De Insula media illyricè Lopud. IV.
Littore ab opposito digressum luce serena,
Tranquilloque mari me acceperat illa Elaphitum,
Quae geminas inter posita haud mediocribus olim[ERROR: no link :] Haec insula, quae 12. milliaria circuit, decimo quinto et sexto saeculis, cum maximè Rhacusana floruit navigatio, multum locuples erat, et 14. Millia incolarum numerabat: ob quas verò causas deciderit, in carmine innuitur.
Inclyta divitiis, populi et tot millibus aucta,
Quot satis et clarae sint urbi: rarior illa
Nunc populo, retinensque parum splendoris aviti,
(Quamquam amor in luxum remanet) deliria regum,
Dum rapiunt in bella rates, merguntque procellae,
Fortunam attrivere loci: dos unica mansit,[ERROR: no link :] Hoc privilegii iis insulanis a Senatu Rhacusano concessum, ut ab iis solis seligatur navium Praefectus, vulgo dictus l'Ammiraglio.
Hinc quod seligitur Praefectus navibus, ostro
Qui venit indutus, quoties solemnia in urbe
Verba è sublimi recitat, plaudente popello.
Re caret at nomen, nam classis deficit: unum
Officium est olli, quantis sit quaeque ferendis
Mercibus apta ratis, cognoscere, publicus aeris
Ut tantum faciat sibi solvi exactor in annum,
Mensurae quantum ratio praescripserit ipsa.
Ut nobis fundo jacta anchora, factus ad unguem
Accurrit, praebetque manum scriba, et qui erat alter
Nescio, at officiosus homo, namque incola cultus
Nonnihil urbani servat, quod mungere nares
Linteolo, haud cubito solitus, tum siquis ibidem
Sternuerit, salvere jubent, ac commoda vitae
Nonnulla, ut cujusque sinit fortuna, sequuntur.
Quà se cumque oculorum acies a littore primo
Surgentes versus clivos extendere quibat,
Egregiè mihi culta soli pars visa, oleisque
Convestiri omnem pariter dixere, quà in Ortum
Tendit ager, facileque ascenso colle videri
Id posse, haec si animo veniat mihi forte cupido.
Hîc, quae grata viatori solet esse voluptas,
Continuò haud unus nobis occurrit amicus,
Quos inter dans jura loco tum Restius ut me[ERROR: no link :] Junius è nobili familia de Resti vir patricius, et mihi familiaritate devinctissimus, a cujus laudibus, ne vivi modestiam offendam, abstineo.
Rectè habet, inquit, me monstrante doceberis horae
Momento. Quae rupe super castri instar in auras
Erigitur, coetus Francisci hanc occupat aedem,
Gusmani proles aliam, sine culmine tecti
Quae modo, turbineae rapuit vis saeva procellae.
Quadratam in medio turrim quam conspicis, olim
Indigena erexit locuples, quem, ut millia centum[ERROR: no link :] Hic est Michael Prazzatus de Repub. Rhacus. egregiè meritus.
Nostrae urbi in tabulis legaverat aurea, in aeris
Effigie, magno terrae quae proruta motu
Quod fuit, et multos jacuit neglecta per annos,
Perminxere boni tanto pro munere cives.
Haec praeter tractu non multo hinc dissita surgit[ERROR: no link :] Duas arces haec insula habet, unam in colle positam, aliam ad ostium portus ipsius, ubi Franciscanorum Ecclesia, et Conventus.
Arx haud temnenda, in pelagi erexere latrones
Obversam in Boreae latus: est et nobile templum[ERROR: no link :] Sub titulo B. M. Virginis in coelos assumptae, quae vulgo dicitur La Madonna del Biscione. Vide P. Seraphinum Razzium in sua Historia Rhacusana Lucae edita anno 1595. apud Vincentium Busdraghi lib. 3. pag. 166.
Reginae hîc superûm, voto quod fertur ob haustum,
Evomitumque iterum puerum serpentis ab ore
Incolumem posuisse pater: de stipite ibi uno
Bissex dissimili vultuque, habituque figuras
Ara habet, longa hîc ulnis ter quinque videntur[ERROR: no link :] Haec vexilla, seu fiamolle, ut nautici homines vocant, ad Prazzatianae navis ornatum, quae maxima inter alias, pertinuisse dicuntur.
Permagnae avis subter testudine templi
Vexilla, et quo nil antiquius insula servat,
Nobile linteolum: navarcho Hispanus habendum[ERROR: no link :] Carolus V. Imperator, qui et Hispaniarum Rex, hic fuisse perhibetur, alii Philippo II. id attribuunt. De expeditione autem bellicae classis in Africanos latrones ejusdem Caroli V. vide cit. Razzium lib. 2. pag. 96.
Rex dedit, ut tam parvo hominem videt esse beatum
Munere, quamquam illi fuerit petere ampla potestas
Quae mallet, stomacho regali dignus, ab undis
Mergendum aequoreis licet hic servaverit, oris
Cum Lybicis classem tempestas obruit ingens.
At quid ego haec? Factum potius tibi triste puellae[ERROR: no link :] Vide Joannem Franciscum Straparola de Caravagio Nocte 7. pag. 26.
Exequar, in cujus miserando heu! corpore casus
His quoque Abydeni juvenis renovatus in undis.
Opposito Andreae a scopulo, quo solus agebat,
Venerat huc pulcher Theramon, Mara vidit, et arsit,
Detexitque suam parvo post tempore flammam.
Re subita obstupuit juvenis, mox ora puellae,
Cujus et ipse pari sentit se carpier igne,
Collustrat, blandumque bibit per lumina amorem.
Indulgere autem durum quod amoribus illis
Noscit opus, medium nam dividit aequor, et illic
Si crebrò junctos videant, dispendia famae
Inde sequi, et facilè prodi omnia posse sub auras,
Cuncta suae haec aperit Theramon mora nulla puellae.
Inveni, tunc illa, viam, mea vita, reponit,
Qua famae haud ullo liceat discrimine nobis
Esse simul: tu, cum coelum intempesta tenebris
Nox teget, in summo lumen mihi culmine tecti
Erige, viso ipsa accurram per caerula nando.
Pone metus, ego nare ausim pisci aemula, meque
Illa potens Cypri, cujus sum fida satelles,
Diva reget, salvamque tuas deducet ad aedes.
Talibus auditis Theramon discessit, et anno
Longior hora sibi visa, ut nigrantibus orbem
Humida nox umbris tegeret: cum texit, in alta
Lumen sede locat: juveni se mille timores,
Et mille haud una specie objecere pericla.
Ocyus aspicere, amplectique ut detur amantem
Incolumem, Dîs vota facit. Mara lampade visa
Se jacit in fluctus, assuetaque brachia jactat,
Atque brevi (impellebat amor, viresque novabat)
[ERROR: no link :]0 Supra duo milliaria distat. 0 Distanti adnavit scopulo. Volat impiger ille,
Membraque candenti lino madida aequoris imbre
Siccat, et undantes per lactea colla capillos,
Indutaque suo (juvenis servabat) amictu
In tecta adducens tulit oscula mille, vicemque
Mille per alternam retulit, protractaque multas
Gaudia per noctes felix successus alebat.
At longo arridet nulli quae tempore, laetis
Fortuna invidit rebus. Sum tenderet olim
Conspecto ad scopulum Mara lumine, multa per aequor
Se fundens caligo vetabat cernere cymbam.
Nam tractu hoc homines demittere lina parantes,
Dum piscis genus esse putant, videre puellam,
Accensaeque facis signo ut Theramonis ad aedes
Tendere detectum, fratres monuere natantis.
Hi quamquam poterat via lenior esse abolendo
Dedecori, genus heu! lethi per triste necarunt.
Horum unus fusco inscendens nam vespere cymbam
Secretò Theramonem adiit, simulansque periclum
Vitae instare, petit recipi: hîc dum ille moratur,
Clam fratres se ferre alii, remisque phaselum
Contra tecta movent juvenis, tum lumen in alta
Ponitur antenna, natat haec, rata lumen amicum
Esse sui Theramonis; at hi se tramite tanto
Hinc sensim removent, ut in altum jam mare ducta
Infelix germana foret, quae, lumen ut illi
Abstulerunt, omni jam deficiente salutis
Spe sibi, perpetuoque etiam quia lassa cadebant
Brachia motu, ut fracta ratis, demersa profundo est.
Et jam fama volans passim spargebat, ab oris
Disperiisse Maram patriis: lux tertia ut orta est,
Ecce Marae exanimum miserae prope littora corpus,
Degit ubi Theramon, fluctus egere marini.
Haecne illa infelix illa est Mara, sola voluptas
Quae fuit, atque anima longè mihi charior ipsa?
O mihi quis ferrum pius afferat? haud ego post te,
Qua sine dulce nihil, lux o mea, vivere curo.
Haec ubi conquestus, dextraque cadaver ab undis
Traxit, utraque ulna amplexans in tecta ferebat.
Hîc ubi deposuit, se in corpus lumine cassum
Projecit, multo lacrymarumque imbre rigabat,
Terque quaterque suo compellans nomine frustra.
Talibus exactis, subiit pia cura sepulcri,
Et dextra clausis oculis, atque ore corollam
Pallidula pariter textam violaque, rosaque
Imposuit capiti, dein suprema oscula jungens
Condidit, et multae tumulo contexit arenae.
* Olim erat exactum hîc Carmen, nunc longius exit.
Quam mihi Prazzati dictam de nomine turrim
Visam esse hîc pulcrè memini, modo cernere nusquam est,
Quidam qui se se per longas ordine stirpes
Ad se deductas affinem ostenderat esse
Illius, cui structa, viri, hanc divendere vellet
Ut Commune sibi obtinuit: vix emerat, ecce
Diruit, exaequatque solo. Furor istane suasit?
Haud verò: id sapiens fecit, nam vendita lucrum
Allatura sibi saxa haud mediocre putabat,
Sic quod nec Pauli bissex fecere carinae,[ERROR: no link :]11 Pauli III. Pontificis, cujus classi imperabat Marcus Grimanus Patriarcha Aquilejensis. Eo cum 4. navibus Epidaurum profecto, ibique morante, 12. reliquarum licentiosi milites hanc insulam hostiliter depopulati sumnt. Rhacusani cum magistro classis conquesti sunt, qui suis ob hoc facinus iratissimus, et gravissima comminatus supplicia et homines abductos, et bona reddi jussit; quae deerant, se rediturum postea promittens. 11
Queis direpta omnis fuit insula, nec tremor ingens[ERROR: no link :]12 Anni 1667. die sexta Aprilis. 12
Terrae olim, unus homo turrim evanescere fecit.
Quam melius Patres, quorum curâ aenea rursus[ERROR: no link :] 13 In Atrio Palatii Rectoralis sub ejus statua haec a fronte leguntur. MICHAELI
PRAZZATO
BENEMERITO
CIVI EX S. C. A. MDCXXXVII SUPERSTES
Ex latere sinistro CONLAPSA. MAXIMO
TERREMOTU
A. MDCLXVII
ERECTA. QUA
A. MDCCLXXXIII. Notandum, quod in Inscriptione ad pag. CXLI. omissus per errorem annus, quem hîc ponimus, laocandum ante ultimam lineam in medio, hoc modo. MDLVII. 13
Effigies micat in veteri jam sede reposta!
Haec fuit haud uni vatum celebrata priorum
Insula: musa aliis visa est mihi cultior Aelî:[ERROR: no link :]14 Aelii Lampridii Cervarii Poetae Laureati, cujus carmina in Bibliob. Vaticana inedita servantur. 14
Quod si elegos Restî prodire videbimus, illi[ERROR: no link :] 15 Hanc elegiam jam impressam esse cum voluptate audio in Tom. 2. Operis P. Francisci Appendini Sch. Piar. cui titulus Notizie Istorico-Critiche sulle antichità, Storia, e letteratura de' Ragusei, qui propediem in lucem proditurus. Utinam verò et reliqua illius Viri, carmina quorum litteraria penus ditissima, imprimi videamus! 15
Quodcumque est veterum Phaebo vel judice cedet.