LIBER NONUS.
Talia quaerenti contra Laërtius heros
Orsa refert. inter magnos o maxime reges
Alcinoë, hunc vatem simili dis voce canentem
Dulce audire mihi est. neque enim magis ulla voluptas
Grata venit, quam quum populum diffusa per omnem
Laetitiae vis alma viget, cantuque fruuntur
Ordine dispositi convivae, ubi mensa renidet
Plena epulis, puerique suos fragrantia circum
In cyathos magno vina e cratere ministrant:
Ab Jove nil equidem melius nec pulcrius optem. 10
Tu vero casusque meos, et tristia quaerens
Supplicia, infandum cogis renovare dolorem.
Quem primum? quem deinde tibi? referamque supremum
Casibus e tantis, quos me fortuna subegit
Ferre diu? primum dicam tibi nomen; ut icti,
Longa licet nostras via dividat aequore terras,
Hospitii maneant semper rata foedera nobis.
Sum Laërtiades late celebratus Ulysses
Ingenioque dolisque, et fama ad sidera notus,
Apricamque Ithacam teneo, qua vertice ad auras 20
Neriton aetherias surgit, circumque coluntur
Ioniis crebrae sese inter Echinades undis,
Dulichiumque Sameque et silvis alta Zacynthus.
Haec propior terris longo stat in aequore ad Arctos
Opposita, illae autem versae resonantibus austris:
Asperа, sed juvenum nutrix bona: non ego quidquam
Dulcius optarim, patriae quam visere fines:
Me tenuit sub rupe cava formosa Calypso,
Auricomi pariter Solis me filia Circe
Insula in Aeaea tenuit, conjungier ardens 30
Utraque connubio stabili justisque hymenaeis;
Nec tamen ulla meos inflexit pectore sensus.
Nil adeo dulci patriae telluris amore
Suavius est. nec regna placent, ditissima quamvis
Auroque argentoque fluant, si nota suorum
Pectora, si cari longe cessere parentes.
Sed jam age, poscenti referens iter omne retexam,
Triste quod a Troja reduci Jovis adnuit ira.
Principio Ciconum vexit me ventus ad alta
Ismara, ubi ferro gentem populatus et urbes 40
Ingentem praedam sociis captivaque matrum
Corpora divisi, ne quis non laetus abiret.
Hinc subito celerare fugam, terrasque jubebam
Linquere nequidquam nautas, at jussa morantes,
Consiliisque acti stultis non secius illi
Pocula siccabant laeti, multasque bidentes,
Flexipedesque udo mactabant litore tauros.
Interea Cicones fugientes undique cogunt
Auxilia, et late vicinis agmina terris
Conclamant, genus acre virum, et concurrere ad arma 50
Aut ab equo assuetum, aut pedibus, quum tempora poscunt.
Ergo aderant, quot vere novo se frondibus arbos
Induit, et vario flores nascuntur in horto
Mane sub auroram. nobis tum nigra repente
Ab Jove tempestas et inhorruit aspera clades.
Nec mora: consistunt acies, ratibusque sub ipsis
Pugnam ineunt, longisque ruunt in vulnera telis.
Nos vero, radiis sub primae lucis, et axem
Dum medium caeli sol scanderet, agmine raro
Excipimus belli nubem et defendimur armis. 60
Sed prono quum sole boum juga solvit arator,
Tum domitos saevi Cicones vertere Pelasgos,
Et seni jaculis confossi e quaque carina
Procubuere viri. fugimus nos cetera turba,
Ingressique rates vehimur per caerula ponti
Moerentes dira sociorum caede peracta.
Nec tamen ante cavae poterant procedere pinus,
Ingenti quam quisque viros ter voce vocasset,
Quos rapuit Ciconum miseros mors invida campis.
Juppiter extemplo boream cum turbine magno 70
Exciit, ac nebulis horrentibus abdidit omnem
Telluremque fretumque: polo intempesta ruit nox.
In latus obliquant se naves, velaque venti
In diversa trahunt validi, discissaque frangunt.
Nos trepidi legimusque sinus, letumque paventes;
In terram e rabido subducimus aequore classem.
Heic geminas noctes totidemque ex ordine luces
Egimus et curis et fracti corda labore
Assiduo. dein pulcra comis ubi tertia caelo,
Extulit os aurora, iterum sustollere malos, 80
Carbasaque instamus ratibus per transtra locati,
Provehimurque salo. classis cita labitur undis,
Qua cursum ventusque gubernatorque vocabant.
Atque ego fors patriae tetigissem litora sospes,
Ni Malean circum dum flecto carbasa, ab aestu
Praecipiti abreptus boreaeque ferentibus auris
Avius errassem praeter vada nota Cytherum.
Jamque novem luces ventis feror undique vastum
Per mare: conspectas decimo vix lumine ad oras
Lotophagum, gustant qui florea germina, veni. 90
Egredimur cuncti, lymphisque a fonte petitis
Instruimusque toros, navesque epulamur ad altas.
Mox ubi pulsa fames, socios ex agmine lectos
Ire duos jubeo, praeconemque insuper addo,
Qui loca vestigent, et gentis nomina quaerant.
Haud secus ac jussi faciunt, subitoque profecti
Lotophagos adeunt. non illis triste minantur
Indigenae, clademque parant, at florea loti
Germina dant ultro. sed enim data munera quisquis
Attigit ambrosio ceu mellis dulcia succo, 100
Nuncius ad naves negat ire, iterumque sodales
Visere: Lotophagis commixti pascier ardent
Flore dato patriamque obliti atque ora suorum.
At non ipse quidem cupidos consistere longum
Passus ibi: invitos animis lacrimasque cientes
Vi dura abduxi, tabulataque ad alta revinxi.
Hinc alios moneo juvenes conscendere classem
Pontibus ingressos, ne quis contingeret ore
Floriferas mihi forte dapes, redituque careret.
Continuo parent, positique ex ordine transtris 110
Purpureum feriunt remis mare, et aequora verrunt.
Sic etiam hinc fugimus tristes, proramque Cyclopum
Vertimus ad terras, haud est affabilis ulli
Effera gens, fastuque tumens; quae freta deorum
Munere nec frangit glebas neque conserit arva.
Illis proveniunt ullo sine semine cuncta
Sponte sua, variae segetes, expressaque vina
Ingenti de vite, auctis Jovis imbre racemis.
Non populi coetus agitant, nec jura, nec ulla
Foedera: in aërio praerupti vertice montis 120
Antra tenent; sua quisque regit, legesque ministrat
Conjugibus gnatisque, et mutua commoda spernit.
Insula Cyclopum terris obversa Lachea
Parva jacet pelago, nec longo tramite distans,
Nec portu vicina; et silvis horret opacis
Frondea. caprigeni pecoris silvestria passim
Agmina pascuntur; neque enim vestigia campis
Trita hominum terrent, latebrosaque lustra peragrans
Rumpit iter durum venator et avia scandit.
Non ovibus colitur, nec vomere scinditur ullo, 120
Seminaque exceptat, desertis hispida glebis,
Cultorumque expers: tantum dat pascua capris.
Nam neque fluctisono Cyclopum in litore naves
Stant minio pictae proras, nec texta per аrtem
Pinea qui jungat curvatae tigna carinae
Ullus adest, quibus illi undosa per aequora vecti
Turrigeras adeant urbes, ceu saepe videmus
Ire redire viam nautas alterna meantes
Per freta, et auxilium varia de gente petentes.
Sic etenim parto pubesceret insula cultu 130
Haud sterilis, passimque suo daret omnia mense.
Prata virent late per litus mollia rivis
Uberibus, baccho fecunda et vitibus olim
Aeternis; campique patent, ubi messor aristas
Carperet ingentes; nigranti uligine circum
Quippe solum praepingue subest. latet aptus in illa
Portus, ubi fessas retinent non vincula naves,
Anchora nec morsu cohibet, nullusque rudentum
Usus adest, miseris statio tutissima nautis,
Dum repetant cursus, atque increpet aura morantes. 140
Pura sub umbroso clivosi tramitis antro
Unda fluit, ramisque virent frondentibus alni.
Huc nos, credo equidem, divis auctoribus acti
Venimus obscuram per noctem atrasque tenebras:
Umbrarum densa circum caligine tecta
Classis erat; non astra jubar, non fulgida caelo
Luna dabat nebulis atque atro condita nimbo.
Haud oculis quisquam (urgentem ex aequore terram
Viderat, aut magnos provolvi ad litora fluctus,
Ante cavae steterunt quam tuta in sede carinae. 150
Carbasa tum demum legimus tellure potiti;
Egressique altis a pontibus, aegra sopore
Corpora curamus, dum lux optantibus alma
Se referat. primo quae postquam fulsit Eoo
Purpureo rutilans caelo, nos undique campis
Fundimur, et cupido lustramus lumine terras.
Ecce autem a nymphis excitae ad litora caprae
Decurrere jugis, sociis jucunda futurae
Praeda meis epulaeque, maris post longa pericla.
Continuo curvosque arcus celeresque sagittas 160
Cepimus e ratibus: triplici mox agmine fusi
Irruimus circum telis, multasque per agros
Sternimus, et praedam numerum partimur in omnem.
Bissenae naves aderant, et cuique carinae
Sorte novem cessere; decem mihi corpora lecta.
Sic totam per lucem occasum solis ad ipsum
Instamus dapibus strati, pinguique ferina
Vescimur, haurimusque cadis fumantia vina
Nondum absumpta mari: magnam vim scilicet omnes
Extulimus, Ciconum sacras quum cepimus arces. 170
Atque hinc vicinos Cyclopum lumine campos
Prospicimus, fumumque videmus in aëra volvi,
Audimusque ipsos, pecudumque sonantia magno
Culmina balatu. sed jam caligine terras
Sparserat occiduo sol mersus in aequore, et atris
Admonuit tenebris placido dare membra sopori.
Ut vero effulsit roseo dea pulcra cubili,
Omnibus in coetum sociis ego rite vocatis
Haec tum dicta dedi. vos heic o fida manete
Pectora, dilecti cives: ego vectus abibo 180
Cum sociis navique mea visurus in illis
Quinam homines terris habitant? an barbara degit
Gens sine lege; diis an cara, et mutua servans
Hospitia? haec fatus conscendo in litore navim,
Meque sequi jubeo socios et solvere funem.
Extemplo jussi parent, perque alta locati
Transtra citis verrunt spumantia caerula remis.
Inde ubi pulsa ratis tenuit loca proxima cursu,
Litore in extremo resoni prope marmoris undas
Antrum ingens lauris frondentibus undique opacum 190
Vidimus, intus oves multae, strataeque jacebant
Caprigeni pecoris matres, obseptaque saxo
Et piceis quercuque alte praesepia stabant.
Hoc metuenda viri facies habitabat in antro,
Qui deserta procul pecudes in pascua solus
Ducebat, fugiensque suae commercia gentis
Impia sub tacito volvebat pectore facta:
Monstrum horrendum ingens, homini nec corpore vasto
Assimile, at celsae frondoso in vertice rupi,
Quum stat, et aërias consurgit sola sub auras. 200
Ergo ibi tunc aliis secreta in parte relictis
Ad navim, bissex sociis comitantibus omni
E numero lectis processi, munera bacchi
Mecum nigra ferens, dederat quae dulcia proles
Evanthei generosa Maron longe Ismara propter
Templa colens arae custos Phoebique sacerdos.
Hunc etenim quondam veriti servavimus una
Conjuge cum cara gnatisque ad Apollinis aram
Inventum viridi in luco. servatus at ille
Septem caelati dedit auri ferre talenta, 210
Et solido argento totum cratera rigentem,
Implevitque cados bissenos flore Lyaei
Ambrosio, divum potu, quem rite repostum
Non ullus famulantum aut mas aut femina vidit;
Solus at ipse, uxorque, penus et provida custos.
Ex illo quoties fragrantem in pocula partem,
Ceu mel dulce, sibi fundebant, pocula quaeque
Hausta fontis aqua cyathis miscere solebant
Bisdenis; craterque tamen spirabat odorem
Nectareum; suavi quisquam nec temperet haustu. 220
Hujus dona ferens magno securus in utre,
In peraque dapes ibam. mens ardet adire
Cominus ingenti membrorum robore fretum,
Agrestemque virum, nec fas, nec jura verentem.
Ingredimur taciti sinuosae in rupis hiatum,
Cunctaque deserto (pingues namque ille per agros
Duxerat ad pastum pecudes) miramur in antro.
In calathis aderat pressi vis maxima lactis,
Stipatique agni stabulis haedique sonabant
Quique suo clausi septo: seorsum ubere pulsi 230
Jam grandes, mediique, et nati nuper in auras.
Omnia vasa sero nabant: mulctralia juxta,
Cymbiaque adstabant mulgendo accommoda lacti.
Heic primum socii monuere coagula pressa
Surripere, ac subito retro vestigia ferre
Ad navem abductis gregibus: tum solvere ventis
Carbasa, et undisoni remeare per aequora ponti.
Fecissemque utinam! sed sperans munera, et ardens
Nosse virum, monitis demens parere negavi,
Exitio pubi quamvis erat ille futurus. 240
Interea positas superis incendimus aras,
Inventisque epulis fruimur, dum redditus agris
Duceret e pastu pecudes. jamque ibat onustus
Fasce gravi referens arentia robora silvis
Nutrimenta igni dapibusque in nocte parandis.
Adstitit ut propior stabulis, dejecit ab alto
Ligna humero: gemuit magno sub pondere tellus,
Nosque metu trepidi latebroso condimur antro.
Ille autem ingrediens simul egit corpora matrum
Speluncam in vastam pressurus turgida lacte 250
Ubera; at hirsutos villis male olentibus hircos,
Lanigerosque duces ovium sedem ante reliquit.
Dein scopulum in sublime levans emuniit alta
Ostia: non illum campo bisdena movere
Atque duo juga celsa rotis simul acta quaternis
Sustineant: tanto praetendit pondere montem.
Tum medius residens lac mulget, et ubera foetum
Ad sua quemque vocat; plexisque e vimine qualis
Lactis partem aliam cogit, partemque reservat
Spumantem in cyathis, sibi grata in pocula pasto. 260
Omnia quae properans demum sic rite peregit,
Accenditque ignem, nos curvo ut vidit in antro,
Turbidus affatur. qui vos, atque unde profecti
Stagna per alta maris? pontone inquirere merces,
Praedonum an ritu caput objectare periclis
Errantes juvat usque, et tristia damna ferentes?
Dixerat: extemplo gelida formidine sanguis
Diriguit nobis sonitumque timentibus oris,
Adspectumque trucem: tandem sic pauca repono.
Nos procul a Troja diversa per aequora ventis 270
Jactati, patrias Danai dum tendimus ora,
Venimus huc nutuque Jovis fatoque coacti.
Gentes dura vides Agamemnonis arma sequutas
Atridae, cujus caelo nunc maxima fama
Tollitur, evertit postquam Priameïa regna,
Felicesque Asiae populos. nos ad tua contra
Litora devecti tibi vota en tendimus ultro
Haerentes genibus, facilis dare munera forte
Si qua velis, laetosque tua dimittere sede,
Hospitii ceu jura ferunt atque exigit usus. 280
Tu vero divos veritus miserere precantum:
Juppiter hospitibus laesis precibusque repulsis
Ultor adest, sequiturque pios et numine servat.
Haec ubi dicta dedi, torvo me lumine cernens
Reddidit iratus. vel te dementia versat,
Longa vel hinc pelagi via dividit, alta vereri
Qui me forte putas, curare aut numina caeli.
Nulla mihi superique Jovis reverentia; curo
Nec divos: cedunt nobis praestantibus orsis
Caelicolae. proin mitte Jovis praetendere vires 290
Atque odia: haud alius coget me parcere quisquam
Nempe tibi sociisque tuis, ni certa voluntas
Jusserit, ipsa mihi sola inviolabile numen.
Verum age dic, navis qua terrae in parte relicta est
Huc tibi subvecto; vicino an condita portu,
Anne procul? dic: nosse juvat. cui talia fanti
Contra ego (sensi etenim simulata mente loquutum)
Subjicio sic arte. mihi regnator aquarum
Cautibus illidens heic vestro in litore navem
Praecipiti borea ex alto disjecit adactam: 300
Hisque ego cum sociis vix fugi elapsus ab aestu.
Tantum effatus: ad haec nil contra turbidus ille,
Sed ruit, et numero de nostro corpora bina
Corripiens manibus, catulos velut ubere raptos,
Impulit ad saxum: sanie sparisoque cerebro
Terra natat. tum secta atro manantia tabo
Membra vorat, manditque, leo ceu torvus in altis
Montibus assequitur quum praedam: haud exta relinquit,
Aut armos, aut dura erosis artubus ossa.
Haec nos cernentes cum fletu ad sidera palmas 310
Tendimus, et certi media jam morte teneri
Infandum horremus. postquam ille at lacte recenti,
Visceribusque atris miserorum impleverat alvum,
Lanigeras inter pecudes resupinus in antro
Sternitur immenso. me crudum, cominus ense
Educto, monet ira jacentis in ilia ferrum.
Condere: fecissemque, animo ni cura subisset,
Nos quoque, si caderet, perituros funere secum.
Haud etenim manibus conando, ullaque moveri,
Quam primum ingressus foribus praetenderat altis, 320
Vi poterat rupes. inter suspiria noctem
Egimus ergo illam insomnes trepidique pavore.
Postera quum roseo perfudit lumine terras
Orta dies, iterum sopitos excitat ignes,
Et vocat ad mulctram pecudes, mulsisque recentes
Submittit foetus, raptim queis rite peractis,
Prensa manu valida rursum duo corpora nostro
Corripit e numero, dapibusque accingitur atris.
Deinde fatur vasto pecudes eduxit ab antro
Immensam attollens molem, facileque reponens 330
Ostia ad alta, velut pharetram si tegmine claudat,
Et magno stridore ruens juga celsa petivit
Cum pecore. ipse autem vacua sub rupe relictus
Mecum agito, si qua possimque ulciscier arte,
Victorque auxilio divae armipotentis abire:
Dumque agito, haec animo melior sententia visa est.
Forte olea e viridi clava ingens pingue jacebat
Ad stabulum, quam ferre manu post ille volebat
Duratam, malo bisdenis ordine remis
Sulcantis freta lata ratis non mole minorem: 340
Talis erat visu, tantum surgebat in auras.
Partem ego ab hac ferro longam non amplius ulna
Abscidi, sociisque dedi, jussique polire
Undique: supremum laevata in parte cacumen
Ipse acui flammis subdens nigraque favilla:
Deinde fimo, late foedo qui sparsus in antro
Multus erat, posui candentem, atque aggere texi,
Ne pateat. socios jubeo tum protinus omnes
Sortiri, mecum auderent qui lumen acuto
Torre cavum terebrare, ubi somno sterneret artus. 350
Illi sorte legunt, ultro quos ipse vocassem,
Quattuor; his quintus comitem me audentibus addo.
Interea, sero pecudes sub vespere Cyclops
Venit agens, curvasque redux pecus omne coegit
Speluncae in latebras nil toto ex agmine linquens.
Seu laevum quid forte ratus, seu numine jussus.
Nec minus immanes emuniit objice postes,
Uberaque acclinis pressare tumentia coepit
Caprarumque oviumque, suos atque ordine foetus
Submisit. celeri quae postquam exegerat arte, 360
Ecce duos iterum scelerata in pabula caenae
Arripit, et vivos vorat horridus ore cruento.
Atque ego tunc adstans et nigro pocula baccho
Plena tenens. en vina tibi, quae dulcia potes
Artubus humanis pastus; cape pocula Cyclops:
Experiere, olim quo potu navis onusta
Nostra fuit, rursum libanti talia ferrem
Dona quidem, sineres hinc si miseratus abire
Incolumem. sed te contra vis effera raptat;
Crudelis! quis te posthac visurus adibit 370
Huc hominum, dira miserorum caede peracta?
Sic ego: at ille manu capiens se proluit almo
Munere, et insueti captus dulcedine potus;
Da facilis mihi rursus, ait; dic nomen et una
Ipse tuum, referes jam nunc digna hospite dona;
Et nobis nam terra parit felicibus uvas
Sponte sua, tumidasque mero Jovis educat imber:
Hoc tamen ambrosia ut dulcis, vel nectaris haustus
Liquitur. haec Cyclops: subitoque ardentia rursum
Vina dedi ter sponte ferens, terque impiger hausit 380
Ille bibens. jamque ut sensi praecordia circum
Fervere, sic coepi simulato pectore fari.
Quaeris tunc meum Cyclops cognoscere nomen?
Dicam equidem; promissa tamen sint munera praesto:
Nemo dicor ego; sic pectora fida sodales,
Sic tenerum dici cari voluere parentes.
Vix ego finieram, quum saeva fervidus ira:
Ultimus ergo, inquit, tu Nemo vorabere caros
Post socios, dignumque feres hoc hospite munus.
Dixit, et immenso jacuit resupinus in antro 390
Inflexa cervice solo; tum pectora somno
Victa dedit, patuloque eructans gutture fructa
Evomuit vino et sanie commixta cruenta.
Ast ego ferventi vectem candescere feci
Sub cinere, et dictis socios hortatus amicis
Ultro animos acui, ne quis mihi cederet auso
Territus. hinc viridis jam jamque arsurus in igne
Supposito quum vectis erat, circumque rubebat
Torridus, eripui flammis crepitantibus: una
Stant socii, ingentemque animum deus ipse ministrat. 400
Jamque illi arreptum fixere in lumine torrem
Cuspide candenti; super ipse at rectus acutum
Undique versabam telum. ceu robora navis
Quum terebrant, alius premit instans vertice summo,
Hinc atque hinc alii torquent utrinque tenentes
Lora manu adnixi subter, circumque rotatu
Volvitur assiduo trepidatque volubile ferrum:
Haud secus ardentem defixo in lumine torrem
Versamus. calido sanguis de vulnere manat,
Hirsutumque supercilium, setosaque lucis 410
Urit claustra vapor media ardescente corusci
Sede oculi; crepitat flammis jamque intima radix.
Ac veluti magnam properans quum forte bipennem
Rore faber gelido candentem tingit, et undis
Durat (sic etenim vires rigor accipit aeris;)
Mersa sonat stridetque lacu: non segnius olli
Stridet acuta sonans oculus so Sol? robore acuto.
Infremit horrendum subito; rupesque fragore
Intonuit; retroque timor nos egit: at ille
Extrahit ex oculo foedatum sanguine telum, 420
Correptumque dolens ab se procul abjicit, acres
Ingenti clamore vocans e rupe Cyclopas,
Qui cava vicinis habitabant montibus antra.
Continuo auditum celeres unde undique currunt
Ad sonitum, densoque specum stant agmine circum;
Et subito. quidnam voces Polypheme per umbram
Horrendas adeo jactas, trepidisque soporem
Excutis: invito pecudes mortalis an ullus
Surripit? insidiis, aut vi congressus aperta
Te perimit? queis ille furens: me perdidit, inquit, 430
O socii, insidiis Nemo, non viribus ausus.
Cui mox Cyclopes: te sola in rupe morantem,
Quandoquidem Nemo laedit, morbosa fatigat
Ab Jove missa lues, nec fas contendere contra.
Supplex Neptuni numen tu patris adora,
Quod superest, precibusque voca. nec plura loquuti
Discessere; mihi risus contra occupat ora
Quum sensi pariterque dolis et nomine captos.
Ille autem gemitusque trahens actusque dolore
Caeca regit manibus palpans vestigia, et altum 440
Abmovet a foribus montem; tum brachia tendens
Limine considit, si quem comprendere possit
Inter oves tacito tentantem evadere gressu;
Sic me adeo stultum vesana mente putabat!
Contra ego defixus volvebam pectore mecum,
Qua potius certamque mihi sociisque salutem
Arte parem, fraudesque omnes atque omnia rerum
Consilia expendens tanto in discrimine vitae,
(Quippe aderat vis dura,) heic certus denique sisto.
Stabant ductores ovium pinguedine laeti, 450
Ingentesque, nigro violae suffusa colore
Vellera gestantes: direpto fune Cyclopis
E thalamo hos tacitus ternos per vincula junxi
Nexa pares cohibens. medius mihi quisque gerebat
Unum de sociis, reliqui duo corpore euntis
Cingebant utrinque latus: sic ordine terni
Ibant quemque virum servantes, hinc ego demum
Arjetis (ille etenim superabat maximus omnes)
Arripui tergum, villoso et ventre volutus
Delitui subter, manibusque in vellere denso 460
Implicitis fidens animo, nec territus haesi,
Usque sub aurorae croceum Titanidis ortum.
Quae simul ac rutilo suffudit lumine montes,
Cornigeros e rupe mares in pascua Cyclops
Exigit; haud mulctae stabulis atque ubera multo
Lacte graves agnae pariter mollesque capellae
Balabant dominum circa; qui corda dolore
Percitus, extensis venientum terga superne
Palpabat manibus, demens; latitare revinctos
Nec juvenes subter villosam sensit ad alvum. 470
Jamque adeo super unus erat, portisque propinquans
Ille aries, villis et me gravis, ultimus ibat.
Hunc placide mulcens sic tum Polyphemus euntem
Alloquitur. miserande aries, quae tanta morantem
Caussa tenet, graderis cur nunc postremus in antro?
At non sic ovibus quondam disjunctus amatis
Ibas, ante quidem solitus florentibus agris
Primus inire viam, gelidoque exstinguere primus
Fonte sitim, primusque e pastu tecta subire
Vespere: nunc vero cunctis ignavior exis. 480
An domini luges oculum, quem perdidit una
Cum sociis malus hospes, ubi praecordia vino
Edomuit mea, Nemo? haud ille hinc vivus abiret,
Si modo vocalis factus tu dicere posses,
Eludit qua parte meam nunc improbus iram.
Ipsius haec certe fluerent aspersa cerebro
Limina diffracto ad cautes, levioraque menti
Damna forent, nihili quae vir malus intulit hostis.
Haec ubi dicta dedit, lentum dimisit in arva
E foribus. longe sat vix excessimus antro, 490
Primus ego exsilio pedibus, nexuque sodales
Implicitos solvo; nec non simul undique fusi
Innumeras agimus pecudes, et litora cursu
Tendimus ad navim properantes. nec mora visos
Excipiunt plausu socii, partimque reductis
Laetantur, tristi flent partim funere mersos.
Sed non passus ego gemitus extollere nutans
Lumine, et abductos navis, tabulata sub ima
Jussi inferre greges, rapidisque incumbere remis.
Illi conscendunt alacres, atque ordine transtris 500
Dispositi feriunt certatim marmora palmis.
Utque aberant terris, quantum clamantis ab ore
Audiri vox missa potest, illudere coepi
Sic prior increpitans Polуphemum. in rupe vorasti
Non ignava viri gestantis corda sodales,
O Cyclops; dignas solvisti at crimine poenas,
Improbe, nil veritus sacrum corrumpere caede
Hospitium: idcirco sic dis plaudentibus ultus
Juppiter est. nec plura: olli furor arsit in imo
Pectore, et abruptam montis de vertice molem 510
Arripiens valido contorsit turbine nigram
Ante ratem, rostrumque parum quin frangeret ictu
Abfuit. impulso exundant freta spumea saxo,
Ad terramque trahunt navim refluentibus alto
Fluctibus e pelago, rapiuntque ad litus adactam.
Tunc ego corripui longum de robore contum,
Detrusique ratem campis, simul aequora remis
Admonui juvenes certatim findere nutans
Vertice; nec segnes illi fugere periclum
Viribus adnixi totis. bis longius illo, 520
At spatio postquam provecti cessimus arvis,
Me rursum inclamare juvat; trepidique timore
Contra instant socii blanda sic voce vetantes.
Desine: cur dictis horrendum incessere monstrum,
Improbe, vis? misso modo nos ad litora telo
Impulit adducens, et vix non funere mersit.
Quod si clamantem te magna et voce sonantem
Audierit, jacto cervicem ipsemque carinam
Disrumpat scopulo: tanto jacit impete telum.
Haec socii. sed non animo deterritus ipse 530
Abstinui, rursumque Cyclopem affatus ab ore
Sic coepi. si quis rapto de lumine quondam
Te poscat, Polypheme; tibi dic illud Ulyssem
Eripuisse satum Laërta, Ithacesque tenentem
Regna procul, bello populatum Pergama Trojae.
Sic ego. contra autem cum luctisono ululatu
Ille refert: heu prisca tenent me oracula vatum,
Credo equidem: fuerat divino heic numine plenus
Telemus Eurymedes, venturi et praescius aevi
Inter Cyclopas volventia fata canebat; 540
Omnia qui docuit me quondam, atque adfore, dixit,
Eripiat qui dulce ferus mihi lumen, Ulyssem.
Hunc ego sed pulcrumque aliquem rebarque futurum
Ingentem, nec non praeclaro robore fretum
Forte virum: nunc me parvusque et viribus expers
Nescio qui misere captum domitumque Lyaeo
Perdidit. huc adsis tamen o, cape munus, Ulysseu:
Ipse tibi reditum Neptuno a rege precabor,
Cujus ego soboles, nec se negat ipse parentem
Esse meum. potis autem idem me reddere solus 550
Incolumem, nullusque alius seu forte deorum
Sive hominum. dixit: subito cui talia reddo:
Sic utinam possimque anima vitaque carentem
Te jacere exstinctum nigras Plutonis ad umbras,
Ut reddet non ipse oculum vel rector aquarum.
Quae quum fatus eram, supplex ad sidera palmas
Sustulit affatus Neptunum hac voce parentem.
O genitor saevoque potens Neptune tridenti,
Si tua sum proles, si tu mihi sanguinis auctor,
Da, pater, in patriam redeat ne victor Ulysses 560
Laërta genitus procul hinc Ithacensia ponto
Regna colens. vel si reducem contraria votis
Fata meis poscunt, certusque hic terminus haeret,
At sero veniat, sociorum et funere tristis,
Nec patria in puppi, videatque indigna domorum
Excidia, et misera turbatos clade penates.
Talibus orabat; genitor nec vota precantis
Respuit: inde aliam majori pondere molem
Contorquens vacuas caeli projecit in auras,
Immisitque ratem post curvam turbinis actam 570
In morem, clavo propius. furit aestus aquarum
Praecipiti sub monte, ultraque impulsa carina
Fluctibus a tumidis contraria litora tangit.
Ergo exoptata tandem tellure potiti,
Qua reliquae stabant naves, sociique sedentes
Lugebant nostro concussi pectora casu,
Subductam in sicca navim religamus arena,
Egredimurque ipsi, pecudesque educimus omnem
In numerum praedam sortiti partibus aequis:
Maximus atque aries cessit mihi munere soli 580
Sponte datus. viridis quem celsa in litoris ora
Rite Jovi magno, caelum qui numine torquet,
Mactavi femora incendens. respexit ad ignes
At non ille sacros, irata mente volutans
Excidium classis, miseranda et fata meorum.
Sic igitur totam per lucem in gramine strati
Solis ad occasum dapibus vinoque fruentes
Vescimur; et postquam nigras nox attulit umbras,
Sternimur in placido carpentes litore somnum.
Inde ubi clara diem stellis aurora fugatis. 590
Extulit, hortatus nautas conscendere jussi
Protinus, et tortos campis laxare rudentes.
Nulla mora est: dictis parent, cunctique locati
Considunt transtris, et remis spumea volvunt
Aequora. jam fugiunt terrae, vehimurque per undas
Solliciti ac duro sociorum funere tristes.