Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bunić, Jakov (1469-1534) [1490], De raptu Cerberi, editio electronica (, Dubrovnik), 1034 versus, verborum 6750, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica] [word count] [bunicjder].
IACOBI BONI RACVSAEI CHRISTI SVB FIGVRA HERCVLIS PRAELVDIVM DEDICATVM LEONI X PONT. MAX. LIBER TERTIVS: EVPHROSYNA
"Principio architenens excelsi rector Olympi, Libera causa, deus, mens mundi, certa uoluntas, In quo principium rerum finisque recumbit, Miscuit ex alta rerum mysteria mente In magno cratere chaos caelumque deosque Conflauit. Pater archetypas et mente figuras Protulit in nato et per natum, et foedere sancto Magni hominis fecit caput et fundamen et ignem, Post hominem cunctis opus excellentius, instar Mundi totius, tenues conclusit in artus Et domino rerum donauit libera iura. Hinc manes sibi quisque duos sortimur: ad astra Alter monstrat iter, caligantem alter ad Orcum. Nos etiam fatis summae deus arbiter aulae Subiecit, fatis ad res impellimur omnes. Non tamen ingenium nostrique arbitria saecli Fata trahunt: genios sequimur, sed sponte uolentes. Hinc animi morbi caecaeque insania mentis Ignaros homines a summo auertit Olympo Aut malesuadus amor deiectas attrahit ad res. Quum uero a membris nos morte resoluimur atra, Quam grauia inuitos quamque impia facta sequuntur, Crimina inhaerescunt prauus quae fecerat usus. Ergo ubi nos uitae claementia diua reliquit, Impius ex atro sontes Acheronte satelles Ducit ad horrendas sedes soliumque seueri Iudicis. Hic poenas et crimina lancibus aequant. Quo non ulla ualent populi tabularia, testes Nec pro sonte citant, nudae stant iudice causae Iam sontum detecta palam secreta uidente. Omnibus hic deus est ignotus gentibus, ille Scilicet omnipotens, aeterni maxima patris Progenies, humana salus, qui corpore mortem Sponte reus capiet, uitam pro morte daturus Gentibus, et primi uictor sub carne parentis Aeternas iusto delebit sanguine poenas. Hic sontes damnat, qui magno errore grauati Tramitibus uariis Stygios merguntur in ignes. Tunc alias subeunt leges atque altera iura. Namque sub ingenti qua mors tellure coercet Hoc barathrum tenditque cauum per inane sub umbras Plutonis domus et summi Iouis alta potestas, Dictaei fratres saeuas Acherontis habenas Imperiumque tenent umbrarum atque impia Ditis Iussa regunt et iura feris obnoxia poenis. Aeacus Europae gentes, Rhadamantus Eoas Iudicat atque Asiam magnam, peccataque Minos Cuncta recognoscit fraternaque iura recenset. Audi plorantes maestis uagitibus umbras Infantum: miseri genitali labe parentum Polluti caeco tenebris plectuntur in antro. Sed uerbis trahimus tempus, nox frigida curru Cornipedes adiunxit equos. Pete Thaesea mecum Et celeres capiamus iter, breuis est uia nobis!" Interea, dum iam properant, grauis ecce tumultus Auditur, fragor insonuit, totumque repente Incaepit mugire chaos pulsuque rotarum Quadrupedante quati magni fundamina mundi, Quales humenti uentosa tonitrua caelo Quum glomerant Euri pluuia impendente sub aethra Obscura, foeti rixantur in aethere nimbi. Mox subitum nigra caligine uoluier agmen Aspexere procul spissamque insurgere nubem. En quae castra uomit Phlegeton, quod Tartarus agmen Ructat in Alciden, en quas globus exerit alas! "O Phlegyda", Alcides inquit, "quid tanta gerat uis?" Exin Gorgoneis serpentibus hirta Megaera Et Stygiae dant signa canes. Quis nube cruenta Ductor erat? Quo tanta lues inuaserit Orcum Diua mihi Pimplea refer! --- Dux agmine Pluto Primus quadrupedum curru est inuectus equorum, Quoi caput armatur galea flammisque relucent Tempora Tartareis ardentque in uertice cristae. Proximus it iuxtaque Satan, quo nulla barathro Peior pestis inest nec saeuior ira deorum: Mille deos Acherontis agit. Hinc arduus instat Laeuiathan, crines flauos arrectaque pulchrae Virginis ora gerens et foedi crura draconis, Caetera serpenti similis. Prope Mammona curru Victor inaurato fertur, quoi caeca potensque It Fortuna comes, fert tela tricuspida daemon Et camuris triplices incingit cornibus hydros. Bellial effrenusque ruunt et bellua Beaemoth. Hos prima (ut perhibent) nascentis origine mundi, Inclyta ne sine laude foret praesentia regis Aetherii, diuos summo formauit Olympo. Nondum Luna nothos agitabat candida currus Nec stellis fulsere poli nec Apolline pulchro: Puniceo ille Satan surgebat Lucifer ortu. In quo ceu speculo sol aureus aut orichalco Aut uitreis quum fulget aquis splendebat imago Et summi mens alta dei, quo maior Olympo Non fuit in toto formaque decentior alter. Conditus aetheria tunc Iuppiter arce latebat Et geminae summo pendebant orbe catenae: Altera de duro ferri compacta metallo Laeua parte poli ad nigrum tendebat abyssum; Altera de fuluo longe formosior auro A dextra regione dei tollebat in arcem. Lucifer interea, quod se deus altior esset, Concipit inuidiam, fastuque inflatus inani Dixit: "Conscendam aetherios sublimis ad axes Ipse egomet sedesque meas Aquilone subacto Sustollam super astra deoque aequabor Olympi." Quem pater omnipotens caelo indignatus ab alto Fulmine deiecit, compago laeua reuulsa Mille deos secum rapuit, ceu lucida Phoebe De caelo si lapsa ruat, quam mille secutae Nocturnae per inane faces conuulsaque mundo Sidera labantur. Sic Lucifer aethere summo Aera per tenuem praeceps Acheronta sub imum Decidit innumerumque cohors ingrata deorum, Quos rabies aeterna tenet, quos Orcus et aer Sustinet. Omne nefas his persuadentibus ortum est. Postquam autem Stygii tempestas atra tyranni Astitit Alciden propius, riget horrida tortis Caesaries erecta comis atque acribus ardor Fulgurat ex oculis, sudor fluit, aestuat ingens Pectus anhelantesque premit sub faucibus ignes: Qualis Apollineo Perrhebi uertice Pindi Quum leo descendit poturus flumina Nesti Seu fontes, Acheloe, tuos, si conspicit arma Bellaces inferre Getas, fremit arduus, armi Horrescunt et colla toris, ardescit in imo Pectore uis, nec tela pauet, sed lumina torua Figit humi, quo saeua ruat uenabula contra. Tum qui regna tenet pedibus subiecta Tonantis Dis pater, ignitis produnt quae faucibus alta Taenara et Aetnaeis torrens Vulcanus ab antris, Quadrupedes frenare iubet cunctasque phalanges Iussit in immotis pariter consistere castris. Turba deo paret durisque auriga lupatis Nigrantes attraxit equos, quibus actus ab armis Spiritus ardentes concussis naribus ignes Spargit et hinnitu spumas agit ore cruentas. Illi autem trigam sistunt et calcibus auras Sublatis feriunt uentosque lacessere gaudent. Mox deus umbrarum curru se promouet alto Et uertit ferale caput lateque uidentes In tenebris acies plenas formidinis atrae, Et uidet Alcmenae et Iouis omnipotentis alumnum Faucibus e mediis mediisque ex ignibus Orci Tergeminum rapuisse canem contraque cateruas Tartareas audere et contra daemonas omnes. Tunc ambage noua Stygii timor iraque mentem Inuasere ducis: praedam seu pace reposci Seu durum Mauortis opus, certamen iniri Expediat laesa pro maiestate barathri. Hinc obstabat atrox atque insuperabile robur Alcidae magni, Diti quoque cognita summi Progenies inuicta Iouis, quem Iuppiter alto Aethere caelitibus praedixerat unius aluo Victorem prodire nurus terraeque polique Infernaeque domus, quo tempore matris ab aluo Prodiit et uenit dii sub lumen Olympi. Praeterea Pylium nec adhuc aboleuerat ulcus Nestoreaeque memor fuerat Saturnius aulae; Qui quum pro caesis in eodem sanguine natis Nelidae auxilium ferret, uix saucius iram Herculis aufugit moestas Acherontis in aedes. Haec obiectabat timor, at calcaria demens Ira deo uesana dabat maiorque feroci Corde dolor flammis urgebat pectus anhelis. Ipse tamen tacitus memorabat talia secum: "Tu genitor, Saturne, mihi, tu, regia Iuno, Es soror, est frater mundum qui fulmine terret, Es mater tu, Rhea, mihi, non foemina pellex. Non equidem Antheus, non armentalis abactor, Non hymenaeei turpis bellator Iacchi, Nec Tegeaeus Aper, nec quos puer enecat angues Aut aliae quas mille feras hominesque nurusque Contudit. Haec propter dici insuperabilis heros Scilicet in terris meruit. Non protinus Orco Mortali sit tantus honos! Victoria nostra Est dea nata domo! Iactet se magnus adulter In caelo superisque thronis caetuque deorum, Incrementa ferat nocti solemque retardet, Vt rerum domitor maecha nascatur ab una! Est fraus in fatis quam nec seruauit ad unguem Iuppiter, interdum licuit quoi fallere diuos. Nam regina Sami partu sub uentre retento Talibus eductum fatis Eurysthea tinxit. Nil moueor quernae tenui pro uulnere clauae. Namque haud illa deum, pigros sed perculit artus. Te quoque Bistonio qui quadrupedante superbis, Armipotens Gradiue pater, Diomedis acuta Cuspide Pergameis perfodit lancea campis. Et tu quod dulcem properas defendere natum, Cypria diua, geris candenti in corpore uulnus." Haec ubi desierat, Furiis atque acribus iris Ardescunt animi Ditis, procul exulat omnis Mente timor pulsus dubio comitatus inerti. Arma rapit curruque pedes descendit ab alto. Quantus Olympus, Athos quantus, uel nubifer Atlas Quantus alit siluas et longa prominet umbra, Quantaque Caucasei dorsi iuga, quanta Pachinni Et quantis Idaea iugis se Gargara tollunt Tanta tridentiferi facies erat Aidonei. Tunc sceptro cunctis nutuque silentia suadet. Obticet atra phalanx subito, silet omnis ad unum Implacata domus, non amplius insonat ultrix Verbera Tisiphone, tacitae stant ignibus umbrae. Styx tacet atra palus, mutescunt triste sonantis Pallentes Acherontis aquae, silet igneus amnis Et ripis, Cocyte, tuis graue labile flumen. Deinde deos Erebi precibus compellat amicis: "Summe pater rerum, uacua qui Gorgonis aluo Stas, quem scire palam uel cuius nomen in aures Ferre nefas, res prima, Chaos, quae rite silendo Dum sis iuncta deo, faecunda fundis ab aluo Omnia, tuque pater calami memorande canori Cultor siluarum et Martis lymphator anheli, Magna parens, Erebum medio quae claudis in antro, Et Phlegeton et Nox, quam discolor ambit amictus: Vobis, o magni, deuota est uictima, diui, Vobis succumbat, uestris mactetur in aris! Solus ego aggrediar, porro uos eminus este, Este procul, socii, nec quisquam bella capessat!" Haec ait. Alcides iam dudum inuadere pugnam Gestit, Cerbereos et nexibus implicat artus Et deponit humi uinctum ceu rusticus hedum. Et tunc ipse deos tali sic uoce precatur: "O pater omnipotens et rex hominumque deumque, In quo principium rerum finisque recumbit, Tu quoque quam uertex armatam protulit altus, Bellipotens Tritonis hera, intemerata uirago, Solque dator lucis, caeli cor mensque profundi, Vos quoque uocales magni Syrenes Olympi, Vatibus aetherios, Musae, quae infunditis haustus: Vobis, o magni, talis cadat hostia, diui, Vobis mactetur, uestris procumbat in aris!" Iam uero et manes certatim et daemonas omnes Conspexisse iuuat diuersi numina regni Ingenteisque deos acri coiisse duello. Postquam autem rapido procursu comminus armis Inuadunt Martem, crebris sonat ictibus omnis Tartarus et tonitru longe domus alta remugit. Alcides multa pollens ui et Palladis arte Exponit laeuum pedem pectusque sinistrum Ditis ad insultum telique tricuspidis ictum. Dis impune putans ad apertos emicat artus Marte furens totoque intorquet turbine telum Ceu ferit: exclamant acies, chaos intonat omne Et sonitu tetri domus atra resultat Auerni. At uegetus retro caedit pes clauaque teli Excipiens ictum frustratum cum pede dextro Vertitur acta manu dextra ceu fulmen et Orcum Assequitur. Caedit retro bellator uterque. Tollitur interea fuscis exercitus alis Excipiuntque graui nutantem uulnere Ditem Aegrescuntque acti Furiis mussantque dolore Accensi ueniamque petunt a rege cruento, Daemonas ut cunctos Mars experiatur ad unum. Respondit Pluto: "Magni uis Herculis ingens Si uinci posset, dextra hac deuicta fuisset. Immo hoc praecipio uobis: date Thaesea magnum Insuper Alcidae tantoque absistite monstro, Mature ut talis discedat pestis ab Orco!" Ac uelut Assyrios saltus aut Syrtica linquens Arua draco siluasue procul cristatus Eoas, Si super undantem flammis ardentibus Aetnam, Dum secat aerios tractus pernicibus alis, Sidat et in uastum Polyphaemi Cyclopis antrum Septaque conturbet, ualidum tum corpore taurum Fauce apprendat atrox et nexibus angat adactis Obuius at Cyclops trunco Polyphaemus obusto Prodeat, horrendi rabies animosa draconis Taurum linquat humi saeuumque assurgat in hostem; Hic, ut tanta lues antro discedat opaco, Obiicit atque alium taurum. Sic Thaesea forti Amphitryoniadae pro munere tradidit Orcus. Tum specus horrendum et fauces Phlegetontis anheli Victor adit spoliis et munere laetus Auerni, Qua patet introitu facilis uia prona barathri, Sed non egressu facilis. Tunc Cerberus auras Ignotas lumenque suo inspectabile uisu Vidit nec potuit tenebrarum et noctis alumnus Lumine lucifugo splendorem ferre diurnum. Triplex ergo caput Stygias auersus ad umbras Concutit et toto conquassat uincula nixu. Sed domitus quid uana, canis, certamina sumis Atque reluctando uictus bella irrita tentas? Quum uero Alcides iucundas luminis oras Attigit et dulcem tellurem laetaque uidit Ridentis conuexa poli, sic protinus infit: "Alme pater mundi, solio qui promis ab alto Cuncta, ratis Parcae quae uoluunt stamina fusis, En tua progenies sacraria Ditis auari Subiecit uictrixque ferum spoliauit Auernum, Vt pateat mundo quanti tibi filius esset Alcides, in quo uirtus tua sancta refulsit. Ergo uictor ago grates tibi, Iuppiter, auctor Victoris contra uires Iunonis iniquas." Dixerat, et medios sol feruentissimus axes Igniferis calcabat equis et lampade recta Aethiopas duplices axemque uidebat utrumque. Tum deus Alcides ob durum iter atque laborem Fessus anhelabat requiemque et molle leuamen Vt caperet curis, gelidas petit arboris umbras, Arboris antiquae, quae stans delubra secundum Ingentes ramos et brachia densa per auras Sparserat, algenti crepitans umbrosa susurro. Hic placida uirides diuellit ab arbore ramos Impexasque comas foliis bicoloribus ambit. Exin populeis protecti frondibus ambo Heroes recubant, pictam mirantur et aedem, Qua Methymnaeus donaria liquit Arion: Hic Ephyrea ratis Calabro resoluta Tarento Vela Notis effusa dabat pelagusque tenebat. Collecti in foribus nautae de caede nefanda Tractabant, supplex fundebat Lesbius aurum. Hinc media puppi Thyrio stans lucidus ostro Orthrya dicebat diuino carmina cantu Distinctamque auro cytharam niueoque elephanto Pectine pulsabat; stupidi quo carmine nautae Hi flectebantur pronis ceruicibus, illi Stertebant alte: comitatus carmina somnus Dulcia sopitos cunctis irrepserat artus. Hoc et Neritium cantu sopisset Vlixem Traxissetque altis proceras montibus ornos, Auritas faceret cautes, tenuisset et amnes, Cumque truci molles misceret tygride damas Ipseque cum docto certaret Apolline tutus. Hinc illum uectans argenteus aequore delphin Innabat summo proscindens caerula dorso. Parte alia ueniens Ephyreas laetus ad arces Mira Corinthiaco narrabat facta tyranno. Mox aduecta ratis bimari iam perfida portu Stabat et incolumem mirantur Ariona nautae Astantes domino coram et formidine pallent. Haec dum per templum uulgo depicta tuentur, Ecce coronati Phoebeis frondibus adsunt Indigenae, qui facta canunt et carmine laudes Herculeas super astra ferunt: ut fata nouercae Prodigia atque odium domuit geminumque leonem, Aeripedem ceruam, taurum, Stymphalidas, hortos Hesperidum: "Tu terrigenas, inuicte, Gigantes Deiicis, euertis Troiam, tu Albionas imbre Ad Rhodani ripas sternis Nessumque latronemque Acer Auentinum, tu templa Lacinia condis. Te quoque labentem mundum superosque tenentem Atlas obstupuit, te tela trisulca ferentem Contremuit percussa soror Iouis. Elicis umbram Coniugis Admeti furuis e sedibus Orci Aequoreoque rapis tu Laomedontida monstro." Haec et mille dei laudes et gesta canebant. Sed lyra iam reticet lassi Cyllenia Phoebi. Soluite, Pierides, choreas et claudite fontes Bellerophonteos: uestris sat lusimus antris! |
Previous section
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.