IACOBI BONI RACVSAEI CHRISTI SVB FIGVRA HERCVLIS PRAELVDIVM LEONI X PONT. MAX. DICATVM LIBER SECVNDVS: THALIA
"Postera ab Eoo roseis inuecta quadrigis
Te croceis, Titone, toris Aurora reliquit
Solque recedentes radiis dispescuit umbras
Atraque nigrantes Erebo nox intulit alas,
Quum sator omnigeni foetus diuumque creator
Oceanus Scythico balaenis aequore iunctis
Inuehitur curru et decliues fertur in undas.
Illa dies misero fatorum extrema meorum
Illuxit Irruerat maestamque mihi fudere querelam
Castorides, uox illa fuit praenuntia laeti.
Namque supinatum curru dum uerrimus aequor
Flumine delati rapido, procul ecce tumentes
Voluuntur Consurgunt magno compulsi turbine fluctus
Versaque arenosum secum maria omnia fundum
Corripiunt et late irato in marmore miscent.
Diuersi fugiunt pisces, ingentia cete
Phocarumque greges magnarum et monstra rotarum
Arboribusque ferae similes similesque columnis
Dilluuiem tetris ructantes faucibus atram.
Monstraque quadrupedum secum mare uoluit ab imo
Orbe trahens, causa et tantae uenit ecce procellae:
Balaenae saeuis infestabantur ab orcis
Oceanoque fuga pulsae maria alta petebant,
Quo sese hostili defendere ab agmine possent,
Et uasto profugae turbabant aequora motu,
Ac si conuulsis radicibus urgeat altas
Orcadas et magnos rapiat fuga in aequora montes.
Occurrunt orcae contra rostrisque trucidant
Angustisque graues illidunt cautibus, illae
Commotae ingenti conturbant perturbant aequora flatu.
Dicas Aeoliis fluctus eferuere uentis
Quum Notus aut Aquilo Neptunia concutit arua.
Saxosae interea circum iactantur arenae,
Quas grauis interdum balaena e faucibus efflat.
Tempestas sic atra deum denuntiet iras,
Si duros caelo lapides effulminet alto.
Crystallum fragile adueniens tunc hinc impete turbo
Disiicit in tenues crustas, mihi guttura densis
Irruit humor aquis uitalem et strangulat ignem:
Praecluduntque undae miserae spiracula uitae.
Tum pater Oceanus casum miseratus iniquum acerbum,
In pisces corpus uertit caeloque locauit.
Diuulsam membris animam insaturabilis Orcus
Deuorat; haec Stygiis centum damnata per annos
Errabit ripis horrendaque monstra pauebit.
Sed te per caelum, quod te manet, et iubar almum
Obtestor Phoebi et Dircaei Amphionis urbem,
Des ut opem misero quum tu remeabis ab umbris
Tristibus ad superas iucundi luminis auras oras
Manibus inferiasque meis atque aggere inanem
Constituas tumulum, saltum ut hoc munere fungar.
Aut tu si quid habes iuris seu roboris alti,
Si durum flegetonta Phlegethonta Phlegetonta domas legesque deorum
Omnia quandoquidem uincis, tu me eripe tanto
Supplicio et tecum crudelibus extrahe poenis!"
Talia fatus Hylas ac talia clauiger heros
Reddidit: "O utinam tantum mihi robur adesset
Ius quoque, quo propriis exutas artubus umbras
Attrectasse queam tristesque refringere poenas
Et diuinarum decreta adamantina legum,
Tu uotis fruere fruerere tuis, foret alter Olympo
Iuppiter Alcides, Saturnia regna redirent.
Sed si uictorem spoliis Acherontis iniqui
Me superi aspicient, faxo tua sentiat umbra
Non tantum inferias tristes et nomen inane
Sarcophagi: uolucrem mihi Iuppiter Arcada caelo
Demittet, uincat linguae qui fulmine Ditem
Transferat et qui te ad requiem sedesque beatas."
His dictis gauisus Hylas magnamque recoepit
Spem puer, haec si qua est miseris sub tristibus umbris.
Proripit Alcides Stygiae se ad stagna paludis.
Quem simul atque Charon uiridi prospexit ab alueo
Ad uada currentem caenosoque algida fluxu
Littora uectoremque ratis clamore uocantem,
Expauit torua facie magnoque tremendum
Pectore uixque ausus fatalem poscere uirgam
Cunctarique uirum et properandi quaerere causas.
Officii memor ipse sui: "Tu clauiger", inquit,
"Siste pedes! Quo Qui te ad nostras rapit impetus undas?
Quis deus humanis indutus carnibus? Istud
Quidue petit ferrum, quid stipite robur obusto?
Quo ruis? Huc supero defunctae lumine gentes
Conueniunt manesque uehit mea cymba sepultos
Corporeis nunquam membris assueta grauari.
Sed si Persephones rutilantis uirga metalli
Est tibi, tum nostra poteris trannare carina
Sospes et ad dominam Ditis sua munera ferre.
Orphea nam memini, quem candida Calliopea
Edidit Oeagro conceptum flumine, cymba
Accepisse mea, stupidos quum carmine manes
Mulcebat cytharaque lacus resonante furentis
Firmabat cursum siluasque animasque trahebat
Ad cantum: inferni strepitus latrantiaque ora
Conticuere canis, dum garrula murmurat ipsis
Cyllenis fidibus uoces imitata canentis.
Ille reposcebat miserando funere raptam
Euridicen: chaos antiquum primaeuaque mundi
Semina, quae Phlegeton dias produxit in oras,
Germanosque Ioues diuisaque regna canebat.
Talia dum cantu celebrat Rhodopeius Orpheus,
Dulcia lenibant miseros solatia manes,
Tractus et Aeolides dura cum caute rotaque
Constitit Ixion, pertusas fontibus urnas
Bellides implerunt Acheronque obmutuit undis.
Victus et infernus blanda dulcedine Pluto
Restituit manes abreptae coniugis Orpheo,
Orpheus et superas remeauit uictor ad auras."
Quem contra breuibus fatur Thyrintius heros:
"Thracius ad sedes Erebi descendere uates
Si potuit uictorque lacus exire profundos
Garrulitate lyrae fretus cantuque loquaci
Et mea qui quondam cecinit praeconia, cur non
Fas mihi sit patrui sedes inuisere Ditis?!
Iuppiter ipse mihi genitor, me Iuno nouerca
Iussit adire domos Erebi Stygiamque paludem
Transulcare rati magnam Plutonis ad arcem.
Hoc insigne mihi gestandum: robur et ipsa
Ferrea compago, sic Marti ferreus ensis,
Tela trisulca Ioui, Neptuno fuscina, Phoebo
Corytus calamique leues et thyrsus Iaccho;
Mercurio sic uirga datur. Nonne ipse tridentem
Pluto tenet gestatque suam Diana pharetram?
Quisque deus sua signa gerit. --- Proserpina quondam
Quod statuit ferri ipsa sibi sub Tartara munus
Ecce uides, ramum fuluui cognosce metalli!"
Dixit, et unguifero ramum detexit amictu.
His placata senis mitescunt pectora dictis
Sedatusque timor nautae laetusque coruscae
Suspicit admirans donum uenerabile uirgae.
Tunc se praecingit, remos et uela rudentesque
Expedit et tenui misso sub demisso gurgite conto
Detrudit Protrudit puppim proramque aduertit arenae.
Impiger ingreditur uasta cum mole carinam
Amphitryoniades. Tum lubrica pondere cymba
Subsedit tremefacta iugis undamque recaepit
In latus et titubans tranauit flumina tandem.
Alcides postquam ripa ulteriore potitus,
Qua minus adgeritur limi fluuiique refusis
Languet margo uadis et glauca sordet in ulua,
Protinus hic ingens apparuit aula tyranni
Tartarei: hanc longo suspendit porticus arcu
Sublimesque alto tollunt adamante columnae
Et circum obductos obductas atra fuligine turres
Diis ueneranda palus liuenti personat unda.
Hic prope uestibulum et diri palatia regis Ditis
Stat solium sublime dei iuxtaque triformis
Cerberus: humano depastus sanguine sternit condit
Membra sub exesa scabri testudine rubigine saxi,
Quo Stygias prostratus aquas custodit et alta
Atria latratu triplici gentesque sepultas
Deuorat et tenues horrendus territat umbras.
Isque ubi mota pedum propius uestigia sensit
Accessisse dei, lapsas mox arrigit aures
Captauitque sonum et paulatim gutture clauso
Infremuit, uibrat caudam draco uerbere torto,
Vipereis stant colla iubis, procurrit et altos
Iactat in aduersum latratus eminus hostem
Et modo terga timor uertit, modo subtrahit ira.
Indomitus stetit Alcides formidinis expers
Nudatumque clepit Nemeaeo tegmine corpus
Et graue suscepit uibrato pondere robur
Exploratque manu uersans aptatque catenas
Ingentes, infracta cani mox uincula capto.
Tum se proripuit furibundi fulminis instar,
Ille fuga uersus petit alta sedilia Ditis.
Vt quum Chaonius quondam latrator euntis
Mota uiatoris sensit uestigia, raptim
Dura catenati frangens retinacula ferri
Currit in aduersum latrans, sed fuste uiator,
Expertus rabiem timidae domitare Lyciscae,
Hanc fugat impauidus tectumque suburget herile,
Sic premitur fugiens uicinaque Cerberus horret
Vincla catenarum et minitantis uerbera clauae.
Iam penes Alcides aderat, iam terga premebat
Ictibus intorquens magna ui robur obesum,
Quum Iouis ante thronum Stygii collabitur atque
Colla dedit domitus duris uexanda catenis.
Haud segnis ferrum ceruicibus alligat atris
Amphitryoniades spiris immanibus omnemque
Implicat, Assacheus ueluti draco sanguine Maurum
Quum sitiens elephanta petit seu flumine uiuo
Insidiatus atrox seu densa conditus umbra
Nexibus innodat longoque ligamine serpit.
At procul aeria custos ex arce Megaera [ERROR: no link :]❦
--- Spectaclum horrendum --- exoritur, quoi condere bellum
Et Stygias seruare domos dedit arbiter Orci.
Illam monstrifero genuit Nox humida partu
Pressa Acheronte truci, quae proelia uoce cieret
Et strictos in bella ferox committeret enses.
Tunc irata cauam furiali murmure concham
Inflauit, Stygii quo protinus ardua regni
Machina contremuit uastum intonuitque profundum:
Sensit et Elysium longe nemus, audiit omnis
Fortunata cohors foelicibus abdita siluis,
Audiit armifraga quae cuspide ab aegide saeua
Fulgurat et subito stimulat Bellona tumultu
Daemonas. Hi spurcos bifido mucrone bidentes
Vulcano candente ferunt, qua buccina Martem
Increpuit, ceu bella noua pro coniuge rursus
Pluto gerat uetitisque petat procursibus Aetnam.
At non Alcides ullis perterrita monstris
Pectora turbabat, ueluti Cantabria cautes
Nil timet Aeolias hyemes aestumque minacis
Oceani, scopulis sed firma sonantibus haeret
Fluctibus in mediis, Magnes et concaua circum
Antra fremunt undisque sonat latrantibus aequor.
Quem procul ut regno spolia ex utroque ferentem
Prospiciunt illique induta comantibus armis
Alta Cleonei fulserunt terga leonis,
Conspectu patuit deus et praestantibus alto
Corde animis, patuere palam fatalia dona
Et robur uiresque dei, quibus omnia uictor
Prodigia et portenta domet quae pontus et aether
Et quae terra creat cunctisque patentia regna
Persephones. Quare infestum si comminus agmen
Consererent, magni timuerunt Herculis iras.
Tum dea terrorum quae fraude exuberat omni
Mortem saeua uocat, quae postquam nocte cruenta
Prodiit, indignum uita nec amabile uulgus
In senio marcere sinit floresque iuuentae,
Immatura legit populo lachrymanda domoque
Funera praecipuosque immani absumit hiatu.
Et Dolor inclaemens aegro uestigia gressu
Admouet; his toto non est deformior ulla
Pestis in inferno nec monstrum dirius ullum.
Quos his exacuit dictis ac uoce superba:
"O mihi bellorum comites, Erebi effera proles,
Humano quoties respersi sanguine campos!
Vincimur insoliti uinci, proh dedecus! Hostis
En nostras trahit exuuias, qui bella Typhaeum
Vana lacessentem tumulo depressimus alto
Inarimes quique Enceladum subiecimus Aetnae
Atque tot anguipedes Phlegraea ualle Gigantas
Fulmine et excussa lapsos obtriuimus Ossa.
At nunc --- heu, quanta est iniuria! --- pristina nobis
Vis cecidit, qua cuncta cadunt, nomenque uerendum
Perdidimus, sursum liceat si impune reuerti
Dedecus hoc nostraque ingens cum labe trophaeum
Si referet superae Iunoni inuisa propago.
Scilicet ignaui Stygia torpebimus aula
Et uictor parto remeabit praedo triumpho?!
At non hinc audax nostrae Iunonis adulter
Vt labyrintheos potuit euadere flexus,
Aequorei quanquam fuerit Iouis inclyta proles.
Nunc igitur ne fama prior neu clarus Auerni
Conculcetur honos nostrique potentia sceptri,
Sumite laetales calamos funestaque tela,
Quae nece cuncta premunt, caelum quae, terra fretumque
Fert quaeque aetherium subter nascuntur Olympum!
Laus acri rapienda uiro est et adorea pugnae."
Hoc pacto incensi dictis furialibus alas
Concutiunt gaudentque dolis. Mors falce cruenta
Terribilis praecepta facit pharetramque silentem
Induit atque implet calamis. Hanc pone sequuntur:
Luctus et algificus Pallor, Dolor improbus ipsam
Praeuolat innumeros portans in proelia Morbos.
Sed neque Cocyti nox importuna nec Orci
Ianitor et moesto mors inuitabilis arcu,
Non alius labor aut aduersis prodiga damnis
Fata uirum superare ualent: domat omnia fortis
Amphitryoniades aequo sub corde ferendo
Quae tristis fortuna sibi seu fata dedissent.
Iamque nouem uenit quo cingitur orbibus Orcus
Clamosumque forum nigram stat Ditis ad aulam
Gnosius et residens celsa quaesitor in arce
Iura docet sontes saeuam et quatit horridus urnam.
Hic quoque Pirithoi sese obuia protulit umbra.
Tunc subito sic orsa loqui: "Iouis alta propago
Alcide, qui cuncta domas quae mundus ubique
Monstra creat fatique dolos fraudesque nouercae!
Quis deus haec superi praedicere posset Olympi ,
Euentura mihi? Quae spes portenderet unquam
Quae tua dextra tulit, quae nox imperuia fatis?
Tu misero defensor ades tutellaque Theseo.
Inclyte semideum princeps, solatia nobis
Insperata geris. Vinclis uictricibus hostem
Fortius ange meum, qui me fornace trifauci
Corripuit trepidos frangens in dentibus artus,
Ange, precor, nostri capitis fortissime uindex!
Nec monstri miserere feri! Nihil iste dolebat
Thaesea quom Stygiae uinctum duxere cateruae;
Atque tot humanos crudelis manderet artus,
Me quoque Gnosiaci qui quaesitoris acerbum
Iudicium expecto tristis sortesque tremisco.
Sed te si qua manet priscae pietatis imago,
Eripe Tartareis miserandum Thaesea uinclis!
Hoc facilis labor: est praeduro adamante reuinctus
Praeque uiam quae te superas educet ad auras.
Haec te facta decent; isto tuo gloria gressu
Scandit ad aetherium tecum sublimis Olympum."
Haec ait. Ille malis miseros defendere suetus
Ingemuit; subiere tori, quibus ipse bimembres
Nimbigenas domuit, uirtus subit aemula Thaesei,
Thermodontiaca quocum pro coniuge bellum
Gessit et inuictis spoliauit Amazonas armis.
Talia tum breuiter sedato pectore fatur:
"Huius, amice, tibi solaminis auctor adesse
Iam pridem cupio, nec me crassator Auernus
Terruit umbrarum, non mille pericula laeti.
Ostendas igitur, squallent quo languida Thesei
Membra situ, qua mole ruunt, qua compede marcent.
Sed prius hoc strictim doceas: quot moenibus istis
Cingitur Orcus inops, quid claudit machina tanta?"
Quoi Phlegyae genus inuiso de sanguine Martis:
"Tristia Persephones clauduntur regna noueno
Circuitu: quorum ridenti lucidus aura
Vltimus aspectat ludentes mollibus aruis
Foelices animas et fortunata piorum
Concilia, octauus ueterum iam labe malorum
Lustratas, largo quae potu obliuia captant.
Septimus impressas uario purgamine culpas
Exedit leuibus uentis uel fonte uel igni.
Sex reliqui uariis resonant cruciatibus, intus
Instipant animas flammis poenisque cohercent
Perpetuis peccata luant. Has dira nocentes
Peruigil Alecto semper custodit, at illas
Belli feruor adhuc mutilat. Stat fertilis orbis
Idalio saltu: hic miseros amor urit amantes.
Hic homicidarum statio et qui sponte nefandas
Iniecere manus sibimet uitasque dederunt
Aeterno exitio. Tantum mors ipsa rependit
Libera, corporeo quibus est de carcere pulsa
Lux uitae, cuique ut peragat sua fata necesse est.
Hic solida glacie atque altis concreta pruinis
Gens, quae ignara fuit rerum, sine fulgure mentis
Figitur atque undis immota tenacibus haeret,
Quosque nouercales Lucina excoepit in ulnas
Aspexitque truci uultu, defluxa maligno
In terras inimica polo, crudelia lugent
Funera, crudeles Parcas matrumque hymenaeos."
"Rex Lapitum, armisoni proles a sanguine Martis,
Anne etiam infantes miserae dispendia uitae
Suscipiunt? Quidnam angusto meruere sub aeuo?
Tantane Tartareum tenet inclaementia regem?
Anne alium? Tantos animas quid mergat in ignes?
Quis deus infesto condemnet numine manes?!"
"Heu, male nota rogas huc descendentibus umbris.
Verum equidem dicam, dictis te et uera docebo."