1. LAUS ANDREAE MANTEGNAE, PICTORIS PATAVINI
Qualem Pellaeo fidum cum rege sodalem
Pinxit Apelleae, gratia mira, manus;
Talis cum Iano tabula Galeottus in una,
Spirat inabruptae nodus amicitiae.
Quas, Mantegna, igitur tanto pro munere grates,
Quasve canet laudes, nostra Thalia, tibi?
Tu facis ut nostri vivant in saecula vultus,
Quamvis amborum corpora terra tegat.
Tu facis, immensus cum nos disterminet orbis,
Alter in alterius possit ut esse sinu.
Nam quantum a veris distant haec ora figuris?
Quid, nisi vox istis desit imaginibus?
Non adeo similes speculi nos lumina reddunt,
Nec certans puro splendida lympha vitro.
Tam bene respondet paribus distantia membris,
Singula tam proprio ducta colore nitent.
Num te Mercurius divina stirpe creavit?
Num tibi lac, quamvis virgo, Minerva dedit?
Nobilis ingenio est, et nobilis arte vetustas,
Ingenio veteres vincis, et arte, viros.
Edere tu possis spumas ex ore fluentes,
Tu Veneris Coae perficere effigiem.
Nec natura valet quicquam producere rerum,
Non valeant digiti quod simulare tui.
Postremo, tam tu picturae gloria prima es,
Quam tuus historiae gloria prima Titus.
Ergo operum cultu terras cum impleveris omnes,
Sparseris et toto nomen in orbe tuum;
Ilicet, accitus superas transibis ad arces,
Qua patet astriferae, lactea zona, viae;
Scilicet ut vasti pingas pallatia coeli,
Stellarum flammis sint variata licet.
Cum coelum ornaris, coelum, tibi praemia, fiet,
Pictorum et, magno sub Iove, Numen eris.
Nec tamen his fratres cedent pietate poetae,
Sed tibi post Musas proxima sacra ferent.
Nos duo praesertim; quorum tua dextera formas
Perpetua nosci posteritate facit.
Interea haec gratam testentur carmina mentem,
Vilior his Arabi turis acervus erit.

2. AD BORSIUM ESTENSEM, MARCHIONEM FERRARIAE, IOANNES DE GAIBANA, PER IANUM PANNONIUM
Marchio, magnorum, decus immortale parentum,
Marchio, Ferrariae, portus et aura, tuae;
Unde meum sumet primordia debita carmen,
Dum studeo laudes commemorare tuas?
Iustitiamne tuam coner prius edere, qua nec
Immunes pravos, nec sinis esse bonos?
Qua fraus supplicium, qua fert sua munera virtus,
Qua reddis cunctis, praemia digna, viris.
An potius referam, salvo quod iure sacratae
Iustitiae, pergas non tamen esse ferox?
Sed persaepe reo poenae de parte relaxes,
Et caedas virgis, qui cruce dignus erat?
Quam doleas cum te cogunt scelera esse ferocem?
Parcere quam properes, laedere sero velis?
Quanta tuumne canam decoret prudentia pectus?
Qua clarus canas factus es ante comas.
Cuncta per hanc praesens quae fert, intelligis, aetas,
Ipse fui aspectus ausus adire tuos.
Et me qua reliquos, regum placidissime, fronte
Excipis, et dulces fundis ab ore sonos.
Quando loqui volui, pro voto cuncta loquebar,
Et tua erat verbis, auris aperta, meis.
Obtuleram quae sunt a paupere dona ferenda,
Quantula erant, vidi grata suisque tamen.
Verum quae tandem meritorum summa tuorum
Erga me fuerint, commemorare iuvat:
Optavi medicas perdiscere saepius artes,
Quae multum ante omnes utilitatis habent,
Opto, sed est nostris paupertas invida votis,
Et nullo tenuis asse crumena tumet.
Me tua sancta manus largo relevavit egentem
Munere, quae multos saepe levare solet.
Quippe emtis, rex magne, tuo fruor aere libellis,
O rex coelitibus aequiparande Deis!
Et tua quotidie foribus stat aperta reclusis,
Ingredienda meo bibliotheca pede.
Nec tua Lethaeas fluitant benefacta per undas,
Nec nant a rapidis per freta rapta Notis.
Vel lux est, vel nox, et nocte et luce laboro,
Ingratae mentis ne reus esse ferar.
Ut per multa tuam producant saecula vitam,
Quod possum Superos, supplice voce rogo.
Cum nequeam dignas verbis persolvere grates,
Est saltem meritis, mens mea grata, tuis.
Est, et semper erit, donec mea vita sub auras
Evolet, et flamma totus edace cremer.
Plus ego Tithono quamvis et Nestore vivam,
Et mea praetereat saecula terna colus.
Ante Padus gelidas cursum reflectet ad Alpes,
Ante petet vetitum Parrhasis ursa mare,
Quam cesset mea Musa tuas percurrere laudes,
Et te qua poterit concelebrare lyra.
Praecipias; saevis pro te freta turbida ventis
Ingrediar, telis pectora nuda dabo.
Scyllam, atque adversam Scyllae haud horrebo Charybdin,
Et quas eructat Sicelis Aetna faces.
Quin etiam postquam tenuis me clauserit urna,
Non parcam laudes enumerare tuas,
Quicquid ero, aut rursus me membra humana tenebunt,
Sive fugax cervus, sive volucris ero.

3. IANUS PANNONIUS DE ANNULO, AD TITUM VESPASIANUM STROZZAM
Legimus, o vates, tua carmina, carmina Phoebo
Digna, nec Orpheis inferiora sonis;
Pulchra quibus tenerae commendas dona puellae,
Grata refers animo quae nimis esse tuo.
Nec tantum dono, quantum donante moveris,
Auctor momentum munere maius habet.
Ast ego, pace tua liceat modo vera referre,
Quod sedeat nobis commemorare velim.
Nec quia Thersites videar moniturus Ulixen,
Hoc nostrum debes spernere consilium.
Cernere amor rectum, te non sinit, ast ego cerno
Plurima, quem vinctum nulla puella tenet.
Censeo, ut hoc dubium suspectae munus amicae,
A digitis iubeas eminus esse tuis.
Femineae mentes multum levitatis abundant,
Et semper varium femina pectus habet.
Femineo impulsu (non est ea fabula falsa),
Occidit prolem, trux Catilina, suam.
Tarquinius socero, rapuit male regna, necato,
Tulla caput sceleris consiliique fuit.
Quem detestato quondam iugulaverat ense,
Nunc gemit ereptum, garrula mater, Ityn.
Ad Styga deportant terebratas Belides urnas,
Agmina cognatos ausa necare viros.
Quod fertur quondam per saecula cuncta suisque
Orba viris Lemnos; femina causa fuit.
Quam simul insanis, tangens Venus improba, flammis,
Intima vibratas, fixit in ossa, faces,
Naturale malum funesto augetur amore,
Tunc furit, ut patrio Thebais acta Deo.
Tunc vel Chalcidicis est inconstantior undis,
Tunc est Hyrcana tigride saeva magis.
Tunc levibus levior stipulis et fronde caduca,
Quam raptam praeceps, fert per inane Notus.
Nec curat famam; nullum patrare veretur
Flagitium; caecus quidlibet audet amans.
Esse potest aliquis vestrorum inimicus amorum,
Invidus esse potest; aemulus esse potest;
Qui te forte alias confinxit amare puellas,
Et rem, vesanam detulit ad dominam;
Illa fidem falsae tribuit temeraria culpae,
Quisquis amat, nimium credulitatis habet.
Inde venenatam, simulato munere, gemmam,
Imposuit digitis insidiosa tuis.
Nec mirere quidem tam magna audere puellam,
Non famam ex tanto crimine prima feret.
Cum relegas veterum divina poemata vatum,
Qualibet exemplum de muliere cape,
Quam malesanus amor diras committere caedes
Impulit, et promptam fecit ad omne nefas.
Scylla suum roseo spoliavit crine parentem,
Ausa Mycenaeum nupta necare ducem.
Sanguine natorum polluta est barbara mater,
Privignum leto Cressa noverca dedit.
Ustus in excelsa cecidit Tirynthius Oeta;
Causa fuit mortis Deianira malae.
At non esse tuam tam prava mente puellam,
Et bene te mores nosse, loquere, probos.
Non erat Aeolidae coniux suspecta marito,
Induit arma tamen proditione sua.
Nec te securum tanto in discrimine praesta,
Nec nimium dominae credulus esse velis.
Quae, minime sperant freta sunt infesta, carinis,
Qui minime rentur piscibus esca nocet.
Dum secura sedet ramo super arboris ales,
Aspicit implicitos, aucupis arte pedes.
Dum penitus misso gaudebat laeta timore,
Capta fuit Graio Dardana Troia dolo.
Excute de digitis malesanae dona puellae,
Excute; amara sub hoc melle venena latent.
Quis demens adeo, quis tam vesanus et excors,
Ut velit in proprium ferre venena caput?
Fac tamen occultis ea dona carere venenis,
At magicum certe carmen habere queunt,
Quod te posse aliam, quam vis adamare puellam,
Et quam nunc ardes, deseruisse vetet.
Infelix, cura torquebere semper eadem,
Et nulla aeternum finiet hora malum.
Cantatas alio transferre vetabere flammas;
Sic semper turpis te retinebit amor.
Et cum legitimas, poscent tua corpora, taedas,
Tardabit iustas, fax inhonesta, faces.
At nec Sisyphiden Circe, nec Ïasona Colchis,
Carminibus potuit detinuisse suis;
Sic erat in fatis, tenuisset Ïasona Colchis,
Sisyphiden Circe; tres vetuere Deae.
Tu bene per magicas, in amore tenearis, herbas,
Nec tu Parcarum flamine tutus eris.
Aspice Thessalicis sit quanta potentia succis,
Carmina ne, tantum iuris habere, neges.
Carmine sol pallet; traducunt carmina messes,
E coelo Lunam carmina saepe trahunt.
Haec stellas fuscant, nebulas ex aethere pellunt,
His pluviae in terras, vel sine nube, cadunt.
Carmina terra tremet, iuvenescet carmine Nestor,
Carmina tranquillum, cum tumet aequor, erit.
Eliciunt manes, refrenant flumina cantus,
Et faciunt hominem protinus esse lupum.
Hae te non poterunt artes in amore tenere,
Quae coelum, terras, aequora tota tenent?
Pone, quod hoc donum, nullum cum carmine virus
Portet; ut amoveas, altera causa monet.
Quod te cunque solum, quae te loca cunque tenebunt,
Sive propinquus eris, sive remotus eris,
Immitem ex animo nunquam delere puellam,
Te sinet in digitis, gemma locata, tuis;
Continueque suum coget succurrere nomen,
Cum paene ex animo fugerit omne tuo.
Ac velut extinctum levis aura resuscitat ignem,
Quem superinductus texerat ante cinis;
Sic recrudescent tua vulnera semper in horas,
Quae te sollicitet, causa perennis erit.
Quos tunc, infelix, quos tunc effundere questus,
Singultu vocem praepediente gravi,
Quos dare cogeris gemitus, suspiria quanta?
Invitis quoties illacrymare genis?
Pone age de digitis malesanae dona puellae,
Quae te sollicitum saepe, retenta, dabunt.
Gemma laborato, quae clausa refulget, in auro
Cur te delectet, sola ea causa subest,
Quod fuit in digitis carae gestata puellae,
Quod dedit hanc digitis, cara puella, tuis.
Quo magis ingenuas animum debemus ad artes
Flectere, quas nobis magnus Apollo dedit.
Quas bona Melpomene, quas cetera turba sororum,
Pectore quas gestat Calliopea suo.
Nec quod ad has sacras esses minus impiger artes,
Id nunc me verbis insinuasse puta;
Sed tamen humanas persaepe retardat, et arcet
A studio mentes desidiosus amor.
Quare age non solum malesanae dona puellae,
Munera de digitis, excute quaeso, tuis;
Sed cum te haud lateat, quam sit male blanda Voluptas,
Cum bene perspicias, quam sit acerbus amor;
Excute damnosas captivo e pectore curas,
Deme Cupidineis, et tua colla, iugis;
Prorsus et ingenuas convertere totus ad artes,
Et grave neglecto carmen amore, cane.
Quisnam, cui sese redimendi est ulla facultas,
Malit servili subdere colla iugo?
At Deus est, referes, et habet sua tela Cupido,
Non valeo tantum vincere Numen homo,
Vulnificos arcus, celeres, quibus evolat, alas,
Nec non ignitas fertur habere faces.
Esse Deum, genitumque Dea, confinxit amorem,
Servitio obsceno caeca libido favens;
Numinis et titulo voluit velare furorem,
Dignior ut venia, liberiorque foret.
Scilicet aligerum terras Erycina per omnes,
Admissis natum gressibus ire iubet!
Ille levem rapido conscendens aethera cursu
Contorquet tenera spicula lenta manu!
Ac genus humanum, et Superos dominatur in omnes,
Et quicquid pascunt sidera, terra, fretum!
Hoc hominum quondam finxit temerarius error,
Et Venerem, et pharetras, nude Cupido, tuas.
Ocyus abscedant commenta Cupidinis arma,
Ocyus absedat luxuriosa Venus.
Pegasides veniant, veniat citharoedus Apollo,
Et cum Maenalio, candide Ïacche, Deo.
Quos gravis ingenti comitetur gloria passu,
Et late rapido quae pede, Fama, volat.
Scribere quae valeas, sunt plurima praeter amorem,
Sive nova arrident, sive vetusta placent.
Bellica sive iuvat clarorum gesta virorum,
Carmina materiae conveniente suae;
Sive referre togam; per quas tua naviget undas,
Cymba, dabit Latium, terra Pelasga dabit.
Sunt quae Cecropidae, sunt quae Spartana iuventus,
Et Rhodos, et populus, clare Corinthe, tuus,
Sunt et quae magnae quondam gessere Mycenae;
Oedipodionidum plurima facta vacant.
Plurima Lydorum, Persarum plurima restant,
Et Macetum gentes multa tenenda dabunt.
Sunt res Albanae, Carthaginis acta supersunt,
Et dare, quae referas, maxima Roma, potest,
Roma triumphatas inter celeberrima gentes,
Terrarum domitrix, imperiale caput.
Nam quota gestorum pars est memorata Quiritum?
Cantatis longe plura canenda vacant.
Forte minus te prisca iuvant; nova multa dabuntur,
Saecula sunt claris nostra referta viris.
Rex Alfonsus adest; sunt quos Malatesta propago
Edidit; est Princeps, Mutina clara, tuus.
Seditiosa gerit civile Bononia bellum,
Par Genuae status est; haec memorare potes.
Florentina potes, Venetum potes arma referre,
Et potes anguigenum concelebrare ducem.
Ecce autem gentes adversum iusta profanas,
Numine pro vero Pannones arma ferunt.
Horum bella potes mansurae tradere famae,
Et tot praestantes occubuisse viros;
Cum quibus et regem validis cecidisse sub armis,
Pro sacra aeterni religione Dei.
Quippe ego non possum tantis me accingere rebus,
Cum meus in primo pulvere sudet equus.
Tu potes hoc longe melius decurrere campo,
Nam tuus e stadio saepe recurrit equus.
Neve externa sequar, pelago dare vela propinquo
Incipe, et Estenses tolle, age, ad astra viros.
Quorum qui nunc sunt, populos in pace gubernant,
Et Musas, et te, pulcher Apollo, colunt.
Hos toga delectat, Martem coluere priores,
Et bello magnum promeruere decus.
Quamvis materiam domus haec celeberrima praebet,
Sive velis Martem dicere, sive togam.
At desunt vires numeris, nec credere sese
Audet tam vasto nostra carina salo!
Solve ratem, curret; nervos intende, valebunt;
Inceptis aderit Calliopea tuis.
Quid tamen ingenio valeas, bene novimus omnes,
Tu fingis Clario, carmina digna, Deo.
At sine me paullum tantis praeludere rebus,
Ut sternant magnis metra minora viam.
Labuntur sensim, dum te praeludere fingis,
Tempora; sic aetas praeterit omnis iners.
Prolusum est, ventis, pelagus patet omne, fugatis,
Strataque carminibus satque superque via est.
Incipe, quid metuis? Phoebus favet; incipe tandem,
Et freta de parva magna palude pete.
Post molles rixas, certamina magna canantur,
Et quae sunt alio bella canenda pede.
Sit finis ludo, valeat lasciva Dione,
Sume gravem, plectro cum graviore, lyram.
Nox erat, irriguo dederam mea lumina somno,
Est Deus ante oculos visus adesse meos;
Phoebus erat certe, Phoebum chelys ipsa probabat,
Et pharetra, et lauro nexa virente coma.
Hos ad te incomtos monuit me scribere versus,
Excipe tu placido, carmina nostra, sinu.

4. IANUS PANNONIUS TITO VESPASIANO STROZZAE
Dicite, quae sacro mittam responsa poetae,
Pierides; vestri Numinis istud opus.
Dicite; nam verbis coelo me talibus aequat,
Oblitus cogar prorsus ut esse mei.
Si quem sensisset de se Maro tanta sonantem,
Signasset vatis conscius ora rubor.
Saxea quin etiam potuissent signa moveri,
Aut si quid saxo durius esse potest.
Irrisitne meas, simulans extollere, nugas?
An potius nostri falsus amore fuit?
Non est tanta eius levitas in pectore, non est,
Ut soleat similes ille referre iocos.
Ipsum praeterea non cari fallit amici,
Sed qui blanda manu spicula torquet, amor:
Quodsi tale nihil fas est me credere, solum
Restat, ut hortandi nomine dicta rear.
Hoc sancti mores, probitas hoc insita linguae,
Hoc mens invidiae clausa putare iubet.
Qui cum sit nostri longe doctissimus aevi.
Exoptat plures surgere posse Titos.
Hinc me commendat, titulis ut concita virtus,
Castaliam prono largius ore bibat.
An, si pavo suas spectari viderit alas,
Expandet caudae, sidera picta, suae,
Nos nihil his stimulis, nihil hoc animabimur oestro?
Haud adeo nobis ferrea corda rigent.
Sint tibi mille igitur, misso pro carmine grates,
Quod duplicis meriti pondus et instar habet,
Nam semper cura nitar studiosius omni,
Laudibus inveniar ne minor esse tuis.
Aut si non dabitur proprio clarescere versu,
Nostra satis per te fama perennis erit.
Vivus apud vivos memorabile nomen habebo,
Mortuus a sera posteritate legar.

5. RESPONSIO AD TITUM VESPASIANUM STROZZAM
Quae lento partu genetrix natura profudit,
Illa solent multos vivere firma dies.
Tardius Actaeae quia crescit truncus olivae,
Arboribus reliquis saecula plura videt.
Corrigitur, spatio durandi, segnior ortus,
Pensat crescendi longa senecta moram.
Sic tu sera meis reddens responsa tabellis,
Misisti dignos posteritate sonos.
Lentum appellabam quondam, nunc fingere miror
Tam cito tam doctos, te potuisse, modos.
Si vel septenos esses cunctatus in annos,
Ignavi nomen vix subiturus eras.
Ah! nimis argute blandum defendis amorem,
Dispeream si iam crimen, amare, puto.
Quantum non ulli vates habuere vetusti,
Tantum dicendi, tu Tite, robur habes.
Aegrius humanas siquidem crudelibus iras,
Frangi posse feris, multa pericla docent.
Non potuit Bacchas, placavit Cerberon Orpheus,
Asperior monstro barbara turba fuit.
Non potuit nautas, flexit delphinas Arion,
Piscis opem tribuit, cui nocuere viri.
Iam, video, nil est sermone potentius ipso
Iam, video, nimium lingua diserta valet.
En! Ego qui fueram Veneris durissimus hostis,
Cedo, relanguescit spiritus ille meus.
Haud tamen idcirco similes delabar in ignes,
Invidiam fuerit deposuisse satis.
Sed te, quis Divum docuit tam nobile carmen?
Qui tibi dictavit, Phoebus Amorne fuit?
Discipulum teneri iam me profitebor Amoris,
Si tam facundos, efficit ille, sonos.
Hactenus alterno decuit contendere versu,
Certandi hic fiat, dulcis amice, modus.
Exin' pacifero placidus me carmine visas,
Et crebro a nobis te patiare legi.
Quippe tuas quanti faciam, doctissime, Musas,
Alterius fias certior ore volo.
Ipse ego contineo conantem erumpere vocem,
Ne qua blandiri me tibi parte putes.
At tu cum molli velox genetrice Cupido,
Figite de nostra nulla tropaea fuga.
Quod cessi, haud ideo laetos agitate triumphos,
Nec vestros currus florea serta tegant.
Non me captivum, sed amicum ex hoste parastis,
Pacem vobiscum conciliatus ago.

6. AD FRANCISCUM DURANTUM FANENSEM
Quas tibi pro tali referemus carmine grates?
O decus, o patriae, gloria magna, tuae!
Ut placido cantu nostras demulseris aures,
Grande foret verbis explicuisse meis.
Nec me adeo gelidae demulcet spiritus aurae,
Nec me adeo murmur lene sonantis aquae,
Nec me delectant aestivae gratius umbrae,
Arbore nec mollis sub viridante sopor.
Nec suavis tepidi veris mihi gratia, nec Sol
Dulcior hibernis est mihi temporibus.
Terque quaterque tuos uno stans in pede versus
Perlegi, et fixo lumine semper hians.
Protinus obstupui, cuius de gurgite fontis
Fluxerit ingenii, copia tanta, tui.
Et merito obstupui; numerus iucundus in illis,
Et lepor, et gravitas, et sonus ipse facit.
Aut tu grandisonum servas sub corde Maronem,
Aut tibi in arcano pectore Homerus adest.
Non opis est nostrae dignas tibi reddere grates,
His me qui studiis invigilare mones.

7. DE MORTE ANDREOLAE, NICOLAI V. PONTIFICIS ROMANI ET PHILIPPI CARDINALIS BONONIENSIS MATRIS
Vos, quibus est humilem concessum degere vitam,
Et fragiles inter consenuisse casas;
Discite naturam, non incusare, potentem,
Cum vobis vitae debita finis adest.
Respicit ad nullos, Lachesis communis, honores,
Nec curam ullius nobilitatis habet,
Parcere nec senibus, nec parcere novit ephebis,
Non a formoso continet ore manus.
Nulla fugat virtus inevitabile letum;
Non coacervatas mors reveretur opes.
Nec scit conspicuos gemmata veste tyrannos,
Nec regum matres, nec trepidare ducum.
Respicite Andreolam, parvo quae clausa sepulcro,
Aequales Parcas omnibus esse docet.
Haec matrona fuit virtutibus inclyta summis,
Haec fuit aeterna clara pudicitia.
Haec gravis, haec prudens, haec integritatis amatrix,
Haec sanctae cultrix religionis erat.
Sed licet implerit magnis virtutibus orbem,
Plus tamen est natis nobilitata suis.
Nara peperit dextro Nicolaum sidere quintum,
Quo Roma et totus praesule mundus ovat.
Et te, purpureo, redimite Philippe, galero,
Praeside quo gaudet Bononiense solum.
Spargite felicem tumulum viridantibus herbis,
Spargite sanguineis, ossa beata, rosis.
Quicquid odorifero, sudant xylobalsama, trunco,
Puniceum rubeis qua tepet aequor aquis,
Quicquid plorantes lacrymant de cortice myrrhae,
Colligit Eous quicquid odoris Arabs,
Hos ungat cineres, hanc defundatur in urnam,
Menstruus huic busto concelebretur honos.
Ut colimus sanctas, pompis solennibus umbras,
Huic praestet similes quilibet exequias.
At vos, qui sub humo tumulatos roditis artus,
Et facitis partem pulveris exiguam,
Parcite: nec vobis sacras violare medullas,
Dentibus infestis suadeat ulla fames.
Molliter inclusum, mitis premat urna, cadaver,
Suspensus metuat membra gravare lapis.
Nemo sacros manes pedibus calcare profanis
Audeat; admisso crimine, facta luet.
Quin aliquis, licet officium properare iubebit,
Compescat celerem praetereundo gradum.
Et genibus flexis, gelido ferat oscula saxo,
Nec pigeat tales, ore dedisse, sonos:
Salve magna parens, sublimem enixa columnam,
Quae grave totius sustinet orbis onus!
Salve Luna micans, Solem connixa coruscum,
Cuius divino lumine cuncta nitent!
Salve clara parens, cuius veneranda propago
Iura super terras omnipotentis habet!
Te super haud multum potuit mors iuris habere,
Non est cum membris fama sepulta tuis;
Sed viget, et mundum celebris perlabitur omnem,
Nec, nisi cum mundo deperitura simul.
Est consanguineae, fragilis caro reddita, terrae,
Spiritus unde prius venerat, astra colit.
Sed cur turicremis te non veneramur in aris?
Cur te religio non sinit esse Deam?
Numina placavit peregrinae, Roma, Cybelles,
Manibus haec laus est inficianda tuis?
Cum vel progenie totum quae temperat orbem,
Plura, vel officio promereare tuo?
Gentiles Divos mendax Rhea protulit, et quem
Utilius fuerat non peperisse, Iovem.
Editus, alma, tuo summus de ventre sacerdos,
Laudibus Oceanum tangit et astra suis.
Iura velint, et sancta fides, donabere templis,
Coelestem augebis, Diva novella, chorum.

8. THRENOS IN RACACINUM CUBICULARIUM
Currite; festinet medicus, quid, inepte, moraris
Tonsor? equo citius quam pedes ire potes.
Currite; forsan adhuc dabitur reperire calentem;
Forsan adhuc misero flatus in ore manet.
Omnia nunc ego te, tibi per carissima rerum,
Oro; Machaonia, si quid in arte vales;
Si decus accendit, si mentem praemia tangunt,
Quanta foret nostri, sit tibi cura sui,
Incolumem quod si nobis, Henrice, repones,
Tunc mihi tu Paeon, tunc mihi Phoebus eris.
Tunc ego te magni venerabor Numinis instar,
Virbius in lucem, quo revocante, redit.
Fulmina nec metuas; perhibent nam saepe Cyclopes,
Vindictae illius poenituisse Iovem.
Iussa viri properant; sed quo tamen omine, laeva
In terram e quercu, fusca volavit avis?
Nimirum vitam notat arbor opima Tonantis,
Nam fertur priscos glans aluisse patres.
Functorum locus est tellus; nigrantia letum
Significant; leto convenit ille color.
Quam timeo auspicium, ne quid ferale minetur!
Ni relevet melior, tristia visa, Deus.
O facinus! moesti redeunt! Ne dicite quiquam.
Scimus! inest tacitum vultibus indicium.
Occidit infelix! Non formae profuit illi
Gratia, non leves et sine veste genae!
En jacet, ut riguo languens amaranthus in horto,
Improba quem verni subruit aura Noti!
Aspice quam roseos nondum sua purpura visus
Liquerit! et vivus spiret in ore decor!
Hanc faciem feretro Pallas extentus habebat,
Talis et ante rogos Parthenopaeus erat.
Quae iam spes hominum? quae iam fiducia vitae?
Quo se momento quis putet esse suum?
Quam cito bullatae, pluvius tumor interit, undae,
Tam postrema cito cuilibet hora venit.
Nos longos nobis, stulti, promittimus annos,
Linquendas aliis et cumulamus opes;
Sic, tanquam torvi nusquam sint ostia Ditis,
Nauta nec in Stygia remiget ater aqua.
Sic, tanquam nobis Iunonia temperet Hebe,
Quod potat sumpta, Iuppiter, ambrosia.
Haec nos credulitas et terris iactat et undis,
Haec nostrae sortis nos meminisse vetat.
Illa perosus humum, pelago natat; aequoris alter
Impatiens, arvis, applicat arva, novis.
Hunc levis ambitio tumidum popularibus auris,
Ventilat; in ferrum, ferreus ille, ruit.
Exsecat hic montes, et culmina nubibus altis
Inserit, ad Superos scandere velle putes.
Interea totum, Somni germana, per orbem,
Haud ulli late conspicienda volat,
Sternit et incautas, nullo discrimine, gentes,
Nativa immiti vincula falce metens.
Nec viridi specie, viridive aetate movetur,
Non fortem ignavo ferius illa rapit.
Nirea Thersitae, Paridem sed iungit Achilli,
Troilus et tremulum mittitur ante patrem.
Hic, hic funereos qui nunc effertur ad ignes,
Quam modo robustus, quam modo sanus erat!
Non illo duras quisquam insertare palaestras
Aptior, aut agili ducere frena manu.
Hoc sibi Tyndarides dederat, Cyllenius illud;
Ambos nam pueri torserat acer amor.
Nunc etiam cum iam supremum tempus agenti,
Fatalem legeret Persephonea comam;
Spartanae functus iuvenili munere luctae,
Per virides ierat currere laetus agros.
Illic dum laxis per devia fertur habenis,
Praecidere truces licia pulla Deae.
Praecidere Deae simul, et simul ille volucris,
Colla superlapso candida fregit equo.
Si vos Coelicolae, rerum, status ordo, iuvabat,
Fata super steriles cur statuistis anus?
Mens secura sui, misereri nescit alius,
Quilibet exemplo fit pius ipse suo.
Essent si matres, audirent vota parentum,
Affectu proprios respiciente metus.
Nunc illas non turis odor, vittatave placat
Victima, non blandae, lenia verba, precis,
Ultio si pateat, si vos ego vindice possim,
Crudeles vetulae, corripuisse manu,
Dilaniem canos rugoso a vertice crines,
Confringam fusos, stamina, pensa, colum.
Disiiciam tabulas, solido ex adamante, rigentes,
Sed magis his ipsis pectora vestra rigent,
Lumine quae primo talem fraudastis ephebum,
Parsisset Libycis, cui lea foeta, iugis.
Quem nec pro catulis laesisset Caspia tigris,
Nec ferus adversa cuspide fixus aper.
Non vigil Hesperidum serpens, non bellua ponti,
Nec quicquid saevum, terra fretumve creat.
Dicite, qua culpa meruit tam funus acerbum?
Cuius erat tanti criminis ille reus?
Scilicet hic Delphos, Triviaeve incenderat aedem!
Mactaratve boves, Sol venerande, tuas!
Poenigenaeve sacrum mento deraserat aurum!
Dempserat aut summo, pallia fulva, Iovi!
Scilicet hic Veneris violarat vulnere dextram!
Pallada sanguinea surpueratve manu!
Sanctarum aut thalamos tentarat inire Dearum!
Aut arcana Deum garrulus extulerat!
Scilicet hic scopulis involverat Ossan Olympi!
Impius Iapeti miles et Enceladi!
Atqui nec dicto quenquam irritarat amaro,
Mitis, et innocua simplicitate bonus.
Sed quid vana queror? tu te, furiose, necasti,
Dum nunquam nostris utere consiliis.
Praecepi quoties, et te quam saepe rogavi,
Tam temere indomito, ne rapereris, equo?
Exitiale adeo nullum mortalibus aegris
Est animal, nullum quod mala plura ferat.
Bella geruntur equis, vacuant quae gentibus orbem,
Quae replent Erebum, bella geruntur equis.
Hoc genus effecit, caderet ter ut Ilia tellus,
Agmine cum toto Rhesus ut occideret,
Hoc genus Hippolytum, genus hoc Phaëthonta peremit,
Cum terras patriis, ussit et astra, rotis.
Ipse Chimaereas, potuit qui vincere, flammas,
Pegaseam fertur non tenuisse iubam.
Quis Diomedei crudelia pabula nescit
Armenti, et nullo gramine pingue pecus?
Potniadum rabiem quis non audivit equarum?
Constat et unde nocens defluat hippomanes.
Haec ego iactabam; sed te, tua fata, pericli
Urgebant causas semper amare, tui.
Semper tu phaleras, semper tu lora volebas,
Semper erat tergo dulce sedere tibi.
Nec tergo pigrioris equi; sed naribus ignem
Qui vomat, et summam vix pede signet humum.
Nec te insuccussi requies tam lenta iuvabat
Pilenti, et remis molliter acta ratis,
Quam fuga cornipedis, quam lata vel ardua vincens
Saltus, et in gyros colla reflexa breves.
Respice nunc, tua quid peperit tibi grata voluptas,
Quae tibi deliciae lucra tulere tuae.
Nempe quod Elysio volitas in pulvere victor,
Automedon cursus et stupet ipse tuos.
Heu! miserande puer, quo iam nitetur alumno
Vestra domus, cui tu spes modo solus eras?
Quando mihi similem continget habere ministrum?
Moribus, ingenio, sedulitate, fide?
Morte tua totam, resonant lamenta, per urbem,
Muta nec assuetis perstrepit aula iocis.
Morte tua attoniti, senior simul et puer, horrent,
Ille suis eadem dum timet, ille sibi.
Sed mea praecipua formidine corda tremiscunt,
Nulla fuit cui nox te sine, nulla dies.
O quam saepe mihi reducem te somnia fingent!
Somnia, quae fallax irrita mittit ebur.
Saepe expergiscens, nota te voce vocabo,
Ceu non aeternus, sit sopor iste tibi.
Quin et nunc flavos, vidi si pone capillos,
Protinus a flavo, tu mihi, crine subis.
Alterius validos conspexi sorte lacertos;
Illius talis, dico, lacertus erat.
Ante igitur gelidae, mea fient ossa, favillae,
Quam tua, de nostro pectore, cura cadat.
Nec tibi, credo equidem, venient oblivia nostri,
Non, tu si Lethes flumina tota bibas.
Unum est quod verear; nam dum mihi tempora vitae
Spondeo longa tuae; dum reor esse Deos;
Tardavi demens meritas tibi solvere grates,
Nec tribui obsequiis, praemia digna, tuis.
Forsitan et tetricam, Dictaei ad iudicis, urnam,
Ingrati magno nos agis ore reos.
Parce age, parce puer; vivo neglecta, rependam
Exanimi; officium sentit et ipse cinis.
Si mihi fas esset, quod Dis licuisse quibusdam
Traditur in facies vertere membra novas;
Non vaga tu volucris fieres, nec turbidus amnis,
Non in flagrantes arbor itura focos;
Sed crocus aut smilax mollis, vel amaracus herba,
Sed Cephisiades, Oebalidesve fores.
Vel nova odorati prodires gloria veris,
Gloria nec violis, nec superanda rosis,
Quam produxerunt nondum Zephyritides aurae,
Quam nondum carpsit pollice Flora suo.
Nec magis e quoquam strueret sibi germine virgo,
Serta puellares implicitura comas.
Mella magis nec apes legerent e floribus ullis,
Nec magis ulla mihi dulcia mella forent.
Nunc homini quoniam non est data tanta potestas,
Accipe de domini, carmina moesta, lyra.
Carmine adhuc Attis, et carmine vivit Adonis,
Carmine Troiades, carmine claret Hylas.
Sume simul lacrymas, fratri paullo ante negatas,
His madeat tua qui contegit ossa lapis.
Tum gemini extremo scribantur margine versus,
Haud cuiquam siccis, verba legenda, genis:
Hic, Racacine, iaces, vati gratissime Iano,
Hic pariter Iani gaudia cuncta iacent!

9. MARCO GEORGIO ET ANTONIOLO SCIENTAE RUSTICANTIBUS
Illos felices, illos reor esse beatos
Ante omnes, qui nunc rus geniale colunt.
Nam ruri nihil est mage dulce; molestior urbs est,
Rure manet Genius semper, ab urbe fugit.
Vos nunc aut canibus, lepores agitatis odoris,
Ast ego continue, grammasin invigilo.
Aut lentis virides peragratis passibus agros,
Ast ego continue, grammasin invigilo,
Aut pingues turdos iucunda fallitis arte,
Ast ego continue, grammasin invigilo.
Vos iocus et ludus, vos blanda fronte voluptas,
Vos requies et pax, vos comitatur amor.
Adsunt conspicuae, formoso corpore, Nymphae,
Quae vobis possunt oscula mille dare.
Vos bene potaris, vos pingues manditis escas,
Inde premunt mollem, corpora vestra, torum.
Ambo igitur superum merito scandetis Olympum,
Hoc mercedis habet, qui bene semper agit.
Opto nimis, placidi, nunc rus celebrare, Scientae,
Opto nimis vestra commoditate frui.
O si Pegaseis liquido ferar aethere pennis!
Et nunc ad vestros deferar ipse Lares!
Quis prohibet plures cera me iungere pennas,
Et iunctas humeris applicuisse meis?
Hoc tuus, ut memorant, certe pater, Icare, fecit,
Et cur plus nobis ingeniosus erat?
Atlantis facunde nepos, sate Pliade pulchra,
Aliger aligero qui pede carpis iter;
Oro tuas nobis pennas concede parumper,
Ipse Scientaeas donec adibo domus.
A te concessis iuvenis Danaëius alis,
Fertur ad horrendas Gorgonis isse domos.
Aureus inde tuas a me statuetur ad aras,
Taurus, et hibernis candidior nivibus.

10. AD APOLLINEM, CUM E PEDE LABORARET
Ardua sacratae celebras seu moenia Cirrhae,
Seu colis excelsae, moenia clara Rhodi,
Parrhasium flexo, seu lustras Maenalon, arcu,
Seu Claron aut Lyciae templa sacrata colis;
Seu quondam aequoreis, fluitantem Delon, in undis,
Aurea seu magni tecta Tonantis habes;
Huc ades intonsis, Paean formose, capillis,
Huc ades o medicae, Phoebe repertor, opis!
Te coluisse mihi teneris, rogo, prosit, ab annis,
Atque Sabaea tuis, tura dedisse, focis.
Scilicet auxilium Iuno parientibus affert,
Ruricolis dat opem Liber et alma Ceres.
Lanigeras Pan curat oves, oviumque magistros,
Persephone magicis artibus ipsa favet.
Pastorem alma Pales, miserum Venus audit amantem,
Quique volat toto notus in orbe puer.
Facundos Hermes, bellantia pectora Mavors,
Respicit, et castos casta Diana iuvat.
Pallas versato, ducentem stamina, fuso,
Spectat ab excelsi culmine Diva, poli.
Quisque suos Divum cultores spectat, et illis
Propitio semper numine mitis adest.
Tu quoque, Phoebe pater, lacrymas ne sperne tuorum,
Neu sinito vacuas praeteriisse preces.
Praemia digna manent, vinctum tibi cornua vittis
Taurum ad turicremos sacrificabo focos.

11. AD GALEOTTUM NARNIENSEM
Si, Galeotte, meo te collaudavero versu,
Det veniam nobis cetera turba, precor,
Quippe licet multos habeam praedives amicos,
Vincitur a meritis, cetera turba, tuis.
Et, si versiculos facio non prorsus inertes,
Doctrinae fateor munus id esse tuae.
Per te conscendi celsas Heliconis in arces,
Gorgonei fontem pes ubi rupit equi.
Per te Parnasi peragravi rosida Tempe,
Tu monitor, tu dux, tuque magister eras.
Accipe nunc carmen, quod nobis ante dedisti.
Collati fructum muneris, auctor, habe,
Par est ut carpat de palmite vinitor uvas.
Cultori messem reddere debet ager.
Et iam ut propositas exordiar edere laudes;
In primis patriae nobilitate nites.
Nemo adeo est amens, quin Umbros praeferet agros
Omnibus Italiae fertilitate locis.
Nec quoque gauderet se hac gente Propertius ortum,
Ni studio belli, ni foret apta, togae.
Urbs ibi consurgit praerupti in vertice saxi,
Nobiliumque ducum, pontificumque parens.
Cui victrix fortes transcripsit Roma colonos,
Nar fluvius nomen, mons Nituusque dedit.
Haec tibi sat clarae, genus haud ignobile, stirpis
Praebuit, et quantas, exigit usus, opes.
Quae cum corda fero producat idonea Marti,
Bella quibus semper sanguinolenta placent;
Tu potius Phoebi voluisti evadere miles,
Haud veritus citharam praeposuisse tubae.
Nam simul ac teneri permisit flosculus aevi,
Coepisti Musis invigilare sacris.
Donasti viridem castris tamen inde iuventam,
Et satis hac etiam parte peritus eras.
Rursus te saevis studium revocavit ab armis,
Et tibi Thespiadum signa ferenda dedit.
Nec te militiae miror tentasse laborem,
Herculeo dignum robore corpus habes.
Praecipue sortem scis exercere palaestram,
Et superas cunctos strenuitate viros.
Sed non est tantum robusto in corpore laudis,
Ingenio quantus semper habetur honos.
Hoc te Bellonae suasit praeferre Minervam,
Doctaque posthabito Numina Marte sequi.
Multa pererrasti Latiae vagus oppida terrae,
Pectora dans doctis erudienda viris.
Demum Ferrariam felici es forte profectus,
Et Phaëthontei, flumina clara, Padi.
Hic erat eloquio praestans undante Guarinus,
Pieridum Latio summus in orbe parens.
Hunc tu per geminos audis cum sedulus annos,
Luce cibi parcus, nocte soporis eras.
Ipse ego tunc Italas primum devectus ad urbes,
In castris coepi tiro merere suis.
Magnus amicitiae iunxit nos protinus usus,
Ex illo noster tempore crevit amor.
Idem nos tenuit thalamus, tum mensa duobus
Communem semper praebuit una cibum.
Saepius ad mediam noctem vigilavimus ambo,
Cum cuperent somnos lumina fessa dari.
Saepius ante diem ternis surreximus horis,
Cum foret in tepido dulce cubare toro.
Fidere cui possem, nullum te praeter habebam,
Nullum, qui curam velle habere mei.
Tu pariter fratrisque vicem, patruique gerebas,
Inque loco matris inque parentis eras.
Quantum sis de me meritus, si dicere vellem,
Ora prius nobis mille petenda forent.
Nec me alius docuit, (soleo quod saepe fateri),
Apta in legitimos cogere verba pedes.
Nunc quoniam vates inter numerare vetustos,
Imbutus monitis glorior esse tuis.
Et merito; Nam te fingendi carminis artem,
Callidius, quovis iudice, nemo tenet.
Singula tu proprias servare vocabula vires
Cogis, et in sedes dirigis apta suas.
Nec nisi delectos curas annectere sensus,
Et quos antiqui non posuere patres.
Cum multa historici, cum scribant multa poetae,
Illa tamen memori pectore cuncta tenes.
Nosti stagna, lacus, nosti aequora, flumina, montes,
Quo populi iaceant, ille vel ille, loco.
Nil, cuius nequeas rationem reddere, profers,
Hoc et Maeonides fecit, et ipse Maro.
Utile scis dulci, brevitati iungere lucem,
Seu sequeris summum, seu mediocre genus.
Et velut ursa suos narratur lingere partus
Consimili versus sedulitate polis.
Ergo fluunt, apteque sonant, quotiesque leguntur,
Nescio quid tecti nectaris intus habent.
Haec satis ad numeros. Nunc carmine prorsus omisso,
Enitar mores commemorare tuos.
Hi nisi dicantur, simul ac moriere, latebunt.
Illud in arbitrio posteritatis erit.
Non ego divitias parvi te pendere miror,
Quas tantum demens vulgus habere cupit.
Sed longe est ipsas maius te spernere laudes,
Quae sanctos etiam, philosophosque movent,
Nulla libido potest te frangere, nullus honoris
Ambitus; argenti nulla domare sitis.
Comis es ut Caesar, vincis pietate Metellum,
Attiliumque fide, religione Numam.
Res hominum, praesens, animo sic arduus alto
Despicis, ut coelo iam videare frui.
Nec tibi terrori est horrendae mortis imago,
Maximus in terris, sit licet ille timor.
Qui cum virtutum tanto sis agmine septus,
Audeo te cuivis aequiparare Deo.
Quin etiam spes est, aevo te posse futuro,
Has animi dotes accumulare tui.
Nunc tibi bis denis, successit septimus, annis.
Cum sis doctus, adhuc doctior esse potes.
Quod facere ut valeas, longaevam ducere vitam,
Dent tibi torquentes, ferrea fila, Deae.
Hoc, Galeotte, tuo breve dedico carmen honori,
Ingratae mentis ne reus esse ferar.
At vos, lectores, ne fictis credite verbis
Me illi blanditias composuisse leves.
Sic vivam Phoebo, sic vivam gratus Ïaccho,
Ut mea de vivo pectore dicta fluunt!
Assentando quidem nam cur ego vener amorem,
Si me plus oculis, diligit ipse, suis?

12. AD ANTONIUM MARIAM, DE CONIUGE DUCENDA
En novus ad nostras perfertur nuntius aures,
Te studium sacris applicuisse toris.
Gaudeo, et hoc coeptum ne mens tua deserat, hortor,
Propositum laudo, consiliumque tuum.
Est bona pars hominum, thalamos quae damnet et odit,
A quorum numero me procul esse velim.
Ipse Deus fertur lectum statuisse iugalem,
Cum lutulenta hominem composuisset humo.
Neve aliquis seros caelebs remaneret in annos,
Romanae cautum legibus urbis erat.
Ergo et Romulidis sacratae vincula taedae,
Constat et aeterno complacuisse Deo.
Iure tua est igitur cuivis laudanda voluntas,
Iure igitur coniux, et pater esse cupis.
Sed festas matura faces cum tempora poscent,
Luxque celebrandis venerit apta toris;
Quilibet egregio tecum certabit amicus
Munere, dans animi, pignora certa, sui.
Nos nec ebur nitidum, nec fulvi dona metalli.
Nec dabimus culta, tegmina facta, manu.
At saltem argutum numeris Hymenaea canemus;
Dicemusque aptos, ore sonante, modos.
Sed tamen interea Superos orabimus omnes,
Fundemusque preces, et pia vota Deis,
Ut te dignentur casta donare puella,
Quae referat mores, non aliena, tuos.
Praecipue nostris offertur idonea votis,
Diva, domum cuius sustinet altus Eryx.
Hanc igitur votis, et supplice voce, vocabo,
Haec placido iustas excipit ore preces.
Alma Venus, cuius, quicquid fert pontus et aether
Quicquid alit tellus, gignitur officio;
Nata Tonante Venus, qua nulla potentior alto
Regnat Diva polo; nata Tonante Venus!
Sive Cytheriaca segnis spatiaris arena,
Sive Gundi celebras litora, sive Paphi,
Sive sub Idalia requiescis molliter umbra,
Sive in Acidalio corpora fonte lavas,
Huc ades, et niveas frenis adiunge columbas,
Te Charites, geminus te comitetur Amor.
Et quoniam duce te, Phrygius sua praemia iudex
Vexit ad Iliacas, per freta longa, domos;
Da, valeat castam, duce te, reperire puellam,
Hic, pro quo blandas fundimus ore preces.
Tu cultus matrum, tu formas, Diva, recenses,
Tu loca sidereo lumine cuncta notas.
Quicquid agunt terrae, coelo specularis ab alto,
Cernis quo maneat bella puella loco.
Tu sis monstratrix, tu mutua foedera iunge,
Tu compone suo, corpora bina, toro.
Hoc, precor, efficias; sic, dum cum Marte iacebis,
Impediant lectum, vincula nulla, tuum!
Sic habeas iuvenes, semper tua signa sequentes,
Militiamque tuam multa puella colat!
Sic tua Panchaeis nunquam vacet ignibus ara,
Nec timeat saevos, Idalis umbra, Notos!
Sis semper niveis superes Tritonida membris.
Nec vincat formam, Iuno superba, tuam!
Sic nunquam trepidae fugiant tua frena columbae,
Sub iuga nec iussus, ire recuset olor!
Disce autem, qualem poscant mea vota puellam,
Ne te quaerentem, devius error agat.
Effice, praeclaris sponsum virtutibus aequet,
Labe vacent mores, corpora labe vacent.
Nobilis est sponsus; generosam quaere puellam;
Est facilis; facilem quaerere, Diva, stude.
Est pius, est prudens, gravis est, moderatus et aequus,
Sit pia, sit prudens, aequa, modesta, gravis.
Fac servet castos, plus quam Lucretia, mores,
Quippe vir est ipso castior Hippolyto.
Integer est sponsus; sanctam perquire puellam,
Est mitis; mitem quaerere, Diva, stude.
Et quoniam ingenuas, sponsus non negligit, artes,
Quodvis femineae calleat artis opus.
Stamine praegnantem, norit bene volvere, fusum.
Et Tyrium Phrygia pingere tegmen acu.
Palladio raras, denset bene pectine, telas,
Velleraque artifici, molliat alba, manu.
Sic facie praestans, ut sidera vincat ocellis,
Eius, sit formae, forma secunda, tuae.
Purpureisque genis candorem misceat; aequent
Lactea colla, nives: rubra labella, rosas.
Haec si praestiteris, violas et lilia passim,
Spargam, devota, per tua templa, manu.
Tum laudes cantabo tuas, et tura cremabo,
Quae legit in silva divite mollis Arabs.

13. DE CERTAMINE MENSIUM
Bisseni Phoebo certant dum iudice menses,
Primus in hos solvit Martius ora sonos:
Ipse ducem veteri statuit me Romulus anno,
Iussit et auctoris nomen habere sui.
Excipit Aprilis: Cum venero, mitior aer,
Floridior tellus, densior arbor erit.
Temporibus nostris ferro desecta recurvo
Procumbunt late gramina, Maius ait.
Iunius insequitur: Cum me fervere videbit,
Maturas segetes rustica turba metet.
Quas tu succidis spicas, ego, Iulius inquit,
Contero et in cellas grana recondo cavas.
Subiicit Augustus: Praecingo vasa colurnis
Orbibus et patulos praeparo rite lacus.
Plurima September de se cum dicere posset,
Contentus musti mansit honore novi.
Vox fuit Octobris: Quotiens me signa reducent.
Aut sere Palladias, aut lege cultor opes.
Nec mea, respondit, spernuntur dona, November,
Si suibus glandes, ligna ministro focis.
Pauca December ad haec certe festiva profatur:
Horreo, sed genio frigora nostra calent.
Post hunc ambiguo proclamat gutture Ianus,
Continuas aevi se renovare vices.
Ultimus antiquis certo a purgamine dictus,
Haec et tot, memini si bene, verba dedit:
Qui Ladislai regis natalibus ornor,
Ut iam praeteream cetera, non ne sat est?
Sic fato crines Titan stellante corona
Cingit, et id nutu comprobat alma soror.

14. EPITHALAMIUM AD GULIELMUM CALEFINUM ET FLORDEMILIAM GUARINAM
Princeps, magnorum laudes transgresse parentum,
Inter Romuleos, dux numerande, duces,
Horum praeclaras sponsorum expromere dotes
Constitui, et nulla, dicere verba, mora.
Nec vero summo Phoebum de culmine Cirrhae,
Non dulces Musas, non Hymenaea voco,
Ad mea metra tuum, Princeps memorande, favorem
Confer; inexpertae, dirige vela, ratis.
Tu nobis Hymenaeus eris, tu magnus Apollo,
Tu mea Castalio nectare labra fove.
Vos autem nobis placidas praebebitis aures,
Sic maior nostro vis erit ingenio.
Offert se primum nobis Calefina propago,
Quae vetus, et claris est generosa viris.
Ferrariae civem quae te, Gulielme, creavit,
Cui datur haec lecto, grata puella, viro.
Quem probat effectus; doctorem insignia monstrant,
Hoc tibi sacra decus philosophia dedit.
Accedit quod avus Calefina e stirpe Ioannes,
Est tibi, quem gravitas lustrat et alma fides.
In quo tanta viget virtutis opinio, tantum
Iustitiae nomen cuncta per ora volat,
Ut Princeps gravium maiora negotia rerum,
Eius mandarit semper agenda fide.
Nunc quia tota tuas callet Ferraria laudes,
Maioresque tuos, progeniemque tuam;
De te haud plura loquar, nec quae te forma decoret
Edam, cum formae cedat Apollo tuae;
Sed sponsae egregias percurram ex ordine laudes,
Cuius me nomen, metra referre vetant.
Ast valeat nomen, praestet cognoscere mores,
Et quam forte nequit nomen, imago notet.
Ut flos, de mille una gravi redimita pudore
Inter matronas nomen adepta micat.
Formosa huic formam tribuit Cytherea decentem,
Huic pharetrata sacram, Diva, pudicitiam.
Huic Pallas multo replevit pectora Phoebo,
Edocuitque artes, Penelopea, tuas.
Cum quid acu insignit, Coas superare videtur,
Sidoniasque simul Dardaniasque nurus.
Huic regina Deum, coniux Iovis, aurea Iuno,
Matronale decus cum gravitate dedit.
Cernitis eximias specioso in corpore dotes,
Qualis et in niveo splendeat ore decor?
Sed tamen has animi superat virtutibus altis,
Nec minus ornatum corpore pectus habet.
Haec pietate Deum colit, haec pietate parentes,
Et formam morum nobilitate premit.
Forte roget quisquam, quo sit generata parente,
Attenta voces imbibat aure meas:
Hanc de doctiloquo genitam sciat esse Guarino,
Mercurius geminum cui dedit eloquium.
Quem loquor en! praesto est, quisnam de sanguine natum
Humano talem censeat esse virum?
Hunc genuit Verona parens, aluere Camenae,
Hunc docuit resona pulcher Apollo lyra,
Hunc genus, integritas, hunc forma augusta decorat,
Et gravitas, et cum religione fides.
Quid tantum sanctos stupet urbs Romana Catones?
Quidve stupet septem, terra Pelasga, viros?
Socrate quidve suo doctae laetantur Athenae?
E quibus huic aliquem praeposuisse nefas.
Doctus Romano, doctus sermone Pelasgo,
Sive velit prosa scribere, sive metro.
Cum dicit prosa, Ciceronem dicere jures,
Cum cantat numeris, creditur esse Maro.
Plurima conscripsit per se sermone Latino,
Plurima de Graia transtulit historia.
Inclyta semper erunt rerum monumenta, vigebunt
Cum tot magnificis scripta voluminibus.
Semper erunt libri; qui scilicet ipsius omnes
Praescriptum summo margine nomen habent.
Per quos aeternum vivet mage splendida fama,
Donec erit Phoebus, sidera donec erunt.
Nec plus a magno scripti Cicerone libelli
Stabunt, aut nomen, Quintiliane, tuum.
Et cum Getulo, saevus Catilina, Iugurtha,
Et cum Romana Livius historia.
Clarus ab Eois qua sol iubar exerit undis.
Qua rubro emeritos gurgite condit equos,
Zona vaporifero qua subiacet ardua Cancro,
Qua micat in gelido Maenalis ursa polo,
Hunc omnes novere hominem, nec laudibus ullis
Clara potest tanti crescere fama viri.
Finem igitur praestat longis imponere verbis,
Ne reus immensae garrulitatis agar.
Sed prius aeterno, qui colligat omnia nexu,
Orabo summum, supplice voce patrem;
Ut det coniugibus concordem ducere vitam,
Vos placido dictis ore favete meis.

15. EPITHALAMIUM IN MATTHAEUM HERBAM MEDIOLANENSEM ET MARGARITAM COSTABILEM FERRARIENSEM
Non opus est citharis, ad sacra iugalia, vestris.
Bellerophontei, turba verenda, chori;
Huc potius roseo redimitus tempora vinclo,
Legitimas dextra concutiente faces,
Huc ades, et taedis faveas, Hymenaee, maritis,
Haec est tutelae, subdita cura, tuae.
Tu mea plectra move, dignis ut versibus aequem,
Sponsorum laudes, tu mea plectra move.
Te duce, pulcher Hymen, Matthaeo iungitur Herbae,
Costabilis casto, casta puella, viro.
Sive velis formam, sanctosque requirere mores,
Praestat et illa nurus, praestat et ille viros.
Sive domos veteres, et stemmata noscere, mavis,
Nobile, sponsa, genus; nobile, sponsus habet.
Demum sive genus maternum, sive paternum
Quaeras; et matre est, et generosa patre.
Ipse etiam amborum, vir, nobilitate parentum
Pollet, et antiquis inclytus extat avis.
Patria non eadem est; Ferraria protulit illam,
Anguigerae pater huic urbis alumnus erat.
Una puellarum formas supereminet omnes,
Postquam in virgineo, constitit apta, choro.
Non aliter totum cum plena receperit orbem
Condit fraternas, obvia luna, rotas.
Ne tamen ignores, cuius sit nata parentis;
Costabilis genuit Bartholomaeus eam,
Vir gravis et prudens, fortis, moderatus et aequus,
Multum Principibus gratus et inde suis.
Cum foret orator Venetam legandus in urbem,
Anguigerumve ducem; Bartholomaeus iit.
Omnes vero, quibus Ferraria pulchra superbit.
Costabilem notum est, exsuperare domos.
Sive vetustatem grandesve requiris alumnos,
Haec vetus, haec claris est generosa viris,
Sed mora longa foret percurrere singula verbis,
Nec caperet tantum, grande volumen, opus.
Finem igitur faciam, videar ne longior aequo,
Sermonem longum non amat hora brevis.
Ante tamen, cui terra, fretum, cui sidera parent,
Supplice communem voce rogabo Deum;
Sospitet ut nuptam tranquilla pace, virumque,
Et duo cara bona pectora iungat ave.

16. AD PERINUM
Ipse sator mundi, precor, et sanctissima virgo
Dent tibi felicem, care Perine, viam.
I, precor, i, cautus, faveant tibi numina cuncta,
Ac tibi tuta bonum semita praestet iter;
Et tua te incolumem videat placidissima Cypros,
Cypros Acidaliae semper amata deae.
Ipse tuos multis discessus flebo diebus,
O quoties nostrum flebile carmen erit!
Deserui patriam, matrem cum fratre reliqui,
Et potui lacrimas tum retinere meas,
Quas modo non possum te digrediente tenere.
Aspice, quam fletu lumina nostra madent!
Cum ferus Aeacides notis seductus ab antris
Intravit falso Scythia tecta dolo,
Non adeo abreptum doluit Patroclum Achilles,
Cui fuerat summa iunctus amicitia;
Non mihi consuetae veniunt in carmine vires;
Mutescet longo nostra dolore chelys.
Te flebunt nostrae lugubri carmine Musae,
Te flebit posita noster Apollo lyra.
Multa mea pro te mactabitur hostia dextra,
Urentur sacris thura Sabaea focis.
Assidue precibus superos mactabo benignis,
Ut tibi dent faciles per freta longa vias.
Qui me cunque status, quisquis feret orbis in alto,
Tu mihi, tu semper pectore fixus eris;
Tu pariter fixum serves sub corde Ioannem,
Et nobis facito mutuus adsit amor.
Dicere plura vetor; dolor obstruit ora loquentis,
Extremumque tibi nil nisi dico: Vale.

17. EPITHALAMIUM IN LIBERAM GUARINAM ET SALOMONEM SACRATUM
Coelicolae magni, thalami quis foedera curae,
Vos primum coeptis, quaeso, favete meis.
Te voco post Divos, Italae, dux inclyte, gentis,
Quam virtus illis reddidit alma parem.
Tertius ad tantos accede, Guarine, favores,
Post Superos merito proxime, postque duces.
Quem si consilio mortales ante putabam
Vincere; nunc ipsis praefero iure Deis,
Quod talem natae delegeris ipse maritum,
Quo te non poterat dignior esse gener.
Ipse est en Salomon, quem praesto hic stare videtis,
Cui semper cordi est intemerata fides.
Vir locuples, facilis, iustus, sectator honesti,
Antiquo prudens nec Salomone minus.
Non cupiebat opes; quas si illi fata dederunt,
Fundit non parca, munera multa, manu.
Hunc autem genuit, talique superbit alumno,
Sacrata haud falso nomine dicta domus;
Qua non hac tantum nulla excellentior urbe,
Sed ferme tota floret in Ausonia.
Haec Maiola fuit prius appellata propago,
Cum coleret terras, Parma beata, tuas.
Iam bis centenos exegit Cynthius orbes!
Ut liquit patrium seditione solum.
Pars inde anguigeram, pars hanc migravit in urbem,
Ornavitque altis, oppida bina, viris.
Sunt huic tot clari, tanta de stirpe, nepotes,
Sunt Priamus, fratres, Laomedonque simul.
E quibus ille reos, aegrotos iste tuetur.
Has illis artes magnus Apollo dedit.
Nec quod ter denos sponsus transegerit annos,
Optio Guarini corripienda venit.
Haec est conveniens taedis genialibus aetas,
Haec extrema fugit, temperiemque tenet.
Nec matura nimis siquidem, nec cruda videtur,
Sed media aetates tangit utrimque duas.
Namque senectutem citra est, ultraque iuventam,
Corporis hinc pollet viribus, inde sapit.
Nunc sponsae ad dotes, animos convertite vestros;
Quae re, non casu, Libera, nomen habet.
Sunt illi castusque pudor, moresque probati,
Artificesque manus, formaque digna Dea.
Si tamen haec deessent, pater extat nempe Guarinus,
Hoc uno posset laudis habere satis.
Quam nisi de summo, nobis misisset, Olympo,
Iuppiter, in tenebris lingua Latina foret.
Sed fateor, veniam tribuat precor ille fatenti,
Haud statui laudes, nunc memorare, suas.
Seu quod, quo potui, prius illas, carmine dixi,
Seu quod diffido viribus ipse meis.
Nec me multa loqui patitur vis parva canendi,
Nec fas de tanto, dicere pauca, viro.
Sat fuerit Divos miti rogitasse precatu,
Ut tribuant istis, omnia laeta, toris.

18. VALEDICIT MUSIS
Thespiades et Bacche parens et candide Paean,
Debetur nostro iam rudis officio.
Natales numerate meos, sic tiro videbor;
Pendite militiam, sic veteranus ero.
Tantus vix recolo vestra olim signa subivi,
Nunc dubitat nostras barba operire genas.
Iam satis est; depono lyram, depono coronam,
Ac flavis hederas detraho temporibus.
Nescio, quae graviora iocis concepimus istis,
Advocat et nostros area maior equos.
Grande patet pelagus, quod littora nulla coercent
Saevius Euxino . . . . . . . . . . . . .
Hac libet, hac rapidis intendere carbasa ventis,
Qua penitus fundo nigrior unda caret.
Nec me ulla immensi terrebunt monstra profundi,
Sint licet Ossaeis aequa cacuminibus,
Non scopuli, non si currentem forte carinam
In media teneat parva echeneis aqua;
Vel meus optatas uncus mordebit arenas,
Vel moriar vasto piscibus esca mari.
At tu, quae populos populis, humana supernis
Concilias, cuius vis elementa fovet,
Sive Cleonaeos ne tentet Scorpius ungues,
Dividis iratas blanda sequestra feras,
Sive Deos inter sceptro veneranda superbo
Appares magno fida ministra Iovi;
Leges ecce tuas et Romula iura capesse,
Huc ades et coeptis aurea virgo fave.
Sic rursus terras possis habitare relictas,
Saeviat et rara caede coacta manus,
Delitiae pigros ac prodigiosa morentur
Carmina, quos mollis lectus et umbra iuvat,
Illos et lauri pascant in montibus altis
Ebrius insana cuspide Liber aget,
Quae vitam debere suis se credit et audet
Publica conspicuo frena tenere loco.
Discat quid tetrici iubeant oracla Lycurgi,
Quid sapiens docto sanxerit ore Solon,
His aeternae urbes, his inclita regna reguntur,
Hic placito gentes nodus amore ligat.

19. PRUDENTISSIMO IURIS CONSULTO BARTHOLOMAEO CEVOLAE VERONENSI
Iure fuit nobis niveo notanda lapillo,
Iure beata fuit, Bartholomaee, dies,
Quae nos alitibus faustis et sidere dextro
Notitiae primos fecit habere gradus,
Ac duraturi vinclo religavit amoris,
Quem faciam, quanti dicere lingua nequit.
Hunc ego nec claris dubitem praeferre smaragdis,
Quos legit in rubro gurgite nudus Arabs;
Hunc ego congesti praepono montibus auri,
Quos habuit Croesus, quos Phrygis aula Midae;
Hoc sine flos nobis violae puteret olentis,
Hoc sine dulcedo mellis amara foret.
Non hoc desposito Siculis in ruribus optem
Iugera fecundi mille tenere soli;
Non digitis Hebes porrectum haurire liquore,
Ipsius in solio non residere Iovis.
Dum calido nostrae fervebunt sanguine venae,
Dum mea vitalis spiritus ossa reget,
Huius amicitiae stabit venerabile foedus,
Narrabunt nostram saecla futura fidem.
Nec plus Tyndaridae clarissima sidera fratres,
Hic agilis frenis, cestibus ille potens;
Nec plus Aegides, nec plus Ixione natus,
Nec duo per Samium pectora docta senem;
Nec cum Patroclo plus laudis habebit Achilles,
Nec Diomedeus cum Polynice parens.
Euryalum veniens extollere desinet aetas,
Et tuus in tenebris, Nyse, iacebit honos.
Vilis et Aeneas, et vilis fiet Achates,
Nec feret his ullam Musa Maronis opem.
Sordebit Strophio genitus, sordebit Orestes,
Utpote quos vatum fabula falsa canit.
Iunctus Alexandro concedet Hephaestio nobis.
Sit licet antiqua nobilis historia.
Ipse Epaminondas, Pelopidas ipse peribit,
Parva est Romanis fama futura viris.
Nostra secuturos acuent exempla nepotes,
Caetera non magnae nomina laudis erunt.
Sed cum tot latae dirimant confinia terrae,
Quis venit ex ista fructus amicitia?
Vivimus absentes, nec amatos cernere vultus,
Nec dare, nec verbis reddere verba licet.
Quod loqueris mecum, solae sunt causa tabellae,
Quod mea dicta legis, littera sola facit.
Te dulcis Verona tenet, nos obsita servat
Aere nubifero Ferrariensis humus;
At bene consuluit nostris sors prospera votis,
Stabimus, ut spero, proximiore loco;
Accipiet duplices unum navale carinas,
Et geminas idem nidus habebit aves.
Ecce parat patrias remeare Guarinus ad arces:
Non potero tanto non comes esse viro.
Evolet algentes Scythiae glacialis ad oras,
In Scythiam nobis ille sequendus erit;
Vadat ad aestiferas Libyae ferventis arenas,
In Libyam nobis ille sequendus erit;
Naviget ad Mauros, ad Mauricas ibimus urbes;
Persidos arva petat, Persidos arva petam.
Nedum Veronam secum migrare recusem;
Hanc ego vel patria malo videre mea.
Ergo tui nobis, fiet tibi copia nostri;
Illa erit, illa sacris annumeranda dies.
Tunc tecum longis ducam sermonibus horas;
Plurima tunc tecum tempora laetus agam,
Et quam nunc absens scriptam tibi mitto salutem,
Tunc praesens vivo cominus ore feram.
Tunc Athesim faciam citharas audire sonantes;
Qua nunc Alpini perstrepit unda Padi,
Istuc Pierides, istuc transibit Apollo,
Et cum thyrsigero docta Minerva deo.
Istuc incipiam mansuras quaerere laudes,
Ut clarus titulis multa per ora volem.
Sed quid me famae tenet ambitiosa cupido?
Inrita de stolido pectore cura cadat.
Iam Verona parens nos ornat honoribus amplis,
Quos nec Thespiades promeruere deae.
Sit tibi propitius cum divis omnibus aether,
Sit pro collatis gratia magna bonis!
Te celebres nostrae fiunt praecone Camoenae,
Per te nostra satis Musa favoris habet.
At quae pro meritis referam tibi commoda tantis?
Unica pro rebus reddere verba pudet;
Reddere verba pudet, sed verba rependere oportet:
Haec vis in nostro pectore sola viget.
Deme labris linguam, remanebit inutile corpus,
Debilis et nullis usibus aptus ego.
Scilicet Eoas vagus offert navita merces,
Offert picturas pingere docta manus,
Cui satis est auris, tribuendo est largus in auro,
Cui satis est pecoris, mille dat ille pecus.
Pampineis dulces mittit de vitibus uvas,
Cui bona Baccheas vinea fundit opes;
Arboris fructus mittit cum suavibus herbis
Messibus his si quem fertilis hortus alit;
Et donat pisces, didicit qui prendere pisces;
Donat aves, didicit prendere quisquis aves.
Agricolae fruges sunt munera militis enses,
Venantis captae casse latente ferae.
Nos quoniam Phoebus docuit leve fingere carmen,
Et rude quod rauca concrepuisse lyra,
Praestamus caris tantum leve carmen amicis,
Et rude cum crepuit si quid inepta chelys.
Hoc est quod de me pretium carissime speres;
Caetera fortunae conditione iacent.
Scripta modo . . . . . . senecta,
Nomen in ore tuum posteritatis erit.
Te sine non prosam, sine te non carmina scribam,
Te sine non pacem, non fera bella canam.

20. NAÏADUM ITALICARUM PRINCIPI DIVAE FERONIAE IANUS PANNONIUS CECINIT IN REDITU EX URBE NONIS IUNIIS ANNO 1458.
Sacri fontis ave, mater Feronia, cuius
Felix Paeonias, Narnia potat aquas.
Iam prope litorei tetigit sol brachia cancri,
Sentit et Icarium, fervida terra, canem.
Tolle sitim; saevis tulerat Langia Pelasgis,
Quae nostra exurit pectora, tolle sitim.
Sic tibi magna parens alimenta aeterna ministret,
Sic nunquam vena pauperiore fluas!
En semel, en iterum, quos ferrea fistula fundit,
Excipiunt latices, guttura sicca, tuos.
O quantus rediit membris vigor! o mea quanto
Viscera divinus liberat igne liquor!
Nec venter, quamvis repetito murmurat haustu,
Sudorem subitum nec gravis humor agit.
Ergo operae nobis pretium fuit alta labantes
Ad iuga clivoso tramite ferre gradus.
Iam libet et pulchram mirari turribus arcem,
Quae surgit sanctis proxima gurgitibus,
Audire et strepitum, quem subter, valle profunda
Spumea sulfurei fluminis unda facit,
Ac totos circum lustrare ex ordine montes,
Pura salutiferi, quos fovet aura, poli.
Ante, voluptatem spectacula nulla movebant
Cum premeret torrens ora perusta vapor.
Ocyus huc adsit toto grege pinguior haedus,
Mutet et effusus, vitrea stagna, cruor.
Adsint et liquido Bacchi cum munere flores,
Nec cesset laudes vox resonare pias:
Salva iterum e Latiis, longe celeberrima, Nymphis,
Hospitis et grati suscipe dona libens!
Tu placidam miseris requiem mortalibus affers,
Corpora morosis febribus aegra levans.
Nec soli debent homines tibi, debet et aether,
Aurea cum pascas roribus astra tuis.
Phryx puer haud alias miscet cum nectare lymphas,
Nec sua Mars alio vulnera fonte lavit.
Debita solventur semper tibi vota quotannis,
Dum mea vitalis spiritus ossa reget.
Nec plus Castalias, quam te, venerabimur undas,
Musarum et nobis Numinis instar eris.
Sed tamen in fessas unde haec medicina, medullas,
Omnia quae nostis, dicite, quaeso, Deae.
Evander ternis Herilum spoliaverat armis,
Crudeles genetrix invocat orba Deos.
Iuppiter est flentem coelo miseratus ab alto,
Corpus et in tenues iussit abire lacus.
Nec voluit rivis esse ex vulgaribus unum,
Sed Superis magno fecit honore parem.
Praecipua hinc levitas, hinc vis
contraria morbis,
Hinc clarum tota nomen in Ausonia.