Your search found 5227 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 3764-4090:

6. 1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D. palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur. 2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO. Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest) electio

consequentur. 3 Tabulae autem superioris decedentibus assessoribus in Senatu Procerum succedant semper repraesentandarum vacantium dignitatum per Regnum seniores; ita Excelsus hic Procerum Senatus coalescet semper e viris et aetate et consilio venerandis, qui, quod magistratum ad dies vitae, sanitate favente, constanter gerunt, omnium in Senatu etiam anteactorum memores optime certe iis consulent quos necessitas sustentandae reipublicae libertatis in Excelsi Senatus Tabula inferiore

item sanitatis publicae tempore epidemiarum etc. 19. 1 Milites legionum Hungaricarum et Regiae Maiestati et Statuum Ordinibus iure iurando devinciantur; nunquam citra annutum Senatus Regni Excelsi e limitibus provinciarum Hungaricarum educantur. 2 Supremus armorum per Regnum Hungariae praefectus Budae cum suo dicasterio bellico considens patriae sit filius, ipsa vero armorum praefectura protocolla sua Excelso Regni Senatui de tempore in

se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in bello non occubuerint, per totum Regnum magno adhuc numero superstites Slavos in servitutem redigerent. 3 Itaque praeter eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub solo militandi onere, quas iam possidebant, terris in armorum societatem adsciverunt, uti id alibi iam

multitudini pares non futuros, si omnes, qui in bello non occubuerint, per totum Regnum magno adhuc numero superstites Slavos in servitutem redigerent. 3 Itaque praeter eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub solo militandi onere, quas iam possidebant, terris in armorum societatem adsciverunt, uti id alibi iam demonstravimus. 4 E primis ignota

manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub solo militandi onere, quas iam possidebant, terris in armorum societatem adsciverunt, uti id alibi iam demonstravimus. 4 E primis ignota antea Hungaris hominum, qui nec servi neque tamen perfecte liberi erant conditio enata est, et conditionariorum compellationem accepit. 5 Horum numerum iam sub ducibus vehementer increvisse inde apparet quod in variis,

litterarum in Hungaria iam ita invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae alicuius seu collatio, seu a prioribus oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad statum privilegiatum elevatio usque dimidium saeculi XII producta 5.3 producta: prostracta MS sit, merito dubitari potest an usus aliquem e plebe ad statum privilegiatum per regis diploma evehendi iam hac

seu collatio, seu a prioribus oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad statum privilegiatum elevatio usque dimidium saeculi XII producta 5.3 producta: prostracta MS sit, merito dubitari potest an usus aliquem e plebe ad statum privilegiatum per regis diploma evehendi iam hac epocha viguerit, vel vero id porro etiam verbo tantum coram testibus perfici consveverint. § 6 Quando pro libero homine compellatio militis usurpari coepit?

1197. diploma infra § 36 producendum per quod quidam Zerzovoy ad statum privilegiatum elevatur, quin vocabulum servientis regii adhibeatur, sed tantum dicitur: ut in aula regia tam ipse, quam sui heredes perpetua gaudeant libertate. 3 E converso Andreas II 7.3 Andreas: in MS-to legitur sic: Andreas? in proferendo infra § 42 de 1217. diplomate, dum quendam Urusz ad statum privilegiatum

regios perpetuo adnumerari possint. 4 Duravit deinde compellatio haec usque tempora Stephani V; hic enim in diplomate 1265, quod § 38, et 1271, quod § 36 dabimus, adhuc expressione servientis regii utitur. 5 In diplomate e contra 1268, quod § 39, et 1270, quod § 33 infra dabimus, compellationi servientis regii vocabulum nobilis iam coniungit. § 8 Quando loco servientis regii – nobilis? 1 Sub Ladislao

sola haec nomenclatio constanter occurrit. 2 Ita etiam in prolixo Andreae III de 1298. decreto compellatio servientis regii nuspiam adhibetur, ubique vocabulum nobilis usurpatur. 3 Interea apparebit e producendis infra litteris quod iam Bela IV vocabulum nobilis quandoque usurpaverit. 4 Verum cum ille expressione hac constanter usus non sit, Stephanus autem eius successor in provocandis § 33 et 39 diplomatibus

2 Itaque ego sic existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis compellationem viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per solenne regis diploma in privilegiatum hunc statum evecti, sed facta per regem coram aliquibus e proceribus suis verbali terrae alicuius seu nova collatione, seu iam possessae a prioribus conditionariis oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint consecuti. 3 Movet me in hanc sententiam ea consideratio, quod nullum hactenus saeculi XI aut

Ortiis, et aliis largitus est, velut maioris negotii momentum efficientes in scriptum diploma inde iam ab hoc rege redactae fuerint. § 10 Quando donationes per diploma conferri coeperunt? 1 Cum e hactenus productis primum diploma sit Emerici de 1197. quo aliquis ad statum privilegiatum evehitur, videri posset quod actum hunc solenni diplomate consignandi usus tum primum originem acceperit. 2 Verum prostant litterae Stephani

dicebantur. 4 Exemplum hoc potentiores etiam optimates subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum conditionarii, sed et iobagiones bellatores, qui pure armis servivere, leguntur, quos illi potissimum e servis imperfecta manumissione donatis conflarunt: prouti haec omnia e Ritu Explorandae Veritatis cum fundationalibus primorum regum combinate alibi pragmatice ostendimus. § 14 De conditione

subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum conditionarii, sed et iobagiones bellatores, qui pure armis servivere, leguntur, quos illi potissimum e servis imperfecta manumissione donatis conflarunt: prouti haec omnia e Ritu Explorandae Veritatis cum fundationalibus primorum regum combinate alibi pragmatice ostendimus. § 14 De conditione castrensium. 1 Illi qui operas cuiuscunque speciei ad castrum praestare

quod iobagiones essent de castrensibus exempti. 3 Omnia haec distinctam exemptorum de castrensibus a iobagionibus castri conditionem denotare videntur. 4 E contra dum §-o 248 dicitur et hoc ipsum omnes alii iobagiones tam exempti, quam liberi S. Regis astruxerunt, cum iobagiones castri ab exemptis distinctum non nominentur, videntur hae duae classes eandem effecisse conditionem.

aut conditioni iobagionum castri adscribi. 8> Quod posterius factum sit, docent iam provocati §-phi. <9 Quod autem veteres castri iobagiones maiori prae exemptis his existimatione gavisi fuerint, discitur e §pho. 174-o. 10 Cum enim inde appareat quod veteres Castri Novi iobagiones quosdam Iku, Laurentium etc. pure ideo lite impetierint ut demonstrent eos antea fuisse castrenses, et conditione iobagionis castri tardius

Novi iobagiones quosdam Iku, Laurentium etc. pure ideo lite impetierint ut demonstrent eos antea fuisse castrenses, et conditione iobagionis castri tardius donatos, utique nil nisi praerogativam honoris prae illis consequi voluerunt; apparet enim e toto Expl. Verit. Ritu quod aevo illo ingens inter conditionarios aemulatio viguerit, et quisque aut alium, qui in honoratiori conditione versabatur, ad suam deprimere, aut se ad honorificam magis conditionem extollere adnisus sit.

§-phis 174, et 304 iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S. Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S. Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate Stephani III de 1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet. 3 Retinebant quidem hi quoque iobagiones castri conditionem, in censu tamen militiae aliisque publicis occasionibus primum semper locum tenuere,

eius, de quo agitur, designandum referatur, pro vocabulo descendentes intelligi debeat. 11 Proinde dum dicitur filii udvornicorum, filii castrensium, idem est ac diceretur descendentes ex udvornicis, descendentes e castrensibus. 12 Iam ad rem ipsam. § 22 Exempla inferiorum conditionariorum ad gradum iobagionis castri elevatorum. 1 Quod castrenses ab oneribus conditionis

esse suburbani illi, pro quibus diploma hoc emanavit, et ideo rex dicit: eos a servitio castri subtraxi; deinde quod iobagiones S. Regis prae aliis castri iobagionibus praeeminentiae praerogativa gavisi fuerint, uti id e 304, 360 pluribusque Rit. Expl. Verit. §-phis apparet, et ideo eos rex proceres castri appellat. 4 Denique quod ante voculam Stephani litteram S. vel vetustate erosam, vel

inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut proferendis infra diplomatibus apparebit. 2 Videtur id etiam e diplomate Belae IV de 1236. elici posse, quod inter Hevenessiana extat; obtulerint nobis (dicitur illic) litteras Stephani Regis condam praedecessoris nostri filii Geysae II, in quibus habebatur quod proavis ipsorum de Bohemia venientibus in Hungariam

a servitio prioris conditionis quandoque diplomati diserte inserebatur, uti in allegato § 21 Belae IV de 1245. diplomate vidimus. 5 Alias generaliter tantum dicebatur, quod talis conditionarius una cum terra sua ad statum iobagionis castri evehatur, uti id e recitato ibidem Caroli I de 1311. privilegio apparet; quod si terra, quam talis conditionarius antea possidebat, pro dotatione iobagionis castri insufficiens fuit, tunc rex aliam adhuc terram adiciebat, prouti id ex iam provocato Belae IV de 1245.

Caeterum communis hactenus fuit sententia, quod rege exercitum in hostem ducente, omnes castrorum iobagiones sub signis comitis castri ad exercitum regium comparere debuerint; neque ego abnuerim id primis forte Regni temporibus in more positum fuisse, cum e Thuroczii part. 2 cap. 90 id quodammodo elici videatur, ubi Vid Bachiensem et Ian Soproniensem comitem ad reportatam sub Salamone Rege et Geysa duce ad Belgradum

servire tenerentur, quemadmodum caeteri filii iobagionum ipsorum comprovinciales in armis servire regiae excellentiae consveverunt. 7 Cum litterae hae diserte non dicant quod Namzalo ad statum servientis regii elevetur, e converso clausulam filii iobagionum contineant, existimavit Kollár quod per donationem hanc stirps Namzalo tantum ad iobagionis castri conditionem, non vero id servientis regii statum elevata

videlicet quia comitatus saepe etiam provinciae appellantur. 9 Quod summum est, non poterat Bela styrpem Namzalo ad insurgendum viritim obligare si illam tantum ad iobagionis castri conditionem evexisset, cum e provocatis supra litteris apparuerit, quod statum iobagionum castri Thurutz universim ita regulaverit ut sex ex his ad unum militem statuendum obligentur. 10 Itaque ego styrpem Namzalo per donationem hanc ad statum servientis

castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma haec ab aliis etiam praedecessoribus et successoribus Belae Regis in prima periodo observata fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest. 13 Quid? quod idem rex ab ipso iam vigente usu in particulari aliquo casu, exceptionem fecerit, quandoque vero novam induxerit consvetudinem; itaque haec e producendis primo

variaverit, et ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest. 13 Quid? quod idem rex ab ipso iam vigente usu in particulari aliquo casu, exceptionem fecerit, quandoque vero novam induxerit consvetudinem; itaque haec e producendis primo diplomatibus definiri debent. § 28 Conditionarii admensas sibi terras hereditarie, non tamen iure proprietatis possidebant? 1 Quod

continet. 4 Verum hereditas et proprietas in iure distingvuntur; nam bona etiam temporaneo iure possessa, veluti pignoraticia, si per proprietarium non revindicentur, ad heredes transeunt. 5 Natura e contra proprietatis de lege Hungariae in eo consistit, ut impetrator et sui usque ad defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas

Haec de conditionariis. § 30 Exemplum nobilitati pro pecunia liberi hominis? 1 Ut forma ipsa et modus nobilitandi, qui in Hungaria olim viguit, planius intelligatur, e re futurum existimatur diplomata, quae de hoc argumento hactenus detegere potui, recitare; si haec eodem tenore emanassent, uno prolato sat erat conditionem impetratoris, in qua antea versabatur, exprimere, et datum singuli diplomatis indicare. 2

quod Ruthenus iste iam antea nobilis fuerit, et per donationem hanc novam tantum terram impetraverit. 10 Verum retrahit me ab hac opinione clausula illa pro suo auro hereditatem de nostra possessione dare dignaremur; aut enim me omnia fallunt, aut e clausula hac totoque usque adeo diplomatis contextu non obscure dici videtur, quod Ruthenus hic nunc primum terra donetur. 11 Quare ego impetratorem hunc liberum hominem nullius conditionaria aliqua

eorumque officii nil aliud fuit quam ea, quae in adiacentibus exteris provinciis agebantur, explorare et haec praefecto suo, qui iam comes, iam capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda. 3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de numero populorum speculatorum transfert in

S. Regis intelligi possunt. 3 Nam inter reliquos nullum honoris discrimen viguit; ego malim primum exinde existimare quia, si fuissent iobagiones S. Regis, diploma id tanquam quid determinati indubie expressisset. 4 Obiverit aliquis e horum maioribus quodpiam castri munus quod specifice exprimere, quia longum fuisset, maluerit id compilator generali illa clausula: de altioribus castri officialibus 37.4 officialibus sic

tam ipsi, quam eorum heredes... inter aulicos nostros computabiles habeantur, et provocatum §-o 39 Stephani V de 1265. diploma, quo dicitur quod de domo regia in numero servientium regalium computabiles habeantur. 12 Nolim tamen ut e clausulis his id deducas quasi eotum nobiles mero aulici seu familiaris aulae honore gavisi fuissent. 13 Si genuinus veterum diplomatum spiritus expendatur, facile apparebit quod nobiles pro praetoriano regum

suorum successoribus iure perpetuo, et irrevocabiliter possidendam. 2 Exhinc iam diserte apparet quod nobiles terras suas eminentiori iure possederint quam iobagiones castrorum. 3 Iam vero e compluribus, quae recitavimus, diplomatibus, apparet quod hi quoque terras suas ad heredes transmiserint. 4 Proinde eminentius nobilium ius in nullo alio consistere poterat, quam in proprietate. 5 Et tamen non potuit se

11 Quae quidem quaestio non iam ex ambiguis iuris civilis vocabulis, et ex illa multis alioquin aequivocationibus obnoxia dominii in utile, plenum, et altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus patriis et usu decidi debet. 12 Iam vero leges patriae sententiae huic evidenter adversantur quia cardinalem nobilium praerogativam in eo collocant ne in bonis suis citra viam iuris turbari

pro lubitu recipi non potest. 14 Quoad usum duo sunt in quibus se adversarii potissimum fundant; primum quod in unum aliudve primae periodi diploma inciderint quo rex collata iam bona recipit. 15 Verum exstant vicissim alia e quibus apparet quod rex donatario pro receptis bonis aliud iustum aequivalens continuo assignavit. 16 Veluti est diploma Belae IV de 1242. ex authographo descriptum, quod ita habet: Quod nos cum quandam possessionem a dona Vachik... ab isdem

assecuratione adstringi potuerint. 22 Atque ita intricata per argutias scholasticas quaestio haec facile definitur, si res ad usum rerum et naturale prudentiae lumen exigatur. 23 Caeterum primum est hoc ex iis, quae supra recitavimus, diploma e quo apparet quod etiam terra castrorum nobilibus conferri consveverint, quamquam prostent copiosa diplomata e quibus iam Andream II, praesertim vero Belam IV id factitasse apparet. 24 Cum isthoc iuris publici Hungariae obiectum nec

res ad usum rerum et naturale prudentiae lumen exigatur. 23 Caeterum primum est hoc ex iis, quae supra recitavimus, diploma e quo apparet quod etiam terra castrorum nobilibus conferri consveverint, quamquam prostent copiosa diplomata e quibus iam Andream II, praesertim vero Belam IV id factitasse apparet. 24 Cum isthoc iuris publici Hungariae obiectum nec per Kollárium nec per alium quempiam satis dilucidatum sit, libet illud paucis enodare. 25 E primitivo

diplomata e quibus iam Andream II, praesertim vero Belam IV id factitasse apparet. 24 Cum isthoc iuris publici Hungariae obiectum nec per Kollárium nec per alium quempiam satis dilucidatum sit, libet illud paucis enodare. 25 E primitivo Regni instituto terrae castro alicui adscriptae non ad privatum regum usum, ut iam diximus, sed ad dotandos, quibus castrum egebat, conditionarios, ac praesertim iobagiones, id est milites castri, destinebantur, et ideo

milites castri, destinebantur, et ideo pro axiomate habebatur quod nobilibus, qui ex ipsa status sui praerogativa oneribus his subici non poterant, conferri non possint. 26 Causa instituti huius fuit ut praeter nobiles exstet alia etiam e conditionariis castrorum horum conflanda militia, qua reges tam domesticis, quam exteris hostibus tanto facilius resistere possint. 27 Institutum hoc saeculo X et XI religiose observatum fuisse videtur, cum nullum hactenus collatae alicui

suis quod hoc primitivo Regni instituto repugnet et quod hac ratione sensim tota illa castrorum militia extingui sicque vires Regni sensibiliter accidi possint, ad collatarum iam eiusmodi terrarum revindicationem subinde processit, uti id e Ritus Expl. Ver. §-phis 361 et 368 luculenter apparet. 30 An Andreas II negotium hoc reipsa confecerit, non constat; quod Bela IV et terras castrorum nobilibus conferre continuaverit, et rursus ad earum revindicationem processerit, constat; id enim

rursus ad earum revindicationem processerit, constat; id enim complura eius diplomata testantur. 31 An hic quoque rex avulsas a castris terras ex integro recaptivaverit, perinde non liquet. 32 Utcunque sit, prostant plures successorum suorum litterae e quibus patet eos terras castrorum porro etiam aut nobilibus, aut certe iure nobilitari contulisse, prouti id ultimus primae periodi regum per praesens diploma fecit. 33 Cum hac ratione paucae tantum iobagionum castri, quae usque Ludovicum I non

Ludovicum I non defecerunt, familiae superfuerint, forte id ipsum regi huic ansam dedit ut has in praerogativis cum reliquis nobilibus, ut infra dicemus, exaequaret. 34 Caeterum scriptores in principiis iuris publici minus versati, cum in diplomata incidissent e quibus Andream II et Belam IV ad Revindicationem avulsarum a castris terrarum processisse apparet, novum inde pro sententia illa, quod reges donationes pro lubitu revocare potuerint, argumentum desumpserunt, praesertim cum aliqua eorum diplomatum vagas contineant

si iuxta Regnum Hungariae nos exercituare contingeret, ex tunc ad ipsum generalem exercitum nostrum unum armatum nobiscum mittere teneantur; addidimus etiam, quod comes vel castellanus noster de Scepus † 41.3 † exciderat aliquid e MS-to, fortasse iudicet. ipsos iudicio et omni iurisdictione ipsius comitis et castellani duximus penitus eximendos, causas autem, si quae contra ipsos emergerent, nostra propria persona vel vice iudex curiae regiae iudicabit.

et conferendi, cuicunque voluerint, liberam habeant facultatem. 5 Post clausulam Nostra propria persona, vel vice, videtur vocula nostra deesse, secus enim illa completum sensum non habet. 6 Patet e hoc diplomate quod Rex impetratoribus sylvam indubie sub conditionaria aliqua servitute iam praevie concesserit, et tamen collationem hanc rex privilegium appellat; quod deinde exstyrpatam iam et Korotnok dictam hanc terram iure nobilitari iisdem

collationem hanc rex privilegium appellat; quod deinde exstyrpatam iam et Korotnok dictam hanc terram iure nobilitari iisdem contulerit, licet disertam eius a priori onere exemptionis mentionem non faciat. 7 Patet etiam e diplomate hoc iam diserte quod summa, ut toties diximus, praerogativae nobilitaris capita fuerint, exemptio ab omni tributo et iurisdictione comitis, proprium forum regium, et honor sub huius tantum vexillo militandi. 8 Patet ultro quod iam cum fine

Porro ex ipso praesentis Andreae II diplomatis stylo apparet quod Andreas, dum de aliis nobilium praerogativis loquitur, easdem tanquam statui huic inhaerentes exprimat, dum vero ad operarum ad castrum Zepes praestationem descendit, iam innuit quod exemptionem ab his e speciali tantum gratia concedat. 12 E quo conficit reliquos nobiles Scepusienses oneri huic reipsa subiacuisse. 13 Denique hoc quoque diploma ostendit quod Michael, iam antea comes, nobilitatem tum

dum de aliis nobilium praerogativis loquitur, easdem tanquam statui huic inhaerentes exprimat, dum vero ad operarum ad castrum Zepes praestationem descendit, iam innuit quod exemptionem ab his e speciali tantum gratia concedat. 12 E quo conficit reliquos nobiles Scepusienses oneri huic reipsa subiacuisse. 13 Denique hoc quoque diploma ostendit quod Michael, iam antea comes, nobilitatem tum primum adeptus sit. § 43 Corollaria, et

imperfectis aut sic dictis liberis hominibus emanarunt. 2 Itaque illi antequam nobilitate donentur, ad statum seu conditionarii seu liberi hominis eluctari debuere, praesertim cum supra attulerimus exempla e quibus patet quod ipsi inferiorum classium conditionarii non ad statum servientium regis evecti, sed tantum ad aliam eminentiorem conditionem, utpote iobagionis castri, vel liberi S. Regis relati fuerint.

forte iam per maiores suos in Regno domicilio pro domestico potuit reputari. 13 Quare exteri plebeii nonnisi per statum conditionarii impetrataeque hoc titulo terrae exemptionem nobilitatem assequi potuisse videntur, sicut e converso ex exteris, qui immigrarunt, optimatibus complures amplis terris adeoque Hungarica etiam nobilitate donatos fuisse constat. 14 Nolim tamen infitiare quod exter etiam plebeius, si copiosas aut attulit, aut sibi subinde comparavit pecunias, eadem arte,

necessitas inserendae donationi de exemptione terrae suapte evanuerit. 19 Itaque olim conditio possessoris modum possessorii determinabat; si hic nobilis fuit, omnem, quam habuit, terram sub solo militandi onere possidebat; nunc e contra natura terrae determinat modum possessorii et ideo, si obnoxium natura sua publicis oneribus civilem fundum nobilis possidebat, haec non obstante sua nobilitari conditione supportare debet. 20 Quod si tamen nobilis

I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4 Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum et conditionariorum statu modernum (ut in Dissertatione de varia hominum in Hungaria conditione ostendimus) colonorum systema cum initio secundae periodi enatum est. 5 Cum enim colonis multa de

est. 5 Cum enim colonis multa de conditione servorum adhaeserint, veluti quod sint glebae adstricti etc. iam minus atque antea conditionariis via ad nobilitatem patuit. 6 Iam reges excepto extraordinario quodam casu nullum e colonis suis nobilitabant, alienos autem absque domini eius terrestris assensu, quem non ita pronum fuit impetrare, alioquin nobilitare non poterant. 7 Itaque nobilitationis beneficium ad solos homines liberos nempe ad statarium, qui epocha

statum nobilium elevari, verum, donec armalistarum systema invectum est, debuit ipsis rex ad hoc, ut eos nobilitet, terram de possessione sua, ut in provocato § 90 Belae IV diplomate dicitur, conferre, adeoque clausula etiam de exemptione terrae e stylo donationum emanere, has vero eo etiam nomine rariores effici opportuit, quod reges non iam castri, sed proprias terras conferre debuerint, utpote cum casus defectus rarius enascatur.

debuit inde principium illud enasci quod omnis terrae per principem ignobili facta collatio nobilitet; hoc autem invecto, clausula de impetratoribus ad statum nobilium evectione, tamquam natura sua subintellecta, utique superflua evasit, adeoque e stylo donationalium tanto magis exmitti debuit quod inducto subinde armalium usu clausula haec totam ferme earum substantiam effecerit. 2 Usus hic tota ferme tertia periodo perduravit. 3 Tandem sub augusta Maria Theresia illud per

I adscribit traditque tantam in hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem ut nobilitas per armales pro 25 florenis pensione impetrari potuerit. 3 Alii hunc ignobilem absque omni terrae collatione nobilitandi usum a Sigismundo, rege una et imperatore e Germanico, ubi ille antea viguit, Imperio, Hungariae illatum arbitrantur, nullum tamen hactenus, quod sciam, pragmaticum pro alterutra e his sententiis argumentum prolatum viguerit, docet prolatum a Katona Hist.

Alii hunc ignobilem absque omni terrae collatione nobilitandi usum a Sigismundo, rege una et imperatore e Germanico, ubi ille antea viguit, Imperio, Hungariae illatum arbitrantur, nullum tamen hactenus, quod sciam, pragmaticum pro alterutra e his sententiis argumentum prolatum viguerit, docet prolatum a Katona Hist. crit. tom. ** pag. **, ex Schönlebenii Rosa Ursina, Emerici ejus Filii de 1200. diploma, ubi dicitur: Idem piae memoriae pater noster... ipsi

comiti Stephano arma, seu insignia sua regalia... dari et conferri facere pollicitus fuisset. 4 Verum insignia haec non in tesseram neo-collatae nobilitatis, sed pro majori tantum stirpis ornamento collata fuisse exinde conficitur quod e contextu diplomatis appareat impetratorem ejus comitem Stephanum jam antea inter optimates locum tenuisse; adeoque instrumento hoc id necdum conficitur quod usus per armales nobilitandi jam in prima periodo viguerit. § 47 Quando usus per

admodum est quod illa relicto nomine Közel a possessione, quam jam ante impetraverat, cognomen Zaverszky assumpserit, adeoque insignia illa sibi pro majori tantum stirpis ornamento procurarit. 8 Praeter duorum horum ego nullius e secunda periodo regis diploma legi quo scutum gentilitium alicui confertur. 9 Quare mihi rem in medio relinquere tutissimum videtur donec plura secundae periodi diplomata, quibus insignia concedetur, prolata fuerint. 10 Si nullum horum

concessionem continebant, creati fuerint, adeoque quod aevo illo distincta a donatariis et armalistis nobilium ita dicta diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis armalistis primam forsitan ansam praebuerit. 4 Verum cum e sedecim, quae hanc in rem supra protulimus, diplomatibus, clausula de exemptione terrae tantum in quatuor desideretur, impetrator primi e provocatis diplomatibus fuerit suburbanus, id est castrensis, reliqui vero iobagiones castri, malim ego

diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis armalistis primam forsitan ansam praebuerit. 4 Verum cum e sedecim, quae hanc in rem supra protulimus, diplomatibus, clausula de exemptione terrae tantum in quatuor desideretur, impetrator primi e provocatis diplomatibus fuerit suburbanus, id est castrensis, reliqui vero iobagiones castri, malim ego existimare quod clausula haec, vel qua suapte subintelligi credita ultro exmissa sit, vel vero quod compilatoris aut describentis oscitantia

a prioribus oneribus exemptae fuissent, impetratores diplomatum horum aut hoc porro etiam jam qua nobiles sustinere, aut terram dimittere debuissent. 5 Posterius inde mihi minus credibile videtur quia aevo illo conditionarii plerique omnes unice e fructibus terrae suae vitam sustentabant; proinde vix aliquis eorum nobilitatem tanto pretio sibi comparaturus fuisse videtur ut unicum sustentationis suae fundum dimmittat. 6 Quod primum attinet, equidem non me latet quod usque Ludovici I art. 11 inter ipsos

§ 52 Nobiles iobbagyiones castri et ecclesiarum. 1 Iobbagyiones castri de primitivo Regni instituto non fuisse nobiles vel inde apparet, quod elevatorum e conditione hac ad statum nobilium quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus, §-ho vero 42 ostendimus ex ipsis liberis seu iobbagyionibus regis, qui tamen inter reliquos iobbagyiones castri eminebant, duas stirpes ad

novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et veros Regni nobiles differentiam tenemus. 7 Et hae sunt quatuor illae caracteristicae notae per quas variae nobilium classes ante Ludovicum I differebant; nullam enim aliam e prolatis hactenus diplomatibus eruere potui. 8 Proinde dispiciendum restat an omnes hae nobilium classes honoris tantum gradu, vel vero realium praerogativarum beneficio inter se discrepaverint. § 53

versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam aulicos magistratus et honores facilius consequendi. § 55 Uti et primitivi ab adscititiis. 1 Cum in tribus tantum e hactenus prolatis privilegiis impetratores eorumdem cum veris puris et naturaliter nobilibus exaequentur, in aliis diplomatibus clausula haec desideratur, minori atque illi libertate gavisi sint? 2 Ut id debite discutiatur,

stetit in ordine iobbagyionum naturalium, qui... iobbagyiones S. Regis nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S. Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum regis privilegium debuerint impetrare.

solutionibus obnoxii fuerint, non ita expeditum est. 4 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam juvat onera, quibus castrenses suberant, enucleare. 5 Proventus castrorum regi et comiti potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his 44, 194, et 360 non obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29 memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim adjicit: et duas partes castrorum,

obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29 memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex obtineat, e quo conficitur alios etiam praeterea proventus e castris regi et comiti obvenisse. 7 Bela IV in suo de 1240. diplomate, quo praestationes vinitorum castri Geuriniensis, id est Iaurinensis, regulat, et quod mihi

II in decreto de 1222. art. 29 memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex obtineat, e quo conficitur alios etiam praeterea proventus e castris regi et comiti obvenisse. 7 Bela IV in suo de 1240. diplomate, quo praestationes vinitorum castri Geuriniensis, id est Iaurinensis, regulat, et quod mihi amicus ex authographo descriptum

denarios, nec bovem, nec fekespénz, nec debitum centurionis solvant, nec centurionem habeant, sicut caeteri castrenses habere consveverunt. 8 Locus sicut caeteri castrenses appellat quidem ad centurionem, verum aut me omnia fallunt, aut e contextu totius hujus orationis secundum regulas hermeneuticae tuto statuere licet quod castrenses omnibus et hic expressis, a quibus rex vinitores suos eximit, et in provocato Andreae II articulo designatis oneribus obnoxii fuerint, atque inde profluxerit

licet quod castrenses omnibus et hic expressis, a quibus rex vinitores suos eximit, et in provocato Andreae II articulo designatis oneribus obnoxii fuerint, atque inde profluxerit studium illud sibi exemptionem a castrensibus praecurandi, quod e Ritus. Expl. Verit. §-his. 42, 174, 183, et 248 apparet. 9 Quod iobbagyiones castrorum omnibus his oneribus non subjacuerint, vel inde conficitur quia secus castrenses per sui ad conditionem iobbagyionis

appellamus; omnibus his vectigalis speciebus et sic dictos liberos homines et omnes conditionariorum classes adeoque ipsos etiam castrenses subjacuisse satis constat. 16 An iobaggyiones etiam castri iisdem obnoxii fuerint, e nullo, quorum copiam hactenus nactus sum, veteri instrumento confici potest. 17 Cum tamen ante exaequatas per Ludovicum I omnes nobilium classes iobbagyiones castri praeter militare castri servitium certis praestationibus obnoxios fuisse constet,

quae proprietario promontorii obveniebat et quod nos ius montanum appellamus, intelligi praestationique huic nonnisi illos, qui vineas in alieno territorio tenebant, principio subjectos fuisse; postquam tamen mulsum et caerevisia coqui coepit, e his quoque a coctoribus plebejis certam quantitatem desumptam fuisse alibi docuimus. 19 Censui huic an non ipsi quoque iobbagyiones castri , qui aut vineas possidebant, aut mulsum, vel cerevisiam coquebant subjecti fuerint, necdum

desumptam fuisse alibi docuimus. 19 Censui huic an non ipsi quoque iobbagyiones castri , qui aut vineas possidebant, aut mulsum, vel cerevisiam coquebant subjecti fuerint, necdum exploratum est. 20 Descensibus e converso comitis castri, id est praestando eidem, dum officii causa proficiscebatur, gratuito hospitio et intertentione eos obstrictos fuisse, e Rit. Expl. Verit. § 323 apparet, in quo iobbagyionum descensum comiti persolventium fit mentio.

mulsum, vel cerevisiam coquebant subjecti fuerint, necdum exploratum est. 20 Descensibus e converso comitis castri, id est praestando eidem, dum officii causa proficiscebatur, gratuito hospitio et intertentione eos obstrictos fuisse, e Rit. Expl. Verit. § 323 apparet, in quo iobbagyionum descensum comiti persolventium fit mentio. 21 Apparet etiam e diplomate Nicolai bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch. nobilium campi asservato de 1273. ubi

id est praestando eidem, dum officii causa proficiscebatur, gratuito hospitio et intertentione eos obstrictos fuisse, e Rit. Expl. Verit. § 323 apparet, in quo iobbagyionum descensum comiti persolventium fit mentio. 21 Apparet etiam e diplomate Nicolai bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch. nobilium campi asservato de 1273. ubi dicitur: quod per solutis commutationibus descensuum nec vice-iudex ejusdem bani nec comes curialis ejusdem inter ipsos descensum facere possit, et

aeris quantitate redemerint, alii proinde eundem in natura sustinebant; iobbagyiones enim castri non in castro ipso, sed in viciniis, quas hoc titulo possidebant, terris residebant. 23 Liberis denariis ne castrenses quidem obnoxios fuisse e Rit. Expl. Verit. § 206 elucescit, ubi dicitur: Telku et Bora... impetiere quosdam de villa Echek quod essent similiter centurionatui subjecti, illi autem dixerunt non esse subjectos centurionatui, sed debitores liberorum denariorum.

Itaque dum rei se ita defendebant, idem est ac si dixissent se non esse castrenses, sed sic dictos liberos homines; his enim solis proprius fuit iste census et ab iis compellationem etiam liberarum denariorum sortitus est. 26 E quo satis apparet et quod castrenses liberos denarios non praestiterint, et quod aliis gravioribus hac obventione oneribus obnoxii fuerint; secus enim conditionem castrensium, quam iisdem actores imponere contendebant, rei indubie ultro

foro regio, honore sub ejus vexillo militandi, et exemptione a descensibus caruerint, operae pretium videtur disquirere quando nihilomius et quomodo ad cathegoriam nobilium sint eluctati; ante Belam IV nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo appareat iobbagyiones seu castri seu ecclesiae sub axiomate nobilium venire. 2 Hujus primum de 1224. adeoque ante cladem Tartaricam editum diploma in hunc sensum, ut §-ho 52-o vidimus, emanavit quo familias iobbagyionum castri Zagrabiensis in

aliquem nobilitatis statum habuisse agnoscit. 4 Praeter hoc nullum hactenus alicujus regis diploma prolatum est in quo iobbagyiones seu ecclesiae seu castri alicujus in Hungaria siti pro nobilibus exprimerentur. 5 E converso e provocato § 52 Ladislai IV de 1273. diplomate apparet quod ille iobbagyiones castri Zagrabiensis et Crisiensis in corpore, ut dicere solemus, ad statum nobilium elevaverit. 6 Postquam enim capitaneos castrorum Medve, Rakonogh, utriusque

nobilitatis statum habuisse agnoscit. 4 Praeter hoc nullum hactenus alicujus regis diploma prolatum est in quo iobbagyiones seu ecclesiae seu castri alicujus in Hungaria siti pro nobilibus exprimerentur. 5 E converso e provocato § 52 Ladislai IV de 1273. diplomate apparet quod ille iobbagyiones castri Zagrabiensis et Crisiensis in corpore, ut dicere solemus, ad statum nobilium elevaverit. 6 Postquam enim capitaneos castrorum Medve, Rakonogh, utriusque Kemlegh et

successive adhaesit. 13 Omnibus his combinatis ego in eam concedo sententiam quod primi iobbagyiones castri Zagrabiensis, qui campum nunc dictum Turopolyensem habitabant, dein aliorum etiam Sclavoniae castrorum iobbagyiones sub Bela IV e statu conditionario emergere coeperint, sub Ladislao vero IV se jam ab omni praeter redemptionem descensus comitum castri iurisdictione liberos effecerint sicque imperfectam licet nobilitatem sint assecuti. 14 Vadem sententiae hujus habeo praeter jam

tractantur cum nobilibus ut inter utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem scriptam consvetudinum concrediderant, e iobbagyionibus castri tot, quot e statu nobilium individua delegarint. 17 Debebant certe illi in usum complurium praerogativarum nobilitarium pridem antea devenisse, quam ad hanc administrationis publicae communionem admittantur; id

ut inter utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem scriptam consvetudinum concrediderant, e iobbagyionibus castri tot, quot e statu nobilium individua delegarint. 17 Debebant certe illi in usum complurium praerogativarum nobilitarium pridem antea devenisse, quam ad hanc administrationis publicae communionem admittantur; id autem ad Belae IV regnum, qui

castri id jam § 57 enucleavimus. 2 Iobbagyionum ecclesiae eadem ferme sors fuit, nisi quod hos a tributis per specialia privilegia exemptos fuisse constat. 3 De donatariis qui terras sub certo onere impetrarunt, e tribus, quas praecedenti §-ho protulimus, donationibus apparet quod alii praestandis ad aliquod castrum operis aut victualibus, alii censui pecuniario, alii denique descensibus regis obnoxii fuerint. 4 Si plures successive

exaequatorum nobilium favore delinire voluisse. 9 An, et si ita, quousque in exaequandis reliquis publicae administrationis partibus processerit, necdum satis constat. 10 Quod in iuribus Croatiae et Dalmatiae notabiles fecerit mutationes, e prolatis a Lucio scripturis apparet, ut adeo non improbabiliter confici possit novitates has primam secutis non multo post ejus mortem tumultibus ansam praebuisse. 11 Utcumque tamen sit, de eo constat quod exaequatio

utique pertinet potestatem. 8 Angli a suo classiario milite exiguum civili libertati imminere posse periculum reputantes classem ad eum, quem necessitati reipublicae necessarium existimaverit, numerum provehendi plenum arbitrium regi detulerunt; terrestris e contra exercitus, qui in civium libertatem magis agere potest, numerum pacis tempore quotannis determinandi fas sibi retinuerunt; erumpente tamen bello hunc etiam pro ratione necessitatis augendi facultatem eidem concesserunt; et cum amictus, habitationis, armorum,

extremam conjiciat calamitatem, securitas certe et rerum et personarum admodum fluctuaret, si ius indicendi belli mero imperantis arbitrio relinquatur. 10 Cum enim principes ac eorum ministri variis saepe animi affectibus soleant agitari, possent illi facile seu e privata vindicta seu assequendae laudis bellicae ambitione bella ex bellis serere sicque et personarum et rerum securitatem continuo perturbare. 11 Cum tamen aequilibrium Europae tam complicatas inter aulas produxerit negociationes ut saepe bellum quam

constitui possint, ius etiam pacis ad comitia revocarunt. 19 Et certe ius belli et pacis adeo sunt relativa ut, cui unum traditur, illi alterum etiam deferri debeat. Quoad ius foedera ineundi. 20 e) Eadem prorsus est ratio iuris foedera, quae alianzas vocamus, cum aliis aulis ineundi. 21 Nam et haec cum in securitatem rerum personarumque civium agere queant, natura sua ad legislativam pertinent potestatem. 22 Cum tamen foedera haec plurimam

signet, vel vero monetarias officinas in locis minus aptis disponat, malis his remedium ponere ipsi etiam ad legislativam revocarunt potestatem. Quoad provisionales ordinationes. 33 h) Caeterum cum conflatum e repraesentantibus totius nationis legislativum corpus non possit continuo considere, in illo tamen, etiamsi quam maxime exiguum relinquatur, intervallo casus emergere possit, cui instantanee prospici bonum civitatis exigat, Angli provisionales ejusmodi ordinationes

opus habet. 3 Ut autem haec officio suo rite defungi possit, major ipsi, quam qua non ditissimus tantum quisque, sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus refractarii cives pollere possunt, potentia attribui debet. 4 Si haec conflato e pluribus corpori deferatur, actio ejus utique lentior plerumque esse solet ac reipublicae felicitas exposcit. 5 Et ideo omnes, quae systemata temperatae gubernii formae adoptarunt gentes, potestatem executivam uni tradiderunt.

externo quemcunque ditissimum etiam civem vincere possit. 12 Angli ultro adhuc sunt progressi et, cum nossent regem in ipsa legum executione ministrorum opera uti debere, quo regis personam magis adhuc sacram efficiant, hunc impeccabilem et solos, si quid e re publica non agatur, ejus ministros rationi reddendae obnoxios reddiderunt. 13 Voluerunt illi hac ratione id efficere ut nullus ministrorum aliquid, quod reipublicae rationibus officiat, regi suggerere ausit, quodsi vero rex ipse

nationi visum fuerit, rationis crediderunt. 22 Et hae sunt illae potestatis executivae, id est regis, in Anglia praerogativae, quae proverbio illi quod rex Angliae tantam habeat authoritatem ut omnibus benefacere possit, locum dederunt. 23 Quibus e contra vinculis constringatur ne cuiquam (juxta idem proverbium) malefacere possit, et ex superioribus jam apparuit, et ex iis, quae mox, praesertim de ejus officio dicemus, luculentius apparebit. Officia

26 Utroque hoc officio Angli reges suos jam tunc, cum regiam capessit dignitatem, solenni, quod eotum nuncupare debet, sacramento obstringunt. § 6 Limites et organisatio iudicialis potestatis. 1 Iudicialem e contra potestatem non modo ab executiva, sed ab ipsa etiam legislativa ita divulserunt: 2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a quocunque demum iudice sententiam (dempto casu impertiendae per regem condemnatis vitae

superiori judicis partes detulerunt. 4 Noluerunt nempe illi ut viri tam conspicui privati cujuscunque arbitrio vexari possint. 5 Et ideo ipsius nationis consensu opus esse constituerunt ut eorum aliquis tam grave iudicium subire debeat. 6 E converso ipso illo solennis, quem judicio ejusmodi praescripserunt, apparatus terrore ministros et provinciarum praefectos in officio continere voluerunt. 7 b) Caeterum ut major in judiciis aequitas vigeat, eam iniverunt rationem ut nemo, nisi a

queant, lex comitiorum cursum sex annis definivit, quibus transactis natio ad novum iterum repraesentantum delectum procedere debet. Per revocandum post mortem singuli regis in examen constitutionis statum. 17 e) Nec his adhuc praesidiis contenti Angli constituerunt ut post singuli regis mortem omnes constitutionis partes in examen revocentur, si quid sub toto ejus regimine eidem derogatum fuisse comperiatur, novis legibus emendetur, quae

§ 8 Modi conservandae temperatae gubernii formae si minor populus se uniat cum majore. 1 Habet itaque jam omnis, quae proprium tantum sibi regem habet, quae separatum ab aliis regnum efficit, natio luculentum in constitutione Anglicana exemplum, e quo quid sibi conveniat, quid repugnet, si non liberum tantum, sed et stabilem reddere velit suam constitutionem, tuto petere possit. 8.1 petere possit: ab hoc loco incipit in MS-to A enarratio longe alia, quam in

conditionariorum, hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt. 9 Ita variae inter servos et nobiles mediae liberorum hominum classis invaluerunt. 10 Ita denique post conflatum etiam (ut alibi docuimus) e conditionariorum et servorum obligationibus, rusticorum statum liberorum variae speciei hominum numerus adeo auctus est ut is nobilium censum longe anteiret. 11 Cum Hungari hanc populi longe maximam partem iure civitatis frui non permiserint, nullam eidem

horum autem auctus est numerus, eo magis etiam prior democratia in aristocratiam inclinavit. 12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20. § 11 Subinde in olygarchiam coepit propendere. 1 E converso cum duces non tantum septem illorum capitaneorum posteros, sed promiscue alios etiam supremis regni muneribus admoverent, hi facultates suas extendendi eo faciliorem habuerunt occasionem quo major minoris nobilitatis pars seu in exteris bellis aut occidit, aut ad

praeter ius spiritualia curandi, partim de recepto eotum religionis hujus systemate, partim quia necessarius pro agendis publicis negotiis literarum usus, penes hos solos fuit, praecipuae etiam in administratione reipublicae partes concredi debuerint. 2 Atque ita e communi antea nobilium statu, licet mos haereditarios nominandi magnates eotum necdum invaluerit, enatus est intermedius ille optimatum ordo, qui non tantum constitutos in supremis regni muneribus proceres, sed eorum etiam, qui haec antea gesserunt, vastaque sibi hoc

muneribus exteros praefecerit, quin plerasque etiam terras his potissimum contulerit, Hungaros vero gravibus tributis oneraverit. 7 Verum constat una quod successor hujus Samuel cuncta Petri acta resciderit, patriaque adeoque S-ti Stephani instituta revocaverit (e). 8 Constat quod ipse Henricus imperator postquam Hungaros ad recipiendum, ejecto Samuele, regem Petrum persvasisset, hunc ad observanda imposterum Hungarorum instituta obstrinxerit (f). 9 Constat denique quod idem Henricus, dum postea Salomonem

15 (d) Ioann. archid. de Gverche, dum de exauctorato Petro et Samuele electo narrat: "Duces, episcopi, comites, ad quos de regno providere pertinebat (...) Samuelem (...) regem dicunt." 16 (e) Simon Keza: "Aba... ea, quae Petrus statuerat, in irritum revocans Hungarorum scita jussit observari." 17 (f) Chronicon Budense, capite 31-o: "Henricus regem Hungaris, et Hungaros regi reconciliarit, concessitque potentibus Hungaris Hungarica

Hungarorum scita jussit observari." 17 (f) Chronicon Budense, capite 31-o: "Henricus regem Hungaris, et Hungaros regi reconciliarit, concessitque potentibus Hungaris Hungarica scita servari et consvetudinibus judicari." 18 E quo una patet in Herm. Contr. errore typothetae loco "Hungarica" irrepsisse "Baiavarica," dum dicit "Hungaros petentes lege Baiavarica donavit." 19 Quis enim credat tenacissimum institutorum suorum populum peregrinam legem uno ictu inducendam ultro orasse.

suisque usque Andream II successoribus, quod minori nobilitati non jam optimates tantum, sed ipsi etiam reges graves fuerint, docet informis licet, quae anno 1222-o stabilita est constitutio, quam Decretum fundamentale appellamus. 2 Patet enim e hujus articulo 13-o quod optimates, dum ad aulam proficiscebantur, minoribus nobilibus gratuitum indubie victum et pabulum extorquendo, gravia damna intulerint. 3 Patet ex articulo 14-o quod comites populos castri sui oppresserint. 4 Patet ex articulo

vero per canes venaticos conculcari permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali sententia affectorum (horum enim bona e lege consvetudinaria in potestatem judicis concedebant) sed etiam naturaliter decedentium occupaverint; imo ne viduis quidem dotem ex iis exolverint articulo 12-o; patet etiam ex articulo 17-o quod bona per praedecessores reges collata nobilibus via facti ademerint.

diaetales constitutiones. 1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV decretum, ita et confirmationem Ludovici et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur. 2 Verum reputent illi improprium, qui in

II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia, quae in decreto hoc constituta sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus decreto (a) omnia haec totidem ferme verbis denuo prohibeantur. 2 Immo nova eum insuper cumulasse aggravia docet articulus 28, e quo patet quod subditos privatorum ad praestandas ad aedificia, ad hortos regios operas, et ad indagines, quae indubie venationi tantum deserviebant, secandas coegerit; docet etiam articulus 29-us quod inducta licet contra primitivum institutum vicesimae e clericali decima

articulus 28, e quo patet quod subditos privatorum ad praestandas ad aedificia, ad hortos regios operas, et ad indagines, quae indubie venationi tantum deserviebant, secandas coegerit; docet etiam articulus 29-us quod inducta licet contra primitivum institutum vicesimae e clericali decima partis exactione non contentus, amplius etiam exigere incoeperit; docet articulus 6-us quod inusitatum antea tributi genus, lucrum camerae induxerit; docet denique articulus 33-us quod tributi marturinarum nomine stabiliti quantitatem augere et competentem

poenam subsistit. 4 (a) Vide decretum hoc in Vestigiis Diaetalium Actorum pag. 134. et sequentibus. 5 (b) Denariorum, qui a liberis, sed non nobilibus exigebantur, duas partes regi, tertiam domino terrestri competiisse e fundationalibus S. Stephani, quas pro abbatia Pecsváradiensi edidit, quasve Koller in Historia Episcopatus Quinqueecclesiensis protulit, apparet; cum enim ibi dicatur: "insuper et liberorum denariorum tertiam partem, quam ex advenis in terra ecclesiae

III. 1 Stephanum V, Ladislaum Chunum, et Andream III inaugurale dixisse sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas III inaugurale diploma ediderit, e recens protracto Vladislai I diplomate satis apparet, quo hujus de 1298. decretum per extensum transumit et confirmat. 2 Cum Hungari retinendi prisci moris 20.2 moris: mores B semper admodum

23 Verum quod cessionem hanc praesens cum valido exercitu, qui a partibus Salomonis stabat, Henricus IV imperator expresserit, et aevi ejus monumenta et, quae postea inter fratres hos subsecuta sunt, civilia bella satis remonstrant, quae non secus quam deturbato e solis Salomone defervescere potuerunt (c). 24 Geyzae I jam anno 1075. superstites fuisse filios, anno vero 1077. eum fatis cessisse constat. 25 Nisi hi intra hoc biennium obiverunt, ad horum natu maximum juxta primogeniturae ordinem regnum

annos primus patri suo immediate successit Colomannus, huic vero filius ejus Stephanus II. 28 Hoc improli decedente, cum Borichium Colomanni filium ex adulterio natum fuisse nunquam jure evictum fuerit, si fixus fuisset successionis ordo, hic, uti complures e natione contendebant, regno admoveri debebat. 29 Visum est potius Belae II, etsi caeco, Lamperti, S. Ladislai fratris, ex filio Almo nepoti regnum deferre. 30> Huic iterum filius Geyza II immediate successit. <31 Sub hoc tertius,

ex ordine primogeniturae Andreas II, Emerici frater. 40 Verum et hic ad firmandam primogeniti sui Belae IV successionem eum se vivo fecit coronari. 41 Et tamen ne hoc quidem obstante cum subinde alienum erga hunc animum contraxisset, de nascituro e posteriori sua conjuge filio cum Belae IV fraude solio admovendo consilia agitabat, cum eum mors oppressit, adeo principia successionis regiae fluctuabant. 42 Bela IV primogenitum Stephanum V perinde se vivo corona redimiri procuravit, huic vero

regiae fluctuabant. 42 Bela IV primogenitum Stephanum V perinde se vivo corona redimiri procuravit, huic vero primogenitus Ladislaus IV ex ordine successit. 43 Verum hoc improli decedente Andreae III, Andreae II e posthumo suo filio Stephano nepoti, quem ex geniturae ordine successio reipsa respiciebat, eam contravertit Carolus Martellus eo unice nomine, quod is propiore gradu, licet per foemineum tantum sexum, Arpadianam domum contingat; erat enim Mariae, Stephani V filiae, ex

ex geniturae ordine successio reipsa respiciebat, eam contravertit Carolus Martellus eo unice nomine, quod is propiore gradu, licet per foemineum tantum sexum, Arpadianam domum contingat; erat enim Mariae, Stephani V filiae, ex Carolo Siciliae rege filius. 44 E quo apparet ne id quidem satis exploratum fuisse an remotior masculus proximiorem sexum foemineum excludat. 45 Frustra itaque sunt omnes illae, quas patroni contrariae sententiae e diversis diplomatibus sollicite conquisiverunt, primogeniturae ordinem

Mariae, Stephani V filiae, ex Carolo Siciliae rege filius. 44 E quo apparet ne id quidem satis exploratum fuisse an remotior masculus proximiorem sexum foemineum excludat. 45 Frustra itaque sunt omnes illae, quas patroni contrariae sententiae e diversis diplomatibus sollicite conquisiverunt, primogeniturae ordinem praedicantes clausulae; quis enim prohibebit reges ne clausulas infundatis licet praetensionibus suis faventes propriis diplomatibus inserant? 46 Res ipsa eventuumque vices et

Belae III regnum eripere voluisse; Stephanum vero IV aeque minorennem natu primogenito Stephano III reipsa etiam eripuisse. 48 Ostendunt denique ipsum Andream II coronato licet jam primogenito Bela IV regnum in nasciturum primo e posteriori consorte filium transferre voluisse, adeoque delata tantum in abstracto domui Arpadianae successione circa hujus ordinem nulla fixa principia viguisse satis apparet. 49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum

rege tertiam regni partem perinde extorsit, perindeque in civile cum eodem bellum prolapsus est. 4 Unicus cum S. Ladislao regnum hactenus divisit frater ejus Lampertus quin civile exinde bellum consecutus sit. 5 S. Ladislaus Almo, e fratre suo Lamperto nepoti, non jam tertiam regni partem sed Sclavoniae, quam recens conquisiverat, ducatum cessit. 6 Verum Colomannus postea hunc recipere tertiamque regni partem eidem concedere maluit, nec multo post in civile cum eodem bellum incidit.

aditum regnum coronationem repetierunt, alii non. 4 Caeterum septem hac epocha reges vivis adhuc patribus coronati fuere. 5 Ex his Salomon, Colomannus, et Bela IV, dum regnum adirent, coronationem repetierunt. 6 Stephanus e contra II, Bela II, Emericus et Stephanus V non repetierunt. 7 Ut adeo nihil fixi hoc in genere per constitutionem regni stabilitum fuisse appareat. De inaugurali iuramento non ita est expeditum. 8

regem nuncupasse probabile admodum videtur (c). 9 Adminus ante Emericum id in usu fuisse jam superius docuimus. Vestigium capitulationis hactenus primum de Andrea III erutum est. 10 E contra capitulationem, seu inaugurale diploma, usque Andream III non viguisse jam e decursu operis apparuit. Exempla coronatarum et in consortium imperii adscitarum reginarum. 11 Coronatae reginae

docuimus. Vestigium capitulationis hactenus primum de Andrea III erutum est. 10 E contra capitulationem, seu inaugurale diploma, usque Andream III non viguisse jam e decursu operis apparuit. Exempla coronatarum et in consortium imperii adscitarum reginarum. 11 Coronatae reginae duo tantum tota hac epocha exempla prostarit. 12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in

Exempla coronatarum et in consortium imperii adscitarum reginarum. 11 Coronatae reginae duo tantum tota hac epocha exempla prostarit. 12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte (e). 13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g). Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in

religione confirmavit". 27 Videtur Salomon non tantum Geyzae, sed et regno jurare debuisse. 28 (d) Chartuitius: "Giselam... quam unctione chrysmali perunctam, gestantem coronam, regni sociam esse constituit." 29 (e) Vide ejus litteras in Vestigiis Diaetarum pag. 146, ubi dicit: "Unde cum die appositionis coronae capiti nostro promisimus juramento, quod jura nobilium reddi faciamus". 30 (f) Biographus S.

nostro promisimus juramento, quod jura nobilium reddi faciamus". 30 (f) Biographus S. Adalberti: "Sarolta totum regnum viri in manu tenuit, et quae erant viri, ipsa regebat." 31 (g) Patet id e provocato sub (d) textu. 32 (h) Patet e copiosis, quae hanc in rem jam producta sunt, diplomatibus. 33 (i) Hujus rei testis est omni exceptione major Thomas archid. Spalatensis. § 24 Usus

30 (f) Biographus S. Adalberti: "Sarolta totum regnum viri in manu tenuit, et quae erant viri, ipsa regebat." 31 (g) Patet id e provocato sub (d) textu. 32 (h) Patet e copiosis, quae hanc in rem jam producta sunt, diplomatibus. 33 (i) Hujus rei testis est omni exceptione major Thomas archid. Spalatensis. § 24 Usus comitiorum tota epocha viguit, status non

quae tamen ad nos usque non pervenerunt. 18 Si quae seu decernendorum contra vigentia crimina poenarum, seu aliarum civilium legum perferendarum causa, veluti sub S. Stephano, S. Ladislao et Colomanno, comitia acta sunt, in his aliquas rex ipse, alias quidam e statibus leges proponebant, mutuo tamen semper assensu perferebantur. 19 Testantur id laudatorum jam regum libri luculenter, quamquam nolim inficiari multas ex iis, quae libris his continentur, leges non in plenis comitiis, sed in regali senatu sancitas fuisse,

mandata subalternis jurisdictionibus significabant, et cum ipsis de singuli effectu rationem exigere non vacarent, haec impune plerumque ita negligebantur, ut si regi quodpiam horum effectui dari intererant, refractarium magistratum ad id armis demum cogere debuerit (e). 9 (a) Patet id e pluribus civitatum privilegiis; speciminis causa libet unicum civitatis Pestiensis provocare, ubi dicitur: "Si per ipsum (majorem villae) debita iustitia alicui non fuerit exacta, ipse villicus,

effectu rationem exigere non vacarent, haec impune plerumque ita negligebantur, ut si regi quodpiam horum effectui dari intererant, refractarium magistratum ad id armis demum cogere debuerit (e). 9 (a) Patet id e pluribus civitatum privilegiis; speciminis causa libet unicum civitatis Pestiensis provocare, ubi dicitur: "Si per ipsum (majorem villae) debita iustitia alicui non fuerit exacta, ipse villicus, et non villa debeat conveniri coram nobis." 10 (b) S. Steph.

(b) S. Steph. lib. 2, cap. 43, dicitur: "Si quis militum judicium a comite suo recte judicatum spernens ad regem appellaverit". 11 Verum appellata haec propter adjectam gravem 10 auri pensarum poenam raro locum habuerit. 12 (c) E S. Ladislai l. 3, cap. 3-o apparet palatinum non proprio officii jure, sed regis nomine nobilium causas cognovisse, id quod postea judex curiae praestabat. 13 Sub Andrea II jam ipsi comites nobilium causas decimales discutiabant, articulo 5-o.

judicabat; hae enim soli regi reservantur, art. 8-o. 15 (d) Combina Colomanni libri 1. cap. 2-um et 7-um usque 13-um et videbis institutum illud nil aliud fuisse quam judicium primae instantiae pro causis nobilium. 16 (e) Plena est exemplorum ejusmodi historia, quibus rex refractarios comites armis compescere debuit. § 26 Aerarii et proventuum forma. 1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali condam

minorem in diversa studia distrahere nobilitatem. 5 Ut id efficiant, proceres primum pauperiores ex iis bene multos in aulicum suum comitatum cooptare coeperunt. 6 Cum pars dignationis haeri in ejus etiam familiares dimanat, subinde plures etiam e melioribus nobilium domibus aulas procerum honoris causa assectabantur. 7 Alios terrarum largitione, alios oblato adversus injurias aliorum potiorum patrocinio optimates in partes suas perduxerunt. 8 Ita, cum magna

viguisset. 18 Nunc divisis continuo partim inter optimates et nobilitatem, partim in singulo hoc corpore inter se ipsos studiis, clausula haec non constitutionis stabilitatem, sed funesta saepius civilia bella produxit. e) Negatum ante coronationem regiae potestatis exercitium. 19 Unicum illud Hungaricae constitutionis palladium ut rex, antequam coronatur, nullum regiae potestatis actum legitimo possit exercere, nulla vero pro legitima coronatione habeatur, nisi quae

consistebat, si re ipsa raro fuerit observata, plerumque aut arbitraria regis potestas, aut aliquot potentiorum magnatum oligarchiae, anarchia vero saepissime viguerit. 24 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 150-a diploma Andreae II de 1203. e quo patet quam necessaria fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc ut rex regiam potestatem legitime capessat. § 29 Hungariam epocha hac maxime afflixit quod reges executiva sua in potestate per

ex una ordinariorum judiciorum cursu debuerunt spolia, violentiae, caedes, primae anarchiae prodromi 29.3 prodromi: prodroni B invalescere; parte ex alia debebant fora omnia enatis partim exinde, partim e donationum super una eademque possessione enatarum diversitate litibus strepere; parte denique e tertia attrito aerario regio successores contra decessorum, saepe ipsi reges contra propria privilegia agere. 4 Auxit mala reipublicae praecipue illud quod reges

prodromi 29.3 prodromi: prodroni B invalescere; parte ex alia debebant fora omnia enatis partim exinde, partim e donationum super una eademque possessione enatarum diversitate litibus strepere; parte denique e tertia attrito aerario regio successores contra decessorum, saepe ipsi reges contra propria privilegia agere. 4 Auxit mala reipublicae praecipue illud quod reges pravo privilegia tam facile et elargiendi et infringendi usui insveti id ipsum subinde in legibus

Carolus I succedere debuisset. 6 Status ut jus electionis sibi vendicent, alii in Venceslaum, alii in Ottonem, utrumque a masculis Arpadianis regibus agnatione remotiorem, alii in Carolum ipsum vota contulerunt. 7 E controversia hac civile, quod toto decennio Hungariam misere afflixit, bellum enatum fuit. 8 Lassi tandem tot calamitatibus status in partes Caroli concesserunt, ut hac ratione et foeminei Arpadiam sexus rationem habuisse et tamen iure suo electionis usi

secus enim candidatus ille, qui eum, penes quem jus coronandi fuit, et aliquam popularium partem in suam traduxerat partem, qualicunque corona inaugurationem peragere sicque et vim instituti hujus et ipsum jus electionis statuum eludere potuisset. 10 Ubi e converso stabilito semel hoc instituto non poterat electus etiam rex reale potestatis exercitium adire donec coronetur; non poterat coronari donec status specificae hujus, quam in potestate habebant, coronae usum eidem concedant, status autem id concedere non solebant

erexit. 13 Duo tantum sunt quae hac adhuc aetate in instituto hoc desiderabantur: primum quod de eo, ne corona potestati statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit; asservabatur enim in sacristia Albensi absque ulla alia securitate (e) 31.13 (e): (a) B . 14 Deinde quod in casum protrahendae in longius tempus (quod legitima etiam de causa quandoque evenire potest) coronationis ad evitanda interregni mala, nulla facta

sunt quae hac adhuc aetate in instituto hoc desiderabantur: primum quod de eo, ne corona potestati statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit; asservabatur enim in sacristia Albensi absque ulla alia securitate (e) 31.13 (e): (a) B . 14 Deinde quod in casum protrahendae in longius tempus (quod legitima etiam de causa quandoque evenire potest) coronationis ad evitanda interregni mala, nulla facta fecisse provisio comperiatur.

in ea sit jus regium constitutum." 18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo exstitimus coronati." 19 (e) In laudato coronationis instrumento ibidem pag. 177-a dicitur: "regale diadema (...) quod in Albensi ecclesia summa cum diligentia asservabatur." 20 Debuerunt id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in suam plene redigere potestatem cum in

regni sui Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam propius 32.2 propius: proprius B regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae hujus verbis, et ex illo instrumenti de 1307. textu: "Nobiles quoque Regni Hungariae, quos hactenus indigna servitute oppressisse dignoscuntur, juxta naturalem ipsorum libertatem, cuique et ubicunque voluerint,

instrumenti de 1307. textu: "Nobiles quoque Regni Hungariae, quos hactenus indigna servitute oppressisse dignoscuntur, juxta naturalem ipsorum libertatem, cuique et ubicunque voluerint, servire, seu propriis rebus curam impendere, sine omni contradictione permittantur," e duobus, inquam, his textibus, quanta sub finem primae periodi viguerit oligarchia quamve depressus fuerit nobilium status, satis apparet. Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit. 4> Et vero

nobilium primus tributo subjici procuravit. 11 Egit tandem Carolus jam sub finem vitae suae comitia 1342, sed et in his pervicit novam illam contra omnia vetera instituta legem ut a subditis privatorum tributum lucri camerae legitime exigi possit (e). Insurrectiones extra comitia decrevisse videtur. 12 Cum regem hunc ante annum 1342, quo haec comitia egit, diversa bella gessisse, nobiles vero iis omnibus intervenire debuisse constat, videtur

diploma et clausulam hanc p. 174. 15 (b) Vide ibidem diploma et clausulam hanc pag. 158. 16 (c) Vide ibidem instrumentum pag. 181. 17 (d) Vide ibidem instrumentum pag. 182. 18 (e) Vide ibidem decreti hujus §-um 19. § 33 Ludovicus I etiam via electionis regnum adivit. 1 Exstat quidem electionis Caroli I de 1307. instrumentum quo eidem ac posteritati ejus, prout regalis successionis ordo

a tanto, ut ostendimus, tempore consvetudinis hujus officium praestiterit. 3 Diploma inaugurale ne hunc quidem edidisse admodum probabile est, siquidem ipsam constitutionem Andreanam octavo primum regni sui anno, id est 1351, et quidem primus e successoribus Andreae confirmavit; observatio certe illa quod prima, quae ad nos pertigit, regni constitutio 17-o vel 18-o regni Andreae II anno edita sit; quod renovatio constitutionis hujus 30-o vel 31-o regni Belae IV anno emanaverit; quod denique confirmatio

ex articulo 11. decreti sui accusent, quasi lege illa nobiles tributo lucri camerae subjecisset. 2 Verum cum iidem homines Carolum I ejusdem rei non incusent, videntur propriam articuli Ludovicaei verborum significationem non esse assecuti. 3 E §-o enim 33-o decreti Carolini: "Quod quilibet nobilis super solutione lucri camerae litteras expeditorias a comite camerae... redimere... teneatur" longe magis arguere potuissent jam Carolum nobiles dependendo lucro camerae subjecisse, cujus tamen contrarium

ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi depensio a contrario hic quoque supponi videatur. 2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3 Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a).

majoribus studiis coram tribunalibus agitatum fuit atque telonium Posoniense in lite, quam ejus intuitu archiabbas civitati intentaverat. 6 Produxit ille privilegium Belae III de 1139, confirmationem ejus a Bela IV factam de 1254; civitas e contra produxit mandatum Ludovici I de 1352. adeoque unico post articulos, de quibus sermo est, anno tardius emanatum, quo prohibet mercatoribus et viatoribus, ne evitandi tributi causa per collaterales vias commeare praesumant, quin illic vel civium,

confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est. 5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis." 6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e comitiis missos fuisse. 7 (b) Vide diploma hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum p. 59. § 41 Corregentem habuit non

elargita est. 5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis." 6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e comitiis missos fuisse. 7 (b) Vide diploma hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum p. 59. § 41 Corregentem habuit non Sigismundum, sed matrem Elisabetham. 1 Invecto

nominatos fuisse affirmas. 8 Verum obstat sententiae huic res ipsa; nemo enim alium repraesentare potest nisi per illum, quem repraesentat, exmittatur. 9 Obstant etiam verba diplomatis Mariae (c) quae hanc numerum tantum mittendorum e singulis comitatibus deputatorum designasse, individuae vero eligendi potestatem comitatibus reliquisse indicant. 10 Itaque mihi ea praeplacet sententia quod usus congregationum in comitatibus aut jam antea viguerit, licet nullum hactenus ejus rei

42.12 potentiariis: poten***is B cognoscendi, id est, proclamatas congregationes celebrandi, quae antea solis palatinis competebat, jam comitibus parochianis deferatur. 13 Caeterum id quoque e toties laudato diplomate apparet quod cum exordio enati nuncios tantum comitatuum ad diaetas evocandi usus non duo, ut postea, sed quatuor e singulo comitatu potiores nobiles deligi consveverint. 14 Apparet denique, quod mutatio haec non in anterioribus

celebrandi, quae antea solis palatinis competebat, jam comitibus parochianis deferatur. 13 Caeterum id quoque e toties laudato diplomate apparet quod cum exordio enati nuncios tantum comitatuum ad diaetas evocandi usus non duo, ut postea, sed quatuor e singulo comitatu potiores nobiles deligi consveverint. 14 Apparet denique, quod mutatio haec non in anterioribus aliquibus comitiis decreta, sed proprio Mariae nutu suscepta fuerit. 15 Debuit tamen illud per subsequum statim statuum

Reipsa enim tulit palatinus sententiam contumaciae in causa civili. 21 Procedebant autem palatini absque interventu comitis parochiani, cum vicecomitibus judicibus nobilium, et juratis assessoribus. 22 Habeo complures adjudicatorias e quibus patet palatinos ejusmodi congregationes pro comitatu Iaurinensi et Comaromiensi, pro Gömöriensi et Tolnensi, pro Neogradensi et Honthensi simul celebrasse. 23 Imo legi adjudicatorias e quibus patet pro tribus comitatibus simul congregationem

assessoribus. 22 Habeo complures adjudicatorias e quibus patet palatinos ejusmodi congregationes pro comitatu Iaurinensi et Comaromiensi, pro Gömöriensi et Tolnensi, pro Neogradensi et Honthensi simul celebrasse. 23 Imo legi adjudicatorias e quibus patet pro tribus comitatibus simul congregationem celebratam fuisse. 24 Caeterum constat quod Hungari inde ab exordio regni usque finem secundae epochae politica et judicialia simultanee in comitatibus pertractaverint, ipsarumque

24 Caeterum constat quod Hungari inde ab exordio regni usque finem secundae epochae politica et judicialia simultanee in comitatibus pertractaverint, ipsarumque politicarum ordinationem effectum potissime via juris procuraverint. 25 Patet id e vetustis palatinorum adjudicatoriis qui se eas e generali comitatus T. congregatione edidisse profiteatur. 26 Nec obstat quod in iisdem adjudicatoriis secum vicecomitibus, judicibus nobilium, et juratis assessoribus processisse exprimant. 27 Hi

inde ab exordio regni usque finem secundae epochae politica et judicialia simultanee in comitatibus pertractaverint, ipsarumque politicarum ordinationem effectum potissime via juris procuraverint. 25 Patet id e vetustis palatinorum adjudicatoriis qui se eas e generali comitatus T. congregatione edidisse profiteatur. 26 Nec obstat quod in iisdem adjudicatoriis secum vicecomitibus, judicibus nobilium, et juratis assessoribus processisse exprimant. 27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa

T. congregatione edidisse profiteatur. 26 Nec obstat quod in iisdem adjudicatoriis secum vicecomitibus, judicibus nobilium, et juratis assessoribus processisse exprimant. 27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac generalibus judiciis", ut adeo voces judicia et

et juratis assessoribus processisse exprimant. 27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac generalibus judiciis", ut adeo voces judicia et congregationes synonimas fuisse appareat. 30 (c) "Demum ipso termino (verba sunt diplomatis)

in locum praedictum juxta Nostrae Celsitudinis decretum convenientibus. 31 Si hic cum descriptis supra ejusdem diplomatis §-is simul sumptis expendatur, mihi certe id videtur indicare quod Maria id tantum comitatibus mandaverit ut quatuor potiores nobiles e singulo compareant, individua vero ipsa quod comitatus delegerint. § 43 43 tit. corr. pro 53 An Sigismundus capitulationem ediderit,

seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto. 2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes, praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque autem earum singulus conjugum

(b) in forma tantum diplomatis emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic ipse arbitrarius agendi modus in illas, quas postea perpessus est, calamitates eum conjecit, et cum partim ejus captivitas, partim frequens et diuturna e regno absentia frenum optimatibus laxasset, coepta sub Maria olygarchia adeo caput etulit ut ipse jam agnoverit malo huic non alia quam comitiorum via posse obviari. 4 Itaque ab anno 1403. frequentiores jam diaetas celebrare statumque regni jam cum ipsa

6 (b) Nec obstat quod se cum praelatis, baronibus, proceribus, nobilibus reconciliatum dicat et quod tacto vivificae crucis signo jure jurandi promittat... haec enim omnia etiam in diplomate dici possunt. 7 (c) Hanc jam reipsa e comitiis emanasse clausula illa ostendit, "ad instantiam... baronum, procerum, et nobilium hic nobiscum personaliter existentium." § 46 Admisso sub Sigismundo civitatibus jure suffragii, constitutio

sicque constitutio Hungariae denuo ad democratiam tantisper inclinaverit. 2 Civitatum legatorum nulla amplius in praefationibus subsequorum decretorum fit mentio. 3 Cum tamen civitatis Bartphensis ad anni 1457. (c), 1458. (d), 1490. (e), et 1492. (f) comitia evocatoriae jam prolatae sint, easdem inde a Sigismundi temporibus in usu suffragiorum permansisse dubitari nequit. 4 Quod numerum mittendorum per civitates ad diaetam nunciorum adtinet, videtur reges id proprio civitatum arbitrio

debet decreti hujus articulus 10-us, de posterioribus articulus 13. 10 (c) Vestigia Diaetarum pag. 288. et 289-a. 11 (d) Ibidem pag. 297. 331. et 333. 12 (e) Ibidem pag. 406. et 412. 13 (f) Ibidem pag. 414. 14 (g) In provocatis enim regalibus de 1457. dicitur Cassoviensibus: "quatenus certum et notabilem numerum ex concivibus vestris... mittere debeatis." 15

7 Decreto 4-o exactio lucri camerae regulabatur, verum in vicem decreti hujus circulares tantum ad dicatores dimissae Corpori juris insertae sunt. 8> Decreto 5-o negotium insurrectionis regulatur. <9 E cujus art. 1-o aliisque posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum in alio anteriori, quod tamen sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse. 10 Hoc primum decreto rex assummit onus confinia regni propriis militibus et

Praeter objectum externae securitatis 4 Unicum est objectum securitatis externae seu jus belli et pacis, foedera aliique cum vicinis principibus tractatus, de quibus sub nullo hactenus rege in comitiis actum fuisse seu e legibus, seu e diplomatibus erui potuit; indicio manifesto quod haec regi privative concredita fuerint. 5 (a) In praefatione decreti 3-ii §-o 3-o, ubi dicitur: "celebrato praelatorum, baronum, procerumque nostrorum conventu de ipsorum consilio,

Praeter objectum externae securitatis 4 Unicum est objectum securitatis externae seu jus belli et pacis, foedera aliique cum vicinis principibus tractatus, de quibus sub nullo hactenus rege in comitiis actum fuisse seu e legibus, seu e diplomatibus erui potuit; indicio manifesto quod haec regi privative concredita fuerint. 5 (a) In praefatione decreti 3-ii §-o 3-o, ubi dicitur: "celebrato praelatorum, baronum, procerumque nostrorum conventu de ipsorum consilio, authoritate et

Albertini haeredem regni nominent; cum in apographo decreti hujus, quod Alberto extradederunt (a), et quidem in conclusione ejus Elisabetham regnum jure geniturae concernere agnoscant; cum denique Eusebius Verinus protulerit litteras e Goldasto quibus status in casum mortis Alberti sibi haeredibusque suis successionem detulisse Elisabetha affirmat (b). 2 Huic certe articulus 20-us decreti hujus collimat, quo se rex obstringit quod filias suas absque consensu statuum nolit maritare.

Hungarn aufnemen und halten solten", cet. § 53 Status in pleno potestatis legislativae exercitio persisteant. 1 Caeterum status sub Alberto in communione legislativae potestatis perstitisse e 1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges, consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum... praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2 Patet etiam inde

consvetudo haec minime potuit esse diuturna quando adhuc sub Sigismundo 1392. palatinos a regibus renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc ad eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7 Nam et e causa, ob quam jus palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e pluribus ejus temporis litteris constat munus hoc pene tantum judiciarium fuisse. 8 Supremum tamen judicem hac etiam adhuc aetate regem egisse ex articulo 31. §-o 7. apparet,

a regibus renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc ad eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7 Nam et e causa, ob quam jus palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e pluribus ejus temporis litteris constat munus hoc pene tantum judiciarium fuisse. 8 Supremum tamen judicem hac etiam adhuc aetate regem egisse ex articulo 31. §-o 7. apparet, ubi suam a palatinali et judicis curiae praesentiam, id est tribunal, diserte

statibus elargito, aliam status illi, quod regi tradiderunt, exemplari praefationem et conclusionem addiderint. 4 Quod rex statibus tradidit in Corpore Juris, quod status regi consignarunt in archivo camerali exstat (a). 5 E praefatione statuum apparet status ad comitia hac non per regem evocatos, sed sponte congregatos fuisse (b). 6 Apparet etiam quod status suam praeexstantes etiam leges mutandi potestatem realeque potestatis legislativae exercitium reflexe agnoverint

status ad comitia hac non per regem evocatos, sed sponte congregatos fuisse (b). 6 Apparet etiam quod status suam praeexstantes etiam leges mutandi potestatem realeque potestatis legislativae exercitium reflexe agnoverint (c). 7 E conclusione vero patet primum quod ad fidem fidelitatemque regi et reginae observandam diserte se obstrinxerint (d). 8 Dein quod solemnem regi sponsionem dederint nullas amplius novas leges eidem proponendi (e), id quod forte invidia perlatae de palatini

reflexe agnoverint (c). 7 E conclusione vero patet primum quod ad fidem fidelitatemque regi et reginae observandam diserte se obstrinxerint (d). 8 Dein quod solemnem regi sponsionem dederint nullas amplius novas leges eidem proponendi (e), id quod forte invidia perlatae de palatini electione legis evenit. 9 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 227. et 228. 10 (b) Ibidem: "Tandem nobis velut suae Serenitatis adventum magno cum desiderio praestolantibus

229.: "Tam nostro, quam etiam aliorum... absentium plenam de eorundem personis in hac parte respondendi facultatem habentes promittimus Alberto regi et dominae reginae fidelitatem illibatam in omnibus beneplacitis irrefragabilem observare." 13 (e) "Promittimus ullo unquam tempore dominum nostrum regem, et dominam reginam... leges praeter praemissas illo modo, quo supra per dominum regem concessas inquietare." § 56 Status immemores delatae Elisabethae haereditatis Uladislaum

pag. 239. § 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit. 1 In edito per status de coronatione regis hujus instrumento de nuncupato per eundem inaugurali instrumento diserta quidem mentio non occurrit, e clausula tamen illa: "cum peractione publica et manifesta omnium illarum caeremoniarum, quae ad eandem (coronationem) et ejus efficacium concurrere debuerunt" Uladislaum illud, velut jam vidimus, usu receptum nuncupasse non obscure apparet.

ejusdem instituti clausula (b) quod regi primo per coronationem reale potestatis regiae exercitium conferatur. 5 Dignum denique observatione est etiam illud quod de utraque tantum cum illegitima corona peracta coronatione publica exstent instrumenta eo, ut e toto utriusque instrumento contextu apparet, consilio edita ut validitas harum coronationum vindicetur, quae causa cum in peractis legitimo diademate coronationibus non fuerit subversata, probabile est de ejusmodi coronationibus nulla confecta fuisse instrumenta.

casum hac epocha subivit. Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem regni capitanum Nicolaum Ujlak transtulerunt. 2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire. 3 Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae

est reputare quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint. 4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae, detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore comitia haec acta fuit, quos authoritati capitanei, qui se vicarium etiam regni inscribebat, limites posuerint, hactenus non constat. 6 Laxiores certe, quam quos subinde Hunyadio

subinde cassum reddi, aut illo judiciales, hoc autem publicae expeditiones obsignari, aut denique cassato priori, posteriori hoc utriusque ordinis litterae confirmari. 8 Plurae etiam publicae litterae prostant quae posteriori hoc sigillo munitae fuere (e), id quod provocati articuli voces illae: "commemoriales litterae" indicare videntur, sicut e converso verba illa "et procedatur justitia mediante secundum quod decet, usque coronationem regis," satis ostendunt sigilli hujus usum etiam in judicialibus viguisse.

aut denique cassato priori, posteriori hoc utriusque ordinis litterae confirmari. 8 Plurae etiam publicae litterae prostant quae posteriori hoc sigillo munitae fuere (e), id quod provocati articuli voces illae: "commemoriales litterae" indicare videntur, sicut e converso verba illa "et procedatur justitia mediante secundum quod decet, usque coronationem regis," satis ostendunt sigilli hujus usum etiam in judicialibus viguisse. 9 Caeterum clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status

provocati supra Verböcziani §-i. 12 (c) Possidet clarissimus Pray litteras judiciales hoc sigillo insignitas. 13 (d) Vide differentiam hanc in Vestigiis Diaetarum p. 250. et 251. 14 (e) Veluti expeditoria a statibus palatino Laurentio de Hédervára super resignato castro Budensi 1447. extradatae. 15 Vide earum conclusionem in Vestigiis Diaetarum pag. 270.

internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a); quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias inferebant, demptis paucis, quorum usus privatis relictus est, restituantur (b); decreverunt etiam ut Ladislaus una cum corona e manibus Friderici imperatoris ita repetatur ut, si abnuerit, is bello etiam impetatur (c); seu imminens

in posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias inferebant, demptis paucis, quorum usus privatis relictus est, restituantur (b); decreverunt etiam ut Ladislaus una cum corona e manibus Friderici imperatoris ita repetatur ut, si abnuerit, is bello etiam impetatur (c); seu imminens belli periculum, seu impares sustinendae adeo procellosae administrationi Ujlakii vires id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam

(c); seu imminens belli periculum, seu impares sustinendae adeo procellosae administrationi Ujlakii vires id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam per repraesentantes, ut antea, sed iterum viritim (d) convenirent, et examinato Ujlakio (e) vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint. 2 Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus circumscripserint. 3 (a) Patet id ex ingressu decreti quo Ioannes Hunyady gubernator

vero coaevi scriptores prodiderunt. 8 (d) Ingressus laudati decreti ita habet: "cum universitate praelatorum, baronum et nobilium, ac aliorum singulorum possessionatorum hominum hujus regni." 9 (e) Cum Verböczius P. 2. T. 14. § 38. Ujlakium inde ab obitu Uladislai usque electionem Hunyadis vicariam regni potestatem gessisse tradat, debuit ille utique his comitiis exauctorari. § 60 Authoritas quam muneri huic

a rege judicium non fuit inappellabile, sed potuit a judicibus regni ordinariis reformari. 5 Memorabilis est finalis articuli hujus clausula: "prout temporibus regum fieri consveverunt." 6 Primum enim hoc est diplomaticum argumentum e quo patet judicium a rege latum non fuisse supremam illam decisionem, a qua nullus jam licuerat appellare, sed hujus quoque sententiam, si solus pronunciavit, potuisse a judicibus regni ordinariis reformari. 7 Caeterum potestatem legislativam

magistratus. 10 Patet ex articulo 3. quod postquam ea etiam castra, quae prioribus Pestiensibus comitiis prae manibus privatorum relicta fuerant, resignanda esse decretum fuit, hujus executionem non gubernatori commiserint status, sed eorum possessores e comitiis antea non dimiserint, donec illa effective resignarunt. 11 Patet ex articulo 10-o quod potestatem ejus in conferendis bonis ad numerum 30 colonorum restrinxerint, id quod postea palatino praesente etiam rege legitime concessum fuit.

quod potestatem ejus in conferendis bonis ad numerum 30 colonorum restrinxerint, id quod postea palatino praesente etiam rege legitime concessum fuit. Plane privilegia confirmant. 12 Patet ex instrumento e comitiis 1447. dimisso (b) quod plane concessum a Sigismundo rege vico Al-Magyari nundinale privilegium renovarint. 13 Patet ex epistolis gubernatoris a Joanne Zredna collectis quod negotium pacis cum Friderico imperatore in comitiis 1448. pertractarint (c).

quod plane concessum a Sigismundo rege vico Al-Magyari nundinale privilegium renovarint. 13 Patet ex epistolis gubernatoris a Joanne Zredna collectis quod negotium pacis cum Friderico imperatore in comitiis 1448. pertractarint (c). 14 Patet denique e datis occasione comitiorum 1450. ad Pontificem litteris quod objectum juris patronatus in ecclesias aeque status tractarint (d). Nobiles impossessionatos lucro camerae subjiciunt. 15 Memorabile est quod in

est quod in ipsis his sub auspiciis statuum celebratis comitiis nobiles impossessionati pendendo lucri camerae subsidio non amplius [subjecti] fuerint exempti 60.15 exempti: exemplo B (e). 16 Ita status in prima statim longiori regis absentiae occasione commodo reipublicae minus prospexerunt, dum magnam potestatis executivae partem ad se pertraxerunt. 17 Debuit enim gubernator variis

commodo reipublicae minus prospexerunt, dum magnam potestatis executivae partem ad se pertraxerunt. 17 Debuit enim gubernator variis aemulorum insultibus patere, id autem vigentem jam anarchiam debuit magis adhuc confirmare. 18 Patet id vel e variis privatarum familiarum confoederationibus quae articulo decreti hujus 5-o abrogantur. 19 Has enim ad propulsandas tam regis, quam aliorum privatorum injurias initas fuisse ostendunt, quae earum adhuc prostant, exempla; quod autem confoederationum

est primum anarchiae argumentum. 22 (a) In Vestigiis Diaetarum a pag. 273-565. 23 (b) Ibidem pag. 263. 24 (c) Ibidem pag. 273. 25 (d) Ibidem pag. 272. 26 (e) Vide edictum statuum eatenus vulgatum in Vestigiis Diaetarum pag. 261, ubi dicitur: "Item super singulos quatuor nobiles iobagionem non habentes unus florenus dicetur." § 61 Ladislaus Posthumus regno admovetur; ejus

1453. regem salutarunt. 4 Obtento nihilominus quod in Corpore Juris sub nomine decreti insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro tali habendum sit, apparet ex articulis 1-o et 2-o cum finali ejus clausula combinatis e quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem. Status regi juramentum fidelitatis nuncupant. 5 Qua

enim taxa haec jam inde a Carolo I publicis legibus stabilita adeoque consveta fuit. 4 Decretum 1454. ex ipso autographo descriptum esse indicat illa ingressus ejus clausula "universis praelatis, baronibus, nobilibus... in comitatu N.N. constitutis" e quo una apparet usum decreta comitiorum ad singulos comitatus transmittendi jam tum viguisse; ex autographo enim hoc debuit deinde exemplar pro singulo comitatu describi. 5 Ad comitia haec non jam omnes viritim

fuisse ut ne ille quidem militum numerus, qui banderium regium efficiebat, inde ali, minus emensus baronibus illis, qui vi muneris sui designata sibi banderia alere cogebantur, census dependi potuerit, ut adeo oportuerit status redigendo in ordinem aerario regio aliquot e singulo statu viros deligere. 3 Et hoc est primum statuum in aerarium regium influxus vestigium, una evidens ejus rei argumentum quod, quae aliqui barones regni servare cogebantur banderia, ea non propriis impendiis, sed depensa e regis aerario certa

ordinem aerario regio aliquot e singulo statu viros deligere. 3 Et hoc est primum statuum in aerarium regium influxus vestigium, una evidens ejus rei argumentum quod, quae aliqui barones regni servare cogebantur banderia, ea non propriis impendiis, sed depensa e regis aerario certa pecuniae summa alere debuerint. 4> Verum vigentem <hac 63.4 hac conieci tempestate anarchiam ipse, quem in gravissimo reipublicae periculo decreta adeo

5 Nimirum decreverunt status, fama apparatus, quem Mahometes post captam Constantinopolim contra Hungariam suscipere ferebatur, perculsi, graviorem tantisper, quam quae jam sub Sigismundo pro norma defixa fuerat, portalem insurrectionem. 6 E Sigismundeae enim normae praescripto a 99 tantum tres bene armati, e constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati 63.6 pharetrati: faretratri B

Constantinopolim contra Hungariam suscipere ferebatur, perculsi, graviorem tantisper, quam quae jam sub Sigismundo pro norma defixa fuerat, portalem insurrectionem. 6 E Sigismundeae enim normae praescripto a 99 tantum tres bene armati, e constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati 63.6 pharetrati: faretratri B pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem non in Hungariam,

praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis rege, necdum elapso anno in particulari aliquo conventu (alia enim praeter ea, quorum decretum in Corpore Juris exstat, nulla publica regni comitia ad annum 1454. memorantur) pervicit ut novum e sex de singulo statu deligendis viris consilium constituatur quod publica oeconomica, et militaria summa cum potestate administret. 3 Verum rex saniora edoctus id ipsum Hunyadio relinquit arbitrio an consilium hoc abrogare, vel vero ita confirmare velit, ipse

constituatur quod publica oeconomica, et militaria summa cum potestate administret. 3 Verum rex saniora edoctus id ipsum Hunyadio relinquit arbitrio an consilium hoc abrogare, vel vero ita confirmare velit, ipse illi ut eidem praesit (a). 4 E quo diserte patet palatinum executivam ipsius principis potestatem restringere quidem voluisse, regem tamen id passum non fuisse. 5 Constat enim Hunyadium particulares praelatorum et baronum conventus subsequo anno 1455. celebrasse (b). 6 Consilii

fuit, militis numerum permoverat. Solus tamen cum exigua manu Hunyadius vires ejus retundit. 5 Ast incassum; obsistente aemula Garaii factione solutaque per vigentem tanto tempore jam anarchiam vi imperii, e banderiali, portali, et insurrectionali militia, quae numerum 100,000 longe superare debuisset, vix 5000 potuit extorquere, ita ut sola haec praeter propriam 10,000 cohortam inconditamque, quam Joannes Capistranus adduxerat, cruciatorum turbam tam copioso hosti, tamque

dum regius miles non suffecerit, locum habere declarant (articulo 2-o). 8 Cum primus 66.8 Cum primus: cumprimis B hic post exstinctam in masculo Arpadianam domum e nativis Hungaris rex creatus sit, ne cognati ejus hoc titulo praepotentiam exercere possint, diserte praecaverunt articulo 11-o. 9 Sunt quidem praeter constitutionalia haec particulares etiam aliquot leges decreto huic insertae, verum morem hunc in

ad diaetam nobilitatem variat. 2 Prima is sub auspiciis suis comitia eodem statim 1458. anno octava post Pentecosten die Pestini celebravi (b); comitiis his, uti et prioribus sub Szilághio celebratis, omnes denuo nobiles convenerunt. 3 E contra comitiis eodem 1458. Szegedinum pro festo Nicolai indictis et sequenti anno in Pervigilio Epiphaniae Domini terminatis tantum "quatuor de unoquoque comitatu electi, cum plana facultate missi, totum regnum repraesentantes" interfuerunt (d). 4 Ad

indictis et sequenti anno in Pervigilio Epiphaniae Domini terminatis tantum "quatuor de unoquoque comitatu electi, cum plana facultate missi, totum regnum repraesentantes" interfuerunt (d). 4 Ad subsequa 1462. comitia nobiles viritim iterum convenerunt (e), nimirum agebatur in his de conflanda pro redemtione coronae 60,000 aureorum summa adeoque, ut singuli adsint, plurimum interfuit. 5 Verum ipsis inauguralibus 1464. comitiis iterum repraesentantes tantum interfuerunt (f). 6 Ex omnium reliquorum

7 Iam ante Mathiae tempora in eos, qui vocati ad comitia non venerunt, poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat. 8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g). 9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis 1458. conditi articulo 55-o, alterum e diplomate Mathiae in Vestigiis Diaetarum pag. 352. 10 (b) Constat id e publicatoriis ejus in Vestigiis Diaetarum pag. 297. prolatis. 11 Decretum hoc

comitia non venerunt, poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat. 8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g). 9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis 1458. conditi articulo 55-o, alterum e diplomate Mathiae in Vestigiis Diaetarum pag. 352. 10 (b) Constat id e publicatoriis ejus in Vestigiis Diaetarum pag. 297. prolatis. 11 Decretum hoc Corpore Juris non continetur. 12 Primus

8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g). 9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis 1458. conditi articulo 55-o, alterum e diplomate Mathiae in Vestigiis Diaetarum pag. 352. 10 (b) Constat id e publicatoriis ejus in Vestigiis Diaetarum pag. 297. prolatis. 11 Decretum hoc Corpore Juris non continetur. 12 Primus illud vulgavit Martinus Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 298.

illud vulgavit Martinus Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 298. 13 (c) Dicitur enim in eorum praefationibus: "praelati, barones, nobiles universi." 14 (d) Sunt verba praefationis. 15 (e) Dicitur enim in praefatione: "in praesenti generali congregatione universorum praelatorum, baronum, nobiliumque regni." 16 (f) Dicitur enim: "Cum nos (...) hanc conventionem generalem omnibus praelatis, baronibus, ac nobilibus de regno nostro

lineas abivit, nempe Friderici I et Alberti II (a); Alberti linea in Ladislao Posthumo, Alberti III, cui status haereditarium obtulisse regnum supra §-o 51 vidimus, filio defecit. 6 Fridericus II, qui Mathiae tantum negotia facessivit, e linea Friderici I descendit; Fridericus hic, ut primum Ladislaum Posthumum cum S. Regni corona in suam accepit potestatem, de asserenda suae quoque lineae in regnum Hungariae haereditate consilium suscepit. 7 Hoc fine repetitum toties ab Hungaris Ladislaum

solio tamdiu non futurum dum ejus electio per impositam sibi coronam obfirmetur; noverant status totum suum et electionis et legislativae potestatis jus in possessorio sancti hujus pignoris, ut jam explicuimus, radicari. 22 Ideo grave licet illud litrum status e propriis facultatibus ultro prompte contulerunt; ideo his primum inauguralibus comitiis eos de securiori coronae conservatione sollicitudo incessit, sed et tunc totam hanc curam regi per articulum 2 detulerunt.

seu addat, seu demat, prouti sibi praesentati fuerant, confirmare consveverit; quomodo enim tam numerosi et prolixi articuli in comitiis Pestiensibus, quae 12 tantum diebus durarunt, concertari, quomodo in decreto 1478. status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis necessitati suae intendere possit," et sic passim. 2 Ac una id etiam e tenore praefationum et

ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis necessitati suae intendere possit," et sic passim. 2 Ac una id etiam e tenore praefationum et conclusionum Mathiae apparet quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto), extradederit. Usus decreta ad singulos comitatus submittendi renovatur.

capita continebantur. 9 Inaugurale 1464. Mathiae decretum circa juridica potissimum versatur. 10 Praeterquam enim quod cursus monetae reguletur articulo 22, status nullam aliam securitatem decreto hoc sibi constituerunt. 11 E contra in decreto 1471. renovatur annua celebrandorum comitiorum obligatio, primum legislativae statuum potestatis praesidium articulo 1-o; renovatur sanctio Andreae II, ne quis nisi via juris in persona aut rebus puniri possit, praecipuum tam civilis quam politicae

contra positivas, quas jam memoravimus, constitutionales sanctiones nihil probare potest. 7 Si status his comitiis institutum hoc reipsa stabilivissent, continuassent certe hunc usum sub debilioribus Mathiae successoribus Uladislao et Ludovico II, quos etiam e regno quandoque abfuisse constat, hujus tamen nullum hactenus vestigium prolatum est. 8 Debuit itaque peculiaris quaedam nobis hactenus ignota circumstantia intervenire, ob quam Mathias ad indicta per se comitia (b) nec oratores misit, nec editum in illis

regnum nostrum repraesentantes in civitatem Vaciensem pro tenenda certa diaeta convenissent, miseramus in eorundem medium certos ac nobiles oratores Nostros." 10 (b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1: "Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus." 11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)

adhuc per status dicti palatini indicium nullum vicariae regis potestatis muneri huic affixum vestigium seu legibus, seu in diplomatibus deprehendimus. 3 Imo vidimus quod Ladislao Posthumo adhuc minorenni primum Ujlakius, tum Hunyadius, eodem vero adulto, sed e regno absente Ulricus Cileae comes, Mathia vero adhuc adolescente Szilághius non palatini, sed gubernatoris nomine vicariam regis gesserint potestatem; palatini vero gubernatoris imperio obnoxii fuerint. 4 Sane, cum e coaevis scriptoribus constet (a) quod

tum Hunyadius, eodem vero adulto, sed e regno absente Ulricus Cileae comes, Mathia vero adhuc adolescente Szilághius non palatini, sed gubernatoris nomine vicariam regis gesserint potestatem; palatini vero gubernatoris imperio obnoxii fuerint. 4 Sane, cum e coaevis scriptoribus constet (a) quod Mathias primo statim aditi regni tempore Ladislaum Gara exauctoraverit eidemque Michaelem Guth de Országh suffecerit, non multo autem post hoc iterum magistratu moto palatinatum Garaio restituerint, pronum est existimare decessores

defertur denique suprema iudicialis potestas articulo 9-o. 14 Atque ita impositus fuit finis usitato sub duobus antea regibus gubernatores officio. 15 Ita palatinale munus longe supra illam, quam gubernatores habuere, potestatem evectum fuit (e). 16 Sola tantum donationes ad vires 32 sessionum conferendi facultas, qua Hunyadium praeditum fuisse vidimus, hac vice eidem non conferebatur. 17 Sed et haec praerogativa tardius, ut postea videbimus, eidem accessit. 18

(b). 29 (d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire et in omnibus rebus obtemperare teneantur." 30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt, articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset. 31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32

(b). 29 (d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire et in omnibus rebus obtemperare teneantur." 30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt, articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset. 31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32 Nam quod

latarum in sui favorem legum effectum mascule procurare consveverit, quodve legi huic integris adhuc 23 annis, quo intervallo effectum ejus facile potuit consolidare, supervixerit, neque aliquod post ejus regnum reductarum in usum ejusmodi exemptionum vestigium seu e legibus, seu e diplomatibus hactenus prolatum sit. 8 (a) Partem litterarum Mathiae, quae haec quoad lucrum camerae confirmant, jam priori §-o ad notam (b) dedimus. 9 Aliae ejusdem ad comitatum de Sáros de eodem 1467. datae

sui favorem legum effectum mascule procurare consveverit, quodve legi huic integris adhuc 23 annis, quo intervallo effectum ejus facile potuit consolidare, supervixerit, neque aliquod post ejus regnum reductarum in usum ejusmodi exemptionum vestigium seu e legibus, seu e diplomatibus hactenus prolatum sit. 8 (a) Partem litterarum Mathiae, quae haec quoad lucrum camerae confirmant, jam priori §-o ad notam (b) dedimus. 9 Aliae ejusdem ad comitatum de Sáros de eodem 1467. datae litterae, quae in

Mathias status a communione potestatis legislativae non exclusit. 3 Ut rex arbitrarie agat, debet seu omnem et legislativam et judicialem usurpare, seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam

prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit, quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur. 7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo novemdecim consilia, et quidem ab anno 1470. usque 1479. annua celebrata fuisse ex iis tantum, quae hactenus productae sunt, litteris apparet.

decreto, quo novitates ejus abolentur, id diserte indicare non intermississent; si faciliores atque debiles aliquot sui pradecessores in sententiam suam habuit status, id proprio eorum facto evenit; erat enim eotum adhuc armata tota regni nobilitas. 13 E novem certe, quae jam prostant, ejus decretis nulla ejusmodi lex apparet, quae extorqueri debuisset. 14 Privatam etiam aliquam, quae alias ad objectum legislationis pertinuisset, ejus ordinationem nemo hactenus in lucem

1 Vidimus quod status stabilitam jam inde a Carolo I lucri camerae a singula colonorum, etiam ad nobiles pertinentium, porta executionem per articulum 5-um capitulationis, cui Szilághius nomine Mathiae subscripsit, antiquare voluerint (a); constat e 7-o 1-ae, quam Mathias ab adito regno 1458. circa festum Pentecostes Pestini celebravit, diaetae articulo legem hanc revocatam utve lucrum camerae ea, quae sub Ludovico I consveverat, ratione exigatur, decretum fuisse (b). 2 Ex ejusdem diaetae articulo 55-o

tributum nec a statibus petere nec propria authoritate imponere velit (c). 3 Cum Mathias regnum nonnisi cum fine Martii adiverit, diaeta vero haec in Junio adeoque post tres statim menses eodem anno celebrata sit, cautio haec non ad Mathiam, sed ad aliquem e suis decessoribus referri debet, adeoque Mathiam non fuisse primum exigendae (in vicem lucri camera) unius floreni authorem satis apparet. 4 An tamen Mathias promisso huic usque 1462. steterit, hactenus non constat.

B. ). 8 Post solennem adeo sponsionem Mathiam usque coronationem suam, quae 1464. peracta est, nullum praeter lucrum camerae subsidium exegisse admodum credibile videtur. 9 Imo nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo pateat eum ante annum 1468. subsidium aliquod exegisse; constat e converso quod 1467. nomine lucri camerae non a singula porta, uti tempore Ludovici, sed a quinque portis unum florenum, et hunc non propria authoritate, sed erga factam per status in comitiis

Mathiam usque coronationem suam, quae 1464. peracta est, nullum praeter lucrum camerae subsidium exegisse admodum credibile videtur. 9 Imo nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo pateat eum ante annum 1468. subsidium aliquod exegisse; constat e converso quod 1467. nomine lucri camerae non a singula porta, uti tempore Ludovici, sed a quinque portis unum florenum, et hunc non propria authoritate, sed erga factam per status in comitiis Budensibus determinationem exegerit (e). 10 Tandem

subsidium aliquod exegisse; constat e converso quod 1467. nomine lucri camerae non a singula porta, uti tempore Ludovici, sed a quinque portis unum florenum, et hunc non propria authoritate, sed erga factam per status in comitiis Budensibus determinationem exegerit (e). 10 Tandem 1468. susceptum sinistro sane consilio bellum Bohemicum in eam illum impulit necessitatem ut praeter lucrum camerae aliquam pecuniae summam (nescitur enim quanta fuerit) a statibus postulare debuerit (f). 11 Sed et nunc 20

medii floreni... petantur, vel imponantur, praeter lucrum camerae." 23 (d) Assecuratio regis prolata est in Vestigiis Diaetarum pag. 365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo Regni Croatiae. 24 (e) In Vestigiis Diaetarum pag. 375-a profertur mandatum Mathiae de 1467, ubi dicitur: "Convocatis nuper in hanc civitatem Budensem praelatis, baronibus, et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt ut loco lucri

Diaetarum, pag. 338. 10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11 Vide articulum 4 ejusdem anni. 12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum et equites, et pedites partim gravioris, partim levioris armaturae sub signis suis habuisse; equitum gravis armaturae, dum eos Neapolim socero in subsidium misit, annuum stipendium fuit aurei 60, levis

prolatae; cum id tunc perfici non potuerit, anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario Diplomatico ipso ratificationis instrumento. 6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta, ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde

Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario Diplomatico ipso ratificationis instrumento. 6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta, ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde non quidem ex Nostro mandato, ut ipse dixit, sed ex nonnullorum praelatorum et baronum regni consilio ad imperatorem divertens,

et ad nos usque sit propagata. 10 Quamquam fateri oporteat ne ipsum quidem, licet et copioso et victorioso plerumque stipendiario milite stipatum, praepotentiam dynastarum et internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit

Agriensis antistes, qua locumtenens regius (munus enim palatini propter exorbitantem 1455. eidem collatam authoritatem Mathias inde ab obitu Emerici Zapolii non restauraverat) Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator haereditatem regni Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito in successionem regni Hungariae juri ultro renunciaverit (a), status libero suo electionis jure usi

status ne hac quidem capitulatione diserte ad comitia revocarunt. 8 Cum tamen §-o 6-o Austriam et aliquas Styriae et Carinthiae civitates imperatori absque statuum consensu reddi vetuerint, videntur eo respexisse. 9 De jure tributa imponendi e finali §-i 2-i clausula non satis liquet an jus nova subsidia imponendi comitiis reservatum, vel vero rex, ne ea in comitiis vel petere possit, simpliciter inhibitus fuerit; cum jam Mathiam a novis subsidiis in comitiis petendis inhibitum fuisse viderimus, probabilior

comitiis reservatum, vel vero rex, ne ea in comitiis vel petere possit, simpliciter inhibitus fuerit; cum jam Mathiam a novis subsidiis in comitiis petendis inhibitum fuisse viderimus, probabilior est posterior sententia. 10 Et haec inconstitutionalis lex, e qua Uladislaus se nonnisi tardius emancipavit, non exiguam, ut mox videbimus, subsecutis regni calamitatibus ansam praebuit. 11 Executiva regis potestas nullis ferme aliis, quam quos omnibus aliis antecessoribus suis praescriptos fuisse vidimus,

custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem, donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret, arcem ipsam Visegrad conservatoribus coronae resignandam ordinaverint §-o 4-o. 19 Dein quod distinctum aerarium e deponendis pro Austriacis provinciis, quas sub Mathia occupaverant, summis conflari illudque administrationi conservatorum coronae concredere voluerint, § 5 et 7. 20 Denique quod ultra conditiones capitulationis hujus in articulis, quos eidem

sacramentum nuncupavit. 3 An tamen vicissim status juramentum fidelitatis eidem, prouti tribus suis decessoribus fecerunt, praestiterint, non constat. 4 Constat tamen, quod nullos eidem antecoronationales articulos exhibuerint. 5 E quo patet eos beneficio § 18 praefatae capitulationis minime usos fuisse. 6 Agnoverint indubie deinde ipsi illi §-um capitulationis 18 aequitati adversari, nec nisi a tam debili, ut Uladislaus fuit, principe subscribi potuisse. 7 Quis enim vir

Remoto hoc impedimento duumviri illi, quorum cum alter alterius consilia adhuc ignoraret, mira hac in re concordia fuit, propiorem jam ad thronum passum sibi faciendum esse existimarunt. 8 In comitiis itaque 1505. pro festo Michaelis per Uladislaum indictis (e) avulsam Silesiam, Lusatiam et Moraviam, deficientem ad Poloniam Moldaviam labescentesque universim res Hungariae querulati, ut omnibus his malis medelam continuo adferat, a rege per oratores postularunt. 9 Cum hanc ne addicere quidem ipsis Uladislaus

et Zápolium regni, cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506. tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit obligare. 15 (a) Vide illas in Annalibus Hungariae ad hunc annum.

plane omnia communicare." 19 Indignae autem hae conditiones in eo consistebant: ut Uladislaus omnia, quae per Mathiam occupata adhuc tenebat, Styriae, Carinthiae, et Carnioliae loca absque depacto in pace Olomucensi lytro Maximiliano restituat; e contra civitates Hungariae, quas Elisabetha, Alberti regis vidua, Friderico imperatori impignoraverat, nonnisi post mortem hujus erga deponendam iisdem investitam sumam restituantur; Maximiliani haeredes post defectum Uladislai in Hungaria succedant; id rex, praelati,

septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles et civitates privato tantum suo nomine subscripserunt. 24 Statuum nomen, prouti id in prolatis per eundem Kollár ibidem anni 1464. tabulis factum fuit, nullibi subscriptum est. 25 (e) Plerique scriptores comitia haec per palatinum Perény indicta fuisse indigitant 86.25 indigitant: indigitat B , sed convellunt eorum opinionem regales Uladislai ad civitatem Bartphensem pro his

447 provocavit. 26 (f) Originale confoederationis hujus in pluribus tabulariis, nominanter in Regni Croatiae archivo exstat. 27 Edidit illam Pray in Annalibus Hungariae ad hunc annum. 28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506. datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni Hungariae in proximo conventu mense

hac insuper spondere debuerit quod filium suum nec Maximiliani, nec cujusvis exteri principis tutelae commissurus, sed eundem in Hungaria sub statuum vigilantia educaturus sit (d). 4 (a) Discimus id cum e rescripto Uladislai ad Ladislaum Gereb de Vingarth de 1502. emisso, quo eum ad coronationem hanc invitat, tum ex alio ejusdem ad Frangopanum Veszprimiensem edito, quibus eum securum reddit quod peracta per Strigoniensem haec coronatio juribus sedis suae nihil sit

Provocantur in Vestigiis Diaetarum regales ipsae pro his comitiis editae pag. 462; provocantur ipsius regis litterae, quibus coronationem filii sui a statibus petit, pag. 454; provocantur denique aliae Uladislai ad comitatum Szaladiensem litterae pag. 462, e quibus subsidium unius floreni pro necessitatibus confiniorum his comitiis oblatum fuisse apparet. 6 Editi tamen in iis decreti nullum vestigium prostat. 7 (c) Originale capitulationis hujus exstat in archivo Croatiae; vulgavit

In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per repraesentantes ad diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus. 8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat. 9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis his comitiis jam articulo 26-o perlatum fuit ut ad diaetam non comitatus per electos nuncios, sed nobiles viritim convocantur; an tamen

vota viritim colligat, pluralitatique votorum deferatur §-o 5. 16 Denique 1498. articulo 1-o sancitur ut diaeta nonnisi 15 diebus duret § 1; ut praelati et barones, qui absque justa causa emanserint, in florenis 400, nobiles in 200-is convincantur § 3-o; ut e nobilibus unius sessionis a 10 sessionibus nonnisi unus comparere teneatur. Duae tabulae necdum existebant. 17 Proceres attamen a nobilibus ne tum quidem per diversa conclavia segregatos fuisse satis

19 Quid? quod probabile admodum sit comitia in campo Rákos sub tentoriis acta, conventus vero ipsos in aperto campo celebratos fuisse. Nobiles per nuncios convocantur. 20 Denique apparet e praefationis, quae huic, nempe 1495, decreto praefixa est, §-o 2-o quod his adhuc comitiis (b) non viritim omnes nobiles, sed nuncii tantum comitatuum interfuerint; dicitur enim: "tandem praefati praelati, barones, ac universi nobiles, de singulis comitatibus electi."

capitulationis 5-um aerario regis inferatur. 15 Tractatum pacis et 1491. et 1506. in diaeta fuisse agitatum supra vidimus. 16 Quod 1500. bellum contra Turcas etsi nullo cum effectu in diaeta decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet sub Uladislao externa etiam negotia in diaetis pertractata fuisse. 18 (a) Patet id ex articulo 4-o 1492. § 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae.

18 (a) Patet id ex articulo 4-o 1492. § 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae. 1 Reliqua politica objecta, circa quae legislationem jam sub aliis regibus versatam fuisse vidimus, e decretis Uladislai repetere supervacaneum videtur. 2 Libet ea tantum, circa quae aut primum sub Uladislao constitutum fuit, aut quae secus memorabilia sunt, recensere. De palatini

testimonio docuerit. De iuristitio sub diaeta et salvo conductu. 6 Ut tempore comitiorum fora omnia sileant, sub Uladislao 1507. articulo 12-o primum sancitum fuit; usum salvi conductus jam hoc aevo viguisse e Mathiae decreti 2-i art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes eo ipso beneficio salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in

praesentes eo ipso beneficio salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum fuit. 9 Et tunc etiam tantum personae eorum (de bonis enim eorum nulla fit mentio) inviolabiles declarantur. 10 Constat tamen e sententionalibus Uladislai de 1493. in Vestigiis Diaetarum pag. 419. prolatis eam temporibus his consvetudinariam legem viguisse ut beneficium salvi conductus etiam ad bona eorum, qui comitiis intererant, extensum fuerit.

necessitatibus confiniorum oblatum est (b). 4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem 2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate, quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari velim Mosoczium

tantum in Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem 2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate, quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non

Sigismundum Quinqueecclesiensem episcopum, et thesaurarium qui jam Ernst, jam Hampo scribitur ad peculatum suum 400 aureorum millibus redimendum, collegam vero ejus Dombaium, cum idem praestare non posset, ad perpetuos Temesvárini subeundos carceres condemnarunt (e). Impignorati proventus regii redimantur. 11 Et cum Uladislaus penuria aeris pressus complures jam proventus regios sub longe minimi, ac fructus eorum efferebant, summa

proventus regii redimantur. 11 Et cum Uladislaus penuria aeris pressus complures jam proventus regios sub longe minimi, ac fructus eorum efferebant, summa pignori locasset, sustinebat status nobilium pignoratarios investitam his bonis summam e fructibus eorum sibi jam conpensasse, utve ea gratuito statim remittantur, contendebant. 12 Verum cum proventus hujusmodi potissimum Bakacs episcopus et cancellarius, tum Zápolyius palatinus tenerent, obstante horum potentia id in praesens evinci non potuit.

proventus percipiat. 19 Tanta tamen fuit Joannis Zapolya, Transylvaniae vajvodae et Stephani palatini jam fatis functi filii, potentia, ut hunc a justa sane hac lege exemerint et, quo is totam investitam summam recipere possit, 10 denarios a singula porta e tributo illo, quod pro stipendio militiae conferri solebat, per biennium assignarint. 20 Determinarunt deinde articulo 3-o quaenam sint bona coronalia, nimirum ad contradistinctionem allodialium, et illa in posterum pro inalienabilibus tum primum articulo 2-o

relictum. quo lex haec solenniter denuo confirmatur. 33 Koller in Historia episcoporum Quinqueecclesiensium tom. 1. pag. *** provocat ad librum rationum Sigismundi Quinqueecclesiensis episcopi et thesaurarii de 1495, e quo patet quod in comitatibus Hungaricis lucrum camerae (nullum enim eotum subsidium regi oblatum fuit) ab una dica unus florenus, in Sclavonia vero medius, exactus fuerit. 34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro litteris eorum mediam

dica unus florenus, in Sclavonia vero medius, exactus fuerit. 34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro litteris eorum mediam partem illius, quod regnicolae Nostri in curia Nostra solvere consveverunt, dare valeant." 35 (e) Bonfinius decade 5-a cui qua testi coaevo hac in re fides potest adhiberi. 36 (f) Comitia enim haec rebus infectis tumultuosa dissoluta fuisse docet Praefatio, quae 2-o Uladislai decreto praemissa est, §-us 6. 37 Caeterum

92 Tricesimarum regulatio. 1 Tricesimae primum sub Uladislao in comitiis regulatae fuerunt. 2> Antea cum teloniis saepius confundebantur (a). <3 Iam tum agnovere status quod de productis regni nonnisi tunc tricesima exigi possit, si e regno educantur (1498. art. 29. § 3). 4 De inductis nulla fit mentio, forte quod haec tamquam correlativa alioquin subintelligi existimaverint. 5 Nam quod exterae merces dudum antea regno inferri coeperint, docent privilegia limitaneis

B vacuum relictum. (b) memoravimus. 6 De transitu etiam nil memoratur, quod inde factum puto quia necdum eotum commercium ita effloruit ut merces quaepiam per Hungariam in alias regiones devehantur. 7 E naturali principii hujus sequela agnoverunt etiam status quod tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498. articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut capitales plerumque in locis

ne ab animalibus tricesima exigatur (c), quae sub ipso adhuc Uladislao 1492. art. 27. jam in legem publicam relata fuit. 9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno educta tricesimae subjecerunt. 10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo

14 Quid mirum proinde quod nulla de ipsa vectigalis tricesimalis regulatione lex prostet? 15 Ignoravit nempe adhuc aetas illa commerciale illud principium, quod merces nocivae majori portorio gravari, aliquae simpliciter prohiberi, utiles e contra ab omni vectigali eximi debeant. 16 (a) Adhuc sub ipso Uladislao debuit tricesima a rebus in nundinis domesticis venditis desumi, quando anno primum 1495. articulo 28. prohibetur ne ab animalibus in domesticis nundinis distractis tricesima

deportare. 12 Et tales civitates emptoriales vel loca depositorum vocabantur. 13 Hic quoque publicae administrationis defectus sub Uladislao publicis legibus confirmabatur (d). 14 Eandem rationem subit vetita equorum e regno eductio tempore illo, quo regnum nulli implicitum bello his pro copiis suis non egebat (e), uti et renovata, quam jam sub Sigismundi perlatam fuisse vidimus, ineundae a domesticis cum exteris quaestoribus societatis prohibitio 1498. articulo 32; sed enim omnia

13 Hic quoque publicae administrationis defectus sub Uladislao publicis legibus confirmabatur (d). 14 Eandem rationem subit vetita equorum e regno eductio tempore illo, quo regnum nulli implicitum bello his pro copiis suis non egebat (e), uti et renovata, quam jam sub Sigismundi perlatam fuisse vidimus, ineundae a domesticis cum exteris quaestoribus societatis prohibitio 1498. articulo 32; sed enim omnia haec temporum illorum in commercialibus caligo excusat. 15 (a) 1492. art.

in commercialibus caligo excusat. 15 (a) 1492. art. 31, 1507:11. 16 (b) 1492:32. 17 (c) 1492:48; 1498:31. § 1. 18 (d) 1492:103; 1498:31 et 32; 1500:24. 19 (e) 1495:27, 1498:31, 1504:28, tandem 1507:10. ad justos limites restricta fuit, nempe ne per greges integros e regno educantur. 20 Verum 1514:66. iterum generaliter prohibetur. § 94 Regulatio rei bellicae.

(b) 1492:32. 17 (c) 1492:48; 1498:31. § 1. 18 (d) 1492:103; 1498:31 et 32; 1500:24. 19 (e) 1495:27, 1498:31, 1504:28, tandem 1507:10. ad justos limites restricta fuit, nempe ne per greges integros e regno educantur. 20 Verum 1514:66. iterum generaliter prohibetur. § 94 Regulatio rei bellicae. 1 Restat ut, quomodo legislatio se circa militaria habuerit, videamus. 2 Peracta

flagitaret, reserato domestico Mathiae thesauro hunc a Beatrice regina penitus evacuatum esse compertum est. 3 Debuit publicum etiam aerarium perinde exhaustum fuisse, cum Joannes Varadinensis episcopus praesentaneae huic status necessitati depromptis e proprio peculio 40 aureorum millibus subvenire debuerit (a). 4 Cum tam solers in vindicandis tuendisque juribus suis Mathias Uladislao integros adhuc proventus regios transmiserit, potuit ille primo adhuc regni

militiam dimisisse extra dubium est. 6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7 Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit. 8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis, tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum

quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit. 8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis, tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum videtur quod Uladislaus paulo post ac bellum cum Maximiliano in autumno confecit, et Legionem Nigram et omnem reliquam, praeter mille equitum banderium,

exponere. 14 Banderium regis a mille, privatorum a 400 equitibus computabatur (d); singulum tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere debebat (f); soli praelati ejusmodi banderia propriis impensis alere (g) et, dum opus fuit, in campum educere tenebantur. 15 Et quidem archiepiscopus Strigoniensis et antistes Agriensis singulus duo, seu

Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis vicinis, unus a 24 portis eques imperabatur. 27 Banderium ut in media parte e gravis armaturae (qui armigeri vocabantur), media vero parte e levis armaturae equitibus (qui huszari audiebant) consistat, citato 1492. articulo decernebatur. 28 Verum 1498. articulo 16-o § 1. ut banderii altera etiam medietas e gravis armaturae equitibus

impossessionatos nobiles restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis vicinis, unus a 24 portis eques imperabatur. 27 Banderium ut in media parte e gravis armaturae (qui armigeri vocabantur), media vero parte e levis armaturae equitibus (qui huszari audiebant) consistat, citato 1492. articulo decernebatur. 28 Verum 1498. articulo 16-o § 1. ut banderii altera etiam medietas e gravis armaturae equitibus constet, decretum fuit. 29 Qui a portis praestabatur

Banderium ut in media parte e gravis armaturae (qui armigeri vocabantur), media vero parte e levis armaturae equitibus (qui huszari audiebant) consistat, citato 1492. articulo decernebatur. 28 Verum 1498. articulo 16-o § 1. ut banderii altera etiam medietas e gravis armaturae equitibus constet, decretum fuit. 29 Qui a portis praestabatur eques, scuto, lancea, arcu, manuali, et, quoad fieri poterat, lorica armatus esse debuit; e quo confici videtur quod huszari adminus frameis, armigeri pistoletis, si non etiam

28 Verum 1498. articulo 16-o § 1. ut banderii altera etiam medietas e gravis armaturae equitibus constet, decretum fuit. 29 Qui a portis praestabatur eques, scuto, lancea, arcu, manuali, et, quoad fieri poterat, lorica armatus esse debuit; e quo confici videtur quod huszari adminus frameis, armigeri pistoletis, si non etiam brevioribus sclopis provisi fuerunt. 30 Ex omnibus his apparet totum exercitum e meris equitibus conflatum, statariam e contra illam Mathiae nigram legionem totumque

eques, scuto, lancea, arcu, manuali, et, quoad fieri poterat, lorica armatus esse debuit; e quo confici videtur quod huszari adminus frameis, armigeri pistoletis, si non etiam brevioribus sclopis provisi fuerunt. 30 Ex omnibus his apparet totum exercitum e meris equitibus conflatum, statariam e contra illam Mathiae nigram legionem totumque usque adeo stipendiarium peditem, cujus ille ope tot victorias reportavit, dimissum fuisse (l). 31 Caeterum sub Uladislao confiniorum etiam securitati in comitiis

fieri poterat, lorica armatus esse debuit; e quo confici videtur quod huszari adminus frameis, armigeri pistoletis, si non etiam brevioribus sclopis provisi fuerunt. 30 Ex omnibus his apparet totum exercitum e meris equitibus conflatum, statariam e contra illam Mathiae nigram legionem totumque usque adeo stipendiarium peditem, cujus ille ope tot victorias reportavit, dimissum fuisse (l). 31 Caeterum sub Uladislao confiniorum etiam securitati in comitiis providebatur. 32 Hactenus id

legionem totumque usque adeo stipendiarium peditem, cujus ille ope tot victorias reportavit, dimissum fuisse (l). 31 Caeterum sub Uladislao confiniorum etiam securitati in comitiis providebatur. 32 Hactenus id tantum sancitum fuit ut huic rex e propriis proventibus procurare teneatur. 33 Articulo 1495:36. jam constituitur ut singulum fortalitium duos habeat praefectos, quo uno propriorum negotiorum causa absente, alter semper praesto esse possit et debeat. 34 Et cum dissolutis his

1492. dimissa fuisset, certe aliqua ejus, qua a stipendiato regis et aliquot baronatum banderio distinctae, in articulis diaetae hujus mentio occurreret. 45 (d) 1498. art. 20. 46 (e) 1498. art. 21. 47 (f) 1492. art. 17. "Quod Regia Majestas tam officiolatus ejus tenentibus quam et aliis exercituantibus de stipendio regali dispositiones faciat." 48 Per alios enim exercituantes nonnisi proprium regis banderium, per

praestabatur. 60 Et ideo nova semper fiebat portarum rectificatio. 61 Sane cum ipsum banderialem militem mox finito bello ad priorem rediisse rusticationem constet, quis sibi persvadebit quod coloni, qui a portis statuti fuerunt, toto pacis tempore e stipendiis dominorum suorum vixerint? 62 (h) Hunc sensum facere videtur obscurus 1500. articulus 21. si parenthesis 1-i § cum § 8. et 9. rite combinetur. 63 (i) 1492:9, § 14. 64 (k) Dicitur enim

obscurus 1500. articulus 21. si parenthesis 1-i § cum § 8. et 9. rite combinetur. 63 (i) 1492:9, § 14. 64 (k) Dicitur enim 1498:17, § 9. "Officiales nec non stipendiarii, tam regales, quam DD. praelatorum et baronum (i.e. banderia) nec non caeterorum regnicolarum (id est portalis miles) limites et metas regni secundum temporis et rerum necessitatem egredi exercitualiter debeant, si autem universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter) contigerit, tunc ipsa universitas (id est

titulo conservationis gentium exigi, cur banderiati ex identitate rationis perinde atque non banderiati iisdem obnoxii non fuerint, quantumve hoc nomine a porta desumptum fuerit, defectu monumentorum hactenus eruere non potui. 4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique eo nomine ultra 10 denarios a

potui. 4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g). 5 (a) "Nec satis est (dicitur eodem diplomate) vos (status Sclavoniae) nunc pecunias vestras exercituales allegare, siquidem et in hoc regno Nostro (Hungariae)

25 persolvisse, adeoque nomine subsidii Hungariam eo anno denarios 50 dependisse apparet. 9 (d) Constat enim inde ab anno 1492. sub toto Uladislaiano regimine altam pacem viguisse. 10 (e) "Volumus (dicitur in laudato diplomate) super pecuniis exercitualibus proximis temporibus in illo regno nostro per vos exactis, de quibus nullas penitus gentes tenuistis, certiores effici. 11 Ideo nobis committimus ut dicatores et exactores harum pecuniarum

tenuistis, certiores effici. 11 Ideo nobis committimus ut dicatores et exactores harum pecuniarum exercitualium ad diaetam instantem pro festo B. Georgii nunc venturam huc ad Nos ad dandas superinde rationes mittere debeatis." 12 (f) Cum e provocato in nota (b) art. 1:1514. ad manus vajvodae pro reluendis, quas impignoratas tenebat, tricesimis tantum 10 denarii deponendi disponantur, videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum. § 96 Conatus inducendi ad

senatoribus stipendia adhaesisse cognoverunt, ut rex eos et denominet, et stipendiis provideat, decreverunt. 5 Cum rex stipendia haec praestare aut non vellet, aut non posset, anno 1498. art. 2-o rem eo immutarunt ut praelati nonnisi duo, totidem barones, e nobilibus vero sedecim sint senatores. 6 Hi ex omnibus quatuor regni partibus (nunc circulos appellamus) communi regis et statuum consensu eligendi § 5. 7 Singulus autem status de stipendio sui ordinis senatorum provideat § 7. 8

senatoris, si praelatus aut baro sit in 700, si nobilis in 300 florenos § 4. 16 Hoc nomine singulae colonicali sessioni, imo nobilibus etiam unius sessionis tres denarios imposuerunt § 5. 17 Utve senatus perceptores harum pecuniarum unum e baronibus, alium e nobilibus constituat § 6, hi vero stipendia assessoribus rite dependant, in subsequis vero comitiis rationes reddant, decreverunt § 7. 18 Iam vero quod ea mens statuum fuerit ut senatus hic non tantum in octavis et brevibus

si praelatus aut baro sit in 700, si nobilis in 300 florenos § 4. 16 Hoc nomine singulae colonicali sessioni, imo nobilibus etiam unius sessionis tres denarios imposuerunt § 5. 17 Utve senatus perceptores harum pecuniarum unum e baronibus, alium e nobilibus constituat § 6, hi vero stipendia assessoribus rite dependant, in subsequis vero comitiis rationes reddant, decreverunt § 7. 18 Iam vero quod ea mens statuum fuerit ut senatus hic non tantum in octavis et brevibus judiciis assideat,

§ 7. 18 Iam vero quod ea mens statuum fuerit ut senatus hic non tantum in octavis et brevibus judiciis assideat, sed ut rex eorum consilia etiam in politicis utatur, articulus 1-us 1498. reddit manifestum. 19 Hoc enim statuitur: "Ut rex e sedecim illis nobilibus (nempe qui praecedenti articulo 3. ad senatum illum deputabantur) in negotiis illis, quae generaliter universum regnum concernere videbuntur semper octo in consilium suum admittat." 20 Et hoc est causa cur nos dicasterium hoc nec

nulla uspiam seu in legibus, seu in diplomatibus memoria occurrit. 22 Verum constituebant illud ipsi illi, qui in legibus aevi hujus judices regni ordinarii appellantur, nempe palatinus, judex curiae, cancellarius et vicecancellarius, quosve praeterea e forte praesentibus regi convocare collibuit praelatos, barones, et quandoque nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua commembrorum consilii aliquo stipendio provisus fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam obligabatur. 24 Quaerebant primo

(a) Unicus sententiae huic obstare videtur articulus 25:1495. in quo consiliarii suae maiestatis a praelatis, baronibus, et caeteris regnicolis diserte contradistinguuntur. 30 Cum enim post hunc adhuc annum de erigendo primum hoc senatu actum fuisse e superioribus appareat, per consiliarios aut ordinarii regni judices, quos regem ex officio ad consilium adhibere debuisse constat, aut jam tum aliqui puro honoris hujus titulo gloriabantur. § 97 Cur Uladislaus Ioanni Corvino

calamitatibus involuisse quod ille animo fuerit tam pusillo ut neque ministros suos in officio continere, neque gliscentes dissensiones authoritate sua in herba statim suffocare, neque excessuosos cives legalibus poenis coercere, neque ullam e tot saluberrimus sub se latis legibus effectui dare aut sciverit, aut voluerit. § 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem. 1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio.

diaeta ea de re potuit determinari. 12 Debuit tamen alia eodem adhuc anno pro festo S. Michaelis ad definienda haec objecta diaeta praefigi (d). 13 Ac haec quidem diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota causa celebrata non fuit (e). 14 Sequenti tamen anno pro eodem festo S. Michaelis comitia iterum acta et memorata objecta reipsa in discussionem assumpta fuere. 15 Sed tum tanta inter clerum et saeculares contentio exarsit ut comitia nullo edito decreto tumultuose dissoluta

spiritualia iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum viguit, controversia. 33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis mox legibus quibus abrogantur. 34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone. 35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur: "Praeter praedictos (nempe in decreto

a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum viguit, controversia. 33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis mox legibus quibus abrogantur. 34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone. 35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur: "Praeter praedictos (nempe in decreto hoc contentos) articulos

et clerum viguit, controversia. 33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis mox legibus quibus abrogantur. 34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone. 35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur: "Praeter praedictos (nempe in decreto hoc contentos) articulos DD. praelati, barones, nobiles plures articulos tam ratione decimarum, quam ecclesiasticorum beneficiorum ac collationis comitatuum praesentarunt praesenti

iidem super hujusmodi articulis perfectam deliberationem facere nequiverunt, pro eo finalem conclusionem articulorum ejusmodi ad futuram diaetam circa festum B. Michaelis celebrandam duximus prorogandam." 36 (e) Nullum enim ejus vestigium seu in coaevis scriptoribus, seu in diplomatibus occurrit. 37 (f) Anno 1493. pro festo Michaelis comitia celebrata fuisse constat a sententionalibus Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas

fuisse. 40 Verum in eo illum evidenter halucinari praefatio decreti 1495. satis ostendit. 41 In hac enim Uladislaus comitia 1495. cum diaetae 1492. historia nectit, quin ullam diaetae 1493. faciat mentionem, quod certe facturus non erat si aliquod e comitiis his decretum emanasset. 42 (g) Nullum enim celebratorum hoc anno comitiorum vestigium exstat. 43 (h) Nec celebratorum hoc anno comitiorum ulla memoria superest. 44 (i) Patet id e praefatione decreti 1498. §

facturus non erat si aliquod e comitiis his decretum emanasset. 42 (g) Nullum enim celebratorum hoc anno comitiorum vestigium exstat. 43 (h) Nec celebratorum hoc anno comitiorum ulla memoria superest. 44 (i) Patet id e praefatione decreti 1498. § 6. ubi dicitur: "Cum nos... ad perficiendum ea omnia, quae a Nobis maximo cum suspiramine exspectabant, congregationem generalem pro festo B. Martini in anno proxime transacto indixissemus et celebrassemus, inter delecta grana frumenti

et inutilibus disceptationibus tempus terere solebant, tantum ut nobiles, qui cum viritim comparuerint, proprio aere vivere cogebantur, tolerandis longioris morae sumptibus impares dilabantur; his vero dilapsis graviora negotia ex optimatum tantum arbitrio decernantur (e). 7 Ac malo quidem huic jam 1492:108. remedium positum fuit perlata lege ne ullus ultra quatuor a praefixo diaetae termino dies exspectetur, his elapsis statim graviora negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si

debilioribus contra potentiores cives justitiam facere possit. 18 (a) Septem enim praelatos et totidem proceres tabulis pacis hujus subscripsisse patet ex Auctuario Diplomatico Kollarii pag. 260-a. 19 (b) Patet id e praefatione decreti 1498. § 5. ubi dicitur: "Quamvis Nos unicuique regnicolarum tam magistratum, quam inferiorum libertates eorum ipsis (...) a serenissimo Andrea II rege confirmatas (...) in compluribus suis articulis diminutas (...) confirmari renovareque (...)

sed (...) post quindecim vel viginti dies venerunt. 23 Quorum exspectatio adeo fuit onerosa quod consumptis eorum expensis nobiles mediocres et pauperes de ipsa diaeta discedere coacti fuerint." 24 (e) Patet id ex articulo 25:1495. ubi dicitur: "ut plurimum domini praelati, barones, caeterique consiliarii totam diaetam verbis conterunt et absque deliberatione ab invicem separantur; quo fit ut nobiles et pauperes (...) expensis admodum exhausti ad propria tandem cum

depeculati sint, alii denique, ut eos cum usura ad se pertrahere possint, suppeditatis ultro regi pecuniis prodigalitatem ejus irritaverint. 17 Hoc in numero fuisse Bakácsium et Stephanum Zapolyum partim ex iis, quae jam dicta sunt, partim e coëvis scriptoribus constat. 18 Nec in eo adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere domesticum Mathiae thesaurum in Stephanum Zápolya profudisse

Cum enim res ipsa loquatur quod in ejusmodi casu non potentior populus minoris, sed hic illius instituta debeat adoptare, sententia haec utique potentiori arridere, minori vero populo tanto magis displicere debet, si illum e libera in absolutam imperii formam transire oporteat. 12 Consideratio enim haec apud Scotos non subversabatur cum uterque populus temperata jam antea gubernii forma gavisus fuerit, adeoque dum se hi in unam cum

extrema potius tentaturum quam ut se cum illo confundi sicque avita sua exui libertate permittat. Tertius modus. 14 In contrariis his et extremis sententiis, quae ergo demum ratio iniri potest ut monarchia, i.e. communis utriusque populi rex et minoris illius populi viribus pro salute dignitateque sua pro modulo uti, et tamen hujus libertas et gubernii forma illaesa possit permanere? 15 Mea certe sententia nulla alia ratio est quam si minor hic populus

bella decernere, pacem inire, foedera sancire est rem Hungariae a rationibus totius monarchiae separare. 8 Hoc spiritus sanctionis pragmaticae non admittit. 9 Haec quo nationis commodo in publicis comitiis agantur, docent nos Poloniae exempla; id e contra constituere ut ad omnia haec Hungari etiam adhibeantur, eidem nullatenus repugnat. 10 Omnium itaque horum arbitrium, id quod liberrima etiam natio, Angli, fecerunt, ultro regi permittendum puto. 11 Id autem ut ad haec, uti et legationes,

Omnium itaque horum arbitrium, id quod liberrima etiam natio, Angli, fecerunt, ultro regi permittendum puto. 11 Id autem ut ad haec, uti et legationes, Hungari a proportione adhibeantur, imo si bellum aut pax ipsos Hungariae limites concernit, ut princeps e sententia potissimum Hungarorum ministrorum agat, decernendum puto. Quoad imperium in militiam. 12 c) Ut princeps Hungarica in Germanicarum, Germanica vero militia in

permaneat, ipsa monarchiae totius ratio exposcit. 20 Verum ut confiniariis, imo regulatis etiam legionibus meri ferme exteri praeficiantur, ut reliquus ab iis, qui signis adscripti sunt aut porro adscribentur, confiniarius populus, quasi conflata alioquin e nobilium bonis, quam confinia occupant, plaga a S. Regni corona avulsa esset, sub oppressivo militari, adeoque peregrino gubernio fatiscere debeat, id enim vero commune monarchiae bonum certe non exposcit. 21 Possit itaque princeps tranquillis domi rebus

et regulari nationali militi, nativi praefecti; reliquus vero populus confiniarius in iudicialibus, oeconomicis, et politicis leniori, et legali politico gubernio postliminio restituatur. Quoad subsidia belli. 23 e) Ut Hungaria subsidia belli, veluti tirones, annonam, foenum, stramen, et vecturas, dum necessitas urget, suppeditet, ratio monarchiae exigit; verum, qua ratione id fiat, nihil ejus interest. 24 Proinde cum instituta regni id secum ferant ut haec nuspiam, nisi

jus cudendae monetae. 31 h) Valorem monetae subitanee aut deprimi aut elevari saepe monetarium vicini alicujus stratagema exposcit. 32 Interest itaque totius monarchiae ut jus hoc principi integrum relinquatur. 33 Verum ut procusa e metallo Hungarico moneta insignibus regni signetur, ut officinae monetariae in Hungaria erigantur et stabiliantur, id commune monarchiae bonum non vetat. 34 Quotus quisque nostrum est qui de justa inter idealem et intrinsecum unius vigesimarii valorem

id commune monarchiae bonum non vetat. 34 Quotus quisque nostrum est qui de justa inter idealem et intrinsecum unius vigesimarii valorem proportione ausit pronuntiare? 35 Maneat ergo jus defigendi monetae valoris apud principem, sed procusa e metallo Hungarico moneta signetur insignibus regni et in regno procudatur. Quoad vectigal 30-le. 36 i) Totius in complexu monarchiae interest ut singulam sui partem habeat florentissimam. 37 Commune

30-le vectigal ultro subsistat. 38 Germaniae provinciae hac in re rationem monarchiae obtenderunt tantum, reipsa autem privatae suae utilitati incrementum Hungariae sacrificarunt. 39 Itaque decernendum puto ut novum finita mox diaeta per commisarios, e parte quidem Germanicarum provinciarum per principem, e parte vero Hungariae per status denominandos vectigal in forma liberi tractatus ita elaboretur ut aut nec his, nec illis ullas in favorem alterutrius partis rubricas prohibere, aut

provinciae hac in re rationem monarchiae obtenderunt tantum, reipsa autem privatae suae utilitati incrementum Hungariae sacrificarunt. 39 Itaque decernendum puto ut novum finita mox diaeta per commisarios, e parte quidem Germanicarum provinciarum per principem, e parte vero Hungariae per status denominandos vectigal in forma liberi tractatus ita elaboretur ut aut nec his, nec illis ullas in favorem alterutrius partis rubricas prohibere, aut gravare liceat, aut Hungari plenum jus habeant adaequatum

seu demum illud cancellaria, aut consilium status, seu conferentia vocetur, ut Hungari a proportione adhibeantur, est necesse. Quoad negotia soli Regno Hungariae propria. 5 b) E converso ipsa unionis inter tam disparata regna natura secum fert ut ea, quae nullam ad commune totius monarchiae bonum habent relationem, sed internam tantum singuli regni administrationem concernunt, per separatum singuli regni dicasterium seu cancellariam

9 c) Ut tota rei militaris directio in uno puncto, consilio nempe bellico, concentretur, interesse totius monarchiae exposcit, verum id non exposcit ne ad illud etiam Hungari applicentur. 10 Non exposcit id ut ipsa Hungarica armorum praefectura e meris exteris consistat. 11 Non exposcit denique ut sub praetextu militaris systematis consilium bellicum in pluribus etiam provincialibus objectis arbitrarie et saepe contra apertas regni leges agat. 12 Maneat itaque suprema rei

praetextu militaris systematis consilium bellicum in pluribus etiam provincialibus objectis arbitrarie et saepe contra apertas regni leges agat. 12 Maneat itaque suprema rei militaris directio penes consilium bellicum. 13 In provincialibus e contra, veluti civile confiniorum gubernium, vestium, armorum, totiusque usque adeo bellicae supellectilis confectionem, influxus eidem vetetur. 14 Ad Senatum militarem tantum quibus rebus, cujus qualitatis, et quando miles egeat, determinare attinet.

transformat. 17 Quod certe nec populo nec ipsi imperanti expedire omnis praeteritorum temporum experientia satis demonstrat. 18 Quare decernendum puto ut ad consilium bellicum a proportione Hungari etiam adhibeantur, Hungarica armorum praefectura e meris nationalibus consistat. 19 Armorum praefectus si quid contra leges, contra constitutionem regni admiserit, ad reddendam coram comitiis rationem cogi possit. 20 Iurisdictio militaris ab omni in civilia objecta influxu arceatur. 21

30 Optimum hac in re temperamentum futurum videtur ut regi duo veto admittantur, lex vero tertio proposita pro perlata habeatur. Per stabiliendum inter duas Tabulas coalescendi modum. 31 e) Potest quandoque ipsa Superior Tabula ab Inferiori ita diversum fovere sensum ut ne missis quidem saepius ultro citroque legationibus in eandem sententiam concedat. 32 Huic rei, ne controversia in immensum protrahatur, haud aliud adferri posse remedium videtur

et formulam iuramenti ad id obstringere ut sub gravi in proximis comitiis reddendae rationis onere omne, de cujus legalitate vel dubium habet, mandatum vigilantis illius senatus examini substernat. 2 Vigilans hic senatus e primate, palatino, qua consilii, iudice curiae, qua septemviratus, tavernico, qua sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio,

hic senatus e primate, palatino, qua consilii, iudice curiae, qua septemviratus, tavernico, qua sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio, septemviratu, sede tavernicali, tabulae regiae individuis per status Hungariae, aliis vero duobus per status Croatiae nominandis consistat. 3 Hic autem senatus sub gravi perinde responsionis onere nullum illegale mandatum consilio locumtenentiali

amoveri possint. 8 d) Senatus etiam vigilans id tantum praestabit ne princeps sub specie executivae legislativam private exercere possit potestatem. 9 Atqui in hoc substantia avitae constitutionis versatur. 10 e) Ne potestas executiva non effectuando leges communionem, qua status gaudent, potestatis legislativae indirecte infringere possit, id natura subsistentis jam constitutionis secum ferebat. 11 Itaque ut cum initio omnis diaetae disquiratur quae leges non sint

pragmatici articuli 2:1723 § 7. juxta stabilitum in aliis quoque suis regnis et provinciis haereditariis primogeniturae ordinem indivisibiliter, ac inseparabiliter invicem, ac insimul una cum Regno Hungariae, et partibus adnexis haereditarie possidendis, i.e. juxta sanctionem pragmaticam, quod, inquam, in obversum hujus articuli nihil ejusmodi stabiliri possit quod huic unioni et totius in concreto monarchiae utilitati officere possit. 5 Largiantur vicissim aliarum partium homines principium illud quod

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report