QUAESTIO VIGESIMA SECUNDA. / Quid est Procuratoris Revocatio?

Quia in causa, factoque Novi Iudicii, Procuratorum revocatio saepe sequitur; ideo consecutionis istius ordo postulat, ut de ipsa iam agere debeamus, ac quid sit definiamus. Est igitur Procuratoris Revocatio, responsionis alicuius Advocati, per eum praeter voluntatem, et extra informationem constituentis, seu Principalis sui in Iudicio factae per eundem principalem, cum solito onere retractatio, et eiusdem nova responsione coram Iudice facta, reformatio. 2. tit. 79. Ubi praecavendum ab oneris levatione, nisi omnino in huiusmodi revocationem consentire voluerit: quia alioquin, velit nolit, eam admittere debebit, etiam cum gravi damno suo, uti iam dictum est. quaest. 11. cap. 4. supra. Sed hic quaeri solet: An huiusmodi Procuratoris revocatio, praecise personaliter per Principalem fieri debeat, vel etiam per alium Procuratorem fieri possit? Quanquam Aliqui putent, posse illam fieri, etiam per Procuratorem, ex eo, quod 4. Vlad. art. 13. dicitur; quod in quinque casibus a modo in posterum, non personaliter, prout antea, sed per Procuratorem suum, si voluerit quisque compareat: Nihilominus tamen si personaliter non venerit, Procuratorem suum nunquam revocare valeat: quasi (inquiunt) alias in aliis causis, idipsum per Procuratorem quoque facere

168

posset? Verumenimvero de communi usu et consuetudine, huiusmodi Procuratoriam revocationem, non nisi personaliter coram Iudicibus comparendo facere potest; licet ex textu Tripartiti nihil certi de eo colligi possit: sed ex Stylo manifeste apparet.

QUAESTIO VIGESIMA TERTIA. / Quare fit huiusmodi Procuratoris revocatio?

Quia praesupponit semper errorem, vel aliquem defectum nocivum ipsi constituenti, qui quidem error, et defectus, non nisi in responsione et obiectione, aut aliqua exceptione committi solet, ac tandem nova responsione, post revocationem prioris responsionis, reformari debet. 2. tit. 79. et 80. Ubi Nota, I. Quod talis responsio quae revocari debet; bene specificari debebit, ac si sufficiens ratio revocandae illius dari poterit; bene quidem: alioquin revocatio non stabit, sed prior sententia, in suo vigore remanebit. II. Videtur fieri debere, vel sub eodem termino, vel ante ipsum, etiam extra sedem Iudiciariam, et non de termino, ad terminum differri. Tum quia revocans per huiusmodi revocationem imbuit personam Actoris: Actor autem semper paratus esse debet. 2. tit. 84. Tum quia priori modo facta, et nunquam posteriori de termino ad terminum dilata fuisse dignoscitur. Styl. Tum quia in longis causis, non est opus ipsam fieri per Novum iudicium, quod ulteriorem terminum requireret, ut patebit sequenti quaest. 25. III. Allegatio vel responsio Plenipotentiarii, non videtur revocari posse; partim quod Plenipotentiarius sic constituitur, quasi ipsemet constituens esset. Unde quia Propria responsio in Iudicio contradictorio facta, non soleat, neque possit revocari de Iure Regni, 5. Vlad. art. 15. ideo neque Plenipotentiarii responsio, revocanda esse videtur, quia pro eo

169

reputatur, ac si constituens solus eam, ex praemeditato animo, et determinata veritate certitudinaliter dixisset. Non autem errore aliquo interveniente, ut ratio huius revocationis expostulare videtur. Tum quod communis etiam omnium gentium consuetudo ita dictat, qua de summis rerum ac imperiorum, virtute huiusmodi plenipotentiae, per suos legatos invicem agere, et concludere consueverunt: alioquin autem nulla fides inter eas esse posset, si huiusmodi plenipotentiae rescindi deberent. passim.

QUAESTIO VIGESIMA QUARTA. / Coram quo Iudice fieri debet?

Si adhuc causa coram Iudice est, coram quo responsio illa, quae retractari debet, facta fuit, tunc ibidem coram eodem Iudice, aut homine suo, ad id per eundem Iudicem specialiter deputato. Si autem causa ipsa in alterius Iudicis praesentiam, iam est transmissa, tunc coram eodem Iudice, vel homine eius fieri debet: supra citato titulo 79. Ubi Nota, quod quando fit extra sedem, coram aliquo Iudice tantum, tunc onus non deponitur statim, sed tantum promittitur deponendum, tam Iudici quam etiam parti adversae. Styl. Verum cum fit in sede, statim deponitur.

QUAESTIO VIGESIMA QUINTA. / Quot modis revocatur; et quod in quinque casibus, non revocatur Procurator?

Duobus, Primo, in causis brevibus, prout in Insinuationibus, et huiusmodi in quibus videlicet causarum processus, nondum intervenerunt, quilibet causantium etiam post latam et pronunciatam sententiam, Procuratorem suum

170

revocare poterit; ita quod ipsa die, qua sententia pronunciabitur, absque quolibet onere causam suam inhibere, et Procuratorem revocare potest, postea vero infra Octavarum, et brevium Iudiciorum celebrationem, dempta duntaxat extrema die ipsarum Octavarum, et hoc quoque si calumniose et fraudulenter agere praetenderet, semper cum minori onere, sex scilicet flor. auri facien. ultimam autem diem praenotatam, verum esse intellige. Si revocans ille calumniose et fraudulenter agere praetenderet, ut videlicet terminum solummodo ipsum Iuridicum, hac cautela revocationis praeteriret, et alteram partem ulteriori processu gravaret: nam aliter die illa, qua sententia fertur, ut eadem die, et Procuratoris responsio revocetur, necesse est 2. tit. 80. Demum Octavis eidem exspiratis, cum quinquaginta marcis gravis ponderis, ducentos florenos facientibus. 4. Vlad. art. 15. Secundo, in causis longis, in quibus processus Iuridici solent subsequi, Procuratoris responsio revocatur ante latam et pronunciatam definitivam sententiam, et quidem ante terminum exhibitioni literarum, vel communi attestationi, aut iuramentali depositioni, vel oculatae revisionis, aut communis Inquisitionis celebrationi, praefixum, praehibita responsione, cum quinquaginta marcis homagialibus. 4. Vlad. art. 15. et 2. tit. 81.

Sed hic occurrit non omittenda quaestio, an scilicet huiusmodi procuratoria revocatio, quo ad dictum tantum, vel etiam quo ad factum fieri soleat, ac debet? Et quod in dicto tantum, ut nonnulli olim putaverint, sed secus fecerint, hoc est, in simplici et nuda aliqua Procuratoris responsione, dum adhuc res, quae per eam significatur, effectui non sit mancipata, fieri debeat, apparet manifeste ex titulo 80. part. 2. ubi sic dicitur: Retractatio namque Procuratoris praesupponit semper errorem et defectum, qui quidem error et defectus, non nisi in responsione et obiectione, aut aliqua exceptione committi solet. Et ex sequenti titulo 81. melius; antequam terminus Iuridicus, per

171

Iudicem literarum exhibitioni, aut Iuramentali depositioni, vel oculatae revisionis, aut communis Inquisitionis celebrationi, (quae scilicet iam res ipsae sunt) praefixus et deputatus adveniat, partium ipsarum altera se per responsionem sui Procuratoris, gravatam esse, vel gravari debere sentiens et agnoscens, non expectato huiusmodi termino Iudiciariae ipsius commissionis, Procuratoris sui responsionem revocare potest. Quod autem videatur posse fieri etiam in facto, hoc est, in rebus iam ipsis, uti praemissum est, colligitur ex dicto tit. 80. ubi habetur; quod tam in longius causis, lite adhuc pendente, et ante solam iam definitivam sententiam, quibus videlicet facta responsione, Iuridici processus subsequi, et Iudiciariae deliberationes, ac sententiae interlocutoriae pronunciari solent; quam in brevibus, post latam iam et pronunciatam huiusmodi definitivam sententiam dicta Procuratoris revocatio fieri debeat. In quibus utrisque tamen procul dubio aliqua probatio, vel literarum exhibitio, aut Iuramentalis depositio; atque in illis, Inhibitio quoque, vel communis inquisitio, aut etiam Repulsio, quae non simpliciter dicta, sed facta iam sunt, per dictos Iuridicos processus, et sententias ac deliberationes, praecessisse videantur. Quod ipsum artic. etiam 56. anni 1550. per expressum ostendit, qui sic continet; quod Procuratores post deliberationem Communis Inquisitionis (non scilicet adhuc fiendae, sed iam factae) ut ex sequenti clausula elucet, ante latam videlicet et pronunciatam sententiam definitivam revocari possint. Et Stylus tam in Tabula Regia, in quadam causa Contradictionis Statutionis bonorum; quam in sede Iudiciaria Comitatus Barsiensis in causa occupationis Civium Vy-baniensium contra familiam Tapolchani, post dictam communem Inquisitionem, super ea deliberationem, vice-iteratam Executionem, et Repulsionem, usitatum praebet exemplum. Decius quoque in suo Syntagmate ita sentit. Et aliud item est, quod talis responsio Procuratoris, (non autem exceptio, sive obiectio)

172

refertur ad propositam rem, ex qua veritas iam, vel comprobando actionem Actoris, vel non firmando suam praeassumptionem, elucere videtur. Atque sic, quia talis res, ipsi principaliori nociva sit futura; necessario retractari debet. Ideoque huiusmodi Procuratoria revocatio, tam in dicto quam in facto admittenda esse videtur; hoc est, tam ipsa verbalis responsio, quam omnes processus, sive res ipsae, aut facta super ea fundata, et qualitercunque subsecuta revocantur; quia ruente fundamento, ruere necesse est et omnia superaedificata. 2. tit. 85. Alioquin vero, et in dictis titulis citatoque art. 56. et in usu, ac stylo, contrarietas colligeretur.

Ubi Nota, quod huiusmodi Procuratoris revocatio, in quinque casibus, si Reus personaliter non venerit, nunquam fieri poterit. 4. Vlad. art. 13. Imo absolute non conceditur. Citato art. 56. anni 1550.

QUAESTIO VIGESIMA SEXTA. / Anne simpliciter, et sine Novo Iudicio fieri possit huiusmodi Revocatio?

In proxime dictis causis longi processus, fit omnino absque gratia Principis. In brevibus autem post latam et pronunciatam sententiam definitivam, in iis videlicet causis, in quibus mox et immediate per primariam responsionem partium finalis conclusio, et definitiva sententia sequitur. Qui casus rarus est, et praecipue in causis per Insinuationem motis, exspiratis Octavis, non nisi per gratiam Principis, vigore Novi Iudicii fieri solet, cum praetactis quinquaginta marcis homagialibus. Ibidem.

QUAESTIO VIGESIMA SEPTIMA. / Fitne huiusmodi revocatio Procuratoris, etiam in sedibus Comitatuum? 173

Fit, etiam post latam sententiam coram Comitibus, aut Vice-comitibus, et Iudicibus Nobilium, vel altero eorum, cum tribus florenorum in duabus Iudiciariis, in tertia parte adversae. Post factam autem in Curia Regia eiusdem Causae ratificationem, et post remissionem ad eosdem Comites, vel Vicecomites, ac Iudicialium, propter huiusmodi approbationem per Iudicem superiorem factam, tale onus duplicatur et in sex florenis deponitur. 3. tit. 6.

QUAESTIO VIGESIMA OCTAVA. / Sed finitis iam omnibus Iuridicis Remediis, Videndum est, quomodo ex illis, illud colligi possit, quod omnes causae Iurium possessionariorum, quae sunt longissimi processus, in quatuor terminis Octavalibus finiri possint? Iuxta Decreta 6. Matth. art. 4. et 19. Item I. Vlad. art. 54. et quomodo intelligendi illi termini?

Hoc pacto nimirum; quod illi termini intelligantur solummodo de cursu Iuris ordinario, qui admittitur in Dominio bonorum, non autem extra illud, ubi solum Novum Iudicium militare cum gratia solet; et sic quintus quoque terminus extravagans, praedictis quatuor superaddi consuevit. Praeterea ut praefatus ordinarius Iuris cursus, praetactis quatuor terminis Octavalibus finiri possit, videtur istis sequentibus duabus tantum formulis prioribus respondendum et procedendum; quia non erit possibile, ut servatis praescriptis omnibus iam Iuridicis remediis, in una quaque causa quispiam praenotatis quatuor tantum terminis, ipsam finire possit; sed pluribus adhuc terminis utendum erit illi; prouti ex sequentibus aliis duabus posterioribus formulis, clarius patebit. Et sic non quatuor, sed etiam quinque termini dabuntur, quod erit contra praedictas constitutiones Regni.

174

Prima igitur Formula haec erit; In primo termino Octavali, vel comparebit Reus, vel non? Si non comparebit, tunc vel ad primam, vel ad secundam tandem Proclamationem extradabitur sententia per non-venientiam, contra ipsum, contradictione non obstante, cui remedio Inhibitionis occurrendum erit. In secundo termino, petitur ratio Inhibitionis ab ipso, qua sibi non suffragante, post aliquot Prohibitas, ad communem exmittetur, et hac vel celebrabit, vel ab ea se prohibebit. In tertio termino, si communem reportabit, calculabitur; sin prohibuerit se ab illa, Prohibitionis ratio petetur, et ita forsan post aliquot Prohibitas, neutra adhuc valente, iterum sententia vice iterata proferetur contra ipsum; Contradictione et Inhibitione non obstante cui Repulsionis velamine obviabit. In quarto tandem termino ratio Repulsionis petetur ab ipso; qua non stante, modo simili post aliquot Prohibitas, lata et definitiva sententia vice tertiaria pronunciabitur contra ipsum, Inhibitione, Contradictione et Repulsione non obstante. Sicque vadet ad Executionem.

Secunda, si comparebit in primo termino, tunc facta responsione aliqua, et forsan post aliquot Prohibitas non stante, sententia contra ipsum pronunciabitur, Contradictione non obstante cui Repulsione obviabit. In secundo termino, si se absentabit; dabitur iterum sententia vice iterata contra ipsum ad exequendum, Contradictione et Repulsione non obstante quam Inhibitione revocari faciet. In tertio termino, dando rationem Inhibitionis simul et Repulsionis: vel Procuratoris priorem responsionem revocabit, et meliorem subiungendo, communem petet; quam vel celebrabit, vel se ab illa prohibebit. In quarto tandem termino: neque reportata serie communis Attestationis, neque vero stante Prohibitionis ratione, lata et definitiva sententia vice-tertiaria proferetur contra ipsum, Inhibitione, Contradictione et Repulsione non obstante. Sicque vadet ad Executionem. Ubi Nota. I. Quod praedicta

175

praeclusio Iuridicorum remediorum, ordinarie solet fieri praemissis modis, aliquando declaratius omnia singillatim enumerantur; hoc modo dicendo; Contradictione, Inhibitione, Repulsione, Appellatione; Novo Iudicio, etc. aliquando hic clausulis (amputatis vel abscissis universis Iuridicis remediis) strictius praecluduntur. II. Quod ubi simul Repulsio et Inhibitio, in aliquo processu incurrunt, utriusque onus prius deponendum erit, quam ad respondendum Repellens admittatur, quia quod singillatim in singulis fit, coniunctim quoque in utraque simul fieri debet; similiter et precium literarum sententionalium solvendum erit. Quod intellige, si iis, diversis terminis iudiciorum usus fuerit: Nam si extra terminos Iudiciorum, simul et in continenti, quasi primo sententiae contra se exequendae, Repulsionis velamine obviaverit, ac postea sub id, quo pars repulsa literas Relatorias ex Capitulo vel conventu pro se, super huiusmodi facta Repulsione extrahere conabitur, Inhibitione usus fuerit, praetactasque Relatorias extradari inhibuerit, et partem repulsam, contra se evocari fecerit; tum solum Inhibitionis onus deponere, et rationem eiusdem dare inhibens tenebitur; quia totus iam praemissus processus, in solam Inhibitionem coaluit. Neque ideo arguetur, calumniose processisse quia hoc pacto unum Iuridicum remedium, altero destruxit, et non utroque simul uti voluit, uti et Decius refert, in suo Syntagmate.

Tertia, posset esse eadem plane cum Prima, si post Repulsionem, simplex Novum Iudicium, quod absque Inhibitione, et Appellatione dicitur, fieri deberet; quod nisi statim facta in partibus Repulsione impetraretur, et vigore illius, pars repulsa, ad quartum iam terminum evocaretur, sed primum post depositum onus Repulsionis, et ad reddendam illius rationem, tale Novum peteretur, tunc viderentur quinque termini necessario admitti debere, cum vigore huiusmodi Novi, Actor citari deberet, quae citatio pro hoc

176

quarto termino levari non posset: Sed hoc mihi non videtur posse fieri: Tum quia post Repulsionem, non simplex, sed cum gratia debeat impetrari Novum iudicium, 2. tit. 77. Tum quia, iam cum Inhibitione semel concessum est, et amplius neque in hac tertia, neque in quarta concedi debet. De Revocatione autem Procuratoris iam dictum est, supra quaest. 23. num. 2. Sicque videntur solum duae priores formulae admittendae, posteriores vero reiiciendae.

Quarta, si in termino Octavali, dabitur simplex Novum ex cessione Appellationis, videntur plures admitti debere termini, quam quatuor, hoc modo. In primo termino si comparens quippiam responderit, et eo sibi non suffragante, sententiabitur, tunc si appellabit ex Tabula, ad Dominum Locumtenentem, et postea statim cedendo Appellationi, petierit Novum cum termino. In secundo termino, non suffragante sibi facta aliqua responsione, penes tale Novum, dabitur iterum sententia contra ipsum, cui necessario Repulsione erit obviandum. Denique tertio termino, si se absentaverit, tunc iterum dabitur sententia contra ipsum, quam Inhibitione revocare debebit. In quarto termino, si communem petierit, vel sese ab ea prohibuerit; tum demum in quinto termino, vel ex reportata serie communis, vel ex non data sufficienti prohibitionis eius ratione, iudicium patietur, et sic tandem dabitur contra illum lata et definitiva sententia. Atque hoc pacto non quatuor, sed quinque terminis finiri debebit aliqua causa, contra finitos iam illos quatuor terminos. Ubi Notandum. I. quod in hac quoque quarta formula, vel simplex Novum non debet admitti, uti et in tertia, vel autem Inhibitio, cum haec duo inter se coincidere videantur, et ita bis id ipsum in una eademque causa concedi neque debet, neque potest. II. Nullam maiorem rationem affirmandi Novum iudicium cum Inhibitione dari posse, quam hanc, quod scilicet nisi hoc modo coniungerentur, Causae praescriptis quatuor terminis finiri non possent, et

177

ideo ubi hoc praecesserit in aliqua causa, aliud simplex. (quod semel tantum dari consuevit. Styl.) dari non possit, et non ut Decius super hac re, in suo Syntagmate nove opinatur de Inhibitione. De quo plura vide supra quaest. 16. capitis huius, et 6. Vlad. art. 14. Hic tamen intellige, hoc Iudicium semel tantum dari solere, quo ad usum; ast si depositum fuerit per impetrantem, vel per Iudicem condescensum, iterum reimpetrari posse.

QUAESTIO VIGESIMA NONA. / Unde igitur accidit, quod rarissime, vel potius nunquam, quatuor hisce terminis causae finiri soleant?

Ex duobus potissimum; altero quod non valeant ita levari singulis terminis; et altero, quod principales quoque segnius prosecutioni ipsarum advigilare soleant; cum iuxta tritum sermonis proverbium, vigilantibus Iura subvenire consueverint.

QUAESTIO TRICESIMA. / Causae vero Potentiarum, Damnorum, Iniuriarum, ac etiam in facto Possessionario, in quot Octavis antea finiebantur?

In Primis duntaxat, hoc est, unicis Octavis, nisi potissimum in postremis de iure possessionario, Iurium et literalium instrumentorum productio sive exhibitio, requiri dignoscebatur, quae in secundis tantum Octavis, et non amplius fieri debebat, 6. Matth. art. 6. De quibus vide supra citam, quaest. 3. cap. 2.

178