LIBER QUINTUS DECIMUS.
Nata Jovis virgo vastis Lacedaemona campis
Attigerat, magno patriae telluris amore
Telemachi jam diva parans incendere pectus,
Quem socio invenit cum gnato Nestoris una
Magnanimi Atridae celsa intra tecta cubantem
Vestibulo in primo. vinctum sopor altus habebat
Nestoriden; illum dulces non carpere somnos
Cura sinit; stat fixa animo genitoris imago,
Sollicitoque dolor tristi sub nocte recursat.
Cui dea tunc adstans propior sic voce loquuta est: 10
Sedibus a patriis nimium jam tempore longo
Lentus abes, cui linquis opes ac tecta superbis
Plena procis? jam jam fundo ruet omnis ab imo
Vasta domus, multoque tibi via stabit egenti.
Rumpe moras omnes, reditumque age fortis Atrides
Apparet, ut caram penetrali in sede parentem
Invenias, prius illa patris fratrumque sequuta
Imperia Eurymacho quam nubat: largior omnes
Muneribus superat, dotemque exaggerat auctu.
Heu vereor, ne furta parent, vacuosque penates 20
Diripiant frustra invito. scis,femina quale
Ingenium sub corde fovet: ditescere curat
Illa domum, quam nupta subit, natosque priores
Conjugis et rapti flammas oblita jugales.
Tu vero, fuerit quae visa ex omnibus una
Apta magis, properans famulae servanda repones
Omnia, dum claro superum comitata hymenaeo
Nympha tibi veniat. nunc o tamen accipe et ista
Dicta prius, vigilique memor sub pectore serva.
Faucibus, heu nescis! Ithacae consedit in ipsis 30
Pulvereaeque Sami juvenum manus impia letum
Insidiis tibi triste parans per caerula vecto.
Nil tamen efficiet: stratum quin ante nefanda,
Spero equidem, de gente aliquem premet aggere tellus.
Suspectis longe a scopulis averte carinam
Nocte viam celerans: a tergo mollia mittet
Flamina, te superum quisquis tutatur euntem.
Hinc patrii attigeris primam quum litoris oram,
Continuo navemque jube contendere ad urbem
Advectamque simul pubem; tu frondea contra 40
Rura petens noti stabulum pastoris adito,
Setigeros qui rite sues custodit in agro,
Teque amat in primis: illic requiescere amica
Nocte juvet, senior dum moenia missus ad alta
Penelopi reducem Pyliis te nunciet oris,
Incolumemque frui propius vitalibus auris.
Haec dea, et immensum petiit sublimis olympum.
At juvenis presso tetigit pede protinus artus
Nestoridae exciti somno, et sic infit ab ore:
Surge age, cornipedes, Pisistrate, jungere curru 50
Tempus equos, latosque viam celerare per agros.
Sic ille; at contra Neleo Nestore cretus:
Haud licet obscuram, quamvis iter urgeat, inquit,
Maturare fugam per noctem. en alma propinquat
Aurea lux: maneas, oro; Pelopeïus heros
Expediat dum pulcra ferens tibi munera, et ambos
Affatus placide verbis dimittat amicis.
Semper apud memores infixa in pectore vivit
Fama viri sese facilem qui praebuit hospes.
Vix ea Nestorides, roseo quum lumine fulgens 60
Extulit oceano bijugos Aurora nitentes;
Et jam se propius tectis Menelaus agebat
Auricomae linquens Helenae penetrale superbum.
Quem simul agnovit venientem natus Ulysse,
Continuo tunicam niveos super induit artus,
Purpureamque humeris pallam demisit ab altis
Heros; tum gradiens contra, foribusque sub ipsis
Obvius adsistens: genus alto o sanguine regum
Inclite dux Menelaë, Jovis cura, inquit, ad oras
Me patrias dimitte, precor; namque ardet abire 70
Ultro animus cupido notasque revisere sedes.
Cui tunc Atrides: non te discedere aventem
Longius invitum retinens, dilecte, morabor,
Nec fas. quin etiam simul ipse irascerer olli,
Carum qui foveat nimis importunus amicum,
Negligat aut aeque durus: modus omnibus adsit
In rebus. non ille minus, qui sponte manenti
Invidet hospitium, peccat; quam forte redire
Optantem, qui tecta intra gravis usque moratur.
Gaudeat exceptus, donec velit, hospes; et idem 80
Discedat pariter, si fert ita corde voluptas.
Tu tantum concede morae, fulgentia curru
Munera dum properans tibi coram inspectareponam,
Atque epulas jubeam celeres in sede puellas
Instruere. hinc et honor dignus, majorque sequetur
Utilitas, quam si longae telluris obires
Tot spatia impransus dapibusque haud ante refectus.
Vis etiam per Grajum urbes divertere, et Argos
Per medium? sequar ipse comes molitus habenas
Alipedum, lateque virūm subvectus in alta 90
Moenia te curru ducam: sua munera ubique
Aut rutili tripodes, aut pulcri ex aere lebetes,
Aut bijuges ad frena, aut auro pocula stabunt.
Dixerat; ille autem: quin, o fortissime ductor,
Praestat abire, inquit; neque enim custodia nostris
Fida sat in tectis, cui rerum cura relicta;
Et vereor, ne dum genitor mihi quaeritur absens,
Ipse cadam, spoliisque alius laetetur opimis
Diripiens mea regna. haec ille ut fatus,
Atrides Reginam aggreditur celerans, famulasque parare 100
Praecipit extemplo laetis convivia mensis.
Jamque Boëthoedes Eteoneus obvius illi
Adstiterat strato surgens vicinaque linquens
Atria; qui subito excitis imponere jussus
Ignibus exta boum, non segnis dicta moratur.
Ipse autem Atrides thalami penetralia in ima
Tendit odorati: Megapenthes pone sequutus
It comes, aligero et conjux generata Tonante.
Qui simul advenere, ubi regia gaza jacebat,
Ingentem extemplo pateram capit impiger heros, 110
Argentoque jubet solido Megapenthea ferre
Perfectum cratera, alia dum candida parte
Nympha legit vestes, variis quas ipsa figuris
Neverat, ac tenui pingens discreverat auro.
Quarum unam, ante alias quae se pulcherrima visu
Obtulerat, pallam signis rutilantibus aptam
Accipit: ardenti collucens lumine fulsit
Sideris in morem, postremaque venit ad auras
Ima in sede latens multoque insignis honore.
Post hinc digressi, sua quisque et dona ferentes 120
Telemachum petiere una; cui maximus ultro
Haec propior laeto fatur Menelaus ab ore:
Tu reditum ceu mente cupis, sic Juppiter aequus
Adnuat expediens facilem. jamque accipe munus
Ex opibus, quaecumque meis in sedibus adsunt,
Et pretio, et formae eximium praestantis honore,
Hanc pateram signis caelatam: argentea tota
Ardet, et in summo circum micat aurea labro,
Vulcani sollertis opus: quam clarus habendam
Sidoniūm rex ante mihi donaverat, urbem 130
Quum patriam peterem; tu nunc laetare potitus.
Sic dicens juvenem prestanti munere donat
Egregium simul ille, simul cratera coruscum
Succedens coram Megapenthes ponit. at alma
Tyndaris in manibus gestans velamina pulcra
Restitit; ac subito: puer o, mea magna voluptas,
Accipe et haec manuum, dixit, monumenta mearum,
Dona, quibus niteat felici tempore quondam
Nupta tibi: interea genitrix tua cara reponat
In thalamo servanda. vale o mihi laetus, et oras 140
I patrias, rursumque tuos invise penates.
Tantum effata dedit juveni: gavisus at ille
Dona capit, quae cuncta cavo Pisistratus axe
Condit, et insigni stupefactus imagine lustrat.
Hinc alacres in tecta vocat Menelaus, et ultro
Ducit, ubi soliis circum assedere paratis
Instratisque toris ambo. dat protinus aureo
E cyatho manibus lymphas, funditque lebetem
In niveum argento e puro formosa puella,
Atque eadem sternit mensam; fert altera tostam 150
In calathis cererem, patulis et lancibus escas
Expediens mensis large sua munera stipat.
Parte Boëthoedes alia fumantia didit
Exta secans; miscetque merum generatus Atrida
Ad cyathum stans ipse puer; mora nulla, paratis
Accingunt epulis sese,pariterque fruuntur.
Post ubi potandique amor et compressus edendi,
Surgens Telemachus, generoso et Nestore natus
Aeripedes jungunt bijugos, et corpora saltu
Dant facili, volucrique una super axe locati 160
Vestibulo excedunt, resonantiaque atria linquunt.
It simul Atrides, plenamque nigrantis Iacchi
Fert dextra ex auro pateram, qua munera libent
Sacra diis, bijugisque adstans ita farier orsus:
Salvete, o juvenes, Nelidae et dicite cuncta
Fausta, precor: genitor veluti me semper amavit,
Donec apud durae certatum est moenia Trojae.
Dixerat: huic contra referens prognatus Ulysse:
Omnia, ne dubita, nos haec narrabimus, inquit,
Mox reduces tua dicta seni. sic redditus oris 170
Ipse meis utimm genitori edicere salvo
Haec eadem possem; quo me complexus amore
Scilicet, et quantis voluisti excellere rebus.
Talia dicenti dextra Jovis ales ab aura
Adstitit alta volans ingenti e sedibus imis
Ansere correpto: fugientem voce sequuntur
Raucisona matresque virique. ast ille jugales
Emicat ante ipsos dextro per inania cursu.
Gaudent aspectu juvenes, et pectore motus
Concipiunt varios laeti; quos impiger inter 180
Nestorides regi: dic o, nosne omina divum,
An potius te certa petunt haec, maxime ductor?
Tantum effatus; et ille anceps dum corde volutat
Multa suo, quae rite ferat responsa petenti,
Occupat extemplo dubium pulcherrima Ledae
Progenies: adhibete aures; ego monstra docebo,
Ceu superi mea corda monent, et fata recludam.
Ut subito e tectis praedam tulit unguibus uncis
Ales ab aërii descendens vertice montis,
Olli ubi stat nidus pullique; ita fortis Ulysses 190
Multa diu passus, multisque erroribus actus
In patriam veniet; fors et jam limine gressus
Intulit insanae molitus funera pubi.
Telemachus contra: sic o! sic Juppiter ille,
Horrisona qui nube sedet, tua dicta secundet;
Caelicolum meritas referam tibi vota per aras.
Dixit, et insonuit concusso verbere equorum
Terga super collumque: illi per strata viarum
Corripiunt volucres cursum, campoque potiti
Tota luce rotis agitant volventibus orbem 200
Pulveream rapido glomerantes impete nubem.
Sol ruit, atque viae tenebris densantur opacis;
Adveniunt Pheras, subeuntque in tecta Dioclis,
Quem satus Alphaeo superas emisit ad auras
Orsilochus. placidae per amica silentia noctis
Hospitio in molli dulcem cepere soporem.
Inde ubi purpureo conjux Tithonia ab ortu
Extulit os roseum, juga sub resonantia ducunt
Rursus equos, scanduntque leves post terga relictis
Postibus, et curru praeter longa atria vecti. 210
Instat equis auriga: volat properantibus ultro
Axis, et ad Pylias jam jam venit incitus arces.
Atque ibi Telemachus tum gnato Nestoris infit:
Pollicitusne dabis, quod te, Pisistrate, poscam,
Quidquid erit? veteri patrum jam foedere juncti
Dicimur, et viridi aequales pubescimus aevo,
Ipsaque concordi magis haec via pectore vinxit;
Ne precor averso ne tende a litore cursum,
Heic potius me linque ratem prope. namque parentis
Tecta tui vereor contingere, ne mihi blandus 220
Tardet iter: celerare fugam res ardua cogit.
Vix ea: Nestorides huc atque huc fertur, et haeret
Mentis inops, quae digna ferat responsa volutans;
Tandem certus equos ad navim et litora flectit
Proxima. ibi puppis curvata ni mole reponit
Dona Mycenaeus dederat quae maxima ductor
Aurumque argentumque et pictas murice vestes.
Tum sic aggreditur cunctantem, ac talibus infit:
Vade age continuo properans, nautasque jubeto
Praecipitare moras, prius alti ad limina tecti 230
Quam veniens referam longaevo facta parenti.
Novi etenim, senior quales in pectore sensus
Impatiens volvat: non te dare vela per aequor
Ille sinet, sed celsa trahens te in tecta vocabit;
Nec fugies, idem subitas quin surgat in iras.
Haec ait, alipedumque comantia colla reflectens
Moenia nota petit, Pyliasque invectus in arces
Stat patrias citus ante domos. at litore in udo
Telemachus contra socios hortatur, et arma
Ferte agite, o juvenes, inquit, conscendite puppim; 240
Quamprimum aequoreas pelagi juvat ire per undas.
Dixerat: illi alacres parent, ac jussa facessunt,
Ingressique ratem se transtra per ardua fundunt.
At juveni haec eadem properanti, et vota ferenti
Palladis ante aram sacris de more litatis,
Adititit ex Argo fugiens vir caede peracta
Vates, a claro deducta Melampode origo
Cui fuerat. Pyliis hic quondam dives in oris
Ante alios pulcro tenuit penetralia cultu:
Cesserat at longe fugiens patria arva, ferumque 250
Nelea, qui multas olli fortissimus heros
Eripuit praedatus opes, totumque per annum
Vi tenuit; vinclis dum contra et carcere saevo
Ipse domo in Phylaci clausus miseranda luebat
Supplicia ob Nelei gnatam, clademque nefandam,
Qua gravis heu miseri praecordia torsit Erinnys.
Hinc tamen evasit, Pyliasque abduxit ad arces
E Phylaca ingentes tauros, ultusque superbi
Facta redux Nelei, germano ad limina nympham
Pulcram duxit agens. subito mox inde profectus 260
Argos equis aptum venit; nam fata ferebant
Ingenti Argivos illum ditione tenere.
Conjugis heic auctus taedis immania struxit
Tecta sibi, natosque habuit, duo fortia corda,
Mantion Antiphatemque. hic vitae in lumina Oicleum
Magnanimum fudit; qui te clarissime deinde
Amphiaraë Jovi carum Phoeboque creavit
Auxilium populis ingens; sed raptus acerba
Morte cadis vano corruptae conjugis astu
Miles Agenoream contendere jussus ad urbem, 270
Alcmaonque tibi Amphilochusque e stirpe relicti.
Mantius at genuit Polyphideaque, Clitumque,
Aurea quem rapuit correpta cupidine formae.
In superas Aurora domos, loca laeta deorum.
Egregium contra Polyphidea magnus Apollo
Gentibus esse dedit vatem, postquam occidit actis
Amphiaraus equis vasto telluris hiatu;
Qui patri iratus se longe Hyperesia ad arva
Contulerat, populosque illic ventura docebat.
Ergo Theoclymenus tanto genitore creatus 280
Telemacho obtulerat sese, puppique sub ipsa
Libantem aspiciens divosque in vota vocantem
Sic prior aggressus verbis compellat amicis:
Hoc quoniam sacris operantem in litore cerno,
Te per ego divosque rogo, perque ipsa deorum
Sacra, tuumque caput pariter, comitumque tuorum,
Dic age quaerenti, nec vano pectore falle,
Quis genus, unde hominum, quo patre es cretus, et urbe?
Illi Telemachus: fabor vera omnia, dixit.
Sum patria ex Ithaca; genitor mihi fortis Ulysses, 290
Dum fuit heu quondam, tristi nunc funere stratus
Occubuit; celeri sulcans vada salsa carina
Illius huc ergo veni, sociosque coëgi
Nequidquam. vix fatus erat, quum talibus heros
Excipit Argivus: sic et patria arva reliqui
Exsul ego pro caede viri, cui plurima late
Turba viget fratrumque simul comitumque per Argos
Frugiferum; imperio magno dominantur Achivi
Horum permetuens ultricem in funera dextram
Nunc fugio, fatisque feror procul altus iniquis. 300
Tu tecum me tolle precor, caedemque nefandam
Supplicis o prohibe: post me ruet excita pubes,
Credo equidem, poenam repetens. miseratus at illum
Solatur juvenis: nec te conscendere quisquam;
Nec vetat optantem tutas inquirere terras.
Quin sequere o; potiere, mihi quae copia cumque
Scilicet est, eademque ambos fortuna manebit.
Sic dicens ferro praefixum robur acuto
Suscipit e manibus, curvaque in parte carinae
Collocat insiliens alte, celsaque recumbit 310
Puppe super, laterique una comes additur hospes.
Vincula tum socii laxant: simul ipse parare
Arma jubet dictis acuens, simul ocius omnes
In medio attollunt procera ex abjete malum.
Hinc atque hinc validis utrinque rudentibus aptum,
Laxaque suspendunt intortis carbasa loris.
His virgo optato Tritonia flamine ventos
Aёrа per liquidum resonantes misit, ut undas
Aequoreas volucri pinus ruat incita cursu,
Crunosque, et pulcrum praelabens Chalcidis amnem. 320
Sol cadit interea, et fuscis nox advolat alis
Inducens late tenebras; Jovis alite flatu
Acta ratis linquitque Pheras et praeterit almam
Elida, ubi fortes late dominantur Epaei.
Hinc angusta subit crebris freta consita saxis,
Spemque metumque inter dubius regit aequore cursum
Telemachus, mortemne parent, an fata salutem.
Parte alia stabuli custos, et dius Ulysses
Instabant epulis, circumque affusa sedebat
Vernarum bona turba simul; queis cessit opimis 330
Postquam exempta fames dapibus, vafer incipit ore
Sic Ithacus tentans animum senioris amici,
Longius hospitione velit gaudere potitum,
An jubeat celsam potius procedere ad urbem?
Accipe nunc Eumaee, et vos o cara sodales
Pectora, ait: roseo quum primum crastina surget
Lux exorta polo, vicinae ad moenia tendam
Urbis inops, curamque tibi sociisque levabo
Jam nimium gravis heic. sed tu mihi providus adsis
Consilio, comitemque pares, qui ductor in urbem 340
Monstret iter, quaeso: celsas ingressus in arces
Poculaque hac illac errans frugesque requiram,
Si miserum quis forte vocet. quin atria regis
Ipsius haud dubitem vi dura victus adire
Nuncia Penelopi portans; turbaque procorum
In media tenuem famulando exquirere victum,
Dum plenae recubant acta inter munera mensae.
Quo me jussa volent, facilis sequar omnia: fabor
Namque tibi; (nostris tu dictis pectora et aures
Nunc adhibe;) haud alius vafri me numine fretum 350
Mercurii, cunctis addit qui rebus honorem,
Vicerit, ingentem sive ignem attollere tempus,
Robora seu forti diffindere dura bipenni,
Aut etiam torrere dapes, aut fundere vina
Expediat, quaecumque obeunt et munera servi
Divite sub domino. quae postquam dixerat heros,
Illum torva tuens senior, miseransque ruentem
In sua damna, infit: quisnam praecordia tantus
Error agit? saevone petas occumbere leto 360
Sic temere ad juvenes properans turbamque superbam,
Cujus ad aeratum venit vis improba caelum
Sideraque implevit scelerati injuria facti?
Non illis famuli tales; at vivida pubes
Vestibus in puris flavos ornata capillos,
Formosisque genis adstat; mensaeque renident
Et cerere et semper plenae fumantibus extis.
Heic maneas, oro; non his te excedere tectis
Invisumque gravemque cupit vel perdere quisquam;
Non ego, non alius comitum. postquam alma redibit
Progenies Ithaci juvenis, tum vestibus ultro 370
Ille novis auctum, properas quo tendere, mittet.
Cui tum voce refert multum jactatus Ulysses:
Sic utinam carus vigeas, Eumaee, Tonanti
Ut mihi, quem tristes errando quaerere curas,
Sponte vetas! gravior clades mortalia corda,
Nulla domat, quam ferre pedes circum alta domorum
Ostia reptantem. docuit tamen omnia ventris
Aspera vis perferre, vagum quem durus adegit
In varios casus error, variosque labores.
At quoniam retines, tecumque in sede manere 380
Nil meritum me tale jubes, age pauca roganti
Fare Ithaci de matre, atque ipso in limine duri
Quem senii liquit cedens, patre de Laërta:
Vivuntne aetherii claro sub lumine solis,
An periere ambo, stygiasque ivere sub umbras?
Talia quaerenti senior: certa omnia reddam,
Hospes, ait. longaevus adhuc vitalibus auris
Laërtes fruitur, sed magnum in vota precatur
Usque Jovem invisam cupiens abrumpere vitam
Artubus edomitis quamprimum. scilicet illum 390
Heu nimis amissae prolis jam torquet amaror,
Conjugis et carae luctus, quae funere rapta
Perdidit una magis miserum, tristemque senectam
Esse dedit, saevis pro gnato exercita curis
Horrendum subiens leti genus: o mihi tale
Dī prohibete malum, casumque avertite amicis!
Illa quidem dum viva fuit, mihi plurima dulce
Quaerere, et alternis fuerat sermonibus horas
Fallere: me pulcra namque ipsa eduxerat una
Cum Crimena, extremam quam partu enixa crearat: 400
Huic ego nutribar socius, nec mater honore
Ipsa suam prolem multo praeferre solebat.
At postquam roseo simul ambo adolevimus aevo.
Illa Samum petiit claro deducta hymenaeo,
Congessitque ingens pro dote parentibus aurum.
Me vero indutum pictae sub tegmine vestis
Evinctumque pedes ocreis fulgentibus agros
Incolere hos jussit missum, complexaque semper
Sollicito carum fovit ceu mater amore.
Queis nunc indigeo infelix: pia numina tantum 410
Respiciunt curasque meas, et vota secundant
Omnia proventu magno; satis ipse, sat hospes
Hinc habuit, nostras quicumque accedit ad aedes.
Nulla mihi a domina spes est optanda salutis,
Auxiliumque malis: postquam scelerata procorum
Insedit pubes, dirum genus; omnibus omnes
Rebus egent famuli, sed coram dicere mussant,
Affarique timent reginam. ita poscere victum
Nec sibi, nec sociis auden: submittere in arva,
Soletur captiva gravem quo turba laborem. 420
Haec ille; atque heros; quo fato, Eumaee, tuaque
A patria longe carisque parentibus aevo;
In tenero has demum sedes jactatus adisti?
Dic age vera mihi referens: hostilibus armis
Urbsne fuit populata, ubi quondam tecta parentes
Incoluere tui; an sola te in valle relictum,
Servantemque greges pecudum niveosque juvencos
Praedonum avexit pelago manus effera, et oris
Vendidit his captum domino, pretiumque recepit?
At senior contra lacrimis ingressus obortis: 430
Si te tantus, ait, casus cognoscere nostros
Ardor habet, memori tacitus jam pectore dicta
Accipe, et indulgens, laeta inter pocula, vino
Heic placidus reside. tardae nunc tempora longa
Noctis eunt, somnoque licet componere membra,
Jucundisque animos narrantum pascere dictis.
Cur properes in strata? gravis sopor ipse cubanti
Esse solet nimius. vos o, si corde cupido
Fert aliter, vos ite viri: dein candida primum
Quum radiis lux orta diem feret, ante refecti 440
Hirsutos nemorosa greges educite in arva.
Nos autem saturique epulis, dulcique lyaeo
Gaudentes parvo structi sub cespite tecti
Alter in alterius luctu haud ignara malorum
Pectora solemur. quaedam meminisse voluptas
Est homini, quam multa tulit rerum aspera quondam,
Jactatusque diu est: et jam ad tua jussa revertor.
Insula stat ponto, Syrien quam nomine dicunt,
Ortygiam supra, versos ubi flammeus orbes
Sol notat, et certis distinguit tempora signis, 450
Illa quidem non magna adeo, sed divite gleba
Lanigeras pascit pecudes, armentaque laeta,
Et Cereri, et Baccho facilis. non finibus illis
Dura fames populos torquet, non ulla per aegras
Serpit atrox gentes tristi vis excita morbo:
Ast ubi felici senuerunt corpora in urbe
Sedibus e superis delapsi Phoebus et una
Casta soror jaculis figunt labentia membra.
Stant geminae heic urbes, divisaque partibus aequis
Omnia sunt: genitor meus olim rexit utramque 460
Imperio magno divis par, inclitus heros,
Ctesius Ormenides. ergo illa ad litora navi
Phoenices venere vafrum genus, aurea secum
Munera ducentes variique insignia cultus.
Juncta meo fuerat mulier Phoenissa parenti
Pulcra genas habituque ingens, et culta per artes
Egregias. illam pubes externa fefellit
Muneribus captam; niveosque in fluctibus artus
Dum lavat, aggressus juvenis cava robora propter
Accubuit furtim, dulcique potitus amore est 470
Mollibus illecebris pervertens, queis proba si qua est
Femina, victa solet tandem succumbere culpae.
Haec inter petiitque genus patriamque; neque illa
Talia quaerentem refugit, sed protinus orsa:
Sidoniis, inquit, sum nata in finibus olim
Progenies Arybantis ego, ditissimus agri
Qui fuit in Tyriis: at me per caerula vecti
Praedones Taphii venientem e rure tulerunt,
Captivamque viro heic раctа mercede dedere.
Tum juvenis furto gaudens: quin vecta per aequor 480
Nos sequere in patriam, dixit, veteresque penates
Post longum visura, tuorumque ora parentum;
Ambo etenim vivunt, gazaque fruuntur opima
Incolumes. mox illa refert: in me mora nulla,
Si modo certa fides vobis, jurataque testes
Numina pollicitis adsint, sine crimine nautas
Per freta ducturos patrias me rursus ad arces.
Dixerat: illi omnes jurant, et foedera firmant
Testati per vota deos. tunc ipsa peractis
Rite sacris dextraque data sic callida subdit:
Nunc taciti haec sinite, o nautae; nec strata per urbis 490
Ingrediens aliquis vestrum, nec fontis ad undas
Audeat affari visam, ne fraude retecta
Advolet, et famam referat senioris ad aures
Nuncius. iratus vinclis et carcere duro
Me petet in primis; vobis dein triste parabit
Exitium pariter. tacito sub pectore dicta
Condite, vosque viae quamprimum accingite rebus
Omnibus instructi. fuerit quum plena carina,
Ad me aliquis veniat missus: nam protinus aurum,
Atque aliud potero quodcumque e sedibus altis 500
Surripiam, mecumque feram. quin majus habendum
Haud invita paro pretium pro munere vobis.
Namque domi puer est regali sanguine cretus;
Ipsa viro nutrix quem servo: haud ille periclum
Sentiet; hac illac ludens discurrere gaudet
Semper, et ante fores temere progressus oberrat.
Hunc simul adducam vobis; hic maxima reddet
Praemia in ignotis hinc longe venditus oris.
Haec effata domos petiit, nautaeque per annum
Litus apud nostrum tuta statione morantes 510
Mercibus implebant multis cava robora pinus.
Mox ubi pressa ratis fuerat jam pondere magno,
Velaque poscebant ventos, sit conscia facti
Femina. jamque mei veniens ad limina patris
Nauta vafer flaventi electro auroque monile
Contextum gestat, seseque interritus infert.
Turba puellarum gaudet; famulaeque nitore,
Et pariter mea capta parens, dum lumine spectant,
Atque manus inter formosaque brachia versant
Pollicitae pretium; subito dat perfidus olli 520
Signa oculis, navimque petit vestigia torquens.
Illa manu capiens me secum e postibus effert,
Poculaque in positis circum longa atria mensis
Invenit, assueti fuerant queis ducere vina
Convivae cum patre meo, sed forte relictis
Tum dapibus, populo exierant dare jura vocati
Concilio in magno: raptim tria pocula tollit,
Absconditque sinu; sequor ipse heu stultus euntem.
Interea prono densantur sole tenebrae,
Perque vias nox atra horret: per opaca locorum 530
Tendimus in portum celeres, ubi conscia pubes
Sidoniam tuto religarat litore puppim,
Conscendunt nautae, secumque per humida regna
Nos procul avectos tollunt: dat Juppiter auras
Aëria caeli spirans regione secundus.
Sex adeo luces, totidemque ex ordine noctes
Effugimus pelago; sed postquam septima caelo
Fulserat orta dies, jaculo confossa Dianae;
Pro scelere infando persolvit femina poenas:
Volvitur assimilis fulicae, lapsoque sub ima 540
Corpore dat strepitum puppi. dein gurgitis illam
In medios jaciunt fluctus phocisque vorandam
Piscibus atque feris escam: circumstetit horror
Corda mihi, lacrimisque genae maduere volutis.
Hinc autem vento pariterque ferentibus undis
Venimus in portus Ithaces, ubi venditus aura
Laërtae cessi imperiis. ita litora primum
Haec tenui, fixique meos hac sede penates.
Dixerat; huic heros divūm genus: heu mihi quantos
O senior, tristi movisti in corde dolores, 550
Talia dum memoras fatis agitatus iniquis.
Sed pater ille deūm cladem solatus acerbam
Scilicet est, sedes qui te contingere tandem
Has voluit, regemque dedit tibi multa parantem
Commoda: nunc facilem vitam trahis; ipse per urbes
Advenio multas, et multa per aequora vectus.
Talibus alterni lenibant pectora dictis;
Dein somnum petiere brevem: nam lumina terris
In croceis invecta rotis Aurora ferebat.
At cita Telemachi pubes propiora tenebat 560
Litora jam cursu, demisso et carbasa malo
Laxa legens portum remis advecta subibat.
Anchora de prora jacitur, tortique rudentes
Impediunt pinum: juvenum manus exsilit arvis,
Instituitque dapes, et vina ardentia miscet.
Sed postquam compressa fames, pulsusque bibendi
Ardor erat, sic deinde viros affatur ovantes
Telemachus: navem vos hinc deducite ad urbem,
O socii; servata meis pastoribus arva
Ipse petam, visisque illis operumque labore 570
Vespere mox referam celeres ad moenia gressus.
Mane autem reduces tecta intra regia mecum
Excipiam dapibus largis, et debita solvam
Munera, laetitiamque dei. cui talia subdit
Voce Theoclymenus: quonam me tendere solum
Care, jubes; cujus penetralia celsa subibo,
Anne tuae sistam recto me tramite matri?
At juvenis contra: te nostra ad limina primum
Ultro ego jussissem vestigia ferre, neque ulla
Hospitii tibi cura foret. sed tristior illic 580
Me sine solus eris, nec te mea cara videbit
Fors genitrix: neque enim sese penetralibus effert
Saepe procis visendam; in solo clausa recessu
Usque sedet longum tela solata laborem.
Propterea sedes potius contendere ad altas
Eurymachi moneo, Polybo genitore creatus
Late qui colitur divis aequatus honore.
Quippe animis praestat longe, praeque omnibus unus
Ipse meae sperat genitricis amore potiri,
Atque Ithaci gaudere toro. sed rector olympi 590
Astra scit ille colens, an Parcae extrema minentur
Sontibus, ante suos celebrent quam laeti himenaeos.
Vix ea, quum dextra venit de parte superne
Accipiter, citus ales Apollinis: ille columbam
Ungue tenens vellebat atrox, vulsaque carinam
Telemachumque inter fundebat ab aëre plumas.
Nec mora: secretum a sociis, dextraque prehensum
Subducit juvenem fatorum haud inscius heros,
Et prior alloquitur. non haec sine numine divum
Dextera venit avis volitans; nosco omina pennae 600
Praepetis. imperio sceptrisque potentius oris
Haud genus his aliud vestro est; immota manebunt
Regna tuae semper gentis. tum natus Ulysse
Accipiens omen: di talia vota secundent,
Hospes, ait; tantis a me donabere felix
Muneribus, ditem miretur ut obvia turba.
Dixit, Piraeumque vocat sic deinde loquutus:
O Clytida Piraee, animo fidissime nostro
Ante alios, quotquot Nelea ad regna sequuti
Me pelago duxere, tuis penetralibus hospes 610
Gaudeat hic; meritosque habeat dilectus honores,
Dum redeam campis. nec plura effatus; et ille
Continuo reddit: quantum vis tempore longo
Telemache, hinc abeas; pro te mihi cura sodalis
Semper erit, dignisque hospes celebrabitur ultro
Officiis. dixit; subitoque e litore nautas
Imperat, ingressus navem, laxare rudentes.
Certatim insiliunt jussi, validisque locati
Considunt transtris; alia sed parte coruscas
Telemachus plantis ocreas aptavit, et astam 620
Accepit dextra, quam fixam cuspide ahena
Extulerat puppi. jamque illi vincula solvunt,
Adnixique humeris spumantia caerula verrunt,
Inque urbem properant jussi; jam tramite noto
Ipse pedes celerat, sequiturque per avia cursum
Ingrediens, ubi densa suum stant agmina septis
Clausa olli, fidusque senex stabula alta tuetur.