casus citra perturbationem prospicere. Cauendum igitur ante omnia esse plurimorum stultissimum morem, qui, peruerso quodam miseriae veluti ambitu, suis calamitatibus fauent, easque tum assiduè respiciunt; tum in atrociorem sibi speciem conantur effingere. Immo contra pro virili enitendum, ab infortunijs suis, quàm longissimè liceat, mentem auertere, deque ijs potiùs cogitare, quae inflicti vulneris dolorem imminuant. Afferuntur iam communia solatia, quibus cuiuslibet Mali mitigari acerbitas possit: primumque adeo illud, vt cogitemus, quaecunque nos premunt Aduersa, perpetuas vitae leges, et naturalia humanae conditionis onera esse. Quocirca praeter rationem de iacturis siue rei, siue sobolis homines queri: perinde quasi non vtramque hac acceperint lege, vt scirent, posse sibi aliquando subduci: aut quasi mirum censeri vlli debeat, et a Naturae consuetudine abhorrens, mutabilia, atque incerta deficere. Quin eodem hoc ex fonte alterum solatij genus emanat, nempe societas dolentium: cum similibus fatis, vtpote ordinarijs vitae vectigalibus, vniuersum latè prematur hominum genus. Neque inferioris solùm ordinis, atque loci Mortales, sed vel ij, quos benignior Fortuna in summo humanarum rerum fastigio constituit, sceptris, et imperijs superbos: quorum conditio adeo communes mortalitatis aerumnas non exit; vt alijs etiam proprijs, et grauioribus pateat. Afferuntur recentia exempla, primumque Mahometti Turcarum Imperatoris, ciuili Suorum seditione in custodiam è solio detrusi.

Necnon alterum Serenissimi Britanniae Regis Iacobi, rebellibus Populi furijs paterno nuper ex imperio emigrare compulsi. Licet tantum Heroem sua potiùs ornet calamitas, magnanimae pretium Virtutis: interque singularia recenseri mereatur diuinae Prouidentiae exempla, Fortunam illi obijcientis vincendam, vt vel in ipsam, quae regnorum arbitra vulgò appellatur, suos porrigat fasces, perque aduersorum experimenta, secundis digniorem se probet. Cum igitur nemo vnus Mortalium ab aerumnis intactus occurrat; quàm superbum, iniustumque, et pudoris expertem dicemus, qui communem omnium sortem se queratur subire? Memorabilis Democriti ars, qua hoc idem argumentum Dario Regi, amissam vxorem impotentiùs dolenti, proposuit. Neque quisquam obijciat, nonnullos reperiri, aduersi cuiuslibet casùs ignaros. Nam, vt verum id esse admittatur; et tam pauci huiusmodi occurrunt; vt inter prodigia potiùs, quàm exempla, mereantur referri; et, nisi mors matura prospexerit; corruptam ipsi quoque, nemini non paratis in longiori curriculo offensionibus, qua in praesentia superbiunt, felicitatem dolebunt. Probatur id plurium exemplis, quos, prosperrimo diu cursu prouectos, longior vita in extremum miseriarum praeceps deduxit. Quid, quòd, si ritè perspicimus, non nostras duntaxat, sed longè etiam nostris grauiores aerumnas in plurimis passim Mortalium intueri licebit? Vt profectò gratulandum sit iustiùs,

quòd à peculiari plurimorum sarcinâ nos immunes Sors fecerit; quàm expostulandum, quòd communia omnium onera subire compulerit. Declaratur vis huiusce consecutionis Leporum Aesopicorum fabellâ. Quanquam plus etiam leuaminis alienae sortis contemplatio nostris casibus feret, si securitatem insuper animaduerterimus, quam plurimi passim vel vulgares homunculi in assiduis, et grauissimis calamitatibus praeferunt. Hanc enim spectantes indecorae in leuioribus tolerandis aerumnis mollitiae, eruditos praesertim homines, et sapientiam professos, pudebit. Sed quamuis ex alienis infortunijs deessent solatia; adhuc ex nostris alia facultatibus suppetunt: neque enim quisquam adeo calamitosus; vt nihil siue externi, siue interioris Boni possideat, quo suum oblectare animum in doloribus possit. Cur igitur Mali amarities huiusce possessionis suauitatem corrumpat: nec potiùs illius haec aegritudinem iucunditate suâ temperet, ac mitiorem efficiat? Adde, quòd non in Bonis duntaxat, quae possidemus; sed in ipsis Malis, quae patimur, fomenti, et solaminis plurimum ad ea aequiùs toleranda reperire fas est: cum praesentis aeui Bona, atque Mala ita Deus Temperauerit; vt nulla tam immanis calamitas sit, que nihil admisti secum fructus, atque commodi ferat. Quam rerum diuersam temperationem non absurdè Epictetus per duas dissimiles ansas vtrinque ijs adiunctas expressit, asperam vnam, quaque citra noxam nequeant apprehendi; commodiorem

verò alteram, et quae arripientes nil laedat. Debere igitur Sapientem ad omnia, quę sibi à Fortunâ porriguntur, ita se aptare, vt dextrâ potiùs ansâ, leniore, et innoxiâ, quàm oppositâ res oblatas apprehendat: nimirum vt in ijs, quae Bona duntaxat occurrunt, respiciat; ab alijs verò, quae laedunt, mentem prorsus auertat. Exemplum eiusmodi sapientiae in Iulio Caesare, et Leonidâ Spartano proponitur. Eadem suadetur exemplo Naturae, cuius discors in elementis concordia non alio, quàm huiusce artis, ingenio tam immota, atque stabilis permanet. Ex omnibus porrò tristioris Fortunae fructibus illum longè praeclarissimum esse, quòd materiem illa Virtutis, gloriaeque occasionem suppeditet. Varia proinde argumenta ex honestate, atque gloriâ eruuntur, quibus ad inuictam, et hilarem Aduersorum tolerantiam excitare se animus possit. Proderit etiam quamplurimùm, meminisse, ac pro certo statuere, nihil in rebus humanis sine Dei nutu euenire: cuius prouidentissimo, amantissimoque regimini Mortales omnes deceat se penitùs tradere. Si enim adeo plenum ille obtinet in rerum conditarum vniuersitatem dominium, vt, quamuis, nullâ Boni nostri ratione habitâ, Mundum gubernaret; aequissimo tamen animo illius ferri deceret imperia; quantò aequiùs subeunda nunc sint, cum non ad suum commodum, sed ad subiectorum vtilitatem, pro parentis potiùs, quàm domini more, colliment?

Neque obstat, quòd seueriùs aliquando de hominibus consulat: cum patris erga filios amor non in blanditijs solummodo; sed saepe, ac plùs etiam in durioribus imperijs eluceat. Neque item, quòd vtilitas saepe nulla cernatur, cuius gratiâ haec, aut illa de nobis decernat. Satis quippe ad omnia pacatissimè excipienda esse potest, illius benignitatem, ac sapientiam exploratam habere, quae, Medici peritissimi instar, opem ferre vel remedij rationem ignorantibus nouit. Quamquam neque nos ipsos omnis Aduersorum ratio, et vtilitas latet. Cur enim meritorum, virtutisque incrementa, quae inde animus capit, non et nobis amplissima tam gloriosos labores perferendi merces: et iustissima Deo eosdem imponendi sint ratio? Sacer amoris iustissimi ardor, quo voluntas impulsa supremo Regnatori, et Parenti se omnino moderandam, quàque libeat ducendam permittit. Et quidem haec diuinae voluntatis nota, quibuslibet in euentis ritè obseruata, nedum Mala vt moderatè feramus; sed vt nihil etiam, quod subire compellimur, malum, atque noxium ducamus, persuadet. Si quis tamen adhuc mentis infirmior vel ea, quae summi Parentis arbitratu acciderint, tristia pergit, et lugenda censere; at aliâ certè ratione solari se facilè potest, perpendens nimirum, quàm citò humana quaeuis tum Bona, tum Mala soleant deficere, et oppositis locum concedere. Cuius rei testimonio esse possunt cum Fortunae vicissitudines, quibus Gaium Marium per prospera, atque aduersa iactatum accepimus;

tum aliae haud prorsus dissimiles, quarum varietatem et in plurimis passim videmus, et in nobis saepe experimur. Immo, quamuis per vniuersam hominis vitam se dolor porrigeret; adhuc parui faciendus esset, vt breuis: cum, omnium confessione breuissima humani aeui sint spatia: quin etiam quiduis finitum, quantumcunque pateat, si cum aeternitate conferatur; vix puncto possit longius videri. Vt sanè manifestò sibi homines contradicant, dum hinc de vitae breuitate; illinc verò de longitudine doloris queruntur. Debere igitur quemlibet spe finis iam iam adfuturi praesentium cuiusquemodi aerumnarum sensum lenire, immensumque, et aeternum, quod propediem inchoaturus est, aeuum iam nunc mente praesumere: ad cuius aspectum, quidquid vllo fine concluditur, vix nihilo maius videbitur, indignumque adeo, quod vel tenui nos curâ solicitet. Vltima aequanimitatis ratio ex iracundiae inutilitate desumitur, vt quae nullum prorsus vulneribus ferat leuamen. Quin è contrario natiuam illorum acerbitatem, quam animi fortitudo, et patientia solet minuere, agitando, premendoque vehementiùs irritet. Haec itaque in promptu habenda solatia: his quasi armis cum Fortunâ pugnandum: quae ita illius ictus retundent; vt tranquillè iam pacatèque, et citra animi perturbationem excipi possint. Innuuntur et alia doloris fomenta, vt literariae occupationes, amoeni secessus, Amicorum colloquia, et Musicae in primis dulcedo,

ad sedandos tum animi, tum corporis morbos aptissima. Sed omnibus tamen externis id genus auxilijs praeferendam esse Rationem statuitur: quae, tanquam praesentissimum non sopiendis tantùm, sed et abolendis quibusque doloribus pharmacum, ex Prouidentiae dono Mortalibus contigit.