Your search found 6420 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 5828-6031:

in fine Georg. 1. 1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum Tripartitum olim Verböczii,

in Regium Regni Thesaurum influant, inde in religionarios nationis usus secundum compertas necessitates rursus dimanaturi. 4 Prout vero huic Statuum Ordini per primatum inter reliquos Ordines de insigni praerogativa sufficienter prospectum habetur, ita vel ad conservandum inter Statuum Ordines iustum aequilibrium lege constituendum esset ne individuis venerabilis cleri dignitates vel officia saecularia conferantur neque ulibi in dicasteriis publicis aliter quam in qualitate repraesentantium sui ordinis

nationes aliae nunc demum partim meditantur, partim exsequuntur, mox iam in primis huius Inclyti Regni incunabulis salubriter institutum fuit: ut praelati et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non saltem in concreto, sed omnibus in individuo, ex iure civitatis et iustitia

clamat et Hungaria actu luget, Sua Regia Maiestas ulla unquam ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus, comitiorum quasi perennantium

id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur. 3 Tabulae autem superioris decedentibus assessoribus in Senatu Procerum succedant semper repraesentandarum vacantium dignitatum per Regnum seniores; ita Excelsus hic Procerum Senatus coalescet semper e viris et aetate et consilio venerandis, qui, quod magistratum ad dies vitae, sanitate favente, constanter gerunt, omnium in Senatu etiam anteactorum memores optime certe iis consulent quos necessitas sustentandae

in absentia Regiae Maiestatis Budae residenti duci Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro, eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque in futura comitia (quae stante hac provisione saltem occasione inaugurationis novi regis ita, uti supra dictum, celebrari sufficeret) vim et vigorem provisoriae legis consequantur, et per Regiae Suae Maiestatis summam executivam potestatem mox in effectum sacrosancte perduci valeant.

15. 1 Prout Procuratoris Regis, seu causarum regalium Directoris interest iura Regiae Maiestatis tutari, reos criminis laesae Dignitatis Regiae iuri sistere etc: ita ad officium procuratoris nationis, seu tribuni, seu oratoris populi Hungarici principaliter pertinebit, pro iuribus Statuum et Ordinum, constitutionibusque Regni fundamentalibus illibate servandis omnem adhibere vigilantiam, reos criminis

assessores quippe ipsos in senatibus non referre, sed tantum arbitros vel iudices propositorum vel allegatorum esse et decet et expedit rei publicae. 7 Caeterum secretarii Ordinum cancellarii primatis directioni ita ut syndici Ordinum directioni procuratoris nationis suberunt. 18. 1 Thesaurum Regni Regium Camerae Regiae administrent, camerarum itaque Aulicae Budae considentis, et caeterarum in

Gallicia, Lodomeria etc. ea qua Croatiae, Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri incorporentur, interesse horum Regnorum illi Regni Hungariae commune efficiatur, eorumque Regnorum voyvodae et bani per respectiva Regna ita, ut apud Hungaros palatinus, constituantur. 2 Denique – 22.
– – Ne tanta animis assvescite bella,
neu patriae

illud, quod teste anonymo Belae regis notario septem, qui sub Arpado gentem ex Asia eduxerant, capitanei cum duce hoc iniverunt pactum; licet enim nec capitanei illi id depacti sint ut officia sua ad heredes transmittere possint, cum tamen tertia pacti conditio ita sonet: Ut ipsi et filii eorum nunquam a consilio ducis et honore Regni excludantur, apparet quod hereditarium consilio ducis interveniendi honorem stirpibus suis asseruerint, adeoque eas supra reliquam nationem evexerint.

compellationem accepit. 5 Horum numerum iam sub ducibus vehementer increvisse inde apparet quod in variis, quae prostant, S. Stephani fundationalibus adeo copiosi nominentur ut eos omnes ab ipso S. Stephano creatos fuisse vix credi possit. 6 Atque ita primum hereditariae nobilitatis systema Hungariae invectum est; nimirum cum soli milites omnes Regni terras hereditario et libero iure possederint, conditionarii vero, quorum, si non maior, suppar certe

vero, quorum, si non maior, suppar certe numerus in Regno fuit, licet a servitutis iugo exempti, usum fructum tantum alicuius terrae erga certum seu servitium, seu obventionem proprietario praestandam, habere potuerint; atque ita illi pro nobilibus, hi pro plebeiis, multiplicati autem interea septem illorum capitaneorum descendentes pro optimatibus haberi coeperunt. 7 Et tunc duos iam Hungaria status, nempe optimatum et

eorum in omnes fere Europaeas provincias sub ducibus procursiones, quarum etiam illae, quae feliciter cesserant, magnum tam primitivarum, quam et adscitarum in societatem armorum Slavicarum familiarum numerum absumpserunt. 3 Aliquando vero ita caesi sunt Hungari ut vix pauci cladis nuncii superfuerint. 4 Debuit itaque iam duces de novis militiae supplementis cura incessere; haec autem non secus obtinere potuerunt quam si, ut advicinantibus in Regnum exteris terras sub solo militiae

1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana sacra, complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae alicuius seu collatio, seu a prioribus oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad statum

tollerandae manuali opera aut ingenuo aliquo servitio vitae Regno immigrarint. 2 Horum certe nullus venturus erat si se ad servilem conditionem redigendum esse scivisset. 3 Hi itaque omnes retento suo libero statu recepti, atque ita primum nova iterum et tertia hominum conditio in Hungaria enata est, qui liberi erant ab omni potestate dominica, et tamen iure civitatis non gaudebant. 4 Haec hominum conditio iam hospitum, iam liberorum hominum

Sub Ladislao IV obsoleta servientis regii compellatione vocabulum nobilis primum invaluisse videtur; nam in quatuor, quae infra §-phis 31, 33, et 34 proferemus eius diplomatibus sola haec nomenclatio constanter occurrit. 2 Ita etiam in prolixo Andreae III de 1298. decreto compellatio servientis regii nuspiam adhibetur, ubique vocabulum nobilis usurpatur. 3 Interea apparebit e producendis infra litteris quod iam Bela IV

transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich", § 19,1. De exemptis a castrensibus. 1 De castrensibus exempti in Ritu Expl. Verit. saepius memorantur, sed ita obscure ut inde elici non possit an hoc genus hominum eandem vel distinctam a iobagionibus castri effecerint conditionem. 2 §-o 42o eiusdem Ritus diserte distinguuntur dum dicitur: iobagiones de Bekus, scilicet Sungud

castri effecerint conditionem. 2 §-o 42o eiusdem Ritus diserte distinguuntur dum dicitur: iobagiones de Bekus, scilicet Sungud etc, item iobagiones de castrensibus exempti, scilicet Réche etc; ita et §-o 174 ubi dicitur quod essent quidem iobagiones, sed de castrensibus exempti; non absimiliter §-o 183 qui ita habet: iobagiones castri de Lotmár impetierunt Voysloum etc. dicentes quod iobagiones essent

iobagiones de Bekus, scilicet Sungud etc, item iobagiones de castrensibus exempti, scilicet Réche etc; ita et §-o 174 ubi dicitur quod essent quidem iobagiones, sed de castrensibus exempti; non absimiliter §-o 183 qui ita habet: iobagiones castri de Lotmár impetierunt Voysloum etc. dicentes quod iobagiones essent de castrensibus exempti. 3 Omnia haec distinctam exemptorum de

castri obligantur. 4 Potest hoc ex ipso diplomatum contextu facile elici, clarissime tamen id indicat recitandum infra § 24 Belae IV diploma, ubi postquam votis hospitum de Bohemia, ut eos ad conditionem udvornicorum suscipiat, annuisset, subiungit: ita ut nullus successorum nostrorum ipsos praeter libertatem ultro susceptam valeat aggravare. 5 Clausula enim haec nil aliud significare potest quam: praeter onera udvornicorum, quae ultro susceperunt. 6 Ipsa haec clausula

castrensium cum possessione, seu portione, iuxta iustam divisionem in coetum nobilium castri iobagionum duxit aggregandos. 8 Carolus iobagiones castri hic nobiles appellat, verum id infra enucleabimus. 9 Atque ita non piscatores tantum et lapicidas sed et castrenses, quorum tamen conditio tantisper honoratior fuit, ad statum iobagionum castri elevatos fuisse satis apparet.

proceres castri appellat. 4 Denique quod ante voculam Stephani litteram S. vel vetustate erosam, vel scriptoris oscitantia exmissam fuisse admodum probabile sit. 5 Iam si restituta hac littera ita legamus: ut inter proceres eiusdem castri proceres filii scilicet S. Stephani existant, facile apparebit quod per impropriam licet clausulam illam filii S. Stephani, non nisi commemorati in tot aliis posterioribus chartis

quibus Paulo... 26.2 Paulo... in MS-to post Paulo duo puncta sequuntur et Ladislao iam iobagionibus de Thurutz ad praehabitam unius aratri terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic et ipsi de singulis sex mansionibus unum armatum ad regium exercitum mittere teneantur; atque ita iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare

Ladislao iam iobagionibus de Thurutz ad praehabitam unius aratri terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic et ipsi de singulis sex mansionibus unum armatum ad regium exercitum mittere teneantur; atque ita iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare probabilius videtur quod nullus seu pro his, seu pro aliis conditionibus iugerum numerus definitus fuerit, sed quod quantitas terrae a mutua inter

destinare. 5 Itaque inde a Belae IV tempore illud principium assumptum fuisse videtur quod sicut soli servientes regii, postea dicti nobiles, exemptionis a quovis alio onere et dependentiae a solo Rege praerogativa fruebantur, ita vicissim his solis onus illud incubuerit ut signa Regis viritim sequi teneantur; omnes aliae conditiones hominum tantum a certo familiarum numero unum militem statuere debeant. 6 Profert hanc in rem litteras eiusdem Belae IV de 1248. ipse

Quod summum est, non poterat Bela styrpem Namzalo ad insurgendum viritim obligare si illam tantum ad iobagionis castri conditionem evexisset, cum e provocatis supra litteris apparuerit, quod statum iobagionum castri Thurutz universim ita regulaverit ut sex ex his ad unum militem statuendum obligentur. 10 Itaque ego styrpem Namzalo per donationem hanc ad statum servientis regii evectam, et quia his obligatio viritim, seu, ut diploma improprie exprimit, ad

datum singuli diplomatis indicare. 2 Nunc cum singulum ferme diploma diversi tenoris clausulas contineat, interest ut substantiales singuli clausulae proferantur. 3 Protulit Kollár toties citato opere pag. 84 donationem Belae IV de 1262. quae ita habet: quod cum N. Rhutenus... triginta marcas auri... nobis mutuo cessit, et postmodum cum... aurum nobis concessum reddere fecissemus, petiit a nobis quod in Thurucz de nostra possessione pro suo auro eidem hereditatem dare dignaremur. – Nos igitur... terram N.

fuerit, vix fuisse videtur aliquis, qui illud aere mercari voluerit. 18 In tertia demum periodo, postquam inducto statario milite insurgendi obligatio levior est effecta, bona pro pecunia conferendi usus invectus fuisse videtur. 19 Atque ita tenemus exemplum evecti ad gradum servientis regii liberi hominis. § 31 Item custodis sylvarum? 1 Quoad conditionarios libet ab inferioribus eorum speciebus ordiri; nobilitati, qui

sylvarum? 1 Quoad conditionarios libet ab inferioribus eorum speciebus ordiri; nobilitati, qui antea sylvarum custos erat, exemplum exhibet prolatum a Wagner Anal. Scep. pag. 293 diploma Ladislai IV de 1283. quod ita habet: considerantes servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de

de 1283. quod ita habet: considerantes servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio militantes.

mihi amicus comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de numero populorum speculatorum transfert in coetum nobilium. 4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex autographo descriptum, quod ita habet: quod nos volentes, ut spiculatores nostri, qui inter castra Ujvár, et Borostyán residentias et possessiones haberent iisdem libertatibus et servitiis, quibus D.D. Belae (nempe IV), Stephani

spiculatorum renunciaverit. § 33 Exempla nobilitatorum tavernicorum? 1 Provecti ad statum nobilium tavernici regii testimonium praebet diploma Stephani V de 1270, quod inter Hevenessiana exstat, et ita sonat: quod cum Dominicus... in domo nostra in officio tavernicorum plurimum servivisset... ipsum et fratres suos de conditione ipsorum pristina eximendo in numerum servientium regalium cum terra ipsorum, quae in terra praedicta Gelse contingit, duximus

suapte iam inesse conseri debuit. § 34 Item udvornicorum? 1 Udvornicorum ad statum nobilitatis evectorum tria iam prostant argumenta. 2 Unum diploma Belae IV de 1244. in collectione Hevenessiana, quod ita habet: Petierunt a nobis ut quosdam ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum

privilegii, ignobilis fuerit; nam hoc aevo non tantum praefecti castrorum dicebantur comites castri, id est, ut nunc loquimur, supremi comites, verum affectabant et reipsa obtinuerunt hunc titulum omnes vilissimae etiam rei regiae praefecti, ita ut plane comes venatorum, bubalinorum in Rit. Expl. Verit. § 167, 290 et 330 memoretur. 12 Tertium translati ad statum nobilium udvornici exemplum exhibet diploma eiusdem Ladislai IV de 1281. cuius copiam collectio

bubalinorum in Rit. Expl. Verit. § 167, 290 et 330 memoretur. 12 Tertium translati ad statum nobilium udvornici exemplum exhibet diploma eiusdem Ladislai IV de 1281. cuius copiam collectio Hevenessiana asservat, quod ita habet: quod quia Iacobus de Baracz de conditione udvornicorum nostrorum oriundus suis fidelibus obsequiis... meruit multipliciter commendari... eundem Iacobum de pristina conditione sua eximendo in numerum... nobilium Regni nostri, simul cum vineis suis, quas

eximatur. § 35 Exemplum nobilitati castrensis. 1 Elevati ad statum nobilium castrensis unicum hactenus exemplum deprehendi in diplomate Andreae III de 1299. inter Hevenessiana, quod ita sonat: Quod Iaco, Martzel, castrenses castri nostri Posoniensis de villa Fel Abany in Chaloköz... humiliter postularunt... nos igitur ipsos... ac per ipsos eorum heredes heredumque suorum successores, simul cum terra eorum hereditaria, Ful

iobagionibus castri Bolunduch oriundi fuerant... de iobagionatu et conditione castri praedicti, qua eidem adstricti tenebantur, eximentes ad libertatem et numerum servientium nostrorum regalium, una cum terris eorum, quas habent, hereditariis duximus transferendos, ita quod de caetero tam ipsi, quam eorum heredes, heredumque successores inter aulicos nostros computabiles habeantur, nec unquam ratione pristinae conditionis dicto castro in aliquo respondere teneantur.

sic oriundi, exprimere. § 38 Tertium exemplum. 1 Habeo diploma Stephani V qua iunioris regis de 1269. ex authographo descriptum quod ita habet: attendentes servitia Clementis et Martini, servientium Aegidii magistri dapiferorum nostrorum... iobagiones castri Bachiensis... ipsos et ipsorum heredes, heredumque successores a iobagionatu castri praedicti eximendos duximus, de nostra gratia pleniori

regia in numero servientium regalium computabiles habeantur. 2 Observatione dignum est quod ipsi iobagiones castrorum regiorum potuerint servitia apud privatos assumere. 3 Fuerit domus impetratorum populosior ita quod reliqui adnexa huic conditioni servitia facile explere potuerimt, id quod confirmat depromptam § 27 opinionem quod iobagiones castri non viritim, uti nobiles, sed a certo domum numero ad exercitum regium comparere debuerint; secus enim nemo eorum

Exempla nobilitatorum iobagionum S. Regis. 1 Superest ut evectorum ad statum nobilium etiam iobagionum S. Regis exempla proferamus. 2 Exstat in Collect. Hevenessiana diploma Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S. Regis de Zala servitium recolentes... ipsum cum tribus fratribus et cum universis heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi

Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici diplomate non nisi 20 annis posterius est, et tamen clausulas servientis regii et eliberationem non tantum impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur. 5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV de 1224. diploma quod iterum a prioris aetate non nisi septem annis distat et sequentes clausulas continet: Quod

habuissent. 6 Verum paradoxam hanc sententiam author libelli de nobilium in bona sua iure iam nuper confutavit. 7 Mihi tota lis de nomine versari videtur, scilicet quomodo intelligi debeat vocabulum proprietas; civilistae eam ita explicant ut possessor etiam in defectu suae stirpis de re sua libere disponere possit. 8 Nos illum ita accipimus ut possessor usque ad defectum suae familiae plenam de re tali disponendi habeat facultatem, limitationem autem illam quod

7 Mihi tota lis de nomine versari videtur, scilicet quomodo intelligi debeat vocabulum proprietas; civilistae eam ita explicant ut possessor etiam in defectu suae stirpis de re sua libere disponere possit. 8 Nos illum ita accipimus ut possessor usque ad defectum suae familiae plenam de re tali disponendi habeat facultatem, limitationem autem illam quod donatarius de bonis donationalibus in defectu disponere non possit pro distincto redevolutionis ad S. Coronam iure

inciderint quo rex collata iam bona recipit. 15 Verum exstant vicissim alia e quibus apparet quod rex donatario pro receptis bonis aliud iustum aequivalens continuo assignavit. 16 Veluti est diploma Belae IV de 1242. ex authographo descriptum, quod ita habet: Quod nos cum quandam possessionem a dona Vachik... ab isdem abstulissemus... ne per nostram excellentiam, ex quo regnicolis iustitia fieri consvevit, iniuria irrogetur... in concambium, seu permutationem

et quandam terram udvornicorum nostrorum in comitatu Neogradensi sitam... eisdem... ac eorum heredibus heredumque successoribus dedimus, et donavimus iure perpetuo. 17 Uti et aliud de 1294. a Katona Hist. Crit. Regum tomus 3. pag. 217 quod ita sonat: Cum nos terras Georgii, filii Nata, infra castrum Tubul existentes... recepissemus et ad utilitatem castri perpetualiter dedissemus, in concambium earundem terrarum dicto Gregorio terras quasdam Lezna... contulimus perpetuo possidendas; adeoque ex

conferre et tamen illud pro lubitu recipere posse sibi repugnant; proinde aut verbis his aliud a lingua Latina alienum sensum tribuere, aut sustinere debent quod reges nulla, quaecunque verborum formula edita, assecuratione adstringi potuerint. 22 Atque ita intricata per argutias scholasticas quaestio haec facile definitur, si res ad usum rerum et naturale prudentiae lumen exigatur. 23 Caeterum primum est hoc ex iis, quae supra recitavimus, diploma e quo apparet quod etiam terra castrorum

uti: Cum ad revocationem inutilium donationum processissemus. 35 Verum combinent illi cum totum singuli diplomatis tenorem, tum ipsa diplomata ad invicem, et videbunt quod omnia illa de terris a castro avulsis sonent, quae aevo illo ita abalienabiles reputabantur, sicut nunc bona coronalia pro talibus habentur. 36 Sicut proinde rex nunc etiam ad recuperationem abalienatorum bonorum coronalium procedere potest quin reliquas legaliter factas perennales donationes revocare possit,

ita abalienabiles reputabantur, sicut nunc bona coronalia pro talibus habentur. 36 Sicut proinde rex nunc etiam ad recuperationem abalienatorum bonorum coronalium procedere potest quin reliquas legaliter factas perennales donationes revocare possit, ita poterant etiam olim reges ad revindicationem avulsarum a castro terrarum procedere quin reliquas donationes iure revocare potuerint. § 41 Praerogativae nobilium in prima periodo. 1 Postremum primae periodi

diximus, praerogativae nobilitaris capita fuerint, exemptio ab omni tributo et iurisdictione comitis, proprium forum regium, et honor sub huius tantum vexillo militandi. 8 Patet ultro quod iam cum fine periodi primae personalis insurrectio non ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne nobiles quidem omnes viritim insurgere debuerint; nam in diplomate Belae IV de 1246. tom. 2. fol. 102

constat. 14 Nolim tamen infitiare quod exter etiam plebeius, si copiosas aut attulit, aut sibi subinde comparavit pecunias, eadem arte, qua Ruthenum illum usum fuisse vidimus, terram etiam iure nobilitari impetrare potuerit. 15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae terrae a prioribus

sint glebae adstricti etc. iam minus atque antea conditionariis via ad nobilitatem patuit. 6 Iam reges excepto extraordinario quodam casu nullum e colonis suis nobilitabant, alienos autem absque domini eius terrestris assensu, quem non ita pronum fuit impetrare, alioquin nobilitare non poterant. 7 Itaque nobilitationis beneficium ad solos homines liberos nempe ad statarium, qui epocha hac iam induci coepit, militem, ad servitores regios et

§ 47 Quando usus per collationem nobilitatem conferendi incoeperit? 1 Ab eo inde tempore usque Carolum I nullum ego collatorum alicui insignium vestigium deprehendi. 2 Hujus de 1326. diploma inter Hevenessiana exstat quod ita habet: Consideratis fidelitatum meritis M. Nicolai... volentes dilectionis nostrae indicio eundem insignire cristam inferius descriptam, quae vulgo kincz dicitur, in forma avis, scilicet falconis aurei habentis distensas blanchas alas, sub quibus folia deaurata

blanchas alas, sub quibus folia deaurata in modum herbae luherae dependent, super cujus falconis nasum viridis ramusculus effectus exstitit folia habens aurea, eidem magistro et generationi suae tamquam sub regio nostro vexillo militare debentibus duximus conferendum; ita nihilominus ut si qui praedecessorum nostrorum regum Hungariae, quibuspiam de regno nostro falconem sub quivis colore vel specie pro crista contulissent, authoritate praesentium revocamus ne quisquam falconem pro crista in quavis permutatione totius cristae

et insignia haec tantum pro ornamento stirpis suae impetravit, praesertim cum magister compellitur; verum quidem est quod, ut supra ostendimus, complures, qui comites compellantur, postea primum nobilitatem adepti sunt, adeoque sicut comitis, ita etiam magistri compellatio potuerit cum statu ignobili componi. 6 Illa etiam diplomatis clausula tamquam sub regio nostro vexillo militare debentibus, quod impetrator nunc primum nobilitatus fuerit indicare videatur; omnia tamen

in prima periodo, ignota licet adhuc armalistarum idaea, nobiles per diplomata regum, quae nec terrae alicujus collationem, nec insignium concessionem continebant, creati fuerint, adeoque quod aevo illo distincta a donatariis et armalistis nobilium ita dicta diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis armalistis primam forsitan ansam praebuerit. 4 Verum cum e sedecim, quae hanc in rem supra protulimus, diplomatibus, clausula de exemptione terrae tantum in quatuor desideretur,

quot: quod MS universim nobilium classes fuerint, quae inter se honoris tantum praerogativa, quae vero libertatis diversitate discretae fuerint, denique quibus oneribus fuerint obnoxii illi, qui plenam nobilitatem non sunt consecuti, non ita pronum est expedire. 3 Liber tamen vadum hoc quoad diplomatum, quae hactenus nancisci potui, fide licet pertentare. 4 Provocat Kerchelich in Hist. Eccl. Zag. pag. 326 privilegium Belae IV de 1225, cujus copiam possideo et qua omnes, qui

posteritatem transfundimus. 5 Tenemus itaque jam sub Bela IV nobilium majoris et minoris officii discrimen. § 50 1 Vidimus supra § 36 quod jam Emericus 1197. Zerzovoium et ejus haeredes ita nobilitaverit ut in aula regia perpetua libertate gaudeant. 2 Vidimus § 42 quod Bela IV 1234. in nobilitandis fratribus de Klokoch eam adhibuerit clausulam: ut ii et eorum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.

II in diplomate de 1217, quod § 42 provocavimus, nec idem Bela IV in diplomate de 1244, quod § 34 recitavimus, aliqua sensus hujus clausula utatur. 5 Debuit itaque clausula haec aliquem effectum producere, hunc autem vix alium statuere licet quam quod aliqui ita nobilitati fuerint ut una in aulam regiam cooptentur, alii non idem; atque ita apparet jam secundum, inter nobiles in aulam regiam cooptatos et simpliciter tantum nobilitatos discrimen. § 51 Nobiles

de 1244, quod § 34 recitavimus, aliqua sensus hujus clausula utatur. 5 Debuit itaque clausula haec aliquem effectum producere, hunc autem vix alium statuere licet quam quod aliqui ita nobilitati fuerint ut una in aulam regiam cooptentur, alii non idem; atque ita apparet jam secundum, inter nobiles in aulam regiam cooptatos et simpliciter tantum nobilitatos discrimen. § 51 Nobiles primitivi et adscititii. 1 Exstat inter Hevenessiana diploma

nomenclationem primitivorum nobilium venerint, de eo infra disseremus. 6 Caeterum cum clausula haec in aliis eorumdem regum diplomatibus, ut supra vidimus, non adhibeatur, appparet iterum quod inter primitivos et postea creatos, seu ut ita dicam adsciticios nobiles discrimen aliquod intercesserit. § 52 Nobiles iobbagyiones castri et ecclesiarum. 1 Iobbagyiones castri de primitivo Regni instituto non

Qui diploma illud impetrarunt, fuerunt iobbagyiones castri Zagrabiensis in campo tum Zagrabiensi, nunc Turopolyensi dicto commorantes. 3 Nisi totus diplomatis illius spiritus id denotare videtur, quod incolae campi illius, qui uti nunc, ita indubie tunc etiam plures hospitum centurias efferebant, omnes ad semel nobilitari voluerint, id Belae regi non arriserit; ut tamen aliquid eorum precibus detulisse videatur, provocatum diploma cum aequivoca illa clausula iisdem elargitus sit. 4

omnia libertate, qua iidem primi, veri et naturales iobbagyiones... perfruuntur. 11 Itaque sicut naturaliter nobilis compellatio eandem cum nomenclatione naturalis iobbagyionis castri vel ecclesiae originem habet, ita naturaliter nobiles perinde ac naturales iobbagyiones a reliquis solo existimationis gradu discrepasse tuto statuere licet. 12 Verum ex iis, qui nobilitatem impetrabant, urgebat quosdam illa ambitio ut primitivis nobilibus in ipsa hominum

ea ex ipsa rei natura publica opinio suapte invalescit quod vetus nobilitas prae nova majorem adferat existimationem, publica autem opinio nullis, praesertim naturae rei contrariis clausulis se cogi permittit. 14 Quare ego ita existimo quod sub ipso S. Stephano descendentes primitivarum, quae Regnum occuparunt, familiarum pro nobilibus primitivis habiti, et majori prae illis, quos rex hic in coetum militum, id est nobilium, cooptaverat, existimatione gavisi fuerint.

nullus successorum ejus tot fundandae novae periodi titulos conjunxit, videlicet fundatoris regiae dignitatis, instauratoris Christianae religionis, in ipsum denique sanctorum cathalogum relati, verum prout quae stirps nobilitatem suam a vetustiori quodam rege repetebat ita in majori pretio habebatur. 17 Quae quidem opinio non modo apud nos, sed apud omnes usque adeo, qui haereditariam nobilitatem agnoscunt, gentes hodiedum perdurat, perennabitque donec systema hoc viguerit.

praerogativae adversabatur. 2 A servilibus seu castro, seu ecclesiae praestandis operis immunes quidem erant, quia armis ex instituto serviverunt. 3 An non tamen aliis oneribus et pecuniariis solutionibus obnoxii fuerint, non ita expeditum est. 4 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam juvat onera, quibus castrenses suberant, enucleare. 5 Proventus castrorum regi et comiti potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his

regi et comiti obvenisse. 7 Bela IV in suo de 1240. diplomate, quo praestationes vinitorum castri Geuriniensis, id est Iaurinensis, regulat, et quod mihi amicus ex authographo descriptum communicavit, ita habet: eidem populi nec descensum comitis, nec liberos denarios, nec bovem, nec fekespénz, nec debitum centurionis solvant, nec centurionem habeant, sicut caeteri castrenses habere consveverunt. 8 Locus sicut caeteri castrenses

in hac lite fuerint castrenses, inde apparet quia reliqui castro adscripti conditionarii non per centurionatus, sed per villicatus distributi fuerunt. 25 Itaque dum rei se ita defendebant, idem est ac si dixissent se non esse castrenses, sed sic dictos liberos homines; his enim solis proprius fuit iste census et ab iis compellationem etiam liberarum denariorum sortitus est. 26 E quo satis apparet et quod

suo dependebat. 31 Censui huic castrenses obnoxios fuisse, ex ipsa, quam commentamur, diplomatis clausula cum Ritus Expl. Verit. § 360 combinata satis apparet. 32 An iobbagyiones etiam castri idem obnoxii fuerant, non ita expeditum est. 33 Habebant quidem isti praeter comitem castri praefectos sibi, qui varnagio et hadnagio seu, ut nunc loquimur, varnagy et hadnagy compellabantur. 34 Verum praeter hos etiam

ecclesiae (horum enim semper eadem cum illis sors fuit) a genuinis regni nobilibus non tantum honoris gradu, sed praerogativarum etiam numero discrepaverint. 36 Haec itaque fuit illa imperfectorum, ut ita dicam, nobilium classis, quam Verboczius part. 2. tit. 14. § 11 et 12 conditionaria quadam servitute collectarumque solutione obnoxios fuisse tradit, et quam primo Ludovicus in communionem omnium, quibus veri nobiles fruebantur, praerogativarum adscivit.

7 Quod iobbagyiones castri Ruiche, nunc Roich, quod olim ad comitatum Zagoriae pertinebat, nunc jam ad Styriam avulsum est, sub Belae IV pro nobilibus necdum fuerint reputati, docet diploma Stephani bani inter Hevenessiana de 1255. quod ita habet: Nos Stephanus totius Slavoniae banus et capitaneus Styriae... Quod cum D. Bela, Illustris Rex Hungariae, nos ad Ruicha pro restituendis terris a praedicto castro alienatis et pro libertate hominum de Ruicha judicanda destinasset... quos invenimus ex

Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit, judicabunt. 15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut vidimus, Ladislaus IV in Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem scriptam consvetudinum

in Scepusio, qui specialem hanc exemptionem non obtinuerunt, seu ad operas castro locandas, seu ad praestanda victualia, seu ad utrumque adstricti fuerint. 3 De censu vadem habeo diploma Belae IV de 1258. a Wagnero prolatum, quod ita habet: Terram 4 aratrorum... fidelibus Geubulino et Germano ejus fratri, ac per ipsos suis haeredibus... duximus conferendam, ita quod pro eadem fertonem auri singulis annis pro censu nobis solvere teneantur. 4 Huc etiam pertinere

seu ad utrumque adstricti fuerint. 3 De censu vadem habeo diploma Belae IV de 1258. a Wagnero prolatum, quod ita habet: Terram 4 aratrorum... fidelibus Geubulino et Germano ejus fratri, ac per ipsos suis haeredibus... duximus conferendam, ita quod pro eadem fertonem auri singulis annis pro censu nobis solvere teneantur. 4 Huc etiam pertinere videtur paradoxa illa Belae IV de 1248. donatio in processu Iakoviensi producta quae ita sonat: quaedam loca

ipsos suis haeredibus... duximus conferendam, ita quod pro eadem fertonem auri singulis annis pro censu nobis solvere teneantur. 4 Huc etiam pertinere videtur paradoxa illa Belae IV de 1248. donatio in processu Iakoviensi producta quae ita sonat: quaedam loca donationis nostrae... non ut donationes a regia benignitate... concessas, sed ut descensum haereditarium praedicto Detrico et haeredibus suis, haeredumque successoribus contulimus, jure

centesima, in Sclavonia mardurinis, utrobique systema lucri camerae invehatur. 8 Ut autem animos statuum ad novitatem hanc faciliores reddat, videtur eos hoc exaequatorum nobilium favore delinire voluisse. 9 An, et si ita, quousque in exaequandis reliquis publicae administrationis partibus processerit, necdum satis constat. 10 Quod in iuribus Croatiae et Dalmatiae notabiles fecerit mutationes, e prolatis a Lucio scripturis apparet, ut adeo non improbabiliter

gubernii formae principia. 1 Summum imperium, quod vulgo souverainité appellamus, tres habet substantiales partes, nimirum legislativam, executivam et iudicialem potestatem; et haec tantum iura majestatica, reliqua, quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum iura regia proprie dici possunt. Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur. 2 Si omnes hae tres summi imperii partes seu in unam personam, seu in certum

quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et democratica gubernii forma perinde arbitraria et despotica esse posset. 6 Patet etiam quod civilis et politica libertas civium non secus consistere queat, quam si tres illae summi imperii partes inter plures ita dividantur ut una aliam impedire debeat, ne concreditam sibi potestatem arbitrarie et cum detrimento civilis libertatis exercere valeat. Separatio haec continuam quidem inter potestates has luctam

seu sago patriae servitia praestiterunt, non modo in aere, sed in honoribus etiam praemia decerni debeant. Proprietatem sacram habere. 6 Itaque illi singuli potius proprietatem ita sacram declararunt ut in illam ulla, nisi legitima judicialis potestas, agere possit. Omnes promiscue incolas jure civitatis donare. 7 Tum omnes indiscriminatim civium classes jure civitatis, quod in

non uni tantum parti, sed toti nationi studium conservandae constitutionis inculcarent. Nobilitatem in realibus cum populo exaequare. 8 Deinde haereditariam, quae jam antea invaluerat, nobilitatem ultro etiam, sed ita stabiliverunt ut eadem omnibus externis honoris signis porro gaudere possit, in realibus tamen reliquae civium classi ex integro exaequetur, id est iisdem legibus, iisdem poenis, iisdem subsidiis subjaceat, nullos sibi haereditarios efficere possit magistratus, imo in

dum perorat, quisque interturbare ausit; ubi tamen praeses quaestionem jam satis exhaustam videt, ut imperato silentio ille ad connumeranda suffragia procedere possit; cum apud liberum populum publicas etiam esse oporteat de legibus ipsis consultationes, hypocaustum illud ita appararunt ut locatis in superiore hypocausti parte ordinibus consultationes has plura quidvis millia audire, nullus tamen horum vel vocem sub poena capitis proloqui possit. Ut ius intercedendi et

senatui et regi ius proponendae alicujus legis ademerint, dein quod singulo quidem horum propositam legem per inferiorem senatum, seu probandi seu rejiciendi arbitrium detulerint, ius tamen eidem aliquid addendi, minuendi, aut modificandi denegarint. 7 Ita Angli stabilitatem constitutionis suae potissimum a justo potestatis regiae, optimatum et populi aequilibrio pendere existimarunt proindeque hac legislativae potestatis partitione id sunt assecuti ne unum corpus legislativum alterius iura infringere sicque aequilibrium

vero cupiditate illimitatae potestatis agitentur, gravibus nationem onerent tributis. 5 Itaque Angli, postquam omnium indiscriminatim civium classem publicis pro modulo suo subvenire debere necessitatibus decrevissent, ius hoc populo, id est inferiori senatui, ita proprium constituerunt ut omnem hac in re legislationis communionem principi ademerint sibique soli jus necessitates publicas definiendi admensaque illis tributa imperandi reservarint. 6 Et cum ipsum hoc ius inefficax futurum perviderunt nisi et de usu

legislativum corpus non possit continuo considere, in illo tamen, etiamsi quam maxime exiguum relinquatur, intervallo casus emergere possit, cui instantanee prospici bonum civitatis exigat, Angli provisionales ejusmodi ordinationes (proclamationes vocant) edendi ius regi ita admiserunt ut eadem nihilominus in proximis statim comitiis discutiantur et, si nationi noxia esse comperiantur, minister, qui eas suggessit, ad reddendam gravissimam facti sui rationem continuo in ius vocetur. 34 Et haec sunt illa legislativae

ad generale totius nationis corporis bonum respicere debeat, naturale est ut et singuli cives, et integri eorum ordines leges illas, quae suis adversantur commodis, saepe non secus observare velint quam si majori vi ad id adigantur. 2 Itaque sicut legislativa, ita etiam executiva potestate omnis respublica opus habet. 3 Ut autem haec officio suo rite defungi possit, major ipsi, quam qua non ditissimus tantum quisque, sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus refractarii cives pollere possunt, potentia

Officia seu obligationes ad quae regem potestas haec obstringit. 24 d) Princeps executivae potestatis officium est perlatas in comitiis leges non modo omnibus subalternis iurisdictionibus, quae instrumenta et, ut ita dicam, canales efficiunt, per quos potestas executiva munus suum exercet, notas reddere, sed ut et eaedem per omnes rite observentur, intendere, refractarios vero ad earum observationem concreditae sibi potestatis vi compellere. 25 Alterum ejusdem officium

capessit dignitatem, solenni, quod eotum nuncupare debet, sacramento obstringunt. § 6 Limites et organisatio iudicialis potestatis. 1 Iudicialem e contra potestatem non modo ab executiva, sed ab ipsa etiam legislativa ita divulserunt: 2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a quocunque demum iudice sententiam (dempto casu impertiendae per regem condemnatis vitae gratiae) aut sistere aut immutare possit. 3 In solo tantum casu illo,

libertas; cum enim contra ea solum scripta, quae ipsam tantum rempublicam perturbare, aut secus eidem officere possent, leges poenam decreverint, de aliis omnibus suas pandere cogitationes, imo publicis etiam typis illas vulgare cuique liberum est. 13 Ita fit ut sollicita de conservatione constitutionis suae natio omnes etiam indirectos singulae, sed praesertim executivae potestatis passus anxie observet, et si quis civium vel minimum aliunde periculum imminere putet, de eo totam statim de conservatione constitutionis

vicissitudines, quandoque non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans eventuum evertit. 21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos, quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma comitiorum, qua leges perferebantur, instituta iudicum megalium,

temporibus duae tantum hominum classes vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi. 9 Servis natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter nobiles per duces distributae fuerunt. 10 Atque ita cum characteristica democratiae nota sit ut omnis, qui aliquam terrae proprietatem habet, iure civitatis, quod in possessorii, officiorum et suffragii capacitate consistit, gaudeat; cum omnis nobilis jure hoc usus sit; cum denique septem illorum, qui Hungaros ex Asia

regnum habitabat, partem absumsit. 5 Parte denique ex tertia, cum nobiles tam in externis, quam in civilibus bellis magnam partim necessitatis, partim etiam apparatus causa servorum numerum secum trahere consveverint, sicut dominorum, ita horum etiam numerus furore belli notabiliter accisus fuit. 6 Eventus hi notabili jam in prima regum periodo quoad imperii formam mutationi locum dederunt. 7 Parte enim ex una, cum deleto magno servorum numero nobiles omnes suas terras

eos coegit ut magnam terrarum suarum partem sub certis conditionibus colendam liberis hominibus concredere debuerint. 8 Atque hinc illae conditionariorum, hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt. 9 Ita variae inter servos et nobiles mediae liberorum hominum classis invaluerunt. 10 Ita denique post conflatum etiam (ut alibi docuimus) e conditionariorum et servorum obligationibus, rusticorum statum liberorum variae speciei hominum numerus adeo auctus est ut is

concredere debuerint. 8 Atque hinc illae conditionariorum, hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt. 9 Ita variae inter servos et nobiles mediae liberorum hominum classis invaluerunt. 10 Ita denique post conflatum etiam (ut alibi docuimus) e conditionariorum et servorum obligationibus, rusticorum statum liberorum variae speciei hominum numerus adeo auctus est ut is nobilium censum longe anteiret. 11 Cum Hungari hanc populi longe maximam partem

praeter ius spiritualia curandi, partim de recepto eotum religionis hujus systemate, partim quia necessarius pro agendis publicis negotiis literarum usus, penes hos solos fuit, praecipuae etiam in administratione reipublicae partes concredi debuerint. 2 Atque ita e communi antea nobilium statu, licet mos haereditarios nominandi magnates eotum necdum invaluerit, enatus est intermedius ille optimatum ordo, qui non tantum constitutos in supremis regni muneribus proceres, sed eorum etiam, qui haec antea gesserunt, vastaque sibi hoc

aliud quam mardurinarum tributum, quod Colomannus antiquato liberorum denariorum, cui inde a S. Stephani temporibus subjiciebantur, censu induxerat, exigere possit, articulo 27-o. 4 Executiva etiam principis potestas primum quoad collationem bonorum et officiorum ita restricta fuit ne haec exteris, sed nobilibus tantum Hungaris conferre possit, articulo 11-o et 20-o. 5 Et quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo

I et Mariae reginae decreta sunt verae diaetales constitutiones. 1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV decretum, ita et confirmationem Ludovici et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur. 2 Verum

qui ante Andream II regnavit, reges inaugurale deposuerint iuramentum (b). 5 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum ad ingressum Decreti Belae IV notam (c) pag. 135. 6 (b) Iam anno 1204. Pontifex ad Strigoniensem scribens ita loquitur: "Recepturus ab ipso patre (nempe Emerico) filii sui (nempe Ladislai) vice corporaliter iuramentum (...) sicut progenitores sui (...) impenderunt;" vide Vestigia Diaetarum pag. 78; anno vero 1214. inter privilegia Strigoniensis archiepiscopi

recens occupatae ducatum cesserat. 15 Verum cum hunc subinde per pacis tabulas Friderico restituere debuerit, nullum autem filio aequivalens praestare voluerit, hic patrem non jam ad tertiam, sed ad dimidiam regni partem sibi cedendam coegit. 16 Ita editum semel inter fratres partiendi regni exemplum effecit ut idem postea non tantum fratrueles, sed et primogeniti regum assectarentur, id quod Hungariam decem funestis civilibus bellis involvit. § 23 Solemnia coronationis omnes

repetierunt. 6 Stephanus e contra II, Bela II, Emericus et Stephanus V non repetierunt. 7 Ut adeo nihil fixi hoc in genere per constitutionem regni stabilitum fuisse appareat. De inaugurali iuramento non ita est expeditum. 8 Inaugurale iuramentum jam Salomonem regem nuncupasse probabile admodum videtur (c). 9 Adminus ante Emericum id in usu fuisse jam superius docuimus. Vestigium capitulationis hactenus

regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii non adsciscebantur. 14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in societatem regni, verum ducatum suum aut provinciam proprio jure gubernabant. 15 Ita etiam primogeniti regum, qui vivo patre coronati fuere, etsi jam adolevissent junioresque reges compellarentur, communionem imperii eo ipso non consequebantur. 16 De solo Colomanno per S. Ladislaum in consortium regni adscito hactenus vestigium prostat.

judicialis potestatis, id est constitutionem regni, in se complectant. 15 Has regi pro confirmatione praesentarunt; qui unanimi nationis consensui refragari cautum esse ratus, easdem totidem verbis in forma diplomatis expedire solebat. 16 Ita Andreae II bis, Belae IV semel oblatos confirmatosque articulos vidimus. 17 Ita pluribus etiam regibus oblatae ab iisdem confirmatae fuerint ejusmodi leges, quae tamen ad nos usque non pervenerunt. 18 Si quae seu decernendorum contra vigentia

pro confirmatione praesentarunt; qui unanimi nationis consensui refragari cautum esse ratus, easdem totidem verbis in forma diplomatis expedire solebat. 16 Ita Andreae II bis, Belae IV semel oblatos confirmatosque articulos vidimus. 17 Ita pluribus etiam regibus oblatae ab iisdem confirmatae fuerint ejusmodi leges, quae tamen ad nos usque non pervenerunt. 18 Si quae seu decernendorum contra vigentia crimina poenarum, seu aliarum civilium legum perferendarum causa, veluti sub S. Stephano, S.

quod nec politica a judicialibus negotia satis separata, nec potestatis seu executivae seu judicialis exercitium debite ordinatum fuerit. 2 Civium enim causas iudices jam majores villae, jam richtardi in veteribus litteris compellati decretorie dirimebant, ita, ut sententias ipsorum nullas potuerint appellari, sed si quae pars sententia hujus judicis se gravatam existimabat, ipsum judicem coram rege convenire debuerit (a). 3 Comites castrorum eadem ferme potestate adscriptis castro populis imperabant

ipsum judicem coram rege convenire debuerit (a). 3 Comites castrorum eadem ferme potestate adscriptis castro populis imperabant (b). 4 Nobiles usque Andream II sicut sub nullius alterius, quam regis vexillo militare, ita nullius praeter regem judicium agnoscere inter praecipuas status sui praerogativas reputabant (c). 5 Voluit quidem mederi defectui huic Colomannus per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas cujuscunque status nobilium causas

exigeret, regemque de eo reddideret certiorem. 8 Itaque reges ipsi sua partim per praecones, partim per cursores publicos mandata subalternis jurisdictionibus significabant, et cum ipsis de singuli effectu rationem exigere non vacarent, haec impune plerumque ita negligebantur, ut si regi quodpiam horum effectui dari intererant, refractarium magistratum ad id armis demum cogere debuerit (e). 9 (a) Patet id e pluribus civitatum privilegiis; speciminis causa libet unicum

plures etiam e melioribus nobilium domibus aulas procerum honoris causa assectabantur. 7 Alios terrarum largitione, alios oblato adversus injurias aliorum potiorum patrocinio optimates in partes suas perduxerunt. 8 Ita, cum magna minoris nobilitatis pars variis proceribus se obnoxiam fecisset, valuit jam utique etiam in comitiis optimatum contra reliquam nullis adhuc partibus addictam nobilitatem authoritas. 9 Quodsi enim aliquot numerosae nobilitatis clientela suffulti

seu explanare magis, seu novis fulcire praesidiis, et si rex haec acceptare noluisset, poterant illi coronationem, id est, legale regiae potestatis exercitium negare; et tamen nulla de reservata statibus coronae conservatione alia provisio tota hac epocha reperitur, ita ut jam Emerici regis vidua eam una cum reliquis clenodiis in Austriam transferre potuerit. 22 Immo ne usus quidem inaugurale aliquod diploma edendi aut Andreanam adminus constitutionem iuramento firmandi, hac adhuc epocha, ut jam ostendimus, obtinuit.

obtinuerint; ut eadem possessio ab eodem rege saepe tribus quatuorve distinctis familiis collata fuerit; denique ut a constitutionalium judicum jurisdictione non modo praelati, sed plerique etiam potentiores optimates se populosque suos eximi procuraverint. 3 Ita enim turbato parte ex una ordinariorum judiciorum cursu debuerunt spolia, violentiae, caedes, primae anarchiae prodromi 29.3 prodromi: prodroni B invalescere; parte ex alia debebant fora omnia enatis

Auxit mala reipublicae praecipue illud quod reges pravo privilegia tam facile et elargiendi et infringendi usui insveti id ipsum subinde in legibus publicis factitarint easdemque sicut ea, qua per status offerebantur, forma metu armatae multitudinis facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo infringendi nil pensi duxerunt. 5 Atque inde orta fuit perpetua illa inter status et reges diffidentia quae subsistente in parte causa ne nostra quidam adhuc aetate plene evelli potuit, cui tamen facile obveniri

misere afflixit, bellum enatum fuit. 8 Lassi tandem tot calamitatibus status in partes Caroli concesserunt, ut hac ratione et foeminei Arpadiam sexus rationem habuisse et tamen iure suo electionis usi fuisse videantur. 9 Litem vero cum Pontifice ita composuerunt ut ille ius electionis statuum, hi ius confirmationis Pontificum agnoverint. § 31 Legitimae S. regni coronae alia in coronatione Caroli per nuncium Pontificium substituitur. 1 Carolus, quod

recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b). Institutum necessitatis coronationis genuine explicatur. 3 Ita primum, quod de peracta alicujus regis coronatione tenemus, publicum instrumentum de illegitima hac Caroli coronatione confectum est; ita etiam primum sub hoc rege diplomaticum habemus argumentum instituti illius (in publicas enim leges ne tota quidem adhuc secunda

iteravit (b). Institutum necessitatis coronationis genuine explicatur. 3 Ita primum, quod de peracta alicujus regis coronatione tenemus, publicum instrumentum de illegitima hac Caroli coronatione confectum est; ita etiam primum sub hoc rege diplomaticum habemus argumentum instituti illius (in publicas enim leges ne tota quidem adhuc secunda periodo relatum est) quod coronatio nulla alia quam specifica illa S. Stephani corona peragi, nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae

17 (c) In eodem instrumento ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum reverentiae atque authoritatis ex dicti regni incolarum opinione defertur, quasi in ea sit jus regium constitutum." 18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo exstitimus coronati." 19 (e) In laudato coronationis instrumento ibidem pag. 177-a dicitur: "regale diadema (...) quod in Albensi ecclesia

aliisque olygarchis justum inter optimates et nobiles aequilibrium reduxit. A comitiis celebrandis alienus fuit. 6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id est octavo post legitimam suam coronationem anno, per praelatos regni sub poena excommunicationis ad indicenda comitia cogi debuit. 8 An tamen eadem reipsa celebraverit, non constat. 9 Post 20 enim

12 Cum regem hunc ante annum 1342, quo haec comitia egit, diversa bella gessisse, nobiles vero iis omnibus intervenire debuisse constat, videtur rex hic ipsum insurrectionis objectum extra comitia definivisse. 13 Atque ita sub Carolo I constitutionem regni nec explanatam, nec novis fulcitam fuisse praesidiis, imo illam ad arbitrarium imperium admodum inclinasse apparet. 14 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum diploma et clausulam hanc p. 174.

fuit. 2 Nihil ille sibi de executiva detrahi passus est potestate sicque omnem anarchiae occasionem antevertit. 3 Magnitudine consilii sui comparatoque per tot felicia bella prolatumque Hungaricum imperium nationis affectu, proceres ita in officio continuit, ut nullae prorsus de horum praepotentia nobilium querelae sub illo legantur sicque omnem olygarchiae viam praescidit; nobilitatem, quam continuis ferme bellis exercebat, ita sibi addictam habuit (a), ut eam inducendae militaris democratiae ne

felicia bella prolatumque Hungaricum imperium nationis affectu, proceres ita in officio continuit, ut nullae prorsus de horum praepotentia nobilium querelae sub illo legantur sicque omnem olygarchiae viam praescidit; nobilitatem, quam continuis ferme bellis exercebat, ita sibi addictam habuit (a), ut eam inducendae militaris democratiae ne cogitatio quidem subiverit. 4> Nec tamen ipse etiam arbitrarium imperium affectabat. <5 Cum enim 1345. contra refractarios Neliptios Croatiae comites, anno vero 1347. Neapolim

aut conventus adhibendi art. 21; de minutioribus aliquot conventibus abrogatis art. 3; de taxis judicialibus art. 7. et 24; denique de termino in quo motae de proprietate possessionum lites debeant definiri art. 25. 11 (a) In conclusione decreti 1351. ita loquitur: "consideratis fidelibus obsequiis... quibus in cunctis nostris... negotiis... prosperis pariter et adversis, specialiter vero in sumenda vindicta innoxii sanguinis... fratris nostri... intrepide se submittendo... nostrae majestati studuerunt

dependendo lucro camerae subjecisse, cujus tamen contrarium ex ejusdem decreti Carolini §-o 19-o constat. 4 Sicut proinde in Carolino decreto § 33-us id tantum importat quod nobiles de persoluto a subditis suis lucro camerae quietantias excipere debuerint, ita Ludovicaeus articulus 11-us nihil aliud significare potest quam quod nobiles lucrum camerae a subditis suis exigere et aerario regio inferre debuerint. 5 Explicationem hanc confirmat prolatum a Pray instrumentum (a); si

subjectos fuisse nemo affirmabit qui vel levem statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et Ludovicum status regni sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli et telonii census immunitate conservasse appareat. 9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere

exempti." 11 In privilegio civitatis Zagrabiensis dicitur: "Eosdem quoque nullius exactionis talliae, seu collectae, vel cujuslibet publicae functionis subire volumus." 12 In privilegio civitatis Szakolczensis de 1382. ipse Ludovicus ita loquitur: "quod ipsi de rebus, ac bonis, ac mercibus ipsorum propriis ad solutionem tricesimae et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur". 13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a

eruimus; quod tamen Sigismundus mori majorum hac in re obsecutus est, pronum est existimare; an ante coronationem capitulationem ediderit, vel andreanam adminus constitutionem seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto. 2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et conjugem imperii exemplum

an ante coronationem capitulationem ediderit, vel andreanam adminus constitutionem seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto. 2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes, praecipuum juris majestatici exercitium, et

andreanam adminus constitutionem seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto. 2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes, praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque

institutum repraesentantum legislatio per pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam alias sub Sigismundo saluberrimae leges perlatae, tumque primum de interno etiam regni statu regulando consilia suscepta sint. 2 Ita aucto praevie civitatum, quae prima sunt commercii incunabula, numero multisque ex illis ad internam externamve securitatem iis procurandam muro cinctis, status illarum decreto 2-o regulatur, quoad aequalitatem ponderum et mensurarum, articulo 1-o et

3-o articulo 6, quoad 48.2 quoad pro quod utrinque scripsi earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13. 3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18. et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie tantum erecta fuerunt,

art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia saeculi expressit, nimirum de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art. 15. et 21, et de prohibita intraneorum cum exteris quaestoribus societate, articulo 16. 5 Ita etiam status colonorum regulatur quoad liberam migrationem articulo 5-o et decreto 3.o art. 15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10. 6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum prohibitionem decreto 3. art. 1, 3,

onus confinia regni propriis militibus et pecuniis defendendi (in praefatione) et cum hos sine stipendiario milite nec concipi quidem possit, hac est prima in legibus Hungariae ejus mentio. 11 Ejusdem decreti articulo 1-o insurrectionis obligatio primum ita modificatur ut status ad eam nonnisi tunc, dum regiae gentes ad propulsandum hostem non sufficiant, obstringantur. 12 Totam vero regni militiam ejus, qui eam statuerat, sumptibus intertentam fuisse ex decreti 5. art. 8-o apparet.

fuisse liquide apparet. 3 Hanc legislativae potestatis communionem etiam conclusio decreti 3-ii manifeste indigitat, qua rex magistratus regni obstringit ut leges in illis comitiis latas etiam per officiales regios curent observari, adeoque sicut Ludovicus I, ita etiam Sigismundus ad observationem latarum mutuo cum statibus consensu legum se etiam obstringi agnovit; jam vero qui solus leges condit princeps, cum eas pro arbitrio etiam abrogare possit, ad earum observationem utique non obstringitur.

cf. infra 52. tit. 1 Gubernii formam etiam sub Sigismundo ad oligarchiam inclinasse decreti ejus 3-ii articulus 4-us satis remonstrat. 2 Sub nullo enim rege exercitae a potentioribus oppressiones ita graphice 50.2 graphice: geographice B describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex curiae, magister tavernicorum ac alii barones, ac alii generaliter quivis judices

tamen Elisabetham conjugem Sigismundi filiam habuit. corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae" complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est. 4 (a) Pray et Palma Elisabetham

Stephanus palatinus causam ab octavis S. Georgii 1492. ad octavas S. Jacobi prorogaverit, subjungitur deinde: "eodem honore palatinatus ab ipso domino Stephano palatino per regiam Majestatem ablato, ex ipso nobis dato." 14 Ita adhuc ante 41 a condito sub Alberto articulo 2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse apparet. § 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est. 1 Maxima vero attentione digna est

Status immemores delatae Elisabethae haereditatis Uladislaum Polonum, Arpadianae domui nullo gradu nexum, eligunt. 1 Praecox Alberti post unius et medii anni regnum secuta mors invectam inde a Mariae regno oligarchiam secutamque exinde saepe anarchiam ita provexit ut haec Hungariam usque Mathiae Corvini regnum misere afflixerit; status enim seu immemores agniti vivo adhuc Alberto Elisabethae juris, seu ipsa desiderio novi connubii in id suffragante, gravida licet regina, Uladislaum Polonum, Arpadianae genti nullo

suffragante, gravida licet regina, Uladislaum Polonum, Arpadianae genti nullo prorsus gradu nexum, 1440. mense Martio elegerunt. 2 Interea Elisabetha jam profectis ad Uladislaum legatis, Ladislaum Posthumum enixa est. 3 Quae res proceres in partes ita distraxit ut alii Ladislaum licet infantem eodem anno in festo Pentecostes coronari procuraverint, nuncupante pro illo inaugurale juramentum avunculo suo comite Cileae, alii partibus Uladislai constanter adhaeserint.

Nicolaum Ujlak transtulerunt. 2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire. 3 Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae pretium est reputare quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint. 4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque

id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias inferebant, demptis paucis, quorum usus privatis relictus est, restituantur (b); decreverunt etiam ut Ladislaus una cum corona e manibus Friderici imperatoris ita repetatur ut, si abnuerit, is bello etiam impetatur (c); seu imminens belli periculum, seu impares sustinendae adeo procellosae administrationi Ujlakii vires id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam per repraesentantes, ut antea, sed

pacem reformare et charitative sibi invicem commorari possent, avidissime exquirere coepissent." 4 Quod utique veram indicat anarchiam. 5 (b) Albensium ingressus laudati decreti, Pestiensium articulus ejusdem 2-us memoriam continet; ita tria eodem anno celebrata fuisse comitia apparet. 6 Certum perturbati interim regni status indicium. 7 (c) Id enim vero coaevi scriptores prodiderunt. 8 (d) Ingressus laudati decreti ita habet: "cum universitate

2-us memoriam continet; ita tria eodem anno celebrata fuisse comitia apparet. 6 Certum perturbati interim regni status indicium. 7 (c) Id enim vero coaevi scriptores prodiderunt. 8 (d) Ingressus laudati decreti ita habet: "cum universitate praelatorum, baronum et nobilium, ac aliorum singulorum possessionatorum hominum hujus regni." 9 (e) Cum Verböczius P. 2. T. 14. § 38. Ujlakium inde ab obitu Uladislai usque

nobiles impossessionati pendendo lucri camerae subsidio non amplius [subjecti] fuerint exempti 60.15 exempti: exemplo B (e). 16 Ita status in prima statim longiori regis absentiae occasione commodo reipublicae minus prospexerunt, dum magnam potestatis executivae partem ad se pertraxerunt. 17 Debuit enim gubernator variis aemulorum insultibus patere, id autem vigentem jam anarchiam

nobilibus imposito intelligi potest. § 63 Mala aerarii administratio. 1 Convulsum publicae administrationis statum decreti hujus articulus 2-us luculenter ostendit. 2 Apparet nempe inde proventus regios ita dissipatos fuisse ut ne ille quidem militum numerus, qui banderium regium efficiebat, inde ali, minus emensus baronibus illis, qui vi muneris sui designata sibi banderia alere cogebantur, census dependi potuerit, ut adeo oportuerit status redigendo in ordinem aerario

63.6 pharetrati: faretratri B pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem non in Hungariam, sed in Serviam tendere intellexissent, nemo quidquam eorum, quae his comitiis imperata fuere, praestitit, ita ut Hunyadius vicinum praevertere volens periculum cum solis propriis et confinariis copiis pugnam ad Semendriam suscipere coactus fuerit; quam tamen pro eximia sua Artis bellicae peritia et singulari prorsus animi fortitudine illustri victoria coronavit.

pervicit ut novum e sex de singulo statu deligendis viris consilium constituatur quod publica oeconomica, et militaria summa cum potestate administret. 3 Verum rex saniora edoctus id ipsum Hunyadio relinquit arbitrio an consilium hoc abrogare, vel vero ita confirmare velit, ipse illi ut eidem praesit (a). 4 E quo diserte patet palatinum executivam ipsius principis potestatem restringere quidem voluisse, regem tamen id passum non fuisse. 5 Constat enim Hunyadium particulares praelatorum et

retundit. 5 Ast incassum; obsistente aemula Garaii factione solutaque per vigentem tanto tempore jam anarchiam vi imperii, e banderiali, portali, et insurrectionali militia, quae numerum 100,000 longe superare debuisset, vix 5000 potuit extorquere, ita ut sola haec praeter propriam 10,000 cohortam inconditamque, quam Joannes Capistranus adduxerat, cruciatorum turbam tam copioso hosti, tamque bellicoso, ut Mahometes fuit, dux objicere salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit. 6 Sane nisi

captabat; praevaluit Szilághii viduaeque gubernatoris Hunyadii potentia; postquam enim vacante regno praelati et barones comitia pro eligendo novo rege praefixissent (a), Szilághius cum 40 armatorum millibus ad ea comparuit, hocque armorum terrore Garaianas partes ita prostravit ut antequam eligendo regi manus admoveretur, se in quinquennium, dum nempe Mathias adolescat, gubernatorem eligi procuraverit. 2 Electionem hanc extortam fuisse vel inde apparet quod dignitas haec nullis, ut in Hunyadio factum est, limitibus

Andreae II additis 31 novarum legum capitibus confirmavit. 6 Decretum enim hoc hodiedum exstat in aliquot comitatuum, uti et Regni Croatiae archivo, nec non apud familiam Görgeianam (b) ad quam indubie ex archivo comitatus Scepusiensis devenerit. 7 Ita etiam exstat pluribus in locis Mariae reginae confirmatorium aeque constitutionis Andreanae decretum. 8 Sigismundi decretum minus civitati Bartphensi missum se suis tractasse manibus Prayus testatur. 9 Ejusdem vero majus, uti et Alberti

In aliis et praecedentibus et subsequis decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut occasione singuli conventus nobilium in comitatibus in mensa jaceat (a). 4 In conclusione vero dicitur: "praemissos 71.4 praemissos: praemissa B articulos pro vero regni decreto haberi

10 (b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1: "Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus." 11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...) acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus, et, quantum in nobis est, per omnes incolas regni observari faciemus." § 73

praecipui hunc in finem viri nominentur (a). 2 Articulo vero 32 constituerunt ut iisdem rex de stipendio provideat (b). 3 Senatus tamen hic ad consistentiam minime perductus fuisse videtur, quin nullum imposterum ejus vestigium exstet, et Mathiam ita, ut praedecessores ejus, convocatorum tantum pro arbitrio ex iis, qui forte aderant, praelatorum, baronumque consilio usum fuisse appareat (c). 4 Post 20 annos, nempe 1478, status ipsi stabiles jam judices ita elegerunt articulo 12-o ut pars eorum media in

imposterum ejus vestigium exstet, et Mathiam ita, ut praedecessores ejus, convocatorum tantum pro arbitrio ex iis, qui forte aderant, praelatorum, baronumque consilio usum fuisse appareat (c). 4 Post 20 annos, nempe 1478, status ipsi stabiles jam judices ita elegerunt articulo 12-o ut pars eorum media in judiciis continuo adesse debeat. 5 Verum judices hi jam ad octavas tantum et brevia judicia restringuntur, neque eorum authoritas etiam ad politica negotia extensa fuit (d). 6 Et cum nulla ipsis

potestatis, quae regem respicit, transfertur articulo 2-o (d). 12 Defertur etiam eidem suprema sub nomine generalis regni capitanei militaris potestas articulo 4-o; 13 defertur denique suprema iudicialis potestas articulo 9-o. 14 Atque ita impositus fuit finis usitato sub duobus antea regibus gubernatores officio. 15 Ita palatinale munus longe supra illam, quam gubernatores habuere, potestatem evectum fuit (e). 16 Sola tantum donationes ad vires 32 sessionum conferendi facultas,

eidem suprema sub nomine generalis regni capitanei militaris potestas articulo 4-o; 13 defertur denique suprema iudicialis potestas articulo 9-o. 14 Atque ita impositus fuit finis usitato sub duobus antea regibus gubernatores officio. 15 Ita palatinale munus longe supra illam, quam gubernatores habuere, potestatem evectum fuit (e). 16 Sola tantum donationes ad vires 32 sessionum conferendi facultas, qua Hunyadium praeditum fuisse vidimus, hac vice eidem non conferebatur. 17 Sed et

litterae testantur, libet unicas de 1467, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 376 prostant, excitare. 12 Dicitur in illis: "loco ejus" (lucri camerae) "alia quaedam exactio est unanimiter instituta, tributum fisci regalis in perpetuum appellanda, ita videlicet ut fere consimiliter ut prius super singulis quinque portis non plus nisi unus florenus tantum semel in anno ubique exigatur... 13 Nec aliquis superinde ullo unquam tempore exemptionis privilegio frui possit." 14 Cum mos iste jam

Mathiae viguerit, certe non sub hoc, qui jura fisci acerrime tuebatur, sed sub aliquo a decessoribus suis enasci debuit. 15 (c) Quod portae nomine non fumus, id est domus, sed sessio populosa intellecta fuerit, docet 1474. art. 4, ubi dicitur: "Ita ut portae connumerentur, et non fumus neque sessiones desertae." 16 (d) In Vestigiis Diaetarum pag. 328 dicitur hoc articulo: "quod, prout dominus rex praestitit juramentum quod nullo tempore super regnicolas et jobbaggiones

procuravit. 5 Ut exemptiones a lucro camerae et tricesima etiam abolere possit, indirectam sibi ineundam esse viam arbitratus est; impetravit itaque a statibus in diaeta 1467. ut tricesima simpliciter aboleatur ejusque loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae, nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a

regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a). 6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis exemptiones abolevit. 7 Cum tamen vetera nomina magnum apud populum momentum habere soleant, redivit non multo post cum tricesimae, tum lucri camerae compellatio; exemptionum ab iis usum

tributa imperandi potestatis insimulatur. 16 Juvat itaque id tantisper ad vivum 77.16 vivum: visum B resecare. 17 (a) In regalibus pro diaeta 1462. apud Pray ad hunc annum ita loquitur: "Cum S. coronae negotium et tantarum turbarum compositio... totius regni statum concernat... nec satis esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc apud maiestatem Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam

iterum unius floreni subsidium impetravit (k); constat etiam eum et in comitiis Vacii 1485. et in comitiis Budae 1486. celebratis unius floreni subsidium a statibus denuo obtinuisse (l), quamquam vades de eo amplius non exigendo sistere debuerit. 16 Atque ita Mathiam jus tributa imperandi privative nunquam usurpasse satis apparet. 17 Apparet etiam quod intra 32 annos duodenis tantum, quantum hactenus constat, extraordinarium illud subsidium impetraverit. 18 Ubi tamen posteriores reges,

ibidem pag. 380. 28 (h) Vide praefationem decreti hujus in Vestigiis Diaetarum pag. 383, ubi dicitur: "Obtulerunt ultro de singulis portis per totum regnum singulos 100 denarios," et infra, "lucrum camerae anni praesentis relaxavimus ita quod taliter cum eo ad valorem... unius floreni solvatur." 29 (i) Vide ibidem fidejussionem pag. 390-a. 30 (k) De 1474. fidem facit decreti ejusdem anni articulus 1-us. 31 De annis vero 1475. et 1476. provocata in

1-us. 31 De annis vero 1475. et 1476. provocata in Vestigiis Diaetarum pag. 396 ejus mandata. 32 (l) Vide ejusdem argumentum ibidem pag. 401 et 405. 33 (m) Mathias enim in jam provocato edicto suo 1468. ita ait: "Haec solutio tributi fiscalis (seu lucri camerae) semper pro hoc vero anno, qui nunc imminet, (supradicto modo) fieri disposita est. § 79 Nec insurrectione status gravabat. 1 In cogenda etiam

in 1474. articulo 15 et 1486. articulo 31-o; verum necdum invecto aetate illa disciplinae militaris rigore, quis regum antiquiorum fuit sub quo statarius miles complures excessus non commiserit? 8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae articulus 10-us ita habet: "Dum D. rex contra potentiam inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium". 9 Vestigia Diaetarum, pag. 338.

penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c). 12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem Mohácsianam, quam post 36 ab obitu Mathiae annos

obstringet? 8 Aliud fuisset si eidem antecoronationales articulos simul cum capitulatione ipsa exhibuissent; tunc enim ipsi antecoronationales articuli novorum capitulationis punctorum vicem subivissent, poteratque Uladislaus expendere an sicut illa, ita etiam hi rationibus suis conveniant, adeoque an omnia haec acceptare vel vero regnum recusare velit. 9 (a) Vide ejus evocationes ad civitatem Bartphensem datas in Vestigiis Diaetarum pag. 412.

subjungitur deinde ut metae insuper inter Cumanos, Philistaeos et Szegedienses, uti et Moraviam, Austriam,
Styriam et Carinthiam rectificentur; inde enim elicere oporteret quod Cumani, Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint, prouti nunc confinia reguntur, ut adeo regni ita interfuerit fixas respectu eorum metas habere sicut interfuit respectu Austriae, Styriae, Carnioliae et Carinthiae. 20 Cum tamen nullum hactenus ejus rei vestigium latum sit,

uti et Moraviam, Austriam,
Styriam et Carinthiam rectificentur; inde enim elicere oporteret quod Cumani, Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint, prouti nunc confinia reguntur, ut adeo regni ita interfuerit fixas respectu eorum metas habere sicut interfuit respectu Austriae, Styriae, Carnioliae et Carinthiae. 20 Cum tamen nullum hactenus ejus rei vestigium latum sit, ego obscuritatem hanc tamdiu improprio temporis illius scribendi modo adscribam

in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant, nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia sibi relicto milite primo statim regni anno confecit, nullum bellum gessisset, videtur postulandi subsidii nullam

sibi jam conpensasse, utve ea gratuito statim remittantur, contendebant. 12 Verum cum proventus hujusmodi potissimum Bakacs episcopus et cancellarius, tum Zápolyius palatinus tenerent, obstante horum potentia id in praesens evinci non potuit. 13 Ita proventibus, qui jam usque 1497. impignorati fuerunt, non revindicatis, cum quaestores regii ne poena quidem Hamponis et Dombaii deterriti Peculatum ultro pergerent exercere, neque Uladislaus continendis intra justos limites domus regiae sumptibus par esset, is cum

ut omnes, quos rex alienavit, proventus regii illico remittantur. 18 Pignoratariis, quidquid ultra justam investitae summae usuram percoeperunt, in computum capitalis imputetur (g), pro residuae nefors summae depuratione medietas impignorati proventus iisdem ita assignetur ut rex interea, dum debitum hoc exstinctum fuerit, dimidium tantum ejusmodi proventus percipiat. 19 Tanta tamen fuit Joannis Zapolya, Transylvaniae vajvodae et Stephani palatini jam fatis functi filii, potentia, ut hunc a justa sane hac lege

"ut universi proventus Regiae Majestatis, tricesimae, vigesimae, fodinae, camerae salium, auri et argenti, civitatesque regiae de facto remittantur, et computata ratione, si cui Majestas Sua adhuc aliqua summa tenebitur, illam cum tempore ex iisdem proventibus refundat ita, ut medietas proventuum Regiae Majestati cedat, et medietas illi apud quem in arenda vel pignore fuit." 39 (h) Hunc enim sensum facere videtur obscurus 1524. articuli 1. § 2. qui ita sonat: "Quo fit, ut... ut

refundat ita, ut medietas proventuum Regiae Majestati cedat, et medietas illi apud quem in arenda vel pignore fuit." 39 (h) Hunc enim sensum facere videtur obscurus 1524. articuli 1. § 2. qui ita sonat: "Quo fit, ut... ut Regia Majestas tam multoties in eorum medium mittere solet ut saepe lucrum seu fructum, quem exinde speraret, solis in expensis nuncii, vel dicatoris consumat." § 92 Tricesimarum regulatio.

limitaneis civitatibus elargita, quorum jam § *** 92.5 *** in B vacuum relictum. (b) memoravimus. 6 De transitu etiam nil memoratur, quod inde factum puto quia necdum eotum commercium ita effloruit ut merces quaepiam per Hungariam in alias regiones devehantur. 7 E naturali principii hujus sequela agnoverunt etiam status quod tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498. articulo 34.

regiones devehantur. 7 E naturali principii hujus sequela agnoverunt etiam status quod tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498. articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae

proventus regios alienare sicque ipsos redituum suorum fontes diminuere debuerit, tum enimvero eum omnem, quae ultra legalem banderii regalis numerum fuit, stipendiariam militiam dimisisse extra dubium est. 6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7 Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit. 8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis, tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem

abbas Sexardensis et praepositus cum capitulo Albensi unam quartam seu 100, denique episcopi Syrmiensis et Nitriensis, abbas de Zobor, capitulum Bácsiense, et praepositus Titeliensis unam octavam banderii, seu 50 equites praestare tenebantur. 16 Ita equitatum, quibus rex stipendia dare debebat, 2600, quos vero clerus aluit, 4450, universim 7050 equites effecisse apparet. 17 Reliquis potentioribus dynastis, quorum 44 in articulo 22:1492. recensentur, nullus quidem certus equitum numerus admensus,

impositum fuit. 19 Si praeter despotum reliquos hos 43 dynastas vel per 50 equites supputemus, prodeunt iterum 3150 qui superioribus adjecti efficiunt 10,200 equitatum. 20 Praerogativa haec proprium aducendi banderium procerum aetatis illius animos ita occupavit ut anno 1500. quindecim regis aulici articulo 21. descripti, cum concessum dynastis in comitiis 1498. proprii banderii honorem ex toto obtinere non potuerint, id adminus impetrarint ut statuendum a bonis suis militem, si rex ipse in persona exercitum ducat,

constituitur ut singulum fortalitium duos habeat praefectos, quo uno propriorum negotiorum causa absente, alter semper praesto esse possit et debeat. 34 Et cum dissolutis his temporibus avaritia ipsos militares praefectos jam ita corruperit 94.34 corruperit: corrupuerit B ut Belgrado et Iaicza, praecipuis eotum limitaneis castris, ipsa bellica instrumenta furto ablata fuerint, in authores sceleris hujus inquirendum

(qui superiorem Hungariam jam invaserat) cum satis numeroso exercitu et cum universis viribus suis, quas magnas habet, insequi decrevit." 41 Exstant ibidem pag. 413. aliae ipsius Uladislai de 14-a Septembris ejusdem anni litterae, quibus eidem civitati ita rescribit: "Absoluta celebratione coronationis nostrae Hungariae, curabimus succurrere necessitatibus vestris". 42> Verum nihil horum in effectum ivit. <43 Peracta coronatione miles omnis in hyberna dimissus est idque dedit Maximiliano occasionem ut

officiolatus vero tenentes, quatuor illi barones, qui in provocato in praecedenti nota articulo recensentur, intelligi possunt. 49 (g) Quod praelati admensa sibi banderia continuo intertenere debuerint, alioquin constat. 50 Neque tamen id ita recipiendum est quasi statarium, qualis nunc in more est, militem adere debuissent. 51 Verum habebant illi suos praediales, qui ea lege sessiones suas possidebant ut tempore pacis aut decimam, aut exiguos quosdam census praestare, tempore belli vero contra

56 Indeque aliqui arguunt etiam non banderiatos continuum militem alere debuisse. 57 Verum quis non videt compilatorem articuli hujus termino stipendiarii improprie usum fuisse idque tantum innuere voluisse quod sicut banderia sumptibus praelatorum, ita portalis miles sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam

Status nobilium aristocratiae optimatum inde a primis septem ducibus insvetus praelatorum potissimum olygarchiae adversabatur. 9 Cum regem ignavum hanc impedire aut nolle aut non posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium aliquot optimatum in reliquas etiam

praelatorum potissimum olygarchiae adversabatur. 9 Cum regem ignavum hanc impedire aut nolle aut non posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium aliquot optimatum in reliquas etiam civium conditiones luxus exemplo, publicos proventus depeculandi studium, quodve adhuc deterius

posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium aliquot optimatum in reliquas etiam civium conditiones luxus exemplo, publicos proventus depeculandi studium, quodve adhuc deterius est, venalitas ministrium invaluit. 13 Ita perturbata publica administratione illae etiam, quae

regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium aliquot optimatum in reliquas etiam civium conditiones luxus exemplo, publicos proventus depeculandi studium, quodve adhuc deterius est, venalitas ministrium invaluit. 13 Ita perturbata publica administratione illae etiam, quae adhuc nationi supererant vires, nunquam in unum cogi potuerunt quo hostibus regni communibus viribus resisti potuisset. 14 Inde evenit ut Maximiliano Austriam tam facile recipere et totam ferme

Moldavia ad Polonos, Dalmatia ad Venetos impune defecerit, imo ut pulcherrimam, quam generalis ferme principum Europae Cameracensi foedere contra Venetos inita conspiratio ejus recuperandae praebuit occasionem, hi aere, ut mox dicemus, redimere potuerint. 15 Ita denique tam profundae internarum dissensionum radices jactae sunt ut hae nonnisi post 220 annos sub Caroli VI regimine plene evelli potuerint. 16 Cum omnium horum calamitatum causa fuerit primum indolentia Uladislai, dein secularium cum clero, et optimatum

colonos restringatur, mox tamen ejusdem ipsius decreti articulo 5-o prior 1492. articulus 14, qui irrestrictam regi bona infidelium conferendi potestatem tribuit, confirmatur. 9 Restrinxerunt etiam status 1507:7-o potestatem ejus in officiis conferendis ita ut nullum absque consensu stabilis illius, quod tum moliebantur, seu consilii, seu senatus officium sub vinculo invigorositatis largiri valeat, immemores indubie quod id etiam primitivae in capitulationis Albertinae articulis 15. et 26. diserte renovatae constitutioni

calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio. 2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad realia extendere possit, ita ut saeculares etiam in realibus causis contra ecclesiasticos coram foro ecclesiastico procedere debeant; eratque tempus quo id reapse in effectum perduxit (a). 3 Hoc assecutus jam ipsum fundamentale juris principium quod actor forum rei sequi debeat,

beneficia, veluti praeposituras et abbatias, ad se pertraxerint. 6 Tot reditibus aucti coeperunt copiosa saecularia bona partim a rege impetrare partim a prodigis, seu alias ad incitas redactis proprietariis emere, seu per legata etiam obtinere, ita ut praeter ampla alioquin fundationalia bona clerus jam magnam saecularium etiam bonorum partem ad se pertraxerit. 7 Quod summum fuit, praeter cancellarii et personalis praesentiae munus, quae jam quasi ex instituto tenebat, alia etiam aliis saecularibus

per quas sententia notae infidelitatis in Ioannem Kis Horváth de Illaposich perfertur. 38 Turbulenta illa fuisse Istvánfius testatur, et licet ille alias etiam turbarum harum causas adferat, dubitari tamen nequit quin iidem abusus, qui comitia 1492. ita perturbarunt ut de iis nihil decerni potuerit, hac etiam diaeta resumti praecipuam dissidiis causam praebuerint. 39 Caeterum Istvánfius memorat quidem hac etiam diaeta leges aliquas perlatas fuisse. 40 Verum in eo illum evidenter halucinari

fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto fuissent. 8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus, edito decreto solutis 1493. comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa tamen 1495. diaeta pauci tantum sicut cleri ita etiam optimatum abusus sublati fuerunt. 10 In particulari cassatae fuerunt articulo 15-o illae potentiorum exemtiones quibus se judicatui vicecomitum et judicum nobilium subtrahere solebant. 11 Sancitum etiam fuit articulo 25-o ut sepositis

in unam personam plurium officiorum abusus per articulum 70. abrogatur resque haec ad constitutionalem Andreae II legem revocatur. 14 Nimirum tanta fuit optimatum potentia ut reliquae nonnisi sensim in subsequis comitiis potuerint abrogari. 15 Ita anno primum 1504. articulo 2-o supremi comites ad nuncupandum officii sacramentum adstringebantur, articulo 3-o supremi comitis officium in haereditatem conferri vetabatur sicque altera etiam constitutionalis Andreae II lex renovabatur; §-o vero 4-o adimebatur

7 Itaque si quae hoc etiam pacto coiverunt gentes, consensio earum minime fuit diuturna, verum tanta continuo inter utramque lucta viguit ut serius aut citius vel in unam confluere gentem, vel penitus ab invicem dissolvi debuerint. 8 Ita nempe antiquioribus temporibus coaluerunt Angli et Scoti, Dani et Sveci, sed inter utrosque deductae saepe ad apertum bellum dissensiones tamdiu viguerunt donec Sveci quidem a Danis iterum separati perpetuique ad invicem hostes effecti sint, Scoti vero post

alia ratio est quam si minor hic populus parte ex una per aerarium et militiam suam in commune conferat, producta sua necessitatibus communibus non subtrahat, interesse denique suum cum populo majori ita conjungat ut illud tanquam indivisibile et inseparabile consideretur; parte vero ex alia communis utriusque populi rex tantum ministris minoris etiam populi hujus in omnia ea, quae totam in complexu monarchiam respiciunt, influxum admittat,

illa tertiam fere partem monarchiae, acceptavit sanctionem pragmaticam fidejussione omnium ferme Europaearum aularum firmatam, per quam non in forma simplicis confoederationis, sed in strictae unionis forma se cum reliquis haereditariis provinciis ita conjunxit ut communes cum iis imposterum res, commune interesse fovere velit. 3 Sicut reliquum licet majus monarchiae corpus laederet ipsum unionis finem, qui in communi totius in complexu monarchiae utilitate consistit, si commoda

interesse fovere velit. 3 Sicut reliquum licet majus monarchiae corpus laederet ipsum unionis finem, qui in communi totius in complexu monarchiae utilitate consistit, si commoda Hungariae suis duntaxat commodis vellet subordinare, ita etiam a scopo unionis aberraret Hungaria si suas sibi tantum res habere, viresque suas a communi totius monarchiae necessitate vellet separare. 4 Primum itaque, quod explicuimus, institutum, ut suas sibi res seorsim habeat, aerarium suum, suam militiam, sua

Hungariae sacrificarunt. 39 Itaque decernendum puto ut novum finita mox diaeta per commisarios, e parte quidem Germanicarum provinciarum per principem, e parte vero Hungariae per status denominandos vectigal in forma liberi tractatus ita elaboretur ut aut nec his, nec illis ullas in favorem alterutrius partis rubricas prohibere, aut gravare liceat, aut Hungari plenum jus habeant adaequatum reciprocum constituendi. 40 Elaborandum vero hac ratione vectigal pro discussione et

E converso ipsa unionis inter tam disparata regna natura secum fert ut ea, quae nullam ad commune totius monarchiae bonum habent relationem, sed internam tantum singuli regni administrationem concernunt, per separatum singuli regni dicasterium seu cancellariam ita pertractentur ut unius regni consiliarii in interna alterius negotia nullam influxum habeant. 6 Cum enim adversis utrumque regnum legibus diversa gubernii forma gaudeat, naturale est ut singuli regni consiliarii interna etiam alterius regni negotia ad sua

in Hungaria montanisticis foris praescribatur. 32 Ab his vero iudiciis appellata ad sedem tavernicalem, inde ad septemviratum admittatur. 33 Et haec ferme sunt quae intimum cum interesse totius in complexu monarchiae nexum habent quaeve ita temperare oportet ut stabilita per sanctionem pragmaticam inter Hungariam et reliquas haereditarias provincias unio illaesa consistat, et tamen rationibus Hungariae, qua parte illae communi totius monarchiae bono non adversantur, consulatur.

Hungaricae constitutionis quod potestas legislativa sit principi cum statibus communis, executiva demptis, quae sibi status per expressum reservarunt, propria. 6 Iudicialis constitutis per legem tribunalibus ita competat ut supremi fori sententiam nec ipse rex possit alterare. 7 In potestatis legislativae usu status continuo permansisse, totum corpus juris testatur. 8 Sed quia in ejus exercitio aliqui abusus sensim irrepserant, studiosi

futurum videtur ut regi duo veto admittantur, lex vero tertio proposita pro perlata habeatur. Per stabiliendum inter duas Tabulas coalescendi modum. 31 e) Potest quandoque ipsa Superior Tabula ab Inferiori ita diversum fovere sensum ut ne missis quidem saepius ultro citroque legationibus in eandem sententiam concedat. 32 Huic rei, ne controversia in immensum protrahatur, haud aliud adferri posse remedium videtur quam si post 2-am aut 3-am legationem controversum

subjiciatur. 45 In iudicialibus vero illi, penes quem summa rerum civilium est, nullus prorsus influxus admittatur. 46 Iudiciorum moderatio supremo, cui ex ipsa nominis significatione iudex curiae praeesse debet, tribunali relinquatur. 47 Ita illud etiam assequemur, ne soli semper militares supremum regni magistratum gerere possint. § 13 Quomodo constitutio firmari potest quoad potestatem executivam. Per senatum vigilantem. 1i) Ne potestas

gerere possint. § 13 Quomodo constitutio firmari potest quoad potestatem executivam. Per senatum vigilantem. 1i) Ne potestas executiva in legislativam serpere possit, juvabit fortasse vigilantem regni senatum ita constituere ut relicta consilio locumtenentiali mandata, quae in effectum legum emanabunt, exequendi potestate, illud per novam instructionem et formulam iuramenti ad id obstringere ut sub gravi in proximis comitiis reddendae rationis

l) Verum cum defunctus imperator bona et officia exteris conferendo potestate hac abusus sit, justum est ut omnes ejusmodi collationes in irritum revocentur. 7 Quae enim in orbe natio est quae patria officia, patrios honores, patriaque bona suis civibus ita non reservarit ut a lege hac nonnisi in paucis extraordinariis casibus recessus fieri possit? 8 Cum tamen circumstantiae aerarii ita constitutae esse queant ut restituendo tanto, quod Iosephus II inde percepit, donatariis aeri pares non sint, sufficit si

in irritum revocentur. 7 Quae enim in orbe natio est quae patria officia, patrios honores, patriaque bona suis civibus ita non reservarit ut a lege hac nonnisi in paucis extraordinariis casibus recessus fieri possit? 8 Cum tamen circumstantiae aerarii ita constitutae esse queant ut restituendo tanto, quod Iosephus II inde percepit, donatariis aeri pares non sint, sufficit si irritae hae donationes in lege specifice exprimantur, singuloque civi bona haec a donatariis, depositis pecuniis, recipiendi facultas attribuatur;

percepit, donatariis aeri pares non sint, sufficit si irritae hae donationes in lege specifice exprimantur, singuloque civi bona haec a donatariis, depositis pecuniis, recipiendi facultas attribuatur; interea vero qua ignobiles oneribus publicis subjiciantur. 9 Ita etiam cum in montanis, salinariis, 30-libus et postalibus officiis tot exteri applicati esse possint ut idonea nativa individua tanto numero nec adsint, sufficit si dicasterium dirigens accuratam eorum

et illegitimis haberi debent. 10 Pertinet quidem ad potestatem legislativam criminalia iudicia constituere, sed ea, quae defixit, non ad singulares casus restricta, sed communia esse debent. 11 Posset enim ipsa quandoque legislativa potestas ita in transversum agi ut oppressivum respectu singularis alicujus civis iudicium constituat. 12 Itaque decernendum puto ut nullum unquam, etiam in casu seditionis aut criminis laesae majestatis, delegatum aut extraordinarium iudicium

regis jus intercedendi status a communione legislativae potestatis simpliciter excludat, pertinet etiam ad praesidia constitutionis eidem certos limites statuere. 6 Sed et hoc non mutat, sed tantum explicat constitutionem. 7 c) Ita etiam ut omnes, quas intermedio inter diaetam tempore rex edidit, provisionales constitutiones in proximis comitiis debeant discuti, veterem constitutionem tantum obfirmat; nimirum ne indirecta hac via status ab exercitio

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report