-- PA225 --

HESIODI
ASCRAEI
SCVTVM HERCVLIS.
Viderat inventum Phoebi iaculantis opaco
In nemore Alcides Cycnum cum Marte, coruscum
Aere renidenti, iactantemque ignea circum
Fulgura sublimi e curru. cavat ungula pulsu
5 Quadrupedante solum, superas it nimbus ad auras
Pulveris excitus volucrum vi subter equorum,
Stridentesque gemunt currus. iam gaudia Cycnum
Sollicitant, magnique Iovis demittere letho
Progeniem aurigamque ardet spe laetus, et armis
10 Daedaleis multa victor cum laude potiri.
At vota Arcitenens risit sperantis, et illi
Obtulit indomiti saevus contra Herculis arma.
Iamque omnis late lucus Pagasaeaque Phoebi

Vers. 2 In nemore etc. Hoc Apollinis nemus erat in agro Pagasaeo ad septentrionem sinus Pelasgici.

--- Cycnum etc. Heroem nempe ex muliere et deo Marte genitum, qui rapinis et caedibus in eos saeviebat, qui Apollini dona ferre per ea loca consueverant.

f f

-- PA226 --

Ara relucebat Cycni venientis ab aere,
15 Iactabantque oculi flammae iubar acre. quis olli
Obvius armato contra se impune tulisset,
Ni validus bello Alcides, Iolaus et acer,
Queis invicti animi, fortique ingentia tergo
Brachia, et indomitae stabant in corpore vires?
20 Ac prior Alcides tum sic affatus amicum est:
O Iolae, mihi ante alios carissime, magnos
In superos, alti premitur queis limen Olympi,
Peccavit pater Amphitryon, quum venit ad arces
Thebarum linquens Tirynthia moenia, postquam
25 Irascens in caede boum Electryona peremit,
Atque adiit Creonta atque Eniochen formosam.
A quibus hospitio exceptus, quae munera cumque
Supplicibus fas iusque sinunt concedier ultro,
Multa tulit, claroque super donatus honore
30 Vixit ibi cara cum coniuge. mox ubi tempus
Advenit, vitae in superas prodivimus auras
Nec simili ingenio nec eodem robore creti

17 Iolaus et acer etc. Iphicli filius, et Herculis auriga hac in pugna.

23 Peccavit pater etc. Amphitryon occiso Electryone exsul venit Thebas cum Alcmena: a qua urbe profectus cum exercitu vicit Taphios et Teleboos. Quo tempore Iupiter concubuit cum Alcmena, Herculemque generavit. Idcirco Iphiclo fratre melior Hercules; ille Amphitryonis, hic Iovis filius. De hac re tota lege Mythologiam Bannierii pag. 267 et Deninam lib. I cap. VI Hist. Graec.

-- PA227 --

Ipse paterque tuus, cui Iupiter abstulit omne
Consilium. nam tecta procul patriamque relinquens
35 Praetulit Eurysthei ingratos celebrare penates.
Infelix: post multa gemens veniamque precatus
Oderat heu nullo crimen medicabile fletu.
At me caelicolae duros voluere labores
Ferre diu. sed nunc gnavus mihi dirige cursum
40 Alipedum, laetamque tuo spem concipe corde.
Ingredere, adversumque rotas age rectus in hostem
Nil strepitum Martis veritus, qui turbidus ira
Terrificis Phoebi lucum clangoribus implet:
Sit validus licet ille, tamen defessus abibit.
45 Dixerat: illi autem sic est auriga loquutus.
O patrue, o quali te rex hominumque deumque,
Neptunusque, altis summo qui praesidet aequus
Imperio Thebis, voluere excellere laude?
En etiam hunc ipsum mortalem acremque ferumque
50 Adduxere tibi, claro ut potiare triumpho.

34 Consilium etc. Iis apud poetas mens a Iove eripi dicitur, qui male aliquid aggrediuntur, ruuntque in exitium.

35 Praetulit Eurysthei etc. Iphiclus patria relicta domo ad Eurystheum sese contulerat. Eurystheus erat Peloponnesi rex, Herculemque continuis certaminibus periculisque exponebat: illi enim heros invictissimus decepto Iove a Iunonis fraudibus servire ac parere coactus erat.

38 At me caelicolae etc. Iuno, an potius Apollo, cui Cycnus invisus magnopere?

-- PA228 --

Quare agesis atque arma humeris citus indue: nulla
Sit mora, quin magno congressi cominus hosti
Pugnemus; neque enim Martem Iovis inclyta proles,
Non et Iphiclides metuit. vestigia retro
55 Spero equidem referet magni duo germina cernens
Alcidae, iuvenes ambos, queis praelia dura
Grata magis resonant, aliis quam gaudia mensae.
Sic ille: Alcides placide subrisit amico
Gavisus sermone, iterumque haec impiger infit.
60 O heros Iolae, Iovis cura; aspera pugna
Haud procul est: novi expertus te robore firmo.
Nunc quoque sis memor ipse tui, nec Ariona nigrum
Lentus agas, sors quaque dabit se laeta, sequare.
Haec fatus, laevi inclusit suras orichalco,
65 Caelatoque humeris ingentibus induit auro
Insignem thoraca, olim Tritonia Pallas
Quem dederat Iove nata viro tutamen in armis,
Praelia quum primum fatalia coepit obire.
Nec minus et ferro pectus circumdat, et alto
70 Suspendit pharetram tergo, volucresque sagittas
Exitium vocique simul vitaeque ferentes.

62 nec Ariona nigrum etc. Arion hic equus: porro usitatum equis nomina imponere, ut et canibus.

70 volucresque sagittas etc. Animadverte elegantissimam sagittarum descriptionem, quae, qua parte vulnus infigunt, lacrymas ac mortem continere dicuntur; mediae laevissimae sunt, qua nervo aptantur, pennis armatae sunt, ut directius tendant.

-- PA229 --

His acie in summa lacrymae, morsque insidet atra,
In mediis rutilat laevor: pars ima nigrescit
Horrida fulmineae pulla Iovis alitis ala.
75 Corripit hinc hastam praefixam cuspide ahena,
Ingentemque quatit dextra: tum tempora circum
Terribilem cristis galeam signisque rigentem
Imponit, validum capitis munimen honesti.
Deinde capit clypei non enarrabilis orbem,
80 Mirandum visu, nec ferro, aut arte domandum.
Nam tenui circum gypso sectoque elephanto
Electroque micans et multo fulgidus auro
Totus erat, cyano clarum variante nitorem.

79 Deinde capit clypei etc. Iure sane Ioannes Diaconus iam adnotavit, hoc Herculis Scutum exhibere nobis totum terrarum orbem et quae in eodem fiunt, pugnas nimirum, sollemnes hominum coetus, ludos, certamina, bella, urbiumque direptiones, morientiumque gemitus. Tum arantes ac metentes frugesque in aream congregantes, t um racemos secantes ac ferentes ad torcularia. Sunt et venatores, et leporem canes insequentes, et equi cursores, et adolescentes saltantes et canentes ad tibiam, et cetera huiusmodi quamplurima; quae omnia circum coronae in modum ambit oceanus. Non absimilis est illa apud Homerum in Iliade scuti Achillaei descriptio, multique versus iidem omnino sunt. Cur id acciderit, grammaticorum est diligentius inquirere, et an pseudo-Hesiodi sit hoc poema? Ceterum si quis erit, qui putet multo plura in hoc scuto congesta esse, quam quae ipsum scutum capere potuerit, is Popii Animadversiones ad Scutum Achillis in Iliade adeat, videbitque solutam penitus, exhibita ibidem figurarum mensura, hanc omnem diflicultatem.

-- PA230 --

In medio stat terror atrox mortalibus anguis
85 Torva tuens, oculisque vomens ardentibus ignem
Flammeus, ac dentes maculosis faucibus albos
Exertans. olli nigro suffusa veneno
Saeva fronte super volitat discordia, pugnas
Illa ciens hominum, cunctisque avertere mentem
90 Sueta, ausi Alcidem quicumque lacessere bello.
Horum animae nigri subierunt ostia Ditis
Tartareosque lacus iampridem, at corpora terram
Foeda super calidi putrescunt sideris aestu.
Adsunt Incursusque Fugaeque Necesque Tumultusque
95 Horribiles visu formae, Rabiesque Furorque
Impatiens animi. tum vulnere Parca recentem
Hunc tenet, huic instans vulnus crudele minatur,
Hunc letho domitum pedibus trahit: effera visu,
Sanguineaque humeros palla circumdata foedos
100 Infrendet stridore gravi, saevumque tuetur.
Adsunt bissenique altis cervicibus hydri,
Hostibus Alcidae metus ingens, ore cientes

94 Adsunt Incursusque etc Haec omnia quasi quaedam viva corpora videbantur: sua cuique facies constabat.

102 ore cientes etc Fortasse horum serpentium ora atque dentes ita a Vulcano conflati erant, ut qiiocumque motu impellerentur, interque sese collisi resonarent. Sequitur ipsa corporum descriptio, quae quia diversis coloribus efficta exprimitur, non male quis fortasse hinc coniecturam faciet, non sculptas tantum fuisse huius clypei figuras, verum etiam coloratas: itaque pingendi arti

-- PA231 --

Ingentem crepitum, quoties Tirynthius heros
Pugnabat. colubrum fuscis lita corpora guttis
105 Terga videbantur, malarumque ater hiatus.
Non procul agrestumque suum atque armenta leonum
Addidit Ignipotens. properant longo ordine turmae
In se oculis conversae indignantesque; nec istae,
Nec metuunt illae: cervix horrescit utrisque.
110 Iamque leo cecidit magnus; duo corpora iuxta
Strata iacent apri fortes: cruor omnibus ater
Volvitur e membris, iucunda leonibus esca.
Hinc magis ardescunt ad pugnam, unaque feruntur
Setigerique sues contra fulvique leones.
115 Parte quoque in clypei Lapithum pugna aspera surgit
Pirithoum circa, Caeneumque, Dryantaque regem,
Opleaque, Exadiumque, Phalerumque, Prolochumque,
Et Marte Ampycidem Mopsum genitore creatum,
Atque parem superis Aegidem Thesea divis:
120 Stant ex argento reges, arma aurea regum.
At Lapithas contra Centauri in tela ruebant
Magnanimum circa Petraeum, Arctumque, Huriumque,

nobilissimae accedet antiquitas, quam illi videntur quidam denegasse parem Homeri temporibus.

115 Parte quoque in clypei etc. Cui non nota Lapitharum Centaurorumque pugna? Vtrique Thessaliae populi ferocissimi ac pugnacissimi; Centauri etiam equitandi peritissimi, unde partim equi partim homines ficti a fabulis.

-- PA232 --

Asbolon et clarum auguriis, nigrumque Mimanta,
Peucidasque duos Dryalum et fratrem Perimedem:
125 Ipsi ex argento, aurata gravis abiete dextra est.
Iamque ita nituntur membris, ut cominus ense
Aeratisque putes inter se cernere telis.
Hos inter tumidis spirantes naribus ignem
Martis equos biiuges, ipsumque est cernere Martem
130 Sanguineo armatum ferro, turmasque cientem
Fulmineum. curru residens sublimis in alto
Fertur; eum propius Terrorque Pavorque sequuti,
Dira lues, ardent mediae se immittere pugnae.
Iuxta etiam Iove nata, velut si praelia coeptet,
135 Cernitur insignis galea, protectaque pectus
Aegide iam telum quassat, iam tendit in hostes.
Altius hinc superum chorus est: quos inter Apollo

-- PA233 --

Dulce sonat. divum domus est in vertice Olympi,
Totaque suaviloquae fremitu testudinis ardet.
140 Pone forum, rerumque foro vis maxima prostat
Caelicolum in ludis. similes modulantibus adstant
Musae Pierides, et carmen hiare videntur.
At subter portus facilis venientibus orbem
Panditur in curvum nautis. liquido aere videres
145 Vndantes fluctus, mediisque in fluctibus albos
Ludere delphinas variosque intexere cursus
Hac illac. gemini patulis e naribus undas
Efflant, ac mutis explent fera piscibus ora.
Hi trepidant fugiuntque: uda piscator in acta
150 Observat tacitus palantes, laxaque tendit
Retia substratum pelagi iacturus in aequor.
Praeterea Danaes proles fortissima Perseus
Nec clypei tangens orbem pede, nec procul abstans

7T£(>i okfioq kms.i^iroq quid heic significet, satis constat. An o'x\oq pro ohfioq legendum? Sed Clericus huic lectioni mmime codices favere observat. Ego suspicor, eam posse intelligi vocem de praemiis a diis Apollini et Musis pro cantu propositis.

143 At subter portus etc. Ingens quidem saltus, at pictoribus non inusitatus: qui pictores habent sane multa, quae in hoc poemate admirentur et imitentur.

152 Praeterea Danaes etc. Si quo in loco oportebat meminisse hoc Scutum fuisse opus Vulcani, certe id iu hac Persei descriptione faciendum erat: nihil enim illo, eiusque statu magis admiratione dignum, ne dicam incredibile.

g g

-- PA234 --

Emicat haud facilis dictu. nam Mulciber illum
155 Fecerat haud usquam haerentem: volitantia pluma
Versicolore gerit pedibus talaria in imis,
Inclusumque nigra vagina sustinet ensem
Demissum ex humeris. rapido volat ocyor euro
Terrifico tectus desectae Gorgonis ore
160 Terga retro, quod pera obiens argentea totum
Cingit, et ex auro dependens plurima firmat
Fibula. Cimmeriae noctis caligine plena
Orci cassis erat circum cava tempora regis.
Ipse videbatur trepidans similisque paventi
165 Tendere iter Perseus: magno namque impete pone
Gorgones effusae instabant, dextramque cruentam
Iniicere ardebant. illis properantibus alto
Cum strepitu clypeus viridi ex adamante fremebat
Pulsus acuta sonans. simul ora attollere binos
170 Implicitos zonis angues et lambere sese
Adspiceres, presso simul acres stridere dente.
Magnus at horrifico gliscebat vertice Phorci

166 Gorgones efusae etc. Stheno et Euryale post Perseum fugientem sororis Medusae mortem ulturae ruebant. Certe haec pictura, non poesis est; ita oculis omnia, ut Horatius ait, fidelibus subiecta sunt.

172 Magnus at horrifico etc. Supra Gorgones acerrima pugna insculpta erat: ante urbem milites praeliabantur pro coniugibus natisque; matres e moenibus exitum praelii sollicitae despectabant, senesque diis preces ac vota offerebant pro incolumitate natorum.

-- PA235 --

Natarum supra terror: quippe horrida saevit
Pugna virum, tenduntque adversa in tela phalanges.
175 A patria hi domibusque suis gnatisque repellunt
Exitium; hi certant populando avertere praedas.
Multi utrinque iacent; sed adhuc pars maxima telis
Viva furit. pavidae stant matres turribus altis,
Dilaniantque genas cum femineo ululatu,
180 Spirantes, flentesque, opus admirabile visu.
Nec non et senio longaque aetate parentes
Ibant conferti portis, infirmaque divis
Alte extollebant pro caris brachia gnatis,
Aspera quos agitat saevo fortuna periclo,
185 Insequiturque furor Parcarum: has tegmine nigras
Fecerat, et iunctis stridentes dentibus. et iam
Horribiles torvaeque oculis et sanguine sparsae
Inter se pugnant, rabidaeque cadavera circum
Quaeque inhiat fuso satiari prima cruore.
190 Vulnere quem cernunt campo procumbere, aduncos
Iniiciunt ungues misero: subit ille nigrantem
Cocytum circumque Stygem volat umbra; sed atra
Divae nocte satae, postquam fera sanguine corda
Explerunt, iaciunt post sese exsanguia membra,
195 Versanturque inter caedes et vulnera rursum.

185 Insequiturque furor Parcarum etc. Parcae sanguinis effusi avidissimae semper inter caedes versantur. Earum praesides, nam multae sunt, Clotho, Lachesis et Atropos. Quae heic diversa fieri describuntur, non ab iisdem sed a diversis fieri intelligenda.

-- PA236 --

Primae aderant Clotho et Lachesis: minor una duabus
Atropos incedit; neque enim est dea corpore magno,
Fortior ast aliis et multo grandior aevo est.
Ergo omnes caedi videas instare, minantes
200 Vnguibus alternum longis manibusque cruentis
Exitium sociis, ac se crudele tuentes.
Tristitia infelix has iuxta proxima stabat
Horrentique fame pallens atque arida, foedum
Crassa genu: insecti digitis informibus ungues,
205 Naribus et mucor manabat teter, et atras
Perque genas perque ora cruor se fusus agebat.
Ipsa autem dentes haud ulli affabilis ore
Exacuit stricto frendens, multoque superne
Pulvere sordescit latos foedata per armos,
210 Humidaque a fletu. non hinc procul urbis imago
Turrigerae sese attollit, cui postibus aureis
Septem inerant portae, portisque effusa iuventus
Laeta indulgebat choreis. nova ducitur altis
Sponsa rotis, late resonant loca Hymen Hymenaee,

202 Tristitia infelix etc. Bene post cruentam pugnam describitur tristitia; multi enim necesse est tristentur ac doleant. Porro quid tristius hac tristitia scribi aut etiam excogitari potuit?

210 ... non hinc procul urbis imago etc. Cuius urbis? quae septem habebat portas. ergo Thebarum mentio fit.

214 Sponsa rotis etc. Sollemnis heic describitur pompa, qua sponsa ad sponsum apud Graecos deducebatur. Iuvenes ac puellae in duos choros dividebantur, sponsorumque laudes alterno cantu celebra

-- PA237 --

215 Semitaque ardenti collucet lumine tota
Ordine servorum longo. praeit inclyta forma
Turba puellarum gaudens; quas pone sequutus
It chorus aequalis iuvenum, luditque sequendo
Aut bifores inflans buxos, aut gutture molli
220 Ingeminans carmen, cantantique adsonat echo.
Iamque illae ad citharae sonitum, iam ducere coeptant
Hi choreas, dulci resonat dum tibia cantu.
Inde alii atque alii saliunt, et carmina dicunt
Alterni, ridentque hilares: urbs tota resultat
225 Laetitia plausuque simul choreisque iocisque.
Altera pars iuvenum celsae sub moenibus urbis
Exercetur equis, domitatque in pulvere currus.
Pars etiam curvo terram proscindit aratro
Insudans, tunicasque alte succincta: stat agro
230 Laeta seges, gravidisque horrens flavescit aristis.
Hinc alii culmumque levem plenasque secabant
Falcibus incurvis spicas, cerealia dona;
Compositos alii instabant conferre maniplos,

bant, saltabantque ad tibiam. Vide Theocritum in Helenae ac Menelai Epithalamio. Qui vero Echo in sculptura resonabat, sane nequeo intelligere. Sed non unum hoc parum verisimile in hac descriptione, quamvis summa est in versibus venustas, quod satis erat poetae placendi in primis studioso.

230 Laeta seges etc. Animadverte quatuor anni partes heic eleganter descriptas per arationem, per messem, per vindemiam ac venationem.

-- PA238 --

Area qua late fervet. vindemia labro
235 Inde subit roseo spumans: hic falcibus uvas
Pampinea de vite secat, gerit ille racemos
Plexis in calathis modo purpureos, modo canos,
Nectare abundantes, foliisque recentibus auctos.
Argento e niveo subnixa stat ardua vitis,
240 Artis opus rarae, et foliis agitata tremiscens
Ingenti iuvenes umbra complectitur. horum
Pars uvas pedibus calcat, laticemque lyaeum
Laeta haurire parat; pars et contendere pugnis
Gaudet, et exercet luctam, sequiturve fugaces
245 Venatu lepores. gemini fugientibus instant
Ore canes, morsuque inhiant: hoc acrius illi
Maturantque fugam trepidi atque evadere certant.
Heic quoque in herboso videas certamina campo
Exercere equitum turmas: stant curribus altis
250 Aurigae, laxantque feris fluitantia lora
Colla super; volucrum vis emicat excita equorum
Lata per arva volans, sonat impete faginus axis.
Necdum etiam magno laeti certamine metam
Attigerunt, necdum cupidis victoria munus
255 Annuit: ex auro tripodes stant praemia pugnae

239 Argento e niveo etc. Quid hac vite formosius, quid magis affabre fictum? plena sane evidentiae descriptio ita, ut oculis ipsis, tantum perlectis versibus, omnia mihi videre videar.

255 ... ex auro tripodes etc. Praemia certaminum ludorumque apud Graecos tripodes plerumque; quamvis et alia proponeren

-- PA239 --

In medio, vivoque ardent velut igne corusci.
Haec circum extremas clypei perlabitur oras
Oceanus late effusus, strepitantque per ipsum
Cycni exsultantes inter se vocibus altis,
260 Ludentesque unda in summa cum piscibus. illos
Aspiceres vivos freta per tranquilla moveri,
Spectaclum Iove dignum ipso, cui Mulciber olim
Extuderat clypeum iussus, magnoque labore
Caelarat variis ingentem ex ordine formis.
265 Hunc satus Alcmena cepit, nec mole gravatur
Immani, sed utrinque agitans obiectat, et altum
Insilit in currum, dio par fulguris igni.
Iamque levis graditur: bigis Iolaus iisdem
Adstat, et auratis currum moderatur habenis.
270 Queis dea caeruleo Tritonia lumine Pallas
Adstitit, incenditque animos his vocibus usa.

tur victoribus. Vide Homerum ad Patrocli funus ab Achille celebratum, et Virgilium ad Anchisae exsequias ab Aenea insrauratas.

257 Haec circum etc. Has omnes hactenus descriptas tam multiplices variantesque figuras Oceanus coronae in modum per summas clypei oras discurrens claudebat; et ne ipse etiam inornatus esset, cycnos cum piscibus in eodem ludentes effinxerat Vulcanus.

262, Spectaclum Iove dignum etc. Quid mirum, hunc fuisse clypeum tam affabre a Vulcano elaboratum, quum ab ipso Iove sic iussus erat?

265 ... nec mole gravatur etc. Recte quidem haec a poeta animadversa, ut ingens illa vis Herculis magis appareret.

-- PA240 --

Salvete, o Lyncei proles clarissima: vobis
Iupiter ille poli rector nunc sternere Cycnum,
Exuere et stratum fulgentibus adnuit armis.
275 Verum age tu memori, quod dicam, in mente repone,
Alcida: postquam Cycnum spoliaveris aura,
Intactum tellure sine ipsum atque arma iacere;
Namque aderit Mavors. tu qua se parte videndum
Obiiciet clypei nudatus tegmine, in illum
280 Tende simul validis iaculatam viribus hastam
Retrorsum simul ipse pedem refer: haud etenim fas
Aut arma eripere, aut biiugos abducere Martis.
Sic fata, insiliit curru: victoria divae
In manibus, sequitur multa quam gloria laude.
285 Tunc auriga Iovi carus clamore iugales
Horrendo increpuit minitans. novere minantem
Alipedes, rapiuntque rotas, celerantque per arva;
Addit et ipsa citis magnas dea caerula vires

272 Salvete, o Lyncei etc. Abantis pater fuit Lynceus, Abas Acrisii, Acrisius Danaes, Danae mater Persei, Perseus pater Alcaei, Alcaeus Amphitryonis, Amphitryon vero Herculis et Iphicli, cuius filius Iolaus.

278 ... tu qua se parte videndum etc. Mars et Pallas ambo pugnarum praesides, sed plerumque adversi a poetis finguntur: ille enim furore, haec sapientia regitur. Porro sic eadem Dea et Diomedem in Iliade in Martem incitat.

283 ... victoria divae etc. Nam cui Pallas auxiliatur, victor evadat necesse est.

-- PA241 --

Aegide concussa: pulsu gemit excita tellus.
290 Contra autem flammae similis nimboque volucri
Cycnus equum domitor pariter procedit, et olli
It proprior Mavors. diversa e parte ruentes
Convenere ut equi, subitis hinnitibus aer
Insonuit, circumque offensa remugiit ecbo,
295 Et Cycno prior Alcides ita voce profatus.
Cycne, quid adverso contendis tramite currum
Nos contra adsuetosque malo adsuetosque labori?
Iam nunc in diversa rotas age dirige, et ista
Cede via abscedens. Trachinem tendimus altam
300 Ad magnum Ceyca, regit felicibus urbem
Imperiis qui iam senior: scis ipse, neque eius
Gnata Themistonoe frustra tibi tradita coniux.
Infelix! neque enim a saevo te funere Mavors,
Credo equidem, eripiet, si congrediemur ad arma.

296 Cycne, quid etc. Initio allocutionis conatur Hercules Cycnum a pugna deterrere, admonens se et Iolaum esse pugnis periculisque iamdiu adsuetos. Ex quo constat non venisse illuc Herculem data opera, ut eum occideret, sed potius ut cum Ceyce de iniuriis a Cycno Apollini illatis conquereretur.

299 Trachinem tendimus etc. Vrbs Thessaliae est Trachina non procul a sinu Maliaco. Itaque Hercules, ut iam animadvertit Clericus, ex regionibus Pelio Thessaliae monti subiectis ad Oetam iter habebat.

300 Ad magnum Ceyca etc. Ceyx rex Trachines erat, pater Themistonoes, et Cycni socer.

h h

-- PA242 --

305 Ille etiam nostri iam tunc est vulnera teli
Expertus, mecum Pyliis quum turbidus oris
Conseruit pugnam. ter nostra impulsus ab hasta
Membra solo adlisit, clypeum male saucius. ictu
At quarto insurgens totis ego viribus imum
310 Transfodique femur, scutique obstacula rupi.
Concidit, et multa iacuit resupinus arena
Pulvere sordescens artus, irrisus et ipsis
Caelicolis, mihi laude simul, spoliisque relictis.
Dixerat: at Cycnus nil verba minantia curans
315 Vertere nec biiugos, nec vult absistere calle.
Ergo desiliere altis e curribus ambo
Filius et magni Iovis et Mavortia proles,
Aurigaeque feros retro abduxere iugales,
Et graviter vi terra pedum tremefacta ruentum est.
320 Ceu quondam aerio montis quum vertice magnae
Desiliunt, aliaeque alias super impete rupes
Volvunturque ruuntque; tremit subiecta fragore
Sylva gravi, lateque immani robore quercus
Excisaeque alni et fractae ab radicibus imis
325 Procumbunt piceae, lapsu qua saxa feruntur
Praecipiti, plana donec tellure recumbant.
Sic illi inter se magno clangore ruebant

313 ... spoliisque relictis etc. Cur igitur supra Pallas dixit, nefas esse Martem spoliare? In Pylo fortasse licuit, hac in pugna non licet. Vide quid Plato dicat in lib. II De Rep. de non recte mentientibus, ubi invehitur in Homerum et Hesiodum.

-- PA243 --

Ad pugnam, tantoque virum late omnis Iolcus,
Myrmidonumque arces, Heliceque, Anthaeaque, et Arne
330 Intremuit clamore. instant nec secius illi
Tollere congressi voces; tum parte serena
Iupiter intonuit magnum, guttasque cruentas
Demisit gnato laetum certaminis omen.
Nec mora: qualis aper gelidis in vallibus ille
335 Horrificum exertans rictum ferus emicat acri
Voce lacessitus venantum, ac fertur in arma
Obliquus, dentemque acuit; tum spuma ruenti
Volvitur os circum, inque oculis rubor igneus ardet,
Arrectaeque horrent setae per colla per armos:
340 Talis prosiluit curru Iove natus in hostem.
Tempus erat, reducis quo primum nigra cicada

328 ... late omnis Iolcus etc. Vrbes Thessaliae inter se vicinae, quarum Phthia Achillis patria ad troianum bellum Myrmidonum ducis celeberrima. Absurdum videtur Clerico voce duorum virorum tot tractus terrarum personuisse. Atqui si id absurdum, pleraque et in Homero et in Virgilio absurdissima; immo tota poesis absurda. Quid de Alecto illa Virgiliana tam longe personante?

332 Iupiter intonuit etc. In honorem Sarpedonis filii occisi a Patroclo fingit Homerus in Iliade sanguineas a Iove guttas demissas e caelo. Ergo prave Hesiodus fecit, qui ab eodem Iove, non a Marte Cycni patre, heic delapsas memorat. Darem quidem id Clerico, nisi optimo iure Hesiodo aliter facere licuisset. Homerus ob Sarpedonis occisi commiserationem sanguinis guttas demittere facit Iovem, Hesiodus in signum victoriae, quam eius filius Hercules erat de Cycno relaturus. An utrumque nequeunt illae sanguineae guttae significare?

-- PA244 --

Nunciat aestatis longas messoribus horas;
Quae viridi residens arguta sub arboris umbra
Vivit rore levi, nec dulcem effundere cessat
345 Vsque sonum, fervens quum corpora sirius urit;
Iamque etiam tenerae milio nascuntur aristae
Luce sato aestiva, iam mutat acerba colorem
Vva, dedit Bacchus quam praemia laeta laborum.
Illa tempestate inierunt praelia, et arva
350 Impleruntque metu late trepidoque tumultu.
Namque, velut geminis quum cerva leonibus icta
Concidit, in sese rabie vertuntur et ira
Praecipites, gravibusque implent rugitibus auras:
Aut etiam veluti gemini certamina rostris
355 Vulturii sub celsae ineunt quum rupis hiatu
Cerva pro pingui vel montivaga pro capra,
Quam iuvenis fixit conspectam e rupe sagitta
Eminus a nervo emissa; diversa peragrat
Ipse loca, ignarus qua parte sequatur; at illi
360 Collapsam videre, et pugnam iniere cruentam.
Sic gemini heroes ibant in mutua damna.
Primus ibi Cycnus cupiens prosternere telo
Alciden, magnis iaculatus viribus hastam
In clypeum intorsit; sed non perrumpere ferro
365 Aes potuit, donum Vulcani. tum ferus hasta

364 ... sed non perrumpere etc. Iam superius admonuerat Hesiodus, hunc Herculis clypeum nulla vi ferrove potuisse frangi: qualia sunt arma omnia, quae a Vulcano fiunt.

-- PA245 --

Insurgens contra Alcides iaculatur, et alte
Cristatamque inter galeam clypeumque sub ipsa
Transadigit nudum cervice, et vincula colli
Nervum utrumque secat. vis toto e corpore cessit
370 Magna viri; ramisque velut frondentibus arbos
Alta cadit, perculsa Iovis vel fulmine rupes,
Sic cecidit, sonitumque gravem super arma dedere.
Atque illum Alcides linquit tellure iacentem
Opperiens Martem validum, servatque ruentem
375 Saeva tuens oculis. praedam ceu nactus opimam
Forte leo, postquam detraxit corpore pellem
Vnguibus atque animam rapuit citus, aspera corda
Explet acerba tuens huc atque huc lumine glauco,
Dimotaque humeros cauda ferit, et pede crebro
380 Prosubigit terram; non illi accedere quisquam
Obvius irato, aut audet concurrere pugna.
Sic tunc Alcides magna se suscitat ira
Victor, et adversus Martem furit. ille dolore
Venit inexpleto praecordia saucius, et iam
385 Saeva gravi motu invadit discordia utrumque.
Vt quando celsi moles de culmine montis

374 Opperiens Martem etc. Sic enim praeceperat Pallas, ne occupatum in Cycno spoliando Mars aggrederetur.

376 Forte leo etc. Haec omnis similitudinum comparationumque coacervatio plane Homerica est. Vbi enim vatum ille maximus incalescit, frequentissimas adhibere solet similitudines, ac veluti coacervare.

-- PA246 --

Praecipitans ruit acta diu, lateque fragorem
Excitat immensum, si fors gravis incidat altum
In eollem, opposito fractus perit obiice cursus:
390 Ipsa immota manet, campoque infixa resistit.
Non alio fremitu Mavors veniebat in hostem
Vociferans; non illum aliter Tirynthius heros
Excepit venientem immotus. bellica virgo
Aegida concutiens Marti stetit obvia, et ipsum
395 Aspiciens torve sic est adfata furentem.
O cohibe indomitosque animos infractaque bello
Brachia, Mars: neque enim tibi fas fatalibus armis
Exuere Alcidem gnatum Iovis. ergo age pugna
Cede procul, ne forte luas mihi sanguine poenas.
400 Haec ait: ille ardens animo parere recusat,
Et fremitu magno flammantia tela coruscans
Protinus Alcidem invadit, natique perempti
Iratus pro cede aeratam coniicit hastam
In clypeum adversi: Pallas venientis at ictum
405 Avertit, iaculumque alto deflexit ab orbe.
Ille dolore furens educto protinus ense
Irruit, Alcidemque petit. sed maximus heros
Amphitryoniades surgentem cominus, orbe
Sub clypei extremo, crudeli vulnere nudum
410 In femore assequitur: clypei transverberat oras

396 O cohibe etc. Sic et apud Homerum saepe Martem verbis castigat Pallas; nec ille tamen sapientiori acquiescit, atque idcirco non semel mulctatus abiit.

-- PA247 --

Hasta simul, fulva simul ipsum sternit arena.,
Continuo currumque agilem biiugosque volucres
Adduxere olli famuli Terrorque Pavorque;
Atque ubi sublimem curru imposuere, iugales
415 Impulerunt loris, petiere et limen Olympi.
At satus Alcmena, soboles et fortis Iphiclei
Victores Cycno exuto spoliisque potiti
Longe abeunt; dumque alta petunt Trachinia cursu
Moenia, caeruleo Pallas circumdata nimbo
420 Aethera iam subiit, caeloque ingressa resedit.
Cycnum autem Ceyx, corpusque exsangue sepulcro
Reddidit, adcitis, late vicina colebant
Oppida finitimi quicumque et Iolcon et Anthen,
Myrmidonumque sacras arces, Arnenque, Helicenque

412 Continuo currumque agilem etc. Aurigae Martis Terror et Pavor, quod hostibus iniecti eosdem facile in fugam convertunt. De his vide Theog.

418 ... dumque alta petunt Trachinia etc. Herculem et Iolaum Trachinem quidem divertisse dicit Hesiodus, non vero dicit Ceycem petiisse; quare desinat mirari Clericus, quomodo Hercules occiso genero ad socerum ivisse ab Hesiodo fingatur. Quod si etiam ad Ceycem ivisse diceretur, honestam caedis excusationem Hercules habuisset; quod et illatam vim propulsasset, et iniurias a Cycno Apollini illatas suadente Pallade vindicasset.

421 Cycnum autem etc. Sepulcrum exsequiaeque Cycno hominum concursu maximo a Ceyce adornantur.

424 Myrmidonumque etc. Nomina urbium paullo immutata ab iis, quarum superius poeta meminit.

-- PA248 --

425 Turrigeras: excita hominum vis plurima venit
Dis superis cari gaudens Ceycis honore.
Sed molem illius tumulumque evertit Anaurus
Imbribus exundans brumali tempore: visum
Quippe ita Latonae gnato, cui munera Delphis
430 Saepius avertit rapiens, ipsosque ferentes
Iucundo vitae spoliavit lumine Cycnus. FINIS.

426 ... cari gaudens Ceycis honore etc. Ideo credo haec apposita, ut appareret, tantam hominum frequentiam non convenisse Cycni gratia, qui omnibus fortasse invisus erat, sed Ceycis optimi, regis, ac propterea dilecti superis.

427 Sed molem illius etc. Anaurus Thessaliae fluvius ita volente Apolline, ne crudelissimi iniquissimique praedonis honor aut memoria exstaret, tumulum Cycni evertit. Ceterum credit Clericus, ut initio multa desunt, ita nec finem poematis heic fuisse, quod verisimile est.