TVR. | Gioldassum | varmi | tsenumle? | | |
| .i. Est ne | tibi | comes? | | |
CHR. | Ioch, | Ialanuz | gheldum. | | |
| .i. Non, | sed solus | ueni. | | |
TVR. | Benumle | gelurmitsun? | | | |
| .i. Mecum | placet ne uenire? | | | |
CHR. | Irachmider | tsenun | iataghom? | | |
| .i. Est ne procul | tuum | hospitium? | | |
TVR. | Iachender | bundan | gustereim | tsaa. | |
| .i. Prope est, | hinc | ostendam | tibi. | |
CHR. | gel | ghusteriuere | Allaha | tseuertson | |
| Veni | ostende, | si deum | amas. | |
TVR. | kalch | iochari | tur | bonda. | |
| Erige | te sursum, | sta | hîc. | |
-- --
CHR. | Hanghi | daraftan | der | bilmezum | |
| In qua | parte | est | nescio. | |
TVR. | Tsagh | eline | bacha | ghun | doghutsine |
| Ad | dexteram | respice | ad | orientem. |
CHR. | Bir | buch | ew | atsarghibi | |
| Vna | alta | domus | tanquam | |
| gurunur | omider | | | |
| castellum | apparet, illudne est? | | | |
TVR. | Gercsekson | oder, | iaken | deghilmi? | |
| Verus es | illud est, | prope | nonne est? | |
VALEDICTIO.
CHR. | Allaha | tsmarlahadoch | tseni | | |
| Deo | commendo | te, | | |
| ben | oraa | gitmezom. | | |
| ego | illac | non ibo. | | |
TVR. | Bre | neden | korkartson | nitcie | gelmetson |
| He | quem | times | quare non | uenis? |
CHR. | Benum | iolum | oraa | deghelder. | |
| Meum | iter | illac | non est. | |
TVR. | wargeth | tsaglogla | eier | ghelmet. | |
| I bonis | auibus, | si non | uis uenire. | |
CHR. | Gegsien | hair | oltson. | | |
| Nox | fausta | tibi sit. | | |
TVR. | Aghbate | hair | oltson. | | |
| Et | tibi | foelicior. | | |
Ben | kurtuldom | tsoch | succur | Allaha. | |
Ego | liberatus sum, | summa | laus | Deo. | |
AMEN.
-- --
REGVLA.
NOLO te ignorare amice Lector, quod in omnibus nominibus et uerbis Persarum linguae, ubi lar aut ler terminationes legendo inueneris, scias pluralem esse numerum tertiae personae, formatum a tertia persona singularis numeri, addita lar uel ler, terminationibus. Et si tibi curae fuerit ex singulari pluralem, uel ex plurali singularem formare, haec obseruanda erit regula: Si nomen incipiat a uocali a, ut Adam, id est, homo, uel syllaba in a, ut Chalam, id est, penna, tunc addes lar, et erit pluralis. Exemplum de lar, ut Adam, id est, homo, si addas lar, erit pluralis, ut Adamlar, id est, homines. Chalam, id est, penna, chalamlar, id est, pennae, et non chalamler. Iazar, id est, scribit, Iazarlar, id est, scribunt, et ita de alijs. Si uero ab e, uel i, uocalibus uel syllabis incipiat nomen aut uerbum, tunc ler. Exemplum de e, ut Echmech, id est, panis, si addas ler, erit pluralis hechmechler, id est, panes. Eder, id est, facite, ederler, id est, faciunt. Hanc regulam obseruabis. Est haec Persarum lingua omnium linguarum mundi (meo iudicio) facilior, et qui illam nouerit, omnes regiones Persarum et Turcarum peragrare poterit, negociando cum Persis, Turcis, Graecis, Armenijs, et aliarum conditionum Christianis illas regiones habitantibus.
-- --
NVMERVS EORVM.
Bir, unus.
Ichi, duo.
Vts, tres.
Dort, quatuor.
Bes, quinque.
Alti, sex.
Iedi, septem.
Tsekez, octo.
Dokuz, nouem.
ON, decem.
On bir, undecim.
On ichi, duodecim.
On vts, tredecim.
On dorth, quatuordecim.
On bes, quindecim.
On alti, sexdecim.
On iedi, septemdecim.
On tsekez, octodecim.
On dochuz, nouemdecim.
IGERMI, uiginti.
Igermi bir, uiginti unus.
Igermi ichi, uiginti duo.
Igermi vts, uiginti tres.
Igermi dort, uiginti quat.
Igermi bes, uigin. quinque.
Igermi alti, uiginti sex.
Igermi iedi, uigin. septem.
Igermi tsechez, uig. oct.
Igermi dokuz, uigin. no.
OTVZ, triginta.
Otuz bir, triginta unus.
Otuz ichi, triginta duo.
Otuz vts, triginta tres.
Otuz dorth, trigin. quat.
Otuz bes, trigin. quinque.
Otua, alti, triginta sex.
Otuz iedi, triginta septem.
Otuz tsekez, trigin. oct.
Otuz dochuz, trig. no.
KERCH, quadraginta.
Kerch bir, quadrag. unus.
Kerch ichi, quadrag. duo.
Kerch vts, quadrag. tres.
Kerch dorth, quad. quat.
Kerch bes, quad. quinque.
Kerch alti, quadragin. sex.
Kerch iedi, quad. septem.
Kerch tsekez, quad. octo.
Kerch dokuz, quad. no.
ELLI, quinquaginta.
-- --
Elli bir, quinquagin. unus.
Elli ichi, quinquagin. duo.
Elli vts, quinquagin. tres.
Elli dorth, quinqua. quat.
Elli bes, quinqua. quinque.
Elli alti, quinquagin. sex.
Elli iedi, quinqua. septem.
Elli tseches, quinqua. oct.
Elli dochus, quinqua. no.
ALTMIS, sexaginta.
Altmis bir, sexagin. unus.
Altmis ichi, sexagin. duo.
Altmis vts, sexagin. tres.
Altmis dort, sexag. quat.
Altmis bes, sexag. quinque.
Altmis alti, sexagin. sex.
Altmis iedi, sexag. sept.
Altmis tsekez, sexa. oct.
Altmis dokuz, sexa. no.
IETMIS, septuaginta.
Ietmis bir, septuag. unus.
Ietmis ichi, septuag. duo.
Ietmis vts, septuag. tres.
Ietmis dort, septua. quat.
Ietmis bes, septu. quinque.
Ietmis alti, septuag. sex.
Ietmis iedi, septua. septem.
Ietmis tsekez, septu. oct.
Ietmis dokuz, septu. no.
TSEKTSEN, octuaginta.
Tsektsen bir, octua. unus.
Tsektsen ichi, octu. duo.
Tsektsen vts, octua. tres.
Tsektsen dort, oct. quat.
Tsektsen bes, octu. quin.
Tsektsen alti, octua. sex.
Tsektsen iedi, octu. septem.
Tsektsen tsekez, oct. oc.
Tsektsen dokuz, oc. no.
DOKTSAN, nonaginta.
Doktsan bir, nona. unus.
Doktsan ichi, nona. duo.
Doktsan vts, nonag. tres.
Doktsan dort, nona. qua.
Doktsan bes, nona. quin.
Doktsan alti, nona. sex.
Doktsan iedi, nona. sept.
Doktsan tsekez, no. oct.
Doktsan dokuz, no. no.
IVZ, centum.
BIN, mille.
-- --
Ita de alijs, semper maiorem numerum praeponendo minori, uel minorem maiori, dicendo: Ichi iuz, id est, ducenti, et ichi bin, duo millia, et iuz bin, id est, centum milia. Iuz ichi, id est, centum et duo. Bin ichi. i. mille et duo etc.
Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clarè exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbafflictio].
|