Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Katančić, Matija Petar (1750-1825) [1791], Fructus autumnales, versio electronica (), 948 versus, verborum 7599, Ed. Tomo Matić [genre: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - paratextus; prosa - dedicatio; prosa - praefatio] [word count] [katancicmpfructus].
Ε. Ο. Τ. Θ.
FRUCTUUM AUTUMNALIUM
PARS I.
METRA LATINA
§ I.
LYRICA.
Filio Pestinensi I. D. M., cum Philosophiae lauream in
Μέλπε μέλος γλυκερὸν πρώτῳ, χαρίεσσα Θαλία, Ἡμῶν παιδεύτῃ, μέλπε, Θαλία, μέλος. Δαφνίδα γὰρ σοφίας ἄρθʹ οὕτος ἐτύγχανε πρῶτος. Παιδεύτῃ πρώτῳ μέλπε, Θαλία, μέλος. Quid sistro lanias corda Gelonio, Pannon? Quid tenues unguibus increpas gnavis Silvicolum perpetuo cheles, pulla gnate Patris toga? Non Istri latices gens fera Vandalum, non Dari tumido potat amabiles undas ore Scythes, non colit inclutam durus Pannoniam Getes. Pindo sacra Phalanx pulsa mucronibus cessit barbaricis in iuga Acincia; heic sedem medio Regia Apollinis fixit Pannonio solo. Torpentes animi (turbida tempora fecerunt) validis fixa radicibus contendunt oculis nubila ponere, blando pectine conciti.
2.
A. R. P. Blasio Tadijanović, Ministro Provinciali, Onomasticon, IX Kal. Febr. 1
Ex quo Pannoniam barbarus inclutam 2 flammis tradiderat Turcus edacibus, non audis lituos gratave barbita, non heic 3 Aonidum choros. 5 Iasorum 4 Celebris Publica res cubat, [4] oppressa et Scythicis tota furoribus et longo rudium germine temporum, nostro maesta iacet solo. Quorsum Romulei pertica Sirmii, 10 quam crebris veteres 5 laudibus efferunt? Quorsum Mursa vetus, grata colonia pubi, grata Quiritibus? Cum Musis abiit gloria scilicet, vates et patriam perdiderat Scythes; 15 nec laus illa solo, crede, rediverit, ni Pallas redeat bona. O, servent Superi te, Pater optime, et quos fila iuvat prendere barbiti; non gnati deerunt, qui revocent pias 20 vates in iuga Saviae.
3. Mater filium ad bellum, quod cum Borusso erat, profectum
deplorat. 1
Ergo te Getico belliger impetu tollit, gnate, sinu matris? Aheneam 2 pro vittis galeam ponere vertici ferratumque iubet sumere pro toga 5 thoracem? Pedibus lora tenellulis et longum manibus missile mollibus, arcumque et iaculum telave tergori (insuetum teneris omne onus artubus) vasta cum pharetra belliger adplicat? 10 Heu me! Quid genui? Quid mea per novem
4. Filio Baiensi G. P., postea Philosophiae laurea redimito, Onomasticon, IV Idus Martii. 1
Seu rivum celebro, quem Scythici parit 2 flumen Danubii per semicirculum, in quo turba lavat bellula Naiadum Altini[ERROR: no link :]a), aut tenerum pecus [ERROR: no link :]a) Iordanum secuti sic existimabamus. Altinum dextra fluminis ripa steterat. 5 campis impavidum matris ad ubera, aut hortis video candida lilia aut natam 3 celebri blandulam in oppido: Altini omnia dulcia. Seu me nigra iuvat lambere Massica 10 seu dulcis latices crebrius undulae, seu dextra rubeum carpere persicum: Altini omnia suavia.
5.
Epicedion Phyllidis, quam Diana cum Nymphis deplorat, prid. Kal.
Febr. 1
Phyllis cara iacet, pallida corpus et malas, quae roseis ante coloribus fragrabant, tenero languida et ultimum ducit pectore spiritum.
6.
R. P. Sebastiano, promotori Hungaricorum carminum suo,
IV Non. April. 1
Si nervos citharae saepius increpo et laudes aliorum acrius occino, cur te, care Pater, non celebrem cheli, cur non gratum animum canam? 5 Dum tango tremulam seu Latiae lyrae seu plectri patrii quandoque chordulam, haec te auctore valet, tu metra promoves, carmen te placet arbitro. Et te non lituis, o Pater, efferam? 10 Te non suaviloquo pectine concinam? Da dulcis citharae, Musa, piissimo dulcem, cara, Patri sonum! Ut, quando ille meas coram aliis movet chordas, ipse meum concinam ei melos, 15 id gratos, reputo, multum animo decet. Da caro sonitum Patri,
7. Poeta ab Iove post diuturnam siccitatem petit pluviam. 1
Quid, magne, caeli vertice, alto moraris? Quid patientibus, Phoebe quater cornu innovante, perpetuos Phaetontis aestus 5 non mittis imbrem? Non reficis solum, crebros hiatus sole quod igneo ustum querenti monstrat ore atque petit pluvios liquores? Cratere divum nectar eburneo 10 potas in aula nobilis е manu Hebes, amoeno vel beatus assidue recreare luco. Aut fronte bellam prendere blandula ardes puellam, dum violas legit 15 per prata Sidonis virago datque tuo capiti corollam incauta, tauri dum specie Iovem nescit latentem, dum levis insidet tergo et cava mulcet ferentem 20 multa manu rapiturque ponto. His parce ludis, maxime Iupiter, [11] 11 et, si tibi cura est generis tui, audi preces natum et salubrem da populo pluviam petenti. 1 U В je natpis: Ode X. metri alcaici, in qua Poeta a Ioue post siccitatem diuturnam petit pluuiam.
8.
A. R. ac Cl. D. Georgio Aloysio Szerdahely, Moderatori suo
suavissimo, Onomasticon VIII Kal. Maii. 1
9. Poeta milites, qui se bello Borussico strenue gessissent, laudat. 1
Sic vibrat arma miles noster petitque Prussum vultu minace, magnis et viribus, manuque 5 forti, acribusque telis, ut nec furentis ignes frontis nec arma nostrum perferre ii 2 valentes dent terga militi omnem 10 victoriamque nostro. Da, Pallas alma, ramum, [13] da militi virentis lauri coronam ovanti! Non parmula male acta 15 is cessit hostibus, non mandebat ore terram non terga vertit hosti, sed pectore egit omnem 20 insultum et hostem et ignem. Huic tu, facete Liber, dulcis scyphum propina. uvae, soli paterni
10.
A. R. P. Iacobo Spatzierer, νῦν ἐν ἁγίοις, Onomasticon, Kalendis
Maii. 1
Ibis, parve liber, pascua Saviae invisum, fluvios et patrios lares; ibis (nam Pater hoc carus agit solo) ad fluxus Oribae citos. 5 Sed quo tutus iter carpere noveris erroresque viae flectere plurimos, te ducam Latus, fidito, callibus 2 agros usque Inicernios. Nostro rure movens et iuga Aquincia [14] 10 linquens, da pluvio lumina cardini, Camponamque sinistrae et dato Matricam accedens Vetusallinum. Intercisa deinde, atque Anamatia Lussunumque venit, Ripaque nomine 15 Alta, ut progrediens fluminis emigras per dextrum Scythici latus. Aliscam subeas postmodo referet, quae carum recipit cara Patrem sinu[ERROR: no link :]a); [ERROR: no link :]a) Tolnae residebat, cui Altam Ripam in geographicis dedimus. Vid. Column. Eszek. Cap. IV, n. 12. isthic dicito ave Fratribus atque abi; 20 concessit Pater е domo.
11.
Parentibus Martini Pereczky, cum primum offerret Superis
sacrificium, dicatum. 1
Scribe Parnassi tacito recessu septimo Budae Celebris Calendas gesta Sextiles laribus Minorum; scribe, Thalia. 5 Heic 2 rosas Divi capiunt quaternas: hortulus cunctas generarat unus, rore fragrantes fuerant recenti. Scribe, Thalia. Ad latus binae rubeo colore 10 candidam spectant medio nitentes; una consortes rubicunda ducit. Scribe, Thalia.
12.
Iisdem utroque idiomate. 1
Ut gaudet teneris diva Sororibus circumplexa, diu quum 2 sequitur feras, silvisque occiduo sole tepentibus, arcum Cynthia ponere; 5 et miti comitem fronte crebram 3 tuens. cunctis alma solet par spolium dare, laetari, sociae si capiunt choras ad suavem citharae sonum;
13.
A. R. P. Iosepho Pavišević, Provinciae Custodi, suoque ante
in Theologicis Moderatori. 1
Ut corde gnatum fert genitor pio praebetque caro saepe piissimus, se diligi dum cernit illi, plurima signa paterni amoris,
14.
Ioanni Munier, vici Törökbalint curioni sacro, VII Id. Octob.
dictum ibidem. 1
Sic lembo vehitur clara Liburnio divinae soboles Palladis amnibus Istri, ut pervalidum findere parvula flumen non paveat rate. 5 Sistit Vindobonae, Phoebus ut igneis ter lustrat gelidum curribus Arcticum; heic nonnulla legit munera Palladis et Liber Scythicum petit firmata fluvium divite cymbula 10 praeda; tum, Zephyris rite faventibus, adpellit celebrem Pannoniae locum, Pestum dicimus adcolae.
15.
Proregi Croatiae, inaugurato VII Id. Maii 1790, Zagrabiae oblatum. 1
Ergo dulcisonum pollice barbiton vatis Threicii prendere tutius, vestem cum lacrumis ponere lugubrem gnatis Pannoniae datum? 5 Sacros Pieridum porro revisere lucos et cupido cernere lumine Nympharumque choros et Satyrum leves saltus; suavia Delii metra audire patris; suave sonantibus 10 divino Aonidum pectine nervulis pallere? Huc, citharae dux Rhodopeiae, argutis calamis ades! Dulci Pannonia progenie satum plectro tolle Virum; tolle, Parentibus 15 magnis quem facient acta parem, Thomae inprimis, patrios lares quive aras veluti murus aheneus defendit, Scythico non semel impetu represso, celeri dum involat hostium 20 confertas acies pede;
§. II.
ELEGIACA ET HEROICA.
1.
Poeta adhortatur milites ad strenue pugnandum pro gloria
et muneribus, IV Id. Decembr. an. 1778. 1
Ex quo Threiciam fert Prussus vertice cristam Gradivique sui missile tentat avi, ex quo thoracem fert pectore miles ahenum diversoque ferox praelia Marte gerit, 5 Boiorum tellus similem 2 non viderat hostem, non fuit Austriaca haec sollicitudo lari. Ter denos iam iam 3 soles numerare valemus, quod Prussus nostros depopulatur 4 agros. Nititur Austriacam constanti tollere terram 10 impete, Germanum reddere inane 5 solum. Saepius adsumsit, repressit saepius arma, nuncque 6 leo rabidus, nunc lepus ipse fuit. 7 Quidquid agat, funus domui tristemque ruinam molitur Lotharingae excidiumque parat. 8 15 Iam, cum 9 pace fruendum aetas artusque trementes suadent, belligeros: »Miles, ad arma!« ciet. 10 Iam trepidante manu, faciem sulcante 11 senili ruga, tela minax illita felle vibrat. Nec satis: in fines nostros inimica retorquet 20 spicula, iamque hostem lugubris ora tenet. Oppida namque suis moerent viduata colonis, [23] nuda manet tellus, mox ubi gramen erat. 12 Utque pecus pueros abigunt, abiguntque puellas; iam, qui 13 dives erat, quaerit egenus opem.
enses, В: Quidque enses. — 15a F: Hunne! (et enim; В: Hunnica (nam. — 15Ь F i B: cinciput. — 16 F: tenuere; B: obtinuere.— 17 F: cur nequeat Prussica rura nepos; B: cur gnati haud Prussica rura queant. — 18 Stih 43 glasi u В: Hoc facitote, velim, quod tunc pater Attila fecit. -- 19 Distih 45—46 glasi u В: Non prius abscessit, quam victor marte furente | Esset, siue eadem gloria vtrimque foret. — 20 F: veluti vestri strinxere parentes; B: Sic, ut proauis strinxisse licebat. — 21 F: hos nunc reuocate animos, B: sumite nunc animos.— 22 F: postea, B: tempora. — 23 Stih 58 glasi u В: Pannoniamque iugo soluerat ipsa manus. — 24 Stih 62 glasi u В: Hostis et intortus pugio pectus agat. — 25 F: facta, В: fata. — 26 Stih 68 glasi u В: Temporis aut paullo quaeue fuere prius. — 27 F: ferunt, B: canunt. — 28 F: Thracas, B: Phrygios. — 29 F: fata, В: facta. — 30 F: nocuere, B: retulere. — 31 F: ab Turco Pannonis agros, В: a Turcis Pannonis oram. — 32 F: vna, B: uno. — 33 Stih 82 glasi u B: Nomine, neu Patria hac strage, cauete, ruat. — 34 F: ille, B: ipse. — 35 F: canoro, B: sonoro. — 36 Stih 87 glasi u В: Non vestri patres sumserunt vulnera tergo. — 37 Stih 92 glasi u В: Et, quod plus, cunctis Caesar amicus erit. — 38 Stih 94 glasi u B: Neu Nomen linquat vestigiumque sui. — 39 F: caeli, B: superi.
2.
Prosphoneticon de felici Imperatoris in urbem reditu, XV Kal.
Febr. 1779.1
Qualis ab Eoo fulgens aurora resurgit cardine, ubi croceo sidera crine fugat, atque ubi prima novo respergit lumine terras humentesque suo recreat ore rosas, 5 isto oculi candore viri, quem cerno, renident, haec rutilas pingunt aurea mala genas. Progeniem Divum, frontem cum specto, putarem, et sobolem Martis ferrea cassis ait. Blanda tamen facies laetoque colore decora 10 mansuetae gnatum Palladis esse cupit. 2 At, seu Mavortis veniat seu stirpe Minervae, heroi dicas os humerosque parem. Et nisi, quae a puero novi, me signa refellant, Caesaris effigiem scilicet esse reor. 15 Ipse est, non alius. 3 — Vestros curate, ministri, ergo choros: adsint barbita, plectra, lyrae. Huc properate 4 sacro lituis Helicone, Sorores, [26] huc cithara dulci, clara Thalia, veni, et quas Parnasso divae duxere choreas, 20 Vindobonae geminent has, ubi Caesar adest.
3.
Epopoeia, in qua Poeta sidere conspecto felix omen belli praedicit,
Hesperidum tacitos celeri traiecerat hortos Phoebus equo et virides rutilo sulcaverat undas [27] axe, iubasque udae volucrum tetigere sorores, Hesperus Eoa nitidus cum surgit ab ora
§
1.
In nivem, quae Kalendis Maii, cum Pius VI P. M. lustrata
Vindobonensi urbe repeteret lares, cecidit.
Roscida quae vario luce hac ornata ferebam flore caput, gelida nunc fero Maia nive. Protulerat grossos, violas et lilia divus ille Senex, primus Pannonis arva tenens; 5 sed, quod erant patriae Patri Floralia curae, is cum vere redit, cum nive bruma manet.
2.
De Salamone
Ter sumis, Salamon, totidem diadema reponis Hungariae; capiti, credito, vile tuo est. Pone hoc; nobilius, deserta Pannonis ora [29] infelice tibi, Colchica Pola dabit.
3.
De capris, quae universa dynastia Oplavnensi[ERROR: no link :]a exulare sunt iussae. 1
[ERROR: no link :]a) Hanc in Eleutherio reperies, voce Koros.
Dumos et frutices, cornos corylosque, capellae, roditis; incautas quanta pericla manent! Exilium impendet, toto pelleminor agro, hospitium Dravi ripa sinistra dabit. 5 Flebunt et tenerae proles flebuntque coloni, nectare quod niveo sit caritura domus. Sed vos tam nocuae silvis, migrate, capellae; alter erit mundus raraque forma soli: nunc coryli glandem reddent et robora baccas; 10 quercus septa dabunt, virgea tigna domos. 1 »Dynastia Oplavnensis« je valpovačko vlastelinstvo (»Valpo« čitano straga daje »Oplav«). — Isp. Epigrammata, br. 5 i 17, i hrvatske Peto- i šestonoge, br. 3.
4.
De Tomoraeo, cum pro altera Human. cathedra ageremus, Zagrab.
XII Kal. Sext. 1788.
Quae fugis arma inter Monachos, Tomoraee, quietam ducturus vitam, cogeris illa tuae adlaturus opem patriae (si ferre valeres) sumere, Colociae praesul; iniqua tibi 5 fata dedere aliud: ducens ut victima fortis Pannoniae tota nobilitate cadas.
5. [30]
De horto in dynastia memorata incuria neglecto duobus amplius.
lustris. 1
Hortus erat, belle viridi circumdatus orno, castelli ante fores, undique septus aquis. Corni heic et buxi faciebant mille figuras, fons saliens medium rore rigabat agrum. 5 Lilia cum tulipis, violisque rosisque colore certabant; arsit Flora videre locum. Stabat proceris australi margine lucus ornis, in summo quae coiere simul. Heic recubare viri soliti, recubare puellae, 10 ponereque heic artus fessa Diana suos. Nunc tribulos (scelus!) observes, ubi Flora sedebat, urendam silicem semita quaeque parit, Sic, quae cura diu fecit florere parentum, ignavae prolis perdidit illa manus.[ERROR: no link :]a) [ERROR: no link :]a Recepit hortus et ad primum in occidentem lapidem lucus (vivarium vulgo dicunt) culturam quadam ex parte ante hos sex annos. Forsan et capellae sunt revocatae. 1 Isp. biješku uz Epigrammata, br. 3.
6.
In obitum Stephani Ađić, Canonici V-Eccles., bonarum Artium
cultoris.
Stephane, Parnassi cultor gratique recessus Castalii, exanguem te brevis urna tenet. Tu sacram Tenedum et nosti celebrare Sorores,
7. Ad Silvam Parnassi Pannonii.
Silva Parnassi, tenerae phalanges quam colunt divum, nemorosa, salve! Silva, sacrata redimita Lauru, dives Apollo 5 quam tenet, casta medius caterva Naiadum, suavi modulante plectro, Silva, Cultoris peramoena docti consita cura! Ipse dulcentis citharae sonoras 10 prendere arguto calamo docebat chordulas nostros digitos sub umbra, Silvula, vestra. Te canent nostrae viridem Camoenae; Liberi fructu celebrata vives. 15 Cresce sublimis, ferienda numquam, Silva, securi!
8.
In obitum amici Eszekinensis.
Ut vos, Musarum caussa, atque habitacla relinquo patria, te Lachesis tollit, amice, ferox, nosque solo tentare minax, iterumque ferire vestro; aliud placuit, Iupiter alme, tibi.
9.
Ad Turmam praetorianam Croatiae.
Palladium, miles, quod pro custode tueri pergis, collatum noveris esse polo. Serva id! Felices fient Patresque tribusque; infelix, illud qui temerare volet.
10.
In obitum Ioannis Severini, amici veteris.
Quo, Severini, periisse casu te virum talem voluere divi? Turba qui vatem Patriae celebrem passa Sororum est 5 morte multari? Periit venustas Pannonis, cuius revocare secla primus е gnatis Patriae studebas pristina. Nobis recta tradebas elementa prisci 10 temporis, rectam tenuisse in actis semitam, rectos iuvenem docebas discere libros. Ipse nos inter numerare amicos, [33] suave mansuetis refovere maestos 15 literis nosti tenebrasque clara luce fugare. Sit levis carae tibi terra, Vates, Pannonis, quae te renovata lucet auspice; haec carum recolet Ioannem 20 laude perenni.
11.
In Gallum obgannientem.
Innocuos toties pergis lacerare cucullos, Galle; tibi cirri praeplacet anne color? Contemplare rosas: hae cum candore ruborem miscent, sed paullo, quae viguere, cadunt. 5 Vates pulla decet, genuinos pulla Sophiae natos; purpuream femina vana petit. Alma viros doctrina parit, non, Galle, cuculli neu cirri; vestis corpora nuda tegit. Nil scribis, sed multa crepas, aut scripta recondis. 10 Verba volant, nosti? Scripta videre volo.
12.
Ad Nicolaum Milašin, ex Ordine D. Franc., in praesulem Albensem
VI Id. Sept. inauguratum 1790.
Baiano prognate solo, Nicolae, capessis principe Pannoniae Praesulis urbe mitram. Hanc tibi donarat Divus, cum viveret, ille Ioseph: virtutis munera larga tuae. 5 Adsiduos vidit per lustra quaterna labores, [34] queis tu militiae pabula sacra dabas, et voluit recreare bonos patriaeque decorem ardentes; nulli haec semita clausa fuit. Dent Superi lucem Divo vitaeque corollam, 10 servent et faustum te, Nicolae, diu.
13.
In Gryllum.
Scripturam culpas veterem methodumque graphiae, cum tamen ipse Deas cis veteresque Deos, invitos sane; Satyram scripsere vetusti carmine, tu prosa scribere, Grylle, potes.
14.
In obitum Patris.
Care Pater, teneris qui nosmet ab unguibus inde eduxti, ut columen fractus habere queas, quum mihi spes esset, quum te sperare iuberem, tolleris, incredulo haec fata futura mihi. 5 Lugebam, et merito, sed iam vixisse nequibas; vires languebant, debile corpus erat. Sex denos, lustrumque super, numeraverat annos Atropos, ut voluit scindere fila tibi. Vixisti placidus, placidoque obiisse licebat. 10 Mortuus es, mihi sed, Luca, perennis eris.
15. [35]
In Macrum.
Odas cum legeres nostras, Macer, ipse putabas nil Elegis nostros tunc potuisse modos. Sed cum proferrem, quae dudum iam ante canebam, credideras. Istud quid, Macer, esse volet? 5 Barbita Terpsichores, nervos qui prendere Phoebi norit, non Elegos scribere posse putas?
In Invidos.
Improbe, quid foedo Vates livore lacessis, non scis hoc Superis displicuisse nefas? Cultores divum Vates sunt. Laedere pergis vatem? Fulmineum vis temerare Iovem. 5 fulmine vel iaculo ne feriare, cave!
17.
In dynastiae Oplavnensis ruinam. 1
Patria, quae Turca pulso florebat avita culta manu, cupida nunc miseranda ruit. Adpulsi peregre hanc seni pressere dynastae,
18.
In Battum.
Tempore de veteri cum audis me, Batte, loquentem: »Scire inflat« dicis non sine bile palam. Tu, quod ventre tumes frontem praefersque minutam, scire dabas ventri, scire nihil cerebro. 5 Si tu nosse, Strabo quis, Plinius et Ptolemaeus, Livius et Tacitus, Caesar et ipse Nepos, Florus, Velleius posses, Nasoque Maroque, essent clara tibi verba futura mea. Sclopos cum foliis pictis curisque repone 10 vanis, atque libros et monumenta pete.
19.
In Rufum.
Quos scriptor ternis gnavus construxerat annis libros, tu triduum volvere, Rufe, potes. Nil capis, et toto nosti de pectore sensus reddere: si sapies, sume trimestre tibi. 5 Nec calles artem scribendi neve legendi: illam ni recolas, haec tibi cassa manet.
Katančić, Matija Petar (1750-1825) [1791], Fructus autumnales, versio electronica (), 948 versus, verborum 7599, Ed. Tomo Matić [genre: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - paratextus; prosa - dedicatio; prosa - praefatio] [word count] [katancicmpfructus]. |
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.