Quomodo id perfici potuerit?
4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo
hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in
comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut
criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque
pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae fuerunt (b). 6 Ubi
ergo nuncii comitatuum eligi, quomodo ad comitia deputari potuerunt?
3478
7 Nodum difficultatis hujus ea quidem ratione facillime dissolveris si
ipsos, qui ad comitia comparare debebant, nuncios initio instituti hujus per reges nominatos
fuisse affirmas. 8 Verum obstat sententiae huic res ipsa; nemo enim alium
repraesentare potest nisi per illum, quem repraesentat, exmittatur.
9 Obstant etiam verba diplomatis Mariae (c) quae hanc numerum tantum
mittendorum e singulis comitatibus deputatorum designasse, individuae vero eligendi
potestatem comitatibus reliquisse indicant. 10 Itaque mihi ea praeplacet
sententia quod usus congregationum in comitatibus aut jam antea viguerit, licet nullum
hactenus ejus rei diplomaticum prolatum sit argumentum, aut certe quod ipsa hac mutatae
celebratarum diaetarum formae occasione usus etiam hic suam originem acceperit.
11 Sententiam hanc id etiam confirmat quod jam in Sigismundi decreto 6-o
articulo 2-o de restauratione judicum nobilium disponatur. 12 Articulo vero
4-o authoritas de actibus potentiariis [ERROR: no reftable :]
42.12 potentiariis: poten***is B
cognoscendi, id est, proclamatas congregationes celebrandi, quae antea solis
palatinis competebat, jam comitibus parochianis deferatur.
13 Caeterum id quoque e toties laudato diplomate apparet quod cum exordio
enati nuncios tantum comitatuum ad diaetas evocandi usus non duo, ut postea, sed quatuor e
singulo comitatu potiores nobiles deligi consveverint.
14 Apparet denique, quod mutatio haec non in anterioribus aliquibus
comitiis decreta, sed proprio Mariae nutu suscepta fuerit. 15 Debuit tamen
illud per subsequum statim statuum assensum comprobari, cum illi usum hunc longo postea
tempore, ut mox videbimus, retinuerint.
16 (a) "Sic videlicet (verba sunt diplomatis) ut de singulis ipsius regni
nostri comitatibus quatuor potiores nobiles ad diem et locum praedictos convenire
debuissent."
3480
17 (b) Dum pro cognoscendis actibus potentiariis palatini ejusmodi
congregationem praefixerunt, proclamata congregatio , dum vero pro
malefactoribus puniendis, judicium palatinale aut generale
appellabatur. 18 In processu abbatiae de Abraham productum est instrumentum
de 1351. cujus hoc est initium, "Nos Nicolaus palatinus... quod in congregatione nostra
generali comitatus Tolnensis... pro compescendis furibus, latronibus, falsariis, seu
falsorum sigillorum conservatoribus eradicandis, nec non quibuslibet querulantibus justitia
impendenda celebrata". 19 En sedriam criminalem et civilem!
20 Reipsa enim tulit palatinus sententiam contumaciae in causa civili.
21 Procedebant autem palatini absque interventu comitis parochiani, cum
vicecomitibus judicibus nobilium, et juratis assessoribus.
22 Habeo complures adjudicatorias e quibus patet palatinos ejusmodi
congregationes pro comitatu Iaurinensi et Comaromiensi, pro Gömöriensi et Tolnensi, pro
Neogradensi et Honthensi simul celebrasse. 23 Imo legi adjudicatorias e
quibus patet pro tribus comitatibus simul congregationem celebratam fuisse.
24 Caeterum constat quod Hungari inde ab exordio regni usque finem
secundae epochae politica et judicialia simultanee in comitatibus pertractaverint,
ipsarumque politicarum ordinationem effectum potissime via juris procuraverint.
25 Patet id e vetustis palatinorum adjudicatoriis qui se eas e generali
comitatus T. congregatione edidisse profiteatur. 26 Nec obstat quod in
iisdem adjudicatoriis secum vicecomitibus, judicibus nobilium, et juratis assessoribus
processisse exprimant. 27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa
constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam
comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e
Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac generalibus
judiciis", ut adeo voces judicia et congregationes synonimas
fuisse appareat.
30 (c) "Demum ipso termino (verba sunt diplomatis) feliciter adveniente
ipsisque nobilibus universaliter in locum praedictum juxta Nostrae Celsitudinis decretum
convenientibus. 31 Si hic cum descriptis supra ejusdem diplomatis §-is simul
sumptis expendatur, mihi certe id videtur indicare quod Maria id tantum comitatibus
mandaverit ut quatuor potiores nobiles e singulo compareant, individua vero ipsa quod
comitatus delegerint.
3482