Your search found 20279 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 17705-18127:

p. 1. c. 10, quam Div. Stephanus L. 1. C. 4. et Andreas II. anno 1222. confirmarunt. Joann. Tomka-Szasaky in Comm. hist. et pol. de comitiis. 1790.
– – – – victorque volentes
per populos dat iura, viamque affectat Olympo. Virg. in fine Georg. 1. 1 Ius publicum,

1. 1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione

alioquin exigente, Budae resideat: ibidemque fungatur plenipotentiati regis ministri et velut principalis commissarii munere. 4. 1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae, vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40 dierum per vicariales evocentur regales.

regis ministri et velut principalis commissarii munere. 4. 1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae, vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40 dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali quacunque de causa intra

Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae, vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40 dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in comitia pro prima quarti mensis die sua sponte, facto legali, concedant. * 3 Similes

1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D. palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur. 2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO. Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest) electio memoratorum Regni

qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D. palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur. 2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO. Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest) electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat

ut sic dein ille, cui plurimi comitatus suffragantur, in Senatu Regni Excelso solemniter proclamari, invitari, atque installari valeat. 4 Votorum vero, quisquis ille fuit, eventus, et suffragiorum provincialium specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur. 7. 1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et

comitatuum dignos reputaverint, Regiae Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis. 2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni, sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus, defuncti sunt. 9. 1 Praelati et

aequo et iusto iudicaverint Patres Patriae in comitiis congregati; alioquin non proprietario, sed usufructuario iure bona ecclesiarum metropolitanarum, cathedralium, conventualium, collegiatarum, abbatialium, praeposituralium, monasterialium, altarialium etc. per beneficiatos possidentur. 3 Reliqui superflui bonorum rescindendorum fructus in Regium Regni Thesaurum influant, inde in religionarios nationis usus secundum compertas necessitates rursus dimanaturi. 4 Prout vero huic Statuum Ordini

per beneficiatos possidentur. 3 Reliqui superflui bonorum rescindendorum fructus in Regium Regni Thesaurum influant, inde in religionarios nationis usus secundum compertas necessitates rursus dimanaturi. 4 Prout vero huic Statuum Ordini per primatum inter reliquos Ordines de insigni praerogativa sufficienter prospectum habetur, ita vel ad conservandum inter Statuum Ordines iustum aequilibrium lege constituendum esset ne individuis venerabilis cleri dignitates vel officia saecularia conferantur neque ulibi

ex iusta animisque Hungarorum peculiariter ingenita humanitate in levamen miserorum, communis securitatis onera unice portantium, colonorum et civium iustum subsidium belli pacisque parem securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.

Quodsi deinde similia etiam de diversarum in Regnum receptarum Christianarum religionum cultoribus lex constituerit; quod si concessa fuerit colonis rusticis, terras dominorum suorum saltem colentibus, non possidentibus, atque ideo in republica per ipsos terrestres dominos sufficienter repraesentatis, nativa illa liberae migrationis libertas: nae, tum in complemento vetustae suae et antesignanae gloriae posita gens Hungara ultro quoque aliis populis se immitandam praeponet; utpote quae aequitati, ceu basi verae

quae aequitati, ceu basi verae libertatis, iam a patribus dudum fundatae, felicitatem totius populi nunc superstruit omnibus numeris absolutam. 12. 1 Ne per ministros et consiliarios, quos populorum libertati ac constitutionibus legibusque rerum publicarum perniciosos atque delaterios saepe fuisse et omnis retroacta posteritas clamat et Hungaria actu luget, Sua Regia Maiestas ulla unquam ratione induci valeat ad rem publicam

vices praesidis iudex curiae, summi vero et secretarii cancellarii Regni munus primas teneat; ipsum huius tabulae senatum constituant proceres ex duobus primis Statuum Ordinibus in universum sedecim; ex singulo Ordine octo. 4 Status primi Ordinis repraesententur per duos episcopos, duos abbates sua simul monasteria, duos praepositos maiores sua simul capitula, et duos minores suos simul conventus repraesentantes, omnes vero proprie ad suum titulum possessionatos. 5 Status secundi Ordinis repraesententur per duos Regni

repraesententur per duos episcopos, duos abbates sua simul monasteria, duos praepositos maiores sua simul capitula, et duos minores suos simul conventus repraesentantes, omnes vero proprie ad suum titulum possessionatos. 5 Status secundi Ordinis repraesententur per duos Regni barones, duos comites supremos, duos comites liberos, duos item barones liberos. 6 His asiideat procurator regis, seu fiscus coronae, seu causarum regalium director. 7 In altera Excelsi huius Regni Senatus Tabula inferiore

vehementer ne ablegatorum in Tabula Excelsi Senatus inferiore considentium magistratus ultra unum mensem duret. 2 Quapropter semper s uccedant prioribus exacto mense novi alii ex repraesentandis quatuor Regni partibus ablegati per procuratorem nationis evocandi ex illis in specie comitatibus et civitatibus, qui vel quae in serie pro quolibet generali Regni districtu ob id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur. 3 Tabulae autem

districtu ob id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur. 3 Tabulae autem superioris decedentibus assessoribus in Senatu Procerum succedant semper repraesentandarum vacantium dignitatum per Regnum seniores; ita Excelsus hic Procerum Senatus coalescet semper e viris et aetate et consilio venerandis, qui, quod magistratum ad dies vitae, sanitate favente, constanter gerunt, omnium in Senatu etiam anteactorum memores optime certe iis consulent quos necessitas

optime certe iis consulent quos necessitas sustentandae reipublicae libertatis in Excelsi Senatus Tabula inferiore frequenter permutari exigit. 14. 1 Consultandi ratio in Excelso Regni Senatu eadem per omnia observetur, quae alias in comitiis obtinet; quare etiam cuncta Senatus decreta in absentia Regiae Maiestatis Budae residenti duci Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro, eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque

principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque in futura comitia (quae stante hac provisione saltem occasione inaugurationis novi regis ita, uti supra dictum, celebrari sufficeret) vim et vigorem provisoriae legis consequantur, et per Regiae Suae Maiestatis summam executivam potestatem mox in effectum sacrosancte perduci valeant. 15. 1 Prout Procuratoris Regis, seu causarum regalium Directoris interest

sopire, superare etc. etc. deque adhibita sua opera testimonium partibus exhibere etc; ad congregationes generales tantum ideo comparebunt ut, cum ibi generalium et particularium congregationum protocolla lecta fuerint, de procurata per suos processus comissorum exsecutione mox referre respondereque valeant. 17. 1 Iidem hi comitatuum senatus, ut illi in civitatibus liberis regiisque constitui soliti

nomine hic feratur sententia, praeter Vice-palatinum, Vice-iudicem curiae, vice-tavernicum (ob causas huc appellatas etiam regiarum civitatum omnium sine discrimine), et vicarium primatis, assessorem unum archi-episcopalem; deinde praeter quatuor protocolarios (omnes hos per respectivos suos principales seu repraesentatos etiam in posterum denominandos) caeteri omnes ad nutum et libitum Suae Regiae Maiestatis, ex omnibus tamen quatuor Regni statuum ordinibus, ac consequenter etiam civibus, nominentur. 5 Ab his foris

dispar obtigit sententia) ad Senatum Regni Excelsum, comitiorum vicarium, velut sup remum iustitiarium forum pro superrevisione deferantur. 6 Et cum in Senatu Regni Excelso pro iure dicendo consessum fuerit, tum per quatuor Statuum Ordinumque syndicos per ipsos singillativos ordines constituendos; cum vero pro politicorum negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios, similiter nominandos, ad plenum senatum referetur; assessores quippe

Senatum Regni Excelsum, comitiorum vicarium, velut sup remum iustitiarium forum pro superrevisione deferantur. 6 Et cum in Senatu Regni Excelso pro iure dicendo consessum fuerit, tum per quatuor Statuum Ordinumque syndicos per ipsos singillativos ordines constituendos; cum vero pro politicorum negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios, similiter nominandos, ad plenum senatum referetur; assessores quippe ipsos in senatibus non referre, sed tantum

deferantur. 6 Et cum in Senatu Regni Excelso pro iure dicendo consessum fuerit, tum per quatuor Statuum Ordinumque syndicos per ipsos singillativos ordines constituendos; cum vero pro politicorum negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios, similiter nominandos, ad plenum senatum referetur; assessores quippe ipsos in senatibus non referre, sed tantum arbitros vel iudices propositorum vel allegatorum esse et decet et expedit rei publicae.

et caeterarum in districtibus et montanis existentium praesides, consiliarios, caeterosque officiales omnes Sua Regia Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis ratione ex Statibus omnium Ordinum constituat. 2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam montanisticae, Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere teneatur. 3 In Thesaurum Regni Regium influent: 1) reditus ex bonis

4) reditus ex contributione colonorum et civium, subsidiis item annuis reluitionalibus nobilium etc. etc. 4 Procurabitur vero ex reditibus Thesauri Regni Regii: 1) Aulae Regiae intertentio conformis plurium simul per Coronam Hungariae Regnorum Regis Maiestati; 2) stipendium, annona, arma militum, pro securitate patriae iugiter iusto numero intertenendorum; res item tormentaria, praesidiaria etc. bellica; 3) necessitates religionis Romano-Catholicae,

2) stipendium, annona, arma militum, pro securitate patriae iugiter iusto numero intertenendorum; res item tormentaria, praesidiaria etc. bellica; 3) necessitates religionis Romano-Catholicae, velut Regni religionis, cuius fundus eo ipso per Cameras Regias administrari debet; 4) salaria officialium in regnicolaribus vel aulicis dicasteriis constitutorum; 5) extraordinariae erogationes in rem commercii, viarum, agriculturae, industriae, etc, rem

19. 1 Milites legionum Hungaricarum et Regiae Maiestati et Statuum Ordinibus iure iurando devinciantur; nunquam citra annutum Senatus Regni Excelsi e limitibus provinciarum Hungaricarum educantur. 2 Supremus armorum per Regnum Hungariae praefectus Budae cum suo dicasterio bellico considens patriae sit filius, ipsa vero armorum praefectura protocolla sua Excelso Regni Senatui de tempore in tempus exhibere teneatur. 20.

1 Transylvania, Gallicia, Lodomeria etc. ea qua Croatiae, Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri incorporentur, interesse horum Regnorum illi Regni Hungariae commune efficiatur, eorumque Regnorum voyvodae et bani per respectiva Regna ita, ut apud Hungaros palatinus, constituantur. 2 Denique – 22.
– – Ne tanta animis assvescite bella,

adeoque eas supra reliquam nationem evexerint. 2 Verum cum tamen exiguus fuerit stirpium harum numerus, non potuit id adhuc perfectam hereditariae nobilitatis idaeam excitare; reliqui enim minores militiae praefecti nullam per pactum hoc praerogativam consecuti sunt, adeoque stirpes eorum in primitiva cum reliquis nationis individuis aequalitate permanserunt. § 3 Origo hereditariae nobilitatis et status optimatum. 1 Ac Hungari quidem, dum

invaserunt, donec in corpore exercitus simul consistebant, Slavis Marahensibus, qui illud eotum possidebant, praevaluere. 2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam nationem a proportione gradus, quem quisque in exercitu tenebat, terris, per totum tam vastum regnum dispergi debuissent, facile intellexerunt 3.2 intellexerunt: intellexunt MS se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in bello non occubuerint, per totum Regnum magno

tenebat, terris, per totum tam vastum regnum dispergi debuissent, facile intellexerunt 3.2 intellexerunt: intellexunt MS se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in bello non occubuerint, per totum Regnum magno adhuc numero superstites Slavos in servitutem redigerent. 3 Itaque praeter eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii aut obventionis

videtur usus nobiles creandi iam tum viguisse; verum momentanea notabilis gentis alicuius in armorum societatem adoptio a singularium individuorum ad statum privilegiatum elevatione admodum discrepat. § 4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per exemptionem terrae, et haec verbo tantum, fiebat. 1 Postquam Hungari res suas in Regno confirmassent, ipsa militaris, quam habebant, constitutio, eos ad continua ferme bella impellebat. 2 Inde tam frequentes eorum

creandi iam tum viguisse; verum momentanea notabilis gentis alicuius in armorum societatem adoptio a singularium individuorum ad statum privilegiatum elevatione admodum discrepat. § 4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per exemptionem terrae, et haec verbo tantum, fiebat. 1 Postquam Hungari res suas in Regno confirmassent, ipsa militaris, quam habebant, constitutio, eos ad continua ferme bella impellebat. 2 Inde tam frequentes eorum in omnes fere

oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad statum privilegiatum elevatio usque dimidium saeculi XII producta 5.3 producta: prostracta MS sit, merito dubitari potest an usus aliquem e plebe ad statum privilegiatum per regis diploma evehendi iam hac epocha viguerit, vel vero id porro etiam verbo tantum coram testibus perfici consveverint. § 6 Quando pro libero homine compellatio militis usurpari coepit? 1 Ad aliquam

Quando pro milite – servientis regii? 1 Saeculo primum XIII militis compellatio in phrasim servientis regii transformata fuisse videtur. 2 Exstat enim Emerici de 1197. diploma infra § 36 producendum per quod quidam Zerzovoy ad statum privilegiatum elevatur, quin vocabulum servientis regii adhibeatur, sed tantum dicitur: ut in aula regia tam ipse, quam sui heredes perpetua gaudeant libertate. 3 E converso Andreas

est a nomenclationibus coniectura; si tamen eam alia adiuncta secundent, non improbabilis evadit. 2 Itaque ego sic existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis compellationem viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per solenne regis diploma in privilegiatum hunc statum evecti, sed facta per regem coram aliquibus e proceribus suis verbali terrae alicuius seu nova collatione, seu iam possessae a prioribus conditionariis oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint

non improbabilis evadit. 2 Itaque ego sic existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis compellationem viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per solenne regis diploma in privilegiatum hunc statum evecti, sed facta per regem coram aliquibus e proceribus suis verbali terrae alicuius seu nova collatione, seu iam possessae a prioribus conditionariis oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint consecuti. 3 Movet me in hanc sententiam ea consideratio, quod

factae, quales iam s. Stephanus Hunthiis, Pazmanis, Ortiis, et aliis largitus est, velut maioris negotii momentum efficientes in scriptum diploma inde iam ab hoc rege redactae fuerint. § 10 Quando donationes per diploma conferri coeperunt? 1 Cum e hactenus productis primum diploma sit Emerici de 1197. quo aliquis ad statum privilegiatum evehitur, videri posset quod actum hunc solenni diplomate consignandi usus tum primum originem acceperit.

de 1165. infra § 23 exhibendae, quo certos suburbanos Posoniensis castri ad gradum iobagionum s. regis elevat. 3 Cum conditio haec fuerit infra statum servientis regii, uti § 16 ostendemus, et tamen translatio ad illam per diploma facta sit, vix dubitari potest quod elevatio etiam ad privilegiatum seu militis, seu servientis regii , iam sub hoc rege et fors aliquot eius praedecessoribus per regium diploma perfici consveverit.

ostendemus, et tamen translatio ad illam per diploma facta sit, vix dubitari potest quod elevatio etiam ad privilegiatum seu militis, seu servientis regii , iam sub hoc rege et fors aliquot eius praedecessoribus per regium diploma perfici consveverit. § 11 Corolaria. 1 Ex his prono alveo fluit primum quod usus terras sub solo militandi onere conferendi, aut iam possessas a conditionariis servitiis eximendo soli militiae

§ 11 Corolaria. 1 Ex his prono alveo fluit primum quod usus terras sub solo militandi onere conferendi, aut iam possessas a conditionariis servitiis eximendo soli militiae officio obnoxias efficiendi, et per hoc impetratorem ad statum privilegiatum evehendi, seu, ut nunc loquimur, per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit. 2 Deinde quod iura et libertates, quibus status privilegiatus primum sub militis, dein sub

his prono alveo fluit primum quod usus terras sub solo militandi onere conferendi, aut iam possessas a conditionariis servitiis eximendo soli militiae officio obnoxias efficiendi, et per hoc impetratorem ad statum privilegiatum evehendi, seu, ut nunc loquimur, per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit. 2 Deinde quod iura et libertates, quibus status privilegiatus primum sub militis, dein sub servientis regii, denique sub nobilis nomenclatione in Hungaria gavisus est in

castro adscriptorum species generali castrensium nomine designentur, veluti in Belae IV diplomate de 1240. dum dicit: nolentes in obsequiis castrensium intervenire confusionem... placuit eorum debita subiuncta pensione designare. 5 Hic enim per castrenses intelligit omnes castro adscriptorum conditiones. § 15 De conditione iobagionum castri. 1 Supra castrensium conditionem erant illi qui iobagiones castri, idest, ut nunc

Ego utrosque ad eandem conditionem pertinuisse, eos tamen, qui quondam 17.5 quondam: condam MS immediate conditioni iobagionis castri ascripti fuerunt, prae illis, qui antea castrenses fuere, et primum per exemptionem a castrensibus, gradum iobagionis castri consecuti sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus

iobagionis castri ascripti fuerunt, prae illis, qui antea castrenses fuere, et primum per exemptionem a castrensibus, gradum iobagionis castri consecuti sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus conditioni castrensis, et in Ritu Expl. Verit. §-phis 44, 194, et 160 indicatis oneribus exemerunt. 7 Iam vero ut primum ab

singulo conditionariorum statui certa tantum et determinata obligatio, ut § 12-o iam diximus, incumbebat. 8 Quare dum quispiam ad aliquem conditionarium statum assumptus fuit, ab omnibus aliis oneribus eximebatur. 9 Et ad hanc exemptionem per voculam libertas alludebatur. 10 Deinde iuvat etiam observare quod in veteribus litteris vocula filii, si non ad personam, sed ad statum eius, de quo agitur, designandum referatur, pro vocabulo descendentes

huius eximi, et ad iobagionatum castri se elevari procuraverint, docent Rit. Expl. Verit. § 42, 174, 183, 248. 2 Protulit etiam Kollár in citato opere part. 2, pag. 81 privilegium Belae I de 1245. super exemptione Uzdae, de servitio piscaturae per ipsum D. Belam Regem facta, ac collatione terrae Wendegh... praefato Uzda et eius heredibus. 3 Qui textus cum disertam dicti Uzda ad conditionem iobagionis castri elevationem non exprimat, subiungit statim alias eiusdem regis de 1255, adeoque post

humiliter petierunt ut terram, in qua ipsi ab antiquo residebant, eisdem conferre liberaliter dignaremur. 5 Cum rex Uzdam, cui ante decennium terram Vendeghi contulerat, inter iobagiones castri de Thurucz numeret, satis apparet quod ille iam per primam collationem ad hanc conditionem evectus fuerit, hic autem prior illa collatio tantum confirmetur. 6 Idem recitat ibidem pag. 83 rubricam alterius eiusdem regis de 1298. litterae, qua Benedicto et Petro, filiis Chepani lapicidae, terram Souchauch,

elevati? 1 Cum iobagionum S. Regis ea fuerit characteristica nota quod familia talis non ab aliquo posteriore rege, sed ab ipso S. Stephano militiae alicuius castri adscripta fuerit, pronum esset existimare quod ad conditionem hanc nemo per privilegium posterioris alicuius regis evehi potuerit; et tamen protulit Belius diploma Stephani III de 1165. ex authographo a se descriptum, quo ille quosdam suburbanos castri Posoniensis ad gradum iobagionum S. Regis evehit.

vel vetustate erosam, vel scriptoris oscitantia exmissam fuisse admodum probabile sit. 5 Iam si restituta hac littera ita legamus: ut inter proceres eiusdem castri proceres filii scilicet S. Stephani existant, facile apparebit quod per impropriam licet clausulam illam filii S. Stephani, non nisi commemorati in tot aliis posterioribus chartis iobagiones S. Regis, id est descendentes eorum intelligantur, quos ipse S. Stephanus militiae alicuius castri

24 Inter reliquas conditiones nulla graduatio intercessit? 1 Praeter iobagionis castri et iobagionis S. Regis Gradum nullam hactenus deprehendimus conditionem, ad quam aliquis ex inferiori quapiam conditionariorum specie per diploma regis evectus fuisset; udvornicorum quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex aliis ad statum privilegiatum evecti

ea de causa fecisse videntur quia conditio haec post iobagiones castri et iobagiones S. Regis maiori prae aliis existimatione gaudebat. 6 Cum tamen nullum alicuius ex alia conditionariorum specie ad udvornicorum conditionem per diploma regis elevati exemplum exstet, ego praeter iobagiones castri et iobagiones S. Regis omnes reliquas conditiones aequales reputatas fuisse tamdiu sustinebo donec elevatio eiusmodi authentico quopiam documento edoceatur.

provocato Belae IV de 1245. privilegio apparet; cum enim impetrator 25.5 impetrator: imperator MS eiusdem antea piscator fuerit, debuit iam habere admensam conditioni huic terram, et tamen eidem rex terram Vendeghi per diploma istud de novo contulit. § 26 An pro dotatione iobagionis castri certa terrae quantitas defixa fuerit? 1 An tamen certa terrae quantitas pro singula conditionarionum specie

servire regiae excellentiae consveverunt. 7 Cum litterae hae diserte non dicant quod Namzalo ad statum servientis regii elevetur, e converso clausulam filii iobagionum contineant, existimavit Kollár quod per donationem hanc stirps Namzalo tantum ad iobagionis castri conditionem, non vero id servientis regii statum elevata fuerit. 8 Verum cum rex non dicat terram castri, sed de

tantum ad iobagionis castri conditionem, non vero id servientis regii statum elevata fuerit. 8 Verum cum rex non dicat terram castri, sed de terra Andreae, videtur terra haec per defectum Andreae ad regem devoluta, et sic stirpi Namzalo collata fuisse; iam autem constat quod terrae per defectum aut notam nobilis alicuius ad regem devolutae non nisi nobilibus, conditionariis vero adeoque ipsis etiam

fuerit. 8 Verum cum rex non dicat terram castri, sed de terra Andreae, videtur terra haec per defectum Andreae ad regem devoluta, et sic stirpi Namzalo collata fuisse; iam autem constat quod terrae per defectum aut notam nobilis alicuius ad regem devolutae non nisi nobilibus, conditionariis vero adeoque ipsis etiam iobagionibus castri non nisi terrae castrorum conferri consveverint; deinde constat ex

castri conditionem evexisset, cum e provocatis supra litteris apparuerit, quod statum iobagionum castri Thurutz universim ita regulaverit ut sex ex his ad unum militem statuendum obligentur. 10 Itaque ego styrpem Namzalo per donationem hanc ad statum servientis regii evectam, et quia his obligatio viritim, seu, ut diploma improprie exprimit, ad capita sua militandi incubuit, ideo obligationem istam styrpi etiam huic impositam fuisse puto.

ut ibidem ostendimus, et eius heredibus confertur. 3 Imo quod conditionarii terras suas cum consensu regis etiam vendere potuerint, docet prolatum a Wagner in Anal. Scep. par. 2. fol. 188 diploma, quod consensuales Belae IV de 1294. super vendita per caniferos suos, Saxonibus, de Scypes terra continet. 4 Verum hereditas et proprietas in iure distingvuntur; nam bona etiam temporaneo iure possessa, veluti pignoraticia, si per

super vendita per caniferos suos, Saxonibus, de Scypes terra continet. 4 Verum hereditas et proprietas in iure distingvuntur; nam bona etiam temporaneo iure possessa, veluti pignoraticia, si per proprietarium non revindicentur, ad heredes transeunt. 5 Natura e contra proprietatis de lege Hungariae in eo consistit, ut impetrator et sui usque ad defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo

iure perpetuo, quae proprietatem donare videtur, sed clausula heredibus eorumque successoribus. 8 Denique non puto ego quod Ruthenus ille conditionem iobagionis castri tanti, idest 30 marcis auri, emere voluerit cum illa, per impetrationem paucorum, ut vidimus, terrae iugerum potiri potuerit. 9 Cum donatio haec nec clausulam exemptionis ab oneribus prioris conditionis, nec aggregationis in coetum servientium regiorum contineat, videri posset quod

vidimus, terrae iugerum potiri potuerit. 9 Cum donatio haec nec clausulam exemptionis ab oneribus prioris conditionis, nec aggregationis in coetum servientium regiorum contineat, videri posset quod Ruthenus iste iam antea nobilis fuerit, et per donationem hanc novam tantum terram impetraverit. 10 Verum retrahit me ab hac opinione clausula illa pro suo auro hereditatem de nostra possessione dare dignaremur; aut enim me omnia fallunt, aut e clausula hac totoque usque adeo diplomatis

11 Quare ego impetratorem hunc liberum hominem nullius conditionaria aliqua servitute affectae terrae possessorem vitam quaestu tolerasse, exhoc notabilem illam pro aevo illo auri summam conquisivisse, et per donationem expressae in diplomate terrae nunc primum ad gradum servientis regii evectum fuisse puto. 12 Neque obstat quod diploma hoc clausula exemptionis et aggregationis in coetum servientium regiorum careat; has enim in aliis etiam aliquot

libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio militantes. 2 In vocula suarum error cubat, et scribi debebat: nostrarum; nemo enim se per privilegium eximi curat a custodia propriarum sylvarum; debebant impetratores possidere dimidium terrae Nyas, quae eiusdem nominis regiis sylvis adiacebat, et quarum custodia illis antea incumbebat. 3 Custodiam hanc rex iugum servitutis appellat,

hanc efficiebant incolae limitanearum Regni possessionum, eorumque officii nil aliud fuit quam ea, quae in adiacentibus exteris provinciis agebantur, explorare et haec praefecto suo, qui iam comes, iam capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda. 3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de

Regum exstiterunt, nostris temporibus permaneant: qui autem de iis tempore impacato de propriis eorum residentiis... alio se transtulissent, ad debita ipsorum loca, et obsequia revertantur, comiti Nicolao de superiori őr condam eiusdem spiculatori comisimus, sed nunc per nos meritis suis requirentibus in numerum et collegium nobilium servientium regalium perpetuo translato, quem capitaneum ipsorum spiculatorum, quem vulgo őr nagyságh dicunt, constituimus esse, et existere comisimus quod idem comes Nicolaus eosdem spiculatores

in collectione Hevenessiana, quod ita habet: Petierunt a nobis ut quosdam ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri... nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare, quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et

litteram sumatur, videretur peculiaris et ab udvornicis distincta comitum udvornicorum conditio exstitisse, quod tamen ipsi rei naturae repugnat, quia praefectura udvornicorum officium et non conditio fuit; villae enim udvornicorum regiorum erant per totum Regnum dispersae quae sua servitia in aula regia per vices obibant, et harum singula suum praefectum, qui Latine comes appellabatur, habuit. 10 Hic itaque compillator diplomatis sicut in aliis bene multis locis se improprie

comitum udvornicorum conditio exstitisse, quod tamen ipsi rei naturae repugnat, quia praefectura udvornicorum officium et non conditio fuit; villae enim udvornicorum regiorum erant per totum Regnum dispersae quae sua servitia in aula regia per vices obibant, et harum singula suum praefectum, qui Latine comes appellabatur, habuit. 10 Hic itaque compillator diplomatis sicut in aliis bene multis locis se improprie expressit. 11 Nec mirum quod ex ipsis his

eundem Iacobum de pristina conditione sua eximendo in numerum... nobilium Regni nostri, simul cum vineis suis, quas habet in promontorio Barach, duximus aggregandum, volentes ut tam idem Iacobus, quam ipsius heredes heredumque suorum successores illa eademque per omnia gaudeant libertate, qua alii veri puri et naturaliter nobiles Regni nostri gratulantur sub vexillo regio militantes. 13 Peculiare est in hoc diplomate quod eius impetrator nullam terram, sed tantum

unicum hactenus exemplum deprehendi in diplomate Andreae III de 1299. inter Hevenessiana, quod ita sonat: Quod Iaco, Martzel, castrenses castri nostri Posoniensis de villa Fel Abany in Chaloköz... humiliter postularunt... nos igitur ipsos... ac per ipsos eorum heredes heredumque suorum successores, simul cum terra eorum hereditaria, Ful 35.1 Ful sic Abany vocata, a pristina eorum conditione eximentes,

sed remotiores etiam villas pro servitio suo sub nomine castrensium destinatas habuerint. 3 Clausula ut numerus bellatorum augeatur confirmat depromptam § 4 sententiam, quod et duces et reges Hungariae, ut extinctarum per tot bella primitivarum familiarum iacturam suppleant, debuerint seu exteros liberos homines, seu domesticos conditionarios ad statum nobilium, id est militum, provehere. § 36 Exemplum nobilitati

gaudeant. 2 Si diploma hoc non esset extensum ad heredes, pronum foret existimare quod impetrator non ad statum nobilium elevatus, sed inter aulicos, qui postmodum familiares aulae dicti sunt, per illud receptus fuerit, praesertim cum clausula et exemptionis terrae, et agregationis in coetum nobilium careat. 3 Nunc constat quod nemo unquam in aulicum, seu familiarem aulae, hereditarie receptus , et quod favor hic semper ad

quam eorum heredes, heredumque successores inter aulicos nostros computabiles habeantur, nec unquam ratione pristinae conditionis dicto castro in aliquo respondere teneantur. 2 Per altiores iobagiones castri non nisi aut officiales castri, aut iobagiones S. Regis intelligi possunt. 3 Nam inter reliquos nullum honoris discrimen viguit; ego malim primum exinde existimare quia, si fuissent iobagiones S. Regis, diploma id

alicui servire potuisset. § 39 Quartum exemplum. 1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac

§ 39 Quartum exemplum. 1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac quodcunque iusto titulo acquisitis.

sublimabatur, terrae, id est, quae ipsis titulo prioris suae conditionis collatae fuerant, 39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to eximebantur. 3 Hic iam rex etiam alias quomodocunque per impetratores acquisitas eximit. 4 Exstat in collect. Hevenessiana tertium eiusdem regis qua iam toti Hungariae imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii comitis Dominici de Bilye, qui de iobagionibus

regum milite habiti fuerint; praetorianam autem cohortem sub ipsis imperatoribus Romanis partem aulae Caesareae effecisse constat. 14 Itaque hoc esse videtur quod ignari proprietatis linguae Latinae veterum diplomatum compillatores per clausulas illas exprimere voluerint. § 40 Nobiles non tantum utile dominium, sed etiam proprietatem collatarum sibi terrarum habuerunt. 1 Producit Kollár iam citato opere pag. 91 diploma Andreae

penitus exemptam, non in libertate filiorum iobagionum de Scepus, sed eo iure, seu libertate, quibus nobiles Regni nostri terras suas... dignoscuntur, possedisse dedimus, donavimus, et contulimus eidem magistro Pyrm, et per eum suis heredibus, heredumque suorum successoribus iure perpetuo, et irrevocabiliter possidendam. 2 Exhinc iam diserte apparet quod nobiles terras suas eminentiori iure possederint quam iobagiones

apparet quod rex donatario pro receptis bonis aliud iustum aequivalens continuo assignavit. 16 Veluti est diploma Belae IV de 1242. ex authographo descriptum, quod ita habet: Quod nos cum quandam possessionem a dona Vachik... ab isdem abstulissemus... ne per nostram excellentiam, ex quo regnicolis iustitia fieri consvevit, iniuria irrogetur... in concambium, seu permutationem 40.16 permutationem: permutationum MS

et tamen illud pro lubitu recipere posse sibi repugnant; proinde aut verbis his aliud a lingua Latina alienum sensum tribuere, aut sustinere debent quod reges nulla, quaecunque verborum formula edita, assecuratione adstringi potuerint. 22 Atque ita intricata per argutias scholasticas quaestio haec facile definitur, si res ad usum rerum et naturale prudentiae lumen exigatur. 23 Caeterum primum est hoc ex iis, quae supra recitavimus, diploma e quo apparet quod etiam terra castrorum nobilibus conferri

e quo apparet quod etiam terra castrorum nobilibus conferri consveverint, quamquam prostent copiosa diplomata e quibus iam Andream II, praesertim vero Belam IV id factitasse apparet. 24 Cum isthoc iuris publici Hungariae obiectum nec per Kollárium nec per alium quempiam satis dilucidatum sit, libet illud paucis enodare. 25 E primitivo Regni instituto terrae castro alicui adscriptae non ad privatum regum usum, ut iam diximus, sed ad dotandos, quibus castrum egebat,

quod etiam terra castrorum nobilibus conferri consveverint, quamquam prostent copiosa diplomata e quibus iam Andream II, praesertim vero Belam IV id factitasse apparet. 24 Cum isthoc iuris publici Hungariae obiectum nec per Kollárium nec per alium quempiam satis dilucidatum sit, libet illud paucis enodare. 25 E primitivo Regni instituto terrae castro alicui adscriptae non ad privatum regum usum, ut iam diximus, sed ad dotandos, quibus castrum egebat, conditionarios, ac

castris terras ex integro recaptivaverit, perinde non liquet. 32 Utcunque sit, prostant plures successorum suorum litterae e quibus patet eos terras castrorum porro etiam aut nobilibus, aut certe iure nobilitari contulisse, prouti id ultimus primae periodi regum per praesens diploma fecit. 33 Cum hac ratione paucae tantum iobagionum castri, quae usque Ludovicum I non defecerunt, familiae superfuerint, forte id ipsum regi huic ansam dedit ut has in praerogativis cum reliquis nobilibus, ut infra dicemus,

primae periodi nobilitationis exemplum continet asservatum inter Hevenessiana Andreae III de 1299, in quo tamen prior nobilitati conditio non exprimitur. 2 Cum in diplomate hoc libertates nobilium primum specifice designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis servitiis discreti viri Mark... et comitis Michaelis fratris eiusdem, et quod sylvam densam et inhabitabilem debeat excultivare iuxta tenorem

asservatum inter Hevenessiana Andreae III de 1299, in quo tamen prior nobilitati conditio non exprimitur. 2 Cum in diplomate hoc libertates nobilium primum specifice designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis servitiis discreti viri Mark... et comitis Michaelis fratris eiusdem, et quod sylvam densam et inhabitabilem debeat excultivare iuxta tenorem privilegii nostri iisdem antea concessi hanc gratiam

ipsius comitis et castellani duximus penitus eximendos, causas autem, si quae contra ipsos emergerent, nostra propria persona vel vice iudex curiae regiae iudicabit. 4 Eximentes etiam eosdem ab omni exactione seu collecta, quae per nostram indicatur maiestatem, exponentes nihilominus ex gratia nostra speciali ut nec ad opus castri nostri de Sepes, nec ad danda victualia teneantur, concessimus etiam ut ipsam terram Korotnok, tanquam veri heredes, dandi, legandi, vendendi, et conferendi, cuicunque

potuerit. 9 Imo in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne nobiles quidem omnes viritim insurgere debuerint; nam in diplomate Belae IV de 1246. tom. 2. fol. 102 nobilibus de Scepus elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui habent terram octo aratrorum sufficientem, unum mittere debeant decenter armatum. 10 In diplomate vero Ladislai IV de 1278, quo Ioan et alios nobilitat, habetur

huic reipsa subiacuisse. 13 Denique hoc quoque diploma ostendit quod Michael, iam antea comes, nobilitatem tum primum adeptus sit. § 43 Corollaria, et discrimen inter veterem et modernam nobilitandi per donationem formam. 1 Si omnia haec exempla rite expendantur, apparebit: 1-o, quod nullum servi ad statum servientis regii provecti exemplum prostet; omnia enim, quae de hoc argumento protulimus, diplomata tantum de

vel liberi S. Regis relati fuerint. 3 Apparet 2-o: Quod in prima regum periodo non alii conditionarii quam regii nobilitatem adipisci potuerint; cum enim id ea perfici solverit ratione ut possessa per conditionarium terra a priori seu servitio, seu obventione eximatur, si rex privati alicuius conditionarium nobilitasset, privasset eius dominum emolumento illo quidem quod ex illius seu servitio, seu obventione

recordor quod impetrator antea ignobilis fuerit. 10 Quare omnes illae donationes iam nobilibus factae fuisse videntur, domestici vero plebeii debuerint sibi statum conditionarii antea procurare, et sic demum per exemptionem impetratae eo nomine terrae ad statum nobilium eluctari. 11 Utcunque id se habeat, exteri certe plebeii per collationem liberae alicuius terrae nobilitati nullum exemplum prostat. 12 Nam ipse ille, de quo § 31

vero plebeii debuerint sibi statum conditionarii antea procurare, et sic demum per exemptionem impetratae eo nomine terrae ad statum nobilium eluctari. 11 Utcunque id se habeat, exteri certe plebeii per collationem liberae alicuius terrae nobilitati nullum exemplum prostat. 12 Nam ipse ille, de quo § 31 sermo fuit, Ruthenus defixo forte iam per maiores suos in Regno domicilio pro domestico potuit reputari. 13 Quare exteri

ad statum nobilium eluctari. 11 Utcunque id se habeat, exteri certe plebeii per collationem liberae alicuius terrae nobilitati nullum exemplum prostat. 12 Nam ipse ille, de quo § 31 sermo fuit, Ruthenus defixo forte iam per maiores suos in Regno domicilio pro domestico potuit reputari. 13 Quare exteri plebeii nonnisi per statum conditionarii impetrataeque hoc titulo terrae exemptionem nobilitatem assequi potuisse videntur, sicut e converso

alicuius terrae nobilitati nullum exemplum prostat. 12 Nam ipse ille, de quo § 31 sermo fuit, Ruthenus defixo forte iam per maiores suos in Regno domicilio pro domestico potuit reputari. 13 Quare exteri plebeii nonnisi per statum conditionarii impetrataeque hoc titulo terrae exemptionem nobilitatem assequi potuisse videntur, sicut e converso ex exteris, qui immigrarunt, optimatibus complures amplis terris adeoque Hungarica etiam nobilitate donatos fuisse constat.

plebeius, si copiosas aut attulit, aut sibi subinde comparavit pecunias, eadem arte, qua Ruthenum illum usum fuisse vidimus, terram etiam iure nobilitari impetrare potuerit. 15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae terrae a prioribus oneribus exemptionis diserta mentio inici

fuisse vidimus, terram etiam iure nobilitari impetrare potuerit. 15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae terrae a prioribus oneribus exemptionis diserta mentio inici consveverit. 16 Nunc vero adoptato subinde principio illo quod omnis terrae alicuius

per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae terrae a prioribus oneribus exemptionis diserta mentio inici consveverit. 16 Nunc vero adoptato subinde principio illo quod omnis terrae alicuius per principem ignobili facta collatio nobilitet, id in donatione non exprimatur, sed suapte subintelligi supponatur; cuius usus ratio ut intelligatur, meminisse oportet quod olim omnis terra Hungarica pro libera fuerit reputata, usum vero eius conditio, sub

propter nobilem suam conditionem porro etiam immunis manet; quod qualiter conciliari possit, non satis video. 21 Haec de prima periodo. § 44 Forma nobilitandi per donationem in secunda periodo. 1 Quod alteram attinet, Caroli I nullam hactenus factam ignobili donationem deprehendi. 2 Prima est de hac epocha, quam Kovachich Supplementorum ad vestigia diaetarum part. 2 pag. **

ad servitores regios et optimarum adinvectarum iam hac periodo regiarum urbium cives, quaestores, opifices, et litteratos sensim reddit. 8 Hi plerique omnes terra carebant, adeoque non poterant, uti antea, conditionarii per exemptionem iam possessae terrae ad statum nobilium elevari, verum, donec armalistarum systema invectum est, debuit ipsis rex ad hoc, ut eos nobilitet, terram de possessione sua, ut in provocato § 90 Belae IV diplomate dicitur, conferre, adeoque clausula

effici opportuit, quod reges non iam castri, sed proprias terras conferre debuerint, utpote cum casus defectus rarius enascatur. § 45 Forma nobilitandi per donationem in tertia periodo. 1 Clausulam tamen de aggregatione in coetum nobilium in donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo §

oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit, invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in tertia primum periodo evenit; cum enim in hoc systemate nonnisi terrae liberae collatae sint, debuit inde principium illud enasci quod omnis terrae per principem ignobili facta collatio nobilitet; hoc autem invecto, clausula de impetratoribus ad statum nobilium evectione, tamquam natura sua subintellecta, utique superflua evasit, adeoque e stylo donationalium tanto magis exmitti debuit quod inducto

adeoque e stylo donationalium tanto magis exmitti debuit quod inducto subinde armalium usu clausula haec totam ferme earum substantiam effecerit. 2 Usus hic tota ferme tertia periodo perduravit. 3 Tandem sub augusta Maria Theresia illud per cancellariam regiam principium adoptatum est quod donatio nonnisi nobili conferri possit, ut adeo si nihilominus alicui ignobili donationem fieri contingat, hic antea nobilitatem sibi per armales debuit procurare. 4 Haec de forma nobilitandi per

ferme tertia periodo perduravit. 3 Tandem sub augusta Maria Theresia illud per cancellariam regiam principium adoptatum est quod donatio nonnisi nobili conferri possit, ut adeo si nihilominus alicui ignobili donationem fieri contingat, hic antea nobilitatem sibi per armales debuit procurare. 4 Haec de forma nobilitandi per donationem. 5 Iam de armalibus. § 46 Scuta gentilitia jam in prima periodo conferebantur. 1

illud per cancellariam regiam principium adoptatum est quod donatio nonnisi nobili conferri possit, ut adeo si nihilominus alicui ignobili donationem fieri contingat, hic antea nobilitatem sibi per armales debuit procurare. 4 Haec de forma nobilitandi per donationem. 5 Iam de armalibus. § 46 Scuta gentilitia jam in prima periodo conferebantur. 1 Usus per collationem insignium, seu, ut loqui amamus, per armales nobiles

armales debuit procurare. 4 Haec de forma nobilitandi per donationem. 5 Iam de armalibus. § 46 Scuta gentilitia jam in prima periodo conferebantur. 1 Usus per collationem insignium, seu, ut loqui amamus, per armales nobiles creandi tardius invaluit. 2 Quando tamen primam ille originem acceperit, necdum plene exploratum est; Bajtay in sua Arcana historia morem hanc Ferdinando I adscribit traditque tantam

de forma nobilitandi per donationem. 5 Iam de armalibus. § 46 Scuta gentilitia jam in prima periodo conferebantur. 1 Usus per collationem insignium, seu, ut loqui amamus, per armales nobiles creandi tardius invaluit. 2 Quando tamen primam ille originem acceperit, necdum plene exploratum est; Bajtay in sua Arcana historia morem hanc Ferdinando I adscribit traditque tantam in hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem

creandi tardius invaluit. 2 Quando tamen primam ille originem acceperit, necdum plene exploratum est; Bajtay in sua Arcana historia morem hanc Ferdinando I adscribit traditque tantam in hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem ut nobilitas per armales pro 25 florenis pensione impetrari potuerit. 3 Alii hunc ignobilem absque omni terrae collatione nobilitandi usum a Sigismundo, rege una et imperatore e Germanico, ubi ille antea viguit, Imperio, Hungariae illatum arbitrantur, nullum tamen hactenus,

nobilitatis, sed pro majori tantum stirpis ornamento collata fuisse exinde conficitur quod e contextu diplomatis appareat impetratorem ejus comitem Stephanum jam antea inter optimates locum tenuisse; adeoque instrumento hoc id necdum conficitur quod usus per armales nobilitandi jam in prima periodo viguerit. § 47 Quando usus per collationem nobilitatem conferendi incoeperit? 1 Ab eo inde tempore usque Carolum I nullum ego collatorum alicui insignium

e contextu diplomatis appareat impetratorem ejus comitem Stephanum jam antea inter optimates locum tenuisse; adeoque instrumento hoc id necdum conficitur quod usus per armales nobilitandi jam in prima periodo viguerit. § 47 Quando usus per collationem nobilitatem conferendi incoeperit? 1 Ab eo inde tempore usque Carolum I nullum ego collatorum alicui insignium vestigium deprehendi. 2 Hujus de 1326. diploma inter Hevenessiana exstat quod ita habet:

loher dicimus – expressit. 4 Et tamen videtur homo Italus diploma hoc compilasse, cum pro alas albas scribat blancas alas. 5 Caeterum cum ne in hoc quidem diplomate diserta de collata impetratori per concessionem scuti hujus nobilitate clausula contineatur, dubitare licet an non hic quoque jam antea nobilis fuerit et insignia haec tantum pro ornamento stirpis suae impetravit, praesertim cum magister compellitur; verum quidem est quod, ut

cum statu ignobili componi. 6 Illa etiam diplomatis clausula tamquam sub regio nostro vexillo militare debentibus, quod impetrator nunc primum nobilitatus fuerit indicare videatur; omnia tamen haec incertum satis evincunt Carolum I usus nobilitandi per armales authorem fuisse. 7 Legi etiam Sigismundi diploma quo stirpi Közel de Zaversje scutum gentilitium confert; nulla tamen in illo nobilitati per id impetratoris mentio continetur; imo cum possessor diplomatis hujus familia nunc

indicare videatur; omnia tamen haec incertum satis evincunt Carolum I usus nobilitandi per armales authorem fuisse. 7 Legi etiam Sigismundi diploma quo stirpi Közel de Zaversje scutum gentilitium confert; nulla tamen in illo nobilitati per id impetratoris mentio continetur; imo cum possessor diplomatis hujus familia nunc Zaverszky scribatur et stirps haec sitam in comitatu Varasdinensi possessionem Zaverzje ad nostra noque tempora possederit, probabile admodum est quod illa relicto nomine

§ 48 An in prima periodo viguerit usus nobilium pure diplomaticorum. 1 Inter recitata superius diplomata quatuor sunt quae impetratoris ad statum nobilium elevationem diserte exprimuntur quin clausulam de possessae per eos terrae a prioribus oneribus exemptione contineantur; nimirum Emerici de 1197, quod §-o 36, Stephani V de 1203, quod §-o 38 laudavimus. 2 Res haec eam excitare potest quaestionem, an impetratoribus diplomatum horum aliqua terra reipsa collata

horum aliqua terra reipsa collata fuerit? 3 Si propter defectum clausulae de exemptione terrae nullam ipsis collatam fuisse sustineamus, una admittere debemus quod jam in prima periodo, ignota licet adhuc armalistarum idaea, nobiles per diplomata regum, quae nec terrae alicujus collationem, nec insignium concessionem continebant, creati fuerint, adeoque quod aevo illo distincta a donatariis et armalistis nobilium ita dicta diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis

et omnium praerogativarum nobilitarium participes redditos fuisse puto. 8 Restat ut alterum quod assumpsimus argumentum, nempe de variis nobilium speciebus, expediamus. § 49 1 Cum Ludovicus primum per articulum 11 omnes nobiles exaequarit, satis constat quod antea iisdem praerogativis non omnes gavisi fuerint. 2 Verum quot 49.2 quot: quod MS universim nobilium classes fuerint,

§ 35 quod Andreas III in recitato illic de 1299. diplomate eandem ferme clausulam adhibeat, dum dicit volentes ut illa gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles gratulantur. 4 Quod per veros, puros, et naturaliter nobiles primitivi Regni nobiles intelligantur, ipsa verborum horum significatio satis indicare videtur. 5 Qui autem sub nomenclationem primitivorum nobilium venerint, de eo

diplomate iobbagyiones castri nobiles appellet. 6 Itaque novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et veros Regni nobiles differentiam tenemus. 7 Et hae sunt quatuor illae caracteristicae notae per quas variae nobilium classes ante Ludovicum I differebant; nullam enim aliam e prolatis hactenus diplomatibus eruere potui. 8 Proinde dispiciendum restat an omnes hae nobilium classes honoris tantum gradu, vel vero realium praerogativarum

honesta societate servientium regis expressione in sua iobbagyionum castri conditione, quae quadam tenus pro nobili habebatur, relictos fuisse satis constat, praesertim cum illos plenam nobilitatem nonnisi subsequo anno 1273. a Ladislao IV per provocatum priori §-ho diploma obtinuisse mox simus ostensuri. § 54 Nobiles in aulam regiam cooptati tantum honoris gradu ab aliis differebant. 1 Inter nobiles in aulam r. cooptatos et alios, quorum

inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti exemptio ab omni alio praeter militiam servitio et praestatione, forum regium, et sub regiis tantum signis militandi honor in horum quoque diplomatibus, ut vidimus, aut diserte exprimantur, aut per generalem illam clausulam indicentur ut omnibus illis libertatibus gaudeant, quibus reliqui servientes regii aut nobiles regni perfruuntur; tota itaque cooptatorum in aulam regiam nobilium honoris

reliqui servientes regii aut nobiles regni perfruuntur; tota itaque cooptatorum in aulam regiam nobilium honoris praerogativa in eo substitisse videtur, quod illi frequentius in aula regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam aulicos magistratus et honores facilius consequendi. § 55 Uti et primitivi ab adscititiis. 1 Cum in tribus tantum e hactenus prolatis

3 Provocatum § 52-o Belae IV de 1269. diploma docet quod discrimen hoc inter ipsos etiam ecclesiarum iobbagyiones, quod nunc praediales appellamus, invaluerit; dicitur enim illic quod eadem ecclesia nostra Albensis non solum per primos veros et naturales iobbagyiones suos, sed per illos consveverat... adjuvari qui aliunde venerunt, vel qui... de conditionariis, ac populis communibus ejusdem ecclesiae propter suorum praerogativam meritorum... in coetum... dictorum iobbagyionum sunt

diploma docet quod discrimen hoc inter ipsos etiam ecclesiarum iobbagyiones, quod nunc praediales appellamus, invaluerit; dicitur enim illic quod eadem ecclesia nostra Albensis non solum per primos veros et naturales iobbagyiones suos, sed per illos consveverat... adjuvari qui aliunde venerunt, vel qui... de conditionariis, ac populis communibus ejusdem ecclesiae propter suorum praerogativam meritorum... in coetum... dictorum iobbagyionum sunt translati. 4 Quod pro naturalibus

castri invexerint, vix etiam dubitare licet quod eandem etiam characteristicam notam nomenclationi huic attribuerint, nimirum ut pro talibus illi solum habeantur, quos ipse S. Stephanus militiae alicujus ecclesiae adscripsit. 6 Itaque cum per naturales iobbagyiones ii designati fuerint quos S. Stephanus militiae alicujus castri aut ecclesiae adscripsit, probabile admodum efficitur quod per naturaliter nobiles etiam ii intelligant quos idem rex in numerum

habeantur, quos ipse S. Stephanus militiae alicujus ecclesiae adscripsit. 6 Itaque cum per naturales iobbagyiones ii designati fuerint quos S. Stephanus militiae alicujus castri aut ecclesiae adscripsit, probabile admodum efficitur quod per naturaliter nobiles etiam ii intelligant quos idem rex in numerum militum immediate regiorum, id est, ut nunc loquimur, in album nobilium retulit. 7 Si proinde demonstrari potest quod naturales iobbagyiones seu

de ordine et gradu iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S. Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum regis privilegium debuerint impetrare. 10 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis id ipse Bela in laudato supra diplomate diserte definivit dum ait statuentes quod omnes illi, qui usque ad praesens

10 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis id ipse Bela in laudato supra diplomate diserte definivit dum ait statuentes quod omnes illi, qui usque ad praesens tempus... nomine iobbagyionum permanserunt, eadem gaudeant per omnia libertate, qua iidem primi, veri et naturales iobbagyiones... perfruuntur. 11 Itaque sicut naturaliter nobilis compellatio eandem cum nomenclatione naturalis iobbagyionis castri vel ecclesiae originem

Regnum occuparunt, familiarum pro nobilibus primitivis habiti, et majori prae illis, quos rex hic in coetum militum, id est nobilium, cooptaverat, existimatione gavisi fuerint. 15 Postquam primitivae illae stirpes partim naturali rerum cursu, partim per continua ferme bella interciderunt, tum primum creati a S. Stephano milites pro naturaliter nobilibus, id est primitivis, haberi coeperunt. 16 His quoque sensim exstinctis nulla amplius nova creatorum nobilium epocha defixa fuit, quia nullus

exemptionem a castrensibus praecurandi, quod e Ritus. Expl. Verit. §-his. 42, 174, 183, et 248 apparet. 9 Quod iobbagyiones castrorum omnibus his oneribus non subjacuerint, vel inde conficitur quia secus castrenses per sui ad conditionem iobbagyionis castri elevationem nullum cepissent beneficium, imo novum insuper armis serviendi onus in se attraxissent. 10 Iuvat itaque articulatim expendere, an, et quibus ex his oneribus iobbagyiones castrorum obnoxii

adeoque ipsos etiam castrenses subjacuisse satis constat. 16 An iobaggyiones etiam castri iisdem obnoxii fuerint, e nullo, quorum copiam hactenus nactus sum, veteri instrumento confici potest. 17 Cum tamen ante exaequatas per Ludovicum I omnes nobilium classes iobbagyiones castri praeter militare castri servitium certis praestationibus obnoxios fuisse constet, mihi probabilius videtur eos tributis his omnino subjacuisse. 18 Per cibriones nil aliud

tamen ante exaequatas per Ludovicum I omnes nobilium classes iobbagyiones castri praeter militare castri servitium certis praestationibus obnoxios fuisse constet, mihi probabilius videtur eos tributis his omnino subjacuisse. 18 Per cibriones nil aliud quam certam vini quantitatem, quae proprietario promontorii obveniebat et quod nos ius montanum appellamus, intelligi praestationique huic nonnisi illos, qui vineas in alieno territorio tenebant, principio subjectos fuisse;

Verit. § 323 apparet, in quo iobbagyionum descensum comiti persolventium fit mentio. 21 Apparet etiam e diplomate Nicolai bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch. nobilium campi asservato de 1273. ubi dicitur: quod per solutis commutationibus descensuum nec vice-iudex ejusdem bani nec comes curialis ejusdem inter ipsos descensum facere possit, et ob id comiti decem et octo pensas, eidem bano 10 pensas circa festum Martini annuatim solvere teneantur. 22 Apparet ex

dixerunt non esse subjectos centurionatui, sed debitores liberorum denariorum. 24 Quod actores in hac lite fuerint castrenses, inde apparet quia reliqui castro adscripti conditionarii non per centurionatus, sed per villicatus distributi fuerunt. 25 Itaque dum rei se ita defendebant, idem est ac si dixissent se non esse castrenses, sed sic dictos liberos homines; his enim solis

sed debitores liberorum denariorum. 24 Quod actores in hac lite fuerint castrenses, inde apparet quia reliqui castro adscripti conditionarii non per centurionatus, sed per villicatus distributi fuerunt. 25 Itaque dum rei se ita defendebant, idem est ac si dixissent se non esse castrenses, sed sic dictos liberos homines; his enim solis proprius fuit iste census et ab iis compellationem

hujus titulus, quae quantitas, cui dependi debuerit, ni ariolando quidem assequi licet. 29 Castrenses huic quoque obnoxios fuisse inde conjici potest, quod vinitores in provocato Belae privilegio ab hoc quoque titulo eximantur. 30 Per debitum centurionis nil aliud intelligi potest quam certa aeris quantitas, quam singulus gregarius centurioni suo dependebat. 31 Censui huic castrenses obnoxios fuisse, ex ipsa, quam commentamur, diplomatis clausula cum Ritus Expl.

hadnagio seu, ut nunc loquimur, varnagy et hadnagy compellabantur. 34 Verum praeter hos etiam centuriones iobbagyionum castri in pluribus Rit. Expl. Verit. locis memorantur, atque adeo hi perinde ac castrenses per centurionatus distributi fuerunt; an tamen ab horum exemplo centurionibus etiam suis aliquid dependere debuerint, nec affirmare nec inficiari ausim, cum neutrius sententiae vadem statuere possim. 35 Utcunque tamen sit seu de bobus seu de

fecisse (id est horum tantum iudicium agnovisse) intelleximus, ab obedientia castris facienda extrahimus; Medved in Zagrabiensi, Rakonok (nunc Rakovecz), Kemlek et Kaproncza in Crisiensi comitatu situantur, adeoque per diploma hoc omnes Zagrabiensis et Crisiensis castri iobbagyiones in corpore a iurisdictione comitis parochiani Zagrabiensis et Crisiensis eximuntur seu, quod idem est, nobilitantur. 7 Quod iobbagyiones castri Ruiche, nunc Roich, quod olim ad

retrusit ad pristina castrensium servitia et praestationes; qui vero se legitimos iobbagyiones castri esse docuerunt, hos in eadem conditione confirmavit quin ullam nobilitatis eorum faciat mentionem. 9 Sed et hos Ladislaus IV non multo post per provocatum jam § 51-o de 1279. diploma ad statum nobilium provexit, ubi ait: Nobiles nostros praediales et iobagyiones castri Ruiche a iudicatu bani Henrici et aliorum comitum... de gratia nostra speciali tamquam veros et naturales servientes nostros ultra

seu ad operas castro locandas, seu ad praestanda victualia, seu ad utrumque adstricti fuerint. 3 De censu vadem habeo diploma Belae IV de 1258. a Wagnero prolatum, quod ita habet: Terram 4 aratrorum... fidelibus Geubulino et Germano ejus fratri, ac per ipsos suis haeredibus... duximus conferendam, ita quod pro eadem fertonem auri singulis annis pro censu nobis solvere teneantur. 4 Huc etiam pertinere videtur paradoxa illa Belae IV de 1248. donatio in processu Iakoviensi

omnia perfecta nobilitatis iura impetratori conferre voluerit. 6 Indubie reservaverit sibi rex porro etiam venationem et forte pro tempore illo gratuitum hospitium et intertentionem, id quod iuribus perfectae nobilitatis adversabatur. 7 Itaque per haereditarium descensum compilator diplomatis hujus id exprimere voluisse videtur quod civilistae emphiteusim, nos perpetuam arendam, quam imperator Iosephus II in venditione bonorum fundi litterarii et religionis inducere voluit,

oneribus obnoxiis fuerint illi, qui nonnisi imperfecta gaudebant nobilitate, facile resolvitur; de nobilibus enim iobbagyionibus castri id jam § 57 enucleavimus. 2 Iobbagyionum ecclesiae eadem ferme sors fuit, nisi quod hos a tributis per specialia privilegia exemptos fuisse constat. 3 De donatariis qui terras sub certo onere impetrarunt, e tribus, quas praecedenti §-ho protulimus, donationibus apparet quod alii praestandis ad aliquod castrum operis aut

Tres itaque fuerant usque Ludovicum I imperfectorum nobilium classes, quas ille art. 11 exaequavit, nempe iobbagyiones castrorum, iobbagyiones ecclesiarum, et ii qui onerosas impetrarunt donationes. 2 Cum per exaequationem hanc iuribus et proventibus regiis haud parum decesserit, libet ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum permoverit. 3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad proventuum formam, quam in ipso

II totam ad eandem normam redigere monarchiam sibi proposuerat. 7 Ut id Ludovicus perficiat, ab exaequanda 60.7 exaequanda: exequenda MS tributorum forma sibi ordiendum esse existimavit, procuravitque per art. 12-um ut abrogata in Transylvania centesima, in Sclavonia mardurinis, utrobique systema lucri camerae invehatur. 8 Ut autem animos statuum ad novitatem hanc faciliores reddat, videtur eos hoc exaequatorum nobilium favore

12 Cum nihilominus jam post laudatum Ludovici I art. 11 novum iterum inter armalistas et donatarios nobiles discrimen invectum fuerit in eo quod priores taxae comitatuum subjacuerint, operae pretium videri posset disquirere quando et per quam occasionem armalistae onus hoc primum subiverint, et an principio eidem soli stricte dicti armalistae impossessionati, vel vero nobiles etiam unius sessionis, quorum plures donatarios esse satis constat, subjacuerint? 13

temperatae gubernii formae principia. 1 Summum imperium, quod vulgo souverainité appellamus, tres habet substantiales partes, nimirum legislativam, executivam et iudicialem potestatem; et haec tantum iura majestatica, reliqua, quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum iura regia proprie dici possunt. Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur. 2 Si omnes hae tres summi imperii partes seu in unam personam, seu in

seu ipse populus eas simul exerceat, jam arbitraria, quam vulgo despoticam appellamus, imperii forma existit; cum enim civilis libertas omnis in personae rerumque suarum securitate consistat, singulo cuique civi perinde est an haec seu mero imperantis arbitrio, seu per injustas leges, aut sententias laedatur, vel penitus convellatur. 3 Iam vero si idem leges condat, interpretetur, modificet et abroget, idem eas etiam exsequatur, utique laesivas etiam securitatis personae rerumque leges perferre, easque vi potestatis suae

necessario concredi debet, potentia legislativam uno ictu usurpare solet potestatem. 11 Ipsa iudicialis potestas arbitrarias quandoque usurpare sententias sicque in legislativam potestatem serpere consvevit. Verum huic per statuendos singulae potestati disertos limites; per statuenda, ne quae eos transgredi possit, impedimenta; denique per justum inter eas aequilibrium prospici debet. 12 Nisi proinde justi singulae potestati limites diserte praescribantur; nisi validi,

uno ictu usurpare solet potestatem. 11 Ipsa iudicialis potestas arbitrarias quandoque usurpare sententias sicque in legislativam potestatem serpere consvevit. Verum huic per statuendos singulae potestati disertos limites; per statuenda, ne quae eos transgredi possit, impedimenta; denique per justum inter eas aequilibrium prospici debet. 12 Nisi proinde justi singulae potestati limites diserte praescribantur; nisi validi, sed simplices praestruantur obices ne una potestas

arbitrarias quandoque usurpare sententias sicque in legislativam potestatem serpere consvevit. Verum huic per statuendos singulae potestati disertos limites; per statuenda, ne quae eos transgredi possit, impedimenta; denique per justum inter eas aequilibrium prospici debet. 12 Nisi proinde justi singulae potestati limites diserte praescribantur; nisi validi, sed simplices praestruantur obices ne una potestas alterius exercitium valeat sibi arrogare; nisi denique periodicum

haec diserte definire ad primitivum quidem, quo natio imperantem sibi constituit, pactum pertinuisset; sed cum in illa saeculorum, quo Europea regna condita sunt, barbarie necdum sufficiens ad id praestandum lumen affulserit, debuere haec per elaboratas tardius constitutiones suppleri. 14 Itaque ad constitutionem ea solum pertinent quae ad rite dividendas summi imperii partes, ad justos singulae limites assignandos, ad constituendos denique, ne una in alterius exercitium irrepere possit, obices

Angli cum penes securitatem personae proprietatisque veram libertatem in eo sitam agnoscerent ne quis aliam aut peragere, aut intermittere debeat actionem, quam quae eidem legibus vel praescribitur, vel vetatur; nulli autem civi actio aliqua jure aut imperari, aut prohiberi per legem possit, nisi quam aut edere, aut intermittere reipublicae intersit, potestatem legislativam ipsi populo reservare debere facile perviderunt. 2 Si enim id principi concredatur, ministerium ejus, si non noxias, certe inutiles, et jam hoc nomine libertati

debere facile perviderunt. 2 Si enim id principi concredatur, ministerium ejus, si non noxias, certe inutiles, et jam hoc nomine libertati contrarias leges, vel exercendae potestatis suae causa perferet; Ut legislatio per repraesentantes nationis exerceatur. cum tamen populi pars longe maxima necessariis ad exercendam potestatem legislativam notitiis destituatur, eam iniverunt rationem, ut divisa in certos districtus natio suos tantum ad comitia legatos mittere sicque, etsi

Videbantur Angli organisationem exercitii potestatis legislativae providentia hac jam absolvisse; cum tamen reputassent quam immenso ferme vel ad unam bonam legem perferendam perspicacitate opus sit, quam facile magna, quae in ulteriori conclavi assidet, legatorum multitudo per aliquot artificiosos oratores in transversum agi possit, ipsos etiam optimatos in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam illimitatum ius interdicendi in legibus, quae in

ipsi etiam regi concesserunt; ne tamen iure hoc seu superior senatus, seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod et superiori senatui et regi ius proponendae alicujus legis ademerint, dein quod singulo quidem horum propositam legem per inferiorem senatum, seu probandi seu rejiciendi arbitrium detulerint, ius tamen eidem aliquid addendi, minuendi, aut modificandi denegarint. 7 Ita Angli stabilitatem constitutionis suae potissimum a justo potestatis regiae, optimatum et populi

§ 4 Limites potestatis legislativae. 1 Caeterum ad legislativam quidem potestatem universim omnia, quae reipublicae administrationem quoquo modo respiciunt, objecta referuntur; ne tamen populus attributa sibi per constitutionem legislativae potestatis parte sensim exuatur, de certis objectis peculiariter provideri debet. 2 Tale est primum: Quoad ius tributa imperandi. 3 a) Ius necessaria pro intrinsecae et

Cum tamen objectum hoc tantis nodis sit implicitum ut distinctam eamque difficilem scientiam efficiat; cum commercii, quo omnes jam Europae gentes jungantur, ratio deposcat ut aliqua in moneta omnium cultorum populorum proportio vigeat; cum multiplices supersint modi, quo per elevationem aut depressionem monetae, vel per majorem aut minorem minus preciosi metalli admixtionem populus aliquis grave vicinis suis adferre possit detrimentum, nisi hi tempestivum pro ratione temporis remedium adferent, adeoque id tardiori plerumque comitiorum

ut distinctam eamque difficilem scientiam efficiat; cum commercii, quo omnes jam Europae gentes jungantur, ratio deposcat ut aliqua in moneta omnium cultorum populorum proportio vigeat; cum multiplices supersint modi, quo per elevationem aut depressionem monetae, vel per majorem aut minorem minus preciosi metalli admixtionem populus aliquis grave vicinis suis adferre possit detrimentum, nisi hi tempestivum pro ratione temporis remedium adferent, adeoque id tardiori plerumque comitiorum determinationi deferri non expediat, Angli totum hoc

renunciarunt. 7 Hunc sive sub ducis, sive regis, seu imperatoris nomenclatione pro imperanti declararunt, omnes festivos, quos caeremoniales appellamus, quive nomine totius nationis peragi debent, actus, veluti honorarios legatos mittere et audire, sancitas per potestatem legislativam leges, latas per iudices sententias publicare, quaeque ejusmodi sunt, per hunc veluti totam in complexo nationem repraesentantem peragi voluerunt. 8 Hujus auspiciis et directione terra marique bella geri voluerunt. 9 Hunc

sub ducis, sive regis, seu imperatoris nomenclatione pro imperanti declararunt, omnes festivos, quos caeremoniales appellamus, quive nomine totius nationis peragi debent, actus, veluti honorarios legatos mittere et audire, sancitas per potestatem legislativam leges, latas per iudices sententias publicare, quaeque ejusmodi sunt, per hunc veluti totam in complexo nationem repraesentantem peragi voluerunt. 8 Hujus auspiciis et directione terra marique bella geri voluerunt. 9 Hunc omnibus supremi honoris insigniis, velut

imperanti declararunt, omnes festivos, quos caeremoniales appellamus, quive nomine totius nationis peragi debent, actus, veluti honorarios legatos mittere et audire, sancitas per potestatem legislativam leges, latas per iudices sententias publicare, quaeque ejusmodi sunt, per hunc veluti totam in complexo nationem repraesentantem peragi voluerunt. 8 Hujus auspiciis et directione terra marique bella geri voluerunt. 9 Hunc omnibus supremi honoris insigniis, velut corona et sceptro, exornarunt. 10> Hujus personam

quae regi delata est in legislatione. 15 b) Ne tamen tota regis dignitas in externo tantum splendore consistat, Angli aliquam praeterea de singulo summi imperii ramo partem eidem attribuerunt. 16 Potestatis quippe legislativae communionem per liberum, quod jam explicuimus, veto habet; in iudiciali linea pulcherrima illa gaudet praerogativa ut ad mortem per iudices condemnatis vitae gratiam impertiri possit. Executiva ferme tota eidem competit. 17

consistat, Angli aliquam praeterea de singulo summi imperii ramo partem eidem attribuerunt. 16 Potestatis quippe legislativae communionem per liberum, quod jam explicuimus, veto habet; in iudiciali linea pulcherrima illa gaudet praerogativa ut ad mortem per iudices condemnatis vitae gratiam impertiri possit. Executiva ferme tota eidem competit. 17 c) Executiva vero potestas tota prorsus eidem concredita est. 18 Viderunt nempe Angli quod nisi leges exsequendi

Officia seu obligationes ad quae regem potestas haec obstringit. 24 d) Princeps executivae potestatis officium est perlatas in comitiis leges non modo omnibus subalternis iurisdictionibus, quae instrumenta et, ut ita dicam, canales efficiunt, per quos potestas executiva munus suum exercet, notas reddere, sed ut et eaedem per omnes rite observentur, intendere, refractarios vero ad earum observationem concreditae sibi potestatis vi compellere. 25 Alterum ejusdem officium est ut, qua parte leges ipsam

24 d) Princeps executivae potestatis officium est perlatas in comitiis leges non modo omnibus subalternis iurisdictionibus, quae instrumenta et, ut ita dicam, canales efficiunt, per quos potestas executiva munus suum exercet, notas reddere, sed ut et eaedem per omnes rite observentur, intendere, refractarios vero ad earum observationem concreditae sibi potestatis vi compellere. 25 Alterum ejusdem officium est ut, qua parte leges ipsam potestatem executivam concernunt, haec easdem perinde debeat observare.

1 Iudicialem e contra potestatem non modo ab executiva, sed ab ipsa etiam legislativa ita divulserunt: 2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a quocunque demum iudice sententiam (dempto casu impertiendae per regem condemnatis vitae gratiae) aut sistere aut immutare possit. 3 In solo tantum casu illo, quo minister regis vel praefectus alicujus provinciae gravis alicujus criminis postulatur, inferiori senatui accusatoris, superiori judicis partes detulerunt.

Et hi sunt limites quos Angli singulae summi imperii parti praestituerunt. 2 Ne vero una in alterius potestatis limites aut serpere aut irruere possit, subsequa singulae obstacula posuere: Relate ad potestatem legislativam per illimitatum regis ius interdicendi. 3 a) Ne legislativa de executivae potestatis iuribus quidpiam decerpere sicque aut anarchiae, aut plane seditioni viam parare possit, per illimitatum illud cum senatus superioris, tum regis ipsius interdicendi ius

posuere: Relate ad potestatem legislativam per illimitatum regis ius interdicendi. 3 a) Ne legislativa de executivae potestatis iuribus quidpiam decerpere sicque aut anarchiae, aut plane seditioni viam parare possit, per illimitatum illud cum senatus superioris, tum regis ipsius interdicendi ius in parte praecautum est. 4 Cum enim nihil sanctionem legis possit obtinere nisi quod conformi horum etiam sensu roboretur, si quid ejusmodi inferior senatus constituat, utique non

sensu roboretur, si quid ejusmodi inferior senatus constituat, utique non tantum rex ipse, sed superior etiam senatus, cujus praerogativae cum regis juribus intime nexae sunt, intercedet. 5 Ne vero inferior senatus vi et potentia aliquid ejusmodi moliri possit, per ius comitia instantanee dimittendi, quod regi constitutio defert, satis provisum est. 6 Superior senatus nequid hujusmodi suscipiat, per negatum illi jus leges proponendi suapte impeditur. 7 b) Ne vero optimatum aliquis nimiam arripere

juribus intime nexae sunt, intercedet. 5 Ne vero inferior senatus vi et potentia aliquid ejusmodi moliri possit, per ius comitia instantanee dimittendi, quod regi constitutio defert, satis provisum est. 6 Superior senatus nequid hujusmodi suscipiat, per negatum illi jus leges proponendi suapte impeditur. 7 b) Ne vero optimatum aliquis nimiam arripere potentiam possit, illud fixum principium praestruxerunt quod nullus prorsus magistratus simul duas, seu civilem et militarem, seu illam et

8 Cum autem longe majus in eo periculum subversetur ne rex seu potestas executiva in legislativam etiam seu sensim irrepat, seu uno ictu invadat, plures jam ei rei obices sunt constituti. 9 Iam primum: Per negatum eidem ius praepositionis. 10 a) Denegatum regi ius propositionis impedit, quo minus rex noxias communi libertati leges proponere easque traducta partem in suam seu largitionibus, seu honorum munerumque spe

potestatis passus anxie observet, et si quis civium vel minimum aliunde periculum imminere putet, de eo totam statim de conservatione constitutionis suae alioquin anxiam nationem publicis scriptis nulla sui fraude possit commovere. Per continuum parlamentum. 14 d) Maximum tamen ne potestas executiva in legislativam serpere possit obstaculum in eo consistit quod natio continua, si exiguas, quas lex constituit, ferias excipias, comitia agat. 15 Haec enim praesentaneum

in suam partem traducere, aut ipsi legati nationis in aliqua reipublicae noxia principia conspirare queant, lex comitiorum cursum sex annis definivit, quibus transactis natio ad novum iterum repraesentantum delectum procedere debet. Per revocandum post mortem singuli regis in examen constitutionis statum. 17 e) Nec his adhuc praesidiis contenti Angli constituerunt ut post singuli regis mortem omnes constitutionis partes in examen revocentur, si quid sub

inaugurationem suam, pro earum confirmatione exhibentur, et ne suum ille consensum negare possit, cum reditus singulo regi ad ejus tantum vitae dies assignentur, hos eidem tamdiu non decernunt donec leges has non confirmaverit. 18 f) Ne vero rex conflato per parsimoniam suam et assignatis sibi reditibus aere militiaeque ope, cujus directio et praefectorum ejus nominatio tota ab illo pendet, legislativam uno ictu arripere possit potestatem, varia iterum Angli repagula posuerunt. Per

per parsimoniam suam et assignatis sibi reditibus aere militiaeque ope, cujus directio et praefectorum ejus nominatio tota ab illo pendet, legislativam uno ictu arripere possit potestatem, varia iterum Angli repagula posuerunt. Per obstrictam fidelitatis juramento nationi militiam. 19 Primum quod militia omnis non regi solum, sed et nationi fidelitatis juramentum debeat nuncupare; dein quod comitia mox finito bello militiam ad eum, qui communi libertati periculosus esse

communi libertati periculosus esse non 6.19 non conieci posset, numerum restringere deque numero hoc augendo vel minuendo quotannis decernere soleant. Per subjectam praeter stricte militaria in aliis omnibus civili iurisdictioni militiam. 20 g) Porro, quod tempore pacis militia omnis praeter objecta pure militaria in omnibus realibus et personalibus politicae subjaceat jurisdictioni, adeoque privilegio

cui lex nullam adhuc actionis formulam praescripsit, factum se evolvat (quod in commercialibus praesertim objectis saepe usu venire solet), actor comitia interpellare debet ut novam facto ejusmodi actionis formulam praescribant. 24 Deinde cum in factis etiam per legem jam decisis ejusmodi circumstantiae se evolvere soleant quae expressis in lege circumstantiis diserte quidem non conveniunt, aliquam tamen cum iis seu similitudinem, seu affinitatem habere videntur, pro his dirimendis aliud, quod aequitatis tribunal appellant,

25 b) Constitutis hac ratione singulae potestati claris limitibus positisque, ne una in alterius exercitium involare possit, his repagulis, superstruxerunt genuinum illud tam civilis, quam et politicae libertatis fundamentum ut nullus civium nisi per legitimi iudicis sententiam aliquod seu in persona, seu in rebus suis capere possit detrimentum. 26 Quod axioma velut in ipsa civilis societatis natura fundatur, etsi omnes etiam illae, quae vel aliquod in gubernii sui forma temperamentum constituerunt, gentes

8.1 petere possit: ab hoc loco incipit in MS-to A enarratio longe alia, quam in additamento invenies. 2 Superest ut qualiter omnia haec per diversas, quas Hungaria subivit, periodos se habuerint, dispiciamus. 3 Quod ut clarius appareat, pauca universim praefari haud abs re futurum existimabamus. 4 De genuina vocabuli constitutio significatione intra scriptores nondum

pars prinicipi, pars populo committatur, mixta constitutio evadit. 18 Et cum variae hoc in genere modificationes esse possint, variae etiam mixtae constitutionis species existunt. 19 Si mixta sit constitutio, haec plerumque tardius constitui, et per illam primitivum pactum explanari solet. 20 Ut tamen variae sunt rerum humanarum vicissitudines, quandoque non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans eventuum evertit. 21 Gubernii forma modum illum, qua singula

pactum explanari solet. 20 Ut tamen variae sunt rerum humanarum vicissitudines, quandoque non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans eventuum evertit. 21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos, quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma

Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos, quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma comitiorum, qua leges perferebantur, instituta iudicum megalium, bilochorum, palatini et iudicis curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma illa, qua miles defensando regno cogebatur, percipiendorumque publicorum

8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi. 9 Servis natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter nobiles per duces distributae fuerunt. 10 Atque ita cum characteristica democratiae nota sit ut omnis, qui aliquam terrae proprietatem habet, iure civitatis, quod in possessorii, officiorum et suffragii capacitate consistit, gaudeat; cum omnis nobilis jure hoc usus sit;

habet, iure civitatis, quod in possessorii, officiorum et suffragii capacitate consistit, gaudeat; cum omnis nobilis jure hoc usus sit; cum denique septem illorum, qui Hungaros ex Asia eduxerant, capitaneorum posteris etiam ius eminentiores occupandi magistratus per ipsum primitivum pactum concessum fuerit, primitivam gubernii Hungariae formam fuisse monarchico-aristocratico-democraticam satis apparet. 11 (a) Vide introductionem Hume, Histoire d’Angleterre,

eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus) excludentur". § 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit. 1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas non multo post occupatum regnum tempore, in Germaniae, Galliae, et Italiae provincias susceperant, procursiones, praesertim vero per internecinam Augustanam cladem admodum accisus fuit. 2 Frequentibus etiam tota prima regum periodo civilibus

Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit. 1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas non multo post occupatum regnum tempore, in Germaniae, Galliae, et Italiae provincias susceperant, procursiones, praesertim vero per internecinam Augustanam cladem admodum accisus fuit. 2 Frequentibus etiam tota prima regum periodo civilibus bellis magna utique semper pars nobilitatis, praesertim minoris, atterebatur. 3 Successit demum tristis sub Bela IV Tartarica clades, quae

ita horum etiam numerus furore belli notabiliter accisus fuit. 6 Eventus hi notabili jam in prima regum periodo quoad imperii formam mutationi locum dederunt. 7 Parte enim ex una, cum deleto magno servorum numero nobiles omnes suas terras per hos excolere jam non potuerint, liberum vero hominem post adoptata Christiana sacra extra proelium in servitutem redigere non licuerit (a), res ipsa eos coegit ut magnam terrarum suarum partem sub certis conditionibus colendam liberis hominibus concredere debuerint.

invaluerit, enatus est intermedius ille optimatum ordo, qui non tantum constitutos in supremis regni muneribus proceres, sed eorum etiam, qui haec antea gesserunt, vastaque sibi hoc occassione bona procuraverant, posteros, nec non praelatos complectebatur. 3 Per hanc status praelatorum accessionem mitigata tantisper fuerit sub S. Stephano illa optimatum oligarchia. 4 Imo cum nobiles concessas sub S. Stephano libertates continuo postea reclamaverint, videntur hi non tantum ab oppressionibus optimatum vindicati, sed et

Diaetarum a pag. 17 usque 20. § 13 Forma haec usque Colomannum perduravit. 1 De posterioribus usque S. Ladislaum regibus pauca ad nos usque pertigerunt monumenta. 2 Reducta tamen per S. Stephanum ad priorem monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur. 3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai, et

etiam legali iudicio condemnatos iustitiae vindicativae vi eripuerint. 6 At patet una ex articuli 3-ii §-o 1. quod onerosis ejusmodi descensibus reges etiam ipsi nobiles gravaverint. 7 Patet ex articulo 15-o et 22-o quod homines regii sylvas nobilium per porcos, prata per equos depasci, segetes vero per canes venaticos conculcari permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali

condemnatos iustitiae vindicativae vi eripuerint. 6 At patet una ex articuli 3-ii §-o 1. quod onerosis ejusmodi descensibus reges etiam ipsi nobiles gravaverint. 7 Patet ex articulo 15-o et 22-o quod homines regii sylvas nobilium per porcos, prata per equos depasci, segetes vero per canes venaticos conculcari permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali sententia

vi eripuerint. 6 At patet una ex articuli 3-ii §-o 1. quod onerosis ejusmodi descensibus reges etiam ipsi nobiles gravaverint. 7 Patet ex articulo 15-o et 22-o quod homines regii sylvas nobilium per porcos, prata per equos depasci, segetes vero per canes venaticos conculcari permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali sententia affectorum (horum enim bona e lege

bona non tantum capitali sententia affectorum (horum enim bona e lege consvetudinaria in potestatem judicis concedebant) sed etiam naturaliter decedentium occupaverint; imo ne viduis quidem dotem ex iis exolverint articulo 12-o; patet etiam ex articulo 17-o quod bona per praedecessores reges collata nobilibus via facti ademerint. 9 Patet denique ex articulo 2-o quod nobiles absque ullo juris ordine ad civiles et criminales poenas condemnaverint. 10 Cum enim ad omnia haec imposterum non facienda rex se obstringat,

regni nobiles regias aures pulsare, nec reges accedere, nec nuncios mittere potuisse, nisi praevie in comitiis congregatos. 4 Ne vero seu forma diplomatis, seu id eos offendat quod in decretis istis nulla factae per regem comitiorum convocationis memoria occurrat, legant ea, quae infra ad decretum Alberti animadvertemus, et videbunt quod adhuc 1439. is quandoque in Hungaria legislationis usus viguerit ut status sponte congregati leges conceperint et eas regi praesentaverint, hi vero

decreti vel mentionem injecerit. 5 Cum Bela decreto hoc non omnia, quae in decreto Andreae II continentur, constitutionis capita recenseat, probabili indicio est quod ille iis tantum contravenerit, quae hic renovantur. 6 In particulari, praeter sublata per Andreanum decretum aggravia, sub Bela IV haec de novo emersisse apparet quod regii homines multas nobilium, et hi vicissim populorum regiorum terras occupaverint, quae reciproce restituendae ordinantur articulo 2-o et 5-o. 7 Quod rex seu domi, seu in exercitu

III inaugurale dixisse sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas III inaugurale diploma ediderit, e recens protracto Vladislai I diplomate satis apparet, quo hujus de 1298. decretum per extensum transumit et confirmat. 2 Cum Hungari retinendi prisci moris 20.2 moris: mores B semper admodum tenaces fuerint, forte ab exemplo regis hujus argui potest reliquos etiam ejus

ostensum est. § 21 Primus constitutionis naevus: ordo regiae successionis nuspiam pragmatice stabilitus. 1 Iuvat jam totam hanc periodum sub unum obtutum collocare. 2 Delata in abstracto per primitivum pactum domui Arpadianae successio tota haec epocha nuspiam determinata fuit; cum plerique scriptores nostri lectores in contrariam sententiam obtorto, ut ajunt, collo pertrahere conentur, libet id per specifica facta illustrare. 4 Bona

unum obtutum collocare. 2 Delata in abstracto per primitivum pactum domui Arpadianae successio tota haec epocha nuspiam determinata fuit; cum plerique scriptores nostri lectores in contrariam sententiam obtorto, ut ajunt, collo pertrahere conentur, libet id per specifica facta illustrare. 4 Bona primorum ducum sorte evenit quod singulus eorum tamdiu vixerit donec primogenitus ejus adolevit. 5 Pronum itaque iis fuit nationem eo pertrahere ut primogenitum se adhuc vivis pro successore agnoscat.

7 Primus casus, dum nempe rex nullum reliquit filium, statim post funus S. Stephani se evolvit. 8 Si primogeniturae ordo jam stabilitus fuisset, huic Andreas I succedere debuisset. 9 Regnavit vero Petrus, qui ex Arpadiana styrpe per masculum ne descendebat quidem. 10 Ut vim exempli hujus elevent, alii id matris suae Giselae artibus perfectum fuisse, alii id inde evenisse dicunt, quod metuerunt proceres ne sub Andrea in Christianis sacris necdum satis firmato, religio pessum eat.

Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub Andreae I in excidium religionis acta sunt, satis apparet. 14 Andreas I ne exauctorato quidem Petro ad avitum solium pertingere potuit, verum admotus ei fuit Aba, qui Arpadianam domum tantum per uxorem contingebat. 15 Ut hujus exempli vim effugiant, adversarii Abam tantum exercitus ducem contra Petrum creatum, regiam potestatem inique arripuisse contendunt. 16 Sed frustra, quando vetustissimi et temporibus illis proximi scriptores eum regem

Andrea I se evolvit. 18 Huic enim, si primogeniturae ordo stabilitus fuisset, filius Salomon continuo succedere debuisset, sed cum minorennis adeoque regnando adhuc incapax fuerit, rerum potitus est Bela I, Andreae I frater. 19 Hic iterum id peculiari per Andream, antequam adhuc filium sustulisset, cum Bela inito pacto evenisse dicunt. 20 Verum stabilito semel successionis ordine, non est amplius in regis potestate eum per privata pacta cum fraude tertii immutare, et Andream ipsum pactum hoc postea armis, sed

fuerit, rerum potitus est Bela I, Andreae I frater. 19 Hic iterum id peculiari per Andream, antequam adhuc filium sustulisset, cum Bela inito pacto evenisse dicunt. 20 Verum stabilito semel successionis ordine, non est amplius in regis potestate eum per privata pacta cum fraude tertii immutare, et Andream ipsum pactum hoc postea armis, sed necquidquam rescindere voluisse constat, nulla certe alia de causa quam quod Hungari maluerint a rege jam maturo gubernari (b).

devolvi debuisset. 26 Regnavit tamen frater Geyzae S. Ladislaus, et quidem, ut patriae chronica diserte habent, a statibus electus; quod utique stabilito semel successionis ordine locum habere non potest (d). 27 Tandem post 100 a suscepto per S. Stephanum regimine annos primus patri suo immediate successit Colomannus, huic vero filius ejus Stephanus II. 28 Hoc improli decedente, cum Borichium Colomanni filium ex adulterio natum fuisse nunquam jure evictum fuerit, si fixus fuisset successionis ordo,

Verum si pragmatice defixus fuisset succesionis ordo, non potuisset Emanuel ambitiosis suis consiliis illud obtinere quasi receptum esset apud Hungaros illud institutum, ut non filiis, sed fratribus regis successio deferatur. 36 Quamvis enim axioma hoc per Hungaros nunquam adoptatum fuerit, ex iis tamen, quae jam dicta sunt, satis apparet quod decedente, relicto minorenni adeoque gubernii adhuc incapace filio, rege Hungari maturum jam regis fratrem plus vice semplici in regem

43 Verum hoc improli decedente Andreae III, Andreae II e posthumo suo filio Stephano nepoti, quem ex geniturae ordine successio reipsa respiciebat, eam contravertit Carolus Martellus eo unice nomine, quod is propiore gradu, licet per foemineum tantum sexum, Arpadianam domum contingat; erat enim Mariae, Stephani V filiae, ex Carolo Siciliae rege filius. 44 E quo apparet ne id quidem satis exploratum fuisse an remotior masculus proximiorem sexum foemineum excludat.

debet. 47 Haec autem aperte ostendunt in secundo, tertio et ultimo periodi hujus rege vel id in quaestionem vocatum fuisse, an masculo prae foemineo sexu ius competat successionis; ostendunt post 100 ab aditu per S. Stephanum regimine annos primum patri suo immediate successisse Colomannum; ostendunt neglecto minorenni Andreae I filio Salomone fratres ejus primum Geyzam I, tum S. Ladislaum paene invitos electos fuisse; ostendunt Belae I non filium ejus Geyzam I, sed Salomonem

coronari fecerat quive hoc nomine junior rex appellari coeperat, continuas, quamvis ad apertum bellum non perductas, discordias habuit. 14 Bela IV Stephano primogenito Styriae recens occupatae ducatum cesserat. 15 Verum cum hunc subinde per pacis tabulas Friderico restituere debuerit, nullum autem filio aequivalens praestare voluerit, hic patrem non jam ad tertiam, sed ad dimidiam regni partem sibi cedendam coegit. 16 Ita editum semel inter fratres partiendi regni exemplum effecit ut idem postea

reges vivis adhuc patribus coronati fuere. 5 Ex his Salomon, Colomannus, et Bela IV, dum regnum adirent, coronationem repetierunt. 6 Stephanus e contra II, Bela II, Emericus et Stephanus V non repetierunt. 7 Ut adeo nihil fixi hoc in genere per constitutionem regni stabilitum fuisse appareat. De inaugurali iuramento non ita est expeditum. 8 Inaugurale iuramentum jam Salomonem regem nuncupasse probabile admodum videtur (c). 9 Adminus ante

verum ducatum suum aut provinciam proprio jure gubernabant. 15 Ita etiam primogeniti regum, qui vivo patre coronati fuere, etsi jam adolevissent junioresque reges compellarentur, communionem imperii eo ipso non consequebantur. 16 De solo Colomanno per S. Ladislaum in consortium regni adscito hactenus vestigium prostat. 17 Reliqui, uti Bela IV, Stephanus V, tertiam regni partem aut provinciam propriis auspiciis administrabant, propriam tenebant aulam, regiosque ejus proventus ipsi

§ 24 Usus comitiorum tota epocha viguit, status non 24 tit: non conieci honore consilii, sed jure suffragii gaudebant, forma comitiorum. 1 Usum comitiorum inde a S. Stephano per totam hanc periodum viguisse in Vestigiis Diaetarum luculenter ostensum est, quamvis pauca eorum decreta ad nos sint transmissa. 2 Id dum dico, status jura suffragii in iis gavisos fuisse utique una adfirmo. 3 Armatae enim, ut tunc

4 Nobiles usque Andream II sicut sub nullius alterius, quam regis vexillo militare, ita nullius praeter regem judicium agnoscere inter praecipuas status sui praerogativas reputabant (c). 5 Voluit quidem mederi defectui huic Colomannus per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas cujuscunque status nobilium causas cognoscat (d). 6 Verum judicium hoc vel jam antea, vel certe per primum Andreae II decretum debuit aboleri, cum nulla amplius ejus sive in hoc, sive in

praerogativas reputabant (c). 5 Voluit quidem mederi defectui huic Colomannus per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas cujuscunque status nobilium causas cognoscat (d). 6 Verum judicium hoc vel jam antea, vel certe per primum Andreae II decretum debuit aboleri, cum nulla amplius ejus sive in hoc, sive in posterioribus decretis memoria occurrat majoresque nobilium causae iterum ad tribunal regium revocentur, sola minorum causarum cognitione palatino delata. 7 Nullum

in posterioribus decretis memoria occurrat majoresque nobilium causae iterum ad tribunal regium revocentur, sola minorum causarum cognitione palatino delata. 7 Nullum etiam inter regem et ultimam effectuantem iurisdictionem intermedium corpus fuit per quod tamquam vehiculum reges sua in effectum legum mandata ad subalternas jurisdictiones dimitterent, quod ab his de effectuatis regiis mandatis rationem exigeret, regemque de eo reddideret certiorem. 8 Itaque reges ipsi sua partim per praecones, partim per

intermedium corpus fuit per quod tamquam vehiculum reges sua in effectum legum mandata ad subalternas jurisdictiones dimitterent, quod ab his de effectuatis regiis mandatis rationem exigeret, regemque de eo reddideret certiorem. 8 Itaque reges ipsi sua partim per praecones, partim per cursores publicos mandata subalternis jurisdictionibus significabant, et cum ipsis de singuli effectu rationem exigere non vacarent, haec impune plerumque ita negligebantur, ut si regi quodpiam horum effectui dari intererant, refractarium

fuit per quod tamquam vehiculum reges sua in effectum legum mandata ad subalternas jurisdictiones dimitterent, quod ab his de effectuatis regiis mandatis rationem exigeret, regemque de eo reddideret certiorem. 8 Itaque reges ipsi sua partim per praecones, partim per cursores publicos mandata subalternis jurisdictionibus significabant, et cum ipsis de singuli effectu rationem exigere non vacarent, haec impune plerumque ita negligebantur, ut si regi quodpiam horum effectui dari intererant, refractarium magistratum ad id armis demum

dari intererant, refractarium magistratum ad id armis demum cogere debuerit (e). 9 (a) Patet id e pluribus civitatum privilegiis; speciminis causa libet unicum civitatis Pestiensis provocare, ubi dicitur: "Si per ipsum (majorem villae) debita iustitia alicui non fuerit exacta, ipse villicus, et non villa debeat conveniri coram nobis." 10 (b) S. Steph. lib. 2, cap. 43, dicitur: "Si quis militum judicium a comite suo recte judicatum spernens ad regem

sui cursu vix aliquid hac in re praestitisse videtur, cum irruentibus postea sub filio ejus Bela IV Tartaris hic vix exiguum proprii militis numerum cogere potuerit. 15 Et haec causa fuerit, quod deinde, in comitiis nempe 1262. (c), jam status ipsi, ut occupato per privatos castrorum terrae restituantur, decreverint. 16 Et poterat certe Bela post grave illud nobilitatis excidium, vetus terrarum populorumque castrensium institutum redintegrare, sicque regiam demum restaurare authoritatem. 17 Verum aut ille

poterat certe Bela post grave illud nobilitatis excidium, vetus terrarum populorumque castrensium institutum redintegrare, sicque regiam demum restaurare authoritatem. 17 Verum aut ille officio hoc non satis strenue destinatus est, aut successores sui revindicata per hunc iura denuo pessumdare debuerunt. 18 Potestatem enim regum usque exitum primae periodi languidam semper fuisse omnia monumenta testantur. 19 (a) Chronicon Melicense a Prayo citatum:

nimirum quod potestas legislativa et iudicialis principi cum natione communis, executiva propria fuerit. 2 Verum usu ipso rem aliter se habuisse is facile deprehendet qui sincera gestarum hac aetate rerum momenta attentius tantisper expenderit; nimirum dispersa per sedes suas minor nobilitas infirma utique et cum optimatum potentiae, tum arbitrario regum imperio obnoxia fuit. 3 Ast ubi seu in comitiis seu in exercitu tota coivit, cum illa ipsum militiae regni corpus effecerit, poterat, si unita fuisset, summam rerum

sicque determinationes comitiorum pro arbitrio moderari. 10 Et tunc aristocratia iterum in oligarchiam inclinavit. 11 Si contra rex primum ipsos potentiores proceres in varia studia distraxit, tum qua popularitate sua, qua terrarum, quae per notam aut defectum semper copiosae ad eum devolvebantur, largitione, qua denique minorum nobilium ad eminentiora officia nominatione horum animos sibi devinxit, tum constitutio pronis in regem nobilitatis studiis in arbitrariam gubernii formam inclinare solebat.

injuriis seu regum, seu optimatum nobilitas in unum consensit, tum res ad militarem spectare coepit democratiam. 13 Imo cum tota haec periodus frequentissimis propter non definitum regiae successionis ordinem civilibus bellis agitata fuerit, plurimis per hoc tempus annis mera viguit anarchia. 14 Superest ut genuinas eventuum horum causas eruamus. § 28 Causae per quas id effectum fuit: 1-o non definitus regiae successionis ordo. 1 Iam primum non definitus

periodus frequentissimis propter non definitum regiae successionis ordinem civilibus bellis agitata fuerit, plurimis per hoc tempus annis mera viguit anarchia. 14 Superest ut genuinas eventuum horum causas eruamus. § 28 Causae per quas id effectum fuit: 1-o non definitus regiae successionis ordo. 1 Iam primum non definitus regiae successionis ordo, tum institutum partiendi regni (a) frequentissima civilia bella excitavit, quae utique omnem internum ordinem debent perturbare.

2-o Communicata regi judicialis potestas. 3 Porro communio potestatis iudicialis planam regibus viam effecit eos, qui suo ad arbitrariam potestatem nisui maxime adversabantur, per judiciarias sententias opprimendi, praesertim cum vix adhuc aliquae fixae civiles leges exstiterint adeoque sententiae in casibus, ubi nulla adhuc consvetudo emerserat, arbitrarie tantum pronunciari solverint. 3-o Nullum inter

numquam stabilita fuit, ut adeo inter inconditas tantae multitudinis vociferationes 28.6 vociferationes: vociferationis B nihil utique, nisi aut solius, veluti copiosoris, minoris nobilitatis voto, aut certe per combinatam, ut supra explicuimus, seu regis seu optimatum praepotentiam determinari potuerit. 5-o Nullus fixus comitiorum terminus. 7 Porro jure comitia indicendi regibus adtributo nullus ipsis terminus

minus adhuc remedium aliquod constitutum quo, si comitia agere noluerunt, ad ea celebranda cogi potuissent. 8 Inde enim factum est ut reges comitia, quam poterant longissime, different, interea vero et ipsi arbitrarie agerent et optimates infirmam, dum per sedes suas dispersa fuit, minorem nobilitatem facile opprimerent. 6-o Nullus renovandae per inaugurale diploma consitutionis usus. 9 Caeterum usum quidem inauguralis juramenti

quam poterant longissime, different, interea vero et ipsi arbitrarie agerent et optimates infirmam, dum per sedes suas dispersa fuit, minorem nobilitatem facile opprimerent. 6-o Nullus renovandae per inaugurale diploma consitutionis usus. 9 Caeterum usum quidem inauguralis juramenti mature, quippe jam saeculo XII, invaluisse constat. 10 Verum usus inauguralis diplomatis, quo constitutio aut renovata, aut ab experientia praeteriti regni

quippe jam saeculo XII, invaluisse constat. 10 Verum usus inauguralis diplomatis, quo constitutio aut renovata, aut ab experientia praeteriti regni magis explanata, quo omnia ea, quae decessor suus in ejus obversum egerat, antiquata, novus vero rex ad ea vitanda per expressum obstrictus fuisset, tota prima periodo necdum viguit. Infirma constitutionis praesidia. 11 Quod summum est, quatuor illa, quibus Hungari constitutionem suam muniverant, praesidia admodum infirma

de 1203. e quo patet quam necessaria fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc ut rex regiam potestatem legitime capessat. § 29 Hungariam epocha hac maxime afflixit quod reges executiva sua in potestate per prodigam bonorum et exemptionum largitione abusi sint. 1 Maxima rei hujus causa in eo consistebat quod populus Hungaricus falsam illam de executiva principis potestate idaeam sibi formarit, quasi is eo potissimum nomine imperaret ut singulis

contra decessorum, saepe ipsi reges contra propria privilegia agere. 4 Auxit mala reipublicae praecipue illud quod reges pravo privilegia tam facile et elargiendi et infringendi usui insveti id ipsum subinde in legibus publicis factitarint easdemque sicut ea, qua per status offerebantur, forma metu armatae multitudinis facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo infringendi nil pensi duxerunt. 5 Atque inde orta fuit perpetua illa inter status et reges diffidentia quae subsistente in parte causa ne

Secunda epocha § 30 Defectus hi ipso quidem redeunte ad status reges eligendi iure cum principio secundae periodi emendati fuerunt. 1 Verum tenebrosis illis et pure militaribus temporibus necdum tanta per Europam lux diffusa fuit ut ordinata aliqua et stabilis imperii forma constitui potuerit. 2 Altera epocha, qua exstincta in masculo Arpadiana stirpe ius electionis ad status recidit, poterant status singulum nec electum regem novis pactis obstringere;

iure suo electionis usi fuisse videantur. 9 Litem vero cum Pontifice ita composuerunt ut ille ius electionis statuum, hi ius confirmationis Pontificum agnoverint. § 31 Legitimae S. regni coronae alia in coronatione Caroli per nuncium Pontificium substituitur. 1 Carolus, quod Ladislaus Vajvoda sublatam restituere nollet coronam, ut se quoquomodo firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem regni coronam eousque, dum ad legitimam

Ladislaus Vajvoda sublatam restituere nollet coronam, ut se quoquomodo firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b). Institutum necessitatis

diligentia asservabatur." 20 Debuerunt id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in suam plene redigere potestatem cum in alio, nempe Uladislai Poloni coronationis instrumento, in Vestigiis Diaetarum pag. 238-a dicatur: "Sublata (per Elisabetham) de castro Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere." 21 Apparet itaque aetate hac ne conservatorum quidem coronae institutum viguisse. § 32 Carolus inaugurale

confirmaverit, hactenus non constat. 1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam propius 32.2 propius: proprius B regni constitutionem

A comitiis celebrandis alienus fuit. 6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id est octavo post legitimam suam coronationem anno, per praelatos regni sub poena excommunicationis ad indicenda comitia cogi debuit. 8 An tamen eadem reipsa celebraverit, non constat. 9 Post 20 enim annos, id est 1338, praelati apud Pontificem denuo conqueruntur: "Regem, a quo rerum potiretur,

baronum, nullus comitum in instrumento hoc cum dignitate exprimatur, et quod Carolus ipse id agnoverit qui se postea bis adhuc coronari, nulli autem posterioris electionis et coronationis instrumento clausulam successionis inseri procuraverit. 4 Agnovit etiam per id quod filium suum Ludovicum se adhuc vivo coronari summis studiis, etsi irrito conatu adlaboraverit. 5 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 157. § 34 In

constitutionis forma magis rite atque sub magno hoc Ludovico observata fuit. 2 Nihil ille sibi de executiva detrahi passus est potestate sicque omnem anarchiae occasionem antevertit. 3 Magnitudine consilii sui comparatoque per tot felicia bella prolatumque Hungaricum imperium nationis affectu, proceres ita in officio continuit, ut nullae prorsus de horum praepotentia nobilium querelae sub illo legantur sicque omnem olygarchiae viam praescidit; nobilitatem, quam continuis ferme bellis

fratris sui necem exercitum ducere vellet, de re hac semper in comitiis constitui procuravit (b). 6 Anno 1351. Andreanam, ut jam vidimus, constitutionem confirmavit novasque in iisdem comitiis leges perferri concessit. 7 1378. dum de renunciando per Carolum parvum omni in Hungariam jure, deque deferenda filiae suae Mariae cum sponso Sigismundo post fata sua successione ageretur, id ipsum in comitiis pertractatum voluit (c). 8 Status certe in reali potestatis legislativae exercitio sub rege hoc

(a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 186. § 37 Neque dependendo in naulis et teloniis censui. 1 Major est circa articulum 15-um difficultas; cum enim ibi id tantum constituatur ut nobiles, si alias quam per locum tributorum transire possunt, per haec tributorum loca transire non cogantur, videtur innui, quod si a contrario nullas alias quam per loco tributorum transire potuerunt, tributum ipsi quoque dependere debuerint, praesertim cum subsequo articulo 17-o id tantum

pag. 186. § 37 Neque dependendo in naulis et teloniis censui. 1 Major est circa articulum 15-um difficultas; cum enim ibi id tantum constituatur ut nobiles, si alias quam per locum tributorum transire possunt, per haec tributorum loca transire non cogantur, videtur innui, quod si a contrario nullas alias quam per loco tributorum transire potuerunt, tributum ipsi quoque dependere debuerint, praesertim cum subsequo articulo 17-o id tantum prohibeatur ne, si nuptiarum causa

1 Major est circa articulum 15-um difficultas; cum enim ibi id tantum constituatur ut nobiles, si alias quam per locum tributorum transire possunt, per haec tributorum loca transire non cogantur, videtur innui, quod si a contrario nullas alias quam per loco tributorum transire potuerunt, tributum ipsi quoque dependere debuerint, praesertim cum subsequo articulo 17-o id tantum prohibeatur ne, si nuptiarum causa telonium transeunt, una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi

et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3 Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a). 4 Quis jam credat immunibus a censu hoc civibus nobiles eidem subjici potuisse? 5 Nullum certe majoribus studiis coram tribunalibus agitatum fuit atque telonium Posoniense

III de 1139, confirmationem ejus a Bela IV factam de 1254; civitas e contra produxit mandatum Ludovici I de 1352. adeoque unico post articulos, de quibus sermo est, anno tardius emanatum, quo prohibet mercatoribus et viatoribus, ne evitandi tributi causa per collaterales vias commeare praesumant, quin illic vel civium, minus nobilium faciat mentionem. 7 Quid multa? art. 85:1492 iisdem ferme verbis quibus hi duo Ludovicaei articuli conceptus est, et tamen sub Vladislao nobiles aliquo tributi

talliae, seu collectae, vel cujuslibet publicae functionis subire volumus." 12 In privilegio civitatis Szakolczensis de 1382. ipse Ludovicus ita loquitur: "quod ipsi de rebus, ac bonis, ac mercibus ipsorum propriis ad solutionem tricesimae et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur". 13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani elargitam, ubi dicit: "Et a

p. 59. § 41 Corregentem habuit non Sigismundum, sed matrem Elisabetham. 1 Invecto jam corregentiae usu, cum Ludovicus Sigismundum in filium adoptaverit et successio Mariae cum sponso suo, ut jam vidimus, per status delata fuerit, debuisset huic adminus corregentiae honor deferri. 2 Verum Elisabetha junior, Mariae mater, exemplo Elisabethae senioris, Ludovici matris, quae perinde corregentiae honore functa est, animata, hunc etiam prensatis indubie statuum

1387. subivit, catastrophae ansam dedit. 3 (a) Vide apud Eusebium Verinum plura diplomata quae clausulam de corregentia Elisabethae hujus exprimunt. § 42 Primum vestigium ut nobilitas ad comitia non viritim, sed per nuncios comparuerit. 1 In comitiis 1385. notabilis in constitutione Hungariae commutatio per id intercessit quod status non jam viritim, sed per nuncios, seu repraesentantes ad comitia tum primum evocari coperint. 2 Adhuc enim Ludovicus

quae clausulam de corregentia Elisabethae hujus exprimunt. § 42 Primum vestigium ut nobilitas ad comitia non viritim, sed per nuncios comparuerit. 1 In comitiis 1385. notabilis in constitutione Hungariae commutatio per id intercessit quod status non jam viritim, sed per nuncios, seu repraesentantes ad comitia tum primum evocari coperint. 2 Adhuc enim Ludovicus I §-o 4-o, adhuc Maria ipsa in edita superiore anno decreti Andreae II confirmatione §-o 3-o "praelatorum,

§ 42 Primum vestigium ut nobilitas ad comitia non viritim, sed per nuncios comparuerit. 1 In comitiis 1385. notabilis in constitutione Hungariae commutatio per id intercessit quod status non jam viritim, sed per nuncios, seu repraesentantes ad comitia tum primum evocari coperint. 2 Adhuc enim Ludovicus I §-o 4-o, adhuc Maria ipsa in edita superiore anno decreti Andreae II confirmatione §-o 3-o "praelatorum, baronum, nobilium coetum et universitatis identitatem"

prima epocha celebratas fuisse nemo hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae fuerunt (b). 6 Ubi ergo nuncii comitatuum eligi, quomodo ad comitia deputari potuerunt? 7 Nodum difficultatis

ergo nuncii comitatuum eligi, quomodo ad comitia deputari potuerunt? 7 Nodum difficultatis hujus ea quidem ratione facillime dissolveris si ipsos, qui ad comitia comparare debebant, nuncios initio instituti hujus per reges nominatos fuisse affirmas. 8 Verum obstat sententiae huic res ipsa; nemo enim alium repraesentare potest nisi per illum, quem repraesentat, exmittatur. 9 Obstant etiam verba diplomatis Mariae (c) quae hanc numerum tantum

difficultatis hujus ea quidem ratione facillime dissolveris si ipsos, qui ad comitia comparare debebant, nuncios initio instituti hujus per reges nominatos fuisse affirmas. 8 Verum obstat sententiae huic res ipsa; nemo enim alium repraesentare potest nisi per illum, quem repraesentat, exmittatur. 9 Obstant etiam verba diplomatis Mariae (c) quae hanc numerum tantum mittendorum e singulis comitatibus deputatorum designasse, individuae vero eligendi potestatem comitatibus reliquisse indicant. 10

duo, ut postea, sed quatuor e singulo comitatu potiores nobiles deligi consveverint. 14 Apparet denique, quod mutatio haec non in anterioribus aliquibus comitiis decreta, sed proprio Mariae nutu suscepta fuerit. 15 Debuit tamen illud per subsequum statim statuum assensum comprobari, cum illi usum hunc longo postea tempore, ut mox videbimus, retinuerint. 16 (a) "Sic videlicet (verba sunt diplomatis) ut de singulis ipsius regni nostri comitatibus quatuor potiores nobiles ad diem et

Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes, praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque autem earum singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et consensu meminit. § 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus coepit. 1 Sigismundus primus de successione regni Hungariae, tamquam de re,

procerum, et nobilium hic nobiscum personaliter existentium." § 46 Admisso sub Sigismundo civitatibus jure suffragii, constitutio tantisper in democratiam inclinat. 1 Per horum comitiorum occasionem notabilis iterum in constitutione Hungariae facta est commutatio, ideo quod non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id est oppidis privilegiatis jus suffragii in comitiis

3 Cum tamen civitatis Bartphensis ad anni 1457. (c), 1458. (d), 1490. (e), et 1492. (f) comitia evocatoriae jam prolatae sint, easdem inde a Sigismundi temporibus in usu suffragiorum permansisse dubitari nequit. 4 Quod numerum mittendorum per civitates ad diaetam nunciorum adtinet, videtur reges id proprio civitatum arbitrio reliquissse, aut adminus infra tres quatuorve nunquam restrixisse (g). 5 (a) In ingressu decreti de 1405. §-o 3-o dicitur: "convocatis ex omnibus regni

praemissae (a). 2 Numerum autem legatorum quod adtinet, hunc aut penes quatuor perstitisse, aut certe comitatuum arbitrio delatum fuisse, a civitatum exemplo admodum probabile efficitur. 3 Caeterum inductus hac ratione copiosam minorem nobilitatem per repraesentantes tantum ad comitia evocandi usus, tum datum civitatibus jus suffragii opportunissimam praebere poterat occasionem status in duas tabulas partiendi sicque aliquod inter ipsa corpora legislativa aequilibrium inducendi... 4 Id tamen tarde

Juris, sed etiam in Vestigiis Diaetarum continentur. § 48 Internus regni status sub hoc primum rege tantisper regulatus. 1 Vel ipsum tamen id, quod per institutum repraesentantum legislatio per pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam alias sub Sigismundo saluberrimae leges perlatae, tumque primum de interno etiam regni statu regulando consilia suscepta sint.

Diaetarum continentur. § 48 Internus regni status sub hoc primum rege tantisper regulatus. 1 Vel ipsum tamen id, quod per institutum repraesentantum legislatio per pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam alias sub Sigismundo saluberrimae leges perlatae, tumque primum de interno etiam regni statu regulando consilia suscepta sint. 2 Ita aucto praevie civitatum, quae

earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13. 3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18. et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis

regi debitos, art. 10. et 13. 3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18. et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe

quoad vectigalia art. 15. et 17; per prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia saeculi expressit, nimirum de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art. 15. et 21, et de prohibita intraneorum cum exteris quaestoribus

societate, articulo 16. 5 Ita etiam status colonorum regulatur quoad liberam migrationem articulo 5-o et decreto 3.o art. 15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10. 6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi

status colonorum regulatur quoad liberam migrationem articulo 5-o et decreto 3.o art. 15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10. 6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis congregationibus cognoscendi facultatem

decreto 3. art. 10. 6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4. 7 Decreto 4-o exactio lucri camerae

status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide apparet. 3 Hanc legislativae potestatis communionem etiam conclusio decreti 3-ii manifeste indigitat, qua rex magistratus regni obstringit ut leges in illis comitiis latas etiam per officiales regios curent observari, adeoque sicut Ludovicus I, ita etiam Sigismundus ad observationem latarum mutuo cum statibus consensu legum se etiam obstringi agnovit; jam vero qui solus leges condit princeps, cum eas pro arbitrio etiam abrogare possit, ad earum

his vero Sigismundus, indeque evenit ut partim ipse Cileae comes, partim Garay eorumque clientes, ruptis legum vinculis multa pro libidine egerint, pluresque impune gravioribus injuriis regnicolas lacessiverunt, exemplum vero hoc ad alios etiam potentiores quasi per contagionem dimanavit. § 51 Primus extra omnem cum domo Arpadiana cognationem hac epocha Albertus imperavit. 1 Post fata Sigismundi status Alberto Austriaco, Sigismundi

inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae" complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est. 4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse credunt, inducti prolato per Prayum in Annalibus Hungariae ad annum 1440. diplomate ubi dicitur: "Ad

regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est. 4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse credunt, inducti prolato per Prayum in Annalibus Hungariae ad annum 1440. diplomate ubi dicitur: "Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet, publicae litterae aliud perhibent.

regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet, publicae litterae aliud perhibent. 6 In toto anni 1439. decreto solus Albertus qua rex loquitur, Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate" meminit, donationes ejus 1453. articulo 5-o sub proprio filii sui regno revocantur, quod status de nullo legitimo rege unquam constituerunt, nec salva constitutione sancire poterant; quod summum est, eidem et haeredibus ejus

hactenus quoad primum regni magistratum, nempe palatinum, accepit restrictionem. 3> Palatinos <enim antea 54.3 enim antea conieci; in B lectu difficillime. per reges nominatos, et pro arbitrio dignitate motos fuisse, praeter Andreae II decreti 1231. art. 5-um copiosissimis asseri potest instrumentis (a); nunc vero constituitur ut hunc rex "ex consilio statuum pari voluntate eligat" quod eum sensum facere videtur ut status

captivari possint. 10> (a) Unicum, sed palmare exemplum adferre libet. <11 In processu Peramartonensi fundamentali productae sunt adjudicatoriae Stephani palatini de 1388, ubi dicitur 1382. "honore palatinatus ab eodem domino Emerico palatino per dominum Ludovicum regem ablato, et domino Nicolao Gara dato," continuatur deinde narratio status causae et ad annum 1385. adeoque sub Maria dicitur: "Nicolao Gara palatino ab honore palatinatus per regiam Majestatem deposito, et honore palatinatus domino Nicolao de

ubi dicitur 1382. "honore palatinatus ab eodem domino Emerico palatino per dominum Ludovicum regem ablato, et domino Nicolao Gara dato," continuatur deinde narratio status causae et ad annum 1385. adeoque sub Maria dicitur: "Nicolao Gara palatino ab honore palatinatus per regiam Majestatem deposito, et honore palatinatus domino Nicolao de Széch collato." 12 Post ulteriorem cursus causae narrationem iterum ad annum 1388. adeoque sub Sigismundo subjungitur: "Hoc etiam palatino ab eodem honore remoto, et Stephano palatino per

per regiam Majestatem deposito, et honore palatinatus domino Nicolao de Széch collato." 12 Post ulteriorem cursus causae narrationem iterum ad annum 1388. adeoque sub Sigismundo subjungitur: "Hoc etiam palatino ab eodem honore remoto, et Stephano palatino per regiam Majestatem creato." 13 Quod idem etiam Stephanus palatinatu motus fuerit, docent adjudicatoriae Leustachii palatini in processu archi-abbatis contra civitatem Posoniensem productae, ubi postquam narratum fuisset quod Stephanus palatinus causam ab

civitatem Posoniensem productae, ubi postquam narratum fuisset quod Stephanus palatinus causam ab octavis S. Georgii 1492. ad octavas S. Jacobi prorogaverit, subjungitur deinde: "eodem honore palatinatus ab ipso domino Stephano palatino per regiam Majestatem ablato, ex ipso nobis dato." 14 Ita adhuc ante 41 a condito sub Alberto articulo 2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse apparet. § 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum

exemplari praefationem et conclusionem addiderint. 4 Quod rex statibus tradidit in Corpore Juris, quod status regi consignarunt in archivo camerali exstat (a). 5 E praefatione statuum apparet status ad comitia hac non per regem evocatos, sed sponte congregatos fuisse (b). 6 Apparet etiam quod status suam praeexstantes etiam leges mutandi potestatem realeque potestatis legislativae exercitium reflexe agnoverint (c). 7 E conclusione vero patet primum

Alberto regi et dominae reginae fidelitatem illibatam in omnibus beneplacitis irrefragabilem observare." 13 (e) "Promittimus ullo unquam tempore dominum nostrum regem, et dominam reginam... leges praeter praemissas illo modo, quo supra per dominum regem concessas inquietare." § 56 Status immemores delatae Elisabethae haereditatis Uladislaum Polonum, Arpadianae domui nullo gradu nexum, eligunt. 1 Praecox Alberti post unius et medii anni

instrumenti coronationis in Vestigiis Diaetarum pag. 239. 9 (b) Vide Vestigia Diaetarum pag. 239. § 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit. 1 In edito per status de coronatione regis hujus instrumento de nuncupato per eundem inaugurali instrumento diserta quidem mentio non occurrit, e clausula tamen illa: "cum peractione publica et manifesta omnium illarum caeremoniarum, quae ad eandem (coronationem) et ejus efficacium

239. 9 (b) Vide Vestigia Diaetarum pag. 239. § 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit. 1 In edito per status de coronatione regis hujus instrumento de nuncupato per eundem inaugurali instrumento diserta quidem mentio non occurrit, e clausula tamen illa: "cum peractione publica et manifesta omnium illarum caeremoniarum, quae ad eandem (coronationem) et ejus efficacium concurrere debuerunt" Uladislaum illud, velut jam vidimus, usu

dependet, ac virtus et efficacia coronae in eorum approbatione consistit" mirifice confirmantur ea, quae supra §-o 38. de instituto coronationis commentati sumus. Vestigium diplomaticum quod rex primo per coronationem reale potestatis regis exercitium consequatur. 4 Apparet etiam ex alia ejusdem instituti clausula (b) quod regi primo per coronationem reale potestatis regiae exercitium conferatur. 5 Dignum denique observatione est

Vestigium diplomaticum quod rex primo per coronationem reale potestatis regis exercitium consequatur. 4 Apparet etiam ex alia ejusdem instituti clausula (b) quod regi primo per coronationem reale potestatis regiae exercitium conferatur. 5 Dignum denique observatione est etiam illud quod de utraque tantum cum illegitima corona peracta coronatione publica exstent instrumenta eo, ut e toto utriusque instrumento contextu

Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem regni capitanum Nicolaum Ujlak transtulerunt. 2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire. 3 Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae pretium est reputare quomodo status in primo hoc

regnicolae varios revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a); quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias inferebant, demptis paucis, quorum usus privatis relictus est, restituantur (b); decreverunt etiam ut Ladislaus una cum corona e manibus Friderici imperatoris ita repetatur ut, si abnuerit, is bello etiam

e manibus Friderici imperatoris ita repetatur ut, si abnuerit, is bello etiam impetatur (c); seu imminens belli periculum, seu impares sustinendae adeo procellosae administrationi Ujlakii vires id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam per repraesentantes, ut antea, sed iterum viritim (d) convenirent, et examinato Ujlakio (e) vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint. 2 Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus circumscripserint.

consiliariorum dederunt illi quidem potestatem currentia negotia et 60.4 et addidi minores causas expediendi, ea tamen cum restrictione ut, si quid contra consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas gubernatoris sententias revisioni judicum regni ordinariorum subjecerunt (articulo 13). Latum a rege judicium non fuit inappellabile, sed potuit a judicibus regni ordinariis

appareat dum omnes Andreae II successores decreta ejus in aditu regiminis juramento confirmasse affirmat. § 62 Decreta comitiorum jam tum comitatibus submitti consveverunt. 1 In inaugurali 1453. decreto status per articulum 10 (a) legislativam suum circa tributa imponenda potestatem luculente exercuerunt, dum impositum, ut vidimus, 1440. nobilibus impossessionatis lucrum camerae revocarunt. 2 Dum enim articulo 10 taxas inconsvetas abrogant, nil aliud

addiderint ad eum summo in exercitum imperio perturbandum. Tentamen introducendi in absentia regis supremi senatus. 2 Itaque cum collata Hunyadio in comitiis 1454. generalis regni capitanei dignitas per articulum 1-um limitibus unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis rege, necdum elapso anno in particulari aliquo conventu (alia enim praeter ea, quorum decretum in Corpore Juris

ad praestandum, qui ante biennium in comitiis 1454. imperatus fuit, militis numerum permoverat. Solus tamen cum exigua manu Hunyadius vires ejus retundit. 5 Ast incassum; obsistente aemula Garaii factione solutaque per vigentem tanto tempore jam anarchiam vi imperii, e banderiali, portali, et insurrectionali militia, quae numerum 100,000 longe superare debuisset, vix 5000 potuit extorquere, ita ut sola haec praeter propriam 10,000 cohortam inconditamque, quam Joannes Capistranus

(a) Vide ejus argumentum pag. 291. § 68 Mathias inaugurale deponit, fidelitatis vero juramentum a potioribus praelatis et baronibus recipit. 1 Mathias jam 16-a Februarii Budam pervenit et, cum detenta adhuc per Fridericum imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis, baronibus et nobilibus juramentum fidelitatis recepit (a).

enim: "Cum nos (...) hanc conventionem generalem omnibus praelatis, baronibus, ac nobilibus de regno nostro indiceremus." 17 (g) Exstant in Vestigiis Diaetarum pag. 362, ubi dicitur: "De speciali nostra benignitate statuimus ut nemo ex vobis per consveta alias gravamina ad veniendum compellatur." § 69 Andreanam constitutionem et Sigismundi decreta primo occasione coronationis confirmat. 1 Recuperata a Friderico imperatore corona Mathias,

regni pars Fridericum qua legitime coronatum agnovisset. 14 Nunc cunctabundo semper, ubi de sumtibus agebatur, Friderico Mathias errore hoc in rem suam naviter usus insurrectionem graviorem, quam quae unquam hactenus decreta fuit, in comitiis ipso primo aditi per se regni anno pro festo S. Nicolai Szegedini celebratis a statibus impetravit. 15 Copiis his subsequo statim vere factiosos ad Körmöndinum invadit acceptaque primum, tum reddita iis clade traductisque in partem suam bonorum officiorumque pollicitatione

ut Mathiae, si conjugem ejus, quam sterilem esse Fridericus probe noverat, obire contingeret, secundum inire matrimonium non liceat; denique ut corona 60,000 aureis redimatur. 21 Noverat nempe Mathias se firmum in solio tamdiu non futurum dum ejus electio per impositam sibi coronam obfirmetur; noverant status totum suum et electionis et legislativae potestatis jus in possessorio sancti hujus pignoris, ut jam explicuimus, radicari. 22 Ideo grave licet illud litrum status e propriis facultatibus ultro prompte

ut jam explicuimus, radicari. 22 Ideo grave licet illud litrum status e propriis facultatibus ultro prompte contulerunt; ideo his primum inauguralibus comitiis eos de securiori coronae conservatione sollicitudo incessit, sed et tunc totam hanc curam regi per articulum 2 detulerunt. 23 (a) Vide com. Coronini Genealogia domus Austriacae. 24 (b) Vide confectum super ea re instrumentum in Vestigiis Diaetarum pag. 348, ubi

et id reputatur quod diaeta illa nonnisi 12 diebus duraverit (a); si praeterea stylus, quo decretum 1478. conceptum est, in considerationem sumatur, videtur usus ille, quem in decreto Alberti jam animadvertimus, adhuc sub Mathia perdurasse, nimirum quod rex propositos per status articulos, quin iis aliquid seu addat, seu demat, prouti sibi praesentati fuerant, confirmare consveverit; quomodo enim tam numerosi et prolixi articuli in comitiis Pestiensibus, quae 12 tantum diebus durarunt, concertari, quomodo in decreto 1478. status

statibus Regni Sclavoniae missum, in ejusdem archivo prostat. 10 Si decreta haec Regno Sclavoniae, si civitatibus missa fuere, quis dubitabit eadem comitatibus etiam transmissa fuisse? 11 Verum intercideret fortasse tantisper hic usus eoque nomine per laudatum articulum renovabatur. 12 (a) Patet id ex dato expeditionis decreti hujus in Vestigiis Diaetarum pag. 330. 13 (b) Vide animadversiones in Grossingerum.

regis illius sub quo condita sunt dicebantur. 7 Itaque articulo 31:1471 71.7 1471: 1741 B et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam vim habeant ac si per status ipsos ante coronationem conditi fuissent. 8 Et vero in capitulatione, cui Szilághium nomine Mathiae subscripsisse vidimus, pauca tantum capita continebantur. 9 Inaugurale 1464. Mathiae decretum circa juridica potissimum versatur.

Mathias absens ad comitia oratores mittit. 5 Sed ad illa, quae 1485. Vacii acta sunt, oratores suos, quos nunc commissarios dicimus, misit (a); ad illa, quae 1474. celebrata fuere, nec hos misit, nec conditis in iis per status inque formam regularis 72.5 regularis: regulatis B praefatione et conclusione statuum muniti decreti reductis legibus regiam suam sanctionem addidit; inde evenit ut aliqui non modo vacante solio, sed

Mathiae successoribus Uladislao et Ludovico II, quos etiam e regno quandoque abfuisse constat, hujus tamen nullum hactenus vestigium prolatum est. 8 Debuit itaque peculiaris quaedam nobis hactenus ignota circumstantia intervenire, ob quam Mathias ad indicta per se comitia (b) nec oratores misit, nec editum in illis decretum sanctione sua roboravit, passusque est ut status ipsi leges has et confirmarent et effectum eorum se procuraturos pollicerentur; quod utique ad executivam pertinet potestatem (c). 9 (a)

in hanc civitatem Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus." 11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...) acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus, et, quantum in nobis est, per omnes incolas regni observari faciemus." § 73 1 Stabilis senatus, cujus consilio rex tam politica negotia quam causarum definitionem moderari debeat, primum sub Hunyadio gubernatore, Mathiae patre factum

gravis definiatur." § 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2. 1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto perlatum vidimus. 2 Verum mollius adhuc per status dicti palatini indicium nullum vicariae regis potestatis muneri huic affixum vestigium seu legibus, seu in diplomatibus deprehendimus. 3 Imo vidimus quod Ladislao Posthumo adhuc minorenni primum Ujlakius, tum Hunyadius, eodem vero adulto, sed e regno

intra omnes ejus notae scriptores convenit quod, ut sarta tectaque sit reliquorum civium libertas, nulli unquam magistratui simul civilem, simul militarem, simul judicialem authoritatem concredere oporteat. 8 Jam vero palatino per articulos 1485. defertur summa post regem civilis libertas, quia rege aut segni aut imbecilli illi jus externa negotia perficiendi tribuitur articulo 7-o. 9 Si rex cum injuria tertii bonum aliquod contulerit, regnicolae ad querelam non regi, sed palatino

subsidii nomen dedit, quo factum est ut jam 1471. status tributum hoc non secus decernere voluerint quam ut singula porta tantundem valoris in sale recipiat quantum obveniens eidem subsidium etulerit. 8 Et hoc tributi genus in decreto anni ejusdem subsidium per connumerationem salium appellatur. 9 Habuerit indubie Mathias majorem atque vendere potuit salis quantitatem malueritque vel hac via paratam pecuniam obtinere, verum status iisdem adhuc comitiis, ne haec tributi species in posterum decernatur, articulo 13-o

desertae." 16 (d) In Vestigiis Diaetarum pag. 328 dicitur hoc articulo: "quod, prout dominus rex praestitit juramentum quod nullo tempore super regnicolas et jobbaggiones regnicolarum taxa unius vel medii floreni ex quacunque ardua ratione per dominum regem aut ad eum pertinentem petantur vel imponantur praeter lucrum camerae." 17 Cum decretum hoc quarto aditi a Mathia regni mense editum sit, debuit itaque exactio haec sub decessoribus Mathiae viguisse.

hi aerario regio parum admodum jam reddiderint. 4 Mathias cum exemptionibus his rempublicam admodum labefactari videret, exemptiones a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tamquam legi communi contrarias, in comitiis 1486. per articulum 21 cassari procuravit. 5 Ut exemptiones a lucro camerae et tricesima etiam abolere possit, indirectam sibi ineundam esse viam arbitratus est; impetravit itaque a statibus in diaeta 1467. ut tricesima simpliciter aboleatur ejusque loco vectigal

aboleatur ejusque loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae, nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a). 6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis exemptiones abolevit.

legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit, quorum nonulla fortasse

ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit, quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur. 7 Itaque sub Mathia 32, quibus

Diaetarum pag. 366 et 367. § 78 Nec tributa arbitrarie imperabat. 1 Vidimus quod status stabilitam jam inde a Carolo I lucri camerae a singula colonorum, etiam ad nobiles pertinentium, porta executionem per articulum 5-um capitulationis, cui Szilághius nomine Mathiae subscripsit, antiquare voluerint (a); constat e 7-o 1-ae, quam Mathias ab adito regno 1458. circa festum Pentecostes Pestini celebravit, diaetae articulo legem hanc revocatam utve lucrum camerae ea, quae

apparet. 4 An tamen Mathias promisso huic usque 1462. steterit, hactenus non constat. 5 Vero tamen similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7 Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim

prolatum est instrumentum e quo pateat eum ante annum 1468. subsidium aliquod exegisse; constat e converso quod 1467. nomine lucri camerae non a singula porta, uti tempore Ludovici, sed a quinque portis unum florenum, et hunc non propria authoritate, sed erga factam per status in comitiis Budensibus determinationem exegerit (e). 10 Tandem 1468. susceptum sinistro sane consilio bellum Bohemicum in eam illum impulit necessitatem ut praeter lucrum camerae aliquam pecuniae summam (nescitur enim quanta fuerit) a

lucrum camerae aliquam pecuniae summam (nescitur enim quanta fuerit) a statibus postulare debuerit (f). 11 Sed et nunc 20 optimates statibus vades dedit quod subsidium ejusmodi imposterum nolit postulare (g). 12 Et exsolvit datam fidem Mathias per subsequum biennium. 13 Nam anno 1470. cum bellum Bohemicum adhuc perduraret, novum iterum unius floreni a singula porta subsidium impetravit rursusque et ipse status assecuravit (h) et septemdecim optimates vades statuit quod porro ejusmodi subsidium nolit

hactenus constat, extraordinarium illud subsidium impetraverit. 18 Ubi tamen posteriores reges, quos nemo hactenus arbitrarii imperii insimulavit, id intra brevius tempus longe frequentius exegisse mox videbimus; ut adeo, dum Bonfinius eum per annuam unius auri floreni exactionem plurimam apud Hungaros invidiam contraxisse narrat, id de accurata lucri camerae collectione, quam de systemate regni annue exigendi jus habuit (m), intelligi debeat. 19 Itaque ego facilitatem potius illam, qua status

reipublicae legali comitiorum via subvenere studuerit decretumque semel in comitiis subsidium mascule deinde exigi procuraverit. 20 (a) "Item quod (dicitur hoc articulo) D. rex pro quacunque causa... aliquam taxam seu solutionem pecuniariam per iobaggiones regnicolarum seu alios nobiles petere valeat." 21 (b) "Item lucrum camerae exigatur secundum morem tempore condam D. Ludovici regis observatum." 22 (c) "Item quod (dicitur hoc articulo), prout D. rex praestitit

lucri camerae pecuniae nomine subsidii venire coeperunt. 27 (g) Vide fidejussionem ibidem pag. 380. 28 (h) Vide praefationem decreti hujus in Vestigiis Diaetarum pag. 383, ubi dicitur: "Obtulerunt ultro de singulis portis per totum regnum singulos 100 denarios," et infra, "lucrum camerae anni praesentis relaxavimus ita quod taliter cum eo ad valorem... unius floreni solvatur." 29 (i) Vide ibidem fidejussionem pag. 390-a. 30 (k) De 1474. fidem

cum id tunc perfici non potuerit, anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario Diplomatico ipso ratificationis instrumento. 6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta, ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde non

comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario Diplomatico ipso ratificationis instrumento. 6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta, ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde non quidem ex Nostro mandato, ut ipse dixit, sed ex nonnullorum praelatorum et baronum regni consilio ad imperatorem divertens, non Nostro nomine, sed eorum ex parte ibi multa egit. 7 Illinc reversus certos articulos

sua et studia partium exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus restituit. 8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per disordinem anarchiae promovere cupiebant, non potuit non displicere. 9 Horum itaque clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae potestatis exercitio modo arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos usque sit

quidem, licet et copioso et victorioso plerumque stipendiario milite stipatum, praepotentiam dynastarum et internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c). 12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala

fuisse vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13. 12 Ut vel rebus Hungaricis nonnisi Hungaros in consilium adhibeat §-o 10. 13 Denique ut, dum in Hungaria aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9. 14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8. 15 Verum in casum absentiae non

nova capitulatione hac constitutionis praesidia status stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem, donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret, arcem ipsam Visegrad conservatoribus coronae resignandam ordinaverint §-o 4-o. 19 Dein quod distinctum

contineant, authores in utrum disputant; mihi affirmativa inde confici videtur quod in posterioribus 1491. pactis, quibus Maximiliano Friderici filio ius successionis in Hungariam addicitur, nulla ad anni 1464. provocatio fiat, quod certe vix intermissum fuisset nisi iis per subsequum 1477. pactum derogatum fuisset. 25 (b) "D. D," dicitur ibi, "praelati, barones, caeterique proceres, et universi incolae regni, ad quos scilicet jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus libertate et consvetudine

Cassoviam pace successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni, et quidem jure jurando confirmari. 4 Quod tamen a statibus non potuit impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc

(d). 7 Remoto hoc impedimento duumviri illi, quorum cum alter alterius consilia adhuc ignoraret, mira hac in re concordia fuit, propiorem jam ad thronum passum sibi faciendum esse existimarunt. 8 In comitiis itaque 1505. pro festo Michaelis per Uladislaum indictis (e) avulsam Silesiam, Lusatiam et Moraviam, deficientem ad Poloniam Moldaviam labescentesque universim res Hungariae querulati, ut omnibus his malis medelam continuo adferat, a rege per oratores postularunt. 9 Cum hanc ne addicere quidem

8 In comitiis itaque 1505. pro festo Michaelis per Uladislaum indictis (e) avulsam Silesiam, Lusatiam et Moraviam, deficientem ad Poloniam Moldaviam labescentesque universim res Hungariae querulati, ut omnibus his malis medelam continuo adferat, a rege per oratores postularunt. 9 Cum hanc ne addicere quidem ipsis Uladislaus sustinuisset, elevarunt calamitates Hungariae, eas eo solo ex fonte proficisci declararunt quod rex peregrinus imperaret; regimen Mathiae, gentilitii videlicet regis, in coelum

velint; nec sua ipsos spes fefellit, subscripsere eam 100 proceres, praelati, nobiles comitatuumque ac civitatum nuncii (f). 10 Imo subsequis, quae 1506. mense Septembri Albae Regali acta sunt, comitiis nova ad evertendam Maximiliani, quam ipsi Uladislaus per tractatum 1491. addixerat, successionem firmandamque superioris anni confoederationem consilia contulerunt (g). 11 Maximilianus Uladislaum primo datae fidei admonuit, et licet hic confirmationem prioris pacti ultro obtulisset, nihil tamen in sola Uladislai

1506. tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit obligare. 15 (a) Vide illas in Annalibus Hungariae ad hunc annum. 16 (b) Vide has tabulas apud Kollár in Auctuario Diplomatico .

dicit: "quibus autem legibus pacem ipsam pepigimus, necessarium putavimus inter caeteros Nostros regnicolas etiam fidelitatibus vestris plane omnia communicare." 19 Indignae autem hae conditiones in eo consistebant: ut Uladislaus omnia, quae per Mathiam occupata adhuc tenebat, Styriae, Carinthiae, et Carnioliae loca absque depacto in pace Olomucensi lytro Maximiliano restituat; e contra civitates Hungariae, quas Elisabetha, Alberti regis vidua, Friderico imperatori impignoraverat, nonnisi post mortem hujus

vel magistratus successionem hanc juramento polliceantur. 20 Si Maximilianus vel successores plures habuerint filios, status liberam inter eos habeant electionem. 21 Pro sumtibus belli, id est, pro devastata per Maximilianum Transdanubiana Hungaria (Uladislaus enim, dum eam revindicavit, in Austriam non penetraverat) centum aureorum millia dependantur. 22 Caeterum fit quidam mentio tractatus hujus in praefatione decreti 1492. §-o 1-o; status tamen

23 Quas enim Kollár in Auctuario Diplomatico pag. 260-a profert litteras, his septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles et civitates privato tantum suo nomine subscripserunt. 24 Statuum nomen, prouti id in prolatis per eundem Kollár ibidem anni 1464. tabulis factum fuit, nullibi subscriptum est. 25 (e) Plerique scriptores comitia haec per palatinum Perény indicta fuisse indigitant 86.25 indigitant: indigitat B

paucique nobiles et civitates privato tantum suo nomine subscripserunt. 24 Statuum nomen, prouti id in prolatis per eundem Kollár ibidem anni 1464. tabulis factum fuit, nullibi subscriptum est. 25 (e) Plerique scriptores comitia haec per palatinum Perény indicta fuisse indigitant 86.25 indigitant: indigitat B , sed convellunt eorum opinionem regales Uladislai ad civitatem Bartphensem pro his comitiis datae, quas Kovachich in

coronari infantem filium Ludovicum II et pro illo capitulationem elargitur. 1 Interea Uladislaus Annam Candalensem sibi matrimonio locaverat, quam etiam 1502. Albae Regali, cum Frangopanus Veszprimiensis antistes necdum esset consecratus, per Strigoniensem archiepiscopum solenni ritu coronari fecit (a); cum ex hac 1506. filium Ludovicum sustulisset, metuens ne, si forte illum minorennem relinqueret, status confoederationis Pestiensis effectum statim post fata sua procurent, ut hic, licet adhuc infans,

4 (a) Discimus id cum e rescripto Uladislai ad Ladislaum Gereb de Vingarth de 1502. emisso, quo eum ad coronationem hanc invitat, tum ex alio ejusdem ad Frangopanum Veszprimiensem edito, quibus eum securum reddit quod peracta per Strigoniensem haec coronatio juribus sedis suae nihil sit derogatura. 5 (b) Provocantur in Vestigiis Diaetarum regales ipsae pro his comitiis editae pag. 462; provocantur ipsius regis litterae, quibus coronationem filii sui a

hic in regno et apud manus eorundem... regnicolarum mittemus ad gubernandum." § 88 1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit. 2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur;

1-o annua locusque comitiorum Pestinum; terminus vero festum Pentecostis defixus fuerat. 4 Sub Uladislao 1498. ut quadriennio adhuc annua sit diaeta et in campo Rákos pro festo S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi omni triennio celebretur per articulum 1-um constituebatur. 5 Et implevit hoc statuum votum Uladislaus; licet enim intra hoc quadriennium decretum tantum 1500. exstet, vestigia tamen comitiorum 1499, 1501, et 1502. jam tenemus. 6 Cum elapso etiam hoc quadriennio, id est post

intra hunc et 1511, uti et intra hunc et 1514, nullum vel decretum exstet, vel vestigium aliquorum comitiorum hactenus prolatum sit, ut adeo nullam in eo fixam viguisse regulam pronum sit existimare. 7 In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per repraesentantes ad diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus. 8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat. 9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad

diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus. 8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat. 9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis his comitiis jam articulo 26-o perlatum fuit ut ad diaetam non comitatus per electos nuncios, sed nobiles viritim convocantur; an tamen hoc etiam constanter postea observatum fuerit, subsequi statim 1498. decreti

nobiles convenerint, non constat. 9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis his comitiis jam articulo 26-o perlatum fuit ut ad diaetam non comitatus per electos nuncios, sed nobiles viritim convocantur; an tamen hoc etiam constanter postea observatum fuerit, subsequi statim 1498. decreti praefatio dubium movet. 11 Dicitur enim §-o 4-o "tandem iidem barones regnique Nostri nobiles universi de singulis

in florenis 400, nobiles in 200-is convincantur § 3-o; ut e nobilibus unius sessionis a 10 sessionibus nonnisi unus comparere teneatur. Duae tabulae necdum existebant. 17 Proceres attamen a nobilibus ne tum quidem per diversa conclavia segregatos fuisse satis apparet. 18 Cum enim §-o 5-o dicatur: "ut, si sententiae discrepent, magister janitorum regalium vota viritim colligat", debuerunt utique omnes status in eodem loco considere, secus provincia vota colligendi

ut collectis procerum votis eodem fine ad conclave statuum transeat. 19 Quid? quod probabile admodum sit comitia in campo Rákos sub tentoriis acta, conventus vero ipsos in aperto campo celebratos fuisse. Nobiles per nuncios convocantur. 20 Denique apparet e praefationis, quae huic, nempe 1495, decreto praefixa est, §-o 2-o quod his adhuc comitiis (b) non viritim omnes nobiles, sed nuncii tantum comitatuum interfuerint; dicitur enim: "tandem praefati praelati,

vota majoris quam cujuscunque privati ponderis esse debeant, jam tum in nullam sumptam fuisse considerationem. 23 (a) Quod annis 1497, 1498, et 1499. quotannis comitia celebrata fuerint, praefatio decreti 1500. §-o 3. testatur, ubi dicit Uladislaus: "Per hoc triennium... pro singulo festo B. Georgii martyris singulam unam diaetam in campo Rákos celebravimus." 24 Kovachich vero in Vestigiis Diaetarum detexit indicia diaetae 1501. pag. 439-a, 1502. pag. 441, 1505. p. 447, 1506.

pag. 448, ubi dicit Uladislaus: "Quo jam tandem tot et tam frequentibus congregationibus et quidem adeo gravibus et sumptuosis finis, aut saltem aliqua suspensio, et vacantia dari possit." 26 (b) Ut enim viritim iterum convocatur, his primum comitiis per articulum 26 constitutum fuisse jam supra observavimus. § 89 Sub eodem objectum etiam externae securitatis in comitiis pertractatur. 1 Sub Uladislao de ipso externae securitatis objecto in comitiis

summa depensa fuerit, eidem restituere velit. 3 Maximilianus Austriam tantum armis recepit, sex tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4 Styriae, Carinthiae et Carnioliae loca, quae idem Mathias in suam redegerat potestatem, per tractatum 1491. ut jam vidimus, recepit. 5 Pro Moravia, Silesia et Lusatia cum depactam in Olomuczensi tractatu summam non deposuerit, provincias has Uladislaus ultro retinuit. 6 Cum sex illae Austriacae civitates velut eotum corpori Austriae

tamen tabulis inseri non procuraverat, seu quod res haec, ut multae aliae, oblivione sepulta fuerit. 10 Ab incolis Moraviae, Silesiae et Lusatiae Uladislaus iuramentum fidelitatis nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per articulum 24. ab eodem exegerunt ut recognitionales de se det litteras, quod juramentum hoc non qua Bohemiae, sed qua Hungariae rex ab iisdem, non qua regno Bohemiae subjectis, sed qua regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex

11 Cui ordinationi an rex satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec hujus rei ulterius quodpiam vestigium apparet. 13 Et cum Moravia, Silesia et Lusatia Mathiae tantum sub certa inscriptionali summa per pacem Olomucensem relicta fuerit, metuebant status ne Uladislaus prouti de Styriae, Carinthiae et Carnioliae locis contra capitulationis §-um 6. fecit, easdem sine lytro remittat, aut vero dependendam pro iis summam in usus suos convertat. 14 Quare

licet jam sub Alberto statuum palatinum eligendi jus unica tantum vice nempe 1485. in effectum inisse supra vidimus. 4 Ab anno 1487, quo electus eotum Emericus Zapolyius obit, usque 1492. nullum Hungaria habuit palatinum. 5 Hoc anno lex Albertina per articulum 33. iisdem plane verbis renovatur et in ejus effectum Stephanus Zapolyius electus fuit, quamvis ne hujus quidem electio in publicas tabulas relata sit; ab eo inde tempore palatinos a statibus constanter electos fuisse, tamdiu existimari debet donec quis

Praestationes colonorum definiuntur. 16 Colonorum etiam migratio, qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo 6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen praestationes hae non tam in poenam quam ad adimendam in posterum ejusmodi tumultui ansam defixae certisque constrictae limitibus fuisse; antea enim colonorum praestationes

A quaestoribus regiis rationes exiguntur. 6 Quaestores regios in administratione aerarii non optima fide versari status statim principio regni hujus observare debuerunt. 7 Iam enim 1495. per articulum 34. eum, ut ab officialibus suis rationes quotannis exigat, monuerunt. 8 Neglexit ille utile hoc consilium, et proximis 1497. comitiis subsidium unius floreni postulavit. 9 Tum vero status thesaurarios ad reddendas in comitiis rationes

Zapolya, Transylvaniae vajvodae et Stephani palatini jam fatis functi filii, potentia, ut hunc a justa sane hac lege exemerint et, quo is totam investitam summam recipere possit, 10 denarios a singula porta e tributo illo, quod pro stipendio militiae conferri solebat, per biennium assignarint. 20 Determinarunt deinde articulo 3-o quaenam sint bona coronalia, nimirum ad contradistinctionem allodialium, et illa in posterum pro inalienabilibus tum primum articulo 2-o declararunt. 21 Verum cum alienatos proventus

singulis comitiis rationes efficaciter adstringere. 24 Verum omnia haec perducta, ut mox videbimus, jam ad summum morum corruptela impediret, Uladislaum vero suprema necessitas jam eo compulit ut, cum nulla subsidia in comitiis obtinere posset, oratores per comitatus mittere sicque aliqua adminus seorsim subsidia postulare consveverit. 25 Quae tamen res eidem quandoque adeo male cessit ut vix sumptus, quos in oratorem ejusmodi impenderet, sibi sarcire potuerit (h). 26 Usus hic cum multas inter ipsos

ratione prospectum fuisset. 28 (a) In litteris Uladislai ad comitatum de Sáros 1500. in festo S. Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 437-a producuntur, dicitur: "Qualiter in proxima generali congregatione, festi S. Georgii per universum hoc regnum Nostrum Nobis consultum et decretum exstitit ut treugas praesentes, quas cum Turcis habemus, rumpere atque... bellum contra eosdem gerere debeamus... 29 Accedit eodem, quod pecuniae praesentis subsidii, quod ad hoc gloriosum opus per

per universum hoc regnum Nostrum Nobis consultum et decretum exstitit ut treugas praesentes, quas cum Turcis habemus, rumpere atque... bellum contra eosdem gerere debeamus... 29 Accedit eodem, quod pecuniae praesentis subsidii, quod ad hoc gloriosum opus per vos datum est... nimis tarde ubique exsolvantur." 30 (b) In Vestigiis Diaetarum pag. 462 provocatur mandatum Uladislai regis ad comitatum Szaladiensem 1508. in festo S. Ioannis Bapt. datum, quo jubet subsidium unius floreni

elargita, quorum jam § *** 92.5 *** in B vacuum relictum. (b) memoravimus. 6 De transitu etiam nil memoratur, quod inde factum puto quia necdum eotum commercium ita effloruit ut merces quaepiam per Hungariam in alias regiones devehantur. 7 E naturali principii hujus sequela agnoverunt etiam status quod tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498. articulo 34. abrogarunt, stationesque

educta tricesimae subjecerunt. 10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce valorem floreni non exaequante nulla tricesima exigatur, videntur victualia porro etiam a tricessimi immunia perstitisse. 11 Caeterum aetas haec necdum justam seu commercii, seu

infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem. 3 Auri etiam et argenti crudi inductio prohibebatur (b) quasi aurum et argentum in monetam conversum non perinde facile a

tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem. 3 Auri etiam et argenti crudi inductio prohibebatur (b) quasi aurum et argentum in monetam conversum non perinde facile a regno extraheretur, nisi id per alias commerciales provisiones, quarum tunc

limites reductionem commercio melius prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem. 3 Auri etiam et argenti crudi inductio prohibebatur (b) quasi aurum et argentum in monetam conversum non perinde facile a regno extraheretur, nisi id per alias commerciales provisiones, quarum tunc 93.3 tunc: nunc B adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum ignoravit adhuc aetas illa vel id, quod aurum et argentum non tantum qua materia

regni partibus cariori vendere possint pretio. 6 Budensis civitas ejusmodi quoad ipsos plane domesticos mercatores privilegium obtinuerat. 7 Verum Sigismundus rem commercialem in exteris provinciis tantisper edoctus privilegium hoc in comitiis 1405. per articulum 11-um cassari plenamque domesticis mercatoribus libertatem admitti, ut jam vidimus, procuravit. 8 De extraneis ne ille quidem defectum hunc potuit emendare, qui sub Uladislao plane publica lege confirmatur (c). 9 Melior

16 (b) 1492:32. 17 (c) 1492:48; 1498:31. § 1. 18 (d) 1492:103; 1498:31 et 32; 1500:24. 19 (e) 1495:27, 1498:31, 1504:28, tandem 1507:10. ad justos limites restricta fuit, nempe ne per greges integros e regno educantur. 20 Verum 1514:66. iterum generaliter prohibetur. § 94 Regulatio rei bellicae. 1 Restat ut, quomodo legislatio se circa militaria habuerit, videamus.

regalis numerum fuit, stipendiariam militiam dimisisse extra dubium est. 6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7 Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit. 8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis, tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur manifestum. 9

nullum bellum gestum sit, sub nullo tamen rege tanta fuerit circa ordinandum insurrectionis modum sollicitudo. 11 Plurimae enim comitiorum 1492, 1498, 1500, et 1504. leges circa objectum hoc versantur. 12 Videntur nempe status defectum stipendiariae per nationalem militiam compensare voluisse. 13 Caeterum cum institutum banderiorum insurrectionis sub Uladislao maxime in apricum perductum sit, libet illud paucis exponere. 14 Banderium regis a

18 Solius despotae Rasciae banderium in mille equitibus defixum; Balumsevichio autem, ut cum omnibus suis huszaris, quorum tamen numerus non definitur, exercituare teneatur, impositum fuit. 19 Si praeter despotum reliquos hos 43 dynastas vel per 50 equites supputemus, prodeunt iterum 3150 qui superioribus adjecti efficiunt 10,200 equitatum. 20 Praerogativa haec proprium aducendi banderium procerum aetatis illius animos ita occupavit ut anno 1500. quindecim regis aulici articulo 21. descripti, cum

45 (d) 1498. art. 20. 46 (e) 1498. art. 21. 47 (f) 1492. art. 17. "Quod Regia Majestas tam officiolatus ejus tenentibus quam et aliis exercituantibus de stipendio regali dispositiones faciat." 48 Per alios enim exercituantes nonnisi proprium regis banderium, per officiolatus vero tenentes, quatuor illi barones, qui in provocato in praecedenti nota articulo recensentur, intelligi possunt. 49 (g) Quod praelati admensa sibi banderia continuo

(e) 1498. art. 21. 47 (f) 1492. art. 17. "Quod Regia Majestas tam officiolatus ejus tenentibus quam et aliis exercituantibus de stipendio regali dispositiones faciat." 48 Per alios enim exercituantes nonnisi proprium regis banderium, per officiolatus vero tenentes, quatuor illi barones, qui in provocato in praecedenti nota articulo recensentur, intelligi possunt. 49 (g) Quod praelati admensa sibi banderia continuo intertenere debuerint, alioquin constat. 50 Neque

(id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc sensu intelligendus est etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges. 66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494. diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum, sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat."

vos (status Sclavoniae) nunc pecunias vestras exercituales allegare, siquidem et in hoc regno Nostro (Hungariae) exigantur." 6 (b) "Ex pecuniis (sunt verba articuli) exercitualibus, seu ad rationem conservationis gentium, binis post se vicibus per annum exigendis, semper 10 denarii ad manus ipsius vajvodae assignentur." 7 (c) Nam eodem ipso diplomate separatim de lucro camerae, separatim de subsidio, separatim denique de his pecuniis exercitualibus tractatur. 8 Ex alio

(d) Constat enim inde ab anno 1492. sub toto Uladislaiano regimine altam pacem viguisse. 10 (e) "Volumus (dicitur in laudato diplomate) super pecuniis exercitualibus proximis temporibus in illo regno nostro per vos exactis, de quibus nullas penitus gentes tenuistis, certiores effici. 11 Ideo nobis committimus ut dicatores et exactores harum pecuniarum exercitualium ad diaetam instantem pro festo B. Georgii nunc venturam huc ad Nos ad dandas superinde rationes

huic obstare videtur articulus 25:1495. in quo consiliarii suae maiestatis a praelatis, baronibus, et caeteris regnicolis diserte contradistinguuntur. 30 Cum enim post hunc adhuc annum de erigendo primum hoc senatu actum fuisse e superioribus appareat, per consiliarios aut ordinarii regni judices, quos regem ex officio ad consilium adhibere debuisse constat, aut jam tum aliqui puro honoris hujus titulo gloriabantur. § 97 Cur Uladislaus Ioanni Corvino praelatus fuerit.

artibus procuratam fuisse concors ferme est scriptorum sententia. 2 Si causam ex eventu conjicere licet, ego non exiguum in rem hanc momentum id etiam adtulisse puto quod nota jam Ioannes Corvini mascula indole metuerint olygarchiae et anarchiae studiosi, ne per hunc, perinde atque Mathias, naturalis ejus parens, fecit, in officio contineantur. 3 Eventus adminus eorum votis certe respondit. 4 Sub imbecilli enim Uladislao vetus, quae a Mariae temporibus usque Mathiae regnum viguerat, partim olygarchia,

Sunt qui praeter eas, quas jam insinuavimus, causas restrictam nimium Uladislai potestatem executivam malis his ansam praebuisse arbitrentur. 2 Verum quamquam prolixiorem ille, quam ullus antecessorum suorum ediderit capitulationem, vidimus tamen quod per illam authoritas ejus nihilo magis quam priorum regum restricta fuerit. 3 Decreverant quidem status articulo 2-o ut rex proprio arbitrio nonnisi 100 colonos, si quid ultra sit, nonnisi cum consensu statuum conferre possit, immemores indubie quod illimitata

regni hactenus factae inter se discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai decreta hac in re contradictio occurrat. 8 Nempe in 1-o statim ejus de 1492. decreto articulo 14. § 2. ad finem regi bona infidelium conferendi

convenire. 4 Coeperat item clerus oppressivam in exigendis decimis rigorem adhibere, hanc contra capitulationis Albertinae articulum 28. et capitulationis Mathiae, cui Szilághy subscripsit, articulum 10. ab ipsis nobilibus exigere renitentesque per interdicta ecclesiastica ad eas praestandas compellere. 5 Invaluit praeterea his potissimum temporibus usus ille ut episcopi, quamquam optimos alioquin haberent proventus, pluria insuper pinguia beneficia, veluti praeposituras et abbatias, ad

proventus, pluria insuper pinguia beneficia, veluti praeposituras et abbatias, ad se pertraxerint. 6 Tot reditibus aucti coeperunt copiosa saecularia bona partim a rege impetrare partim a prodigis, seu alias ad incitas redactis proprietariis emere, seu per legata etiam obtinere, ita ut praeter ampla alioquin fundationalia bona clerus jam magnam saecularium etiam bonorum partem ad se pertraxerit. 7 Quod summum fuit, praeter cancellarii et personalis praesentiae munus, quae jam quasi ex instituto tenebat,

adhuc regulatum fuit ab articulo 49. usque 54; quoad acquisitionem bonorum saecularium clero meta praescripta fuit art. 55. et 65; ne plura beneficia ecclesiastica in unam personam congerantur vetitum fuit articulo 56; ab officio conservatoris coronae clerus excludebatur per articulum 25, a munere vero supremi comitis articulo 57-o. 23> Caeterum ne hae quidem leges in effectum abiverunt. <24 Patet enim ex articulo 33-o 1500. quod fora spiritualia, cum nobiles jam non

effectum abiverunt. <24 Patet enim ex articulo 33-o 1500. quod fora spiritualia, cum nobiles jam non possent, adminus cives jurisdictioni suae in causis prophanis subjicere tentaverint. 25 Patet ex articulo 23:1504. quod adhuc indebitas decimas clerus per interdicta exegerit. 26 Ipsa possidendorum plurium beneficiorum ecclesiasticorum prohibitio eum tantum effectum produxisse videtur quod anno 1500. status cum Georgio episcopo Veszprimiensi et cancellario per art. 31-um dispensare potuerint ut una

23:1504. quod adhuc indebitas decimas clerus per interdicta exegerit. 26 Ipsa possidendorum plurium beneficiorum ecclesiasticorum prohibitio eum tantum effectum produxisse videtur quod anno 1500. status cum Georgio episcopo Veszprimiensi et cancellario per art. 31-um dispensare potuerint ut una Budensem retineat; iam enim 1507. art. 13. pluralitas beneficiorum ecclesiasticorum denuo debuit prohiberi. 27 Eadem sors fuit legis illius qua officia supremorum comitum ecclesiasticis conferri vetabantur.

(e) Nullum enim ejus vestigium seu in coaevis scriptoribus, seu in diplomatibus occurrit. 37 (f) Anno 1493. pro festo Michaelis comitia celebrata fuisse constat a sententionalibus Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas sententia notae infidelitatis in Ioannem Kis Horváth de Illaposich perfertur. 38 Turbulenta illa fuisse Istvánfius testatur, et licet ille alias etiam turbarum harum causas adferat, dubitari tamen nequit quin iidem abusus, qui comitia 1492.

suae haereditarium conferri procurarunt. 4 Exemerant se pleraeque potentiores familiae a jurisdictione ordinariorum tribunalium et magistratuum; supremi comites, ut securius grassari possint, juramentum officii praestare recusabant, et nobiles in defixis per constitutionem Andreanam libertatibus turbabant (b). 5 Imo cum vicecomites hactenus pro arbitrio nominare potuerint (c), tales saepe nominabant, qui nobilitatem variis injuriis affecerunt, et gravibus saepe oneribus oppresserunt. 6 Ut in comitiis

illis 1497-i comitiis denuo recruduerunt, sed non perinde atque illae, quae contra clerum proponebantur, in subsequa 1498. diaeta sublatae sunt. 13 Unicus ille cumulandorum in unam personam plurium officiorum abusus per articulum 70. abrogatur resque haec ad constitutionalem Andreae II legem revocatur. 14 Nimirum tanta fuit optimatum potentia ut reliquae nonnisi sensim in subsequis comitiis potuerint abrogari. 15 Ita anno primum 1504. articulo 2-o supremi

tam magistratum, quam inferiorum libertates eorum ipsis (...) a serenissimo Andrea II rege confirmatas (...) in compluribus suis articulis diminutas (...) confirmari renovareque (...) promiserimus, forent tamen plerique privatum potius quam commune bonum sectantes, per quorum impedimenta hactenus nunquam assequi potuissent." 20 Cum rex loquatur, per id utique nonnisi potentiores dynastas designare potest qui minores nobiles in suis libertatibus turbabant. 21 (c) Habebant jus hoc comites adhuc sub Mathia

confirmatas (...) in compluribus suis articulis diminutas (...) confirmari renovareque (...) promiserimus, forent tamen plerique privatum potius quam commune bonum sectantes, per quorum impedimenta hactenus nunquam assequi potuissent." 20 Cum rex loquatur, per id utique nonnisi potentiores dynastas designare potest qui minores nobiles in suis libertatibus turbabant. 21 (c) Habebant jus hoc comites adhuc sub Mathia cujus decreto 6-o articulo 60-o dicitur: "Et ille (comes) teneatur ex illo comitatu et non

admirationem rapuerit. 8 Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit. 9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit conditiones, ille partim continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae depensionem redictis, labes haec inferiores etiam conditiones pervasit. 11 Virus tamen suum pestis haec in ipsa metropoli maxime exercuit. 12 In hac enim nil nisi convivia, choreae, ludi,

parte 4. pag. 264. § 102 1 Atque in hac communi rerum omnium perturbatione, exhausto aerario, dimisso statario milite, dissidentibus statibus, laxata vi imperii, regnante avaritia et venalitate, enervatis per longam pacem et luxum regnicolarum animis, Ludovicus II pravis marchionis Brandenburgensis consiliis regni habenas decimo aetatis suae anno capessivit. Additamentum

utriusque populi rex et minoris illius populi viribus pro salute dignitateque sua pro modulo uti, et tamen hujus libertas et gubernii forma illaesa possit permanere? 15 Mea certe sententia nulla alia ratio est quam si minor hic populus parte ex una per aerarium et militiam suam in commune conferat, producta sua necessitatibus communibus non subtrahat, interesse denique suum cum populo majori ita conjungat ut illud tanquam indivisibile et inseparabile

9 Primus modus Hungariae non convenit. 1 Atque in hoc, quem explicuimus, casu Hungaria reipsa versatur. 2 Constituit illa tertiam fere partem monarchiae, acceptavit sanctionem pragmaticam fidejussione omnium ferme Europaearum aularum firmatam, per quam non in forma simplicis confoederationis, sed in strictae unionis forma se cum reliquis haereditariis provinciis ita conjunxit ut communes cum iis imposterum res, commune interesse fovere velit. 3 Sicut reliquum licet

institutum, ut suas sibi res seorsim habeat, aerarium suum, suam militiam, sua metalla, sua producta a communi monarchiae necessitate separet, eominus adoptari potest, quod jus in unitam praevia ratione monarchiam non modo in regnantem modo lineam, sed in plures etiam per totam Europam dispersas regias domus transtulerit, apud has vero innovatio haec magnam excitare posset attentionem. Neque secundus. 5 Secundum institutum, nempe ut in unam cum Germanicis Provinciis confluat

forma decedat, id ille tantum sperare potest qui aut ingenuam, et generosam nationis indolem non novit, aut totam perdi mavult nationem quam illam penes gentilia relinquere instituta. 7 Imo cum haec non aperta, ut imperator Iosephus II tentavit, vi, sed sensim et per cuniculos evertere vetus quorumpiam Hungarae genti infensorum hominum studium fuerit, omnibus his conatibus idonea his adhuc comitiis impedimenta objicere jus est nationi, quod tota, si fundamentale, vi cujus Domus Austriaca Hungariae regnum adivit, pactum bene novit,

Verum ut contributio tantum de una ad aliam diaetam duret, ut in singulis comitiis de ea vel augenda, vel minuenda determinari debeat; denique ut principe aut latas in diaeta leges non effectuante, aut plane contra positivas leges aliquid potentiose agente haec per status eidem etiam negari possit, pertinet ad ipsam constitutionis securitatem. 27 Itaque cum haec sint municipalia, nil obstat quin salva unionis substantia perferantur.

Hungariae 30-le vectigal ultro subsistat. 38 Germaniae provinciae hac in re rationem monarchiae obtenderunt tantum, reipsa autem privatae suae utilitati incrementum Hungariae sacrificarunt. 39 Itaque decernendum puto ut novum finita mox diaeta per commisarios, e parte quidem Germanicarum provinciarum per principem, e parte vero Hungariae per status denominandos vectigal in forma liberi tractatus ita elaboretur ut aut nec his, nec illis ullas in favorem alterutrius partis rubricas

Germaniae provinciae hac in re rationem monarchiae obtenderunt tantum, reipsa autem privatae suae utilitati incrementum Hungariae sacrificarunt. 39 Itaque decernendum puto ut novum finita mox diaeta per commisarios, e parte quidem Germanicarum provinciarum per principem, e parte vero Hungariae per status denominandos vectigal in forma liberi tractatus ita elaboretur ut aut nec his, nec illis ullas in favorem alterutrius partis rubricas prohibere, aut gravare liceat, aut Hungari plenum jus

rationem monarchiae obtenderunt tantum, reipsa autem privatae suae utilitati incrementum Hungariae sacrificarunt. 39 Itaque decernendum puto ut novum finita mox diaeta per commisarios, e parte quidem Germanicarum provinciarum per principem, e parte vero Hungariae per status denominandos vectigal in forma liberi tractatus ita elaboretur ut aut nec his, nec illis ullas in favorem alterutrius partis rubricas prohibere, aut gravare liceat, aut Hungari plenum jus habeant adaequatum reciprocum

soli Regno Hungariae propria. 5 b) E converso ipsa unionis inter tam disparata regna natura secum fert ut ea, quae nullam ad commune totius monarchiae bonum habent relationem, sed internam tantum singuli regni administrationem concernunt, per separatum singuli regni dicasterium seu cancellariam ita pertractentur ut unius regni consiliarii in interna alterius negotia nullam influxum habeant. 6 Cum enim adversis utrumque regnum legibus diversa gubernii forma gaudeat, naturale est ut singuli regni

ad sua principia ament revocare, quod utique in utriusque regni negotiis perturbationem adferre debet. 7 Quare ne interna Regni Hungariae negotia ad consilium status amplius deferantur, sed ut princeps erga factas sibi eatenus per cancellariam Hungaricam propositiones illa decidat, constituendum puto. 8 Consilium status, ut nomini suo respondeat, nonnisi ea, quae totam in communi monarchiam respiciunt, pertractare debet; si ad alia se imittat, intermedium tantum et inutile inter

civile confiniorum gubernium, vestium, armorum, totiusque usque adeo bellicae supellectilis confectionem, influxus eidem vetetur. 14 Ad Senatum militarem tantum quibus rebus, cujus qualitatis, et quando miles egeat, determinare attinet. 15> Res ipsae per politicas confici debent jurisdictiones. <16 Si sub praetextu oeconomiae civilem etiam jurisdictionem usurpare possit, periculosum statum in statu efficit, politicam jurisdictionem suae subdit potestati, totumque demum monarchiae gubernium in

omnia praeter in stricte militaribus militaria iudicia. 22 Cesset six dicta oeconomiae commisio. 23 Miles in personalibus et realibus politicis foris subjiciatur, suppellex vero bellica per politicos opifices conficiatur. Quoad montanistica objecta. 24 d) Ut montanistica etiam objecta communem habeant directionem, perinde interest totius monarchiae. 25

foris praescribatur. 32 Ab his vero iudiciis appellata ad sedem tavernicalem, inde ad septemviratum admittatur. 33 Et haec ferme sunt quae intimum cum interesse totius in complexu monarchiae nexum habent quaeve ita temperare oportet ut stabilita per sanctionem pragmaticam inter Hungariam et reliquas haereditarias provincias unio illaesa consistat, et tamen rationibus Hungariae, qua parte illae communi totius monarchiae bono non adversantur, consulatur.

3-tium, seu ipsam regni constitutionem. 2 Haec jam nihil ad reliquas haereditarias provincias attinet. 3 Hungaria enim jam tum, dum cum illis in unum corpus coaluit, distincta administrationis forma gaudebat, et hujus conservationem jam per primitivum, quod cum augusta Domo Austriaca inivit pactum, sibi reservavit. 4 Quidquid itaque ad eam seu explanandam seu firmandam status pertinere arbitrantur, id velut internum juxta stabilitum superius principium rex

Relate ad potestatem legislativam. 5 Iam vero basis est Hungaricae constitutionis quod potestas legislativa sit principi cum statibus communis, executiva demptis, quae sibi status per expressum reservarunt, propria. 6 Iudicialis constitutis per legem tribunalibus ita competat ut supremi fori sententiam nec ipse rex possit alterare. 7 In potestatis legislativae usu status continuo permansisse,

Iam vero basis est Hungaricae constitutionis quod potestas legislativa sit principi cum statibus communis, executiva demptis, quae sibi status per expressum reservarunt, propria. 6 Iudicialis constitutis per legem tribunalibus ita competat ut supremi fori sententiam nec ipse rex possit alterare. 7 In potestatis legislativae usu status continuo permansisse, totum corpus juris testatur. 8 Sed quia in ejus exercitio aliqui abusus sensim

de 28. Ianuarii agnovit. 9 Interest itaque populi, interest ipsius regis ut abusus hi sufferantur, quae tantisper obscura sunt, explanentur, sicque perpetuus inter regem et populum diffidentiae fomes radicitus evellatur. Per fixum diaetae terminum. 10 a) Iam primum desciveramus a fundamentali de celebrandis omni triennio comitiis regni instituto; compulsivum illud medium, ut rege nolente palatinus aut iudex curiae illa indicat, moribus saeculi vim suam amiserat.

terminum efficaciter defigant et insufficiente veteri compulsivo medio novum et efficacius constituant. 13 Brevem nimis comitiorum terminum defigere non puto reipublicae interesse; nimis caro id veniret miserae plebi. 14 Frequenter nimis per varia impedimenta terminus hic evanescere sicque iterum in desuetudinem abire posset. 15 Ipsa interna comitatuum negotia, ipse iustitiae cursus frequenter nimis interrumperetur. 16 Itaque ego triennii terminum retinendum et, ne hic

omnes jure suffragii gaudentes sub statuta jam legibus poena pro eodem termino, et loco comparere teneantur. 17 Si tamen praesentanea interea etiam necessitas emergeret, diaetam medio etiam tempore cogere possit. Per ordinatam consultationum normam. 18 b) Ipsa diaetalium consultationum modalitas certe nec dignitati tam illustris corporis neque compendio temporis et sumptuum, quos misera plebs supportat, respondet. 19 Illa demum est vera libertas si

continuo existimationis nostrae, temporis, oneris miserae plebis, latarumque tumultuarie legum detrimentum. 24 Nulla autem ad conficiendum grande hoc momentum magis idonea, ac praesentia sunt, comitia futura puto. Per decorum leges exponendi modum. 25 c) Ab ipsa jam leges cum dignitate perferendi modalitate descivimus. 26 Adhuc sub Ferdinando I propositiones statuum et responsa regis leguntur;

gravaminum et resolutionum nomenclatio, quae viam instantiae sapit, invaluit. 27 Legislativum corpus legislatorio stilo uti, et formalia tantum legis pro impetranda sanctione exponere decet. Per regulationem regii veto. 28 d) Si jus regis intercedendi illimitatum foret, saluberrimae quandoque leges perferri non possent. 29 Status etiam illa, qua gaudent, legislationis communione per continuum regis dissensum indirecte privari

decet. Per regulationem regii veto. 28 d) Si jus regis intercedendi illimitatum foret, saluberrimae quandoque leges perferri non possent. 29 Status etiam illa, qua gaudent, legislationis communione per continuum regis dissensum indirecte privari possent. 30 Optimum hac in re temperamentum futurum videtur ut regi duo veto admittantur, lex vero tertio proposita pro perlata habeatur. Per stabiliendum inter duas

communione per continuum regis dissensum indirecte privari possent. 30 Optimum hac in re temperamentum futurum videtur ut regi duo veto admittantur, lex vero tertio proposita pro perlata habeatur. Per stabiliendum inter duas Tabulas coalescendi modum. 31 e) Potest quandoque ipsa Superior Tabula ab Inferiori ita diversum fovere sensum ut ne missis quidem saepius ultro citroque legationibus in eandem sententiam concedat. 32 Huic rei, ne

Huic rei, ne controversia in immensum protrahatur, haud aliud adferri posse remedium videtur quam si post 2-am aut 3-am legationem controversum negotium in mixta sessione definiatur; sed hoc ipsum defixam jam votisationis normam requirit. Per regulandum jus propositionis. 33 f) Ius exponendae legis Inferiori tantum Tabulae, utpote quae totum populum repraesentat, competere potest. 34 De necesariis tantum subsidiis propositio regi relinqui debet.

jus propositionis. 33 f) Ius exponendae legis Inferiori tantum Tabulae, utpote quae totum populum repraesentat, competere potest. 34 De necesariis tantum subsidiis propositio regi relinqui debet. Per examen provisionalium ordinationem. 35 g) Vel triennio illo, quo a comitiis cessabitur, possunt se evolvere objecta secus ad legislativam potestatem spectantia, quibus instantanee provideri salus rei publicae exposcit. 36 Et hae

iudex curiae praeesse debet, tribunali relinquatur. 47 Ita illud etiam assequemur, ne soli semper militares supremum regni magistratum gerere possint. § 13 Quomodo constitutio firmari potest quoad potestatem executivam. Per senatum vigilantem. 1i) Ne potestas executiva in legislativam serpere possit, juvabit fortasse vigilantem regni senatum ita constituere ut relicta consilio locumtenentiali mandata, quae in effectum legum emanabunt, exequendi potestate, illud

Per senatum vigilantem. 1i) Ne potestas executiva in legislativam serpere possit, juvabit fortasse vigilantem regni senatum ita constituere ut relicta consilio locumtenentiali mandata, quae in effectum legum emanabunt, exequendi potestate, illud per novam instructionem et formulam iuramenti ad id obstringere ut sub gravi in proximis comitiis reddendae rationis onere omne, de cujus legalitate vel dubium habet, mandatum vigilantis illius senatus examini substernat. 2

curiae, qua septemviratus, tavernico, qua sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio, septemviratu, sede tavernicali, tabulae regiae individuis per status Hungariae, aliis vero duobus per status Croatiae nominandis consistat. 3 Hic autem senatus sub gravi perinde responsionis onere nullum illegale mandatum consilio locumtenentiali exsequendum admittere possit. Quoad

tavernico, qua sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio, septemviratu, sede tavernicali, tabulae regiae individuis per status Hungariae, aliis vero duobus per status Croatiae nominandis consistat. 3 Hic autem senatus sub gravi perinde responsionis onere nullum illegale mandatum consilio locumtenentiali exsequendum admittere possit. Quoad collationem officiorum.

officio suo in eo potissimum deesse solet quod leges, quae in gratiis ejus perferuntur, in effectum perducere reluctetur. 11 Malo huic illud tantum hactenus remedium positum fuit quod in conclusione singuli decreti princeps se leges has observaturum, utve per alios observentur, effecturum spoponderit. 12 Cum id non satis efficax esse usus ipse docuerit, decernendum puto ut singulis comitiis principio statim disquiratur an omnes priori diaeta conditae leges in effectum sint perductae. 13 Sin minus,

haec quoad executivam. § 14 Quomodo quoad potestatem iudicialem? 1 n) Iam quoad iudicialem potestatem. 2 Basis et fundamentum omnis tam politicae, quam civilis libertatis illud est ut nemo nisi per sententiam legitimi iudicis in persona, rebus, et honore suo detrimentum capere possit. 3 Hoc est unicum proprietatis rerum et securitatis personarum palladium. 4 Ad hanc consequendam parte ex una homines,

societatem coirent, libertati suae naturali renuntiarunt; parte vero ex alia haec securitas respectu totius societatis non secus obtineri potest quam si illi, qui leges infringunt, seu honoris, seu personae, seu rerum suarum detrimento per disinteressatum et legale iudicium puniantur. 5 Verum nulla forte lex est quae in ipsa etiam temperata gubernii forma frequentius infringatur. 6 Quare omnia eo studia convertere juvat ut lex haec sacra et illaesa persistat.

quae in ipsa etiam temperata gubernii forma frequentius infringatur. 6 Quare omnia eo studia convertere juvat ut lex haec sacra et illaesa persistat. Nequis erga occultas delationes vel per privatas resolutiones possit condemnari. 7 Itaque cum praetextu periculi, si id palam fiat, solent imperantes eos, qui res novas moliri dicuntur, edito privatim mandato (Hand-Billiet) comprehendi, per exoticum politiae tribunal examinari curare et

Nequis erga occultas delationes vel per privatas resolutiones possit condemnari. 7 Itaque cum praetextu periculi, si id palam fiat, solent imperantes eos, qui res novas moliri dicuntur, edito privatim mandato (Hand-Billiet) comprehendi, per exoticum politiae tribunal examinari curare et saepe ad longos, nonnunquam perpetuos etiam carceres clam condemnare, ut abusus hic diserta lege prohibeatur, suprema tam civilis quam politicae libertatis ratio deposcit. Ut nullum

Ut nullum constitui possit iudicium extraordinarium, seu delegatum. 8 o) Iam vero nonnisi illud pro legitimo iudicio haberi potest, quod potestas legislativa defixit. 9 Omnia itaque delegata seu per executivam, seu per ipsam etiam legislativam potestatem iudicia pro incompetentibus et illegitimis haberi debent. 10 Pertinet quidem ad potestatem legislativam criminalia iudicia constituere, sed ea, quae defixit, non ad singulares casus restricta, sed

nullum constitui possit iudicium extraordinarium, seu delegatum. 8 o) Iam vero nonnisi illud pro legitimo iudicio haberi potest, quod potestas legislativa defixit. 9 Omnia itaque delegata seu per executivam, seu per ipsam etiam legislativam potestatem iudicia pro incompetentibus et illegitimis haberi debent. 10 Pertinet quidem ad potestatem legislativam criminalia iudicia constituere, sed ea, quae defixit, non ad singulares casus restricta, sed communia esse debent.

singularis alicujus civis iudicium constituat. 12 Itaque decernendum puto ut nullum unquam, etiam in casu seditionis aut criminis laesae majestatis, delegatum aut extraordinarium iudicium constitui possit, sed omnia promiscue crimina per ordinaria et legalia iudicia cognoscantur. 13 Leges nostrae sapienter huic rei jam providerunt, dum Tabulam Regiam comitiis continuo adesse jusserunt, quo emergentes nefors inopinos casus continuo diiudicare possit.

fuerunt officinae iniquitatis; publicitas vero et justitiae et libertatis mater est. Ne iudicia illegalibus mandatis turbari possint. 17 p) Denique non sufficit habere iudicia ordinata, si eorum usus per arbitraria mandata civibus impediri, aut supremi fori sententiam potestas executiva arbitrarie possit commutare. 18 Si civitates violentias commitant, sub velo illo quod illae sint peculium regium, jam fere usu receptum est ut

arbitraria mandata civibus impediri, aut supremi fori sententiam potestas executiva arbitrarie possit commutare. 18 Si civitates violentias commitant, sub velo illo quod illae sint peculium regium, jam fere usu receptum est ut iudices per inhibitoria mandata a cognoscenda causa inhibeantur. 19 Quot cassatoriis, executoriis, legibus contrariis mandatis morem gerere iudices sunt coacti? 20 Reincorporato Banatu nonne praeclusa continuo fuit omnibus, qui sua illic jura prosequi

aerarium depeculati sunt, puniendis in diaeta saepius actum fuisse et harum acta, et historia testatur. 18 De iis vero plectendis, qui regem ad infringendas regni libertates inducunt, positiva lex exstat. 19 Nihil itaque novi est constitutionem per ministrorum responsabilitatem firmare. 20 k) Reliqua omnia centum jam legibus constituta sunt, adeoque tempus est ut semel reali effectui mancipentur; imo ad firmandam magis constitutionem nostram haec

Quare non possent aliqui hujus favores ad liberos, sed ignobiles homines extendi, quare rusticis ipsis ad majorem eorum libertatem gradus aliquis sensim parari non posset? § 16. Principia per quae contrariantes sententiae conciliari possunt. 1 Verum opponet mihi aliquis illa puncti 5 Carolini et Theresiani diplomatis verba praemittendam habebunt praesentis diplomatis acceptationem, indeque arguet reges nullas,

indeque arguet reges nullas, quam quae his diplomatibus continentur, conditiones acceptare teneri. 2 Ego vero eidem reddam eorundem diplomatum puncti 1 verba illa: libertates (...) iura hactenus confirmatas, in futurumque concedendas, et per Nos conservandas (...) observabimus. 3 Opponam etiam illi verba Carolini diplomatis §1 salvis, quae per ultimam diaetam, et diploma suum mutata, aut in meliorem formam redacta fuerunt, indeque arguam quod, cum status non tantum

Ego vero eidem reddam eorundem diplomatum puncti 1 verba illa: libertates (...) iura hactenus confirmatas, in futurumque concedendas, et per Nos conservandas (...) observabimus. 3 Opponam etiam illi verba Carolini diplomatis §1 salvis, quae per ultimam diaetam, et diploma suum mutata, aut in meliorem formam redacta fuerunt, indeque arguam quod, cum status non tantum praehabitas, sed et novas cum consensu principis stabilire sibi possint libertates, quanto magis ergo jam subsistentem constitutionem seu

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report