Your search found 22809 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 21983-22066:

1. 1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi valeat.

1. 1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi valeat. 2.

iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi valeat. 2. 1 In publicis negotiis, ac proinde etiam in dicasteriis quibuslibet, alius quam Hungaricae vel Latinae linguae usus lege constituta prohibeatur; liberum sit tamen illis, qui legalium linguarum idioma non callent, tum, cum pro se ipsos perorant, quocunque idiomate

magister, thesaurarius, et aulae regiae cancellarius. 5. 1 In comitiis ante coronationem ducis in regem Hungariae omnes naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero, inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis

iam a patribus dudum fundatae, felicitatem totius populi nunc superstruit omnibus numeris absolutam. 12. 1 Ne per ministros et consiliarios, quos populorum libertati ac constitutionibus legibusque rerum publicarum perniciosos atque delaterios saepe fuisse et omnis retroacta posteritas clamat et Hungaria actu luget, Sua Regia Maiestas ulla unquam ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita

et Hungaria actu luget, Sua Regia Maiestas ulla unquam ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus, comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc

ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus, comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque simul cum Sua Regia Maiestate

assessorem unum archi-episcopalem; deinde praeter quatuor protocolarios (omnes hos per respectivos suos principales seu repraesentatos etiam in posterum denominandos) caeteri omnes ad nutum et libitum Suae Regiae Maiestatis, ex omnibus tamen quatuor Regni statuum ordinibus, ac consequenter etiam civibus, nominentur. 5 Ab his foris revisoriis demum causae ultra appellatae (appellata vero saltem iis concedenda quibus in foro primo et altero appellatorio dispar obtigit sententia) ad Senatum Regni Excelsum,

et caeterarum in districtibus et montanis existentium praesides, consiliarios, caeterosque officiales omnes Sua Regia Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis ratione ex Statibus omnium Ordinum constituat. 2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam montanisticae, Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere teneatur. 3 In Thesaurum Regni Regium influent: 1) reditus ex

praefecti nullam per pactum hoc praerogativam consecuti sunt, adeoque stirpes eorum in primitiva cum reliquis nationis individuis aequalitate permanserunt. § 3 Origo hereditariae nobilitatis et status optimatum. 1 Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore exercitus simul consistebant, Slavis Marahensibus, qui illud eotum possidebant, praevaluere. 2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam nationem a proportione gradus, quem quisque in

civitatum incunabula. § 21 Inter ipsos conditionarios vigebat existimationis discrimen? 1 Quod inter conditionarios superius expressa graduatio viguerit, ac in specie quod conditionarii aliarum specierum ad gradum iobagionis castri evecti fuerint docent complures regum litterae. 2 Antequam tamen eas proferamus, observare iuvat primum quod vocula libertas in veteribus litteris, ubi de

si non ad personam, sed ad statum eius, de quo agitur, designandum referatur, pro vocabulo descendentes intelligi debeat. 11 Proinde dum dicitur filii udvornicorum, filii castrensium, idem est ac diceretur descendentes ex udvornicis, descendentes e castrensibus. 12 Iam ad rem ipsam. § 22 Exempla inferiorum conditionariorum ad gradum iobagionis castri

castri se elevari procuraverint, docent Rit. Expl. Verit. § 42, 174, 183, 248. 2 Protulit etiam Kollár in citato opere part. 2, pag. 81 privilegium Belae I de 1245. super exemptione Uzdae, de servitio piscaturae per ipsum D. Belam Regem facta, ac collatione terrae Wendegh... praefato Uzda et eius heredibus. 3 Qui textus cum disertam dicti Uzda ad conditionem iobagionis castri elevationem non exprimat, subiungit statim alias eiusdem regis de 1255, adeoque post decennium emanatas

de novo contulit. § 26 An pro dotatione iobagionis castri certa terrae quantitas defixa fuerit? 1 An tamen certa terrae quantitas pro singula conditionarionum specie defixa, ac in particulari, quantum terrae pro dotatione iobagionis castri emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur. Pub. par. 2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh, et Dominicum

castri seu in Rit. Expl. Verit. seu in aliquo, quae hactenus legi, diplomate tribuitur. 5 Observatio haec ad eam nos sponte deducit quaestionem: an nihilominus comites curiales, et archipraecones perinde ac reliqui iobagiones castri militare debuerint? 6 Quam quidem quaestionem ego commode resolvi posse arbitror, si statuamus quod antiquioribus Bela IV temporibus, si omnes castri iobagiones regium exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut §

Ladislai IV de 1281. diploma tenore sequenti: quod cum Sau, et Paulus tavernici nostri, qui filii Bissenorum dicuntur, nobis fideliter serviverint, talem eis gratiam duximus faciendam ut, quandocunque nos habere exercitum contingat, iidem, nec non eorum heredes ac posteritates inter regni nobiles computentur, et nobiscum, et non cum aliquo exercituare teneantur. 3 Diploma hoc nullam facit exemptionis terrae ab oneribus conditionis tavernici mentionem, et tamen debebat impetrator hanc

Ladislai IV de 1275. quod Katona, Hist. Crit. tom. 7. pag. 678, produxit, et quod sequentem clausulam habet: ipsum nempe Petrum filium Beten una cum terris eorum universis ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum eximentes, et in coetum ac consortium Regni nostri nobilium nobiscum cum vexillo nostro more exercituantis famulantium duximus adscribendo coniungendos. 9 Si clausula ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum eximentes ad litteram

unicum hactenus exemplum deprehendi in diplomate Andreae III de 1299. inter Hevenessiana, quod ita sonat: Quod Iaco, Martzel, castrenses castri nostri Posoniensis de villa Fel Abany in Chaloköz... humiliter postularunt... nos igitur ipsos... ac per ipsos eorum heredes heredumque suorum successores, simul cum terra eorum hereditaria, Ful 35.1 Ful sic Abany vocata, a pristina eorum conditione

§ 39 Quartum exemplum. 1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac quodcunque iusto titulo acquisitis. 2 Hactenus

et per ipsum suos fratres... iobagiones Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac quodcunque iusto titulo acquisitis. 2 Hactenus hereditariae tantum conditionarii, qui ad statum nobilium sublimabatur, terrae, id est, quae ipsis titulo prioris suae conditionis collatae fuerant,

40.16 permutationem: permutationum MS dictae possessionis eorundem quasdam terras castri nostri Huntensis... et quandam terram udvornicorum nostrorum in comitatu Neogradensi sitam... eisdem... ac eorum heredibus heredumque successoribus dedimus, et donavimus iure perpetuo. 17 Uti et aliud de 1294. a Katona Hist. Crit. Regum tomus 3. pag. 217 quod ita sonat: Cum nos terras Georgii, filii Nata, infra castrum Tubul existentes...

per alium quempiam satis dilucidatum sit, libet illud paucis enodare. 25 E primitivo Regni instituto terrae castro alicui adscriptae non ad privatum regum usum, ut iam diximus, sed ad dotandos, quibus castrum egebat, conditionarios, ac praesertim iobagiones, id est milites castri, destinebantur, et ideo pro axiomate habebatur quod nobilibus, qui ex ipsa status sui praerogativa oneribus his subici non poterant, conferri non possint. 26 Causa instituti

quod nunc praediales appellamus, invaluerit; dicitur enim illic quod eadem ecclesia nostra Albensis non solum per primos veros et naturales iobbagyiones suos, sed per illos consveverat... adjuvari qui aliunde venerunt, vel qui... de conditionariis, ac populis communibus ejusdem ecclesiae propter suorum praerogativam meritorum... in coetum... dictorum iobbagyionum sunt translati. 4 Quod pro naturalibus iobbagyionibus illi habiti fuerint quos iam S. Stephanus militiae adscripsit vel inde

et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S. Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum regis privilegium debuerint impetrare. 10 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis id ipse Bela in laudato supra diplomate diserte definivit dum ait

veri et naturales iobbagyiones... perfruuntur. 11 Itaque sicut naturaliter nobilis compellatio eandem cum nomenclatione naturalis iobbagyionis castri vel ecclesiae originem habet, ita naturaliter nobiles perinde ac naturales iobbagyiones a reliquis solo existimationis gradu discrepasse tuto statuere licet. 12 Verum ex iis, qui nobilitatem impetrabant, urgebat quosdam illa ambitio ut primitivis nobilibus in ipsa hominum existimatione exaequntur, id autem ea

inde apparet quia reliqui castro adscripti conditionarii non per centurionatus, sed per villicatus distributi fuerunt. 25 Itaque dum rei se ita defendebant, idem est ac si dixissent se non esse castrenses, sed sic dictos liberos homines; his enim solis proprius fuit iste census et ab iis compellationem etiam liberarum denariorum sortitus est. 26 E quo satis apparet et quod castrenses liberos

et hadnagio seu, ut nunc loquimur, varnagy et hadnagy compellabantur. 34 Verum praeter hos etiam centuriones iobbagyionum castri in pluribus Rit. Expl. Verit. locis memorantur, atque adeo hi perinde ac castrenses per centurionatus distributi fuerunt; an tamen ab horum exemplo centurionibus etiam suis aliquid dependere debuerint, nec affirmare nec inficiari ausim, cum neutrius sententiae vadem statuere possim. 35 Utcunque tamen sit seu de bobus

seu ad operas castro locandas, seu ad praestanda victualia, seu ad utrumque adstricti fuerint. 3 De censu vadem habeo diploma Belae IV de 1258. a Wagnero prolatum, quod ita habet: Terram 4 aratrorum... fidelibus Geubulino et Germano ejus fratri, ac per ipsos suis haeredibus... duximus conferendam, ita quod pro eadem fertonem auri singulis annis pro censu nobis solvere teneantur. 4 Huc etiam pertinere videtur paradoxa illa Belae IV de 1248. donatio in processu Iakoviensi

ipsos homines aut caedat aut in captivitatem abducat sicque complura civium millia in extremam conjiciat calamitatem, securitas certe et rerum et personarum admodum fluctuaret, si ius indicendi belli mero imperantis arbitrio relinquatur. 10 Cum enim principes ac eorum ministri variis saepe animi affectibus soleant agitari, possent illi facile seu e privata vindicta seu assequendae laudis bellicae ambitione bella ex bellis serere sicque et personarum et rerum securitatem continuo perturbare. 11 Cum tamen aequilibrium

major ipsi, quam qua non ditissimus tantum quisque, sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus refractarii cives pollere possunt, potentia attribui debet. 4 Si haec conflato e pluribus corpori deferatur, actio ejus utique lentior plerumque esse solet ac reipublicae felicitas exposcit. 5 Et ideo omnes, quae systemata temperatae gubernii formae adoptarunt gentes, potestatem executivam uni tradiderunt. Extrinsecus apparatus quo regia dignitas exornata est.

Andreae clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri (id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV illam: "Quod nobiles Hungariae universi ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam: "praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum, baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis".

Hungariae universi ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam: "praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum, baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3 Expendant, inquam, omnes has clausulas, et videbunt nec universos tam vasti regni nobiles regias aures pulsare, nec reges accedere, nec nuncios mittere

hi vero illas in formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt, eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant. § 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit. 1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita, nunc vero tantum renovata

stabilita fuit. 6 Verum non cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem sub Carolo I institutum hoc nomine lucri camerae lege publica receptum fuit. 7 Caeterum inalienabilitas bonorum coronalium, ac praesertim terrarum, populorumque castris adscriptorum jam quidem sub S. Stephano lib. 2. cap. 6-o tamquam lex fundamentalis stabilita fuit. 8 Inde enim regia domus suos proventus, inde copiosum et proprio tantum arbitrio obnoxium militem

provisio comperiatur. 15 (a) Docet id instrumentum coronationis in Vestigiis Diaetarum pag. 178. ubi dicitur: "ut tale novum (diadema) illi antiquo, dum (id est, donec) sic detinetur, succederet, ac accederet liberatio." 16 (b) Docetur id proprie Caroli I instrumento in Vestigiis Diaetarum pag. 176-a. 17 (c) In eodem instrumento ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum reverentiae atque authoritatis

ibidem instrumentum pag. 182. 18 (e) Vide ibidem decreti hujus §-um 19. § 33 Ludovicus I etiam via electionis regnum adivit. 1 Exstat quidem electionis Caroli I de 1307. instrumentum quo eidem ac posteritati ejus, prout regalis successionis ordo exigit, regnum defertur (a). 2 Verum ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum fuisse et id

Ludovicus I etiam via electionis regnum adivit. 1 Exstat quidem electionis Caroli I de 1307. instrumentum quo eidem ac posteritati ejus, prout regalis successionis ordo exigit, regnum defertur (a). 2 Verum ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento hoc cum dignitate exprimatur, et quod Carolus ipse id agnoverit

part. 2-a tit. 14-o § 12-o dubium surgit quod omnes Andreae II successores decretum hoc in ipsa inauguratione debuerint confirmare. 5 (a) Testatur id etiam synchronum Chronicon Budense dum ait: "Magnatum, procerum, militum, ac communitatis nobilium regni Hungariae voluntate unanimi et favore (...) coronatus exstitisset." § 35 Monarchico- tamen aristocraticam constitutionis formam pro omnibus aliis regibus observavit. 1

nostrae majestati studuerunt complacere." 12 (b) De prima expeditione testimonium praebet synchronus author, dum ait: "communicato consilio suorum principum, militum et baronum". 13 De altera instrumentum a Pray prolatum: "matre nostra, ac aliis praelatis, ac regni nostri baronibus, diu super hoc, et mature deliberantes," vide Vestigia Diaetarum pag. 185 et 186. 14 (c) Omnia haec in diaeta fuisse pertractata synchronum Chronicon Budense testatur, cujus authoritati

studuerunt complacere." 12 (b) De prima expeditione testimonium praebet synchronus author, dum ait: "communicato consilio suorum principum, militum et baronum". 13 De altera instrumentum a Pray prolatum: "matre nostra, ac aliis praelatis, ac regni nostri baronibus, diu super hoc, et mature deliberantes," vide Vestigia Diaetarum pag. 185 et 186. 14 (c) Omnia haec in diaeta fuisse pertractata synchronum Chronicon Budense testatur, cujus authoritati hac in re tuto

privilegio civitatis Zagrabiensis dicitur: "Eosdem quoque nullius exactionis talliae, seu collectae, vel cujuslibet publicae functionis subire volumus." 12 In privilegio civitatis Szakolczensis de 1382. ipse Ludovicus ita loquitur: "quod ipsi de rebus, ac bonis, ac mercibus ipsorum propriis ad solutionem tricesimae et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur". 13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a donationem Andreae II super terra Frigidi fontis

civitatis Zagrabiensis dicitur: "Eosdem quoque nullius exactionis talliae, seu collectae, vel cujuslibet publicae functionis subire volumus." 12 In privilegio civitatis Szakolczensis de 1382. ipse Ludovicus ita loquitur: "quod ipsi de rebus, ac bonis, ac mercibus ipsorum propriis ad solutionem tricesimae et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur". 13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF.

tantum magistratum comitatus reipsa constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac generalibus judiciis", ut adeo voces judicia et congregationes synonimas fuisse appareat. 30 (c) "Demum ipso termino (verba sunt diplomatis) feliciter adveniente ipsisque nobilibus universaliter in locum praedictum

ratum habuisse satis constat. § 45 Sigismundi calamitates ab intermisso principio regni sui comitiorum usu ortum habuerant. 1 Sigismundus aetatis indubie fervore abreptus primis 15 annis imperiosius egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur. 3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis emanavit, et ideo, ut effectum

ad diaetam nunciorum adtinet, videtur reges id proprio civitatum arbitrio reliquissse, aut adminus infra tres quatuorve nunquam restrixisse (g). 5 (a) In ingressu decreti de 1405. §-o 3-o dicitur: "convocatis ex omnibus regni nostri comitatibus ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae jurisdictioni pertinentium nunciis." 6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea regiae compellatae sunt, et in decreti hujus articulo 4-o principaliores vocantur. 7 Hae ne

enim rege exercitae a potentioribus oppressiones ita graphice 50.2 graphice: geographice B describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex curiae, magister tavernicorum ac alii barones, ac alii generaliter quivis judices ecclesiastici et saeculares, proceres et nobiles, castellani et civitatenses spolia, direptiones rerum, bonorum alienationes (occupationes) sanguinis effusiones et alia actuum potentiariorum genera nostris fidelibus

a potentioribus oppressiones ita graphice 50.2 graphice: geographice B describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex curiae, magister tavernicorum ac alii barones, ac alii generaliter quivis judices ecclesiastici et saeculares, proceres et nobiles, castellani et civitatenses spolia, direptiones rerum, bonorum alienationes (occupationes) sanguinis effusiones et alia actuum potentiariorum genera nostris fidelibus regnicolis inferre

Caeterum status sub Alberto in communione legislativae potestatis perstitisse e 1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges, consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum... praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2 Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et 18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in

cum desiderio praestolantibus ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui partibus isthuc confluentibus et convenientibus." 11 (c) "Considerata temporis nunc currentis qualitate decreta et constitutiones priorum regum Hungariae ac hujus regni consvetudines in certis punctis modo infra scripto moderari postularemus." 12 (d) Ibidem pag. 229.: "Tam nostro, quam etiam aliorum... absentium plenam de eorundem personis in hac parte respondendi

tamen, a quo 57.2 a quo sic subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a). 3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate dependet, ac virtus et efficacia coronae in eorum approbatione consistit" mirifice confirmantur ea, quae supra §-o 38. de instituto coronationis commentati sumus. Vestigium diplomaticum quod rex primo per

regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in faciendis, emendandis et exercendis judiciis

et donationibus et confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in faciendis, emendandis et exercendis judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum

demerita puniendis, nec non in faciendis, emendandis et exercendis judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum in omnibus his, quae ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam executiva et judicialis regis potestas melius adumbratur. 14 (c) Vestigia Diaetarum pagina 329-a et 244. 15 (d) Ibidem pag. 245-a.

7 Egere deinde comitia subsequo anno 1445. (a) quibus et successionem Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis (c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante

comitia apparet. 6 Certum perturbati interim regni status indicium. 7 (c) Id enim vero coaevi scriptores prodiderunt. 8 (d) Ingressus laudati decreti ita habet: "cum universitate praelatorum, baronum et nobilium, ac aliorum singulorum possessionatorum hominum hujus regni." 9 (e) Cum Verböczius P. 2. T. 14. § 38. Ujlakium inde ab obitu Uladislai usque electionem Hunyadis vicariam regni potestatem gessisse tradat, debuit ille

15 (e) Dicitur enim in praefatione: "in praesenti generali congregatione universorum praelatorum, baronum, nobiliumque regni." 16 (f) Dicitur enim: "Cum nos (...) hanc conventionem generalem omnibus praelatis, baronibus, ac nobilibus de regno nostro indiceremus." 17 (g) Exstant in Vestigiis Diaetarum pag. 362, ubi dicitur: "De speciali nostra benignitate statuimus ut nemo ex vobis per consveta alias gravamina ad veniendum compellatur."

ubi dicitur: "quod (regnum) absque coronato rege tamquam acephalum fuit." 25 Inter motiva autem delati eidem regni dicitur: "quod domino nostro Ladislao regi sanguine juncta fuit (...) et S. Regni coronam hucusque in suis manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat." 26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario diplomatico Adami Kollár: prohibiti autem secundi matrimonii testes sunt Cuteus in Annalibus Silesiae, et Balearius in Commentariis rerum

status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis necessitati suae intendere possit," et sic passim. 2 Ac una id etiam e tenore praefationum et conclusionum Mathiae apparet quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto), extradederit. Usus decreta ad singulos comitatus submittendi

regis illius sub quo condita sunt dicebantur. 7 Itaque articulo 31:1471 71.7 1471: 1741 B et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam vim habeant ac si per status ipsos ante coronationem conditi fuissent. 8 Et vero in capitulatione, cui Szilághium nomine Mathiae subscripsisse vidimus, pauca tantum capita continebantur. 9 Inaugurale 1464. Mathiae decretum circa juridica potissimum versatur.

pollicerentur; quod utique ad executivam pertinet potestatem (c). 9 (a) Vide litteras regis ad comitatum de Kraszna Viennae 1485. Sabbatho Corporis Christi datas, in Vestigiis Diaetarum pag. 401, ubi dicitur: "cum his diebus praelati ac barones caeterique regni Nostri primores nobiles totum regnum nostrum repraesentantes in civitatem Vaciensem pro tenenda certa diaeta convenissent, miseramus in eorundem medium certos ac nobiles oratores Nostros."

in Vestigiis Diaetarum pag. 401, ubi dicitur: "cum his diebus praelati ac barones caeterique regni Nostri primores nobiles totum regnum nostrum repraesentantes in civitatem Vaciensem pro tenenda certa diaeta convenissent, miseramus in eorundem medium certos ac nobiles oratores Nostros." 10 (b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1: "Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem Budensem ad

salarium disponere, ut ratione praemissorum residentiam facere valeant." 9 (c) Ibidem pag. 362. proferuntur ejus litterae, quae hanc clausulam habent: "Nec satis esse putavimus, cum his duntaxat praelatis, baronibus, ac nobilibus, qui pro nunc apud majestatem Nostram constituti sunt, in talibus respondere vel definire." 10 (d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars,

autem cancellarii nomine praesentiae regiae judicaverint, vide in Vestigiis Diaetarum pag. 315 notam (b). 29 (d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire et in omnibus rebus obtemperare teneantur." 30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt, articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset. 31 (f) Haec quidem

seu omnem et legislativam et judicialem usurpare, seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in

nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit, quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur. 7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo novemdecim consilia, et quidem ab anno 1470. usque

securitatis objectum in comitiis pertractabat. 1 Ipsum objectum externae securitatis Mathiam in comitiis pertractasse constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464. ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status privative nomine regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus competentem statibus regni legislativae potestatis

velit. 9 (a) Vide ejus evocationes ad civitatem Bartphensem datas in Vestigiis Diaetarum pag. 412. § 86 Varii de successionis regiae ordine tractatus. 1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace successionem detulit (a)

confoederationem, qua se natio omnis obstringat quod si Uladislaum sine masculo haerede decedere contingat (tunc autem necdum filium sustulerat), gentilitium regem eligere velint; nec sua ipsos spes fefellit, subscripsere eam 100 proceres, praelati, nobiles comitatuumque ac civitatum nuncii (f). 10 Imo subsequis, quae 1506. mense Septembri Albae Regali acta sunt, comitiis nova ad evertendam Maximiliani, quam ipsi Uladislaus per tractatum 1491. addixerat, successionem firmandamque superioris anni confoederationem consilia

ad hunc annum. 28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506. datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio procusa fuit) contra nos et tractatum nostrum mutuum intentarunt et hodierna die in Alba Regali nituntur. 29 (h) Protulit Kollár in eodem

donec praemissa omnia se observare velle promitteret." 8 (d) "Et quo" (dicitur in eadem capitulatione) "varii essent rumores, ex parte serenissimi imperatoris D. Maximiliani, et de conatibus ejusdem ad hoc regnum, esset illius voluntas, ac actiones ipsis suspectae, eosdem... regnicolas... assecuraremus ut neque viventibus nobis, neque morientibus praedictum filium nostrum ad manus ejusdem D. Romanorum regis... aut tutelam... vel cujuscunque forensis principis dabimus vel assignabimus, sed eundem hic in

13 Sub eodem hoc rege jam ad internam etiam diaetae organisationem regulandam passus factus fuit. 14 Iam enim 1492. articulo 108. statuitur ut absentes ultra quatuor dies non exspectentur, conditis nihilominus interea legibus perinde, ac si praesto fuissent, obligentur. 15 Anno vero 1495. articulo 25. statuitur ut rex diaetam uno mense ante terminum celebrationis publicet §-o 6; ut propositiones regiae ante omnia in pertractationem assumantur §-o 3-o; utve, si opiniones in diversas partes

convocantur. 20 Denique apparet e praefationis, quae huic, nempe 1495, decreto praefixa est, §-o 2-o quod his adhuc comitiis (b) non viritim omnes nobiles, sed nuncii tantum comitatuum interfuerint; dicitur enim: "tandem praefati praelati, barones, ac universi nobiles, de singulis comitatibus electi." 21 Et tamen in laudato articulo 25-o vota viritim colligi praecipiuntur. 22 Patet itaque considerationem illam, quae nostra jam aetate saepius obmovebatur, nimirum quod nuncii comitatuum plura

carceres condemnarunt (e). Impignorati proventus regii redimantur. 11 Et cum Uladislaus penuria aeris pressus complures jam proventus regios sub longe minimi, ac fructus eorum efferebant, summa pignori locasset, sustinebat status nobilium pignoratarios investitam his bonis summam e fructibus eorum sibi jam conpensasse, utve ea gratuito statim remittantur, contendebant. 12 Verum cum proventus hujusmodi potissimum

a victualibus ad abbatiam M. Pannoniae et Pilisiensem inferendis tributum aliquod exigant. § 93 Regulatio monetae et rei montanisticae. 1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos

tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum videtur quod Uladislaus paulo post ac bellum cum Maximiliano in autumno confecit, et Legionem Nigram et omnem reliquam, praeter mille equitum banderium, stipendiatam militiam dimiserit (c). 10 In sententiam hanc ea me perduxit consideratio, quod jam in comitiis 1492. alta licet pace rigidior,

horum potentia reliqui status tanto facilius a regibus in officio poterant contineri. 6 Si vero laxata vi imperii anarchia invaluit, optimates ipsi effreni populi licentia premebantur. 7 Nunc parte ex una praelati, ac praesertim praedives ille et praepotens Thomas Bakacsius; parte vero ex alia praevalidi duos optimates Bathorius et Zápolyius pro praedominio decertabant, sicque ipsa jam ad invicem in collisionem venit oligarchia. Sub

eruperunt. 11 Verum cum summa ab utrinque ageretur contentione, nihil in hac diaeta ea de re potuit determinari. 12 Debuit tamen alia eodem adhuc anno pro festo S. Michaelis ad definienda haec objecta diaeta praefigi (d). 13 Ac haec quidem diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota causa celebrata non fuit (e). 14 Sequenti tamen anno pro eodem festo S. Michaelis comitia iterum acta et memorata objecta reipsa in discussionem assumpta fuere. 15 Sed tum tanta

et Tuberone. 35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur: "Praeter praedictos (nempe in decreto hoc contentos) articulos DD. praelati, barones, nobiles plures articulos tam ratione decimarum, quam ecclesiasticorum beneficiorum ac collationis comitatuum praesentarunt praesenti decreto inserendos, sed quia iidem super hujusmodi articulis perfectam deliberationem facere nequiverunt, pro eo finalem conclusionem articulorum ejusmodi ad futuram diaetam circa festum

tempus terere solebant, tantum ut nobiles, qui cum viritim comparuerint, proprio aere vivere cogebantur, tolerandis longioris morae sumptibus impares dilabantur; his vero dilapsis graviora negotia ex optimatum tantum arbitrio decernantur (e). 7 Ac malo quidem huic jam 1492:108. remedium positum fuit perlata lege ne ullus ultra quatuor a praefixo diaetae termino dies exspectetur, his elapsis statim graviora negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto fuissent.

(e). 7 Ac malo quidem huic jam 1492:108. remedium positum fuit perlata lege ne ullus ultra quatuor a praefixo diaetae termino dies exspectetur, his elapsis statim graviora negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto fuissent. 8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus, edito decreto solutis 1493. comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa tamen 1495. diaeta pauci tantum sicut cleri ita etiam optimatum abusus sublati

producet, quaestiones; verum frangendus est serius aut citius hic lapis, aut supportandum continuo existimationis nostrae, temporis, oneris miserae plebis, latarumque tumultuarie legum detrimentum. 24 Nulla autem ad conficiendum grande hoc momentum magis idonea, ac praesentia sunt, comitia futura puto. Per decorum leges exponendi modum. 25 c) Ab ipsa jam leges cum dignitate perferendi modalitate descivimus. 26 Adhuc sub Ferdinando I

diserte explanandum puto quod regi ante coronationem regiae potestatis exercitium non competat. 23 m) Eodem titulo diserte quidem explicatur quod si alia, quam S. Regni corona rex coronetur, omnes ejus regiae potestatis actus perinde illegitimi sint ac si nunquam fuisset coronatus. 24 Ut tamen omnis differentiarum fomes etiam eatenus sopiatur, id quoque diserte renovandum puto. 25 n) Ex his plane causis quod S. Regni corona non in regis, sed statuum esse debeat potestate, innumerae

possunt? 4 Largiantur mihi tantum unarum partium homines principium illud quod in obversum pragmatici articuli 2:1723 § 7. juxta stabilitum in aliis quoque suis regnis et provinciis haereditariis primogeniturae ordinem indivisibiliter, ac inseparabiliter invicem, ac insimul una cum Regno Hungariae, et partibus adnexis haereditarie possidendis, i.e. juxta sanctionem pragmaticam, quod, inquam, in obversum hujus articuli nihil ejusmodi stabiliri possit quod huic unioni et totius in concreto

Largiantur mihi tantum unarum partium homines principium illud quod in obversum pragmatici articuli 2:1723 § 7. juxta stabilitum in aliis quoque suis regnis et provinciis haereditariis primogeniturae ordinem indivisibiliter, ac inseparabiliter invicem, ac insimul una cum Regno Hungariae, et partibus adnexis haereditarie possidendis, i.e. juxta sanctionem pragmaticam, quod, inquam, in obversum hujus articuli nihil ejusmodi stabiliri possit quod huic unioni et totius in concreto monarchiae utilitati officere possit.

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report