HOMERI ODYSSEAE LIBER DECIMUS.
Protinus Aeoliam veni, qua fluctibus acta
Insula in instabili dis carus tecta colebat
Aeolus Hippotades: consurgunt aerea circum
Moenia, et ingenti procurrit vertice rupes.
Corpora gnatorum bissena in sedibus olli,
Sex pueri, totidem forma praestante puellae,
Ludunt, atque inter se laeti mutua curant
Connubia assueti patriis considere mensis,
Perpetuasque dapes celebrare. It nidor ad auras
Aetherias per lucem altis late undique tectis; 10
At tacita sub nocte sua cum conjuge quisque
Mollibus in thalamis strato super incubat ostro.
Hos ego tum fines tetigi, facilique receptum
Aeolus hospitio fovit, dum menstrua totum
Luna iter expleret. saepe ille audire volebat
Ilion, Argivumque rates, reditumque Pelasgum
Cunctaque ego contra narrabam rite petenti.
Verum ubi jam cupidus volui discedere, et illum
Admonui, nihil ipse mihi, quibus indiget usus,
Abnuit, ingentemque novennis tergore tauri 20
Utrem ferre dedit, introque sonantia clausit
Flamina ventorum; namque illum rector olympi
Et rapidos jussit mulcere, et tollere ventos.
Ipse suis utrem manibus sub transtra locatum
Argento molli vinxit, ne quā via ventis
Adsit, et aequoreas tantum strepitantibus auris
Mulceat excitus zephyrorum sibilus undas.
Cessimus, atque novem sulcantibus aequora luces
Et noctes totidem, decimo sub lumine visi
E pelago nobis patrii se ostendere colles, 30
Ardentesque ignes propius. mihi pectora pressit
Dulcis et alta quies fesso; namque ipse regebam
Usque ratem, nullum sociorum vela movere
Passus adhuc, patria citius quo sede potirer.
Interea nautae vario sermone serebant
Multa inter sese, meque auri pondera ferre
Argentique domum ventorum a rege putabant.
Atque aliquis comitem spectans: proh Juppiter! inquit,
Omnibus ut carus, quascumque accedit ad oras,
Advenit hic: multas Trojana ex urbe reportat 40
Laetus opes; eadem nos vero caerula mensi
Nequidquam patrias vacui remeamus ad aedes.
Ecce etiam pretiosa dedit nunc munera ferre
Aeolus. eja omnes juvet inspexisse, recluso
Aurique argentique latet quae copia in utre?
Sic fatur, cunctosque eadem dementia vincit,
Et laxant jam vincla utri. simul agmine venti
Ocyus erumpunt omnes, saevaque procella
Abripiunt pubem turbata per aequora longe
A patria flentem nequidquam. atque ipse sopore 50
Excitus, et tristi concussus pectora casu
Mecum agito, in fluctusne ruam, vitamque relinquam?
Anne feram tacitus, caelesti vescar et aura
Vivus adhuc? praestat superesse, imaque resedi
Sub puppi tacitus, classem dum turbine venti
Rursus in Aeoliam ferrent, circumque sodales
Ingemerent. illic iterum tellure potimur,
Fontibus atque haustis naves epulamur ad ipsas.
At dapibus postquam vires potuque refectae,
Praecone et socio tantum comitatus ab uno 60
Hippotadae petii sedes, quem larga bibentem
Pocula cum gnatis deprendi et conjuge cara.
Ut veni, primo consedi in limine tecti
Ante fores: illi reducem stupuere videntes,
Et subito: quae caussa movet? quod numen, Ulysseu,
Ingruit adversum misero? te nuper amico
Auxilio tutum patrias dimisimus oras,
Et quocumque animo cuperes intendere cursum?
Talia quaerebant. queis ipse: heu perdidit, inquam,
Me comitum vesana manus, somnusque fefellit 70
Improbus. optatam miserati o ferte salutem,
In vestra namque ipsa manu, tum plura paranti,
Mulcentique animos dictis pater Aeolus infit:
Ocius o discede hominum jam pessime, et isthinc
Eripe te: curare nefas me quippe scelestum:
Invisumque diis superis caput: aequore in alto
Jam pereas laevoque huc fato et numine vectus.
Haec dicens tristemque animi graviterque gementem
Expulit e domibus. rursum freta caerula moesti
Verrimus, et duro pubes defessa labore 80
Deficit incumbens remis, frustraque negatam
Ipsa sua suspirat opem jam perdita culpa.
Sex adeo noctes totidemque ex ordine luces
Dum ferimur, nos celsa Lami sub moenia sistit
Septima lux; ubi longam habitant Laestrygones urbem,
Pastor et e campis rediens inclamat agentem
Pastorem in saltus pecudes, auditque vocantem
Ille quidem diversa petens; duplicemque referret
Idem ubi mercedem dulci sine munere somni
Balantum per prata greges, armentaque pascens: 90
Proxima nam lucis noctisque est meta viarum.
Heic ingens sese portus venientibus offert
Quem scopulis cingunt praeruptis undique cautes,
Litoraque adversis procurrunt frontibus ante
Ostia, et angusto fauces arctantur hiatu.
Huc alii duxere rates, tortoque carinas
Inter se propius vinxere ad litora nexu,
Immoto qua parte silent freta caerula fluctu,
Et circum placidis substernitur aequor arenis.
Solus ego haud subii portum, navimque rudente 100
Implicui extremo religatam in margine ripae
Extrorsum ad cautes; specula dein celsus ab alta
Prospectum exploro. non ullа hominumve boumve
Signa noto, tantum caelo consurgere fumum.
Hinc subito socios рrаemitto, et quaerere gentis
Praecipio nomen, lectis ex agmine binis:
Adjunctoque simul praecone. iter ocius illi
Corripiunt, celso montis de vertice ad urbem
Arida quo rapidi vectabant robora currus.
Illis Antiphatae Laestrygonis inclita gnata 110
Obvia, dum magnae sub moenibus urbis aquatur,
Venit, ubi Artaciae vitreis argenteus undis
Fons sonat, et patriae semper fluit utilis urbi.
Hanc adeunt propius, dictisque affantur; et una,
Quinam habeant homines, quae sint ea moenia, quaerunt.
Talia quaerentes duxit genitoris ad aedes
Illa sui; at postquam subiere in limina gressu,
Terruit ingressos alta stans mole velut mons
Femina, quae subito jactans ad sidera voces
Exciit absentem thalami sibi foedere junctum 120
Antiphatem. ruit ille foro molitus acerba
Fata meis, sociisque fuga properante duobus
Elapsis, alium rapiens vorat horridus ore,
Incenditque altis totam clamoribus urbem.
Quo sonitu exciti Laestrigones undique currunt
Innumeri, vasta referentes mole gigantas,
Et late scopulis effusi immania subter
Saxa rotant: gemitus dira sub morte cadentum
Tollitur, et fractae stridor ferit aethera classis,
Transfixisque viris inhiant ceu piscibus hostes. 130
Ast ea dum clauso fervebant funera portu,
E femore eductum vagina protinus ensem
Corripio, et stricto ferio retinacula ferro
Hortatus comites validis incumbere remis,
Molirique fugam. simul illis excitus ardor,
Jactantque adducuntque manus: sic praepete cursu
Una ratis mecum fugit subvecta per altum,
Atque aliae diro perierunt turbine fractae.
Hinc adeo elapsi turbato corde per undas
Provehimur, tantoque juvat fugisse periclo 140
Incolumes. Aeaea ostenditur aequore contra
Insula, ubi sedem Circe formosa tenebat
Aeaetae germana soror; nam Sole creati
Et Persa genitrice ambo, eximia Oceanine.
Vertimus huc taciti proras, portuque Umjesto „portuquque“ subimus
Non divum sine mente; duas et litore noctes
Exigimus totidemque dies, vix aegra trahentes Piše „trhaentes“
Corpora, solliciti curis fractique labore.
Tertia sed postquam roseo jubar extulit ortu
Alma dies, hastam capiens ensemque coruscum 150
In speculam ascendo de litore, sicubi cernam
Culta soli, vocemque arrectis auribus adstans
Accipiam. ut veni, conscenso vertice, fumum
Volvier aspexi densis nemus inter opacum
Arboribus longe penetrali e culmine Circes.
Atque etiam tacitis propius succedere tectis
Audentem dum cura subit, descendere navim
Ad celerem visum satius, dapibusque refectos,
Qui loca vestigent, lectos praemittere pubis.
Jamque ubi tendebam vicina ad litora gressum,160
Tunc aliquis divum caeli miseratus ab arce
Obtulit arboreis mihi cervum cornibus altum
Ipsa sub ora viae in medio; latebrosa relinquens
Qui nemora e pastu gelidum veniebat ad amnem
Fonte sitim cupiens restinguere; namque caloris
Arida vis illum, solisque exegerat ardor.
Protinus egressum, tergo qua spina recumbit
In medio, aggredior: cuspis latus aerea transit,
Decidit, exanimesque artus in pulvere volvit.
Hunc super insiliens ferratum e vulnere telum 170
Eripui, tractumque solo viridante reclinans
Lenta manu carpsi virgulta, et vimina torto
Fune simul nectens, haud longo ingentia vinclo
Crura feri implicui, monstrumque immane subivi.
Sic ego processi curva cervice gravatus,
Innixusque hasta; neque enim manus altera quibat
Ferre humero impositum: tanta ingens mole patebat.
Ut ventum ad navim, dejecto pondere fidos
Admonui socios dictis moerentia mulcens
Pectora. non miseri quam vis Plutonia regna 180
Ibimus ante viri, quam nos occumbere leto
Fata velint, largo nunc o dum pabula victu
Sufficiunt, revocate animum, atque accumbite mensis.
Talia stans propius memoro, paretque juventus
Undique conveniens, mirataque litore cervum
Obstupet, et magna defixa in mole moratur,
At simul ac omnes explerunt lumina visu,
Puro in fonte manus loti convivia mensis
Laeta parant celeres, occasum et solis ad ipsum
Implentur dulci baccho largaque ferina. 190
Quum subiit sol stagna maris caligine spargens
Telluremque polumque, herboso in litore somnum
Cepimus; ut vero radiis aurora refulsit,
Stans medio in coetu tali sum voce loquutus.
Huc aures adhibete, experti et tristia fata
O socii (nec enim surgat qua parte vel arctos,
Vel resonant austri; qua sol petat aequora fessis
Tardus equis, aut unde oriens sese inserat axe,
Novimus ignari,) si qua est via certa salutis,
Consulite in medium?mihi nulla ostenditur aegro. 200
Namque ego dum scopuli celso de vertice lustro
Omnia, fluctisono vidi loca gurgite clausa
Undique: stant humiles saltus, et fumus ad auras
Volvitur in medio crebris nemus inter opacum
Ilicibus. vix fatus eram, quum territa pubes
Concidit, et casum Laestrygonis anxia volvens
Antiphatae, necdum vim saevi oblita Cyclopis,
Horret, et effusis humectat fletibus ora.
Non lacrimis at tempus erat: partirier omnem
Stat numerum in geminas partes, dux agminis ipse 210
Unius, Eurylochus partem dux alter habebat.
Dein galeae in resono fortes concussimus aere,
Et primum Eurylochi retulit fors concita nomen.
Ille invadit iter celerans, juvenesque sequuntur
Bisdeni supraque duo, sociosque profecti
Nequidquam flentes moesti post terga relinquunt.
Jamque iter emensi niveo de marmore structa
Tecta vident Circes media surgentia valle;
Montanique lupi circum fulvique leones
Stant placidi in foribus, quos diva potentibus herbis 220
Lenierat. non illi acres venientibus instant,
Sed blandi, et longis testantes gaudia caudis
Luxuriant; reducemque velut quum divite mensa
Excipiunt catuli dominum sibi nota ferentem
Pabula; sic variae facies atque ora ferarum
Ludebant circum. sed visu territa pubes
Restitit, et foribus pressit vestigia primis.
Interea dulci resonantem gutture Circem
Audiit, arguto magnam dum pectine telam
Assiduo incumbens operi dea pulsat; et auro 230
Mollia purpureae pingit velamina lanae.
Primus ibi ante alios, magno quem semper honore
Complexus, carumque habui magis omnibus unum
In mediis adstans coepit sic voce Polites.
Heic aliqua ingentis percurrens stamina telae
Dulce canit (tremulo resonat domus ardua cantu)
Seu dea seu mulier: quin illam voce ciemus?
Vix ea fatus erat, sonituque excita repente
Nympha fores rutilo stridentes cardine pandit,
Invitatque viros. cuncti irrupere sequentes 240
Heu miseri, Eurylochum praeter, qui tecta subire
Abnuit, insidias veritus fraudemque latentem.
Jamque introgressos dea vafra sedilibus omnes
Collocat, et cererem niveique coagula lactis,
Mellaque cum dulci confundit nectare bacchi,
Tum nocuo miscens medicatas gramine fruges
Porrigit, et patriae cunctis oblivia fundit.
Post ubi gustarunt, virga dea saeva potenti
Percutiens altis clausit praesepibus omnes
Mutatos in membra suum vocemque coloremque 250
Et setas: tantum mansit vis pristina mentis.
Stant moesti lugentque simul; fera pabula Circe
Iliceos fetus, glandemque, atque aspera corna
Sufficit, et quaecumque sues manduntque vorantque.
Interea Eurylochus fugiens redit inde relictam
Nuncius ad navim, magno sed corda dolore
Perculsus frustra conatur mittere vocem,
Nec valet, et curis ingentibus aestuat intus
Ora rigans lacrimis. Nos contra instamus, et omnes
Solliciti precibus pavitantem urgemus: at ille 260
Redditus in sese tandem sic ora resolvit.
Ivimus, horrenti qua procubat ilice silva,
Contigimusque domum secto de marmore structam
Valle sub umbrifera. Cantu solata laborem
Intus inaurato texebat pectine telam
Seu dea seu mulier: sociisque vocantibus ultro
Inverso resonos patefecit cardine postes,
Accivitque viros. Sequitur male cauta vocantem
Turba simul, solusque dolos ratus ipse resedi.
Continuo ex oculis omnes abiere, neque ullus 270
Praeterea longo residi mihi tempore visus.
Dixerat: ipse autem bullis fulgentibus aptum
Ensem humero ingentem suspendo arcumque sonantem,
Atque ipsum noto jubeo me ducere calle
Eurylochum. Sed genva manu complexus utraque
Ille mihi: ne quaeso, inquit, Jovis inclita cura,
Invitum ne coge: sine heic me sponte manere:
Incolumis nec enim jam tu, mihi crede, redibis,
Nec quemquam abduces. Quin o fugiamus, et undis,
Si qua manet miseros, praestet tentare salutem. 280
Cui refero: maneas licet istheic, comprime gressus
Euryloche, et residens dapibus vinoque fruare;
Ibo solus ego, nam me vis aspera cogit.
Sic fatus puppimque et litora nota reliqui.
Ast ubi per sacram celerans vestigia vallem
Non procul a Circes aberam penetralibus altis,
Adstitit aurata mihi virga insignis eunti
Mercurius juveni similis, cui prima rubentes
Flore genas molli spargit lanuginis aetas,
Amplexusque manum placido prior edidit ore. 290
Quo tantum juga solus obis, ignotaque lustras
Arva miser? socii tibi saevae in limine Circes
Setigeri jam plena sues praesepia complent.
Auxilione venis miseris? at non tamen inde
Effugies una stabulo conclusus eodem.
Sed tibi parta salus per me est: hoc accipe gramen,
Quod retinens manibus nympham securus adibis,
Exitiumque malum fugies et tristia damna.
Quin etiam insidias Circes atque omnia dicam
Consilia expediens: primum tibi mixta parabit 300
Pocula, et objiciet medicatis frugibus offam.
Sed neque sic poterit corrumpere; namque resistet
Hos tibi servatum, mea munera, gramen in usus.
Dein ubi percussum virga te diva sonanti
Contigerit, stricto contra tu protinus ense
Irrue in adversam, jam vulnera jamque minare.
Illa manus tum victa dabit, tremefactaque ducet
In thalamum te sponte vocans. nec vota precantis
Respue, ut incolumes socios ipsumque remittat
Servatum te blanda. prius tamen exige, divum 310
Numina uti juret, nullum tibi deinde periclum
Adfore; ne mollem nudato corpore reddat
Indecoremque animi. sic dicens, gramen ab ima
Evulsum terra subito mihi tradit, et usum
Edocet. illi atro radix perfusa colore
Nigra subest, niveo lacti flos concolor halat,
Moly vocant superi, donum mortalibus aegris
Difficile inventu, possunt vero omnia divi.
Haec inter sese motis Cyllenius alis
Per nemus umbriferum levat alti ad culmen olympi; 320
Contra ego multa putans processi ad limina Circes:
Ut celerans pulcrae tetigi penetralia nymphae,
Ante fores clamans tenui vestigia: at illa
Audiit, et surgens reseratis postibus aulam
In mediam accivit moerenti corde sequentem.
Protinus ingressum rutilanti in sede locavit
Sub pedihus mihi fulcra aptans, molitaque fraudem
Aurea commixtis infecit pocula succis.
Sed postquam data dona bibens interritus hausi,
Contigit aurata me virga: atque ocius, inquit, 330
Cum sociis i foeda tuis praesepia serva.
Dixerat: ast illam correpto turbidus ense
Aggredior, trepidaeque minans jam desuper insto.
Ipsa autem inclamans subiit, genibusque prehensis
Haesit inexpletum lacrimans sic ore loquuta:
O quis, et unde venis, quaenam tibi patria tellus,
Qui talem genuere? haec te sine labe bibisse
Pocula, quae nostro quotquot medicata veneno
Contigerunt, sensere malum? tibi pectore robur
Indomitum, nullique subest mens pervia fraudi 340
Tu certe, nec vana fides, ille acer Ulysses,
Quem mihi venturum spondebat classe per aequor
Iliacis reducem campis Cyllenia proles.
Quin age vagina ferrum jam conde reponens,
Et thalamos conscende meos, ut amore potiti
Mutua firmemus nos inter foedera pacis.
Talia cui fanti refero. mollire furentem
Posse etiam speras precibus, convertere nostros
Ausa prius socios in vultum ac terga ferarum;
Nunc autem in thalamum, si captum fallere possis, 350
Invitans me blanda? ut mollem et honore carentem
Perfida post reddas nudatum turpiter artus.
Sed non ante tuum meme conscendere cernes
Nympha torum, quam sancta deum mihi numina rite
Adjures testata; nihil dein triste timendum.
Nec plura: illa deos sollemni more sacrorum
Jussa vocat, spondetque fidem. queis ipse peractis,
Haud renui nymphae votis parere vocantis.
Sedibus in pulcris forma praestante puellae
Quattuor, assuetae varios properare labores, 360
Olli aderant: almam sacris e fontibus ipsae
Progeniem, silvisque trahunt, fluviisque, sonanti
Qui pelago sese miscent, pontoque residunt.
Accelerant omnes: Tyriisque sedilia stratis:
Illa tegit, subterque locat canentia lina:
Haec ponit mensas, atque apta sedilia mensis
Admovet argento e puro cum lancibus aureis.
Atque alia ambrosium miscet cratere Lyaeum
In rutilo, funditque aurata in pocula circum;
Ultima fert liquidos rores; atque excitat ignem 370
Sub tripode ingenti: superas vapor udus ad auras
Tollitur. at flammis intus tepefactus ut humor
Incaluit, subiique labrum splendentis aheni,
Ipsa manu facili positos invergit in artus
E tripode undanti rorem, spargitque superne
Cervicemque humerosque, et amatis irrigat undis
Usque fovens, redeant dum lasso in corpore vires
Exempta jam tabe mihi, tum denique olivo
Sparsit, et abluti niveos super induit artus
Vestibus intextis auro, solioque locavit 380
Languida suffultum molli vestigia strato.
Atque eadem manibus fontes de more ministrat,
Aureus effundit cyathus quos ore lebetem
In solidum argento, et mensis mantilia sternit
Candida. fert cererem calathis, et lancibus escas
Altera jam stipat, meque ultro sedula tardum
Excitat. Ipse autem moerenti corde sedebam
Anxius, atque alias volvebam pectore curas.
At postquam tacito defixum lumina vultu,
Spernentemque epulas vidit, sic prima dolentem 390
Alloquitur Circe. cur o taciturnus, Ulysseu,
Sic resides muto similis, nec munere gaudes?
Insidias certe metuis, quum triste timendum
Jam nihil est, postquam divos in verba vocavi
Pollicita aeternum foedus. cui talia fanti
Sic retuli: quis, diva, movet pietatis imago
Ulla animum cui forte, epulas contingere laetus
Sustineat prius, ille suos quam solvere curet,
Et coram aspiciat socios? tu redde meorum
Corpora, nec segnem cernes accumbere mensis. 400
Haec ego fatus eram; quum Circe e limine gressus
Extulit, et virgam capiens stabula alta reclusit,
Exegitque suum mutata in corpora pubem.
Stant miseri juvenes; medios quos illa per omnes
Incedit, spargitque novum per membra liquorem
Cuique viro. fluxere horrenti e corpore setae,
Induerant quas ante, et primae forma juventae
Reddita continuo versos illapsa per artus
Pulcrior, et multa renovata in luce refulsit.
Atque ubi me coram videre, ampleximus omnes
Effusi petiere manum, dulcique repente
Omnibus exorto late domus excita fletu
Insonuit. jam diva simul miseratur, et ipsa
Cominus aggreditur sic me solata gementem.
O Laërtiade navim litusque relictum
Nunc repetens, pelago fac primum educere puppim
Tellurem in siccam, speluncisque abdere opacis
Armaque, et advectam Phrygio de litore gazam;
Huc iterum dein ipse veni socia agmina ducens
Emensum per iter. dixit; nec jussa moratus 420
Protinus ad navim celerans vectigia torsi:
At juvenes sola pelagi resonantis in acta
Tristia foedabant lacrimis manantibus ora.
Ac veluti molles vitulae circum ubera matrum,
Quum redeunt campis dulci jam gramine pastae,
Saltibus adversae ludunt; nec vincla nec illas
Ulla tenent jam septa; at circum armenta vagantur,
Et querulis implent late mugitibus auras.
Haud aliter pubes me circum affusa ruebat,
Ut reducem primum vidit; nec segnior omnes 430
Laetitia invasit, quam si patria arva tenerent
Sedibus excepti placidis, longosque cientes
Incassum gemitus verba inter singula cuncti?
Sic memorant. reduci jam te, nos alma voluptas
Non minor incendit, Jovis o certissima cura,
Quam si Ithacae nobis tetigissent litora prorae:
Quin age et infandos sociorum edissere casus.
Quos ego solatus: navim subducite, dixi,
Speluncisque cavis advectam condite gazam,
Armaque; tum celeri gressu vestigia ferte 440
Me duce, ut incolumem sacra intra limina Circes
Cernere contingat plena ad convivia pubem.
Nec plura: illi omnes subito mea dicta sequuntur;
Sed non Eurylochus, solus qui fida tenere
Agmina conatus: quo nos nunc ibimus, inquit,
Ah miseri! tantus qui nam nova quaerere damna
Ardor agit? nos saeva deae penetralia adire;
Scilicet ut subito mutati in membra luporum,
Setigerique sues facti dirique leones
Excubias divae foribus servemus adacti? 450
Excidit an Cylops animis, improvida pubes
Hoc duce quum subiit sceleratae rupis in antrum?
Unius heu capitis miseram dementia tristi
Perdidit exitio. fundentis talia ab ore
Protinus educto cervicem abscindere ferro
Ira subit, quamvis propius mihi sanguine junctus
Ille foret; verum socii tenuere furentem,
Et precibus flexere animum sic deinde loquuti.
Ni tua jussa vetant, maneat licet ille relictus,
O Jove nate; ratem servet: nos limina ad alta 460
Duc age, lustratoque citos rege tramite gressus.
Vix haec finierant, navimque et litora cuncti
Deseruere alacres: audet non ipse manere
Eurylochus, veritusque meas irasque, minasque
Ingreditur, moestusque legit vestigia pone.
Interea Circe teetis penetralibus omnes
Laverat, et pingui juvenes lustrarat olivo
Inducens tunicasque super laenasque decoras.
Cernimus accinctos epulis; nosque illi ubi contra
Conspexere, simul varios in pectore motus 470
Suscipiunt, lugentque simul: gemitu omnia late
Atria, et effusis resonant clamoribus aedes.
At dea tum subiens propius: sate sanguine magni
Laërtae o, dixit, tristem nunc ponito luctum,
Et lacrimas cohibete. mihi sunt omnia nota,
Experti quaecumque mari sive estis in alto;
Seu terris, toties inimica a gente fugati.
Sed victu revocate animos, quos ante profecti
Ex Ithaca quondam Phrygiis habuistis in oris
Pectore sub forti. nunc et sine viribus artus, 480
Et defessa malis longoque errore viarum
Aegrescit mens victa, ullam nec cura quietem
Dat miseris, laetave animos dulcedine spargit.
Sic ait; et cuncti dictis paremus ovantes.
Heic igitur toto lenti consedimus anno
Perpetuis pasti dapibus, dulcisque Lyaei
Munere gaudentes. postquam sol aureus annum
Mensibus exactis revoluto temporis orbe
Egerat, et longas perfecerat ordine luces,
Talibus aggressi juvenes. quid, lente, moraris 490
Immemor heu patriae longum? si fata reposcunt
Incolumem te certa tuas contingere sedes,
Infelix o rumpe moras. sic voce monebant
Sollicitum votisque ultro parere volentem;
Et rursum instaurant epulas, et pocula libant
Usque sub extremam lucem. quae sole cadente
Cessit ubi, nigris et inhorruit aura tenebris,
Hаc illac strati placido dant membra sopori.
Ast ego conscendens assueta cubilia nymphae
Illius accessi genibus, lacrimisque profusis. 500
Haud ignaram adii tali prior ore loquutus.
O dea, pollicitum jam tu mihi perfice munus,
Et patriae me redde. haud ipse resistere votis,
Haud socii, mea cura, valent, qui semper acerbis
Quaestubus increpitant, quoties tu diva recedis,
Me circum affussi. sic ipse; at nympha precanti
Blanda refert: non his invitos longius oris
Vos teneam, jam pone metus, o fortis Ulysseu.
Longa tamen vobis via restat, et ante petenda
Persephones domus atra atque alti regia Ditis, 510
Caecus ubi responsa dabit certissima vates
Tiresias, cujus menti vis integra perstat.
Namque etiam exstinctus, voluit Proserpina, solus
Ut saperet: volitant alii sine honore per Orcum
Umbrae infelices, simulacra carentia mente.
Dixerat illa: mihi gelida formidine sanguis
Diriguit; taedet vitae lucisque sedentem
In thalamo, fletuque sinus atque ora rigantem.
Post ubi me luctu satiavi moestus acerbo,
Collegique animum: fare o pulcherrima, dixi, 520
Ecquis erit dux ille, viam qui monstret ad Orci
Limina? numquam adiit Plutonia regna carina
Ulla, nec umbrarum subiit loca nigra silentum.
Sic ego, sic iterum Circe: non ulla fatiget
Nunc te cura ducis; tantum volitantia malo
Carbasa tende manu residens, placidoque per undas
Excitus impellet boreas tibi flamine puppim.
Mox tamen oceani quum jam tranaveris aestum,
Litus ubi stat molle, et frondibus horret opacis
Populus, et steriles platani, salicesque nigrantes 530
Tergeminae silva alta deae, tu gurgite summo
Siste ratem, Ditisque nigra in penetralia tende;
Quaque Pyriphlegethon torrens Acherontis in alveum,
Cocytusque fluit Stygio deductus ab amne
Rupe sub adversa, resonant ubi murmure magno
Amborum late ripae coëuntibus undis.
Huc subiens fossam cubito non amplius altam
Effodere, et circum libamina jussa memento
Spargere mella ferens medicata, et dulce lyaeum;
Tum latices de fonte, et adorea munera funde 540
Manibus. his actis simulacra carentia vita
Supplicibus supera votis, Ithacamque reversum
Multa vovens sterilem praestanti corpore vaccam
Ignibus impositam sacris dic rite daturum,
Structurumque pyram cumulatam rebus opimis.
In primis vero nigranti vellere soli
Tiresiae sponde, pecudes qui maximus inter
Lanigeras aries vestris in ovilibus errat.
At simul ac precibus manes in vota vocatis,
Ense aries cadat ictus, et atri velleris agna 550
Versa Erebi ad fauces: tu contra averte reflectens
Cervicem, fluvioque subi: circumundique fusae
Advenient animae, tenues sine corpore vitae.
Tunc socios hortare, ignique imponere sacro
Praecipe jam ferro mactatas ante bidentes
Pellibus ereptis, nec non dis fundere vota
Persephone metuendae et magnanimo Plutoni.
Ipse autem, strictum vagina protinus ensem
Eripiens propius reside, circumque volantes
Sanguinis a rivo prohibe sine viribus umbras, 560
Tiresias dum fata ferat. non ille moratus
Adveniet, reditusque modum totumque docebit
Certus iter, quo longa iterum maris aequora lustres.
Haec dea: quum caelo rutilans Aurora refulsit
Admonuitque toro consurgere: jamque ego laenam
Accipio tunicamque; at nymphae vestis ad imos
Candida defluxit talos, atque aurea cinxit
Zona sinus, tenuisque comas velavit amictus.
Hinc ego tunc celerans tectis penetralibus ibam,
Hortabarque viros: osomno surgite, eamus; 570
Nam divae sic jussa ferunt. quae talia postquam
Dicta dedi, laeto socii clamore sequuti
Expediunt sese, quos nec tamen inde malorum
Expertes potui salvosque abducere cunctos.
Elpenor nam forte fuit pubentior aevo
Omnibus, haud bello validus, nec pectore fortis,
Qui, tacita sub nocte mero somnoque sepultus
Parte in secreta fessos ut straverat artus,
Excitus extemplo turbari tecta tumultu
Audiit, oblitusque sui, strepitumque sequutus, 580
Nec gradibus nitens, tecti de culmine praeceps,
Dum properat sine mente furens, ruit ocius actus
In caput. olli humero cervix infracta pependit,
Vitaque diffugit nigrum indignata sub Orcum.
Interea reliquos venientes alloquor ore:
Ad patrios vos forte lares intendere cursum
Creditis? at monitu divae prius atria Ditis,
Atque Hecates adeunda domus caligine opaca,
Thebanique manent scitanda oracula vatis
Tiresiae. dixi: subitusque per ima cucurrit 590
Ossa tremor sociis; flentes tum vellere crinem,
Et manibus lacerare genas, nec parcere luctu;
Nequidquam: haud etenim requies his ulla dabatur.
Inde ubi digressi, cursuque ad litora tristes
Tendimus, et multo suffusi lumina fletu,
Jam dea nigrantes pecudes religarat ad altam
Nulli visa ratem; quis enim nolentia cerni
Numina mortali possit cognoscere visu?