Bibliographic criteria: none
(All documents)
Search criteria: sunt
Your search found 14119 occurrences
More search results (batches of 100) First 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
Occurrences 12624-12747:
12624. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis die sua sponte, facto legali, concedant.
* 3 Similes Regis ministri sunt: dux Hungariae, curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
5.
1 In comitiis ante coronationem ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis
12625. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
cancellarius.
5.
1 In comitiis ante coronationem ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de
immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio
12626. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam
12627. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam
venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua
12628. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Ordinem constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex bonis
proventibusque ecclesiarum, quibus illae dotatae sunt et quae porro etiam, velut dotes
ipsarum, in perpetuum pro illis conservari administrarique debent, saltem tantum pro
singillativis beneficiatorum dignitatibus exscindatur, quantum sive pro magnificentia
praesulum, sive pro presbiterorum honorifica vitam sustentandi
12629. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
insurrectionis, ex iusta
animisque Hungarorum peculiariter ingenita humanitate in levamen miserorum, communis
securitatis onera unice portantium, colonorum et civium iustum subsidium belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
12630. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
in provinciis comitatuum rem publicam in felicitatem
populorum continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat: particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt. 2 In his senatibus sub praesidio
vice-comitum et vicario praesidio substitutorum vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
12631. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
20.
1 Ordo S. Stephani, velut Hungaricus equestris, pro meritis
constitutus, aliquibus maioribus Regni dignitatibus iustis de causis suapte necessario
copuletur; alioquin ad insignes dignitates non nisi quibus et merita in patriam sunt,
promoventur.
21.
1 Transylvania, Gallicia, Lodomeria etc. ea qua Croatiae,
Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri incorporentur, interesse horum Regnorum illi
12632. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
supra reliquam nationem evexerint.
2 Verum cum tamen exiguus fuerit stirpium harum numerus, non potuit id adhuc
perfectam hereditariae nobilitatis idaeam excitare; reliqui enim minores
militiae praefecti nullam per pactum hoc praerogativam consecuti sunt, adeoque stirpes eorum
in primitiva cum reliquis nationis individuis aequalitate permanserunt.
§ 3 Origo hereditariae nobilitatis et status optimatum.
1 Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore
12633. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
intellexunt MS
se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in
bello non occubuerint, per totum Regnum magno adhuc numero superstites Slavos in servitutem
redigerent. 3 Itaque praeter eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos
e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii
aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub solo militandi
onere, quas iam possidebant, terris in armorum societatem
12634. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
eorum in omnes fere Europaeas provincias sub ducibus procursiones, quarum etiam
illae, quae feliciter cesserant, magnum tam primitivarum, quam et adscitarum in
societatem armorum Slavicarum familiarum numerum absumpserunt. 3 Aliquando
vero ita caesi sunt Hungari ut vix pauci cladis nuncii superfuerint. 4 Debuit
itaque iam duces de novis militiae supplementis cura incessere; haec autem non secus obtinere
potuerunt quam si, ut advicinantibus in Regnum exteris terras sub solo militiae
onere
12635. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
§ 5 An sub S. Stephano donationes in diploma redigi consveverint?
1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana sacra,
complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia
aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita
invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et
similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae alicuius seu
collatio, seu a
12636. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
et 44; in legibus S. Ladislai l. 1. c. 41, l. 2. c.1, l. 3. c. 15. § 1;
denique in Colomanni l. 1. c. 65. usurpatur; nomen servientis regii
, minus vero nobilis vocabulum in nullo, quae hactenus pertractata sunt, aevi
huius diplomate deprehendi.
§ 7 Quando pro milite – servientis regii?
1 Saeculo primum XIII militis compellatio in phrasim
servientis regii transformata fuisse videtur.
12637. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
speciem illis conferebant, nimirum qui armis tantum episcopatui aut
monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales ecclesiae talis, iam
banderialistae dicebantur. 4 Exemplum hoc potentiores etiam
optimates subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum
conditionarii, sed et iobagiones bellatores, qui pure armis
servivere, leguntur, quos illi potissimum e servis imperfecta manumissione
donatis conflarunt: prouti haec omnia e Ritu
12638. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
unice in militandi obligatione
consistebat; et ideo, postquam compellatio nobilis usuvenit, in nonnullis
litteris ipsi etiam iobagiones castrorum nobiles compellantur, donec sub
Ludovico I, ut infra § 49 ostendemus, ad hunc statum reipsa evecti sunt. 2 An
tamen ab omnibus aliis obventionibus, seu censibus simpliciter liberi fuerint, infra §-pho 56
discutiemus.
§ 17
17 transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G.
12639. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
17.5 quondam: condam MS
immediate conditioni iobagionis castri ascripti fuerunt, prae illis, qui
antea castrenses fuere, et primum per exemptionem a castrensibus,
gradum iobagionis castri consecuti sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse
arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non
nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus conditioni castrensis, et
in Ritu Expl. Verit. §-phis 44, 194, et
12640. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
qui sub pacto retinendi liberi sui
status Regno immigrarunt, partim domestici servi a heris suis
perfecte manumissi; et hi sub castris regiis se potissimum illocabant. 3
Verum si hi solum agriculturae institutum professi sunt ut vitam sustentent, cogebantur
obnoxiam alicui servitio castri terram assumere, et tunc, ut supra innuimus,
castrenses vocabantur et ad statum conditionarium reciderunt.
4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam
12641. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Belium, Schierium, et Katonam
Hist. Crit. tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum
graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a
iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis)
homines suburbanos... a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter
proceres eiusdem castri proceres filii, scilicet Stephani, existant.
3 Ut appareat quod impropria hac phrasi
12642. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
de lege Hungariae in eo consistit, ut impetrator et sui usque ad
defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo
alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles terras
iure proprietatis possidere potuerint. 6 Quod eorum tantum
gratia observandum existimavi qui pragmaticae Hungariae historiae operam dant quin in
principiis iuris Hungarici probe
12643. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
suis
requirentibus in numerum et collegium nobilium servientium regalium perpetuo translato, quem
capitaneum ipsorum spiculatorum, quem vulgo őr nagyságh dicunt, constituimus esse, et
existere comisimus quod idem comes Nicolaus eosdem spiculatores nostros, quocunque sunt
dispersi, requirat, et ad eorum loca propria... servetque nobis in debitis eorum
libertatibus et servitiis nobis impendendis.
5 Ujvár et Borostyán erant finitima Regni castra,
et ideo, qui intra illa
12644. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio
militantes.
3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam
Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in posterioribus diplomatibus, usque
Stephanum V, ut §-o 8. iam observavimus, non usurpatur. 4 Deinde quod
servientes Regni nostri, et
12645. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
statum nobilium, id est militum, provehere.
§ 36 Exemplum nobilitati iobagionis castri.
1 Provectorum ad nobilem statum iobagionum castri iam plura
exempla detecta sunt; vetustissimum est de hoc argumento quod inter Hevenessiana exstat
Emerici de 1197. diploma, huius tenoris: Hinc est quod quendam iobagionem de castro
Posonii nomine Zerzovoy... ad eximiam extulimus libertatem statuentes quod nullus comitum
aut aliorum in eo
12646. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
libertate gaudeant. 2 Si diploma hoc non esset
extensum ad heredes, pronum foret existimare quod impetrator non ad
statum nobilium elevatus, sed inter aulicos, qui postmodum
familiares aulae dicti sunt, per illud receptus fuerit, praesertim cum clausula
et exemptionis terrae, et agregationis in coetum nobilium careat. 3 Nunc
constat quod nemo unquam in aulicum, seu familiarem aulae, hereditarie receptus
, et quod favor hic semper ad
12647. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
terminis, sed etiam vocabulo
irrevocabiliter utuntur; quod autem irrevocabiliter donatum est,
id certe, nisi omnem verborum significationem perturbare velimus pro lubitu recipi non
potest.
14 Quoad usum duo sunt in quibus se adversarii potissimum
fundant; primum quod in unum aliudve primae periodi diploma inciderint quo rex collata iam
bona recipit. 15 Verum exstant vicissim alia e quibus apparet quod rex
donatario pro receptis bonis aliud iustum aequivalens continuo
12648. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quoque jam antea nobilis fuerit et insignia haec tantum pro ornamento stirpis
suae impetravit, praesertim cum magister compellitur; verum quidem est quod, ut
supra ostendimus, complures, qui comites compellantur, postea primum nobilitatem adepti sunt,
adeoque sicut comitis, ita etiam magistri compellatio potuerit cum statu
ignobili componi. 6 Illa etiam diplomatis clausula tamquam sub regio
nostro vexillo militare debentibus, quod impetrator nunc primum nobilitatus fuerit
12649. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
tuto affirmari
posse puto quod usus hic sub Ferdinando I invaluerit.
§ 48 An in prima periodo viguerit usus nobilium pure diplomaticorum.
1 Inter recitata superius diplomata quatuor sunt quae impetratoris ad
statum nobilium elevationem diserte exprimuntur quin clausulam de possessae per eos
terrae a prioribus oneribus exemptione contineantur; nimirum Emerici de 1197, quod
§-o 36, Stephani V de 1203, quod §-o 38 laudavimus. 2
12650. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
49.2 quot: quod MS
universim nobilium classes fuerint, quae inter se honoris tantum praerogativa, quae
vero libertatis diversitate discretae fuerint, denique quibus oneribus fuerint obnoxii illi,
qui plenam nobilitatem non sunt consecuti, non ita pronum est expedire. 3
Liber tamen vadum hoc quoad diplomatum, quae hactenus nancisci potui, fide licet pertentare.
4 Provocat Kerchelich in Hist. Eccl. Zag. pag. 326 privilegium
Belae IV de 1225, cujus copiam
12651. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
iobbagyionatus eorum fuisset gravis
discordia suscitata; Ladislaus IV in diplomate de 1273, quod in archivo nobilium
campi Turopolya asservatur, inhibet capitaneos castrorum Medve etc. ne nobiles
castrenses signanter de campo Zagrabiensi (sunt verba diplomatis) ad servitia
facienda et solvendas taxas compellant. 4 Idem Ladislaus in provocato
praecedenti §-ho de 1279. diplomate utitur clausula eosdem nobiles nostros praediales
et iobbagyiones castri. 5
12652. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
I in
provocato illic de 1311. diplomate iobbagyiones castri nobiles appellet.
6 Itaque novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et
veros Regni nobiles differentiam tenemus.
7 Et hae sunt quatuor illae caracteristicae notae per quas variae nobilium
classes ante Ludovicum I differebant; nullam enim aliam e prolatis hactenus diplomatibus
eruere potui. 8 Proinde dispiciendum restat an omnes hae nobilium classes
honoris tantum gradu, vel vero
12653. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
non solum per primos veros et naturales
iobbagyiones suos, sed per illos consveverat... adjuvari qui aliunde venerunt, vel qui... de
conditionariis, ac populis communibus ejusdem ecclesiae propter suorum praerogativam
meritorum... in coetum... dictorum iobbagyionum sunt translati. 4
Quod pro naturalibus iobbagyionibus illi habiti fuerint quos iam S. Stephanus
militiae adscripsit vel inde apparet quod hi alias etiam liberi S. Regis vel
iobbagyiones S. Regis, ut eodem §-ho
12654. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
solutione obnoxios
fuisse tradit, et quam primo Ludovicus in communionem omnium, quibus veri nobiles fruebantur,
praerogativarum adscivit.
§ 57 Quando iobbagyiones castri et ecclesiae ad imperfectam licet nobilitatem eluctati
sunt?
1 Cum iobbagyiones castri de primaevo regni instituto stricte
conditionarii fuerint et tribus praecipuis nobilium praerogativis, nempe foro regio,
honore sub ejus vexillo militandi, et exemptione a descensibus caruerint,
12655. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
deducere, aut
denique iudicialis legislativam etiam arripere debet potestatem.
13 Omnia haec diserte definire ad primitivum quidem, quo natio imperantem
sibi constituit, pactum pertinuisset; sed cum in illa saeculorum, quo Europea regna condita
sunt, barbarie necdum sufficiens ad id praestandum lumen affulserit, debuere
haec per elaboratas tardius constitutiones suppleri. 14 Itaque ad
constitutionem ea solum pertinent quae ad rite dividendas summi imperii partes, ad justos
12656. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in sua tamen integritate jam ultra saeculum feliciter
subsistat.
Generalia constitutionis Anglicae principia.
3 Iam vero Angli, dum suam conderent constitutionem, homines non quales
esse deberent, sed quales sunt considerarunt.
Diversitatem conditionum retinere.
4 Noluerunt itaque illi seu facultatum, seu conditionum aequalitatem
stabiliri. 5 Viderunt illi quod habendi cupiditas honorisque studium
hominibus
12657. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eluctari potestatem conarentur, ut id pervertant, haereditariam stabiliverunt
monarchiam. 10 Et quia praevidebant quod, nisi ipse successionis regiae ordo
diserte designetur, frequentia cum periculo communis libertatis inter regios principes bella
exoritura sunt, non modo masculi, sed foeminei etiam sexus successionem juxta primogeniturae
ordinem adoptarunt.
11 Quomodo idea haec cum nationis libertate conciliari possit, plerisque
eotum paradoxum videbatur donec divisis provide summi imperii partibus inductoque
12658. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
oratores in transversum agi possit,
ipsos etiam optimatos in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo
distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam illimitatum ius
interdicendi in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt.
6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem
procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus assensu aliquid constituatur,
in legem tamen transire non possit nisi ipsius etiam regis
12659. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamen eidem aliquid addendi, minuendi, aut modificandi denegarint.
7 Ita Angli stabilitatem constitutionis suae potissimum a justo potestatis
regiae, optimatum et populi aequilibrio pendere existimarunt proindeque hac legislativae
potestatis partitione id sunt assecuti ne unum corpus legislativum alterius iura infringere
sicque aequilibrium hoc possit perturbare.
§ 4 Limites potestatis legislativae.
1 Caeterum ad legislativam quidem potestatem universim omnia, quae
12660. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Europeae influxui, et omni offensivo bello palam renunciarunt; defensivi vero primam
provisionem principi, reliqua populo reservarunt. 16 Caeterum Angli, ut illa,
quae superius memoravimus, pericula evadant, sufficiens se in eo praesidium habituros
arbitrati sunt, quod decreverint gravissimam eum ministrum nationi rationem redditurum esse,
qui nationem bello minus necessario involverit; quo tamen consilio eos propositum sibi finem
non esse assecutos eventus ipse ostendit; cum enim tricis, quae reliquas sub praetextu
aequilibrii
12661. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Galli contra, cum in ipso pacis tractatu varia nationi noxia
puncta stabiliri talesque, quae novo et minus necessario bello semen praebere queant,
conditiones constitui possint, ius etiam pacis ad comitia revocarunt. 19 Et
certe ius belli et pacis adeo sunt relativa ut, cui unum traditur, illi alterum etiam deferri
debeat.
Quoad ius foedera ineundi.
20 e) Eadem prorsus est ratio iuris foedera, quae alianzas vocamus, cum
aliis aulis ineundi. 21 Nam et
12662. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pertinent potestatem. 22 Cum
tamen foedera haec plurimam offensivis bellis materiam praebere possint, eidem, cui ius belli
et pacis, credi debent potestati. 23 Recte proinde Galli providerunt se nec
offensiva bella, nec foederum, quae horum seminaria sunt, necessitatem secus posse evitari,
quam si omnibus, quae insidiosa nostrorum temporum politica alit, reliquarum aularum
negotiationibus nuncium mittant.
Quoad tractatus commerciales.
24 f) Ius commerciales
12663. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
vocant) edendi ius regi ita
admiserunt ut eadem nihilominus in proximis statim comitiis discutiantur et, si nationi noxia
esse comperiantur, minister, qui eas suggessit, ad reddendam gravissimam facti sui rationem
continuo in ius vocetur.
34 Et haec sunt illa legislativae potestatis objecta, quae in omni, ut
firma sit, constitutione rite et diserte determinari debent; quo enim plus dubii circa
objecta haec relinquitur, eo magis constitutio fluctuabit, eo longius aberit ab intento
asserendae nationi verae libertatis
12664. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pro imperanti declararunt, omnes festivos, quos caeremoniales
appellamus, quive nomine totius nationis peragi debent, actus, veluti honorarios legatos
mittere et audire, sancitas per potestatem legislativam leges, latas per iudices sententias
publicare, quaeque ejusmodi sunt, per hunc veluti totam in complexo nationem repraesentantem
peragi voluerunt. 8 Hujus auspiciis et directione terra marique bella geri
voluerunt. 9 Hunc omnibus supremi honoris insigniis, velut corona et sceptro,
exornarunt. 10> Hujus
12665. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
exornarunt. 10> Hujus personam sacram esse jusserunt. <11 Huic
denique, ut dignitatem imperantis cum decore sustinere possit, tantos reditus assignarunt ut
splendore externo quemcunque ditissimum etiam civem vincere possit. 12 Angli
ultro adhuc sunt progressi et, cum nossent regem in ipsa legum executione ministrorum opera
uti debere, quo regis personam magis adhuc sacram efficiant, hunc impeccabilem et solos, si
quid e re publica non agatur, ejus ministros rationi reddendae obnoxios reddiderunt.
13
12666. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aerarii
administrationem, qua sub paucorum inspectione utique melius proficit quam si a numeroso
corpore exerceatur, principi sub conditione, uti jam diximus, exigendae ab administris,
quoties nationi visum fuerit, rationis crediderunt.
22 Et hae sunt illae potestatis executivae, id est regis, in Anglia
praerogativae, quae proverbio illi quod rex Angliae tantam habeat authoritatem ut omnibus
benefacere possit, locum dederunt. 23 Quibus e contra vinculis
constringatur ne
12667. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
proponuntur, judicibus
praeter 12 contra omnes arbitrarie excipere, sicque ipse ferme reus iudices sibi legere
possit.
§ 7 Praesidia quibus Angli constitutionem suam communiverunt.
1 Et hi sunt limites quos Angli singulae summi imperii parti
praestituerunt. 2 Ne vero una in alterius potestatis limites aut serpere aut
irruere possit, subsequa singulae obstacula posuere:
Relate ad potestatem legislativam per
12668. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
est.
4 Cum enim nihil sanctionem legis possit obtinere nisi quod conformi horum
etiam sensu roboretur, si quid ejusmodi inferior senatus constituat, utique non tantum rex
ipse, sed superior etiam senatus, cujus praerogativae cum regis juribus intime nexae sunt,
intercedet. 5 Ne vero inferior senatus vi et potentia aliquid ejusmodi moliri
possit, per ius comitia instantanee dimittendi, quod regi constitutio defert, satis provisum
est. 6 Superior senatus nequid hujusmodi suscipiat, per negatum illi jus
12669. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
possit.
Relate ad potestatem executivam.
8 Cum autem longe majus in eo periculum subversetur ne rex seu potestas
executiva in legislativam etiam seu sensim irrepat, seu uno ictu invadat, plures jam ei rei
obices sunt constituti. 9 Iam primum:
Per negatum eidem ius praepositionis.
10 a) Denegatum regi ius propositionis impedit, quo minus rex noxias
communi libertati leges proponere easque traducta partem in suam
12670. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
convenit. 5 Alii gubernii formam, alii primitivum pactum, alii utrumque
simul, distinctum quid alii voce hac designari arbitrantur.
6 Si rem ad vivum resecem, ego postremorum sententiae adstipulor.
7 Primitivum enim pactum sunt conditiones illae, quas constitutae antea in
naturali libertate tribus, dum in unum populi corpus coiverunt, praescripserunt illi, cui aut
totum, aut majorem summi imperii partem detulerunt. 8 Primitivum seu tacitum,
seu expressum pactum eo statim momento,
12671. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Et cum variae hoc in genere modificationes esse possint, variae
etiam mixtae constitutionis species existunt.
19 Si mixta sit constitutio, haec plerumque tardius constitui, et per illam
primitivum pactum explanari solet. 20 Ut tamen variae sunt rerum humanarum
vicissitudines, quandoque non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans
eventuum evertit.
21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos,
quibus concredita est, exercetur, significat.
12672. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamen ad comitia totius nationis revocarunt. 5 Ut capitaneis tribuum eorumque
posteris majores terrarum plagae conferantur, ut hi maxime conspicuis officiis admoveantur,
denique ut praesentaneis in rebus dux eorum potissimum consilio uti possit, passi sunt (c).
6 Verum in omnibus aliis eodem secum jure eos vivere voluerunt.
7 Cum enim omnis Hungarus aut receptus in armorum societatem Ruthenus,
Cumanus et Slavus miles, omnis miles nobilis, omnis nobilis a quovis servitio aut tributo
duci
12673. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ab Anonymo ad nos transmissi cap. 1. tantum vaga
haec verba continentur: "de progenie almi ducis". 13 Caeterum jam Arpadum
jure bonorum officiorumque largitionis usum fuisse, innumera Anonymi loca demonstrant.
14 (c) "Quod" (verba sunt pacti) "septem principales personae (...) et
eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus)
excludentur".
§ 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit.
12674. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
(a), res
ipsa eos coegit ut magnam terrarum suarum partem sub certis conditionibus colendam liberis
hominibus concredere debuerint. 8 Atque hinc illae conditionariorum,
hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt.
9 Ita variae inter servos et nobiles mediae liberorum hominum classis
invaluerunt. 10 Ita denique post conflatum etiam (ut alibi docuimus) e
conditionariorum et servorum obligationibus, rusticorum statum liberorum variae speciei
hominum
12675. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
(a) ducisque et horum arbitrio pleraque agi, sicque aristocratia
in oligarchiam inclinare cepit.
3 (a) Serius, sed palmare hujus rei argumentum exstat in Mathiae decreto de
1459. articulo 32. in Vestigiis Diaetarum pag. 344, ubi dicitur: "sunt plures
nobiles qui quodammodo statum baroniae.... ultra caeteros nobiles habent".
Epocha prima. § 12 Sub S. Stephano ad monarchico-aristocraticum systema reducta est.
1 Post
12676. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
dum postea Salomonem
in solium Hungaricum restituit, totum iterum Hungariae statum ad morem patrium revocarit (g).
10 Geyzam I in constitutionem regni quidpiam immutasse hactenus non comperi.
11 Sanctum vero Ladislaum eadem rite observasse testes sunt tres decretorum
ejus, qui adhuc prostant, libri.
12 (a) Vestigia Diaetarum a pag. 40. usque 58.
13 (b) S. Ladislai lib. I ingressus: "cum universis regni sui pontificibus,
et abbatibus, nec non cunctis optimatibus,
12677. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam
Andreae II, quos pariter jurasse mox ostendemus, ad consimilem ferme formam sacramentum
nuncupaverint.
§ 16 Et Andreae II et Belae IV et Ludovici I et Mariae reginae decreta sunt verae
diaetales constitutiones.
1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum
superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV
decretum, ita et confirmationem Ludovici et
12678. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tantum immunitates, sed etiam ad jura regni directum fuerit, docuimus in nota
(a) ad §-um 15.
§ 18
1 Andreas II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia,
quae in decreto hoc constituta sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus decreto (a) omnia
haec totidem ferme verbis denuo prohibeantur. 2 Immo nova eum insuper
cumulasse aggravia docet articulus 28, e quo patet quod subditos privatorum ad praestandas ad
aedificia, ad hortos regios operas, et ad
12679. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ut eam in primo statim successionis casu evertat. 12 Metus perdendae
religionis ad solos episcopos et aliquot fortasse optimates poterat pertinere.
13 Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub Andreae I
in excidium religionis acta sunt, satis apparet.
14 Andreas I ne exauctorato quidem Petro ad avitum solium pertingere
potuit, verum admotus ei fuit Aba, qui Arpadianam domum tantum per uxorem contingebat.
15 Ut hujus exempli vim effugiant, adversarii Abam tantum exercitus
12680. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Dicunt hic iterum Geyzam Salomoni regnum sponte
cessisse. 23 Verum quod cessionem hanc praesens cum valido exercitu, qui a
partibus Salomonis stabat, Henricus IV imperator expresserit, et aevi ejus monumenta et, quae
postea inter fratres hos subsecuta sunt, civilia bella satis remonstrant, quae non secus quam
deturbato e solis Salomone defervescere potuerunt (c).
24 Geyzae I jam anno 1075. superstites fuisse filios, anno vero 1077. eum
fatis cessisse constat. 25 Nisi hi intra hoc biennium
12681. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Emanuel ambitiosis suis consiliis illud obtinere quasi receptum esset apud Hungaros illud
institutum, ut non filiis, sed fratribus regis successio deferatur. 36
Quamvis enim axioma hoc per Hungaros nunquam adoptatum fuerit, ex iis tamen, quae jam dicta
sunt, satis apparet quod decedente, relicto minorenni adeoque gubernii adhuc
incapace filio, rege Hungari maturum jam regis fratrem plus vice semplici in regem
adoptaverint.
37 Omnibus tribus his fratribus sine sobole
12682. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sexum,
Arpadianam domum contingat; erat enim Mariae, Stephani V filiae, ex Carolo Siciliae rege
filius. 44 E quo apparet ne id quidem satis exploratum fuisse an remotior
masculus proximiorem sexum foemineum excludat.
45 Frustra itaque sunt omnes illae, quas patroni contrariae sententiae e
diversis diplomatibus sollicite conquisiverunt, primogeniturae ordinem praedicantes
clausulae; quis enim prohibebit reges ne clausulas infundatis licet praetensionibus suis
faventes propriis diplomatibus inserant?
12683. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
authoritatem uspiam comperimus, ut adeo institutum illud, quod rex
ante coronationem iura majestatica exercere non possit, hac adhuc aetate necdum viguisse
appareat.
Eorum, qui vivo patre coronati sunt, aliqui post aditum regnum coronationem repetierunt,
alii non.
4 Caeterum septem hac epocha reges vivis adhuc patribus coronati fuere.
5 Ex his Salomon, Colomannus, et Bela IV, dum regnum adirent, coronationem
repetierunt.
12684. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
30 (f) Biographus S. Adalberti: "Sarolta totum regnum viri in manu tenuit,
et quae erant viri, ipsa regebat."
31 (g) Patet id e provocato sub (d) textu.
32 (h) Patet e copiosis, quae hanc in rem jam producta sunt, diplomatibus.
33 (i) Hujus rei testis est omni exceptione major Thomas archid.
Spalatensis.
§ 24 Usus comitiorum tota epocha viguit, status non
24 tit: non
12685. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ab iisdem confirmatae fuerint
ejusmodi leges, quae tamen ad nos usque non pervenerunt. 18 Si quae seu
decernendorum contra vigentia crimina poenarum, seu aliarum civilium legum perferendarum
causa, veluti sub S. Stephano, S. Ladislao et Colomanno, comitia acta sunt, in his aliquas
rex ipse, alias quidam e statibus leges proponebant, mutuo tamen semper assensu
perferebantur. 19 Testantur id laudatorum jam regum libri luculenter,
quamquam nolim inficiari multas ex iis, quae libris his continentur, leges non in plenis
12686. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
poterant denique, si priorem retinere visum fuit, hanc omnibus possibilibus praesidiis
firmare. 3 Res aliter evenit; hac enim etiam epocha non nisi pauci ex iis,
quos indicavimus, defectus emendati, vix aliqua firmandae constitutioni nova praesidia
constituta sunt.
4 Iam primum non definitus regiae successionis ordo eum produxit effectum
ut exstincto Arpadiano masculo sexus foemineus successionem, status ius electionis, Pontifex
ius dirimendae litis hujus ad se pertinere praetenderint. 5 Et sane
12687. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nostrarum exteri improperare solent) praejudicium, non vanum spectandorum inauguralium
solennium desiderium. 12 Hoc est palladium illud quod nutantem jam saepius
constitutionem regni sustinuit, quandoque jam prostratam erexit. 13 Duo
tantum sunt quae hac adhuc aetate in instituto hoc desiderabantur: primum quod de eo, ne
corona potestati statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit;
asservabatur enim in sacristia Albensi absque ulla alia securitate (e)
31.13 (e):
12688. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suae Mariae cum sponso Sigismundo post fata sua successione ageretur, id
ipsum in comitiis pertractatum voluit (c). 8 Status certe in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus
12689. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ne, si nuptiarum causa telonium transeunt,
una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi
depensio a contrario hic quoque supponi videatur.
2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et
hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo
usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3
Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus
12690. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Budae celebravit (b) quibus, cum status non jam Ludovici tantum
et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum
confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est.
5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et
nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis."
6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e
comitiis missos fuisse.
12691. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitiis decreta, sed proprio Mariae nutu suscepta fuerit. 15 Debuit tamen
illud per subsequum statim statuum assensum comprobari, cum illi usum hunc longo postea
tempore, ut mox videbimus, retinuerint.
16 (a) "Sic videlicet (verba sunt diplomatis) ut de singulis ipsius regni
nostri comitatibus quatuor potiores nobiles ad diem et locum praedictos convenire
debuissent."
17 (b) Dum pro cognoscendis actibus potentiariis palatini ejusmodi
12692. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Apparet etiam e
Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac generalibus
judiciis", ut adeo voces judicia et congregationes synonimas
fuisse appareat.
30 (c) "Demum ipso termino (verba sunt diplomatis) feliciter adveniente
ipsisque nobilibus universaliter in locum praedictum juxta Nostrae Celsitudinis decretum
convenientibus. 31 Si hic cum descriptis supra ejusdem diplomatis §-is simul
sumptis expendatur, mihi certe id videtur indicare quod
12693. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decreti de 1405. §-o 3-o dicitur: "convocatis ex omnibus
regni nostri comitatibus ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae
jurisdictioni pertinentium nunciis."
6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea regiae compellatae sunt,
et in decreti hujus articulo 4-o principaliores vocantur. 7 Hae ne regis
quidem dominicam potestatem agnoscebant, ut adeo perperam invaluerit ille modus modernus
loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu
12694. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam
alias sub Sigismundo saluberrimae leges perlatae, tumque primum de interno etiam regni statu
regulando consilia suscepta sint. 2 Ita aucto praevie civitatum, quae prima
sunt commercii incunabula, numero multisque ex illis ad internam externamve securitatem iis
procurandam muro cinctis, status illarum decreto 2-o regulatur, quoad
aequalitatem ponderum et mensurarum, articulo 1-o et decreto 3-o articulo 6,
quoad
12695. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4.
7 Decreto 4-o exactio lucri camerae regulabatur, verum in vicem decreti
hujus circulares tantum ad dicatores dimissae Corpori juris insertae sunt.
8> Decreto 5-o negotium insurrectionis regulatur. <9 E cujus
art. 1-o aliisque posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum in alio
anteriori, quod tamen sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse.
12696. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statuerat, sumptibus intertentam fuisse ex decreti
5. art. 8-o apparet.
13 Denique decreto 6-o complures etiam leges civiles, veluti de dotibus
viduarum, art. 18, de quarta puellari, art. 19, uti et ad judiciarium ordinem pertinentes
perlatae sunt.
§ 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub
12697. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide
apparet. 3 Hanc legislativae potestatis communionem etiam conclusio decreti
3-ii manifeste indigitat, qua rex magistratus regni obstringit ut leges in illis comitiis
12698. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
explicata sit illa nobilium praerogativa quod etiam in criminalibus non nisi post
pronunciatam capitis sententiam captivari possint.
10> (a) Unicum, sed palmare exemplum adferre libet. <11 In
processu Peramartonensi fundamentali productae sunt adjudicatoriae Stephani palatini de
1388, ubi dicitur 1382. "honore palatinatus ab eodem domino Emerico palatino per dominum
Ludovicum regem ablato, et domino Nicolao Gara dato," continuatur deinde narratio status
causae et ad annum 1385. adeoque sub Maria dicitur:
12699. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exemplum.
7 Verum Carolus I recepta subinde legali corona hoc se denuo redimiri
procuravit, sicque legitimus rex evasit; Uladislaus Polonus, cum antea, quam legalis Corona
reciperetur, occubuisset, inter interreges collocatur.
8 (a) Sunt verba instrumenti coronationis in Vestigiis
Diaetarum pag. 239.
9 (b) Vide Vestigia Diaetarum pag. 239.
§ 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit.
1
12700. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod objectum etiam externae securitatis in diaeta fuerit
pertractatum.
6 Caeterum regem hunc, licet quadriennio tantum imperarit, plura
celebrasse comitia in Vestigiis Diaetarum evictum est (c), maxime tamen
memorabilia sunt illa, quorum decretum ibidem profertur de anno 1444; in his rupta recens
inita cum Turca pace bellum decretum fuit quod fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex
occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli
et pacis negotii
12701. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici imperatoris ad
civitatem Bartphensem litterae quibus eam hortatur ut suffragium suum his comitiis in
Ladislaum Posthumum conferat. In Vestigiis Diaetarum.
11 (b) Sunt verba provocati supra Verböcziani §-i.
12 (c) Possidet clarissimus Pray litteras judiciales hoc sigillo
insignitas.
13 (d) Vide differentiam hanc in Vestigiis Diaetarum p. 250.
et 251.
12702. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
66.8 Cum primus: cumprimis B
hic post exstinctam in masculo Arpadianam domum e nativis Hungaris rex creatus sit,
ne cognati ejus hoc titulo praepotentiam exercere possint, diserte praecaverunt articulo
11-o. 9 Sunt quidem praeter constitutionalia haec particulares etiam aliquot
leges decreto huic insertae, verum morem hunc in posterioribus etiam capitulationibus
viguisse infra videbimus.
10 (a) Vide ejus argumentum pag. 291.
12703. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non
continetur. 12 Primus illud vulgavit Martinus Kovachich in Vestigiis
Diaetarum pag. 298.
13 (c) Dicitur enim in eorum praefationibus: "praelati, barones, nobiles
universi."
14 (d) Sunt verba praefationis.
15 (e) Dicitur enim in praefatione: "in praesenti generali congregatione
universorum praelatorum, baronum, nobiliumque regni."
16 (f) Dicitur enim: "Cum nos (...) hanc conventionem generalem omnibus
12704. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuit (...) et S. Regni coronam hucusque in suis
manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat."
26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario
diplomatico Adami Kollár: prohibiti autem secundi matrimonii testes sunt Cuteus in
Annalibus Silesiae, et Balearius in Commentariis rerum Gallicarum
.
§ 70 Adhuc tempore Mathiae rex non tractare cum statibus, sed articulos, prout sibi
exhibebantur, confirmare
12705. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rerum Gallicarum
.
§ 70 Adhuc tempore Mathiae rex non tractare cum statibus, sed articulos, prout sibi
exhibebantur, confirmare solebat.
1 Si prolixi, qui in Pestiensibus 1458. comitiis perlati sunt 60 articuli
expendantur, una et id reputatur quod diaeta illa nonnisi 12 diebus duraverit (a); si
praeterea stylus, quo decretum 1478. conceptum est, in considerationem sumatur, videtur usus
ille, quem in decreto Alberti jam animadvertimus, adhuc sub Mathia
12706. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(...) concluserint (...) quod regni
decretum appellatur," patet evidenter id, quod posterior aetas capitulationis aut
inauguralis diplomatis nomine expressit, temporibus his nomine decreti regni compellatum
fuisse, reliqua decreta regis illius sub quo condita sunt dicebantur. 7
Itaque articulo 31:1471
71.7 1471: 1741 B
et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam
vim habeant ac si per status ipsos ante
12707. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hoc rege memoria occurrit (a). 4 Et tamen bis
absente rege comitia celebrata fuisse constat utraque Mathias ipse indixit.
Mathias absens ad comitia oratores mittit.
5 Sed ad illa, quae 1485. Vacii acta sunt, oratores suos, quos nunc
commissarios dicimus, misit (a); ad illa, quae 1474. celebrata fuere, nec hos misit, nec
conditis in iis per status inque formam regularis
72.5 regularis: regulatis B
12708. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 (c) Ibidem pag. 362. proferuntur ejus litterae, quae hanc clausulam
habent: "Nec satis esse putavimus, cum his duntaxat praelatis, baronibus, ac nobilibus, qui
pro nunc apud majestatem Nostram constituti sunt, in talibus respondere vel definire."
10 (d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum
12709. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit
aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire
et in omnibus rebus obtemperare teneantur."
30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt,
articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset.
31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen
rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32 Nam quod Mathias Joannis
Corvini post fata sua
12710. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in
12711. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur.
7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo novemdecim
consilia, et quidem ab anno 1470. usque 1479. annua celebrata fuisse ex iis tantum, quae
hactenus productae sunt, litteris apparet. 8 Quid si avara
12712. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur.
7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo novemdecim
consilia, et quidem ab anno 1470. usque 1479. annua celebrata fuisse ex iis tantum, quae
hactenus productae sunt, litteris apparet. 8 Quid si avara scrinia magis
adhuc referentur? 9 Ego certe nullus dubius plura adhuc detegenda fore.
10 Quid? quod anno 1475. insolito ad diem usque illam exemplo status solos
et leges condere et earum
12713. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pro diaeta 1462. apud Pray ad hunc annum ita loquitur:
"Cum S. coronae negotium et tantarum turbarum compositio... totius regni statum concernat...
nec satis esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc
apud maiestatem Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam pertinent utilitatem,
merito communi omnium consilio discutienda sunt". 18 In eundem plane sensum
loquitur in epistola ad Albertum archiducem Austriae scripta, in Vestigiis
Diaetarum pag. 366 et 367.
12714. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
compositio... totius regni statum concernat...
nec satis esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc
apud maiestatem Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam pertinent utilitatem,
merito communi omnium consilio discutienda sunt". 18 In eundem plane sensum
loquitur in epistola ad Albertum archiducem Austriae scripta, in Vestigiis
Diaetarum pag. 366 et 367.
§ 78 Nec tributa arbitrarie imperabat.
1
12715. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
14 (b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474.
15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et
comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae.
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta
causa carceri mancipaverit. 3 Dein quod sub praetextu gravis et enormis
querelae (sunt verba articuli
12716. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta
causa carceri mancipaverit. 3 Dein quod sub praetextu gravis et enormis
querelae (sunt verba articuli 46:1486.) complures citra viam juris bonis exuerit, eademque
partim pro se, partim pro regina (ut art. 28:1492. testatur) occupavit. 4
Porro quod violentis descensibus, procurationibus victualium, et gratuitarum vecturarum
exactionibus, ut
12717. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quas sub Mathia occupaverant, summis conflari illudque administrationi conservatorum coronae
concredere voluerint, § 5 et 7.
20 Denique quod ultra conditiones capitulationis hujus in articulis, quos
eidem ante coronationem proposituri sunt, assensum ejus non esse necessarium, verum ad
dandam ultro iis regiam suam sanctionem eum obligatum esse §-o 18 declararint.
21 Tardius jam, nempe 1507. status novum idque praecipuum constitutionis
praesidium, nempe ministrorum (ut nunc loquimur)
12718. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum
Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc ad thronum
spes extenderunt, Zápolius nempe et Báthorius, prouti et utriusque posteri subinde regiam
etiam reipsa assecuti sunt dignitatem (c). 6 Partim horum authoritate,
partim indignitate conditionum, quas tabulae pacis hujus continebant, effectum est ut
tractatus hic in comitiis 1492, ad quae Uladislaus de iis retulerat, rejiceretur (d).
7 Remoto hoc impedimento
12719. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(tunc autem necdum
filium sustulerat), gentilitium regem eligere velint; nec sua ipsos spes fefellit,
subscripsere eam 100 proceres, praelati, nobiles comitatuumque ac civitatum nuncii (f).
10 Imo subsequis, quae 1506. mense Septembri Albae Regali acta sunt,
comitiis nova ad evertendam Maximiliani, quam ipsi Uladislaus per tractatum 1491. addixerat,
successionem firmandamque superioris anni confoederationem consilia contulerunt (g).
11 Maximilianus Uladislaum primo datae fidei admonuit, et licet hic
12720. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Reliqua politica objecta, circa quae legislationem jam sub aliis regibus
versatam fuisse vidimus, e decretis Uladislai repetere supervacaneum videtur.
2 Libet ea tantum, circa quae aut primum sub Uladislao constitutum fuit, aut
quae secus memorabilia sunt, recensere.
De palatini electione.
3 Stabilitum licet jam sub Alberto statuum palatinum eligendi jus unica
tantum vice nempe 1485. in effectum inisse supra vidimus.
12721. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitatus subjiciatur, privatis suis rescriptis alteri adjicere comitatui (a).
12 Cum id jurium convulsionem ideo producere posset quia antiquiores
privilegiales et judiciales litterae de possessionibus ejusmodi emanatae illas, quae in
tali, a quo avulsae sunt, comitatu sitas indicant, ut omnes hae possessiones pristinis suis
comitatibus reapplicentur, 1500. articulo 28-o ordinatum, et ne inter emanatas medio earum
avulsionis et antiquiores litteras contrarietas supersit, statutum fuit ut omnes ejusmodi
medio tempore
12722. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Quinqueecclesiensis episcopi et thesaurarii de 1495, e quo patet quod in
comitatibus Hungaricis lucrum camerae (nullum enim eotum subsidium regi oblatum fuit) ab una
dica unus florenus, in Sclavonia vero medius, exactus fuerit.
34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro litteris eorum mediam
partem illius, quod regnicolae Nostri in curia Nostra solvere consveverunt, dare valeant."
35 (e) Bonfinius decade 5-a cui qua testi coaevo hac in re fides potest
adhiberi.
36 (f)
12723. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut
capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et
Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore
tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod
nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29.
§ 2-o.
8 Inoleverat etiam inde a Ludovici I temporibus ea consvetudo ne ab
12724. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b) Cum enim plures civitates tale obtinuerint privilegium ut extranei
mercatoris tantum ipsis merces suas vendere debeant, ultro vero in regnum proficisci non
audeant, apparet complures exteras merces jam tum in regnum inductas fuisse.
18 (c) Productae sunt in processu abbatiae de Pilis contra civitatem
Posoniensem litterae Ludovici de 1371. quibus inhibet tricesimatores ne a bobus, vaccis,
porcis et similibus, item oleo, piscibus vel frugibus, nec aliis victualibus cujuscunque
generis de partibus Hungariae, Austriae
12725. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inhibet tricesimatores ne a bobus, vaccis,
porcis et similibus, item oleo, piscibus vel frugibus, nec aliis victualibus cujuscunque
generis de partibus Hungariae, Austriae vel Bohemiae ad Posoniensem civitatem deferendis
tricesimam desumant. 19 Productae sunt etiam Sigismundi de 1416. quibus
tributarios suos inhibet ne a victualibus ad abbatiam M. Pannoniae et Pilisiensem inferendis
tributum aliquod exigant.
§ 93 Regulatio monetae et rei
12726. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consignarint tantam tamque ordinatam militiam ad coronationem hanc confluxisse, ut
debellando et Alberto et Maximiliano par fuisse visa sit. 39 Comitia vero,
quae Uladislaus prima egit, 1492. pro festo Purificationis confecto jam utroque hoc bello
celebrata sunt. 40 Exstant quidem in Vestigiis Diaetarum pag.
411-a litterae statuum de 10-a Aug. 1490. ad civitatem Bartphensem datae, ubi dicunt:
"Majestas Domini Nostri regis eundem D. Ioannem Albertum (qui superiorem Hungariam jam
invaserat) cum satis
12727. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
denarios a porta exactos fuisse (g).
5 (a) "Nec satis est (dicitur eodem diplomate) vos (status Sclavoniae)
nunc pecunias vestras exercituales allegare, siquidem et in hoc regno Nostro (Hungariae)
exigantur."
6 (b) "Ex pecuniis (sunt verba articuli) exercitualibus, seu ad rationem
conservationis gentium, binis post se vicibus per annum exigendis, semper 10 denarii ad
manus ipsius vajvodae assignentur."
7 (c) Nam eodem ipso diplomate separatim de lucro camerae, separatim de
12728. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut pulcherrimam,
quam generalis ferme principum Europae Cameracensi foedere contra Venetos inita conspiratio
ejus recuperandae praebuit occasionem, hi aere, ut mox dicemus, redimere potuerint.
15 Ita denique tam profundae internarum dissensionum radices jactae sunt ut
hae nonnisi post 220 annos sub Caroli VI regimine plene evelli potuerint. 16
Cum omnium horum calamitatum causa fuerit primum indolentia Uladislai, dein secularium cum
clero, et optimatum cum nobilibus dissidia, tum luxus ministrorumque venalitas,
12729. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nobilibus dissidia, tum luxus ministrorumque venalitas, libet
singula haec paucis enucleare.
§ 98 Ejus causa non restricta nimium regis potestas, sed regis ignavia fuit.
1 Sunt qui praeter eas, quas jam insinuavimus, causas restrictam nimium
Uladislai potestatem executivam malis his ansam praebuisse arbitrentur. 2
Verum quamquam prolixiorem ille, quam ullus antecessorum suorum ediderit capitulationem,
vidimus tamen quod per illam
12730. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tradunt, ut
clerus universim et a consilio regis, et a judiciis et comitiis omnique usque adeo rerum
prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero
dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt,
comitiis eruperunt. 11 Verum cum summa ab utrinque ageretur contentione,
nihil in hac diaeta ea de re potuit determinari. 12 Debuit tamen alia eodem
adhuc anno pro festo S. Michaelis ad definienda haec objecta diaeta praefigi (d).
12731. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
saeculares contentio exarsit ut comitia
nullo edito decreto tumultuose dissoluta sint. 16 Forte Uladislaus 1494.
quaesito studio diaetam non celebravit, ut interea animi defervescant (g).
17 Et vero comitia 1495. longe moderatius agebantur, passique sunt
saeculares ut in praesens excessus tantum aliqui in exactione decimarum corrigantur.
18 Cum 1496. nullo iterum comitia celebrata sint (h), exstinctum jam videri
poterat hoc incendium; res tamen aliter evenit. 19 Nam in comitiis 1497. non
12732. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
res tamen aliter evenit. 19 Nam in comitiis 1497. non
jam saeculares tantum cum clero, sed et nobiles cum magnatibus, immo universi, ut jam
vidimus, status cum rege colliserunt. 20 Itaque haec quoque comitia nullo
edito decreto infructose dissoluta sunt (i).
21 Tandem 1498. diuturnae hae saecularium cum clero dissensiones tantisper
sopitae sunt. 22 Foro enim spirituali limites positi sunt articulis hujus
diaetae 60. 61. et 62; negotium decimarum magis adhuc regulatum fuit ab articulo 49.
12733. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
immo universi, ut jam
vidimus, status cum rege colliserunt. 20 Itaque haec quoque comitia nullo
edito decreto infructose dissoluta sunt (i).
21 Tandem 1498. diuturnae hae saecularium cum clero dissensiones tantisper
sopitae sunt. 22 Foro enim spirituali limites positi sunt articulis hujus
diaetae 60. 61. et 62; negotium decimarum magis adhuc regulatum fuit ab articulo 49. usque
54; quoad acquisitionem bonorum saecularium clero meta praescripta fuit art. 55. et 65; ne
plura
12734. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cum rege colliserunt. 20 Itaque haec quoque comitia nullo
edito decreto infructose dissoluta sunt (i).
21 Tandem 1498. diuturnae hae saecularium cum clero dissensiones tantisper
sopitae sunt. 22 Foro enim spirituali limites positi sunt articulis hujus
diaetae 60. 61. et 62; negotium decimarum magis adhuc regulatum fuit ab articulo 49. usque
54; quoad acquisitionem bonorum saecularium clero meta praescripta fuit art. 55. et 65; ne
plura beneficia ecclesiastica in unam personam congerantur vetitum
12735. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
posteriorum pars
aliqua ad ratificandum dedecorosum illum Uladislai cum Maximiliano initum tractatum
inclinabat (a), cum status nobilium eidem acerrime adversaretur. 2 Subinde
plures his adversus illos querelarum causae enatae sunt. 3 Coeperunt nimirum
potentiores aliqui proceres contra constitutionalem sub Andrea II art. 30. stabilitam, et
capitulationis Albertinae articulo 8. renovatam legem plura simul officia ad se pertrahere;
aliqui supremi comitis officium contra alium iterum
12736. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
indicta fuit, statim in
pertractationem assumantur.
12 Reliquae adversus optimatos querelae tumultuosis illis 1497-i comitiis
denuo recruduerunt, sed non perinde atque illae, quae contra clerum proponebantur, in
subsequa 1498. diaeta sublatae sunt. 13 Unicus ille
cumulandorum in unam personam plurium officiorum abusus per articulum 70. abrogatur resque
haec ad constitutionalem Andreae II legem revocatur. 14 Nimirum tanta fuit
optimatum potentia ut
12737. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
principes quovis genere anteire
gestiret, architectos, pictores, sculptores aliosque luxus ministros induxit.
7 Inde aurea ejus illa Budensia et Vissegradiensia palatia; inde horti
pensiles; inde splendida adeo ejus suppellex ut exteros, qui eam conspicati sunt, in
admirationem rapuerit. 8 Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit.
9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit conditiones, ille partim
continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub
12738. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eos exigebant, depeculati sint, alii denique, ut eos
cum usura ad se pertrahere possint, suppeditatis ultro regi pecuniis prodigalitatem ejus
irritaverint.
17 Hoc in numero fuisse Bakácsium et Stephanum Zapolyum partim ex iis,
quae jam dicta sunt, partim e coëvis scriptoribus constat. 18 Nec in eo
adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a
manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere domesticum Mathiae
thesaurum in Stephanum Zápolya
12739. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ludovicus II pravis
marchionis Brandenburgensis consiliis regni habenas decimo aetatis suae anno capessivit.
|