Bibliographic criteria: none
(All documents)
Search criteria: regis
Your search found 2035 occurrences
More search results (batches of 100) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
Occurrences 1664-1854:
1664. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
idioma non callent, tum, cum pro
se ipsos perorant, quocunque idiomate conscriptos libellos exhibere.
3.
1 Quodsi Suam Regiam Maiestatem extra Regni gremium residere oportet: tum
regius princeps, successor regis, qua dux Hungariae, in locum Suae Maiestatis,
lege id alioquin exigente, Budae resideat: ibidemque fungatur plenipotentiati
regis ministri et velut principalis commissarii munere.
1665. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1 Quodsi Suam Regiam Maiestatem extra Regni gremium residere oportet: tum
regius princeps, successor regis, qua dux Hungariae, in locum Suae Maiestatis,
lege id alioquin exigente, Budae resideat: ibidemque fungatur plenipotentiati
regis ministri et velut principalis commissarii munere.
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et
1666. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
lege id alioquin exigente, Budae resideat: ibidemque fungatur plenipotentiati
regis ministri et velut principalis commissarii munere.
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales
1667. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis die sua sponte, facto legali, concedant.
* 3 Similes Regis ministri sunt: dux Hungariae, curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
5.
1 In comitiis ante coronationem ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis
1668. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur.
7.
1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et
Officiales – Dapiferorum, Pincernarum, Agazonum etc. Regalium Magistri, Aulae Cancellarius,
Thesaurarius (Camerae Aulicae Praeses), Legati Hungariae Regis, Belliduces, Episcopi, etc.
etc. Consiliarii
1669. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
7.
1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et
Officiales – Dapiferorum, Pincernarum, Agazonum etc. Regalium Magistri, Aulae Cancellarius,
Thesaurarius (Camerae Aulicae Praeses), Legati Hungariae Regis, Belliduces, Episcopi, etc.
etc. Consiliarii dein Regii Cancellariae, Camerarum, et Tabularum Regiarum, etc. etc. omnes
solo nutu et arbitrio Regiae Maiestatis nominentur, eo tamen unice lege cauto, ne exteris ad
haec
1670. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
tres continuo candidati, quos SS. et OO. respectivorum comitatuum dignos reputaverint, Regiae
Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
1671. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt
1672. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
conventus repraesentantes, omnes vero proprie ad suum titulum possessionatos.
5 Status secundi Ordinis repraesententur per duos Regni barones, duos comites
supremos, duos comites liberos, duos item barones liberos. 6 His asiideat
procurator regis, seu fiscus coronae, seu causarum regalium director.
7 In altera Excelsi huius Regni Senatus Tabula inferiore Senatum
Populi Hungarici repraesentante sub Praesidio tavernici et vicario praesidio
procuratoris nationis, seu tribuni seu
1673. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
14.
1 Consultandi ratio in Excelso Regni Senatu eadem per omnia
observetur, quae alias in comitiis obtinet; quare etiam cuncta Senatus decreta in absentia
Regiae Maiestatis Budae residenti duci Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro,
eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque in
futura comitia (quae stante hac provisione saltem occasione inaugurationis novi regis ita,
uti supra dictum, celebrari sufficeret) vim et vigorem provisoriae
1674. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
in absentia
Regiae Maiestatis Budae residenti duci Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro,
eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque in
futura comitia (quae stante hac provisione saltem occasione inaugurationis novi regis ita,
uti supra dictum, celebrari sufficeret) vim et vigorem provisoriae legis
consequantur, et per Regiae Suae Maiestatis summam executivam potestatem mox in effectum
sacrosancte perduci valeant.
1675. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
legis
consequantur, et per Regiae Suae Maiestatis summam executivam potestatem mox in effectum
sacrosancte perduci valeant.
15.
1 Prout Procuratoris Regis, seu causarum regalium Directoris interest iura
Regiae Maiestatis tutari, reos criminis laesae Dignitatis Regiae iuri sistere etc: ita ad
officium procuratoris nationis, seu tribuni, seu oratoris populi
Hungarici principaliter
1676. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
colonorum et civium, subsidiis item annuis reluitionalibus
nobilium etc. etc.
4 Procurabitur vero ex reditibus Thesauri Regni Regii:
1) Aulae Regiae intertentio conformis plurium simul per Coronam Hungariae Regnorum Regis
Maiestati;
2) stipendium, annona, arma militum, pro securitate patriae iugiter iusto numero
intertenendorum; res item tormentaria, praesidiaria etc. bellica;
3) necessitates religionis Romano-Catholicae, velut Regni religionis, cuius
1677. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
hominum compellatione gloriabantur.
§ 2 Quomodo inceperit distinctio inter commembra nationis?
1 Primam distinctionis inter commembra nationis idaeam praebuit primitivum
illud, quod teste anonymo Belae regis notario septem, qui sub Arpado gentem ex Asia
eduxerant, capitanei cum duce hoc iniverunt pactum; licet enim nec capitanei illi id depacti
sint ut officia sua ad heredes transmittere possint, cum tamen tertia pacti
conditio ita sonet: Ut ipsi et
1678. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad statum
privilegiatum elevatio usque dimidium saeculi XII producta
5.3 producta: prostracta MS
sit, merito dubitari potest an usus aliquem e plebe ad statum privilegiatum per regis
diploma evehendi iam hac epocha viguerit, vel vero id porro etiam verbo tantum coram testibus
perfici consveverint.
§ 6 Quando pro libero homine compellatio militis usurpari coepit?
1 Ad aliquam quaestioni
1679. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
coniectura; si tamen
eam alia adiuncta secundent, non improbabilis evadit. 2 Itaque ego sic
existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis compellationem
viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per solenne regis diploma in
privilegiatum hunc statum evecti, sed facta per regem coram aliquibus e proceribus suis
verbali terrae alicuius seu nova collatione, seu iam possessae a prioribus conditionariis
oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint consecuti.
1680. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
quod actum hunc solenni
diplomate consignandi usus tum primum originem acceperit. 2 Verum prostant
litterae Stephani III de 1165. infra § 23 exhibendae, quo certos suburbanos
Posoniensis castri ad gradum iobagionum s. regis elevat. 3 Cum
conditio haec fuerit infra statum servientis regii, uti § 16 ostendemus, et
tamen translatio ad illam per diploma facta sit, vix dubitari potest quod
elevatio etiam ad privilegiatum seu
1681. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
exempti. 3 Omnia haec distinctam
exemptorum de castrensibus a iobagionibus castri conditionem
denotare videntur. 4 E contra dum §-o 248 dicitur et hoc ipsum omnes
alii iobagiones tam exempti, quam liberi S. Regis astruxerunt, cum iobagiones
castri ab exemptis distinctum non nominentur, videntur hae duae classes
eandem effecisse conditionem. 5 Ego utrosque ad eandem conditionem
pertinuisse, eos tamen, qui quondam
1682. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
conditionarios aemulatio viguerit, et quisque aut alium, qui in honoratiori
conditione versabatur, ad suam deprimere, aut se ad honorificam magis conditionem extollere
adnisus sit.
§ 16 De conditione iobagionum S. Regis.
1 Supremum inter conditionarios locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
1683. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
§ 16 De conditione iobagionum S. Regis.
1 Supremum inter conditionarios locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S.
Stephanus militiae alicuius castri
1684. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S.
Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate Stephani III de
1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet.
1685. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
de servitio piscaturae per ipsum D. Belam Regem facta, ac
collatione terrae Wendegh... praefato Uzda et eius heredibus. 3 Qui textus
cum disertam dicti Uzda ad conditionem iobagionis castri elevationem non
exprimat, subiungit statim alias eiusdem regis de 1255, adeoque post decennium emanatas
litteras, quae sic habent: 4 Quod cum filii iobaginum de Thurucz, inter
quos quatuor filii Uzda: ***
22.4 *** desunt nomina filiorum in MS-to
1686. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
inter iobagiones castri de Thurucz numeret, satis
apparet quod ille iam per primam collationem ad hanc conditionem evectus fuerit, hic autem
prior illa collatio tantum confirmetur.
6 Idem recitat ibidem pag. 83 rubricam alterius eiusdem regis de 1298.
litterae, qua Benedicto et Petro, filiis Chepani lapicidae, terram Souchauch, ad quatuor
aratra, sub libertate filiorum iobagionum de Thuruch contulit. 7
Denique exstat in collectione Hevenessiana diploma Caroli I de 1311, quo filios
1687. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et castrenses, quorum tamen conditio tantisper
honoratior fuit, ad statum iobagionum castri elevatos fuisse satis apparet.
§ 23 Exemplum suburbani ad conditionem iobagionis S. Regis elevati?
1 Cum iobagionum S. Regis ea fuerit characteristica nota quod
familia talis non ab aliquo posteriore rege, sed ab ipso S. Stephano militiae alicuius castri
adscripta fuerit, pronum esset existimare quod ad conditionem hanc nemo
1688. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
honoratior fuit, ad statum iobagionum castri elevatos fuisse satis apparet.
§ 23 Exemplum suburbani ad conditionem iobagionis S. Regis elevati?
1 Cum iobagionum S. Regis ea fuerit characteristica nota quod
familia talis non ab aliquo posteriore rege, sed ab ipso S. Stephano militiae alicuius castri
adscripta fuerit, pronum esset existimare quod ad conditionem hanc nemo per privilegium
posterioris alicuius regis evehi potuerit;
1689. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iobagionum S. Regis ea fuerit characteristica nota quod
familia talis non ab aliquo posteriore rege, sed ab ipso S. Stephano militiae alicuius castri
adscripta fuerit, pronum esset existimare quod ad conditionem hanc nemo per privilegium
posterioris alicuius regis evehi potuerit; et tamen protulit Belius diploma Stephani III de
1165. ex authographo a se descriptum, quo ille quosdam suburbanos castri Posoniensis ad
gradum iobagionum S. Regis evehit. 2 Verum unicum hoc contra rei
1690. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
quod ad conditionem hanc nemo per privilegium
posterioris alicuius regis evehi potuerit; et tamen protulit Belius diploma Stephani III de
1165. ex authographo a se descriptum, quo ille quosdam suburbanos castri Posoniensis ad
gradum iobagionum S. Regis evehit. 2 Verum unicum hoc contra rei
naturam editum exemplum pro ephemero reputandum esse existimo; caeterum
vetustissimum istud ex hactenus de hoc argumento prolatis diploma, quia obscure admodum et
improprie conceptum
1691. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
conceptum est, mirum in modum torsit Belium, Schierium, et Katonam
Hist. Crit. tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum
graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a
iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis)
homines suburbanos... a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter
proceres eiusdem castri proceres filii, scilicet Stephani, existant.
3 Ut appareat quod
1692. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter
proceres eiusdem castri proceres filii, scilicet Stephani, existant.
3 Ut appareat quod impropria hac phrasi
suburbanos illos ad gradum iobagionum S. Regis elevare voluerit,
meminisse opportet eius, quod § 18 insinuavimus, nimirum quod ex iis, qui ad castra regia
confluxerunt, liberis hominibus aliqui terras sub conditionario aliquo servitio
assumpserint; tales enim debuerunt esse
1693. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
hominibus aliqui terras sub conditionario aliquo servitio
assumpserint; tales enim debuerunt esse suburbani illi, pro quibus diploma hoc
emanavit, et ideo rex dicit: eos a servitio castri subtraxi; deinde quod
iobagiones S. Regis prae aliis castri iobagionibus praeeminentiae
praerogativa gavisi fuerint, uti id e 304, 360 pluribusque Rit. Expl. Verit.
§-phis apparet, et ideo eos rex
proceres castri appellat.
1694. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
inter proceres eiusdem
castri proceres filii scilicet S. Stephani existant, facile apparebit quod per
impropriam licet clausulam illam filii S. Stephani, non nisi
commemorati in tot aliis posterioribus chartis iobagiones S. Regis, id est
descendentes eorum intelligantur, quos ipse S. Stephanus militiae alicuius castri adscripsit.
6 Forte non esset nimium audax coniectura si dicatur quod vocula etiam
iobagionum emanserit, et tunc totus textus ad naturalem hunc
1695. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
castri, proceres filii scilicet iobagionum S. Stephani
existant.
§ 24 Inter reliquas conditiones nulla graduatio intercessit?
1 Praeter iobagionis castri et iobagionis S.
Regis Gradum nullam hactenus deprehendimus conditionem, ad quam aliquis ex inferiori
quapiam conditionariorum specie per diploma regis evectus fuisset; udvornicorum
quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post
1696. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
reliquas conditiones nulla graduatio intercessit?
1 Praeter iobagionis castri et iobagionis S.
Regis Gradum nullam hactenus deprehendimus conditionem, ad quam aliquis ex inferiori
quapiam conditionariorum specie per diploma regis evectus fuisset; udvornicorum
quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post
iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex
aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut
1697. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
conditionem, ad quam aliquis ex inferiori
quapiam conditionariorum specie per diploma regis evectus fuisset; udvornicorum
quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post
iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex
aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut proferendis infra diplomatibus apparebit.
2 Videtur id etiam e diplomate Belae IV de 1236. elici posse, quod inter
Hevenessiana extat; obtulerint nobis (dicitur illic)
1698. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut proferendis infra diplomatibus apparebit.
2 Videtur id etiam e diplomate Belae IV de 1236. elici posse, quod inter
Hevenessiana extat; obtulerint nobis (dicitur illic) litteras Stephani
Regis condam praedecessoris nostri filii Geysae II, in quibus habebatur quod proavis ipsorum
de Bohemia venientibus in Hungariam terram, in qua fuerant hospitati, dictus Rex Stephanus
eisdem liberaliter contulisset, ut in quaecunque libertate vellent, super eadem possent
1699. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
in Hungaria versati
non poterant ignorare beneficia singuli conditionariorum status. 5 Proinde
cum conditionem udvornicorum praeeligerint, id ea de causa fecisse videntur quia
conditio haec post iobagiones castri et iobagiones S. Regis maiori
prae aliis existimatione gaudebat. 6 Cum tamen nullum alicuius ex alia
conditionariorum specie ad udvornicorum conditionem per diploma regis elevati
exemplum exstet, ego praeter iobagiones castri et iobagiones S. Regis
1700. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
fecisse videntur quia
conditio haec post iobagiones castri et iobagiones S. Regis maiori
prae aliis existimatione gaudebat. 6 Cum tamen nullum alicuius ex alia
conditionariorum specie ad udvornicorum conditionem per diploma regis elevati
exemplum exstet, ego praeter iobagiones castri et iobagiones S. Regis omnes
reliquas conditiones aequales reputatas fuisse tamdiu sustinebo donec elevatio eiusmodi
authentico quopiam documento edoceatur.
1701. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
S. Regis maiori
prae aliis existimatione gaudebat. 6 Cum tamen nullum alicuius ex alia
conditionariorum specie ad udvornicorum conditionem per diploma regis elevati
exemplum exstet, ego praeter iobagiones castri et iobagiones S. Regis omnes
reliquas conditiones aequales reputatas fuisse tamdiu sustinebo donec elevatio eiusmodi
authentico quopiam documento edoceatur.
§ 25 Forma inferiorem conditionarium ad gradum iobagionis castri elevandi?
1702. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh,
et Dominicum Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex aratra hoc nomine confert. 3 Profert etiam ibidem pag. 85
alias eiusdem regis de 1298. litteras quibus Paulo...
26.2 Paulo... in MS-to post Paulo duo puncta sequuntur
et Ladislao iam iobagionibus de Thurutz ad praehabitam unius aratri
terram aliam itidem unius
1703. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
IV tempore illud
principium assumptum fuisse videtur quod sicut soli servientes regii, postea
dicti nobiles, exemptionis a quovis alio onere et dependentiae a solo Rege
praerogativa fruebantur, ita vicissim his solis onus illud incubuerit ut signa Regis
viritim sequi teneantur; omnes aliae conditiones hominum tantum a certo
familiarum numero unum militem statuere debeant. 6 Profert hanc in rem
litteras eiusdem Belae IV de 1248. ipse Kollárius ibidem pag. 84m quibus confirmat donationem
1704. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
6 Profert hanc in rem
litteras eiusdem Belae IV de 1248. ipse Kollárius ibidem pag. 84m quibus confirmat donationem
Belae III stirpi Namzalo factam, et quae sequentem clausulam habent:
Exhibuit nobis privilegium D. Belae Regis super donatione terrae Baratrorum, de terra
Andreae in comitatu de Thurucz, sub ea libertate ut singuli in exercitibus regis ad capita
sua domino regi servire tenerentur, quemadmodum caeteri filii iobagionum ipsorum
comprovinciales in armis servire regiae
1705. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Belae III stirpi Namzalo factam, et quae sequentem clausulam habent:
Exhibuit nobis privilegium D. Belae Regis super donatione terrae Baratrorum, de terra
Andreae in comitatu de Thurucz, sub ea libertate ut singuli in exercitibus regis ad capita
sua domino regi servire tenerentur, quemadmodum caeteri filii iobagionum ipsorum
comprovinciales in armis servire regiae excellentiae consveverunt.
7 Cum litterae hae diserte non dicant quod Namzalo ad statum
1706. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ad exercitum regium mittere debuerint.
12 An tamen hic rex eandem militandi mensuram pro omnibus etiam aliis
regiis castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma
haec ab aliis etiam praedecessoribus et successoribus Belae Regis in prima periodo observata
fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et
ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest.
13 Quid? quod idem rex ab ipso iam vigente usu in
1707. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
necdum constat; minus autem adhuc constat an norma
haec ab aliis etiam praedecessoribus et successoribus Belae Regis in prima periodo observata
fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et
ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest.
13 Quid? quod idem rex ab ipso iam vigente usu in particulari aliquo casu,
exceptionem fecerit, quandoque vero novam induxerit consvetudinem; itaque haec e producendis
primo diplomatibus definiri debent.
1708. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
docet aliud § 21 provocatum eiusdem Belae de 1245. diploma, quo terra Vendeghi
certo Uzda sub conditione iobagionis castri Thurutz, ut ibidem ostendimus, et
eius heredibus confertur. 3 Imo quod conditionarii terras suas cum consensu
regis etiam vendere potuerint, docet prolatum a Wagner in Anal. Scep. par. 2.
fol. 188 diploma, quod consensuales Belae IV de 1294. super vendita per
caniferos suos, Saxonibus, de Scypes terra continet. 4 Verum
hereditas et
1709. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et haec praefecto suo, qui iam comes, iam
capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda.
3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma
Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus
comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de numero populorum
speculatorum transfert in coetum nobilium.
4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex
1710. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
uti omnia
posteriora diplomata, exprimat. 5 Porro quod intermissa dudum
militis compellatione pro synonimo nobilis utatur. 6 Item quod
in unico hoc diplomate mentio fiat consensus baronum cum alia omnia de mera
regis gratia emanaverint. 7 Denique quod ex hinc etiam appareat
udvornicos, licet conditionarios, terras suas hereditarie, uti §
28 statuimus, possedisse. 8 Aliud argumentum continet diploma
1711. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nostros computabiles habeantur, nec unquam ratione pristinae conditionis dicto castro
in aliquo respondere teneantur.
2 Per altiores iobagiones castri non nisi aut
officiales castri, aut iobagiones S. Regis intelligi possunt. 3
Nam inter reliquos nullum honoris discrimen viguit; ego malim primum exinde existimare quia,
si fuissent iobagiones S. Regis, diploma id tanquam quid determinati indubie
expressisset. 4 Obiverit aliquis e horum
1712. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Per altiores iobagiones castri non nisi aut
officiales castri, aut iobagiones S. Regis intelligi possunt. 3
Nam inter reliquos nullum honoris discrimen viguit; ego malim primum exinde existimare quia,
si fuissent iobagiones S. Regis, diploma id tanquam quid determinati indubie
expressisset. 4 Obiverit aliquis e horum maioribus quodpiam castri munus quod
specifice exprimere, quia longum fuisset, maluerit id compilator generali illa clausula:
de altioribus castri
1713. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
37.4 officialibus sic
oriundi, exprimere.
§ 38 Tertium exemplum.
1 Habeo diploma Stephani V qua iunioris regis de 1269. ex authographo
descriptum quod ita habet: attendentes servitia Clementis et Martini, servientium
Aegidii magistri dapiferorum nostrorum... iobagiones castri Bachiensis... ipsos et ipsorum
heredes, heredumque successores a iobagionatu castri praedicti
1714. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
numero ad exercitum regium comparere
debuerint; secus enim nemo eorum privato alicui servire potuisset.
§ 39 Quartum exemplum.
1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár
ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones
Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri
praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium
1715. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to
eximebantur. 3 Hic iam rex etiam alias quomodocunque per
impetratores acquisitas eximit.
4 Exstat in collect. Hevenessiana tertium eiusdem regis qua iam toti
Hungariae imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii
comitis Dominici de Bilye, qui de iobagionibus castri Zaladiensis originem duxerunt...
eosdem de eodem iobagionatu castri eximentes in numerum servientium
1716. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eius
nobilitatem sint assecuti.
§ 42
42 transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich", §
19,1.
Exempla nobilitatorum iobagionum S. Regis.
1 Superest ut evectorum ad statum nobilium etiam iobagionum S.
Regis exempla proferamus. 2 Exstat in Collect. Hevenessiana diploma
Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S.
1717. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
42 transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich", §
19,1.
Exempla nobilitatorum iobagionum S. Regis.
1 Superest ut evectorum ad statum nobilium etiam iobagionum S.
Regis exempla proferamus. 2 Exstat in Collect. Hevenessiana diploma
Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S. Regis
de Zala servitium recolentes... ipsum cum tribus fratribus et cum universis
1718. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
S. Regis.
1 Superest ut evectorum ad statum nobilium etiam iobagionum S.
Regis exempla proferamus. 2 Exstat in Collect. Hevenessiana diploma
Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S. Regis
de Zala servitium recolentes... ipsum cum tribus fratribus et cum universis
heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi
penitus exemptum permanere praecipimus, regia
1719. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S. Regis
de Zala servitium recolentes... ipsum cum tribus fratribus et cum universis
heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi
penitus exemptum permanere praecipimus, regia statuentes auctoritate, ut liceat amplius ipsi
cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari
perpetuo.
3 Cum
1720. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi
penitus exemptum permanere praecipimus, regia statuentes auctoritate, ut liceat amplius ipsi
cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari
perpetuo.
3 Cum diploma hoc non nisi 190 post regnum S. Stephani annis emanaverit,
hoc autem temporis intervallo et styrps aliqua facile perdurare et memoria eius originis
conservari potuerit, vel hinc apparet quod
1721. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV
de 1224. diploma quod iterum a prioris aetate non nisi septem annis distat et sequentes
clausulas continet: Quod Radus et fratres eius de Klokoche, qui de filiis iobagionum S.
Regis de Goritza oriundi fuerant... tanta donavimus praerogativa libertatis ut tam ipsi quam
ab eis in perpetuum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
6 Quibus etiam terram Klokoche perpetua donavimus libertate...
1722. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
extet. 9 Itaque aut styrpem hanc S. Ladislaus, qui
eousque reipsa pertigerat, militiae castri Goricza adscripsit, hi vero ad
imitationem eorum, qui in Hungaria a. S. Stephano ad conditionem hanc repositi fuerant,
compellationem iobagionum S. Regis usurparunt, aut certe commenti appellationem
hanc impetratores privilegii huius cancellariae Belae regis imposuerunt.
10 Caeterum clausula De domo et familia nostra censeantur eam
apud quosdam erroneam produxit opinionem quasi
1723. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
adscripsit, hi vero ad
imitationem eorum, qui in Hungaria a. S. Stephano ad conditionem hanc repositi fuerant,
compellationem iobagionum S. Regis usurparunt, aut certe commenti appellationem
hanc impetratores privilegii huius cancellariae Belae regis imposuerunt.
10 Caeterum clausula De domo et familia nostra censeantur eam
apud quosdam erroneam produxit opinionem quasi impetratores in cognationem regiam recepti
fuissent. 11 Verum explicant vocabulum familia
1724. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et familia nostra censeantur eam
apud quosdam erroneam produxit opinionem quasi impetratores in cognationem regiam recepti
fuissent. 11 Verum explicant vocabulum familia (quod solum
aequivocationi huic ansam dedit) et provocatae § 37 Emerici regis de 1197. litterae ubi
dicitur: In aula regia tam ipsi, quam sui heredes perpetua libertate gaudeant,
et aliud ipsius Belae IV § 38 laudatum diploma de 1266. in clausula: tam ipsi, quam
eorum heredes... inter aulicos nostros computabiles
1725. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
illi antequam nobilitate donentur, ad statum seu
conditionarii seu liberi hominis eluctari debuere, praesertim cum
supra attulerimus exempla e quibus patet quod ipsi inferiorum classium
conditionarii non ad statum servientium regis evecti, sed tantum ad aliam
eminentiorem conditionem, utpote iobagionis castri, vel liberi S.
Regis relati fuerint.
3 Apparet 2-o: Quod in prima regum periodo non alii
conditionarii quam
1726. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
cum
supra attulerimus exempla e quibus patet quod ipsi inferiorum classium
conditionarii non ad statum servientium regis evecti, sed tantum ad aliam
eminentiorem conditionem, utpote iobagionis castri, vel liberi S.
Regis relati fuerint.
3 Apparet 2-o: Quod in prima regum periodo non alii
conditionarii quam regii nobilitatem adipisci potuerint; cum enim
id ea perfici solverit ratione ut possessa per conditionarium terra a priori seu
1727. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
vulgo solyom dicti amodo pro crista portandi habeat facultatem.
3 Hic rex insignia seu scutum gentilitium cristam vocat; adeo
ignara fuit proprietatis Latini sermonis hujus adhuc regis cancellaria, trifolii
vocabulum prorsus ignorabat, sed illud vernaculo vocabulo luhere – nunc
loher dicimus – expressit. 4 Et tamen videtur homo Italus
diploma hoc compilasse, cum pro alas albas
1728. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
illa relicto nomine Közel a
possessione, quam jam ante impetraverat, cognomen Zaverszky assumpserit, adeoque
insignia illa sibi pro majori tantum stirpis ornamento procurarit.
8 Praeter duorum horum ego nullius e secunda periodo regis diploma legi quo
scutum gentilitium alicui confertur. 9 Quare mihi rem in medio relinquere
tutissimum videtur donec plura secundae periodi diplomata, quibus insignia concedetur,
prolata fuerint. 10 Si nullum horum clausulam de
1729. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et qua omnes, qui eotum in campo Turopolya degebant,
iobagiones castri Zagrabiensis nobilitat cum hac clausula: eorumque juxta lineam
cognationis descendentes ab obligatione servitutis castri eximimus et libertati inferioris
officii de honesta societate servientium regis asserimus nobilitatemque in totam
successionis eorumdem posteritatem transfundimus. 5 Tenemus itaque
jam sub Bela IV nobilium majoris et minoris officii discrimen.
§ 50
1 Vidimus supra
1730. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Regni instituto non fuisse
nobiles vel inde apparet, quod elevatorum e conditione hac ad statum
nobilium quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus, §-ho vero 42
ostendimus ex ipsis liberis seu iobbagyionibus regis, qui tamen
inter reliquos iobbagyiones castri eminebant, duas stirpes ad statum nobilium evectas fuisse.
2 Et tamen adeo honorifica fuit iobbagyionum castri conditio ut
hi non tantum passim pro nobilibus reputati, sed ab ipsis etiam
1731. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
realium praerogativarum beneficio inter se
discrepaverint.
§ 53 Distinctio nobilium majoris et minoris officii non subsistit.
1 Phrasis illa minoris officii de honesta societate servientium
regis, quam § 49 memoravimus, in nullo praeterea alio, quod sciam, diplomate
occurrit, neque servientes regis majoris officii uspiam alibi memorantur.
2 Qui diploma illud impetrarunt, fuerunt iobbagyiones castri
1732. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et minoris officii non subsistit.
1 Phrasis illa minoris officii de honesta societate servientium
regis, quam § 49 memoravimus, in nullo praeterea alio, quod sciam, diplomate
occurrit, neque servientes regis majoris officii uspiam alibi memorantur.
2 Qui diploma illud impetrarunt, fuerunt iobbagyiones castri
Zagrabiensis in campo tum Zagrabiensi, nunc Turopolyensi dicto commorantes.
3 Nisi totus diplomatis illius spiritus id
1733. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
53.5 statu addidi
iobbagyionatus castri, quod infra statum nobilium etiam minus perfectorum fuit,
confirmentur; quare hos non obstante paradoxa illa minoris officii de honesta societate
servientium regis expressione in sua iobbagyionum castri conditione,
quae quadam tenus pro nobili habebatur, relictos fuisse satis constat, praesertim cum illos
plenam nobilitatem nonnisi subsequo anno 1273. a Ladislao IV per provocatum
priori §-ho
1734. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
gaudeant, quibus reliqui
servientes regii aut nobiles regni perfruuntur; tota itaque cooptatorum in aulam
regiam nobilium honoris praerogativa in eo substitisse videtur, quod illi frequentius in aula
regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam
aulicos magistratus et honores facilius consequendi.
§ 55 Uti et primitivi ab adscititiis.
1 Cum in tribus
1735. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
suorum praerogativam
meritorum... in coetum... dictorum iobbagyionum sunt translati. 4
Quod pro naturalibus iobbagyionibus illi habiti fuerint quos iam S. Stephanus
militiae adscripsit vel inde apparet quod hi alias etiam liberi S. Regis vel
iobbagyiones S. Regis, ut eodem §-ho ostendimus, compellentur.
5 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis Bela in laudato Diplomate
id diserte quidem non profitetur; cum tamen dubitari non possit quod iobbagyiones
1736. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
coetum... dictorum iobbagyionum sunt translati. 4
Quod pro naturalibus iobbagyionibus illi habiti fuerint quos iam S. Stephanus
militiae adscripsit vel inde apparet quod hi alias etiam liberi S. Regis vel
iobbagyiones S. Regis, ut eodem §-ho ostendimus, compellentur.
5 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis Bela in laudato Diplomate
id diserte quidem non profitetur; cum tamen dubitari non possit quod iobbagyiones ecclesiarum
compellationem et distinctionem
1737. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
castri agat quin ullam illis praeter honoris praerogativam §-ho 304-o
attribuat, ubi dicitur: Cum... comes de Doboka pervideret (id est lustraret)
exercitum suum, quidam Herenszt stetit in ordine iobbagyionum naturalium, qui...
iobbagyiones S. Regis nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis
et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S.
Regis a reliquis
1738. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
304-o
attribuat, ubi dicitur: Cum... comes de Doboka pervideret (id est lustraret)
exercitum suum, quidam Herenszt stetit in ordine iobbagyionum naturalium, qui...
iobbagyiones S. Regis nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis
et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S.
Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod
1739. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
suum, quidam Herenszt stetit in ordine iobbagyionum naturalium, qui...
iobbagyiones S. Regis nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis
et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S.
Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod
hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum
regis privilegium
1740. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
iobbagyiones S. Regis nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis
et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S.
Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod
hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum
regis privilegium debuerint impetrare.
10 De naturalibus
1741. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S.
Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod
hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum
regis privilegium debuerint impetrare.
10 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis id ipse
Bela in laudato supra diplomate diserte definivit dum ait statuentes quod omnes illi,
qui usque ad praesens tempus... nomine iobbagyionum
1742. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
editum diploma in hunc sensum, ut
§-ho 52-o vidimus, emanavit quo familias iobbagyionum castri Zagrabiensis in campo tunc
Zagrabiensi nunc Turopolyensi dicto habitantes cum ambigua illa clausula
minoris officii de honesta societate servientium regis in album nobilium
retulit. 3 Aliud ejusdem regis eodem §-ho provocatum diploma est de 1269.
adeoque jam post cladem Tartaricam, in quo iobbagyiones etiam ecclesiae Albensis
aliquem nobilitatis statum habuisse agnoscit.
1743. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quo familias iobbagyionum castri Zagrabiensis in campo tunc
Zagrabiensi nunc Turopolyensi dicto habitantes cum ambigua illa clausula
minoris officii de honesta societate servientium regis in album nobilium
retulit. 3 Aliud ejusdem regis eodem §-ho provocatum diploma est de 1269.
adeoque jam post cladem Tartaricam, in quo iobbagyiones etiam ecclesiae Albensis
aliquem nobilitatis statum habuisse agnoscit. 4 Praeter hoc
nullum hactenus alicujus regis diploma
1744. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Aliud ejusdem regis eodem §-ho provocatum diploma est de 1269.
adeoque jam post cladem Tartaricam, in quo iobbagyiones etiam ecclesiae Albensis
aliquem nobilitatis statum habuisse agnoscit. 4 Praeter hoc
nullum hactenus alicujus regis diploma prolatum est in quo iobbagyiones seu ecclesiae seu
castri alicujus in Hungaria siti pro nobilibus exprimerentur.
5 E converso e provocato § 52 Ladislai IV de 1273. diplomate apparet quod
ille iobbagyiones castri Zagrabiensis et
1745. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
De donatariis qui terras sub certo onere impetrarunt, e
tribus, quas praecedenti §-ho protulimus, donationibus apparet quod alii praestandis ad
aliquod castrum operis aut victualibus, alii censui pecuniario,
alii denique descensibus regis obnoxii fuerint. 4 Si plures successive
ejusmodi donationes protrahantur, elucescent ex iis indubie alia adhuc onera,
quae reges iis imposuerant, quos perfectae nobilitati asserere noluerunt; nam id
aevo illo a
1746. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
jam probatae sunt, iis attribuerunt.
6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem
procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus assensu aliquid constituatur,
in legem tamen transire non possit nisi ipsius etiam regis sanctione firmetur, sicque
illimitatum iterum jus interdicendi ipsi etiam regi concesserunt; ne tamen iure hoc seu
superior senatus, seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod
et superiori senatui et regi ius proponendae alicujus legis
1747. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Extrinsecus apparatus quo regia dignitas exornata est.
6 a) Hunc, ut major sit ejus in exequendis legibus authoritas, pro comite
seu principe totius nationis renunciarunt. 7 Hunc sive sub ducis, sive regis,
seu imperatoris nomenclatione pro imperanti declararunt, omnes festivos, quos caeremoniales
appellamus, quive nomine totius nationis peragi debent, actus, veluti honorarios legatos
mittere et audire, sancitas per potestatem legislativam leges, latas per iudices
1748. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
imperantis cum decore sustinere possit, tantos reditus assignarunt ut
splendore externo quemcunque ditissimum etiam civem vincere possit. 12 Angli
ultro adhuc sunt progressi et, cum nossent regem in ipsa legum executione ministrorum opera
uti debere, quo regis personam magis adhuc sacram efficiant, hunc impeccabilem et solos, si
quid e re publica non agatur, ejus ministros rationi reddendae obnoxios reddiderunt.
13 Voluerunt illi hac ratione id efficere ut nullus ministrorum aliquid, quod
reipublicae rationibus
1749. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
severa in ejusmodi ministros exempla
edantur, sicque ministri quidem directe, reges ipsi indirecte ab eo in posterum attentando
deterreantur.
Pars quae regi delata est in legislatione.
15 b) Ne tamen tota regis dignitas in externo tantum splendore consistat,
Angli aliquam praeterea de singulo summi imperii ramo partem eidem attribuerunt.
16 Potestatis quippe legislativae communionem per liberum, quod jam
explicuimus, veto habet; in iudiciali linea pulcherrima illa
1750. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sub paucorum inspectione utique melius proficit quam si a numeroso
corpore exerceatur, principi sub conditione, uti jam diximus, exigendae ab administris,
quoties nationi visum fuerit, rationis crediderunt.
22 Et hae sunt illae potestatis executivae, id est regis, in Anglia
praerogativae, quae proverbio illi quod rex Angliae tantam habeat authoritatem ut omnibus
benefacere possit, locum dederunt. 23 Quibus e contra vinculis
constringatur ne cuiquam (juxta idem proverbium) malefacere
1751. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a
quocunque demum iudice sententiam (dempto casu impertiendae per regem condemnatis vitae
gratiae) aut sistere aut immutare possit. 3 In solo tantum casu illo, quo
minister regis vel praefectus alicujus provinciae gravis alicujus criminis postulatur,
inferiori senatui accusatoris, superiori judicis partes detulerunt. 4
Noluerunt nempe illi ut viri tam conspicui privati cujuscunque arbitrio vexari possint.
5 Et ideo ipsius
1752. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
limites quos Angli singulae summi imperii parti
praestituerunt. 2 Ne vero una in alterius potestatis limites aut serpere aut
irruere possit, subsequa singulae obstacula posuere:
Relate ad potestatem legislativam per illimitatum regis ius interdicendi.
3 a) Ne legislativa de executivae potestatis iuribus quidpiam decerpere
sicque aut anarchiae, aut plane seditioni viam parare possit, per illimitatum illud cum
senatus superioris, tum regis ipsius interdicendi ius in parte
1753. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad potestatem legislativam per illimitatum regis ius interdicendi.
3 a) Ne legislativa de executivae potestatis iuribus quidpiam decerpere
sicque aut anarchiae, aut plane seditioni viam parare possit, per illimitatum illud cum
senatus superioris, tum regis ipsius interdicendi ius in parte praecautum est.
4 Cum enim nihil sanctionem legis possit obtinere nisi quod conformi horum
etiam sensu roboretur, si quid ejusmodi inferior senatus constituat, utique non tantum rex
ipse, sed superior etiam senatus, cujus
1754. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ius in parte praecautum est.
4 Cum enim nihil sanctionem legis possit obtinere nisi quod conformi horum
etiam sensu roboretur, si quid ejusmodi inferior senatus constituat, utique non tantum rex
ipse, sed superior etiam senatus, cujus praerogativae cum regis juribus intime nexae sunt,
intercedet. 5 Ne vero inferior senatus vi et potentia aliquid ejusmodi moliri
possit, per ius comitia instantanee dimittendi, quod regi constitutio defert, satis provisum
est. 6 Superior senatus nequid hujusmodi
1755. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
legati
nationis in aliqua reipublicae noxia principia conspirare queant, lex comitiorum cursum sex
annis definivit, quibus transactis natio ad novum iterum repraesentantum delectum procedere
debet.
Per revocandum post mortem singuli regis in examen constitutionis statum.
17 e) Nec his adhuc praesidiis contenti Angli constituerunt ut post singuli
regis mortem omnes constitutionis partes in examen revocentur, si quid sub
toto ejus regimine eidem
1756. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad novum iterum repraesentantum delectum procedere
debet.
Per revocandum post mortem singuli regis in examen constitutionis statum.
17 e) Nec his adhuc praesidiis contenti Angli constituerunt ut post singuli
regis mortem omnes constitutionis partes in examen revocentur, si quid sub
toto ejus regimine eidem derogatum fuisse comperiatur, novis legibus emendetur, quae
successori adhuc ante inaugurationem suam, pro earum confirmatione exhibentur, et ne
1757. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
21 Denique quod subsidia nonnisi de
anno in annum offerantur, adeo quo utprimum rex ejusmodi aliquid moliri vellet, subsidiis
nationis ad prosequendum bellum continuo privaretur, natio vero ipsis his subsidiis tantum
continuo militem facile conducere posset quem regis copiis opponat.
Praesidia quoad judicialem potestatem.
22 Denique cum iudicis officium haud ultra procedat, quam legem ad factum,
de quo quaestio vertitur, applicare, id est, sub cujus legis dispositionem
1758. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans
eventuum evertit.
21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos,
quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille
senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu
comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma
comitiorum, qua leges perferebantur, instituta iudicum megalium, bilochorum, palatini et
iudicis curiae, quorum ope
1759. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sub Bela III viguit, ligae cudere
possit, articulo 23-o. 8 Denique in militaribus quod, cum nobiles propriis
sumptibus militare teneantur, id rex ab ipsis nonnisi intra limites regni exigere possit,
articulo 7-o. 9 Iudicialis etiam regis potestas eo limitata fuit ut is motas
tantum ad amissionem capitis aut bonorum causas judicare possit, articulo 8. § 1-o; reliqua
vero iudiciorum forma articulis 5. 6. § et 9-o adumbratur. 10 Stabilitam hac
ratione constitutionem Hungari triplici praesidio
1760. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
marturinarum nomine stabiliti
quantitatem augere et competentem inde etiam domino terrestri tertiam partem sibi arrogare
debuerit (b). 3 Decretum hoc jam nec palatinalis inspectionis nec Andreae de
libera resistentia clausula praesidio fulcitur; penes solum regis filiorumque suorum
juramentum et intentatam excommunicationis poenam subsistit.
4 (a) Vide decretum hoc in Vestigiis Diaetalium Actorum pag.
134. et sequentibus.
5 (b) Denariorum, qui a liberis, sed non nobilibus
1761. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
occupaverint, quae reciproce restituendae ordinantur
articulo 2-o et 5-o. 7 Quod rex seu domi, seu in exercitu deficientium bona
via facti occupaverit; id enim articulis 6-o et 9-o prohibetur. 8 Caeterum
hoc quoque decretum nullo iterum alio quam regis filiorumque suorum juramenti, tum intentatae
anathematis poenae praesidio fulcitum fuit. 9 Vel ex ipso tamen decreti hujus
tenore, tum quod Belam comitia saepius celebrasse in Vestigiis Diaetarum evictum
sit, sub hoc eandem, quam sub Andreae II
1762. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
diplomate satis apparet, quo
hujus de 1298. decretum per extensum transumit et confirmat. 2 Cum Hungari
retinendi prisci moris
20.2 moris: mores B
semper admodum tenaces fuerint, forte ab exemplo regis hujus argui potest reliquos
etiam ejus praedecessores inauguralia diplomata edidisse, sicut vicissim, cum aliquot ejus
praedecessores inaugurale nuncupasse sacramentum superius ostensum sit, hos etiam postremos
tres primae periodi reges id praestitisse vix dubio locus
1763. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fuisse, alii id inde evenisse dicunt, quod
metuerunt proceres ne sub Andrea in Christianis sacris necdum satis firmato, religio pessum
eat. 11 Verum si primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, apud
armatam, ut tunc erant Hungari, gentem potentia matris regis nunquam eo assurgere potuisset
ut eam in primo statim successionis casu evertat. 12 Metus perdendae
religionis ad solos episcopos et aliquot fortasse optimates poterat pertinere.
13 Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub
1764. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regnando adhuc incapax fuerit, rerum
potitus est Bela I, Andreae I frater. 19 Hic iterum id peculiari per Andream,
antequam adhuc filium sustulisset, cum Bela inito pacto evenisse dicunt. 20
Verum stabilito semel successionis ordine, non est amplius in regis potestate eum per privata
pacta cum fraude tertii immutare, et Andream ipsum pactum hoc postea armis, sed necquidquam
rescindere voluisse constat, nulla certe alia de causa quam quod Hungari maluerint a rege jam
maturo gubernari (b).
1765. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quem imperator Emanuel adduxerat, permotos fecisse.
35 Verum si pragmatice defixus fuisset succesionis ordo, non potuisset
Emanuel ambitiosis suis consiliis illud obtinere quasi receptum esset apud Hungaros illud
institutum, ut non filiis, sed fratribus regis successio deferatur. 36
Quamvis enim axioma hoc per Hungaros nunquam adoptatum fuerit, ex iis tamen, quae jam dicta
sunt, satis apparet quod decedente, relicto minorenni adeoque gubernii adhuc
incapace filio, rege Hungari
1766. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
deferatur. 36
Quamvis enim axioma hoc per Hungaros nunquam adoptatum fuerit, ex iis tamen, quae jam dicta
sunt, satis apparet quod decedente, relicto minorenni adeoque gubernii adhuc
incapace filio, rege Hungari maturum jam regis fratrem plus vice semplici in regem
adoptaverint.
37 Omnibus tribus his fratribus sine sobole emortuis, redivit quidem regnum
juxta primogeniturae ordinem ad Belam III, Geyzae II quartogenitum, verum inter hunc etiam,
et
1767. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Quae fuerit tempore interregni provisio, hactenus non potuimus eruere.
19 Palatini certe nullae adhuc eo tempore hac in re partes fuere.
Minorenni haeredi regni reges ipsi tutores dabant.
20 Minorennis regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in
1768. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam et Emericus filio suo tutorem Andream II, fratrem suum, ultimis
tabulis dedit, vicariamque eidem, dum Ladislaus adolesceret, tradidit potestatem (i), et
Stephanus V curam reipublicae viduae suae
1769. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
V curam reipublicae viduae suae Elisabethae cum delectis aliquot primoribus suprema
voluntate interea mandavit.
24 (a) Ubertim id in Vestigiis Diaetarum ostenditur.
25 (b) Chronicon Thurocz. cap. 30-o "Et vivi regis Salomonis coronam...
habere noluit;" Salomon autem triennio post electionem S. Ladislai decessit.
26 (c) Chronicon Thuroczii: "Imperator... pacemque inter eos (Salomonem et
Geyzam) reformatam jurisjurandi religione confirmavit". 27 Videtur
1770. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
hujus judicis se gravatam existimabat, ipsum judicem coram rege convenire
debuerit (a).
3 Comites castrorum eadem ferme potestate adscriptis castro populis
imperabant (b).
4 Nobiles usque Andream II sicut sub nullius alterius, quam regis vexillo
militare, ita nullius praeter regem judicium agnoscere inter praecipuas status sui
praerogativas reputabant (c). 5 Voluit quidem mederi defectui huic Colomannus
per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas
1771. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
suo recte judicatum spernens ad regem appellaverit". 11 Verum
appellata haec propter adjectam gravem 10 auri pensarum poenam raro locum habuerit.
12 (c) E S. Ladislai l. 3, cap. 3-o apparet palatinum non proprio officii
jure, sed regis nomine nobilium causas cognovisse, id quod postea judex curiae praestabat.
13 Sub Andrea II jam ipsi comites nobilium causas decimales discutiabant,
articulo 5-o. 14 Reliquas omnes, praeter sententias
25.12 sententias:
1772. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
primae instantiae pro causis nobilium.
16 (e) Plena est exemplorum ejusmodi historia, quibus rex refractarios
comites armis compescere debuit.
§ 26 Aerarii et proventuum forma.
1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali
condam domui obvenerat et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat.
2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam sub S. Stephano
exigebatur. 3 Colomannus
1773. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
imperio obnoxia fuit.
3 Ast ubi seu in comitiis seu in exercitu tota coivit, cum illa ipsum
militiae regni corpus effecerit, poterat, si unita fuisset, summam rerum semper ad se
pertrahere. 4 Naturale itaque fuit ut ad id impediendum et procerum et regis
summum semper studium fuerit minorem in diversa studia distrahere nobilitatem.
5 Ut id efficiant, proceres primum pauperiores ex iis bene multos in
aulicum suum comitatum cooptare coeperunt. 6 Cum pars dignationis haeri in
ejus etiam
1774. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
tantae
multitudinis vociferationes
28.6 vociferationes: vociferationis B
nihil utique, nisi aut solius, veluti copiosoris, minoris nobilitatis voto, aut certe
per combinatam, ut supra explicuimus, seu regis seu optimatum praepotentiam determinari
potuerit.
5-o Nullus fixus comitiorum terminus.
7 Porro jure comitia indicendi regibus adtributo nullus ipsis terminus
praescriptus fuit quo illa cogere debuissent,
1775. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
magis, seu novis fulcire praesidiis, et si rex haec acceptare
noluisset, poterant illi coronationem, id est, legale regiae potestatis exercitium negare; et
tamen nulla de reservata statibus coronae conservatione alia provisio tota hac epocha
reperitur, ita ut jam Emerici regis vidua eam una cum reliquis clenodiis in Austriam
transferre potuerit. 22 Immo ne usus quidem inaugurale aliquod diploma edendi
aut Andreanam adminus constitutionem iuramento firmandi, hac adhuc epocha, ut jam ostendimus,
obtinuit.
23
1776. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ostendimus,
obtinuit.
23 Quid itaque mirum si reclamata licet semper, quae sola S. Stephano
stabilita fuit quaeve in ordinata monarchiae aristocratia temperata gubernii forma
consistebat, si re ipsa raro fuerit observata, plerumque aut arbitraria regis potestas, aut
aliquot potentiorum magnatum oligarchiae, anarchia vero saepissime viguerit.
24 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 150-a diploma Andreae
II de 1203. e quo patet quam necessaria fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc
1777. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam
Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b).
Institutum necessitatis coronationis genuine explicatur.
3 Ita primum, quod de peracta alicujus regis coronatione tenemus, publicum
instrumentum de illegitima hac Caroli coronatione confectum est; ita etiam primum sub hoc
rege diplomaticum habemus argumentum instituti illius (in publicas enim leges ne tota quidem
adhuc secunda periodo relatum est) quod coronatio
1778. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium libertatibus art. 11.
9 Oeconomicae: de modo lucrum camerae exigendi art. 4. 5. et
12; de jure regis in possessiones quae mineras continent art. 13. 10 denique
iudiciales: de forma peragendarum inquisitionum art. 23; de
norma testimonium capituli aut conventus adhibendi art. 21; de minutioribus aliquot
1779. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
filiae, repetebat, copias
auxiliares possit obtinere, fratri suo Venceslao Bohemiae regi successionem in regno
Hungariae 1393. addixit (a). 3 Verum tractatui huic non multo post ipse
contravenit. 4 Cum enim Ladislai Apuliae ducis, Mariae Stephani V regis
Hungariae ex Carolo parvo, nuper Budae caeso, nepotis, partes invalescerent, ut ab Alberto
IV Austriae duce auxiliares copias obtineat, Venceslao, qui infirmitatem prioris sui pacti
non ignorabit, nil obnitente, eandem 1401. detulit successionem. 5
1780. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae
jurisdictioni pertinentium nunciis."
6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea regiae compellatae sunt,
et in decreti hujus articulo 4-o principaliores vocantur. 7 Hae ne regis
quidem dominicam potestatem agnoscebant, ut adeo perperam invaluerit ille modus modernus
loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu
oppida, quae dominicam quidem agnoscebant potestatem, quorum tamen incolae propriorum
1781. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
haeredibusque suis successionem detulisse Elisabetha
affirmat (b). 2 Huic certe articulus 20-us decreti hujus collimat, quo se
rex obstringit quod filias suas absque consensu statuum nolit maritare. 3
Cum enim in Alberto jam alterum admoti ad solium regis generi exemplum editum sit, intererat
utique statuum in casum, quo rex nullum haberet filium, cognoscere quem regis filiae maritum
dare expediat.
4 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 229. "Dominae reginae...
quam principaliter
1782. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
collimat, quo se
rex obstringit quod filias suas absque consensu statuum nolit maritare. 3
Cum enim in Alberto jam alterum admoti ad solium regis generi exemplum editum sit, intererat
utique statuum in casum, quo rex nullum haberet filium, cognoscere quem regis filiae maritum
dare expediat.
4 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 229. "Dominae reginae...
quam principaliter jure geniturae hoc regnum concernere dignoscitur."
5 (b) "Ob das wurde, das er (Albert)
1783. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et conservationibus
metarum confiniorum regni hujus consiliis regnicolarum utemur," videntur status id tantum
perferri voluisse quod rex in negociis pacis et belli Hungaros consiliarios debeat
adhibere.
§ 54 Potestas regis executiva diserte explanatur.
1 Potestas executiva principis quoad collationem bonorum et officiorum
articulis 15. 16 et 26. jam diserte stabilitur, et cum articulo 20-o dicatur: "More ab
antiquo consveto, juxta hujus regni nostri consvetudinem,"
1784. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
capitis S. Stephani" sed illa, quae cranium S. Stephani in
theca religiose asservatum ornabat, aurei operis vetusta corona (a) eundem Albae Regali
mense Augusto magna frequentia congregati, reipsa etiam coronarunt (b). 6
Secundum jam epocha hac est istud regis illegitima corona redimiti exemplum.
7 Verum Carolus I recepta subinde legali corona hoc se denuo redimiri
procuravit, sicque legitimus rex evasit; Uladislaus Polonus, cum antea, quam legalis Corona
reciperetur, occubuisset, inter interreges
1785. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in Vestigiis
Diaetarum pag. 239.
9 (b) Vide Vestigia Diaetarum pag. 239.
§ 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit.
1 In edito per status de coronatione regis hujus instrumento de nuncupato
per eundem inaugurali instrumento diserta quidem mentio non occurrit, e clausula tamen illa:
"cum peractione publica et manifesta omnium illarum caeremoniarum, quae ad eandem
(coronationem) et ejus efficacium concurrere debuerunt"
1786. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in eorum approbatione consistit" mirifice
confirmantur ea, quae supra §-o 38. de instituto coronationis commentati sumus.
Vestigium diplomaticum quod rex primo per coronationem reale potestatis regis
exercitium consequatur.
4 Apparet etiam ex alia ejusdem instituti clausula (b) quod regi primo per
coronationem reale potestatis regiae exercitium conferatur. 5 Dignum denique
observatione est etiam illud quod de utraque
1787. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum in omnibus his, quae ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem
quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam
executiva et judicialis regis potestas melius adumbratur.
14 (c) Vestigia Diaetarum pagina 329-a et 244.
15 (d) Ibidem pag. 245-a.
§ 58
1 Caeso ad Varnam anno 1449. Uladislao Polono,
1788. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
14 (c) Vestigia Diaetarum pagina 329-a et 244.
15 (d) Ibidem pag. 245-a.
§ 58
1 Caeso ad Varnam anno 1449. Uladislao Polono, Ladislao vero Alberti regis
posthumo, cujus haereditarium jus status jam anno 1439. agnovisse §-o 55-o docuimus, adhuc
minorenni et sub potestate Friderici imperatoris una cum corona extra regnum constituto
regnum primum defectus potestatis executivae casum hac epocha subivit.
1789. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
55-o docuimus, adhuc
minorenni et sub potestate Friderici imperatoris una cum corona extra regnum constituto
regnum primum defectus potestatis executivae casum hac epocha subivit.
Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem
regni capitanum Nicolaum Ujlak transtulerunt.
2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci
tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut
nunc
1790. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
evenire.
3 Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae pretium est
reputare quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint.
4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque
potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae,
detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore
comitia haec acta fuit, quos authoritati capitanei, qui se vicarium etiam regni inscribebat,
limites
1791. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Plurae etiam publicae litterae prostant quae posteriori hoc sigillo munitae fuere (e), id
quod provocati articuli voces illae: "commemoriales litterae" indicare videntur, sicut e
converso verba illa "et procedatur justitia mediante secundum quod decet, usque coronationem
regis," satis ostendunt sigilli hujus usum etiam in judicialibus viguisse. 9
Caeterum clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status
Ladislaum Posthumum jam nunc regem agnoverint, et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis
1792. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
litterae" indicare videntur, sicut e
converso verba illa "et procedatur justitia mediante secundum quod decet, usque coronationem
regis," satis ostendunt sigilli hujus usum etiam in judicialibus viguisse. 9
Caeterum clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status
Ladislaum Posthumum jam nunc regem agnoverint, et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis
subiverat, pro valida eotum adhuc non reputarint.
10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici
1793. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
imminens belli periculum, seu impares sustinendae adeo procellosae administrationi
Ujlakii vires id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam per
repraesentantes, ut antea, sed iterum viritim (d) convenirent, et examinato Ujlakio (e)
vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint. 2
Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus circumscripserint.
3 (a) Patet id ex ingressu decreti quo Ioannes Hunyady gubernator
renunciatus est, in
1794. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
lucri camerae subsidio non amplius [subjecti]
fuerint exempti
60.15 exempti: exemplo B
(e).
16 Ita status in prima statim longiori regis absentiae occasione commodo
reipublicae minus prospexerunt, dum magnam potestatis executivae partem ad se pertraxerunt.
17 Debuit enim gubernator variis aemulorum insultibus patere, id autem
vigentem jam anarchiam debuit magis adhuc confirmare.
1795. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
variis aemulorum insultibus patere, id autem
vigentem jam anarchiam debuit magis adhuc confirmare. 18 Patet id vel e
variis privatarum familiarum confoederationibus quae articulo decreti hujus 5-o abrogantur.
19 Has enim ad propulsandas tam regis, quam aliorum privatorum injurias
initas fuisse ostendunt, quae earum adhuc prostant, exempla; quod autem confoederationum
harum non tantum ad repellendas, sed etiam ad inferendas injurias usus factus sit, docent
coaevi scriptores. 20 Inde tot
1796. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aerario regio aliquot e
singulo statu viros deligere. 3 Et hoc est primum statuum in aerarium regium
influxus vestigium, una evidens ejus rei argumentum quod, quae aliqui barones regni servare
cogebantur banderia, ea non propriis impendiis, sed depensa e regis aerario certa pecuniae
summa alere debuerint.
4> Verum vigentem <hac
63.4 hac conieci
tempestate anarchiam ipse, quem in gravissimo reipublicae periculo decreta adeo
1797. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Immortalia viri hujus merita tantum abest ut zelum publicum in animis
civium excitaverint, ut novos potius aemulis ejus stimulos addiderint ad eum summo in
exercitum imperio perturbandum.
Tentamen introducendi in absentia regis supremi senatus.
2 Itaque cum collata Hunyadio in comitiis 1454. generalis regni capitanei
dignitas per articulum 1-um limitibus unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara
palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis
1798. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1455. celebrasse (b). 6 Consilii tamen
illius nulla uspiam adhuc memoria prolata est, ut adeo illius erectionem Hunyadii
interccessione abrogatum fuisse tuto liceat existimare.
7 (a) Vide litteram regis ad Hunyadium in Annalibus Regni
Hungariae ad annum 1454.
8 (b) Vide in Vestigiis Diaetarum litteram S. Capistrani pag.
283, litteras vero praelatorum ad Pontificem datas pag. 286; ex utraque apparet non fuisse
1799. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Capitulationi pro Mathia subscribit.
3 Quicunque decretum Szilágianum attentius expenderit, illud
capitulationis, seu inauguralis diplomatis vicem subivisse facile advertet; interim
restringitur illo executiva regis potestas ne magistratus et bona exteris conferre possit
(articulo 7. et 8.), normam cudendae monetae status eidem praescribunt (articulo 12).
4 Ut securam sibi efficiant potestatis legislativae communionem, novo
hactenus exemplo comitia quotannis
1800. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum posuerunt ut tam duras, quas vix victus hostis
suscepturus erat, conditiones in tractatu hoc subiverint (c). 20 Nimirum ut
Fridericus, dum vixerit, titulum regis Hungariae retinere possit; si Mathiam deficere
contingat, Hungariam haereditario jure obtineat; ut Mathiae, si conjugem ejus, quam sterilem
esse Fridericus probe noverat, obire contingeret, secundum inire matrimonium non liceat;
denique ut corona 60,000 aureis
1801. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni usque tempus coronationis (...) concluserint (...) quod regni
decretum appellatur," patet evidenter id, quod posterior aetas capitulationis aut
inauguralis diplomatis nomine expressit, temporibus his nomine decreti regni compellatum
fuisse, reliqua decreta regis illius sub quo condita sunt dicebantur. 7
Itaque articulo 31:1471
71.7 1471: 1741 B
et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam
vim habeant ac si
1802. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
coeperit. 18 Regi jus in privatorum foris et nundinis
censum exigendi, quo reges primae periodi indubitate gaudebant, adimitur articulo 20.
19 Excessibus regii stipendiarii militis poena dictatur articulo 21-o.
20 Denique judicialis regis potestas ei restringitur ut ordinarium juris
cursum nullis mandatis impedire et judices, si tale ad eos pertigit, ea tuto seponere
possint, articulo 12-o.
21 Quid proin mirum quod status decretum hoc pro capitulatione haberi
eandemque,
1803. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
provisio negotia regni absente rege moderandi,
necdum satis licuit comperire. 2 Palatini authoritatem primo 1485.
adeoque sub finem vitae Mathiae eo provectam fuisse mox demonstrabimus, ut absente rege
vicaria regis potestate praeesset. 3 Senatus alicujus, cui authoritas haec
delata fuerit, nulla adhuc sub hoc rege memoria occurrit (a). 4 Et tamen bis
absente rege comitia celebrata fuisse constat utraque Mathias ipse indixit.
1804. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b) nec oratores misit, nec editum in illis decretum
sanctione sua roboravit, passusque est ut status ipsi leges has et confirmarent et effectum
eorum se procuraturos pollicerentur; quod utique ad executivam pertinet potestatem (c).
9 (a) Vide litteras regis ad comitatum de Kraszna Viennae 1485. Sabbatho
Corporis Christi datas, in Vestigiis Diaetarum pag. 401, ubi dicitur: "cum his
diebus praelati ac barones caeterique regni Nostri primores nobiles totum regnum nostrum
repraesentantes in civitatem Vaciensem
1805. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
perlatum vidimus. 2 Verum mollius adhuc per status dicti palatini indicium
nullum vicariae regis potestatis muneri huic affixum vestigium seu legibus, seu in
diplomatibus deprehendimus. 3 Imo vidimus quod Ladislao Posthumo adhuc
minorenni primum Ujlakius, tum Hunyadius, eodem vero adulto, sed e regno absente Ulricus
Cileae comes, Mathia vero adhuc
1806. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
deprehendimus. 3 Imo vidimus quod Ladislao Posthumo adhuc
minorenni primum Ujlakius, tum Hunyadius, eodem vero adulto, sed e regno absente Ulricus
Cileae comes, Mathia vero adhuc adolescente Szilághius non palatini, sed gubernatoris nomine
vicariam regis gesserint potestatem; palatini vero gubernatoris imperio obnoxii fuerint.
4 Sane, cum e coaevis scriptoribus constet (a) quod Mathias primo statim
aditi regni tempore Ladislaum Gara exauctoraverit eidemque Michaelem Guth de Országh
suffecerit, non multo
1807. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jus externa negotia perficiendi tribuitur
articulo 7-o. 9 Si rex cum injuria tertii bonum aliquod contulerit,
regnicolae ad querelam non regi, sed palatino deponendam adstringuntur articulo 8-o; rege
absente jus comitia indicendi, totaque usque adeo vicaria regis potestas (demtis solis
grationalibus) in palatinum sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o.
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11
1808. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
injuria tertii bonum aliquod contulerit,
regnicolae ad querelam non regi, sed palatino deponendam adstringuntur articulo 8-o; rege
absente jus comitia indicendi, totaque usque adeo vicaria regis potestas (demtis solis
grationalibus) in palatinum sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o.
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat,
1809. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e
legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec
1810. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod (dicitur hoc articulo) D. rex pro quacunque causa...
aliquam taxam seu solutionem pecuniariam per iobaggiones regnicolarum seu alios nobiles
petere valeat."
21 (b) "Item lucrum camerae exigatur secundum morem tempore condam D.
Ludovici regis observatum."
22 (c) "Item quod (dicitur hoc articulo), prout D. rex praestitit
juramentum quod nullo tempore super regnicolas et jobbagiones regnicolarum taxae unius vel
medii floreni... petantur, vel imponantur, praeter lucrum camerae."
1811. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(c) "Item quod (dicitur hoc articulo), prout D. rex praestitit
juramentum quod nullo tempore super regnicolas et jobbagiones regnicolarum taxae unius vel
medii floreni... petantur, vel imponantur, praeter lucrum camerae."
23 (d) Assecuratio regis prolata est in Vestigiis Diaetarum
pag. 365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo Regni Croatiae.
24 (e) In Vestigiis Diaetarum pag. 375-a profertur mandatum
Mathiae de 1467, ubi dicitur: "Convocatis
1812. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statarius miles complures excessus non commiserit?
8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae articulus 10-us ita habet:
"Dum D. rex contra potentiam inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi
regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium".
9 Vestigia Diaetarum, pag. 338.
10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur.
1813. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim
decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem
factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus
patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c).
12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco
Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem Mohácsianam, quam
post 36 ab obitu
1814. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inhibitum fuisse viderimus, probabilior est posterior sententia. 10 Et haec
inconstitutionalis lex, e qua Uladislaus se nonnisi tardius emancipavit, non exiguam, ut mox
videbimus, subsecutis regni calamitatibus ansam praebuit.
11 Executiva regis potestas nullis ferme aliis, quam quos omnibus aliis
antecessoribus suis praescriptos fuisse vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et
dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13. 12 Ut vel rebus
Hungaricis nonnisi Hungaros in
1815. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae
radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem,
donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis
1816. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et electionis regis
et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae
radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem,
donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret, arcem ipsam
Visegrad conservatoribus coronae resignandam ordinaverint §-o 4-o.
19 Dein quod distinctum aerarium e deponendis pro Austriacis provinciis,
quas sub Mathia occupaverant, summis conflari illudque administrationi
1817. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
continuo adferat, a rege per oratores postularunt. 9 Cum hanc ne addicere
quidem ipsis Uladislaus sustinuisset, elevarunt calamitates Hungariae, eas eo solo ex fonte
proficisci declararunt quod rex peregrinus imperaret; regimen Mathiae, gentilitii videlicet
regis, in coelum sustulerunt; proposuerunt denique confoederationem, qua se natio omnis
obstringat quod si Uladislaum sine masculo haerede decedere contingat (tunc autem necdum
filium sustulerat), gentilitium regem eligere velint; nec sua ipsos spes fefellit,
subscripsere
1818. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Indignae autem hae conditiones in eo consistebant: ut Uladislaus omnia,
quae per Mathiam occupata adhuc tenebat, Styriae, Carinthiae, et Carnioliae loca absque
depacto in pace Olomucensi lytro Maximiliano restituat; e contra civitates Hungariae, quas
Elisabetha, Alberti regis vidua, Friderico imperatori impignoraverat, nonnisi post mortem
hujus erga deponendam iisdem investitam sumam restituantur; Maximiliani haeredes post
defectum Uladislai in Hungaria succedant; id rex, praelati, barones nunc statim juramento
firment; successores
1819. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regis vidua, Friderico imperatori impignoraverat, nonnisi post mortem
hujus erga deponendam iisdem investitam sumam restituantur; Maximiliani haeredes post
defectum Uladislai in Hungaria succedant; id rex, praelati, barones nunc statim juramento
firment; successores regis, doneccunque casus re ipsa evenerit, tempore coronationis; si
regem minorennem esse contingat, ejus tutor, tempore aditae tutelae; futuri denique praelati
et barones, tempore aditi beneficii vel magistratus successionem hanc juramento
polliceantur. 20 Si
1820. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
edito, quibus eum securum reddit quod peracta per Strigoniensem haec
coronatio juribus sedis suae nihil sit derogatura.
5 (b) Provocantur in Vestigiis Diaetarum regales ipsae pro
his comitiis editae pag. 462; provocantur ipsius regis litterae, quibus coronationem filii
sui a statibus petit, pag. 454; provocantur denique aliae Uladislai ad comitatum
Szaladiensem litterae pag. 462, e quibus subsidium unius floreni pro necessitatibus
confiniorum his comitiis oblatum fuisse apparet. 6
1821. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
serenissimi imperatoris D. Maximiliani, et de conatibus ejusdem ad hoc regnum, esset
illius voluntas, ac actiones ipsis suspectae, eosdem... regnicolas... assecuraremus ut neque
viventibus nobis, neque morientibus praedictum filium nostrum ad manus ejusdem D. Romanorum
regis... aut tutelam... vel cujuscunque forensis principis dabimus vel assignabimus, sed
eundem hic in regno et apud manus eorundem... regnicolarum mittemus ad gubernandum."
§ 88
1 Videamus jam qualiter legislatio
1822. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eodem objectum etiam externae securitatis in comitiis pertractatur.
1 Sub Uladislao de ipso externae securitatis objecto in comitiis
constitutum fuisse, adeoque status in communione legislativae potestatis perstitisse facile
apparebit illi qui decreta regis hujus vel obiter pervolverit.
2 Pepigerit Mathias inita cum Friderico Olomucz pace (a) quod Moraviam,
Silesiam, et Lusatiam, juris Austriaci provincias, ubi sibi depacta summa depensa fuerit,
eidem restituere velit. 3 Maximilianus
1823. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§-um 6. fecit, easdem sine lytro remittat, aut vero dependendam pro iis
summam in usus suos convertat. 14 Quare utrumque 1492. articulo 4.
praecaverunt statueruntque ut recipienda hoc nomine pecunia conformiter etiam ad §-um
capitulationis 5-um aerario regis inferatur.
15 Tractatum pacis et 1491. et 1506. in diaeta fuisse agitatum supra
vidimus. 16 Quod 1500. bellum contra Turcas etsi nullo cum effectu in diaeta
decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet
1824. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debeamus... 29 Accedit eodem,
quod pecuniae praesentis subsidii, quod ad hoc gloriosum opus per vos datum est... nimis
tarde ubique exsolvantur."
30 (b) In Vestigiis Diaetarum pag. 462 provocatur mandatum
Uladislai regis ad comitatum Szaladiensem 1508. in festo S. Ioannis Bapt. datum, quo jubet
subsidium unius floreni annui ad necessitates confiniorum diaetaliter impositum dicatoribus
suis eatenus expeditis resignari. 31 Et certe subsidium hoc
1825. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 94 Regulatio rei bellicae.
1 Restat ut, quomodo legislatio se circa militaria habuerit, videamus.
2 Peracta Uladislai electione cum Legionem Nigram, quae robur exercitus
efficiebat, ad fidem novi regis iuramento adstringi publicae tranquillitatis plurimum
interesset, haec vero emerita stipendia impensius flagitaret, reserato domestico Mathiae
thesauro hunc a Beatrice regina penitus evacuatum esse compertum est. 3
Debuit publicum etiam aerarium perinde
1826. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
extra
dubium est.
6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7
Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit.
8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis,
tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur
manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum videtur quod Uladislaus
1827. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
per nationalem militiam compensare voluisse.
13 Caeterum cum institutum banderiorum insurrectionis sub Uladislao maxime
in apricum perductum sit, libet illud paucis exponere.
14 Banderium regis a mille, privatorum a 400 equitibus computabatur (d);
singulum tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis
Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere
debebat (f); soli praelati
1828. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
despotum reliquos hos 43 dynastas vel per 50 equites supputemus, prodeunt iterum
3150 qui superioribus adjecti efficiunt 10,200 equitatum. 20 Praerogativa
haec proprium aducendi banderium procerum aetatis illius animos ita occupavit ut anno 1500.
quindecim regis aulici articulo 21. descripti, cum concessum dynastis in comitiis 1498.
proprii banderii honorem ex toto obtinere non potuerint, id adminus impetrarint ut
statuendum a bonis suis militem, si rex ipse in persona exercitum ducat, non comitatus, sed
regis ipsius
1829. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quindecim regis aulici articulo 21. descripti, cum concessum dynastis in comitiis 1498.
proprii banderii honorem ex toto obtinere non potuerint, id adminus impetrarint ut
statuendum a bonis suis militem, si rex ipse in persona exercitum ducat, non comitatus, sed
regis ipsius vexillo submittere possint (h).
21 Regis et quatuor illorum baronum banderia, quibus eum stipendia
suppeditare debuit, stipendiaria; miles, quem praelati aliique potentiores dynastae servare
debebant,
1830. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
honorem ex toto obtinere non potuerint, id adminus impetrarint ut
statuendum a bonis suis militem, si rex ipse in persona exercitum ducat, non comitatus, sed
regis ipsius vexillo submittere possint (h).
21 Regis et quatuor illorum baronum banderia, quibus eum stipendia
suppeditare debuit, stipendiaria; miles, quem praelati aliique potentiores dynastae servare
debebant, banderialis; equites, quos reliqua nobilitas a portarum, quas bona cujusque
efferebant, proportione
1831. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debebat, portales; ipsum armatae nobilitatis corpus
insurrectionalis militia vocabatur; ubi omnes hae militum classes confluxerant, exercitus
generalis vocabatur. 22 Huic aut ipse rex aut palatinus, aut capitaneus
regni praesse debuit (i), verum non erat in regis potestate generalem hunc, ut dicebatur,
exercitum statui convocare; ante omnia stipendiariam et banderialem militiam hosti objicere
debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et
insurrectionalem militem potuit convocare (k).
1832. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prima egit, 1492. pro festo Purificationis confecto jam utroque hoc bello
celebrata sunt. 40 Exstant quidem in Vestigiis Diaetarum pag.
411-a litterae statuum de 10-a Aug. 1490. ad civitatem Bartphensem datae, ubi dicunt:
"Majestas Domini Nostri regis eundem D. Ioannem Albertum (qui superiorem Hungariam jam
invaserat) cum satis numeroso exercitu et cum universis viribus suis, quas magnas habet,
insequi decrevit." 41 Exstant ibidem pag. 413. aliae ipsius Uladislai de
14-a Septembris ejusdem anni
1833. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Maximiliano occasionem ut illo
adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae
partem occupaverit.
44 (c) Nisi enim militia haec jam ante diaetam 1492. dimissa fuisset,
certe aliqua ejus, qua a stipendiato regis et aliquot baronatum banderio distinctae, in
articulis diaetae hujus mentio occurreret.
45 (d) 1498. art. 20.
46 (e) 1498. art. 21.
47 (f) 1492. art. 17. "Quod
1834. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
46 (e) 1498. art. 21.
47 (f) 1492. art. 17. "Quod Regia Majestas tam officiolatus ejus
tenentibus quam et aliis exercituantibus de stipendio regali dispositiones faciat."
48 Per alios enim exercituantes nonnisi proprium regis banderium, per
officiolatus vero tenentes, quatuor illi barones, qui in provocato in praecedenti nota
articulo recensentur, intelligi possunt.
49 (g) Quod praelati admensa sibi banderia continuo intertenere debuerint,
alioquin constat.
1835. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
improprie usum fuisse idque
tantum innuere voluisse quod sicut banderia sumptibus praelatorum, ita portalis miles
sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens
esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum
miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni
educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur.
59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis
1836. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in nota (b) art. 1:1514. ad manus vajvodae pro
reluendis, quas impignoratas tenebat, tricesimis tantum 10 denarii deponendi disponantur,
videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum.
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum
1837. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Cum rex stipendia haec praestare aut non vellet, aut non posset, anno
1498. art. 2-o rem eo immutarunt ut praelati nonnisi duo, totidem barones, e nobilibus vero
sedecim sint senatores. 6 Hi ex omnibus quatuor regni partibus (nunc
circulos appellamus) communi regis et statuum consensu eligendi § 5. 7
Singulus autem status de stipendio sui ordinis senatorum provideat § 7. 8
Post biennium quippe 1500. art. 10. retento nobilium numero praelatorum baronumque numerum
ad quatuor de singulo statu elevarunt §
1838. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
universum regnum concernere videbuntur semper octo in
consilium suum admittat." 20 Et hoc est causa cur nos dicasterium hoc nec
tribunal, nec consilium, sed senatus nomini designemus, nimirum quia illud pro veteri regni
instituto non in supremo tantum regis foro, sed in intimo etiam ejus consilio (quod nunc
status vocamus) eidem assistere debuisset. 21 Neque enim sensus provocati
articuli 7:1498. eo accipi debet, quasi Uladislaus jam habuisset stabile aliquod politicum
consilium ad quod sedecim illis
1839. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Uladislai, dein secularium cum
clero, et optimatum cum nobilibus dissidia, tum luxus ministrorumque venalitas, libet
singula haec paucis enucleare.
§ 98 Ejus causa non restricta nimium regis potestas, sed regis ignavia fuit.
1 Sunt qui praeter eas, quas jam insinuavimus, causas restrictam nimium
Uladislai potestatem executivam malis his ansam praebuisse arbitrentur. 2
Verum quamquam prolixiorem ille, quam ullus
1840. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
secularium cum
clero, et optimatum cum nobilibus dissidia, tum luxus ministrorumque venalitas, libet
singula haec paucis enucleare.
§ 98 Ejus causa non restricta nimium regis potestas, sed regis ignavia fuit.
1 Sunt qui praeter eas, quas jam insinuavimus, causas restrictam nimium
Uladislai potestatem executivam malis his ansam praebuisse arbitrentur. 2
Verum quamquam prolixiorem ille, quam ullus antecessorum suorum ediderit
1841. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
per illam authoritas ejus nihilo magis quam priorum regum restricta
fuerit. 3 Decreverant quidem status articulo 2-o ut rex proprio arbitrio
nonnisi 100 colonos, si quid ultra sit, nonnisi cum consensu statuum conferre possit,
immemores indubie quod illimitata regis quoad bona nationis conferendi potestas praecipuum
primitivae regni constitutionis cardinem effecerit. 4 Verum fluxam alioquin
hanc legem 1504:10-o iidem ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme
1842. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 Verum fluxam alioquin
hanc legem 1504:10-o iidem ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se
discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis
hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa
1843. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se
discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis
hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai
decreta hac in re contradictio occurrat.
1844. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
primitivae in capitulationis Albertinae articulis 15. et 26. diserte renovatae
constitutioni adversetur. 10 Verum stabili illo consilio nunquam, ut
vidimus, in effectum perducto lex etiam haec suapte evanuit. 11 Apparet
itaque non constrictam nimium regis executivam potestatem, sed id regnum sub Uladislao tot
calamitatibus involuisse quod ille animo fuerit tam pusillo ut neque ministros suos in
officio continere, neque gliscentes dissensiones authoritate sua in herba statim suffocare,
neque
1845. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nisi praepotenti illi dynastae Bathorio personales cum
potentiori adhuc praelato Thoma Bakácsio inimicitiae intercessissent (c). 9
Illum enim, ut adversario male faciat, saeculares eo impulisse coaevi scriptores tradunt, ut
clerus universim et a consilio regis, et a judiciis et comitiis omnique usque adeo rerum
prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero
dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt,
comitiis eruperunt. 11 Verum cum
1846. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pictores, sculptores aliosque luxus ministros induxit.
7 Inde aurea ejus illa Budensia et Vissegradiensia palatia; inde horti
pensiles; inde splendida adeo ejus suppellex ut exteros, qui eam conspicati sunt, in
admirationem rapuerit. 8 Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit.
9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit conditiones, ille partim
continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub
Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum
1847. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vivendi splendorem dimittere. 15 Quid itaque jam tum restabat quam, cum
necessarias ad id pecunias domesticum peculium suppeditare nequeat, eas malis artibus
conquirere? 16 Inde certe manavit sub Uladislao illa morum corruptela ut
justos regis proventus illi quidem, qui eos exigebant, depeculati sint, alii denique, ut eos
cum usura ad se pertrahere possint, suppeditatis ultro regi pecuniis prodigalitatem ejus
irritaverint.
17 Hoc in numero fuisse Bakácsium et Stephanum Zapolyum partim ex
1848. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
aularum,
dicasteria aulica eidem semper ad manum sint, est necessum. 6 Quibus
sumptibus accomodae his omnibus habitationes Budae erigentur; sed adsint sumptus, quis
exteros oratores ad id coget; frequentioribus, uti jam nec dubitare licet, diaetis Hungari
regis praesentia satis frequenter recreabuntur.
7 b) Separatim bella decernere, pacem inire, foedera sancire est rem
Hungariae a rationibus totius monarchiae separare. 8 Hoc spiritus sanctionis
pragmaticae non admittit. 9 Haec quo
1849. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
partium scriptores jam eam in quaestionem vocare coeperunt, cum ipse
ille, qui eam ad se totam jam pertraxerat, imperator Iosephus II communionem ejus statibus
competere solenni suo decreto de 28. Ianuarii agnovit. 9 Interest itaque
populi, interest ipsius regis ut abusus hi sufferantur, quae tantisper obscura sunt,
explanentur, sicque perpetuus inter regem et populum diffidentiae fomes radicitus
evellatur.
Per fixum diaetae terminum.
10 a) Iam primum desciveramus a
1850. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Per decorum leges exponendi modum.
25 c) Ab ipsa jam leges cum dignitate perferendi modalitate
descivimus. 26 Adhuc sub Ferdinando I propositiones statuum et
responsa regis leguntur; postea gravaminum et
resolutionum nomenclatio, quae viam instantiae sapit, invaluit.
27 Legislativum corpus legislatorio stilo uti, et formalia tantum legis pro
impetranda sanctione exponere decet.
1851. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
quae viam instantiae sapit, invaluit.
27 Legislativum corpus legislatorio stilo uti, et formalia tantum legis pro
impetranda sanctione exponere decet.
Per regulationem regii veto.
28 d) Si jus regis intercedendi illimitatum foret, saluberrimae quandoque
leges perferri non possent. 29 Status etiam illa, qua gaudent, legislationis
communione per continuum regis dissensum indirecte privari possent. 30
Optimum hac in re temperamentum futurum
1852. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Per regulationem regii veto.
28 d) Si jus regis intercedendi illimitatum foret, saluberrimae quandoque
leges perferri non possent. 29 Status etiam illa, qua gaudent, legislationis
communione per continuum regis dissensum indirecte privari possent. 30
Optimum hac in re temperamentum futurum videtur ut regi duo veto admittantur,
lex vero tertio proposita pro perlata habeatur.
Per stabiliendum inter duas Tabulas
1853. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
et tavernico
eadem convocandi provincia delata fuit. 4 Si nunc statuatur ut status sine
regalibus comparere debeant, hoc non est constitutionem mutare, sed illam moribus praesentis
saeculi accomodare.
5 b) Ne illimitatum regis jus intercedendi status a communione
legislativae potestatis simpliciter excludat, pertinet etiam ad praesidia constitutionis
eidem certos limites statuere. 6 Sed et hoc non mutat, sed tantum explicat
constitutionem.
7 c) Ita etiam
1854. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
omnes ejus regiae potestatis actus perinde illegitimi sint ac si
nunquam fuisset coronatus. 24 Ut tamen omnis differentiarum fomes etiam
eatenus sopiatur, id quoque diserte renovandum puto.
25 n) Ex his plane causis quod S. Regni corona non in regis, sed statuum
esse debeat potestate, innumerae fere leges innuunt. 26 Ne id etiam alicui
imposterum dubio locum relinquere possit, id quoque clare censeo exprimendum.
27 o) Ut in dicasteriis omnia publice agantur, nihil eorum, quae ad ejus
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
More search results (batches of 100) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
|