AD JOANNEM BL. F. BOSDARIUM PATR. RH.
Quamvis edoctus Senis, urbe inter Hetruscas
Morataque bene et nitida semperque vigente
Artibus ingenuis, et praeceptoribus aucta
Eximiis, satis ipse tibi jam consulis, et das
Non vanam frugis maturae spem; tamen audi,
Ipse etiam quid nunc tibi dicit avunculus, et quid
Censet, nec sapiens, nec multo callidus usu,
Verum sollicitus de te, dulcissime rerum
Bosdari. Scis, et puerum quam semper amarim,
Et nunc vernantem primaevo in flore juventae
Carum habeam. A superis nutricula possit alumno
Quod petere, id dederunt dii scilicet, oris honorem,
Ingenium, vires, census natalibus aptos,
Indolis et speciem generosae: caetera perges
Dum tibi procurare, haec fors audisse juvabit,
Sint licet e trivio desumpta rudique Minerva.
In patriae primum incipiens tu vivere luce
Cunctorum prostas oculis, liberque vagaris
Libera in urbe, procaci etiam, pariterque maligna,
Ut mos plerumque est hominum, quos moenia gyro
Angusto includunt, nec magna negotia turbant.
Incessum, vocem, gestus, habitumque notabunt,
Si licet, et sensus, tacita quos mente revolvis,
Discutient, pravi si quid nanciscier in te
Forte queant. Quare tantum nil sit tibi curae,
Quantum ne offendas quemquam: sic omnia dicta
Factaque judicio prudens moderare, superbum
Ne vel inurbanum latrans vicinia clamet,
Et matrem miseram vocet, et me damnet eumdem,
Qui fuerim nati mittendi maximus auctor
Italiae ad fines. Sine fastu comis, apertus,
Indulgens pariter summis videaris, et imis,
Quidquid agas, fuerisque ubicumque: externa caveto
Plus justo laudes patriisque opponere certes
Moribus: excusa, ni facta domestica possis
Commendare. Bonus civisque videbere, erisque
Jucundus, queiscum debes convivere, prima est
Quae nempe ac potior sapientia. Fama sequetur
Optima apud multos, ni et fallor, amabere, quod sat,
Atque etiam plerisque placebis. Posse placere
Omnibus, haud ulli concessum est; ipsaque virtus
Immodico splendore oculos si praegravat, urit.
Testis Aristides, qui vulgo est justus Athenis
Quondam habitus: cuidam non noto, hoc nomine tantum
Displicuit, poenamque tulit clarissimus exul.
Nulla in re nimius videare; audacia longe
Absit, et altisonans nimiae fiducia linguae:
Semper ama medium; jucunda modestia semper.
Effuge praecipitem, qui nunc dominatus in urbe
Bacchatur, luxum; sed et ipsas effuge sordes
Lucra et, quae melius quaerat Muscicus apella
Russius et compar, soliti corradere nummos.
Officiis certa, majori assurge, caputque
Pronum aperi, facilis responde, ac redde salutem:
His amor haud spretis, odiumque paratur omissis.
Nec cursare foro placeat, nec compita obire,
Atque puellarum venari exerta fenestris
Ora levi, et clausis garrire in nocte tabernis
Sorbentem calidos rores, et gutture olentis
Fumi exalantem nebulas; aut quaerere, crure,
Ne gravius memorem quidquam atque obprobria tangam,
Moevia num curvo, num sit Calfurnia recto?
Tesserulis socios inter si forte joceris,
Alea sit vacuo lusus, non questus avaro,
Atque hilares pariter victus victorque recedant.
Haec ubi prima tuae ceu fundamenta futurae
Constitues vitae, multum mihi saepe monendus
Rursus eris, fervet dum sanguis, dumque voluptas
Ducit inexpertum vitiosa ad gaudia, cautus
Desidiam ut vites. Venatibus otia falle
Et cursu spumantis equi; pila missilis artus
Innocuis agiles ludis exerceat, atque
Ficta reluctantem sumptis mucronibus hostem
Pugna vocet; lyra pulsa sonet, choreasque per artem
Ducere et ad numeros vestigia flectere cogat.
Haec te digna quidem cura est; his tempora ludis
Grata trahes, animum quando majoribus aegrum
A studiis laxare voles. An credis in arcem
Palladiam ascendisse, quod ipso a limine clausas
Intus opes vidisse datum tibi? Longius abstas
Quo propius te accesse putas: vix semita aperta
Prima tibi doctrinae, et jam ceu fine potitus
Cessabis; nec tu per amoeni culmina Pindi
Pieridum immixtus thyaso sitientia labra
Proluere audebis vel hyantaea Aganippe
Pegaseo vel fonte? Videri coelum undique stellis
Fulgere? Quid circum solem flammantia volvit
Astra, quid in curvas ducit, revocatque choreas
Diverso in spatio, diverso et tempore semper
Mercurium, Venerem, Terram, Martemque rubentem
Atque Jovem, atque senem Saturnum? Quae mora tardat
Crinitas per inane faces, quae noctibus aequat
Luces causa pares? Quid ventos excitat, et quae
Vis mare nunc reprimit, nunc aestu surgere cogit,
Alternatque vices? Aura, amnes, viscera terrae
Num nova non cupidis produnt miracula rerum,
Invitantque ausus hominum? Quid saecla ferarum,
Omnigenumque animantum, alis seu corpora librant,
Seu pinnis agitant, seu spiris prona volutant,
Non rapiunt animum? Felix cognoscere tantas
Qui potuit causas, caecosque recludere fontes!
Felix et qui ausus tantum tentare! Juventa
Dum calet, o quanto hoc melius fruerere labore
Urgendo quam segnis inertes temporis horas!
Quid quod et ipsius generis tu jure teneris
Notitiis rerum variis formare animum, ac te
Imbuere, ut possis curare negotia praesens
Non tua dumtaxat, sed quando postulat usus
Ipsa aliena etiam? Proin est doctrina paranda
Apta tibi: neque enim diffusa scientia venis
Una patricio serpit cum sanguine, multi
Ut male nunc fortasse putant genitoribus orti
Nobilibus juvenes. Pubem maturior aetas
Excipiet, levibusque jocis succedet honorum
Ambitio; praetor seu judex reddere quondam
Cuique suum debebis, et idem condere leges,
Causarum aut nodos, dubiosque evolvere nexus
Patronis studia hinc atque hinc adversa sequutis.
Qui facies recte, qui tanto munere fungi
Quibis, dic sodes, ni jus commune tenetur,
Ni patrium penitus sedet alta in mente receptum
Ipsa et naturae lex prima, unde omnia manant?
Publica saepe itidem patres sententia poscet,
Resque erit aut ratione, aut exemplis agitanda
Haustis historiae claris e fontibus. Haeres
Incertus, titubasque; modo huc modo laberis illuc.
Et merito: nam quae suspenso digna senatu
Verba seres, sophiae doctis penetralibus expers
Ac rerum et populorum ignarus? Perdidit urbes,
Et perdet, mihi crede, pudenda inscitia plures,
Quam furor hostilis vel edacis temporis aevum.
Sit patriae tibi magnus amor, sit cura tuendae,
Justitiam et semper colito: quidquid tibi rectum
Atque pium fuerit visum, nec gratia, nec vis
Ullius impediat, quin firmum sit, maneatque,
Quantum in te est, fixum: frustra seducere tentent
Muneribusve minisve; ut circum saxa sonantes
Franguntur fluctus euris turbantibus aequor;
Sic clades minitata, oblataque munera vano
Nequidquam assultu quatiant immobile pectus.
Imperii haec virtus sit murus aheneus: illam
Qui fugiunt, ponant et honorum insignia, et omnes
Nominis ac generis titulos, fex ultima plebis,
Venales animae ac viles. Cane pejus et angue
Vitandum est ne turpe animum juvenilibus annis
Dedecus inficiat, prolapsumque improba raptet
In vitium mox consuetudo, admissaque culpa.
Quos videas sine noxa et clara excellere laude,
Hos sequere, horum animo propone exempla: pudebit,
Cum meliora habeas, non et melioribus uti.
Quod superest, venerare Deum, quem semper adesse
Crede tibi, ac mentis scrutari arcana repostae
Ultorem scelerum largitoremque bonorum;
Hic primus fons esto, haec ultima linea rerum.