§ 76
1 Operae pretium videtur singulare, quo Mathias in augendo aerario usus
est, artificium hic loci commemorare. 2 Vidimus jam ardens potentiorum
populos suos cum a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus
publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi privilegiis
facilitatem. 3 Inde evenit ut, cum et cleri et omnium ferme potentiorum
dynastarum populi immunitatem cum a lucro camerae, tum ab ipsa tricesima adhuc ante Mathiae
regnum obtinuerint, proventus hi aerario regio parum admodum jam reddiderint.
4 Mathias 3566 cum exemptionibus his rempublicam admodum
labefactari videret, exemptiones a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tamquam legi
communi contrarias, in comitiis 1486. per articulum 21 cassari procuravit. 5
Ut exemptiones a lucro camerae et tricesima etiam abolere possit, indirectam sibi ineundam
esse viam arbitratus est; impetravit itaque a statibus in diaeta 1467. ut tricesima
simpliciter aboleatur ejusque loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato
lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae,
nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum
impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones
ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a).
6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis
exemptiones abolevit. 7 Cum tamen vetera nomina magnum apud populum momentum
habere soleant, redivit non multo post cum tricesimae, tum lucri camerae compellatio;
exemptionum ab iis usum restitutum non fuisse inde conjicere licet quod Mathias latarum in
sui favorem legum effectum mascule procurare consveverit, quodve legi huic integris adhuc 23
annis, quo intervallo effectum ejus facile potuit consolidare, supervixerit, neque aliquod
post ejus regnum reductarum in usum ejusmodi exemptionum vestigium seu e legibus, seu e
diplomatibus hactenus prolatum sit.
8 (a) Partem litterarum Mathiae, quae haec quoad lucrum camerae
confirmant, jam priori §-o ad notam (b) dedimus. 9 Aliae ejusdem ad
comitatum de Sáros de eodem 1467. datae litterae, quae in Vestigiis Diaetarum
pag. 373 prostant, id ipsum quoad tricesimam remonstrant; dicitur enim: "Cum nuper,
videlicet in praesenti quadragesima, praelatos, barones et nobiles regni Nostri undique ad
Nos in hanc civitatem Nostram Budensem convocassemus, inter caetera vero id erat dispositum
ut ea, quae hactenus tricesima vocabatur... penitus in posterum aboleretur... sed loco ejus
alia quaedam exactio institueretur, vectigali coronae perpetuo... applicanda... nec quisquam
regnicolarum Nostrorum immunitate aliqua solvendi gaudere valeat, salva tantummodo libertate
nobilium secundum antiquam consvetudinem."
3568