Your search found 6574 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 4478-4574:

aliquatenus non male, ne omnis per aliena mos patrius intereat; at vero quod suis quibusdam ineptiis ita inhaerent ut cuncta extera pro illis flocci pendeant, immo aperta sua vitia virtutibus praeferant alienis, id vero quis unquam approbarit? Cogor hic in laudes erumpere eius philosophi qui faciliorem de vitio ad vitium transitum quam ad virtutem dixit; nempe admodum vere, quod in iis, de quibus agimus, licet experiri: mutatis non nihil moribus ubi a prisca illa tenacitate descitum est, iam in omne novitatis genus

at nulla tui observatio, consilia nihil ponderis obtinebunt. Itaque optimum quidem factu fuerit hinc aliquid, inde cetera retinere, ut cum reverentia benevolentiam quoque civium retineas; at in re multa difficultas, in modo vix ullum discrimen adhibeas. Illud tamen hic pro se quisque naviter advertere debet, ne quid invita (quod aiunt) Minerva faciat. Et sua et eius, cum quo agitur, spectanda est indoles: multos prae blando vultu severitas decet, quosdam hac ipsa magis quam omni humanitate devincias. Haec itaque attendenda sunt

accepi, nihil coram servis praeter dignitatem suam vel ioci causa esse faciendum, ne contemptus inde servilis ex more sequatur. Accedit quod nihil unquam eiusmodi, quoad fieri potest, servo comitti debeat quod ab eo in vulgus editum domino fraudi esse possit. Cogitanti hic mihi multa in vita civili occurrere quae sine famulorum ministerio exsequi haudquaquam possint, rursusque reputanti quantum id servis audaciae, quantum in dominos potestatis tribuat, quantumque subsit periculi ne aut ipsis sponte discedentibus, aut a domino gravi quadam de

subestque fugae primum, tum furti rapinarumque periculum suam quemque colonum domum ditare cogitante. Sed illi quidem prudenti domini lenitate occurri potest, quod me ipsum non raro vidisse memini; furtis autem domini vigilantia poenarumque metus modum ponet. Non adferam hic ea quae sive a Cicerone in prima ad Quintum fratrem epistola, sive ab aliis passim auctoribus egregie monumentis sunt consignata, quod a nostro proposito aliena sint. De colonis tantum, qui et ipsi pars familiae sunt, pauca adicere me oportet; quibus quis modus adhibendus

procurare. Itaque in totum ne ego quidem id suaserim; in parte non est quod impediat, nempe ubi per nimium otium licet librorum aliquid ipsam revolvere, quod tum praesertim facile potest evenire si, ut sunt apud nos nonnullae, Italicas litteras teneat. Cogor hic invitus licet in eam descendere quaestionem quae ut contrariis studiis maxime agitatur, ita plurimum invidiae apud illum, contra quem sentias, afferat: nimirum an rei tantum familiaris administratio mulieris opus sit? Longus sim, si per auctorum testimonia et per rationum

at postquam eam iam accepere, cum nemo sit qui eam non concedat, nos quoque non abnuemus. De altera id pariter omnibus compertum habetur mulieri rei familiaris administrationem incumbere; at num dura illa et an omni tempore omnique feminae competat, in dubium revocatur. Hic ego, ut ut alii existiment, ita dicendum puto, primum ut, sicut aliis omnibus in rebus, ita in hoc quoque a libera femina vel etiam viro nihil praeter dignitatem fiat. Licet illi quid rerum ubique agatur inspicere et pro potestate corrigere mutareque; at proprias labore

sit integrum, tum deprecando, suadendo, praesentis alicuius illustris mulieris patrocinium implorando in id incumbere debemus ne vitio id nobis detur; quod si remedio locus non sit, profecto ego sanitati nostrae et conscientiae potius quam famae prospectum velim. Hic ego, cum in conviviorum memoriam sermo decurrit, non possum non recordari deterrimi illius vitii, quod pravus per omnia usus obtinuit ut nulli inter cenandum nisi de aliorum defectibus sermones sint. Hinc omnis in claros viros invidia, hinc mutuae dissensiones proveniunt.

qui nihil antiquius habeant quam eiusmodi amicitiam perturbare. Itaque amicitia ipsa pro virili tegenda est et quos maxime diligimus, iis in extrinsecis his minimum deferre oportet; prudens enim amicus de eo non succensebit, aliorum autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus, elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in re aliter se habeant, in illius sententia

inter spei metusque argumenta fluctuabam cum festivi inclitae huius universitatis sensus tam mihi quam et excelso consilio locumtenentiali explicati me excitarunt, erexerunt, confirmarunt. Ab eo inde tempore iam meus etiam animus communi laetitiae patere coepit; sensus tamen hic tenuis tantum umbra fuit gaudii illius quod hodie persentisco dum me liberum in patria iam libera re ipsa constitui, dum meam singulique civis proprietatem, ut nunc res sunt, salvam esse, dum denique me in medio inclitae universitatis versari eoque potissimum fine versari

arbitrario imperio concentrata in paucis manibus tota vis publica facilem reddit mandatorum principis effectuationem. In temperata monarchia, ut vis publica quam rarissime adhibeatur adeoque ut singulus civium leges non tantum sponte sua, sed et alacriter exsequatur, interest. Hic est lapis ille Lydius qui ostendit an populus aliquis libertate aut servitute dignus sit. Si enim cives abrogata per potestatem legislativam beneficia dimittere renituntur, si imperata per eandem onera sustinere detrectant, si denique perlatas ab eadem leges observare

lapis ille Lydius qui ostendit an populus aliquis libertate aut servitute dignus sit. Si enim cives abrogata per potestatem legislativam beneficia dimittere renituntur, si imperata per eandem onera sustinere detrectant, si denique perlatas ab eadem leges observare recusant – hic certe populus nec libertate dignus est nec diu eam retinebit; quo enim maior et frequentior est adversus decreta potestatis legislativae renitentia, eo frequentius potestas executiva vim publicam adhibere debet; quo autem frequentius haec id faciendi occasionem habet, eo

Verum consilio huic eotum ipsa circumstantiarum cum systemate ferme gubernii complicata latio obsistebat. Nimirum injuria vetustiorum temporum munus docendi uni ordini ita addixerat, ut, suppressa per id ipsum aliorum aemulatione, ordo hic scholas et quidquid eo refertur velut privatum diuturna adeo possessione legitimatum peculium suum consideraret. Atque inde factum licet existimare, quod, cum ordo hic, citra aliquam quaesiti juris laesionem, privativa hac praerogativa exui haud potuerit, studia autem ipsa

temporum munus docendi uni ordini ita addixerat, ut, suppressa per id ipsum aliorum aemulatione, ordo hic scholas et quidquid eo refertur velut privatum diuturna adeo possessione legitimatum peculium suum consideraret. Atque inde factum licet existimare, quod, cum ordo hic, citra aliquam quaesiti juris laesionem, privativa hac praerogativa exui haud potuerit, studia autem ipsa ad eam, sine qua nec floruerunt nec unquam florere poterunt, libertatem haud potuerint revocari. Verum vix ordo hic per varium causarum concursum suppressus fuit, cum

Atque inde factum licet existimare, quod, cum ordo hic, citra aliquam quaesiti juris laesionem, privativa hac praerogativa exui haud potuerit, studia autem ipsa ad eam, sine qua nec floruerunt nec unquam florere poterunt, libertatem haud potuerint revocari. Verum vix ordo hic per varium causarum concursum suppressus fuit, cum Augusta firmum studia in suam asserendi libertatem animum manifestavit, dum, concredita Dioecesanis usque ad elaborationem systematis scholarum directione, deinceps Cathedras omnes in Academiis per concursum absque ullo status

conquiescat, ut adeo tam piam ejusdem intentionem non dico negligentia (quis enim id vel ominari praesumat?), sed vel levi aliqua remissione fraudare grande omnino piaculum videatur. Habetis praeclarum, quem vobis Augusta praeposuit quemve ego Altissimo ejus nomine talem hic status, ducem, qui vos confirmare dubitantes, fatigatos excitare, ancipites erigere possit et consolari. Colite hunc, ut par est utve ipsa Clementissima Domina vobis praecepit, ejus dispositionibus, alioquin nonnisi in

continuari per discipulos valeat, salva semper manente destinatae praelectioni horae integritate. 9. Ex eodem motivo cum pro infima grammatices classe nulla amplius exstarent hactenus praelegi solitorum libellorum exemplaria parte ab una, parte vero ab altera existens hic typographus Trattnerianus eiusmodi mancos quidem, sed qui suppleri facile possint, haberet libros, ut ad usum iuventutis supradictae classis nullo negotio accommodari quirent, interea, donec certius aliquid stabilitum fuerit, delata est Directori Gymnasii provincia ut quid

1791. praescribuntur, conditionibus deductae fuerint, pari gaudeant immunitate. Motivum. Articulus 103. 1723-tii de nativis colonis nihil statuit, quia in exigua, quam regnum adhuc eotum habuit, populatione casus hic vix evenire posse videbatur. Cum nunc ejusmodi casus facilius emergere possit, censebat Deputatio hujus etiam intuitu positivi aliquid constituendum esse. Adhaeserat quidem illa ad eam reflexionem, ne lex haec depopulandis sterilioribus regni partibus causam

lege obligatur. Si haec omnia in condignam reflexionem assumantur, facile apparebit quod legislatio, si promotionem oeconomiae publicae efficaciter intendit, disertam quoad modum eam procurandi Jurisdictionibus imponere debeat obligationem. Quod autem hic sit opportunissimus propagandae alicujus culturae modus, et ratio et experientia testatum reddunt. Omnis enim ejusmodi cultura in mechanismo consistit. Hic nonnisi rem oculis spectando et operationem practice tentando debite condisci potest; et ideo omnes hactenus

intendit, disertam quoad modum eam procurandi Jurisdictionibus imponere debeat obligationem. Quod autem hic sit opportunissimus propagandae alicujus culturae modus, et ratio et experientia testatum reddunt. Omnis enim ejusmodi cultura in mechanismo consistit. Hic nonnisi rem oculis spectando et operationem practice tentando debite condisci potest; et ideo omnes hactenus de cultura diversorum productorum, licet vernaculis linguis vulgati, libelli exiguum effectum produxerunt. Nec sufficit ut unum tantum

Unicum est quod salutari huic scopo obverti solet, nimirum quod Plebs sumtibus ejusmodi aggravetur, et tamen instituta ejusmodi raro eo perducantur, ut enata exinde utilitas sumtus hos compenset; verum si quis est justus aliquid a Plebe exigendi titulus, tunc hic certe est, utpote cum omnes hi sumtus potissimum in emolumentum ejus convertantur. Si proceduram Jurisdictionum illarum, in quarum gremio instituta ejusmodi correspondentem sumtibus utilitatem non produxerunt, attentius examinemus, facile apparebit, id non ex

objectum serici, jam provocato status actualis §-pho diserte ostendimus. Patet id vel inde quod e converso, ubi novae ejusmodi culturae debite invigilabatur, si modo clima producto ejusmodi conveniebat, eadem paratam semper attulerit utilitatem. Quod hic de serico exempli causa dicitur, id relate ad culturam plerorumque etiam aliorum productorum, utpote: Tabacae, Lanae, Herbarum tinctoriarum, aliorumque perinde locum habet. Minus optatus culturae successus plerumque a defectibus, qui in ejus modum

pecuniariam remunerationem Deputatio sub spe constituendi fundi publici, unde ea praestari possit, proponit, proponetque alias etiam, ubi identitas rationis idem exposcet. Ut autem recte decennalem immunitatem Deputatio proponat, illud eam permovit, quod terminus hic jam usu roboratus, atque adeo in exteris etiam Provinciis notus sit. Si diminuatur, posset id ipsum aliqua ejusmodi utilia individua a proposito se illocandi revocare: ut autem augeatur, nulla ratio adesse videtur.

ante elapsum decennium eo provexerit, ut ultra domesticam consumtionem aliquid etiam de eo exportare possit, libera eidem usque finem decenii eductio admittatur. Motivum. Per id proventui tricesimali parum decedet, quia casus hic raro se evolvet: ubi etiam se evolverit, id quod decedet, per subsequa, quae secus vix obtentura fuissent, portoria compensabitur; ad animandam itaque industriam nationalem exiguus hic favor tuto concedi posse videtur.

Motivum. Per id proventui tricesimali parum decedet, quia casus hic raro se evolvet: ubi etiam se evolverit, id quod decedet, per subsequa, quae secus vix obtentura fuissent, portoria compensabitur; ad animandam itaque industriam nationalem exiguus hic favor tuto concedi posse videtur. § 18. Privilegium tamen exclusivum nec illi, qui utile aliquod productum primus colere coeperit, nec illi, qui usualem culturam

haec impediatur, debet Abaldo hoc ad eandem cum quovis privato quaestore conditionem redigi. § 35. Officiales ejus, qui in Hungaria resident, negotia sua locali primae instantiae proponere: et si nec hic sibi satisfactum esse existimaverint, tunc ad Consilium recurrere debent: si nec hujus decisioni aquiescant, tunc primum ad Suam Majestatem recurrere possunt. Motivum. Abaldo Viennense, mox atque Pestini depositorium erexit, eam

caeharum exigere; praesertim cum jam Articulo 74. 1723. earum abrogatio arbitrio Suae Majestatis delata sit. Deputationem hanc ad regulationem potius earum proponendam ea potissimum consideratio permovit, quod donec hae in vicinis provinciis subsistunt, si hic abrogarentur, Hungarici magistri nullos sodales habere possent. Quod proponenda regulationis puncta attinet, horum pleraque jam via politica non obstantibus vetustiorum caeharum privilegiis praescripta et forte ideo tantum effectui plene mancipata

plene mancipata non sunt, quia necdum hactenus in legem abiverunt. Praecipuum autem videtur illud, ne hi coetus sibi ipsi relicti tam facile in excessus prolabi possint, sed habeant sibi praepositum commissarium qui eos et dirigat et observet. Ideo hic via etiam politica jam praescriptus fuit. § 50. Caehae nullas commembris suis taxas imponere aut mulctas exigere ausint; possint tamen e spontaneis oblatis cassam

qui tyronem suum ad rurales labores adplicuerit. Ut autem ad hujus notitiam pervenire possint, commissario caeharum peculiariter imponant, ut eatenus invigilare, compertumque casum sibi statim referre debeat. Motivum. Noxius hic abusus plerumque in minoribus et mediocribus civitatibus viget estque vera causa languentium in illis opificiorum; donec ille eradicetur, opifices Hungarici nonnisi defectuosa et tamen pretiosa artefacta producent, magnaque talium etiam artefactorum, quorum

§ 64. Inter Banatum et Transilvaniam nullae tricesimae erigantur. Motivum. Banatus constituit partem Regni integrantem, adeoque sicut unus comitatus ab alio, ita et hic a reliquo Regno per lineam tricesimalem intercludi non potest. Transilvaniam ejusdem originis, ejusdem linguae populus maxima in parte habitat. Primae et secundae epochae reges Hungariae hanc etiam, qua partem Regni integrantem possidebant, communem illa cum

dein impopulationem et cultivationem ingentes sumtus profundere debuit, et cum hae longinque distent, earum defensio majoribus adhuc expensis venit; has autem resarciendi nullus alius quam indirectus hic modus superest. Et tamen an durum hoc systema vel quoad colonias, postquam tantisper convaluerunt, retineri expediat? exemplum coloniarum Anglicanarum dubium effecit. Cum Hungaria propriam habeat legislationem, principia haec relate ad eam per

Josephus II. principium hoc aequitati naturali adeo conforme esse agnoverit, ut illud postremo 1788. vectigali inseruerit. Et vero unicus indifferentes alias ejusmodi merces extra quaestum ponendi scopus is esse potest, ne pro iis gravior aeris summa efferatur. – Hic autem per id jam obtinetur, si earum commercium prohibeatur; nam quod privati non obstantibus superius defixis aggraviis invehent, id adeo exiguam summam efficiet, ut haec attentionem legislationis non mereatur. Principium autem hoc in legem

semper compensetur. Motiva. § 67. Projecti hujus aequalitatem portorii quoad merces indifferentes, id est, circa quas nulla peculiaris reflexio subversatur, proposuimus. Hic et in subsequis §§-phis sermo erit de talibus articulis respectu quorum a generali concernentis portorii quotta propter subversantes particulares considerationes recedi debet. Si Hungaria proprium sibi tantum Principem haberet, sat foret constituere ut prout

pecuniae in exteros status evectio admitti non potest; vinum enim non est productum primae necessitatis, adeoque ratio conservationis confiniariorum noxium hunc toti Monarchiae favorem non deposcit. Quodsi autem in uno commoditatis articulo favor hic iis concedatur, tunc ex identitate rationis omnium etiam reliquorum commoditatis articulorum, quos ab exotico leviori pretio habere possunt, inductio iisdem concedi deberet. Articulus XXV.

Elaborato Status Actualis §-pho 59. quod ad impediendam vini Hungarici in Austriam inductionem, praeter graves illas impositiones provinciales, ea insuper coactio adhibeatur, ut illud nonnisi per axem inducere liceat, nimirum quia transportus hic sumtuosior est, quam si vinum adverso licet Danubio promoveatur. Donec coactio haec quoad vinum Hungaricum durabit, justum est ut legislatio Hungarica reciprocum constituat; si ab adverso recessum fuerit, ipsa iterum reciproci ratio exiget ut a parte

Littorale educant, si hujus transportus sumtus possunt sustinere. Solet quidem considerationi huic id obverti, quod hoc per progressivum promotionis frumenti cursum (vulgo Nachschub) salvetur; verum Hungaria adeo fertilis, adeo vasta est, ut progressivus hic motus nonnisi in casu gravissimae inediae usque ad fines Regni propagari possit. Plerumque motus hic jam in tertio quartove a provincia illa, quae penuria laborat, comitatu desinit, et tunc remotiores comitatus jacturam, quam evectionis

progressivum promotionis frumenti cursum (vulgo Nachschub) salvetur; verum Hungaria adeo fertilis, adeo vasta est, ut progressivus hic motus nonnisi in casu gravissimae inediae usque ad fines Regni propagari possit. Plerumque motus hic jam in tertio quartove a provincia illa, quae penuria laborat, comitatu desinit, et tunc remotiores comitatus jacturam, quam evectionis prohibitio ipsis causavit, absque ullo Germanicarum Provinciarum emolumento sustinere debent. Omnes hae circumstantiae non

imposuerit. Jam vero frustra audietur Consilium, si Camera omnem talem mutationem per officia tricesimalia statim publicare possit; cum enim huic promotio commercii ex officio non incumbat, illa tricesimas tantum qua canalem regis proventus considerare, et modo hic augeatur, in adoptanda ejusmodi mutatione facilis esse solet, et respective etiam debet. Quamprimum autem mutatio ejusmodi tricesimalibus officiis intimatur, haec illam utique statim ad effectum deducent; et cum perductam jam in effectum ordinationem revocare

Dum vero exoticae merces seu per Germanicas Provincias in Hungariam, seu vicissim pro consumtione inferuntur, expediret fortasse, ut liber ab utrinque transitus admittatur. Quodsi tamen id rationibus Aerarii Regii obstare videretur, posset hic quoque mutua compensatio ita institui, ut septemtrionalibus et occidentalibus mercibus, quae per Germanicas Provincias Hungariae pro consumtione inferuntur, in vectigali Germanico idem transituale portorium imponatur, quod

ex emporio aliquo seu ad capitalem ductum, seu ad aliquam fluvialis navigationis stationem ducunt. Inter has item postales et militares vias, quasnam praeferenter elaborari expediat, nonnisi locales circumstantiae determinare possunt. Quare hic secunda classis promiscue assignanda videbatur. Reliquae omnes nonnisi internam ipsius comitatus communicationem majoremque itinerationis commoditatem respiciunt, et pro privatis considerantur, quibus nonnisi postrema series assignari

imputandos esse infra propositura sit, qui ad removenda navigationis impedimenta necessarii erunt; caeterum plebs onus hoc minus sentiet, si messis, falcatura et vindemia a labore excipiatur. In aliquibus comitatibus usus hic jam invaluit, ut duo sint laboris viarum termini, quorum singulus per sex hebdomadas durat. Primus in Majo et Junio, alter in Augusto et Septembri. Cum hac ratione singula domus quottam suam in duabus ratis

Motivum. Viae publicae non tantum plebis, sed nobilium etiam usui perinde deserviunt. Cum hi insuper immunitate a teloniis gaudeant, non dubitavit Deputatio quod exiguum hoc bono publico sacrificium ultro facturi sint, praesertim cum usus hic in nonnullis comitatibus alioquin sponte invaluerit. Quodsi enim necessaria pro omnibus, qui in viis publicis situantur, pontibus ligna, e Cassa Domestica comparari deberent, plebem totum et laboris, et expensarum onus maneret, cui sustinendo in comitatibus illis,

ad has gratuitis laboratoribus seu in toto, seu in parte relevetur. Motiva. Ut proventus teloniorum publicorum nullas sic! alio, quam in conservationem viarum convertatur, res ipsa alioquin deposcit. Prouti proventus hic augetur: ita etiam majori viae quantitati sufficere potest, adeoque ab eadem proportione numerus etiam laboratorum publicorum minus necessarius evadit, hacque oneris parte plebs jam ultro relevari potest. In capitalibus commercialibus ductibus

et fatigia sua, ut mox dicemus, eidem persolventur; si autem impositae per legem obligationi huic non satisfaciat, justum est ut compensatione damni teneatur. Interest etiam ut judex ad edocendum ocyus de hoc incidenti proprietarium obligetur, quia quo citius hic de mercibus suis disponere potuerit, eo minus in illis damnum emerget. Potest autem judex pagensis, etiamsi scripturae ignarus, id seu medio notarii pagensis, seu vicinioris alicujus magistratualis personae facile praestare.

proportionata corporali poena plectantur. Motiva. Etsi raro, potest tamen casus evenire ut vectores merces, quas vehunt, ad se pertinere cauponi persuadeant. In hoc tamen etiam casu justum est ut proprietarius ad cauponem, hic vero ad vectores regressum habeat. Si in mala fide versetur, duplum est poena satis moderata. Si vectores poenam dupli persolvere non possunt, justum est ut proportionatam corporalem poenam sustineant; fraudes enim ejusmodi non possunt impunes relinqui.

Pettovii uno ictu effectum fuit; sed prout commercii cursus per regulatam vecturisationem accrevit, ita id ipsum plures mercatores eo sensim allicuit. Si per regulandam in via Fluminensi rem vecturariam commercii cursus continuo increscat, eadem causa eundem effectum hic quoque producet, defigentque se seu Canisae, seu Zagrabiae, seu etiam Carlostadii, intermedii mercatores, medio quorum Pestienses merces Flumine perinde habere poterunt, sicut nunc eas Tergesto obtinent per Pettovienses.

mercantilia, postquam in Regno erecta fuerint, suapte respicient. Ad evitandam tamen cum vigentibus hactenus jurisdictionis principiis collisionem, interest ut coetus ejusmodi vectorum et sponte, et diserte foro mercantili se subjiciat. Et ne coetus hic in monopolium degenerare possit, interest commercii ut stante etiam hoc coetu singulo mercatori libertas relinquatur alias etiam vecturas penes distinctos contractus conducendi. Objicient se quidem effectuationi instituti hujus complures difficultates; sed

seu a re pecuaria et vinaria residuae manus supersint, incolae ejus ad amplectendum copiosiori numero navigationis institutum eo facilius poterunt permoveri, quod in illud naturali quasi inclinatione ferantur. Ut tamen scopus hic obtineatur, debent idonei professioni huic favores indulgeri, id quod ad objectum Codicis maritimi, qui completam nautarum regulationem continere debet, refertur. Labor autem hic ad Juridicam pertinet Deputationem. Si necdum peractus est, posset

quod in illud naturali quasi inclinatione ferantur. Ut tamen scopus hic obtineatur, debent idonei professioni huic favores indulgeri, id quod ad objectum Codicis maritimi, qui completam nautarum regulationem continere debet, refertur. Labor autem hic ad Juridicam pertinet Deputationem. Si necdum peractus est, posset fortasse in simultaneo cum hac Deputatione consessu perfici. Inducta semel completa nautarum regulatione progressus instituti hujus dirigenti Dicasterio utique constare debet. Ad hunc autem

adsit, et plures, et hi citius ad majores gradus enitentur. Ante complures annos exstabat Tergesti nautices cathedra, quae subinde cum aliqua concernentium institutum hoc librorum et instrumentorum collectione Flumen translata est. Hic illa paucis tantum annis substitit, intra hoc tamen tempus subsidia Cathedrae hujus, libri nempe et instrumenta, e fundo litterario Fluminensi notabiliter aucta fuerunt, quae omnia simul cum cathedra iterum Tergestum translata sunt. Donec etiam cathedra haec

permittantur. Motiva. Objectum hujus et sequentis §-phi immediatum quidem cum vectigali nexum habet; cum tamen una ad media promovenda maritimae navigationis referatur, potiori jure hic loci pertractandum videbatur. Caeterum constructio navium in liberis portubus utilissime suscipi potest. In hos libera alioquin est omnium mercium, adeoque necessariorum etiam pro navibus materialium et fabricatorum ab exotico invectio.

favori huic non obstat quod paucae adhuc exoticae merces vel exteris navibus in portus Hungaricos invehantur; cum enim importatio exotica nonnisi ante octo annos reserata sit, naturale est ut haec cum progressu temporis suapte accrescat. Deinde favor hic domesticam navigationem eo facilius provehet, quo pauciores adhuc exterae naves portubus Hungaricis hactenus insueverunt. Quod exportationem attinet: cum Hungaria totum, sub cujus abundantia fatiscit, Frumentum per alios

ut mechanicae, quae in ipsa saepe executione se objiciunt difficultates, tanto promptius superari possint. Exempli causa: concertato jam per ordinariam manipulationem plano committitur comitatensi geometrae ut in uno fluvii loco ripas muniat, in alio calcar erigat. Hic in ipsa jam executione impingit in aliquam difficultatem quam sibi ipsi resolvere non potest. ne hanc comitatui, comitatus vero Consilio proponere, sicque longa primum manipulationis hujus via inviationem accipere debeat, expedit ut hanc potius dirigenti suo

executione impingit in aliquam difficultatem quam sibi ipsi resolvere non potest. ne hanc comitatui, comitatus vero Consilio proponere, sicque longa primum manipulationis hujus via inviationem accipere debeat, expedit ut hanc potius dirigenti suo immediate proponat. Hic si eam resolvere potest, necessariam continuo eidem det inviationem; sin, ipse ad Departamentum Hydraulicum recurrat, deque accipienda inde inviatione comitatensem geometram continuo edoceat.

capacitate existimare possit, interest, ut illud semper per adjunctum aliquem elaboretur, per directorem vero tantum revideatur. Verum quidem est, quod hac ratione generalia plana, licet plerumque momentosiora, unicam tantum subibunt revisionem. Verum hic jam nullus secundae revisionis modus superest, nisi forte exposcente rei gravitate ipsius directoris opinio cum extero summae hac in arte existimationis viro communicetur.

in omnibus comitatibus occurrant, et pro emolumento totius publici suscipiantur, jam unus pro aliis onus portare deberet. Et ideo sumtus hi e Fundo Publico praestari debent. Censebat autem Deputatio omnes ejusmodi sumtus ad Fundum Salis ideo relegandos esse, quia hic e primaeva sui institutione ad hydraulicos ejusmodi labores destinatus est. Caeterum possunt casus evenire, ubi aliqua laboris alicujus magis perita extragremialia individua accersiri expediet, veluti si rupes infra aquam

individua accersiri expediet, veluti si rupes infra aquam disrumpere opus sit. Haec utique parata solvi debebunt. Intererit etiam aliquando ut pro accelerando labore directuro opus geometrae practicans adjungatur. Et tunc hic quoque solvi debebit. Cruda quoque materialia, velut lapides, ligna, fascinas, ut locales comitatus erga justam repartitionem suppeditent, necessarium videtur; secus enim sumtus in immensum augerentur.

duae naves ad modulum Rhoenanum, peritisque eas regendi nautis provideantur. Hae pro devehendis erga moderatum censum privatorum mercibus applicentur; singulo vero privato, qui sibi navem hujus moduli construxerit, 100 aureorum proemium eousque, donec usus hic invalescat, decernatur, una necessarii pro illa regenda nautae e capacioribus publicarum illarum navium individuis eidem suppeditentur. Horum denique loca per conducendos, et in eadem arte sensim subinstruendos tyrones suppleantur.

ligno exteris navibus e Regno evehatur. Constat etiam, quod quercinae naves tres mollium aetates ferant, et quod Regnum hac specie ligni abunde provisum sit. Interest itaque ut administratio publica eo curas suas convertat, ut et canalis hic evehendae pecuniae obstruatur, et commercium durabilioribus navibus provideatur. Id quod ineunda per locales jurisdictiones partim persuasionis, partim exempli via obtineri potest. Quod naves Rhoenanas Danubius ferat,

observationum puncta in mappas referantur. Motiva. Hactenus de corrigendo jam in uno, jam in alio loco fluvii alicujus cursu, de ducendo jam hac, jam illac communicationis canali, de emittenda e vastiori aliquo stagno jam hic, jam alibi aqua, per partes tantum agebatur. Et ideo frequenter evenit ut aut suscepti labores nullum ideo successum habuerint, quia alter, qui hunc praecedere debuisset, intermissus est, aut si quis etiam labor successit, ut ille loco quidem tali, ubi peractus

libellabuntur, et cum copiosiora sint, utpote: Förtöensia, Balatoniensia, Temessiensia, Tibiscana, et ea, quae Samusius, tres Crisii, et Marusius efficiunt, labor hic longius tantisper tempus requiret. Verum si major geometrarum numerus adhibeatur, omnes hi labores haud intra multum tempus confici possunt; expedit autem tantillam moram potius tolerare, quam sumtuosum adeo planum periculo erroris exponere. Neque obstat quod

publicis perficiatur quidem, usumfructum tamen meliorandi hac ratione terreni publicum tamdiu retineat, donec factas in opus tale expensas sibi compensaverit. Motiva. Casus hic evenire potest si collateralis aliquis navigationis canalis per loca paludinosa efformetur, aut secus etiam vastioris stagni alicujus exsiccatio publicis operis suscipiatur. Evenit enim plerumque ut per procuratum hac ratione aquae effluxum inutiles antea paludes

§ 132. Si e compluribus stagni alicujus, quod nullum cum generali navigationis plano nexum habet, compossessoribus pluralitas eorum exsiccando illi manum admovere velit, hi id ipsum comitatui detegere, hic vero facultatem suscipiendi talis operis, non attenta reliquorum contradictione, nisi quid aliud obstet, iis elargiri debet; si vero duo tantum sint compossessores, et hi coalescere non possint, an opus proportionatam necessariis in illud sumtibus habeat utilitatem,

saepe opera adhaerere et per id saepe perfectus jam usque ad controversum locum labor corrumpi debeat, justum videtur ut differentiae ejusmodi per summariam discussionem promte terminentur. Cum succumbenti ordinaria juris via in forma novi salva relinquatur, hic eo minus ex eo praejudicii sentiet, quod, si etiam illum in hac triumphare contingat, interea nonnisi infructuosi alioquin fundi possesorio cariturus sit. Articulus XXXVII.

qui magnam alicujus articuli quantitatem habet, illum ipsa hac de causa leviori dare possit, quam alter, cui nonnisi exigua ejus copia suppetit; quia ille etiamsi in singulo frusto parum lucretur, in toto tamen notabile lucrum percipit. Hic e contra, nisi in paucis, quae habet, frustis multum lucretur, subsistere non potest. Certum etiam est, quod, si majores quaestores ejusdem qualitatis articulum leviori pretio distrahant, minuti nullum emtorem invenient. Cum illi remedium

hoc autem facto omnia opificia, omnes cujuscunque speciei quaestus certis tantum familiis haereditaria efficerentur, idest inducerentur universale et opificiorum, et quaestus monopolium, cujus tristes effectus notiores sunt, quam ut hic pluribus debeant explicari. Potest quidem propositae legi ea difficultas objici quod cum emtio et venditio juris quaestus nulla hactenus lege vetita fuerit, moderni contrahentes bona fide egerint, adeoque nec emtor

Articulus 14. 1751. secus condi potuisset, quam erga refusionem damni, quod inde proprietariis emerget, per publicum praestandam, universim ratiocinium hoc eam post se traheret sequelam, quod, qualemcunque abusum privatorum cupiditas semel invexit, hic non jam secus aboleri possit, quam si lucrum, quod privati illi e continuatione abusus hujus capere potuissent, iisdem per publicum compensetur; quod quidem principium nec a natura pacti socialis nec e jure proprietatis

qui si absit, usus aliquis non pro proprietate, sed pro mera usurpatione haberi debet. Jam vero primus, qui usum jus quaestus vendendi exercere coepit, non potuit habere legitimum possessorii titulum, quia usus hic in restrictione numeri mercatorum ita, ut jam ostendimus, radicatur, ut illa posita hic enasci, illa vero sublata hic suapte evanescere debeat. Illam vero magistratus nunquam legitime stabilire potuit. Habent quidem civitates jus obligatoria pro gremio

debet. Jam vero primus, qui usum jus quaestus vendendi exercere coepit, non potuit habere legitimum possessorii titulum, quia usus hic in restrictione numeri mercatorum ita, ut jam ostendimus, radicatur, ut illa posita hic enasci, illa vero sublata hic suapte evanescere debeat. Illam vero magistratus nunquam legitime stabilire potuit. Habent quidem civitates jus obligatoria pro gremio sui statuta condendi, si illa Princeps confirmet, et in nullum tertii praejudicium vergant. Verum

usum jus quaestus vendendi exercere coepit, non potuit habere legitimum possessorii titulum, quia usus hic in restrictione numeri mercatorum ita, ut jam ostendimus, radicatur, ut illa posita hic enasci, illa vero sublata hic suapte evanescere debeat. Illam vero magistratus nunquam legitime stabilire potuit. Habent quidem civitates jus obligatoria pro gremio sui statuta condendi, si illa Princeps confirmet, et in nullum tertii praejudicium vergant. Verum restrictio numeri mercatorum et

principia id unquam efficietur, ut abusus jus quaestus vendendi desinat esse nocivum promotioni commercii monopolium, ut per illa omne magistratus arbitrium, omnis partialitatum occasio praevertatur; denique ut aliae civitates, in quibus abusus hic necdum invaluit, si sub eadem regulativorum punctorum observatione hunc etiam sibi admitti postulent, a petito suo fundate rejici possint, adeoque nullum prorsus medium est, quam aut abusum illum ubique abolere, aut totum internum Regni

eum non abolendum, sed regulandum tantum esse existimavit. Hac autem in re id primum definiendum occurrit: an domalis quaestus cum omnibus vel aliquibus tantum; et si ita, cum quibus mercibus exerceri possit? Relate ad id communiter quidem id statui solet, ut quaestus hic ad minutiores tantum articulos restringatur. Verum id quaestionem adhuc non resolvit; decidi enim insuper debet, an minutia alicujus articuli ab ejus volumine? vel vero a pretio metienda sit? si primum, quis mensuram voluminis? si secundum, quis pretium singulae

quaestus taxare, ad partes localis magistratus pertinebit. Exponunt etiam mercatores Pestienses quod opifices non tantum analogos opificio suo, sed jam alios etiam articulos vendere incipiant. Verum minutia haec attentionem legis non meretur. Hic quoque eadem, quam supra pro aliis minutis quaestoribus attulimus, ratio obtinet. Dent majores mercatores, uti possunt, minori pretio eosdem articulos, et opifices nec pro remanentia materialium opificii sui, nec pro aliis sibi minus analogis mercibus emtorem

exerceri potest. Quod pecuarias nundinas in particulari attinet: viguit quidem hactenus usus ille quod pecora nonnnisi in talium locorum hebdomadalibus nundinis distrahi potuerint, quae peculiari superinde privilegio provisa fuerunt. Quomodo usus hic quoad pecora induci potuerit, quin una de frumento inducatur, non satis assequi licet. Pecora enim perinde atque frumentum articulum primae necessitatis constituunt, et tamen nullae dantur nundinae frumentariae. Ut ut sit,

id quod illa nonnisi per generales et periodicas limitationes impedire potest. Altera epocha est dum aucta populatione et opificum numero notabilior jam venditorum concurrentia enata est, et tunc sicut non ubique, et omnium primae necessitatis articulorum, sed jam hic, jam ibi, jam unius, jam alterius articuli pretia exorbitare solent: ita administratio etiam publica in illis tantum locis, ubi casus enascitur, et illius tantum, cujus pretium nimium assurgit, articuli partialem tantum limitationem suscipere debet. Tertia demum

non habeat frumenti necessitatem, et tamen hujus pretium non solet limitari. E converso e communi populo plures vino, quam bubula utuntur, et tamen haec cadit, illud non cadit sub limitationem. Tota itaque res ad usum recidere videtur. Sed ne hic quidem hactenus uniformis fuit; alii enim comitatus plura, alii pauciora objecta ad limitationem revocabant. Ita e victualibus alicubi plane vitulina limitabatur, qua certe rustici, adeoque major populi pars, non utuntur. Ex opificiis

id primis jurisdictionis principiis adversetur. Civitates enim quartum Regni Statum constituunt, et plena in gremio sui pollent jurisdictione. Habent jus statuta cum assensu Principis condendi. Magistratum suum ipsi cives eligunt. Hic judicatum etiam in octavalibus objectis exercet, id quod comitatensi magistratui leges denegarunt. Gaudet jure gladii, jus forisationis exercet; contributionem publicam repartitur, domesticam vero ipse imponit. Ipsam denique politiam quoad omnia sui

interest ut id diserta lege interdicatur. Quod autem dominalis jurisdictio ad coactiones illas se non extendat, facile apparebit, si ad genuina hujus principia reflectatur. Nimirum dominus fundi, quem rusticus colit, proprietatem tantum habet, et ideo hic de illo sine dominii consensu nihil disponere potest. De fructibus e converso colonus de lege plenam habet disponendi facultatem: hanc itaque dominus nullo modo restringere potest. Quod enim jus colono lex tribuit, hoc eum dominus, qui ipse legibus

est, proposuimus supra §-pho 128. ut non tantum planum regulandae et capitalis et collateralis navigationis, sed et ipse qua serie suscipiendorum laborum ordo, singulique laboris sumtuum schemata seorsim elaborentur, et postquam hic per legislationem definitus fuerit, labores eadem serie suscipiantur; ut id perfici, optatumque successum habere possit, Deputatio illa, quae hunc laborum ordinem elaborabit, debet aliquam circa quantitatem fundi commercialis, cui labores ejusmodi commensurari

tantum expendenda, et tum primum propriam de quo fundo? ad quam cassam applicando? opinionem subjungendam esse demisse existimavit. Comitatus Sümeghiensis et Baranyensis schedarum bancalium excusionem proponunt; ille quidem ad 10, hic vero ad 20 millionum valorem. Sed neuter illorum manipulationem delicatae hujus operationis projectat: videntur tamen eo collimasse, quod ad procurandum his schedis cursum sola Statuum cautio sufficiat, quin alia speciali cassa,

Verum si nimium magna a proportione circulantis pecuniae schedarum harum quantitas emittatur, id ipsum totum hoc institutum necessario convellere debet; tunc enim magnus erit eorum, qui illas in cassis publicis permutent, numerus; et cum numerus hic in oculos publici incurrat, genuina autem instituti hujus theoria paucis nota sit, id eam continuo producet suspicionem, quod schedae hae non habeant sufficientem securitatem; rumore autem hoc sensim propagato accurrent plerique omnes earum possessores illarumque

etiam cursum habere possent. Non erat ignotum, quod supra memoravimus, axioma, illi, qui schedarum emissionem perinde, sed nonnisi conflata praevie reali et proportionata, pro earum securitate cassa, ut mox referemus, proposuit. Cum tamen hic erectionem realis hujusmodi cassae in spontaneis Statuum oblatis fundet, opinio ejus in secunda objecti hujus parte recensebitur. § 150. Comitatus Baranyensis pro fundo publico proponit etiam

et fundi proprietarius, una huic, altera medietas principi competat. Imo si res non in pecunia aut clenodiis, sed in utensilibus aureis aut argenteis consistat, titulo antiquitatum totum principi cedere solet. Interea non est dubium, quin usus hic per legem, si principis assensus accedat, mutari possit. Verum inventi thesauri, praesertim notabilioris, casus post tot annorum pacem adeo raro occurrit, ut ex hoc objecto fundus publicus exiguum admodum capturus sit incerementum. Nihil tamen obstare Deputationi

assensus accedat, mutari possit. Verum inventi thesauri, praesertim notabilioris, casus post tot annorum pacem adeo raro occurrit, ut ex hoc objecto fundus publicus exiguum admodum capturus sit incerementum. Nihil tamen obstare Deputationi videtur quominus, exilis licet, hic fundus proponatur. § 151. Vice-Comes Arvensis eosdem, qui in Diaeta 1741. jam propositi fuere, fundos projectat. In quo hi consistant, jam in Elaborato status actualis §-pho

illius capiant; denique cum cassa hac jam alioquin exassignata Principis proventibus nihil decedat, si illa non in modernum, sed in alium potius finem convertatur, possent Status viduali illi beneficio renunciare, hoc vero facto, assensum Suae Majestatis sollicitare, ut hic quoque vulgo arhalis proventus dictus pro fundo publico convertatur. Reflexio de testamentis huic quoque Deputationi fundata videtur. Imo cum talia statuta apud clerum et aliquas

huic inferatur. Motiva. Horum quoque ratio superius jam reddita est: juvat tamen etiam ex his aliqua amplius tantisper explanare. Quare Ad §-phum 1. Fundus hic basim Commercialis Cassae constituet, infert enim annue 180 000 florenorum. Ad §-phum 2. Articulus 29. 1741. in ipso, quem Augusta Aula cum Porta Ottomanica habet, commercii tractatu fundatur. Verum dispositio ejus fuit nimium

Ad §-phum 2. Articulus 29. 1741. in ipso, quem Augusta Aula cum Porta Ottomanica habet, commercii tractatu fundatur. Verum dispositio ejus fuit nimium generalis, et ideo facile eludebatur. Per propositas cautelas aut noxius hic quaestus simpliciter cessabit, aut saltem facilitato praevaricationes detegendi modo fiscalitates ejusmodi notabiliorem, quam hactenus fundum pro Commerciali Cassa producent. Quamprimum enim inita cum Turcico subdito societas eam etiam, quae domesticum mercatorem

subditi periculosum hunc quaestum inibunt. Et si ineant, data omnibus jurisdictionibus merces ejusmodi confiscandi facultate, et quarta earum pretii parte denuncianti, aut eas apprehendenti addicta, praevaricatio haec saepius detegetur. Caeterum pleraque quidem, quae hic ponuntur, per posteriores normales resolutiones Regias alioquin stabilita fuerunt: ut tamen tanto exactius observentur, in disertam legem referenda videbantur. Ad §-phum 3. Complures etiam aliae nationes articulos luxus distinctis impositis

Commercialem transponant. Ad §-phum 6. Fundum quidem pro dicasterialibus salariis in auctione salis legislatio anno 1723. constituit: vidualem tamen e subtractione arharum cassam nulla hactenus lex stabilivit. Proinde cum proventus hic Aerarium Regium directe non respiciat, integrum est legislationi illum vel abolere, vel ad alium usum destinare. Institutum vidualis hujus cassae in eo subsistit, ut iis tantum viduabus pensio attribuatur, quibus nullae post fata mariti facultates supersunt;

iis tantum viduabus pensio attribuatur, quibus nullae post fata mariti facultates supersunt; secus enim illa destinationi suae minime sufficere posset. Jam vero in sensu legum patriarum nobilioribus officiis nobiles possessionati admoveri debent. Itaque apud nos casus hic non secus evenire potest, quam si quis in officio tali consitutus decoquat; non interest autem, ut leges decoctoribus patrocinentur. Institutum proinde hoc systemati Hungarico non congruit: et ideo hactenus etiam paucorum Hungarorum viduae beneficium cassae hujus

§-phum 7. Cum onus erectionis et conservationis viarum ac pontium commercialium cassam hanc mansurum sit, naturale est, ut regulandorum etiam in sensu §-phi 104. Projecti hujus teloniorum proventus eo inferantur. Ad §-phum 8. Hic jam fundus ille, qui e spontaneo Statuum Regni oblato conflandus speratur, specifice inseri debuisset. Cum tamen generositati Statuum limites praescribere sphaeram Deputationis excedat, Deputatio nonnisi generalem ejus mentionem facere potuit, debuitque incompletum

e contra hydraula facta aerarialium, qui hac via quotannis vehuntur, articulorum pretii transportus per axem cum pretio navalis transportus comparatione demonstrare conatur, quod Camera ultra annuum unius millionis lucrum caperet, si canalis hic effodiatur. Et ideo erectionem canalis hujus aerarialibus sumtibus suscipiendam proponit. Si tanta aerarialium articulorum, qui omnes a telonio immunes sunt, quantitas per canalem hunc quotannis devehatur, desumendum a reliquis privatorum mercibus telonium vix

Huius editionis pagina 420. quod promotio commercii multas praeterea erogationum rubricas complectatur. Ostendimus etiam in motivis ad §-phum 126. quod hydraulici labores non carptim, jam hic, jam alibi, sed systematice juxta elaborandum navigationis planum suscipi debeant; ostendimus denique in motivis ad §-phum 128. tuto praevideri posse, quod in hoc primum regulatio capitalium fluviorum, tum efformandi per exsiccationem majorum

ejusmodi oblato obstabat potissimum difficultas elaborandae pro justa et aequali repartitione clavis, haec autem per factam subsidii pro bello Gallico decreti repartitionem jam sublata, sicque gratuitum oblatum practicabile effectum est. 3. Fundus hic non est vagus, eventualis et variis casibus obnoxius, sed certus et determinatus. 4. Fundus hic nec implicitam, nec magis, ac oportet, sumtuosam reddit cassae commercialis administrationem; quia illam nullis interusuriis dependendis,

subsidii pro bello Gallico decreti repartitionem jam sublata, sicque gratuitum oblatum practicabile effectum est. 3. Fundus hic non est vagus, eventualis et variis casibus obnoxius, sed certus et determinatus. 4. Fundus hic nec implicitam, nec magis, ac oportet, sumtuosam reddit cassae commercialis administrationem; quia illam nullis interusuriis dependendis, nulla mercantili manipulatione onerat, sed ad planam perceptionis et erogationis operationem reducit. 5. Haec conflandi

majorem obtinerent circulationem. Interea inficiari non licet, quod si major, quam quae actu circulat, schedarum regiarum numerus cum schedis Statuum eodem tempore ad concurrentiam ponatur, id harum successum admodum dubium efficere possit. 3. Fundus hic in praevio non augendarum schedarum regiarum supposito est practicabilis. Cum enim schedae hae non ad milliones, sed tantum ad 200 000 sensim excudendae sint, dubitare vix licet, quin accedente patriotico Statuum zelo eaedem statim in cursum non deducantur, praesertim

excudendae sint, dubitare vix licet, quin accedente patriotico Statuum zelo eaedem statim in cursum non deducantur, praesertim cum Status Mercantilis Temessiensis de pluribus bancalibus schedis ad circulationem ponendis postulatum formaverit. 4. Fundus hic est securus; in omnem enim, qui humanitus calculari potest, casum status nullum ex instituto hoc detrimentum capere possunt. Vel enim statim principio nemo has schedas acceptabit, et tunc Status nullam sentient seu utilitatem, seu detrimentum; id tamen, cum schedae

fundus eidem ita remanebit, ut intra 30 annos 17 milliones in usus commerciales impendi possint. Quo adminiculo, si pecuniae rite, ut supponere oportet, dispensentur, commercium Hungaricum ad notabilem perfectionis gradum perduci potest. 5. Fundus hic convenit dignitati legislationis; nullam enim mercantilem operationem involvit, adeoque e legislatore mercatorem non efficit, sed fundatur unice in bancali manipulatione, quae indoli legislationis omnino congruit.

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report