27. MATTHIAS REX HUNGARORUM, ANTONIO CONSTANTIO, POETAE ITALO
Non levis Aonidum, Constanti, cura sororum,
Qui nos, qui nostrum tollis ad astra patrem,
Diffusum Ausonias rumorem scribis in urbes,
Me pia pro sancta bella movere fide;
Pannonicam mecum pariter descendere pubem,
Ac procerum coetus regia signa sequi.
Vera quidem nostros vulgarat fama paratus,
Nec quicquam vani finxerat illa ioci.
Hoc siquidem toto, castris indulsimus, anno,
Gessimus et Musis non reticenda tuis.
Nam patrium iuxta vires dum cogimus Histrum,
Venturum Martis dum meditamur opus;
Ecce protervus Halis, fiducia summa suorum,
Sirmia traiecto, pervolat arva Savo.
Nimirum egregia sperans se laude potiri,
Ureret ante oculos, si mea regna, meos.
Iam praedam referebat ovans, iam victor abibat,
Per modo transmissas, mox fugiturus, aquas:
Cum subito nostras praesensit adesse phalanges,
Quamvis nox medium densa teneret iter.
Ilicet, instructas agit in certamina turmas,
Hinc litui, ast illinc tympana rauca sonant.
Infesta adversis, concurrunt agmina, telis,
Fit fragor, et multo, terra cruore, madet.
Ter mutata vices Victoria vertit, et hostis
Ter pugnam fertur, ter repetisse fugam.
Sed postquam aeratas acies lux clara retexit,
Turbatum visu rettulit ille pedem.
Magna cadit campo pars, maxima mergitur amni,
Pars fert captiva, tristia vincla, manu.
Ipse per adversas evadit saucius undas,
Mittitur ad proprios praeda recepta Lares.
Non tamen accepta vesanus clade quiescit,
Sed stimulat victum bella novare pudor.
Danubium rursus, collecto milite, transit,
Rursus et ingenti caede repulsus abit.
Hic ego turpe ratus tantummodo nostra tueri,
Nec rerum oblata commoditate frui;
Continuo hostiles, transcendo laetus, in agros,
It comes a tergo Luctus, et ante Pavor.
Mysorum spoliantur opes, trux omnia late
Gradivus ferro, Mulciber igne rapit.
Nusquam torvus Halis, nusquam ampla potentia Turci,
Nusquam arcu et conto vincere doctus eques.
Postquam nulla datur quaesitae copia pugnae,
Vertimus ad patrias, frena retorta, domos.
Sed quoniam pratis etiam nunc herba virebat,
Nec fera militiam praepediebat hyems,
Fortunam ulterius placuit tentare secundam,
Nec tam praesenti tam cito deesse Deo.
Pars fuit Illyrici, quam nunc vocat incola Bosnam,
Dura sed argenti munere dives humus.
Non illic virides, spatioso margine, campi,
Nec sata qui multo foenore reddat ager;
Sed rigidi montes, sed saxa minantia coelo,
Castella et summis, imposita alta, iugis.
Hanc tunc invicto tutam munimine terram,
Quam vix excindi fulmine posse putes,
Ceperat ille ferox hac ipsa aestate tyrannus,
Principis et miseri dempserat ense caput.
Huc feror, et regni confestim sede potitus,
Cetera partitis viribus aggredior.
Arx erat impendens captae modo moenibus urbis,
Praesidio et positu non adeunda loci.
Admoveo illius tormenta tonantia muris,
Sed tamen obsessos machina nulla movet.
Quid tibi nunc memorem, quam saepe e turribus alta
Iactarunt crebras tela imitata nives?
Quidve loquar quoties ausi prorumpere noctu,
Haud parva excubiis damna dedere meis?
Non illos validi stridens aquilonis hiatus,
Nec domat hiberno sidere triste gelu.
Continuus donec labor et penuria lymphae,
Infregit tandem pectora dura virum.
Venerat alma dies, peperit qua Virgo salutem,
Nuntius optatae deditionis adest.
Ergo agimus laeti geminato gaudia festo,
Ac fessis nasci est, altera visa salus.
His demum exactis, patrias remeamus ad oras,
Nec dabimus lentae, tempora longa morae.
Nam simul asstrictas Zephyrus relegaverit undas,
Fuderit et molli gramina prima solo;
Nostra virens iterum tentoria campus habebit,
Forsitan auxilium cetera turba feret.
Ut tamen ipse refers, nemo est sub tegmine coeli,
Qui studeat nostris addere rebus opem.
Gallia dormitat, nec curat Iberia Christum,
Anglia gentili seditione ruit.
Improba conventus Germania cogit inanes,
Permutat merces, Itala terra, suas,
Nec quenquam praeter Venetos ea cura remordet,
Quos iungunt satis, foedera parta, meis.
Hos dudum audimus moliri nobile bellum,
Horum iam multa Nerea classe tegi.
Sed meus a reliquo longe status ordine differt,
Nec volo, nec possim, si piger esse velim.
Turcorum nostro nimium gens proxima regno,
Securos nobis non sinit ire dies.
Hanc ego perpetuis statui insectarier armis,
Mollia proposito sint modo fata meo.
Magnifici sic alta iubent exempla parentis,
Sic sacer aeternae religiones amor.
Talis Romanum Poenus iurarat in hostem,
Talis in invisos ultor Atrida Phrygas.
Nec prius absistam coeptis, si vita supersit,
Quam pulsus, Phryxi trans mare, Turcus eat.
Quanquam non solos is perdere nititur Hunnos,
Sed Christum immenso quisquis in orbe colit.
Praecipue Hesperiam votis petit omnibus unam,
Quam sua si mittat sub iuga, cuncta domet.
Nam postquam Eoae possedit moenia Romae,
Occiduam pariter subdere fidit atrox.
Hanc ferro, hanc rapidis inhiat subvertere flammis,
Fecit ut ante Senon, fecit ut inde Getes.
Quare age magnanimi consurgite quaeso Latini,
Neve cadet vestro tempore avitus honos.
Vidit ab occasu sol omnia, vidit ab ortu,
Vestrorum quondam sub ditione patrum.
Nec tam ulli debent lapso succurrere mundo,
Quam mundi imperium qui tenuere prius.
Nonne pudet, vestrae, quod mater Graecia, linguae,
Barbarico discit frendere verba sono?
Quod vestrae, veneranda soror, seu filia, Romae,
Iam pridem serva est, quae domina ante fuit?
Si vos nulla movet priscarum gloria rerum,
Proximitas hostis, iure movere potest.
Gallia si dormit, vel Iberia, nil ego miror,
Neutra est instanti nempe propinqua malo.
Mene adiuturos ausim sperare Britannos,
Quos procul extremus submovet Oceanus?
Ipsa autem nunquam favit Germania nobis,
Quin potius votis obstitit illa meis.
Vos et communis, vicinia certa, pericli,
Mutuus et nobis conciliavit amor.
Nec dubito Italiam praestare vel omnia solam
Posse, ubi tot populos, tot liquet esse duces.
Sunt illic acres, Genuae discordis, alumni,
Oppida sunt Tuscis, libera multa, plagis.
Sunt Veneti, dominos gens aequatura Quirites,
Unde volant toto, rostra Liburna, mari.
Est illic, veteris retinet qui frena Tarenti,
Est magni Alfonsi regia progenies.
Est pater ille Pius, rerum cui summa potestas,
Pontificum princeps, Urbis et orbis apex.
Est qui te placida, Ferraria, pace gubernat,
Est qui te forti, Mantua, Marte regit.
Multi praeterea clari virtute, sed omnes
Supra, Sforciades nobile nomen habet.
Sunt et opes Latio, reliquum nec tanta per orbem,
Humanum ferme possidet omne genus.
Quocirca unanimes trepidum properemus in hostem,
Magna manent terra praemia, magna polo.
Vita polo, quae nos servet sine fine beatos,
At terra innumeris laus cumulata bonis.
Nos patriae tamen, et fidei, non deerimus unquam,
Seu magnam, exiguam seu tuleritis opem.