Bibliographic criteria: none
(All documents)
Search criteria: 2
Your search found 6213 occurrences
More search results (batches of 100) First 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
Occurrences 5218-5489:
5218. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi
valeat.
2.
1 In publicis negotiis, ac proinde etiam in dicasteriis quibuslibet, alius
quam Hungaricae vel Latinae linguae usus lege constituta
prohibeatur; liberum sit tamen illis, qui legalium linguarum idioma non callent, tum, cum
5219. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis die sua sponte, facto legali, concedant.
* 3 Similes Regis ministri sunt: dux Hungariae, curiae regiae
5220. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
5.
1 In comitiis ante coronationem ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de
immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis
5221. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
– D.
palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO.
Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest)
electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat taliterque modo dictas
dignitates et
5222. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1 Sed vero pro supremorum comitum dignitatibus et officiis
tres continuo candidati, quos SS. et OO. respectivorum comitatuum dignos reputaverint, Regiae
Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti
5223. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam
venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex bonis
proventibusque ecclesiarum, quibus illae dotatae sunt et quae porro etiam,
5224. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
felicis reipublicae
institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi
non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non saltem in concreto, sed
omnibus in individuo, ex iure civitatis et iustitia concedenda est. 2 Quodsi
deinde similia etiam de diversarum in Regnum receptarum Christianarum religionum
cultoribus lex constituerit; quod si concessa fuerit colonis rusticis,
terras dominorum suorum saltem colentibus, non possidentibus, atque ideo in
5225. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
maxima regnicolarum incommoditate et
dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus,
comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
simul cum Sua Regia Maiestate particeps.
2 Excelsus hic Regni Senatus, cuius corpus constituant repraesentantes
Statuum omnis Ordinis, pro more comitiorum in duas tabulas, senatum populumque Regni
Hungariae repraesentantes dividatur. 3 Tabulae Superioris, seu
Senatus Procerum,
5226. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
repraesentandarum Regni partium
ablegandi.
13.
1 Sed interest reipublicae vehementer ne ablegatorum in Tabula
Excelsi Senatus inferiore considentium magistratus ultra unum mensem duret.
2 Quapropter semper s uccedant prioribus exacto mense novi alii
ex repraesentandis quatuor Regni partibus ablegati per procuratorem nationis evocandi ex
illis in specie comitatibus et civitatibus, qui vel quae in serie pro quolibet generali Regni
districtu
5227. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
comitatuum rem publicam in felicitatem
populorum continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat: particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt. 2 In his senatibus sub praesidio
vice-comitum et vicario praesidio substitutorum vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
5228. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
soliti sub nomine sedium iudiciariarum diebus aliis etiam pro iudiciis
considebunt iudicabuntque causas qua fora p rimae instantiae quorumcunque
incattorum sub suam iurisdictionem pertinentium indiscriminatim de substrato quo- et
quantocunque. 2 Ab his foris appellatae causae pro revisione
transmittentur ad Tabulas Regias, necessario multiplicandas, tum ideo, quod
causas facile omnes totius late protensi Regni ibi velut in foro appellatorio
revideri contingat; tum vero
5229. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
camerarum itaque Aulicae Budae considentis, et caeterarum in districtibus et
montanis existentium praesides, consiliarios, caeterosque officiales omnes Sua Regia
Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis ratione ex Statibus omnium Ordinum constituat.
2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam
montanisticae, Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero
protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere teneatur.
3 In Thesaurum Regni Regium
5230. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero
protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere teneatur.
3 In Thesaurum Regni Regium influent:
1) reditus ex bonis Coronae et Fisci;
2) reditus ex regalibus, peculiis, fodinis, tricesimis, sale, posta, etc. etc;
3) reditus ex fundo religionario, et rescissis ecclesiasticorum ordinumque religiosorum
bonis et capitalibus;
4) reditus ex contributione colonorum et civium,
5231. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
item annuis reluitionalibus
nobilium etc. etc.
4 Procurabitur vero ex reditibus Thesauri Regni Regii:
1) Aulae Regiae intertentio conformis plurium simul per Coronam Hungariae Regnorum Regis
Maiestati;
2) stipendium, annona, arma militum, pro securitate patriae iugiter iusto numero
intertenendorum; res item tormentaria, praesidiaria etc. bellica;
3) necessitates religionis Romano-Catholicae, velut Regni religionis, cuius fundus eo ipso
per Cameras Regias
5232. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
19.
1 Milites legionum Hungaricarum et Regiae Maiestati et Statuum Ordinibus
iure iurando devinciantur; nunquam citra annutum Senatus Regni Excelsi e limitibus
provinciarum Hungaricarum educantur. 2 Supremus armorum per Regnum Hungariae
praefectus Budae cum suo dicasterio bellico considens patriae sit filius, ipsa vero
armorum praefectura protocolla sua Excelso Regni Senatui de tempore in tempus
exhibere teneatur.
5233. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Croatiae,
Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri incorporentur, interesse horum Regnorum illi
Regni Hungariae commune efficiatur, eorumque Regnorum voyvodae et bani per respectiva Regna
ita, ut apud Hungaros palatinus, constituantur.
2 Denique –
22.
– – Ne tanta animis assvescite bella,
neu patriae validas in viscera vertite vires.
Tuque prior, tu parce,
5234. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
§ 1 Hungari principio omnes ex aequo liberi fuerunt.
1 Hungari, sicut omnes alii pastores populi, dum regnum occuparunt, nullam
hereditariae nobilitatis idaeam habuerunt. 2 Cum
constitutio eorum fuerit mere militaris, singulum nationis
individuum erat miles eoque nomine omnes et exemptione a quibusvis aliis
servitiis et praestationibus, et iure terras suas titulo proprietatis
5235. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
enim non ut partem nationis aut reipublicae, sed tanquam
rem domino suo propriam considerabant. 5 Carebant ipso vocabulo
nobilis, sed sola liberorum hominum compellatione gloriabantur.
§ 2 Quomodo inceperit distinctio inter commembra nationis?
1 Primam distinctionis inter commembra nationis idaeam praebuit primitivum
illud, quod teste anonymo Belae regis notario septem, qui sub Arpado gentem ex Asia
eduxerant, capitanei cum duce hoc
5236. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Ut ipsi et filii eorum nunquam a consilio ducis et honore Regni
excludantur, apparet quod hereditarium consilio ducis interveniendi honorem
stirpibus suis asseruerint, adeoque eas supra reliquam nationem evexerint.
2 Verum cum tamen exiguus fuerit stirpium harum numerus, non potuit id adhuc
perfectam hereditariae nobilitatis idaeam excitare; reliqui enim minores
militiae praefecti nullam per pactum hoc praerogativam consecuti sunt, adeoque stirpes eorum
in primitiva
5237. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
§ 3 Origo hereditariae nobilitatis et status optimatum.
1 Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore exercitus
simul consistebant, Slavis Marahensibus, qui illud eotum possidebant, praevaluere.
2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam nationem a
proportione gradus, quem quisque in exercitu tenebat, terris, per totum tam vastum regnum
dispergi debuissent, facile intellexerunt
3.2 intellexerunt: intellexunt
5238. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
praevaluere.
2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam nationem a
proportione gradus, quem quisque in exercitu tenebat, terris, per totum tam vastum regnum
dispergi debuissent, facile intellexerunt
3.2 intellexerunt: intellexunt MS
se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in
bello non occubuerint, per totum Regnum magno adhuc numero superstites Slavos in servitutem
redigerent. 3 Itaque praeter eos, qui in
5239. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per exemptionem terrae, et haec
verbo tantum, fiebat.
1 Postquam Hungari res suas in Regno confirmassent, ipsa militaris, quam
habebant, constitutio, eos ad continua ferme bella impellebat. 2 Inde tam
frequentes eorum in omnes fere Europaeas provincias sub ducibus procursiones, quarum etiam
illae, quae feliciter cesserant, magnum tam primitivarum, quam et adscitarum in
societatem armorum Slavicarum familiarum numerum absumpserunt.
5240. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
5 An sub S. Stephano donationes in diploma redigi consveverint?
1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana sacra,
complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia
aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita
invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et
similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae alicuius seu
collatio, seu a prioribus oneribus
5241. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sub Geysa, praesertim vero sub S. Stephano conplures non modo optimates, sed et
plebeii exteri, partim exercendi alicuius opificii aut quaestus gratia, partim
tollerandae manuali opera aut ingenuo aliquo servitio vitae Regno immigrarint.
2 Horum certe nullus venturus erat si se ad servilem conditionem redigendum
esse scivisset. 3 Hi itaque omnes retento suo libero statu
recepti, atque ita primum nova iterum et tertia hominum conditio in Hungaria enata est, qui
liberi erant ab
5242. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sola nationis Hungaricae individua gaudebant,
designari coepit. 5 Ut se ab his distingvant, Hungari videntur tum primum
militis compellationem adoptasse. 6 Sola enim haec nomenclatio
in legibus S. Stephani libro 1. c. 4, l. 2. c. 14. § 1, item cap. 21, 25, 33,
43, et 44; in legibus S. Ladislai l. 1. c. 41, l. 2. c.1, l. 3. c. 15. § 1;
denique in Colomanni l. 1. c. 65. usurpatur; nomen servientis regii
, minus vero
5243. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Hungari videntur tum primum
militis compellationem adoptasse. 6 Sola enim haec nomenclatio
in legibus S. Stephani libro 1. c. 4, l. 2. c. 14. § 1, item cap. 21, 25, 33,
43, et 44; in legibus S. Ladislai l. 1. c. 41, l. 2. c.1, l. 3. c. 15. § 1;
denique in Colomanni l. 1. c. 65. usurpatur; nomen servientis regii
, minus vero nobilis vocabulum in nullo, quae hactenus pertractata sunt, aevi
huius diplomate deprehendi.
5244. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
aevi
huius diplomate deprehendi.
§ 7 Quando pro milite – servientis regii?
1 Saeculo primum XIII militis compellatio in phrasim
servientis regii transformata fuisse videtur. 2 Exstat enim
Emerici de 1197. diploma infra § 36 producendum per quod quidam Zerzovoy ad
statum privilegiatum elevatur, quin vocabulum servientis regii adhibeatur, sed
tantum dicitur: ut in aula regia tam ipse, quam sui heredes
5245. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Sub Ladislao IV obsoleta servientis regii
compellatione vocabulum nobilis primum invaluisse videtur; nam in quatuor, quae
infra §-phis 31, 33, et 34 proferemus eius diplomatibus sola haec nomenclatio constanter
occurrit. 2 Ita etiam in prolixo Andreae III de 1298. decreto compellatio
servientis regii nuspiam adhibetur, ubique vocabulum nobilis
usurpatur. 3 Interea apparebit e producendis infra litteris quod iam
Bela
5246. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
posse videtur.
§ 9 An sub S. Stephano donationes in diploma relatae sint?
1 His dilucidatis tenuis quidem est a nomenclationibus coniectura; si tamen
eam alia adiuncta secundent, non improbabilis evadit. 2 Itaque ego sic
existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis compellationem
viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per solenne regis diploma in
privilegiatum hunc statum evecti, sed facta per regem coram aliquibus e
5247. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
per diploma conferri coeperunt?
1 Cum e hactenus productis primum diploma sit Emerici de 1197. quo aliquis
ad statum privilegiatum evehitur, videri posset quod actum hunc solenni
diplomate consignandi usus tum primum originem acceperit. 2 Verum prostant
litterae Stephani III de 1165. infra § 23 exhibendae, quo certos suburbanos
Posoniensis castri ad gradum iobagionum s. regis elevat. 3 Cum
conditio haec fuerit infra statum servientis
5248. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
conferendi, aut iam possessas a conditionariis servitiis eximendo soli militiae officio
obnoxias efficiendi, et per hoc impetratorem ad statum privilegiatum evehendi,
seu, ut nunc loquimur, per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit.
2 Deinde quod iura et libertates, quibus status privilegiatus
primum sub militis, dein sub servientis regii, denique sub
nobilis nomenclatione in Hungaria gavisus est in substantia nil aliud
importaverint, quam
5249. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
hunc perficiendi formam, seu modum, qualis, qua
periodo viguerit, uberius discutiamus; ut id planius intelligatur, iuvat diversas, quas
Hungaria antiquitus habuit, hominum conditiones, de quibus alibi ex instituto egimus, hic
compendio tantum recensere.
2 Praeter servos perfectos
12.2 perfectos correxi: Praefectos MS
et libertos habebant et Hungari et omnes reliqui, qui moderna
5250. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iuvat diversas, quas
Hungaria antiquitus habuit, hominum conditiones, de quibus alibi ex instituto egimus, hic
compendio tantum recensere.
2 Praeter servos perfectos
12.2 perfectos correxi: Praefectos MS
et libertos habebant et Hungari et omnes reliqui, qui moderna Europaea
regna condiderunt, barbari ignotam Romanis servorum imperfectorum speciem, qui
iam
5251. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
domui ipso occupati
Regni tempore titulo patrimonii excisa fuit, terrarum plagam, in singulo
praeterea comitatu castrum cum admensa notabili agri quantitate possederint, ad hunc illi
omnis, cuius usum habere poterant, speciei conditionarios illocarunt. 2 Horum
aliquibus necessaria castro servitia imposuerunt, veluti pistoribus, curriferis,
custodibus carcerum etc; aliorum vero operas pro necessitate aulae regiae
reservarunt, veluti udvornicorum, tavernicorum, vinitorum
5252. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich", §
19,1.
Conditionarios postea etiam clerus et optimates habuere.
1 Haec conditionum varietas in regiis terris primum enata fuisse videtur.
2 Postquam reges episcopatus et monasteria fundare coepissent, mancam
credebant futuram donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur, conditionariorum
specie dotent. 3 Et ideo aliquam iobagionum etiam
castri speciem illis
5253. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
14 De conditione castrensium.
1 Illi qui operas cuiuscunque speciei ad castrum praestare tenebantur,
quamquam perinde fuerint conditionarii, speciali tamen nomine castrensium, aut
servientium castro compellabantur. 2 Horum conditio prae aliis
conditionariis pro tantisper honoratiori reputabatur, quia in casu necessitatis
pro defensione castri ipsi quoque arma corripere debebant, aevo autem illo potissimum armorum
usus honorem adferebat. 3 Caeterum eos
5254. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
militandi obligatione
consistebat; et ideo, postquam compellatio nobilis usuvenit, in nonnullis
litteris ipsi etiam iobagiones castrorum nobiles compellantur, donec sub
Ludovico I, ut infra § 49 ostendemus, ad hunc statum reipsa evecti sunt. 2 An
tamen ab omnibus aliis obventionibus, seu censibus simpliciter liberi fuerint, infra §-pho 56
discutiemus.
§ 17
17 transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich",
5255. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
1 De castrensibus exempti in Ritu Expl. Verit.
saepius memorantur, sed ita obscure ut inde elici non possit an hoc genus hominum eandem vel
distinctam a iobagionibus castri effecerint conditionem. 2 §-o
42o eiusdem Ritus diserte distinguuntur dum dicitur: iobagiones de Bekus,
scilicet Sungud etc, item iobagiones de castrensibus exempti, scilicet Réche etc; ita
et §-o 174 ubi dicitur quod essent quidem
5256. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S.
Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate Stephani III de
1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet. 3 Retinebant quidem
5257. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
liberi homines?
1 Habebat praeterea Hungaria, ut § 6-o iam diximus, conditionem sic
dictorum liberorum hominum, qui nullius potestatem dominicam agnoscebant, et in
veteribus litteris et legibus etiam hospitum nomine designantur. 2
Conditionem hanc efficiebant partim exteri, qui sub pacto retinendi liberi sui
status Regno immigrarunt, partim domestici servi a heris suis
perfecte manumissi; et hi sub castris regiis se potissimum illocabant. 3
5258. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
privilegiatis viget, nimirum eximebantur a iurisdictione comitis
castri, quam alii pagi agnoscebant; habebant facultatem eligendi proprium, a quo ius
accipiant, magistratum; iure patronatus in parochiam loci, privilegio fori et aliquot
nundinarum gaudebant. 2 Impetrato libertatis privilegio pagus talis iam
villa libera, incolae vero eius hospites de villa libera T.
dicebantur. 3 Et haec fuerunt prima sic dictarum regiarum
civitatum incunabula.
5259. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
existimationis discrimen?
1 Quod inter conditionarios superius expressa graduatio
viguerit, ac in specie quod conditionarii aliarum specierum ad gradum iobagionis
castri evecti fuerint docent complures regum litterae. 2 Antequam
tamen eas proferamus, observare iuvat primum quod vocula libertas in veteribus
litteris, ubi de determinanda alicuius conditione agitur, plane in contrario sensu, idest pro
onere servitio aut praestatione summi debeat.
5260. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
22 Exempla inferiorum conditionariorum ad gradum iobagionis castri elevatorum.
1 Quod castrenses ab oneribus conditionis huius eximi, et ad iobagionatum
castri se elevari procuraverint, docent Rit. Expl. Verit. § 42, 174, 183, 248.
2 Protulit etiam Kollár in citato opere part. 2, pag. 81 privilegium Belae I
de 1245. super exemptione Uzdae, de servitio piscaturae per ipsum D. Belam Regem facta, ac
collatione terrae Wendegh... praefato Uzda et eius heredibus. 3 Qui textus
cum disertam
5261. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iobagionis castri elevatorum.
1 Quod castrenses ab oneribus conditionis huius eximi, et ad iobagionatum
castri se elevari procuraverint, docent Rit. Expl. Verit. § 42, 174, 183, 248.
2 Protulit etiam Kollár in citato opere part. 2, pag. 81 privilegium Belae I
de 1245. super exemptione Uzdae, de servitio piscaturae per ipsum D. Belam Regem facta, ac
collatione terrae Wendegh... praefato Uzda et eius heredibus. 3 Qui textus
cum disertam dicti Uzda ad conditionem iobagionis
5262. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
nemo per privilegium
posterioris alicuius regis evehi potuerit; et tamen protulit Belius diploma Stephani III de
1165. ex authographo a se descriptum, quo ille quosdam suburbanos castri Posoniensis ad
gradum iobagionum S. Regis evehit. 2 Verum unicum hoc contra rei
naturam editum exemplum pro ephemero reputandum esse existimo; caeterum
vetustissimum istud ex hactenus de hoc argumento prolatis diploma, quia obscure admodum et
improprie conceptum est, mirum in modum torsit
5263. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post
iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex
aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut proferendis infra diplomatibus apparebit.
2 Videtur id etiam e diplomate Belae IV de 1236. elici posse, quod inter
Hevenessiana extat; obtulerint nobis (dicitur illic) litteras Stephani
Regis condam praedecessoris nostri filii Geysae II, in quibus habebatur quod proavis ipsorum
de Bohemia
5264. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
1 Ad conditionem iobagionis castri non tantum conditionarii
inferiorum classium recipiebantur, sed et alii seu advenientes primo in Regnum
hospites, seu domestici etiam, quos § 18 explicuimus, liberi
homines. 2 Hi ut servitia castri obire possint, debebat utique aliqua
terrarum castrensium portio conferri, uti id infra § 28 ostendemus. 3 Quod si
vero conditionarius inferioris classis ad gradum hunc provectus fuerit, cum is
iam antea admensam
5265. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iobagionis castri certa terrae quantitas defixa fuerit?
1 An tamen certa terrae quantitas pro singula conditionarionum specie
defixa, ac in particulari, quantum terrae pro dotatione iobagionis castri
emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur.
Pub. par. 2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh,
et Dominicum Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex aratra hoc nomine
5266. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
An tamen certa terrae quantitas pro singula conditionarionum specie
defixa, ac in particulari, quantum terrae pro dotatione iobagionis castri
emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur.
Pub. par. 2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh,
et Dominicum Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex aratra hoc nomine confert. 3 Profert etiam ibidem pag. 85
alias eiusdem
5267. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et Dominicum Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex aratra hoc nomine confert. 3 Profert etiam ibidem pag. 85
alias eiusdem regis de 1298. litteras quibus Paulo...
26.2 Paulo... in MS-to post Paulo duo puncta sequuntur
et Ladislao iam iobagionibus de Thurutz ad praehabitam unius aratri
terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic
5268. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
hactenus fuit sententia, quod rege exercitum in hostem
ducente, omnes castrorum iobagiones sub signis comitis castri ad exercitum
regium comparere debuerint; neque ego abnuerim id primis forte Regni temporibus in more
positum fuisse, cum e Thuroczii part. 2 cap. 90 id quodammodo elici videatur,
ubi Vid Bachiensem et Ian Soproniensem comitem ad reportatam sub
Salamone Rege et Geysa duce ad Belgradum victoriam
cum
5269. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
gentibus castrorum suorum plurimum contulisse prodit; ut enim id praestent, debebant esse
numerosae hae cohortes; nisi vero viritim comparuissent, vix magnum effecturae fuisse numerum
videntur; usum tamen hunc sub Bela IV non viguisse eius diplomata satis remonstrant.
2 Nimirum vidimus iam praecedenti §-o ex eius litteris de 1298. quod
Thurocenses tantum a sex sessionibus unum armatum ad exercitum regium mittere
debuerint. 3 Diploma quidem hoc phrasi populi de Thurucz utitur
adeoque dici posset
5270. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
terrae in hereditatem collatae fuerint,
docet iam provocatum § 22 Belae IV de 1236. diploma, quod sequentem clausulam habet:
nos ipsos heredumque succesores in terra T. libertate praedictorum iobagionum
udvornicorum duximus vestiendos. 2 In particulari quod
iobagionibus etiam castrorum terrae hereditariae collatae fuerint,
docet aliud § 21 provocatum eiusdem Belae de 1245. diploma, quo terra Vendeghi
certo Uzda sub conditione iobagionis castri
5271. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
certo Uzda sub conditione iobagionis castri Thurutz, ut ibidem ostendimus, et
eius heredibus confertur. 3 Imo quod conditionarii terras suas cum consensu
regis etiam vendere potuerint, docet prolatum a Wagner in Anal. Scep. par. 2.
fol. 188 diploma, quod consensuales Belae IV de 1294. super vendita per
caniferos suos, Saxonibus, de Scypes terra continet. 4 Verum
hereditas et proprietas in iure distingvuntur; nam bona etiam
5272. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
utpote varnogio, hadnagyo
29.1 varnogio, hadnagyo: warnargio, hadnargio MS
et centuriones, nomine iobagionum castri in Ritu Expl.
Verit. compellentur. 2 Fallitur tamen in eo quasi
civiles etiam castrorum magistratus eadem compellatione designarentur.
3 Civiles enim castri officiales erant tantum comes curialis, qui quandoque
etiam vicarius comitis scribitur, et archipraeco; ipse
5273. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
e re futurum existimatur diplomata, quae de hoc
argumento hactenus detegere potui, recitare; si haec eodem tenore emanassent, uno prolato sat erat conditionem impetratoris, in qua antea versabatur, exprimere, et
datum singuli diplomatis indicare. 2 Nunc cum singulum ferme diploma diversi
tenoris clausulas contineat, interest ut substantiales singuli clausulae proferantur.
3 Protulit Kollár toties citato opere pag. 84 donationem Belae IV de 1262.
quae ita habet: quod cum N. Rhutenus... triginta
5274. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
de
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
2 In vocula suarum error cubat, et scribi debebat:
nostrarum; nemo enim se per privilegium eximi curat a custodia propriarum
sylvarum; debebant impetratores possidere dimidium terrae Nyas, quae eiusdem nominis regiis
sylvis adiacebat, et
5275. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ut in provocata iam dissertatione de varia hominum in Hungaria conditione
ostendimus, qui vernacule őr, in legibus S. Ladislai eőrii, in
posterioribus vero chartis spiculatores, vel etiam speculatores
appellantur. 2 Conditionem hanc efficiebant incolae limitanearum
Regni possessionum, eorumque officii nil aliud fuit quam ea, quae in adiacentibus exteris
provinciis agebantur, explorare et haec praefecto suo, qui iam comes, iam
capitaneus
5276. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
terra ipsorum, quae in terra praedicta Gelse contingit, duximus transferendos concedentes ut
de caetero inter nobiles seu regales servientes computentur, pristinae conditioni ipsorum
nullatenus obligati.
2Exstat ibidem etiam Ladislai IV de 1281. diploma tenore sequenti:
quod cum Sau, et Paulus tavernici nostri, qui filii Bissenorum dicuntur, nobis
fideliter serviverint, talem eis gratiam duximus faciendam ut, quandocunque nos habere
exercitum contingat, iidem,
5277. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
4 Itaque sub Ladislao IV exemptio haec
nobilitationi suapte iam inesse conseri debuit.
§ 34 Item udvornicorum?
1 Udvornicorum ad statum nobilitatis evectorum tria iam prostant argumenta.
2 Unum diploma Belae IV de 1244. in collectione Hevenessiana, quod ita habet:
Petierunt a nobis ut quosdam ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex
statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu
fidelium
5278. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium Regni nostri duximus aggregandos, volentes... ut illa
gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
2 Et ingressus diplomatis huius et complures Rit. Expl. Verit.
§§ docent quod castra regia non tantum eos, qui se circa illa illocaverant,
castrenses, sed remotiores etiam villas pro servitio suo sub nomine
castrensium
5279. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
est quod quendam iobagionem de castro
Posonii nomine Zerzovoy... ad eximiam extulimus libertatem statuentes quod nullus comitum
aut aliorum in eo sibi ius vendicare praesumat, verum in aula regia tam ipse quam sui
heredes perpetua libertate gaudeant. 2 Si diploma hoc non esset
extensum ad heredes, pronum foret existimare quod impetrator non ad
statum nobilium elevatus, sed inter aulicos, qui postmodum
familiares aulae dicti sunt, per illud receptus fuerit,
5280. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ipsi, quam eorum heredes, heredumque successores inter aulicos
nostros computabiles habeantur, nec unquam ratione pristinae conditionis dicto castro
in aliquo respondere teneantur.
2 Per altiores iobagiones castri non nisi aut
officiales castri, aut iobagiones S. Regis intelligi possunt. 3
Nam inter reliquos nullum honoris discrimen viguit; ego malim primum exinde existimare quia,
si fuissent iobagiones S.
5281. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Bachiensis... ipsos et ipsorum
heredes, heredumque successores a iobagionatu castri praedicti eximendos duximus, de nostra
gratia pleniori adeo plane, quod de caetero de domo regia in numero servientium regalium
computabiles habeantur.
2 Observatione dignum est quod ipsi iobagiones castrorum
regiorum potuerint servitia apud privatos assumere. 3 Fuerit domus
impetratorum populosior ita quod reliqui adnexa huic conditioni servitia facile explere
potuerimt, id quod confirmat
5282. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri
praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus
eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac quodcunque iusto titulo acquisitis.
2 Hactenus hereditariae tantum conditionarii, qui ad statum
nobilium sublimabatur, terrae, id est, quae ipsis titulo prioris suae conditionis collatae
fuerant,
39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to
5283. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
iusto titulo acquisitis.
2 Hactenus hereditariae tantum conditionarii, qui ad statum
nobilium sublimabatur, terrae, id est, quae ipsis titulo prioris suae conditionis collatae
fuerant,
39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to
eximebantur. 3 Hic iam rex etiam alias quomodocunque per
impetratores acquisitas eximit.
4 Exstat in collect. Hevenessiana tertium eiusdem regis qua iam
5284. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
" Epistulam ad M. G. Kovachich", §
19,1.
Exempla nobilitatorum iobagionum S. Regis.
1 Superest ut evectorum ad statum nobilium etiam iobagionum S.
Regis exempla proferamus. 2 Exstat in Collect. Hevenessiana diploma
Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S. Regis
de Zala servitium recolentes... ipsum cum tribus fratribus et cum universis
5285. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quibus nobiles Regni nostri terras suas...
dignoscuntur, possedisse dedimus, donavimus, et contulimus eidem magistro Pyrm, et per eum
suis heredibus, heredumque suorum successoribus iure perpetuo, et irrevocabiliter
possidendam.
2 Exhinc iam diserte apparet quod nobiles terras suas
eminentiori iure possederint quam iobagiones castrorum. 3 Iam
vero e compluribus, quae recitavimus, diplomatibus, apparet quod hi quoque terras suas ad
heredes transmiserint.
5286. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
apparet quod hi quoque terras suas ad
heredes transmiserint. 4 Proinde eminentius nobilium ius in
nullo alio consistere poterat, quam in proprietate. 5 Et tamen
non potuit se Kollárius continere quin citato opusculo par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam
opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum
dominium in bonis suis habuissent. 6 Verum paradoxam hanc
sententiam author libelli de nobilium in bona sua iure iam nuper
5287. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 41 Praerogativae nobilium in prima periodo.
1 Postremum primae periodi nobilitationis exemplum continet asservatum
inter Hevenessiana Andreae III de 1299, in quo tamen prior nobilitati conditio non
exprimitur. 2 Cum in diplomate hoc libertates nobilium primum specifice
designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis
servitiis discreti viri Mark... et comitis Michaelis
5288. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
non
ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo
in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne nobiles quidem omnes
viritim insurgere debuerint; nam in diplomate Belae IV de 1246. tom. 2. fol.
102 nobilibus de Scepus elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui
habent terram octo
aratrorum sufficientem, unum mittere debeant decenter armatum.
10 In
5289. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
servi ad statum servientis regii provecti exemplum prostet; omnia
enim, quae de hoc argumento protulimus, diplomata tantum de conditionariis, id est
servis imperfectis aut sic dictis liberis hominibus emanarunt.
2 Itaque illi antequam nobilitate donentur, ad statum seu
conditionarii seu liberi hominis eluctari debuere, praesertim cum
supra attulerimus exempla e quibus patet quod ipsi inferiorum classium
conditionarii non ad statum
5290. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
inferiorum classium
conditionarii non ad statum servientium regis evecti, sed tantum ad aliam
eminentiorem conditionem, utpote iobagionis castri, vel liberi S.
Regis relati fuerint.
3 Apparet 2-o: Quod in prima regum periodo non alii
conditionarii quam regii nobilitatem adipisci potuerint; cum enim
id ea perfici solverit ratione ut possessa per conditionarium terra a priori seu servitio,
seu obventione eximatur, si rex
5291. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
periodo.
§ 44 Forma nobilitandi per donationem in secunda periodo.
1 Quod alteram attinet, Caroli I nullam hactenus factam
ignobili donationem deprehendi. 2 Prima est de hac epocha, quam Kovachich
Supplementorum ad vestigia diaetarum part. 2 pag. **
44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum.
produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri
5292. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
per donationem in secunda periodo.
1 Quod alteram attinet, Caroli I nullam hactenus factam
ignobili donationem deprehendi. 2 Prima est de hac epocha, quam Kovachich
Supplementorum ad vestigia diaetarum part. 2 pag. **
44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum.
produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a
priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum
5293. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
1 Quod alteram attinet, Caroli I nullam hactenus factam
ignobili donationem deprehendi. 2 Prima est de hac epocha, quam Kovachich
Supplementorum ad vestigia diaetarum part. 2 pag. **
44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum.
produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a
priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium
aggregatur, dein vero in signum
5294. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ad statum nobilium evectione, tamquam
natura sua subintellecta, utique superflua evasit, adeoque e stylo donationalium tanto magis
exmitti debuit quod inducto subinde armalium usu clausula haec totam ferme earum
substantiam effecerit. 2 Usus hic tota ferme tertia periodo perduravit.
3 Tandem sub augusta Maria Theresia illud per cancellariam regiam principium
adoptatum est quod donatio nonnisi nobili conferri possit, ut adeo si nihilominus alicui
ignobili donationem fieri contingat, hic
5295. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Iam de armalibus.
§ 46 Scuta gentilitia jam in prima periodo conferebantur.
1 Usus per collationem insignium, seu, ut loqui amamus, per armales nobiles
creandi tardius invaluit. 2 Quando tamen primam ille originem acceperit,
necdum plene exploratum est; Bajtay in sua Arcana historia morem hanc Ferdinando
I adscribit traditque tantam in hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem ut nobilitas
per armales pro 25 florenis pensione
5296. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
jam in prima periodo viguerit.
§ 47 Quando usus per collationem nobilitatem conferendi incoeperit?
1 Ab eo inde tempore usque Carolum I nullum ego collatorum
alicui insignium vestigium deprehendi. 2 Hujus de 1326. diploma inter
Hevenessiana exstat quod ita habet: Consideratis fidelitatum meritis M. Nicolai...
volentes dilectionis nostrae indicio eundem insignire cristam inferius descriptam, quae
vulgo kincz dicitur, in forma avis, scilicet falconis aurei
5297. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quatuor sunt quae impetratoris ad
statum nobilium elevationem diserte exprimuntur quin clausulam de possessae per eos
terrae a prioribus oneribus exemptione contineantur; nimirum Emerici de 1197, quod
§-o 36, Stephani V de 1203, quod §-o 38 laudavimus. 2 Res haec eam excitare
potest quaestionem, an impetratoribus diplomatum horum aliqua terra reipsa collata fuerit?
3 Si propter defectum clausulae de exemptione terrae nullam
ipsis collatam fuisse sustineamus, una admittere debemus quod jam in
5298. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
assumpsimus argumentum, nempe de variis nobilium speciebus, expediamus.
§ 49
1 Cum Ludovicus primum per articulum 11 omnes nobiles exaequarit, satis
constat quod antea iisdem praerogativis non omnes gavisi fuerint. 2 Verum
quot
49.2 quot: quod MS
universim nobilium classes fuerint, quae inter se honoris tantum praerogativa, quae
vero libertatis diversitate discretae fuerint, denique quibus oneribus
5299. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 49
1 Cum Ludovicus primum per articulum 11 omnes nobiles exaequarit, satis
constat quod antea iisdem praerogativis non omnes gavisi fuerint. 2 Verum
quot
49.2 quot: quod MS
universim nobilium classes fuerint, quae inter se honoris tantum praerogativa, quae
vero libertatis diversitate discretae fuerint, denique quibus oneribus fuerint obnoxii illi,
qui plenam nobilitatem non sunt consecuti, non
5300. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
jam sub Bela IV nobilium majoris et minoris officii discrimen.
§ 50
1 Vidimus supra § 36 quod jam Emericus 1197. Zerzovoium et ejus haeredes
ita nobilitaverit ut in aula regia perpetua libertate gaudeant. 2 Vidimus §
42 quod Bela IV 1234. in nobilitandis fratribus de Klokoch eam adhibuerit clausulam: ut
ii et eorum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
3 Vidimus § 37 quod idem Bela IV in diplomate de 1266, quod certo
5301. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
inter Hevenessiana diploma Ladislai IV de 1279. quod sequentem
clausulam habet: eosdem nobiles nostros praediales et iobbagyiones castri
(Ruiche) tamquam veros et naturales servientes nostros Regales duximus
eximendos.
2 Vidimus etiam § 34 quod idem Ladislaus in provocato illic de 1281.
diplomate hac utatur clausula: illa gaudeant libertate, qua alii veri,
puri et naturaliter Nobiles gratulantur. 3 Vidimus denique § 35 quod
Andreas
5302. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus, §-ho vero 42
ostendimus ex ipsis liberis seu iobbagyionibus regis, qui tamen
inter reliquos iobbagyiones castri eminebant, duas stirpes ad statum nobilium evectas fuisse.
2 Et tamen adeo honorifica fuit iobbagyionum castri conditio ut
hi non tantum passim pro nobilibus reputati, sed ab ipsis etiam regibus hoc axiomate
insigniti fuerint. 3 Bela IV in diplomate 1269, quod inter Hevenessiana
prostat, ipsos
5303. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Phrasis illa minoris officii de honesta societate servientium
regis, quam § 49 memoravimus, in nullo praeterea alio, quod sciam, diplomate
occurrit, neque servientes regis majoris officii uspiam alibi memorantur.
2 Qui diploma illud impetrarunt, fuerunt iobbagyiones castri
Zagrabiensis in campo tum Zagrabiensi, nunc Turopolyensi dicto commorantes.
3 Nisi totus diplomatis illius spiritus id denotare videtur, quod incolae
campi illius, qui uti
5304. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Cum in tribus tantum e hactenus prolatis privilegiis impetratores
eorumdem cum veris puris et naturaliter nobilibus
exaequentur, in aliis diplomatibus clausula haec desideratur, minori atque
illi libertate gavisi sint? 2 Ut id debite discutiatur, ante omnia definiri
debet quinam pro veris puris et naturaliter nobilibus reputati fuerint; vidimus
jam § 16-o quod inter iobbagyiones castri eadem naturalium
iobbagyionum distinctio viguerit.
5305. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§-ho 52o ostendimus,
agnoscebant illi iurisdictionem sui comitis, hi vero sui praelati in
iudicialibus, sub horum signis contra hostem proficisci debebant, quorum
utrumque praecipue verorum Regni nobilium praerogativae adversabatur.
2 A servilibus seu castro, seu ecclesiae praestandis operis immunes quidem
erant, quia armis ex instituto serviverunt. 3 An non tamen aliis
oneribus et pecuniariis solutionibus obnoxii fuerint, non ita expeditum est.
4 Ad
5306. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
genuinis regni nobilibus non tantum honoris gradu, sed praerogativarum
etiam numero discrepaverint. 36 Haec itaque fuit illa
imperfectorum, ut ita dicam, nobilium classis, quam Verboczius
part. 2. tit. 14. § 11 et 12 conditionaria quadam servitute collectarumque solutione obnoxios
fuisse tradit, et quam primo Ludovicus in communionem omnium, quibus veri nobiles fruebantur,
praerogativarum adscivit.
§ 57 Quando iobbagyiones
5307. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
caruerint, operae
pretium videtur disquirere quando nihilomius et quomodo ad cathegoriam nobilium
sint eluctati; ante Belam IV nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo appareat
iobbagyiones seu castri seu ecclesiae sub axiomate nobilium venire. 2 Hujus
primum de 1224. adeoque ante cladem Tartaricam editum diploma in hunc sensum, ut
§-ho 52-o vidimus, emanavit quo familias iobbagyionum castri Zagrabiensis in campo tunc
Zagrabiensi nunc Turopolyensi dicto habitantes cum ambigua illa
5308. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
erant
ex ipsis etiam donatariis aliqui, qui nonnisi imperfecta nobilitate fruebantur, nimirum illi,
quos reges evexere quidem ad statum nobilium, certum tamen servitium aut
censum in donatione ipsa iisdem imposuere.
2 De servitio praebet argumentum recitata jam §-ho 41-o Andreae III de
1299. donatio; cum enim ibi dicatur: Exponentes nihilominus ex gratia nostra speciali
ut nec ad opus castri nostri de Scepes, nec ad danda victualia teneantur, rite
5309. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
1 Atque ex his tertia etiam, quam § 49 proposuimus, quaestio, nimirum
quibusnam oneribus obnoxiis fuerint illi, qui nonnisi imperfecta gaudebant nobilitate, facile
resolvitur; de nobilibus enim iobbagyionibus castri id jam § 57 enucleavimus.
2 Iobbagyionum ecclesiae eadem ferme sors fuit, nisi quod hos
a tributis per specialia privilegia exemptos fuisse constat.
3 De donatariis qui terras sub certo onere impetrarunt, e
tribus, quas praecedenti §-ho protulimus,
5310. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Tres itaque fuerant usque Ludovicum I imperfectorum nobilium classes,
quas ille art. 11 exaequavit, nempe iobbagyiones castrorum, iobbagyiones
ecclesiarum, et ii qui onerosas impetrarunt donationes.
2 Cum per exaequationem hanc iuribus et proventibus regiis haud parum
decesserit, libet ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum
permoverit. 3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad
proventuum formam,
5311. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et iudicialem potestatem; et
haec tantum iura majestatica, reliqua, quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum
iura regia proprie dici possunt.
Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur.
2 Si omnes hae tres summi imperii partes seu in unam personam, seu in
certum civium, v.g. patriciorum ordinem congerantur, seu ipse populus eas simul exerceat, jam
arbitraria, quam vulgo despoticam appellamus, imperii forma existit; cum enim civilis
libertas omnis in
5312. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pertinent quae ad rite dividendas summi imperii partes, ad justos
singulae limites assignandos, ad constituendos denique, ne una in alterius exercitium
irrepere possit, obices spectant, reliqua ad internam gubernii formam referuntur.
§ 2 Exemplum temperatae monarchiae in Anglica constitutione.
1 Cum Gallia monstruosam monarchiae democraticae formam procuderit, neque
ad extremam adhuc lineam sit perducta; cum in Svecia unus tantum adhuc gradus, ut in
arbitrarium desinat imperium,
5313. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
superest Anglia quae exemplum praebere possit quomodo tres summi imperii partes dividi,
qui singulae limites statui, qui obices, ne una in alterius exercitium irrepere possit,
constitui debeant, ut civilis et politica nationis libertas sarta tectaque possit permanere.
2 Constitutio haec tanto majori digna est attentione quod licet non paucos in
illa naevos usus ipse detexerit, in sua tamen integritate jam ultra saeculum feliciter
subsistat.
Generalia constitutionis Anglicae principia.
5314. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quam quae eidem legibus vel praescribitur, vel vetatur; nulli autem civi actio
aliqua jure aut imperari, aut prohiberi per legem possit, nisi quam aut edere, aut
intermittere reipublicae intersit, potestatem legislativam ipsi populo reservare debere
facile perviderunt. 2 Si enim id principi concredatur, ministerium ejus, si
non noxias, certe inutiles, et jam hoc nomine libertati contrarias leges, vel exercendae
potestatis suae causa perferet;
Ut legislatio per repraesentantes nationis
5315. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
omnia, quae
reipublicae administrationem quoquo modo respiciunt, objecta referuntur; ne
tamen populus attributa sibi per constitutionem legislativae potestatis parte sensim exuatur,
de certis objectis peculiariter provideri debet. 2 Tale est primum:
Quoad ius tributa imperandi.
3 a) Ius necessaria pro intrinsecae et extrinsecae securitatis
conservatione tributa imperandi. 4 Id si soli principi concredatur, facile
evenire
5316. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
civium classis commoda, sed ad generale totius nationis corporis bonum respicere
debeat, naturale est ut et singuli cives, et integri eorum ordines leges illas, quae suis
adversantur commodis, saepe non secus observare velint quam si majori vi ad id adigantur.
2 Itaque sicut legislativa, ita etiam executiva potestate omnis respublica
opus habet. 3 Ut autem haec officio suo rite defungi possit, major ipsi, quam
qua non ditissimus tantum quisque, sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus
refractarii
5317. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eotum nuncupare debet, sacramento obstringunt.
§ 6 Limites et organisatio iudicialis potestatis.
1 Iudicialem e contra potestatem non modo ab executiva, sed ab ipsa etiam
legislativa ita divulserunt:
2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a
quocunque demum iudice sententiam (dempto casu impertiendae per regem condemnatis vitae
gratiae) aut sistere aut immutare possit. 3 In solo tantum casu illo, quo
minister regis vel
5318. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
excipere, sicque ipse ferme reus iudices sibi legere
possit.
§ 7 Praesidia quibus Angli constitutionem suam communiverunt.
1 Et hi sunt limites quos Angli singulae summi imperii parti
praestituerunt. 2 Ne vero una in alterius potestatis limites aut serpere aut
irruere possit, subsequa singulae obstacula posuere:
Relate ad potestatem legislativam per illimitatum regis ius interdicendi.
3 a) Ne legislativa de
5319. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tuto petere possit.
8.1 petere possit: ab hoc loco incipit in MS-to A enarratio longe
alia, quam in additamento invenies.
2 Superest ut qualiter omnia haec per diversas, quas Hungaria subivit,
periodos se habuerint, dispiciamus. 3 Quod ut clarius appareat, pauca
universim praefari haud abs re futurum existimabamus.
4 De genuina vocabuli constitutio
5320. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
1 Hungari, sicut aliae, quae reliqua Europae regna condidere barbarae
gentes (a) postquam in regno consedissent, monarchico-aristocratico-
democraticam imperii formam constituerunt. 2 Dux enim regem, capitanei
tribuum aliique superiores militiae praefecti optimates, reliquum nationis corpus quosque
subinde Hungari in armorum societatem adsciverant Rutheni, Cumani, et Sclavi populum
efficiebant, caetera turba servitutis Jugo premebatur.
5321. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas
non multo post occupatum regnum tempore, in Germaniae, Galliae, et Italiae provincias
susceperant, procursiones, praesertim vero per internecinam Augustanam cladem admodum accisus
fuit. 2 Frequentibus etiam tota prima regum periodo civilibus bellis magna
utique semper pars nobilitatis, praesertim minoris, atterebatur. 3 Successit
demum tristis sub Bela IV Tartarica clades, quae nobilitatem ad exiguum plane numerum
redegit.
5322. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
concesserint, eandem et a capessendis magistratibus, et a jure suffragii in comitiis
arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam
prior democratia in aristocratiam inclinavit.
12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20.
§ 11 Subinde in olygarchiam coepit propendere.
1 E converso cum duces non tantum septem illorum capitaneorum posteros, sed
promiscue alios etiam supremis regni muneribus admoverent, hi facultates
5323. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regni muneribus admoverent, hi facultates suas extendendi eo
faciliorem habuerunt occasionem quo major minoris nobilitatis pars seu in exteris bellis aut
occidit, aut ad paupertatem redacta fuit, seu in civilibus motibus infidelitatis nomine bonis
suis mulctabatur. 2 Horum posteri, etsi ad ea, quae parentes eorum gessere,
eminentia officia eluctari non potuerint, cum tamen amplitudine bonorum, quae
possidebant, alios longe anteirent, ad immitationem posteritatis septem illorum capitaneorum,
jam
5324. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
abbates, quibus
praeter ius spiritualia curandi, partim de recepto eotum religionis hujus systemate, partim
quia necessarius pro agendis publicis negotiis literarum usus, penes hos solos fuit,
praecipuae etiam in administratione reipublicae partes concredi debuerint. 2
Atque ita e communi antea nobilium statu, licet mos haereditarios nominandi magnates eotum
necdum invaluerit, enatus est intermedius ille optimatum ordo, qui non tantum constitutos in
supremis regni muneribus proceres, sed eorum etiam, qui haec antea gesserunt,
5325. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
dissertationem in Vestigiis Diaetarum a
pag. 17 usque 20.
§ 13 Forma haec usque Colomannum perduravit.
1 De posterioribus usque S. Ladislaum regibus pauca ad nos usque
pertigerunt monumenta. 2 Reducta tamen per S. Stephanum ad priorem
monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur.
3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis
comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et
5326. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Sub Colomanno suisque usque Andream II successoribus, quod minori
nobilitati non jam optimates tantum, sed ipsi etiam reges graves fuerint, docet informis
licet, quae anno 1222-o stabilita est constitutio, quam Decretum fundamentale
appellamus. 2 Patet enim e hujus articulo 13-o quod optimates, dum ad aulam
proficiscebantur, minoribus nobilibus gratuitum indubie victum et pabulum extorquendo, gravia
damna intulerint. 3 Patet ex articulo 14-o quod comites populos castri sui
oppresserint.
5327. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
gravaverint. 7 Patet ex articulo 15-o et 22-o quod homines regii sylvas
nobilium per porcos, prata per equos depasci, segetes vero per canes venaticos conculcari
permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano
libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali
sententia affectorum (horum enim bona e lege consvetudinaria in potestatem judicis
concedebant) sed etiam naturaliter decedentium occupaverint; imo ne viduis quidem dotem ex
5328. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
judicis
concedebant) sed etiam naturaliter decedentium occupaverint; imo ne viduis quidem dotem ex
iis exolverint articulo 12-o; patet etiam ex articulo 17-o quod bona per praedecessores reges
collata nobilibus via facti ademerint. 9 Patet denique ex articulo 2-o quod
nobiles absque ullo juris ordine ad civiles et criminales poenas condemnaverint.
10 Cum enim ad omnia haec imposterum non facienda rex se obstringat, tuto
statuere licet eadem usuvenisse. 11 Et cum in omnibus his oppressivis punctis
5329. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 15 Quam primam in scriptum redactam tenemus sub Andrea II constitutionis formam, hac
monarchico-aristocratica gubernii forma restauratur.
1 Quid itaque mirum si nobiles constituendae alicujus firmae constitutionis
desiderium incessit? 2 Et vero praeter inhibita omnia recensita aggravia,
decreto hoc legislativae principis potestati limites quoad ius tributa imperandi positi,
constitutumque fuit primum ne rex imposterum subditis nobilium ullum tributum, ullas
collectas imponere possit, articulo 3-o.
5330. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
decretum, ita et confirmationem Ludovici et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in
praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve
instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur.
2 Verum reputent illi improprium, qui in instrumentis aevi hujus viguit,
scribendi modum, expendant in praefationibus Andreae clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam:
5331. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant.
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno
in comitiis
5332. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 18
1 Andreas II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia,
quae in decreto hoc constituta sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus decreto (a) omnia
haec totidem ferme verbis denuo prohibeantur. 2 Immo nova eum insuper
cumulasse aggravia docet articulus 28, e quo patet quod subditos privatorum ad praestandas ad
aedificia, ad hortos regios operas, et ad indagines, quae indubie venationi tantum
deserviebant, secandas coegerit; docet etiam articulus 29-us quod
5333. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Vide in Vestigiis Diaetarum
ad hunc articulum notam (c) pag. 120.
§ 19 Sub Bela IV eadem conservatur.
1 Quod Bela IV decretum Andreae de 1222. adhuc qua junior rex
confirmaverit, constat. 2 Quod inaugurale insuper occasione coronationis
sacramentum dixerit, admodum probabile est. 3 Attamen quod eadem occasione
inaugurale etiam ediderit diploma, non constat. 4 Decretum certe Andreae II
eum occasione coronationis iuramento non
5334. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
renovantur. 6 In particulari, praeter sublata per Andreanum decretum
aggravia, sub Bela IV haec de novo emersisse apparet quod regii homines multas nobilium, et
hi vicissim populorum regiorum terras occupaverint, quae reciproce restituendae ordinantur
articulo 2-o et 5-o. 7 Quod rex seu domi, seu in exercitu deficientium bona
via facti occupaverit; id enim articulis 6-o et 9-o prohibetur. 8 Caeterum
hoc quoque decretum nullo iterum alio quam regis filiorumque suorum juramenti, tum intentatae
anathematis
5335. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
dixisse
sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas III
inaugurale diploma ediderit, e recens protracto Vladislai I diplomate satis apparet, quo
hujus de 1298. decretum per extensum transumit et confirmat. 2 Cum Hungari
retinendi prisci moris
20.2 moris: mores B
semper admodum tenaces fuerint, forte ab exemplo regis hujus argui potest reliquos
etiam ejus praedecessores inauguralia diplomata edidisse,
5336. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamen Andreas III
inaugurale diploma ediderit, e recens protracto Vladislai I diplomate satis apparet, quo
hujus de 1298. decretum per extensum transumit et confirmat. 2 Cum Hungari
retinendi prisci moris
20.2 moris: mores B
semper admodum tenaces fuerint, forte ab exemplo regis hujus argui potest reliquos
etiam ejus praedecessores inauguralia diplomata edidisse, sicut vicissim, cum aliquot ejus
praedecessores inaugurale nuncupasse sacramentum
5337. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Diaetarum ostensum est.
§ 21 Primus constitutionis naevus: ordo regiae successionis nuspiam pragmatice
stabilitus.
1 Iuvat jam totam hanc periodum sub unum obtutum collocare.
2 Delata in abstracto per primitivum pactum domui Arpadianae successio tota
haec epocha nuspiam determinata fuit; cum plerique scriptores nostri lectores in contrariam
sententiam obtorto, ut ajunt, collo pertrahere conentur, libet id per specifica facta
5338. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
50 (a) Simon de Keza: "Principes et nobiles Hungariae episcoporum
consilio... Abam sororium S. Stephani super se regem praefecerunt;" Archid. de Guerche:
"duces, episcopi, comites... Samuelem ducem regem dicunt."
51 (b) Thuroczius part. 2, cap. 44-o: "Quia vero carnalis amor et
consanguinitatis affectio solet impedire veritatem... vicit filialis amor in Andrea, et rupto
foedere... filium suum Salomonem infantulum adhuc V annorum super totam Hungariam in regem
fecit inungi et coronari."
5339. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
52 En veram causam quare non multo post potior
nationis pars Belae I contra Andream adhaesit!
53 (c) Lege illa in Prayo, Palma et aliis.
54 (d) Chronicon Thuroczii parte 2, cap. 56-o: "convenit
universa multitudo nobilium Hungariae ad (...) Ladislaum, et eum communi sensu parili voto,
consona voluntate ad suscipienda regni gubernacula concorditer elegerunt.”
§ 22 Alter constitutionis
5340. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 22 Alter constitutionis defectus: usus partiendi cum fratribus et primogenitis regum
regni.
1 Maximam tamen internae regni perturbationi ansam dedit infelix Andreae I
partiendi cum fratre suo regni exemplum. 2 Id enim ipsum statim Andream
civili cum fratre suo bello involvit.
3 Hoc exemplo permotus Geyza I a fratruele suo Salomone rege tertiam regni
partem perinde extorsit, perindeque in civile cum eodem bellum prolapsus est.
4
5341. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
funestis civilibus bellis involvit.
§ 23 Solemnia coronationis omnes epochae hujus reges subiverunt.
1 Singulum epochae hujus regem coronationis solemnia mox cum aditu regni
subivisse extra dubium versatur (a). 2 Tantum Geyzae I coronatio uno, S.
Ladislai triennio integro dilata fuit (b). 3 Neque tamen circumscriptam
interea fuisse horum regum authoritatem uspiam comperimus, ut adeo institutum illud, quod rex
ante coronationem iura majestatica exercere non possit,
5342. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
honore consilii, sed jure suffragii gaudebant, forma comitiorum.
1 Usum comitiorum inde a S. Stephano per totam hanc periodum viguisse in
Vestigiis Diaetarum luculenter ostensum est, quamvis pauca eorum decreta ad nos
sint transmissa. 2 Id dum dico, status jura suffragii in iis gavisos fuisse
utique una adfirmo. 3 Armatae enim, ut tunc erant Hungari, gentis comitia
unice ad audienda principis jussa cogi non solent. 4 Verum longe alia atque
nunc eo aevo agendorum negotiorum
5343. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
periodo hoc illud non modice
25.1 modice: modici B
perturbavit quod nec politica a judicialibus negotia satis separata, nec potestatis
seu executivae seu judicialis exercitium debite ordinatum fuerit. 2 Civium
enim causas iudices jam majores villae, jam richtardi in veteribus litteris compellati
decretorie dirimebant, ita, ut sententias ipsorum nullas potuerint appellari, sed si quae
pars sententia hujus judicis se gravatam existimabat, ipsum judicem coram rege
5344. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
civitatum privilegiis; speciminis causa libet
unicum civitatis Pestiensis provocare, ubi dicitur: "Si per ipsum (majorem villae) debita
iustitia alicui non fuerit exacta, ipse villicus, et non villa debeat conveniri coram nobis."
10 (b) S. Steph. lib. 2, cap. 43, dicitur: "Si quis militum judicium a
comite suo recte judicatum spernens ad regem appellaverit". 11 Verum
appellata haec propter adjectam gravem 10 auri pensarum poenam raro locum habuerit.
12 (c) E S. Ladislai l. 3,
5345. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
25.12 sententias: sententiae B
capitales et ad amissionem bonorum palatinus judicabat; hae enim soli regi
reservantur, art. 8-o.
15 (d) Combina Colomanni libri 1. cap. 2-um et 7-um usque 13-um et videbis
institutum illud nil aliud fuisse quam judicium primae instantiae pro causis nobilium.
16 (e) Plena est exemplorum ejusmodi historia, quibus rex refractarios
comites armis compescere debuit.
5346. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
debuit.
§ 26 Aerarii et proventuum forma.
1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali
condam domui obvenerat et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat.
2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam sub S. Stephano
exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit.
4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios
hos colligere, novumque
5347. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
haec praeter omne fas exigere, donec tandem
sub Carolo I institutum hoc nomine lucri camerae lege publica receptum fuit.
7 Caeterum inalienabilitas bonorum coronalium, ac praesertim terrarum,
populorumque castris adscriptorum jam quidem sub S. Stephano lib. 2. cap. 6-o tamquam lex
fundamentalis stabilita fuit. 8 Inde enim regia domus suos proventus, inde
copiosum et proprio tantum arbitrio obnoxium militem habebant.
9 Haec erat illa militia, cui S. Stephanus sororium suum Petrum,
5348. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
1 Caeterum eandem, quae sub S. Stephano invecta est, constitutionis formam
tota prima regum periodo de iure perdurasse satis apparet; nimirum quod potestas legislativa
et iudicialis principi cum natione communis, executiva propria fuerit. 2
Verum usu ipso rem aliter se habuisse is facile deprehendet qui sincera gestarum hac aetate
rerum momenta attentius tantisper expenderit; nimirum dispersa per sedes suas minor nobilitas
infirma utique et cum optimatum potentiae, tum arbitrario regum imperio obnoxia
5349. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
quas id effectum fuit: 1-o non definitus regiae successionis ordo.
1 Iam primum non definitus regiae successionis ordo, tum institutum
partiendi regni (a) frequentissima civilia bella excitavit, quae utique omnem internum
ordinem debent perturbare. 2 Dum itaque haec perduraverit soluta omni
constitutionis vi anarchia sponte enasci debuit.
2-o Communicata regi judicialis potestas.
3 Porro communio potestatis iudicialis
5350. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
frequentissima civilia bella excitavit, quae utique omnem internum
ordinem debent perturbare. 2 Dum itaque haec perduraverit soluta omni
constitutionis vi anarchia sponte enasci debuit.
2-o Communicata regi judicialis potestas.
3 Porro communio potestatis iudicialis planam regibus viam effecit eos, qui
suo ad arbitrariam potestatem nisui maxime adversabantur, per judiciarias sententias
opprimendi, praesertim cum vix adhuc aliquae fixae
5351. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
falsam
illam de executiva principis potestate idaeam sibi formarit, quasi is eo potissimum nomine
imperaret ut singulis subditis eos, quos postulaverint, favores impertiatur: immo reges in eo
reipsa praecipuum regiae potestatis exercitium situm esse existimarint. 2
Inde evenit ut, cum tabula fori, pontium et portuum, id est census fori, telonii et nauli
praecipuus adhuc esset regi proventus, ab his non modo civitates et liberae villae, sed etiam
totus ferme ecclesiarum populus, immo potentiorum plerorumque optimatum subditi
5352. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
reges eligendi iure cum principio
secundae periodi emendati fuerunt.
1 Verum tenebrosis illis et pure militaribus temporibus necdum tanta per
Europam lux diffusa fuit ut ordinata aliqua et stabilis imperii forma constitui potuerit.
2 Altera epocha, qua exstincta in masculo Arpadiana stirpe ius electionis ad
status recidit, poterant status singulum nec electum regem novis pactis obstringere;
poterant eam, quae sibi collibuit, occasione singulae electionis constitutionem efformare;
poterant
5353. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rationem ut hic legalem
regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum
alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum
recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam
Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b).
Institutum necessitatis coronationis genuine explicatur.
3 Ita primum, quod de peracta alicujus regis coronatione tenemus, publicum
5354. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutionem confirmaverit, hactenus non constat.
1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale
quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec
aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui
Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
propius
32.2 propius: proprius B
regni
5355. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Andreanam confirmavit, nec
aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui
Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
propius
32.2 propius: proprius B
regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae
hujus verbis, et ex illo instrumenti de 1307. textu: "Nobiles quoque Regni
Hungariae, quos hactenus
5356. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 33 Ludovicus I etiam via electionis regnum adivit.
1 Exstat quidem electionis Caroli I de 1307. instrumentum quo eidem ac
posteritati ejus, prout regalis successionis ordo exigit, regnum defertur (a).
2 Verum ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de
progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum
fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento
hoc cum
5357. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
diploma tamen inaugurale non edidit.
1 Apparet itaque ipsum etiam Ludovicum non successionis, sed electionis
via regnum adivisse (a); quod occassione inaugurationis suae sacramentum dixerit, nullum
quidem diplomaticum exstat argumentum. 2 Cum tamen electionis via regnum
adiverit, cum patrem ejus jurasse constet, vix dubitare licet quod hic quoque vigentis jam a
tanto, ut ostendimus, tempore consvetudinis hujus officium praestiterit.
3 Diploma inaugurale ne hunc quidem edidisse
5358. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
collocare videtur illud quod his temporibus nullus adhuc inauguralium diplomatum usus
viguerit. 4 Et cum a nullo ante Ludovicum I regem Andreanam constitutionem
confirmatam fuisse hactenus compertum sit, justum certe de illa Verböczii sententia part.
2-a tit. 14-o § 12-o dubium surgit quod omnes Andreae II successores decretum hoc in ipsa
inauguratione debuerint confirmare.
5 (a) Testatur id etiam synchronum Chronicon Budense dum ait:
"Magnatum, procerum, militum, ac communitatis
5359. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
formam pro omnibus aliis regibus
observavit.
1 Caeterum sub nullo hactenus rege genuina monarchico-aristocraticae
constitutionis forma magis rite atque sub magno hoc Ludovico observata fuit.
2 Nihil ille sibi de executiva detrahi passus est potestate sicque omnem
anarchiae occasionem antevertit. 3 Magnitudine consilii sui comparatoque per
tot felicia bella prolatumque Hungaricum imperium nationis affectu, proceres ita in officio
continuit, ut
5360. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pertractatum voluit (c). 8 Status certe in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique
5361. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
licet.
§ 36 Nobiles lucro camerae non subjecit.
1 Non desunt nihilominus qui eum arbitrarii imperii ex articulo 11.
decreti sui accusent, quasi lege illa nobiles tributo lucri camerae subjecisset.
2 Verum cum iidem homines Carolum I ejusdem rei non incusent, videntur
propriam articuli Ludovicaei verborum significationem non esse assecuti. 3 E
§-o enim 33-o decreti Carolini: "Quod quilibet nobilis super solutione lucri camerae
litteras expeditorias
5362. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praesertim
cum subsequo articulo 17-o id tantum prohibeatur ne, si nuptiarum causa telonium transeunt,
una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi
depensio a contrario hic quoque supponi videatur.
2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et
hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo
usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3
Imo prostant
5363. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
iobbagionibus eorum nullum tributum aliquis tributariorum in
foris et pontibus deposcat."
§ 38 Corregentia primum inducta.
1 Sub Ludovico novum constitutionis objectum, corregentia, primum
invaluit. 2 Ornata fuit hac dignitate Elisabetha Ludovici mater; an tamen
illi corregentia testamento mariti sui Caroli, an mero Ludovici arbitrio, an
statuum voluntate delata fuerit, necdum est in comperto. 3 Si dignitati huic
5364. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
intercidisse vidimus, Ludovici decretis insertum fuerit.
§ 39 Constitutio sub Ludovico nullo praesidio fulcita.
1 Caeterum constitutio ne sub Ludovico quidem explanata, aut novis munita
praesidiis fuit. 2 Imo illi unico, quod adhuc habemus, decreto, nullam aliam
addidit firmitatem quam quod se illud numquam mutaturum spoponderit successoresque etiam
suos ad ejus observationem obstrinxerit (a). 3 Cum tamen parte ex una
genuinam Hungaricae constitutionis
5365. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et Andreae et omnium praedecessorum regum constitutiones confirmavit, sed non
tempore coronationis, ast serius.
1 Maria virtute comitialis, quod memoravimus, 1378. decreti post obitum
patris absque omni impedimento solium conscendit. 2 Quod inaugurale
deposuerit iuramentum vix dubitari potest, quanquam nullum adhuc ejus rei vestigium erutum
sit. 3 Capitulationi tamen alicui vix subscripserit cum confirmationem
constitutionis Andreanae et Ludovicaei decreti primum 1384. ad preces
5366. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Sigismundum, sed matrem Elisabetham.
1 Invecto jam corregentiae usu, cum Ludovicus Sigismundum in filium
adoptaverit et successio Mariae cum sponso suo, ut jam vidimus, per status delata fuerit,
debuisset huic adminus corregentiae honor deferri. 2 Verum Elisabetha
junior, Mariae mater, exemplo Elisabethae senioris, Ludovici matris, quae perinde
corregentiae honore functa est, animata, hunc etiam prensatis indubie statuum suffragiis ad
se pertraxit, indeque evenit (a) ut sub imbecilli hoc foemineo gubernio
5367. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad comitia non viritim, sed per nuncios comparuerit.
1 In comitiis 1385. notabilis in constitutione Hungariae commutatio per id
intercessit quod status non jam viritim, sed per nuncios, seu repraesentantes ad comitia tum
primum evocari coperint. 2 Adhuc enim Ludovicus I §-o 4-o, adhuc Maria ipsa
in edita superiore anno decreti Andreae II confirmatione §-o 3-o "praelatorum, baronum,
nobilium coetum et universitatis identitatem" nominat. 3 In diplomate 1385.
jam de "quatuor potioribus nobilibus
5368. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hactenus ejus rei diplomaticum prolatum sit argumentum, aut certe quod ipsa hac mutatae
celebratarum diaetarum formae occasione usus etiam hic suam originem acceperit.
11 Sententiam hanc id etiam confirmat quod jam in Sigismundi decreto 6-o
articulo 2-o de restauratione judicum nobilium disponatur. 12 Articulo vero
4-o authoritas de actibus potentiariis
42.12 potentiariis: poten***is B
cognoscendi, id est, proclamatas congregationes
5369. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
processisse exprimant. 27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa
constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam
comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e
Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac generalibus
judiciis", ut adeo voces judicia et congregationes synonimas
fuisse appareat.
30 (c) "Demum ipso termino (verba sunt diplomatis) feliciter adveniente
5370. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
43 tit. corr. pro 53
An Sigismundus capitulationem ediderit, vel Andreanam confirmaverit, non constat.
1 Regina in carcere detenta sigismundus infrequentibus licet comitiis
Albae coronatus est. 2 An ea occasione sacramentum praestiterit, nullum
hactenus vestigium eruimus; quod tamen Sigismundus mori majorum hac in re obsecutus est,
pronum est existimare; an ante coronationem capitulationem ediderit, vel andreanam adminus
constitutionem seu ante, seu post
5371. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vestigium eruimus; quod tamen Sigismundus mori majorum hac in re obsecutus est,
pronum est existimare; an ante coronationem capitulationem ediderit, vel andreanam adminus
constitutionem seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto.
2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo
editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita
denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et
conjugem imperii
5372. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
meminit.
§ 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus coepit.
1 Sigismundus primus de successione regni Hungariae, tamquam de re, quam
in proprietate haberet, pacisci coepit. 2 Ut contra Vladislaum Polonum, qui
Hungariam nomine uxoris suae Hedvigis, Ludovici I secundogenitae filiae, repetebat, copias
auxiliares possit obtinere, fratri suo Venceslao Bohemiae regi successionem in regno
Hungariae 1393. addixit (a). 3 Verum
5373. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 45 Sigismundi calamitates ab intermisso principio regni sui comitiorum usu ortum
habuerant.
1 Sigismundus aetatis indubie fervore abreptus primis 15 annis imperiosius
egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni
Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur.
3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c)
5374. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus
etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id est oppidis privilegiatis jus
suffragii in comitiis delatum fuerit, sicque constitutio Hungariae denuo ad democratiam
tantisper inclinaverit.
2 Civitatum legatorum nulla amplius in praefationibus subsequorum
decretorum fit mentio. 3 Cum tamen civitatis Bartphensis ad anni 1457. (c),
1458. (d), 1490. (e), et 1492. (f) comitia evocatoriae jam prolatae sint, easdem inde a
Sigismundi temporibus in
5375. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aequilibrium inter corpora legislativa inducitur.
1 Ipsos etiam comitatus non tantum sub Sigismundo, sed sub reliquis etiam
regibus plerumque tantum medio nunciorum ad comitia evocatos fuisse, testantur praefationes
decretis eorum praemissae (a). 2 Numerum autem legatorum quod adtinet, hunc
aut penes quatuor perstitisse, aut certe comitatuum arbitrio delatum fuisse, a civitatum
exemplo admodum probabile efficitur. 3 Caeterum inductus hac ratione
copiosam minorem nobilitatem per repraesentantes
5376. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod per institutum repraesentantum legislatio per
pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam
alias sub Sigismundo saluberrimae leges perlatae, tumque primum de interno etiam regni statu
regulando consilia suscepta sint. 2 Ita aucto praevie civitatum, quae prima
sunt commercii incunabula, numero multisque ex illis ad internam externamve securitatem iis
procurandam muro cinctis, status illarum decreto 2-o regulatur, quoad
aequalitatem ponderum et mensurarum, articulo 1-o
5377. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tumque primum de interno etiam regni statu
regulando consilia suscepta sint. 2 Ita aucto praevie civitatum, quae prima
sunt commercii incunabula, numero multisque ex illis ad internam externamve securitatem iis
procurandam muro cinctis, status illarum decreto 2-o regulatur, quoad
aequalitatem ponderum et mensurarum, articulo 1-o et decreto 3-o articulo 6,
quoad
48.2 quoad pro quod utrinque scripsi
earum judicia,
5378. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
multisque ex illis ad internam externamve securitatem iis
procurandam muro cinctis, status illarum decreto 2-o regulatur, quoad
aequalitatem ponderum et mensurarum, articulo 1-o et decreto 3-o articulo 6,
quoad
48.2 quoad pro quod utrinque scripsi
earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13.
3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et
5379. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
48.2 quoad pro quod utrinque scripsi
earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13.
3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie
tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum
5380. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie
tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et
alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis
monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia
saeculi expressit, nimirum de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art.
15. et 21, et de prohibita intraneorum cum exteris
5381. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3.o art. 15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10.
6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum
prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare
solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea
solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis
congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4.
7
5382. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eorum judicia decreto 3. art. 10.
6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum
prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare
solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea
solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis
congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4.
7 Decreto 4-o exactio lucri
5383. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
perlatae sunt.
§ 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide
apparet. 3 Hanc legislativae
5384. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Primus statuum passus ad stabiliendam haereditariam
successionem; cf. infra 52. tit.
1 Gubernii formam etiam sub Sigismundo ad oligarchiam inclinasse decreti
ejus 3-ii articulus 4-us satis remonstrat. 2 Sub nullo enim rege exercitae a
potentioribus oppressiones ita graphice
50.2 graphice: geographice B
describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex
curiae, magister
5385. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Gubernii formam etiam sub Sigismundo ad oligarchiam inclinasse decreti
ejus 3-ii articulus 4-us satis remonstrat. 2 Sub nullo enim rege exercitae a
potentioribus oppressiones ita graphice
50.2 graphice: geographice B
describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex
curiae, magister tavernicorum ac alii barones, ac alii generaliter quivis judices
ecclesiastici et saeculares, proceres et nobiles,
5386. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tamen Elisabetham conjugem Sigismundi filiam habuit.
corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori
Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae"
complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et
Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas
haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est.
4 (a) Pray et Palma
5387. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a), et quidem in conclusione ejus Elisabetham regnum jure geniturae
concernere agnoscant; cum denique Eusebius Verinus protulerit litteras e Goldasto quibus
status in casum mortis Alberti sibi haeredibusque suis successionem detulisse Elisabetha
affirmat (b). 2 Huic certe articulus 20-us decreti hujus collimat, quo se
rex obstringit quod filias suas absque consensu statuum nolit maritare. 3
Cum enim in Alberto jam alterum admoti ad solium regis generi exemplum editum sit, intererat
utique statuum in casum, quo
5388. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestatis
perstitisse e 1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
5389. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nostri consvetudinem," confirmatur una id quod principio
constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione competiise.
Quoad collationem tamen palatinalis dignitatis nunc primum restringitur.
2 Ipsa tamen haec potestas decreti hujus articulo 2-o novam et inusitatam
hactenus quoad primum regni magistratum, nempe palatinum, accepit
restrictionem. 3> Palatinos <enim antea
54.3 enim
5390. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione competiise.
Quoad collationem tamen palatinalis dignitatis nunc primum restringitur.
2 Ipsa tamen haec potestas decreti hujus articulo 2-o novam et inusitatam
hactenus quoad primum regni magistratum, nempe palatinum, accepit
restrictionem. 3> Palatinos <enim antea
54.3 enim antea conieci; in B lectu difficillime.
5391. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1492. ad octavas S. Jacobi
prorogaverit, subjungitur deinde: "eodem honore palatinatus ab ipso domino Stephano palatino
per regiam Majestatem ablato, ex ipso nobis dato." 14 Ita adhuc ante 41 a
condito sub Alberto articulo 2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse
apparet.
§ 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est.
1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua decretum hoc emanavit.
5392. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse
apparet.
§ 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est.
1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua decretum hoc emanavit.
2 Iam primum apparet quod decretum hoc in dupplici exemplari editum fuerit,
quorum unum rex statibus, aliud status regi extradederunt. 3 Deinde quod
aliam rex exemplari statibus elargito, aliam status illi, quod regi tradiderunt, exemplari
praefationem et
5393. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnum misere afflixerit; status enim seu immemores agniti
vivo adhuc Alberto Elisabethae juris, seu ipsa desiderio novi connubii in id suffragante,
gravida licet regina, Uladislaum Polonum, Arpadianae genti nullo prorsus gradu nexum, 1440.
mense Martio elegerunt. 2 Interea Elisabetha jam profectis ad Uladislaum
legatis, Ladislaum Posthumum enixa est. 3 Quae res proceres in partes ita
distraxit ut alii Ladislaum licet infantem eodem anno in festo Pentecostes coronari
procuraverint, nuncupante pro illo inaugurale
5394. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Uladislaus illegitima Corona coronatur.
5 Aucto ea ipsa de causa partium Uladislai numero, hi ejus coronationem
decreverunt, et cum legitima regni corona abesset, non ut Verböczius parte 2-a tit. 12. §
34. ait: "Reliquiis ornamentorum capitis S. Stephani" sed illa, quae cranium S. Stephani in
theca religiose asservatum ornabat, aurei operis vetusta corona (a) eundem Albae Regali
mense Augusto magna frequentia congregati, reipsa etiam coronarunt (b).
5395. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(coronationem) et ejus efficacium concurrere debuerunt" Uladislaum illud, velut jam vidimus,
usu receptum nuncupasse non obscure apparet.
Primus, quoad hactenus constat, post Andream II formali capitulationi subscripsit.
2 Capitulationem tamen, a quo
57.2 a quo sic
subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a).
3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate
5396. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
velut jam vidimus,
usu receptum nuncupasse non obscure apparet.
Primus, quoad hactenus constat, post Andream II formali capitulationi subscripsit.
2 Capitulationem tamen, a quo
57.2 a quo sic
subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a).
3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate
dependet, ac virtus et efficacia coronae in eorum approbatione
5397. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constituto
regnum primum defectus potestatis executivae casum hac epocha subivit.
Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem
regni capitanum Nicolaum Ujlak transtulerunt.
2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci
tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut
nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire.
3
5398. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
reputare quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint.
4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque
potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae,
detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore
comitia haec acta fuit, quos authoritati capitanei, qui se vicarium etiam regni inscribebat,
limites posuerint, hactenus non constat. 6 Laxiores certe, quam quos subinde
Hunyadio gubernatori
5399. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status
Ladislaum Posthumum jam nunc regem agnoverint, et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis
subiverat, pro valida eotum adhuc non reputarint.
10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici imperatoris ad
civitatem Bartphensem litterae quibus eam hortatur ut suffragium suum his comitiis in
Ladislaum Posthumum conferat. In Vestigiis Diaetarum.
11 (b) Sunt verba provocati supra Verböcziani
5400. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ujlakii vires id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam per
repraesentantes, ut antea, sed iterum viritim (d) convenirent, et examinato Ujlakio (e)
vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint. 2
Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus circumscripserint.
3 (a) Patet id ex ingressu decreti quo Ioannes Hunyady gubernator
renunciatus est, in Vestigiis Diaetarum pag. 253-a, ubi dicitur: "eas res
5401. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
contra sese fine dato pacem reformare et charitative sibi invicem commorari
possent, avidissime exquirere coepissent." 4 Quod utique veram indicat
anarchiam.
5 (b) Albensium ingressus laudati decreti, Pestiensium articulus ejusdem
2-us memoriam continet; ita tria eodem anno celebrata fuisse comitia apparet.
6 Certum perturbati interim regni status indicium.
7 (c) Id enim vero coaevi scriptores prodiderunt.
8 (d) Ingressus laudati decreti ita habet: "cum
5402. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prodiderunt.
8 (d) Ingressus laudati decreti ita habet: "cum universitate praelatorum,
baronum et nobilium, ac aliorum singulorum possessionatorum hominum hujus regni."
9 (e) Cum Verböczius P. 2. T. 14. § 38. Ujlakium inde ab obitu Uladislai
usque electionem Hunyadis vicariam regni potestatem gessisse tradat, debuit ille utique his
comitiis exauctorari.
§ 60 Authoritas quam muneri huic adhibuerunt.
5403. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
utique his
comitiis exauctorari.
§ 60 Authoritas quam muneri huic adhibuerunt.
1 Articulo quidem 6-o in abstracto decernunt "ut gubernator tantam habeat
authoritatem quantam haberet regia Majestas." 2 Verum id postea adeo
restringunt ut praeter competentem regibus judicialis potestatis partem, authoritatem
militarem, et proventuum regiorum administrationem nihil ferme ei reliquum manserit.
3 Adjunxerunt nempe illi unius praelati, unius baronis et
5404. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Posthumi matre Elisabetha cognati sui
tutelam eo pertinacius retinebat, quod sibi successionem in adtinentes ad jus ejus
provincias et regna, tamquam praematurum ejus obitum jam tum praesagiret,
praecoci spe jam tum destinaverit. 2 Maluit itaque bellum cum Hungaris
experiri quam hunc et coronam regni iis reddere; fractus tamen virtute Hunyadis, regem ipsis
demum restituit, coronam autem non dimisit. 3 Quare Hungari coronationi
illi, quam Ladislaus adhuc in cunis subiverat,
5405. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
acquiescentes eum Posonium deductum 1453.
regem salutarunt. 4 Obtento nihilominus quod in Corpore Juris
sub nomine decreti insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro
tali habendum sit, apparet ex articulis 1-o et 2-o cum finali ejus clausula combinatis e
quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de
praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem.
Status regi juramentum fidelitatis
5406. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 In inaugurali 1453. decreto status per articulum 10 (a) legislativam
suum circa tributa imponenda potestatem luculente exercuerunt, dum impositum, ut vidimus,
1440. nobilibus impossessionatis lucrum camerae revocarunt.
2 Dum enim articulo 10 taxas inconsvetas abrogant, nil aliud intelligere
potuerunt quam impositum nobilibus impossessionatis, ut supra vidimus, lucrum camerae.
3 Pro ignobilibus enim taxa haec jam inde a Carolo I publicis legibus
stabilita adeoque
5407. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"taxae inconsvetae ulterius non fiant" de nullo alio quam
de subsidio hoc nobilibus imposito intelligi potest.
§ 63 Mala aerarii administratio.
1 Convulsum publicae administrationis statum decreti hujus articulus 2-us
luculenter ostendit. 2 Apparet nempe inde proventus regios ita dissipatos
fuisse ut ne ille quidem militum numerus, qui banderium regium efficiebat, inde ali, minus
emensus baronibus illis, qui vi muneris sui designata sibi banderia alere cogebantur,
5408. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de nullo alio quam
de subsidio hoc nobilibus imposito intelligi potest.
§ 63 Mala aerarii administratio.
1 Convulsum publicae administrationis statum decreti hujus articulus 2-us
luculenter ostendit. 2 Apparet nempe inde proventus regios ita dissipatos
fuisse ut ne ille quidem militum numerus, qui banderium regium efficiebat, inde ali, minus
emensus baronibus illis, qui vi muneris sui designata sibi banderia alere cogebantur, census
dependi potuerit, ut adeo
5409. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
abest ut zelum publicum in animis
civium excitaverint, ut novos potius aemulis ejus stimulos addiderint ad eum summo in
exercitum imperio perturbandum.
Tentamen introducendi in absentia regis supremi senatus.
2 Itaque cum collata Hunyadio in comitiis 1454. generalis regni capitanei
dignitas per articulum 1-um limitibus unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara
palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis rege, necdum elapso anno
in
5410. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
invadendae Hungariae persistere fama publica
ferret, in hoc 1445. conventu de opponenda eidem valida manu agitata fuere, sed cum
Mahometes eo iterum anno cessaverit, nullum eorum, quae forte ibi decreta fuerant, effectum
subsecutum esse comperimus.
2 Anno 1456. Ladislaum comitia Pestinum pro festo Epiphaniae indixisse
constat (a); an tamen haec, uti et alia ante festum S. Brictii
65.2 Brictii: Beictii B
eodem anno indicta (b) reipsa celebrata sint,
5411. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nullum eorum, quae forte ibi decreta fuerant, effectum
subsecutum esse comperimus.
2 Anno 1456. Ladislaum comitia Pestinum pro festo Epiphaniae indixisse
constat (a); an tamen haec, uti et alia ante festum S. Brictii
65.2 Brictii: Beictii B
eodem anno indicta (b) reipsa celebrata sint, necdum compertum est.
3 Id constat Mahometem hoc anno ad Belgradum expugnandum invadendamque
Hungariam cum ducentis armatorum millibus reipsa movisse.
5412. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
novo rege praefixissent (a), Szilághius cum 40 armatorum millibus ad ea
comparuit, hocque armorum terrore Garaianas partes ita prostravit ut antequam eligendo regi
manus admoveretur, se in quinquennium, dum nempe Mathias adolescat, gubernatorem eligi
procuraverit. 2 Electionem hanc extortam fuisse vel inde apparet quod
dignitas haec nullis, ut in Hunyadio factum est, limitibus circumscripta, immo ipsa electio
ne in decretum quidem comitiorum horum relata fuerit, sed accessorie tantum in articulo 14
gubernatoris mentio injecta
5413. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
qui jam tertius Arpadianam domum nullo nexu
contingebat, 1458. 28-a Januarii regem dicere; Garaium enim palatinum, qui de impulso in
necem senioris Mathiae fratris rege Ladislao sibi conscius fuit, jam non ambitio, sed
conservandae vitae suae sollicitudo tenebat. 2 Itaque postquam Szilághius
huic clientibusque ejus de nece hac non vindicanda fidem dederat (a), hi quoque in Mathiam
adminus ad speciem consenserunt.
Capitulationi pro Mathia subscribit.
3
5414. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Et tamen renovant perlatam, ut jam vidimus, primum sub Sigismundo legem ut
rex regnum propriis proventibus defendere debeat. 7 Insurrectionem vero tunc
primum, dum regius miles non suffecerit, locum habere declarant (articulo
2-o). 8 Cum primus
66.8 Cum primus: cumprimis B
hic post exstinctam in masculo Arpadianam domum e nativis Hungaris rex creatus sit,
ne cognati ejus hoc titulo praepotentiam exercere possint, diserte
5415. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni
constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis,
baronibus et nobilibus juramentum fidelitatis recepit (a).
Circa convocandam ad diaetam nobilitatem variat.
2 Prima is sub auspiciis suis comitia eodem statim 1458. anno octava post
Pentecosten die Pestini celebravi (b); comitiis his, uti et prioribus sub Szilághio
celebratis, omnes denuo nobiles convenerunt. 3 E contra comitiis eodem 1458.
Szegedinum pro
5416. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 69 Andreanam constitutionem et Sigismundi decreta primo occasione coronationis
confirmat.
1 Recuperata a Friderico imperatore corona Mathias, postquam jam sex annis
imperasset, tandem 1464. Alba Regali coronatus est. 2 Et his primo comitiis,
licet interea quatuor jam diaetas eum celebrasse in Vestigiis Diaetarum
ostentum sit, Hungari confirmationem decretorum non Andreae tantum et
Ludovici, sed et sexti Sigismundi decreti
5417. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
radicari. 22 Ideo grave licet
illud litrum status e propriis facultatibus ultro prompte contulerunt; ideo his primum
inauguralibus comitiis eos de securiori coronae conservatione sollicitudo incessit, sed et
tunc totam hanc curam regi per articulum 2 detulerunt.
23 (a) Vide com. Coronini Genealogia domus Austriacae.
24 (b) Vide confectum super ea re instrumentum in Vestigiis
Diaetarum pag. 348, ubi dicitur:
5418. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articuli
in comitiis Pestiensibus, quae 12 tantum diebus durarunt, concertari, quomodo in decreto
1478. status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc
anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis
necessitati suae intendere possit," et sic passim.
2 Ac una id etiam e tenore praefationum et conclusionum Mathiae apparet
quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto),
5419. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1478. status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc
anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis
necessitati suae intendere possit," et sic passim.
2 Ac una id etiam e tenore praefationum et conclusionum Mathiae apparet
quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto),
extradederit.
Usus decreta ad singulos comitatus submittendi
5420. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 71 Decreto 1471. eadem quae capitulationi vis attribuitur.
1 Caeterum memorabilis est, quae hoc articulo et in conclusione decreti
hujus exprimitur, de ejus observatione sollicitudo. 2 In aliis et
praecedentibus et subsequis decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus
articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio
5421. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
annua celebrandorum comitiorum
obligatio, primum legislativae statuum potestatis praesidium articulo 1-o; renovatur sanctio
Andreae II, ne quis nisi via juris in persona aut rebus puniri possit, praecipuum tam
civilis quam politicae libertatis palladium, articulo 2-o. 12 Et ideo
vetatur ne rex bona alicujus erga simplicem delationem occupare possit articulo 10.
13 Imo ea, quae citra
71.13 citra: circa B
5422. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pag. 337.
§ 72 Absente rege an palatinus regnum hucusque moderatus sit, non constat.
1 Quae fuerit sub Mathia provisio negotia regni absente rege moderandi,
necdum satis licuit comperire. 2 Palatini authoritatem primo 1485.
adeoque sub finem vitae Mathiae eo provectam fuisse mox demonstrabimus, ut absente rege
vicaria regis potestate praeesset. 3 Senatus alicujus, cui authoritas haec
delata
5423. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debeat, primum sub Hunyadio gubernatore, Mathiae patre factum fuisse
periculum jam supra vidimus; resumpserunt status hoc objectum primis statim, quae sub hoc
1458. egerunt, comitiis statueruntque articulo 29-o ut sex praecipui hunc in finem viri
nominentur (a). 2 Articulo vero 32 constituerunt ut iisdem rex de stipendio
provideat (b). 3 Senatus tamen hic ad consistentiam minime perductus fuisse
videtur, quin nullum imposterum ejus vestigium exstet, et Mathiam ita, ut praedecessores
ejus, convocatorum tantum pro
5424. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum interesse debeant. 11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
perlatum vidimus. 2 Verum mollius adhuc per status dicti palatini indicium
nullum vicariae regis potestatis muneri huic affixum vestigium seu legibus, seu in
5425. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
perlatum vidimus. 2 Verum mollius adhuc per status dicti palatini indicium
nullum vicariae regis potestatis muneri huic affixum vestigium seu legibus, seu in
diplomatibus deprehendimus. 3 Imo vidimus quod Ladislao Posthumo adhuc
minorenni primum Ujlakius, tum Hunyadius,
5426. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Gara exauctoraverit eidemque Michaelem Guth de Országh
suffecerit, non multo autem post hoc iterum magistratu moto palatinatum Garaio restituerint,
pronum est existimare decessores etiam suos Ladislaum Posthumum et Albertum eodem jure usos
fuisse (b), adeoque articulum 2-um Alberti in effectum non abivisse. 5 Quid?
quod adhuc 1478. supremum judicium non palatino, sed personali praesentiae regiae, qui tunc
cancellarius fuit, articulo 12 delatum sit (c).
6 Etulit tandem caput suum haec dignitas 1485. omnesque,
5427. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae,
executivae, et judicialis potestatis, quae regem respicit, transfertur articulo 2-o (d).
12 Defertur etiam eidem suprema sub nomine generalis regni capitanei
militaris potestas articulo 4-o; 13 defertur denique suprema iudicialis
potestas articulo 9-o. 14 Atque ita impositus fuit finis usitato sub duobus
5428. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mathia eadem, quae Ludovici I temporibus viguerat,
primis statim, quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o
defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae
in Transylvania persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli
instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile
est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante
Mathiam non a singula, sed a quinque portis
5429. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
mense editum sit, debuit
itaque exactio haec sub decessoribus Mathiae viguisse.
§ 76
1 Operae pretium videtur singulare, quo Mathias in augendo aerario usus
est, artificium hic loci commemorare. 2 Vidimus jam ardens potentiorum
populos suos cum a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus
publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi privilegiis
facilitatem. 3 Inde evenit ut, cum et cleri et
5430. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 77
1 De Mathia quod arbitrarie imperaverit multasque in detrimentum et
oppressionem regnicolarum novitatis inducerit, status ipsi articulo 1-o Uladislaiani decreti
1-i profitentur. 2 Verum cum vulgare ad nos usque transmissum proverbium
"justitiam cum rege Mathia mortuam esse" sententiae illi adversari videatur, operae pretium
puto tantisper enucleare quo sensu gravis illa circa Mathiam querela accipi debeat?
5431. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
antiquare voluerint (a); constat
e 7-o 1-ae, quam Mathias ab adito regno 1458. circa festum Pentecostes Pestini celebravit,
diaetae articulo legem hanc revocatam utve lucrum camerae ea, quae sub Ludovico I
consveverat, ratione exigatur, decretum fuisse (b). 2 Ex ejusdem diaetae
articulo 55-o constat etiam jurasse Mathiam quod praeter lucrum camerae unius, vel medii
floreni tributum nec a statibus petere nec propria authoritate imponere velit (c).
3 Cum Mathias regnum nonnisi cum fine Martii adiverit, diaeta
5432. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
anno, qui nunc imminet,
(supradicto modo) fieri disposita est.
§ 79 Nec insurrectione status gravabat.
1 In cogenda etiam insurrectione Mathiam arbitrarie et contra leges egisse
nemo hactenus edocuit. 2 Iam primum arbitrium indicandae insurrectionis
status primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea
revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias
semper in comitiis egit. 3
5433. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Sigismundo praescripta fuit, insurrectionem, verum multo adhuc
onerosior fuit illa, quae jam antea sub Ladislao Posthumo imperabatur (b). 4
Deinde ipse hic modus insurgendi statim triennio post ad normam Sigismundi reductus fuit 1471. articulo 2-o; anno vero 1474. se ab onere insurgendi status ad unum annum,
anno vero 1478. articulo 3-o ad quinquennium eximi procurarunt. 5 Statarium
militem et copiosiorem et magis disciplinatum quam ullus antea regum alebat quidem (c), sed
et huic et baronibus, qui
5434. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium".
9 Vestigia Diaetarum, pag. 338.
10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
et equites, et pedites partim gravioris, partim levioris armaturae sub signis suis habuisse;
equitum
5435. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
expressisset!
§ 80 Ipsum externae securitatis objectum in comitiis pertractabat.
1 Ipsum objectum externae securitatis Mathiam in comitiis pertractasse
constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in
continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464.
ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status privative nomine
regni oratorem ad
5436. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
universitatem concernant."
§ 81 Leges judiciales privatim nullas tulit.
1 Iudiciales etiam leges omnes in comitiis perlatas fuisse copiosi, qui
hanc in rem in ejus decretis exstant, articuli evincunt. 2 Anno quidem 1474.
art. 12-o prohibetur rex ne processum juris mandatis suis impediat.
3 Verum sub quot aliis, quibus arbitrarius agendi modus non imputetur,
regibus ejusmodi leges statui debuerunt; quam
5437. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestatis partem, quae de constitutione regni
stabilita in comitiis tribunalia concernebat, non invasit.
§ 82 Nec executiva sua potestate abusus est.
1> Unica itaque restat potestas executiva in politicis. <2
In hac rex peccare potest si eadem aut abutatur, aut vero eandem remissius exerceat.
3 Mathias potestate executiva in officiis extraneis conferendis non est
abusus. 4 Nulla enim hac de re lex sub eo perlata est, cum sub omnibus ejus
5438. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et 11:1474.
15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et
comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae.
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta
causa carceri mancipaverit. 3 Dein quod sub praetextu gravis et enormis
querelae (sunt verba articuli 46:1486.) complures citra viam juris bonis exuerit,
5439. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
justa, comitia pro eligendo novo rege in 15-am Maji Urbanus Docti,
Agriensis antistes, qua locumtenens regius (munus enim palatini propter exorbitantem 1455.
eidem collatam authoritatem Mathias inde ab obitu Emerici Zapolii non restauraverat)
Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator haereditatem regni
Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra
diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito
in successionem regni Hungariae juri
5440. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quidem capitulatione diserte ad comitia
revocarunt. 8 Cum tamen §-o 6-o Austriam et aliquas Styriae et Carinthiae
civitates imperatori absque statuum consensu reddi vetuerint, videntur eo respexisse.
9 De jure tributa imponendi e finali §-i 2-i clausula non satis liquet an
jus nova subsidia imponendi comitiis reservatum, vel vero rex, ne ea in comitiis vel petere
possit, simpliciter inhibitus fuerit; cum jam Mathiam a novis subsidiis in comitiis petendis
inhibitum fuisse viderimus, probabilior est posterior
5441. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 85 Nulli ante-coronationales articuli eidem proponuntur.
1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem vicum
jam tunc limitem regni constituisse apparet, ultima Iulii subscripsit. 2
Praefixit deinde pro coronatione comitia Albam Regalem in 14. Septembris (a), in quibus 21-a
ejusdem mensis coronatus consvetum sacramentum nuncupavit. 3 An tamen
vicissim status juramentum fidelitatis eidem, prouti tribus suis decessoribus fecerunt,
5442. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vestigiis Diaetarum pag. 412.
§ 86 Varii de successionis regiae ordine tractatus.
1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni
Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem
primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore
pacem pepigisset, eandem huic
5443. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
confoederationis Pestiensis effectum statim post fata sua procurent, ut hic, licet adhuc
infans, coronetur, agere coepit perfecitque ut 1508. in comitiis Budae habitis Ludovicus pro
haerede regni declaretur, Albae vero Regali, licet primo bimulus, coronetur (b).
2 Uladislaus pro infante filio ipse sacramentum dixit, insuper solennem
nomine ejusdem filii extradedit capitulationem, qua in persona ejus promittit quod, ut
primum ad adultem pervenerit aetatem, novam de observandis legibus, statuum praerogativis,
et constitutione
5444. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
forensis principis dabimus vel assignabimus, sed
eundem hic in regno et apud manus eorundem... regnicolarum mittemus ad gubernandum."
§ 88
1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit.
2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis
individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa
recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in
qua
5445. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitatus per repraesentantes ad
diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus.
8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat.
9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec
comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis his comitiis
jam articulo 26-o perlatum fuit ut ad diaetam non comitatus per electos nuncios, sed nobiles
viritim convocantur; an tamen hoc etiam constanter postea observatum
5446. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
campo Rákos sub tentoriis acta, conventus vero ipsos
in aperto campo celebratos fuisse.
Nobiles per nuncios convocantur.
20 Denique apparet e praefationis, quae huic, nempe 1495, decreto praefixa
est, §-o 2-o quod his adhuc comitiis (b) non viritim omnes nobiles, sed nuncii tantum
comitatuum interfuerint; dicitur enim: "tandem praefati praelati, barones, ac universi
nobiles, de singulis comitatibus electi." 21 Et tamen in laudato articulo
25-o vota viritim
5447. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Sub Uladislao de ipso externae securitatis objecto in comitiis
constitutum fuisse, adeoque status in communione legislativae potestatis perstitisse facile
apparebit illi qui decreta regis hujus vel obiter pervolverit.
2 Pepigerit Mathias inita cum Friderico Olomucz pace (a) quod Moraviam,
Silesiam, et Lusatiam, juris Austriaci provincias, ubi sibi depacta summa depensa fuerit,
eidem restituere velit. 3 Maximilianus Austriam tantum armis recepit, sex
tamen Austriacae
5448. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae.
1 Reliqua politica objecta, circa quae legislationem jam sub aliis regibus
versatam fuisse vidimus, e decretis Uladislai repetere supervacaneum videtur.
2 Libet ea tantum, circa quae aut primum sub Uladislao constitutum fuit, aut
quae secus memorabilia sunt, recensere.
De palatini electione.
3 Stabilitum licet jam sub
5449. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
docuerit.
De iuristitio sub diaeta et salvo conductu.
6 Ut tempore comitiorum fora omnia sileant, sub Uladislao 1507. articulo
12-o primum sancitum fuit; usum salvi conductus jam hoc aevo viguisse e Mathiae decreti 2-i
art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex
solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes eo ipso beneficio
salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum
5450. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
oportunum videtur, defigere, aut pro ratione temporis jam in uno jam in alio loco celebrare
integrum est.
Praestationes colonorum definiuntur.
16 Colonorum etiam migratio, qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo
6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o
et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum
regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen praestationes hae non tam
5451. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant,
nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia
sibi relicto milite primo statim regni anno confecit, nullum bellum gessisset, videtur
postulandi subsidii nullam vel causam habuisse.
5452. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim
5453. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
e tributo illo, quod pro stipendio
militiae conferri solebat, per biennium assignarint. 20 Determinarunt deinde
articulo 3-o quaenam sint bona coronalia, nimirum ad contradistinctionem allodialium, et
illa in posterum pro inalienabilibus tum primum articulo 2-o declararunt. 21
Verum cum alienatos proventus regios potissimum potentiores praelati et proceres tenerent, forti regem animo esse oportuisset ut ingratas has tot potentibus
civibus leges effectui dare potuisset. 22 Quo robore cum
5454. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in curia Nostra solvere consveverunt, dare valeant."
35 (e) Bonfinius decade 5-a cui qua testi coaevo hac in re fides potest
adhiberi.
36 (f) Comitia enim haec rebus infectis tumultuosa dissoluta fuisse docet
Praefatio, quae 2-o Uladislai decreto praemissa est, §-us 6. 37 Caeterum
praepotentiam Stephani Zápolii palatini illud satis remonstrat quod, licet 1492. articulo
27-o res, a quibus tricesima desumi non debeat, diserte determinatae fuerint, Zápolio tamen
concessum sit ut in
5455. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
determinatae fuerint, Zápolio tamen
concessum sit ut in tricesimis, quas a rege in pignore habebat, a quibuscunque ipsi
collibuerit rebus, tricesimam exigere possit.
38 (g) Hunc enim sensum facere videtur aenigmaticus 1514. art. 1. § 1. et
2. "ut universi proventus Regiae Majestatis, tricesimae, vigesimae, fodinae, camerae salium,
auri et argenti, civitatesque regiae de facto remittantur, et computata ratione, si cui
Majestas Sua adhuc aliqua summa tenebitur, illam cum tempore ex iisdem proventibus refundat
5456. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ex iisdem proventibus refundat
ita, ut medietas proventuum Regiae Majestati cedat, et medietas illi apud quem in arenda vel
pignore fuit."
39 (h) Hunc enim sensum facere videtur obscurus 1524. articuli 1. § 2. qui
ita sonat: "Quo fit, ut... ut Regia Majestas tam multoties in eorum medium mittere solet ut
saepe lucrum seu fructum, quem exinde speraret, solis in expensis nuncii, vel dicatoris
consumat."
§ 92 Tricesimarum
5457. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
saepe lucrum seu fructum, quem exinde speraret, solis in expensis nuncii, vel dicatoris
consumat."
§ 92 Tricesimarum regulatio.
1 Tricesimae primum sub Uladislao in comitiis regulatae fuerunt.
2> Antea cum teloniis saepius confundebantur (a). <3 Iam tum
agnovere status quod de productis regni nonnisi tunc tricesima exigi possit, si e regno
educantur (1498. art. 29. § 3). 4 De inductis nulla fit mentio, forte quod
haec tamquam correlativa
5458. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore
tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod
nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29.
§ 2-o.
8 Inoleverat etiam inde a Ludovici I temporibus ea consvetudo ne ab
animalibus tricesima exigatur (c), quae sub ipso adhuc Uladislao 1492. art. 27. jam in legem
publicam relata fuit. 9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc
5459. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 93 Regulatio monetae et rei montanisticae.
1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in
comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur
extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum
advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum
habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites
5460. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
per greges integros e regno educantur. 20 Verum
1514:66. iterum generaliter prohibetur.
§ 94 Regulatio rei bellicae.
1 Restat ut, quomodo legislatio se circa militaria habuerit, videamus.
2 Peracta Uladislai electione cum Legionem Nigram, quae robur exercitus
efficiebat, ad fidem novi regis iuramento adstringi publicae tranquillitatis plurimum
interesset, haec vero emerita stipendia impensius flagitaret, reserato domestico Mathiae
thesauro hunc a
5461. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decimas habentes non tam banderia servare, sed praeter obvenientem a numero colonorum suorum
numerum, certum insuper a proportione decimalium proventuum militem praestare debebant,
proportio autem haec aequanimi comitatuum determinationi defertur 1495. art. 15. § 2. 3. 5.
et 6.
54 Caeterum dicitur quidem ejusdem 1498. articulo 17. §-o 1. "DD.
regnicolae pro defensione regni stipendiarios de eorum iobbagionibus necessario tenendos
habebunt." 55 Et paulo infra "officiales nec non stipendiarii
5462. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnicolae, qui in serie praecedentis, quippe 1498. decreti inter caeteros banderiatos ad
exercituandum non fuere computati, universa sua bona in medium nobilium non banderiatorum
computare et pecunias in medium eorundem ad exercituandum de illis dare teneantur.
2 Pecunias has reipsa exactas fuisse docet Uladislai ad status Sclavoniae
subsequo anno 1501. Budae proximo Sabbatho diei festo Paschae editum rescriptum (a), docet
ipse anni 1514:1. § 4. (b).
3 Cum rex de bellicis instrumentis providere, suas vero
5463. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub
Uladislao consilium hoc propius ad effectum
5464. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consilium hoc sub prioribus regibus unice ob non assignata senatoribus stipendia adhaesisse
cognoverunt, ut rex eos et denominet, et stipendiis provideat, decreverunt.
5 Cum rex stipendia haec praestare aut non vellet, aut non posset, anno
1498. art. 2-o rem eo immutarunt ut praelati nonnisi duo, totidem barones, e nobilibus vero
sedecim sint senatores. 6 Hi ex omnibus quatuor regni partibus (nunc
circulos appellamus) communi regis et statuum consensu eligendi § 5. 7
Singulus autem status de
5465. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 97 Cur Uladislaus Ioanni Corvino praelatus fuerit.
1 Caeterum electionem Uladislai Beatricis reginae viduae, quae spem
ineundi cum eo matrimonii conceperat, artibus procuratam fuisse concors ferme est scriptorum
sententia. 2 Si causam ex eventu conjicere licet, ego non exiguum in rem
hanc momentum id etiam adtulisse puto quod nota jam Ioannes Corvini mascula indole metuerint
olygarchiae et anarchiae studiosi, ne per hunc, perinde atque Mathias, naturalis ejus
parens, fecit, in officio
5466. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 98 Ejus causa non restricta nimium regis potestas, sed regis ignavia fuit.
1 Sunt qui praeter eas, quas jam insinuavimus, causas restrictam nimium
Uladislai potestatem executivam malis his ansam praebuisse arbitrentur. 2
Verum quamquam prolixiorem ille, quam ullus antecessorum suorum ediderit capitulationem,
vidimus tamen quod per illam authoritas ejus nihilo magis quam priorum regum restricta
fuerit. 3 Decreverant quidem status articulo 2-o ut rex proprio arbitrio
5467. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praebuisse arbitrentur. 2
Verum quamquam prolixiorem ille, quam ullus antecessorum suorum ediderit capitulationem,
vidimus tamen quod per illam authoritas ejus nihilo magis quam priorum regum restricta
fuerit. 3 Decreverant quidem status articulo 2-o ut rex proprio arbitrio
nonnisi 100 colonos, si quid ultra sit, nonnisi cum consensu statuum conferre possit,
immemores indubie quod illimitata regis quoad bona nationis conferendi potestas praecipuum
primitivae regni constitutionis cardinem effecerit. 4
5468. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai
decreta hac in re contradictio occurrat. 8 Nempe in 1-o statim ejus de 1492.
decreto articulo 14. § 2. ad finem regi bona infidelium conferendi nullo colonorum numero
circumscripta potestas tribuitur, et licet illa subsequi decreti 1495. articulo 2. ad 100
colonos restringatur, mox tamen ejusdem ipsius decreti articulo 5-o prior 1492. articulus
14, qui irrestrictam regi
5469. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Uladislai
decreta hac in re contradictio occurrat. 8 Nempe in 1-o statim ejus de 1492.
decreto articulo 14. § 2. ad finem regi bona infidelium conferendi nullo colonorum numero
circumscripta potestas tribuitur, et licet illa subsequi decreti 1495. articulo 2. ad 100
colonos restringatur, mox tamen ejusdem ipsius decreti articulo 5-o prior 1492. articulus
14, qui irrestrictam regi bona infidelium conferendi potestatem tribuit, confirmatur.
9 Restrinxerunt etiam status 1507:7-o potestatem ejus in officiis
5470. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
saluberrimus sub se latis legibus effectui dare aut sciverit, aut voluerit.
§ 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem.
1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio.
2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub
Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad
realia extendere possit, ita ut saeculares etiam in realibus causis contra ecclesiasticos
coram foro
5471. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conferri vetabantur. 28 Iam enim 1514. articulo 56.
sanciebatur ut comitatui Hevessiensi saecularis tantum usque reditum episcopi praeficiatur,
huic vero reduci munus hoc continuo restituatur.
29 (a) Et ideo jam sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam
in capitulatione Szilághiana articulo 9, sub Mathia vero 1462.
5472. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam
in capitulatione Szilághiana articulo 9, sub Mathia vero 1462. articulo 2. et 1464. art.
14-o ipsae causarum species, quas forum spirituale tractare possit, specificari debuerint.
31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia
iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc
5473. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prima
dissensionum semina jacta fuerint; nimirum horum uti et posteriorum pars
aliqua ad ratificandum dedecorosum illum Uladislai cum Maximiliano initum tractatum
inclinabat (a), cum status nobilium eidem acerrime adversaretur. 2 Subinde
plures his adversus illos querelarum causae enatae sunt. 3 Coeperunt nimirum
potentiores aliqui proceres contra constitutionalem sub Andrea II art. 30. stabilitam, et
capitulationis Albertinae articulo 8. renovatam legem plura simul officia ad
5474. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
officiorum abusus per articulum 70. abrogatur resque
haec ad constitutionalem Andreae II legem revocatur. 14 Nimirum tanta fuit
optimatum potentia ut reliquae nonnisi sensim in subsequis comitiis potuerint abrogari.
15 Ita anno primum 1504. articulo 2-o supremi comites ad nuncupandum officii
sacramentum adstringebantur, articulo 3-o supremi comitis officium in haereditatem conferri
vetabatur sicque altera etiam constitutionalis Andreae II lex renovabatur; §-o vero 4-o
adimebatur comitibus potestas vicecomites pro
5475. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas.
1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim inter
omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum
venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum
viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis
artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato commercio, omnis ferme
apparatus ille in turba
5476. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
textus in MS-to
B (Budapest, Egyetemi könyvtar, MS. B. 74) differt. Vide praemissam
Notam de Nicolai Skerlecz de Lomnicza textibus edendis (pag.720) .
(§ 8)
2 Verum si minor aliquis et pauperior populus
alteri numerosiori et ditiori se conjungat; si ille lingua,
moribus, legibus, et institutis ab hoc differat; si rex apud majorem
illum populum
5477. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
et
magistratus referuntur, in comitiis minoris hujus populi ordinari admittat.
§ 9 Primus modus Hungariae non convenit.
1 Atque in hoc, quem explicuimus, casu Hungaria reipsa versatur.
2 Constituit illa tertiam fere partem monarchiae, acceptavit sanctionem
pragmaticam fidejussione omnium ferme Europaearum aularum firmatam, per quam non in forma
simplicis confoederationis, sed in strictae unionis forma se cum
reliquis
5478. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
agnoscere debet.
Sed tertius.
8 Itaque nulla jam alia quam tertia illa, quam supra explicui, modalitas
superest. 9 Nimirum 1-o ut Hungaria communes porro etiam cum reliquis
provinciis res habeat, 2-o ut ad omnia ea, quae totam in communi monarchiam concernunt, tot
ex Hungaris ministri adhibeantur quantam monarchiae partem Hungaria efficit; 3-o ut
municipalis constitutio, quae ad totam in complexu monarchiam nihil attinet, modo illa
viribus Hungariae ad salutem
5479. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
10 Quomodo is applicari possit quoad ea, quae totam in communi monarchiam respiciunt,
in specie quoad residentiam regiam.
1 Relate ad 1-um: a) ut Hungaria communes porro etiam cum reliquis
haereditariis provinciis res retineat. 2 Rex ut in centro resideat,
ipsa totius monarchiae ratio exposcit, moderna regia sedes, si Germanicas et Hungaricas
provincias spectes, est ferme in meditullio monarchiae; quare a propositione
residentiae abstrahendum puto. 3 Iteravimus jam
5480. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
vectigal pro discussione et
ratificatione proximis comitiis substernatur.
§ 11 Quomodo unio illa conservari potest relate ad dicasteria in quibus de communibus
totius monarchiae rebus tractatur.
1 Iam ad 2-um; a) ut ad omnia illa dicasteria, in quibus de rebus, quae
totam monarchiam concernunt, deliberatur, ministri, et respective consiliarii Hungari
adhibeantur, et ipse unionis finis et commune totius monarchiae bonum exposcit.
2 Cum interesse Hungariae jam
5481. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
1 Iam ad 2-um; a) ut ad omnia illa dicasteria, in quibus de rebus, quae
totam monarchiam concernunt, deliberatur, ministri, et respective consiliarii Hungari
adhibeantur, et ipse unionis finis et commune totius monarchiae bonum exposcit.
2 Cum interesse Hungariae jam innexum sit communi totius monarchiae bono,
utique ea parte, qua hoc Hungariam respicit, nemo meliora quam Hungarus consilia depromere
potest. 3 Nisi id fiat, facile reliquarum provinciarum ministri a genuino
totius monarchiae
5482. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
§ 12 Quod municipalis Hungariae constitutio ad totam monarchiam nihil attineat, et
quomodo firmari possit?
1 Quoad 3-tium, seu ipsam regni constitutionem.
2 Haec jam nihil ad reliquas haereditarias provincias attinet.
3 Hungaria enim jam tum, dum cum illis in unum corpus coaluit, distincta
administrationis forma gaudebat, et hujus conservationem jam per primitivum,
quod cum augusta Domo Austriaca
5483. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
ipsa Superior Tabula ab Inferiori ita diversum
fovere sensum ut ne missis quidem saepius ultro citroque legationibus in eandem sententiam
concedat. 32 Huic rei, ne controversia in immensum protrahatur, haud aliud
adferri posse remedium videtur quam si post 2-am aut 3-am legationem controversum negotium in
mixta sessione definiatur; sed hoc ipsum defixam jam votisationis normam requirit.
Per regulandum jus propositionis.
33 f) Ius exponendae legis Inferiori tantum Tabulae,
5484. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
illud per novam instructionem et formulam
iuramenti ad id obstringere ut sub gravi in proximis comitiis reddendae
rationis onere omne, de cujus legalitate vel dubium habet, mandatum vigilantis illius senatus
examini substernat. 2 Vigilans hic senatus e primate, palatino,
qua consilii, iudice curiae, qua septemviratus, tavernico, qua
sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non
bano Croatiae,
5485. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
nec tunc effectuata sit, contributionis depensio usque ejus effectum
suspendatur. 15 Et haec quoad executivam.
§ 14 Quomodo quoad potestatem iudicialem?
1 n) Iam quoad iudicialem potestatem. 2 Basis
et fundamentum omnis tam politicae, quam civilis libertatis illud est ut nemo nisi per
sententiam legitimi iudicis in persona, rebus, et honore suo detrimentum capere
possit. 3 Hoc est unicum proprietatis rerum et
5486. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
§ 15 Quod omnia haec non mutent, sed tantum explanent et firment veterem constitutionem.
1 Superest ut ostendamus quod omnia, quae hactenus proposuimus, non novam
inducant constitutionem, sed veterem tantum aut explanent, aut obfirment.
2 a) Fixus diaetae terminus non leve est constitutionis munimentum.
3 Antea rege comitia cogere non volente palatino, iudici curiae, et tavernico
eadem convocandi provincia delata fuit. 4 Si nunc statuatur ut status sine
regalibus comparere
5487. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
partim explananda puto. Nempe:
21 l) Necessitas inauguralis diplomatis, iuramenti, et coronationis puncto
5 et Carolini et Theresiani diplomatis non obscure quidem stabilitur, idque non alia profecto
de causa, quam, quod juxta titulum 14, paragraphum 2, rex non coronatus nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 22 Cum tamen id variis
cavillationibus ansam dederit, diserte explanandum puto quod regi ante coronationem regiae
potestatis exercitium non competat.
23 m) Eodem
5488. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Verum opponet mihi aliquis illa puncti 5 Carolini et Theresiani
diplomatis verba praemittendam habebunt praesentis diplomatis
acceptationem, indeque arguet reges nullas, quam quae his diplomatibus continentur,
conditiones acceptare teneri. 2 Ego vero eidem reddam eorundem diplomatum
puncti 1 verba illa: libertates (...) iura hactenus confirmatas, in futurumque
concedendas, et per Nos conservandas (...) observabimus. 3 Opponam
etiam illi verba Carolini diplomatis §1 salvis,
5489. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
quanto magis ergo jam subsistentem constitutionem seu explanare, seu novis
tantum, ut superius ostensum est, praesidiis fulcire possunt?
4 Largiantur mihi tantum unarum partium homines principium
illud quod in obversum pragmatici articuli 2:1723 § 7. juxta stabilitum in aliis quoque
suis regnis et provinciis haereditariis primogeniturae ordinem indivisibiliter, ac
inseparabiliter invicem, ac insimul una cum Regno Hungariae, et partibus adnexis
haereditarie possidendis, i.e. juxta sanctionem
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
More search results (batches of 100) First 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
|