Your search found 4084 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 3781-3862:

defuncti sunt. 9. 1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum, quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen

naturae ad sui suorumque felicitatem, ex fine vero illo civitatis, in quam sub ducibus et regibus olim coaluerunt, ad sui suorumque securitatem omnimode procurandam obligentur; pristino illo praeclaro in Regno Hungariae tum feliciter florente securitatis instituto non iam nisi in monumentis superstite, praesentibus vero rerum circumstantiis aliam utique nunc provisionem exigentibus, titulo redimendae legalis, nobilitati certo summe onerosae insurrectionis, ex iusta animisque Hungarorum peculiariter ingenita

aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus, comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque simul cum Sua Regia Maiestate particeps.

legatos etc. coram Senatum Regni Excelsum aut comitia in ius vocare, actionem contra eos erigere, evincere etc. etc. 16. 1 Cum generales Statuum in comitatibus congregationes non nisi quolibet trimestri semel celebrari consveverint, nec Ordines Statuum sine magna molestia frequentius cogi in unum valeant; cum interim in provinciis comitatuum rem publicam in felicitatem populorum continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat:

20. 1 Ordo S. Stephani, velut Hungaricus equestris, pro meritis constitutus, aliquibus maioribus Regni dignitatibus iustis de causis suapte necessario copuletur; alioquin ad insignes dignitates non nisi quibus et merita in patriam sunt, promoventur. 21. 1 Transylvania, Gallicia, Lodomeria etc. ea qua Croatiae, Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri

Conditionarios postea etiam clerus et optimates habuere. 1 Haec conditionum varietas in regiis terris primum enata fuisse videtur. 2 Postquam reges episcopatus et monasteria fundare coepissent, mancam credebant futuram donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur, conditionariorum specie dotent. 3 Et ideo aliquam iobagionum etiam castri speciem illis conferebant, nimirum qui armis tantum episcopatui aut monasterio servire debuerunt, et postea iam

antea castrenses fuere, et primum per exemptionem a castrensibus, gradum iobagionis castri consecuti sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus conditioni castrensis, et in Ritu Expl. Verit. §-phis 44, 194, et 160 indicatis oneribus exemerunt. 7 Iam vero ut primum ab his oneribus liberabantur, debuerunt aut nobilitari

10 Cum enim inde appareat quod veteres Castri Novi iobagiones quosdam Iku, Laurentium etc. pure ideo lite impetierint ut demonstrent eos antea fuisse castrenses, et conditione iobagionis castri tardius donatos, utique nil nisi praerogativam honoris prae illis consequi voluerunt; apparet enim e toto Expl. Verit. Ritu quod aevo illo ingens inter conditionarios aemulatio viguerit, et quisque aut alium, qui in honoratiori conditione versabatur, ad suam deprimere, aut se

sit. 5 Iam si restituta hac littera ita legamus: ut inter proceres eiusdem castri proceres filii scilicet S. Stephani existant, facile apparebit quod per impropriam licet clausulam illam filii S. Stephani, non nisi commemorati in tot aliis posterioribus chartis iobagiones S. Regis, id est descendentes eorum intelligantur, quos ipse S. Stephanus militiae alicuius castri adscripsit. 6 Forte non esset nimium audax coniectura si dicatur quod vocula etiam

et Ian Soproniensem comitem ad reportatam sub Salamone Rege et Geysa duce ad Belgradum victoriam cum gentibus castrorum suorum plurimum contulisse prodit; ut enim id praestent, debebant esse numerosae hae cohortes; nisi vero viritim comparuissent, vix magnum effecturae fuisse numerum videntur; usum tamen hunc sub Bela IV non viguisse eius diplomata satis remonstrant. 2 Nimirum vidimus iam praecedenti §-o ex eius litteris de 1298. quod Thurocenses tantum a sex

castri, sed de terra Andreae, videtur terra haec per defectum Andreae ad regem devoluta, et sic stirpi Namzalo collata fuisse; iam autem constat quod terrae per defectum aut notam nobilis alicuius ad regem devolutae non nisi nobilibus, conditionariis vero adeoque ipsis etiam iobagionibus castri non nisi terrae castrorum conferri consveverint; deinde constat ex 27.8 ex: et MS compluribus Rit. Expl.

ad regem devoluta, et sic stirpi Namzalo collata fuisse; iam autem constat quod terrae per defectum aut notam nobilis alicuius ad regem devolutae non nisi nobilibus, conditionariis vero adeoque ipsis etiam iobagionibus castri non nisi terrae castrorum conferri consveverint; deinde constat ex 27.8 ex: et MS compluribus Rit. Expl. Veri. §-phis quod tantum nobiles eiusdem comitatus comprovinciales, quo termino idem

27.10 puto deest in MS-to. 11 Cum omnes §-o hoc provocatae litterae de castro Thurutz loquantur et a Bela IV emanaverint, satis constat quod sub hoc rege iobagiones dicti castri non nisi a sex domibus unum militem ad exercitum regium mittere debuerint. 12 An tamen hic rex eandem militandi mensuram pro omnibus etiam aliis regiis castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma haec ab aliis etiam

arbitror, si statuamus quod antiquioribus Bela IV temporibus, si omnes castri iobagiones regium exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus. necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium mitti coeperunt, quod tunc et comes curialis, et archipraeco domi remanserint. 8 Haec de

exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus. necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium mitti coeperunt, quod tunc et comes curialis, et archipraeco domi remanserint. 8 Haec de conditionariis. § 30 Exemplum nobilitati pro pecunia liberi

14 Verum arte hac soli quaestores uti potuisse videntur, cum reliquae hominum conditiones saeculis illis tantum aeris necdum corradere potuerint. 15 Ipse hic in vicem debiti bona impetrandi modus ab eo, qui postea invaluit, ut donationes non nisi erga pactandam pro impetrando bono summam conferantur, in substantia differt. 16 Quare usum bona gratis conferendi tota prima periodo perdurasse tuto statui posse videtur. 17 Imo cum onus militandi tota adhuc secunda periodo grave fuerit, vix

et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri... nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare, quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio militantes. 3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in posterioribus diplomatibus, usque Stephanum

inter aulicos nostros computabiles habeantur, nec unquam ratione pristinae conditionis dicto castro in aliquo respondere teneantur. 2 Per altiores iobagiones castri non nisi aut officiales castri, aut iobagiones S. Regis intelligi possunt. 3 Nam inter reliquos nullum honoris discrimen viguit; ego malim primum exinde existimare quia, si fuissent iobagiones S. Regis, diploma id tanquam quid determinati

Zaladiensi penitus exemptum permanere praecipimus, regia statuentes auctoritate, ut liceat amplius ipsi cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari perpetuo. 3 Cum diploma hoc non nisi 190 post regnum S. Stephani annis emanaverit, hoc autem temporis intervallo et styrps aliqua facile perdurare et memoria eius originis conservari potuerit, vel hinc apparet quod familia Urusz iam a S. Stephano militiae castri Zaladiensis adscripta, id est ad conditionem

hinc apparet quod familia Urusz iam a S. Stephano militiae castri Zaladiensis adscripta, id est ad conditionem iobagionis castri huius collocata fuerit. 4 Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici diplomate non nisi 20 annis posterius est, et tamen clausulas servientis regii et eliberationem non tantum impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur. 5

et eius praediorum exprimit, quae in Emerici diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur. 5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV de 1224. diploma quod iterum a prioris aetate non nisi septem annis distat et sequentes clausulas continet: Quod Radus et fratres eius de Klokoche, qui de filiis iobagionum S. Regis de Goritza oriundi fuerant... tanta donavimus praerogativa libertatis ut tam ipsi quam ab eis in perpetuum descendentes de domo et

terram Klokoch, in qua postea familia comitum Voykfy arcem nunc a Turcis possessam aedificaverat, in Croatia profunde situari, S. Stephanum autem regnum suum eo non extendisse constet, ipse ego apocryhum pronunciarem hoc instrumentum nisi mihi exploratum foret quod autographum eius nulli suspicioni obnoxium in archivo eiusdem familiae reipsa extet. 9 Itaque aut styrpem hanc S. Ladislaus, qui eousque reipsa pertigerat, militiae castri Goricza

libelli de nobilium in bona sua iure protulit, non tantum clausula iure perpetuo et aliis huic aequipollentibus terminis, sed etiam vocabulo irrevocabiliter utuntur; quod autem irrevocabiliter donatum est, id certe, nisi omnem verborum significationem perturbare velimus pro lubitu recipi non potest. 14 Quoad usum duo sunt in quibus se adversarii potissimum fundant; primum quod in unum aliudve primae periodi diploma inciderint quo rex collata iam

1 Clausulam tamen de aggregatione in coetum nobilium in donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit, invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in tertia primum periodo evenit; cum enim in hoc systemate nonnisi terrae liberae collatae sint, debuit inde principium illud enasci quod omnis terrae per principem ignobili facta collatio nobilitet; hoc autem invecto,

malim ego existimare quod clausula haec, vel qua suapte subintelligi credita ultro exmissa sit, vel vero quod compilatoris aut describentis oscitantia emanserit; omnes enim hos qua conditionarios terras eo nomine jam antea possidere debuisse supra ostendimus; jam vero nisi hae terrae a prioribus oneribus exemptae fuissent, impetratores diplomatum horum aut hoc porro etiam jam qua nobiles sustinere, aut terram dimittere debuissent. 5 Posterius inde mihi minus credibile videtur quia aevo illo conditionarii plerique

neque servientes regis majoris officii uspiam alibi memorantur. 2 Qui diploma illud impetrarunt, fuerunt iobbagyiones castri Zagrabiensis in campo tum Zagrabiensi, nunc Turopolyensi dicto commorantes. 3 Nisi totus diplomatis illius spiritus id denotare videtur, quod incolae campi illius, qui uti nunc, ita indubie tunc etiam plures hospitum centurias efferebant, omnes ad semel nobilitari voluerint, id Belae regi non arriserit; ut tamen aliquid eorum precibus detulisse

quaestio, nimirum quibusnam oneribus obnoxiis fuerint illi, qui nonnisi imperfecta gaudebant nobilitate, facile resolvitur; de nobilibus enim iobbagyionibus castri id jam § 57 enucleavimus. 2 Iobbagyionum ecclesiae eadem ferme sors fuit, nisi quod hos a tributis per specialia privilegia exemptos fuisse constat. 3 De donatariis qui terras sub certo onere impetrarunt, e tribus, quas praecedenti §-ho protulimus, donationibus apparet quod alii praestandis ad aliquod

potestatem serpere consvevit. Verum huic per statuendos singulae potestati disertos limites; per statuenda, ne quae eos transgredi possit, impedimenta; denique per justum inter eas aequilibrium prospici debet. 12 Nisi proinde justi singulae potestati limites diserte praescribantur; nisi validi, sed simplices praestruantur obices ne una potestas alterius exercitium valeat sibi arrogare; nisi denique periodicum aliquod tempus constituatur, quo constitutio in examen revocari, primi,

huic per statuendos singulae potestati disertos limites; per statuenda, ne quae eos transgredi possit, impedimenta; denique per justum inter eas aequilibrium prospici debet. 12 Nisi proinde justi singulae potestati limites diserte praescribantur; nisi validi, sed simplices praestruantur obices ne una potestas alterius exercitium valeat sibi arrogare; nisi denique periodicum aliquod tempus constituatur, quo constitutio in examen revocari, primi, quos potestas forte aliqua ultra suos limites fecit, passus detegi

impedimenta; denique per justum inter eas aequilibrium prospici debet. 12 Nisi proinde justi singulae potestati limites diserte praescribantur; nisi validi, sed simplices praestruantur obices ne una potestas alterius exercitium valeat sibi arrogare; nisi denique periodicum aliquod tempus constituatur, quo constitutio in examen revocari, primi, quos potestas forte aliqua ultra suos limites fecit, passus detegi tempestivumque iis remedium adferri possit – in continua hac potestatum lucta aut potestas executiva etiam

non modo in aere, sed in honoribus etiam praemia decerni debeant. Proprietatem sacram habere. 6 Itaque illi singuli potius proprietatem ita sacram declararunt ut in illam ulla, nisi legitima judicialis potestas, agere possit. Omnes promiscue incolas jure civitatis donare. 7 Tum omnes indiscriminatim civium classes jure civitatis, quod in capacitate possessorii, magistratuum, et suffragii in

tempore optimates qui seu divitiis seu clientelis, seu bellicorum factorum gloria inflati rempublicam civili bello involvere sicque ad supremam eluctari potestatem conarentur, ut id pervertant, haereditariam stabiliverunt monarchiam. 10 Et quia praevidebant quod, nisi ipse successionis regiae ordo diserte designetur, frequentia cum periculo communis libertatis inter regios principes bella exoritura sunt, non modo masculi, sed foeminei etiam sexus successionem juxta primogeniturae ordinem adoptarunt. 11

personae proprietatisque veram libertatem in eo sitam agnoscerent ne quis aliam aut peragere, aut intermittere debeat actionem, quam quae eidem legibus vel praescribitur, vel vetatur; nulli autem civi actio aliqua jure aut imperari, aut prohiberi per legem possit, nisi quam aut edere, aut intermittere reipublicae intersit, potestatem legislativam ipsi populo reservare debere facile perviderunt. 2 Si enim id principi concredatur, ministerium ejus, si non noxias, certe inutiles, et jam hoc nomine libertati contrarias leges,

inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt. 6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus assensu aliquid constituatur, in legem tamen transire non possit nisi ipsius etiam regis sanctione firmetur, sicque illimitatum iterum jus interdicendi ipsi etiam regi concesserunt; ne tamen iure hoc seu superior senatus, seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod et superiori senatui et regi ius proponendae

inferiori senatui, ita proprium constituerunt ut omnem hac in re legislationis communionem principi ademerint sibique soli jus necessitates publicas definiendi admensaque illis tributa imperandi reservarint. 6 Et cum ipsum hoc ius inefficax futurum perviderunt nisi et de usu jam collatorum subsidiorum cognoscendi habeant potestatem, constituerunt ut publici aerarii administratores, quoties id natio exigit, de qualiter impensis subsidiis rationem reddere teneantur. Quoad imperium ad

Invaluit nempe jam ea opinio quod, ut bellum feliciter decerni, tractatus pacis iniri, et foedera concludi possint, res summo cum secreto (quod a congregata in comitiis multitudine spectari non potest) debeat pertractari. 26 Iam vero tractatus commerciales, nisi et hi insidiose suscipi velint, illo mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur. 27> Angli tamen et hoc jus principi detulerunt. <28 Ne tamen ejusmodi tractatus aliquis nationi fraudi esse possit, ius illos

aliquis nationi fraudi esse possit, ius illos ratificandi sibi reservarunt et ministros, qui suam in illos operam collocarunt, reddendae rationis onere obstrinxerunt. 29 Quo fit ut ministerium Anglicum nullos
ejusmodi nisi consultis praevie mercatoribus aliisque instituti hujus hominibus tractatus inire consveverint. Quoad ius monetae cudendae. 30 g) Ius monetae cudendae utique ad legislativam perinde refertur potestatem.

ut aliqua in moneta omnium cultorum populorum proportio vigeat; cum multiplices supersint modi, quo per elevationem aut depressionem monetae, vel per majorem aut minorem minus preciosi metalli admixtionem populus aliquis grave vicinis suis adferre possit detrimentum, nisi hi tempestivum pro ratione temporis remedium adferent, adeoque id tardiori plerumque comitiorum determinationi deferri non expediat, Angli totum hoc ius in principem transtulerunt. 32 Quod si tamen hac etiam in re quidpiam, quod in populi detrimentum cederet,

ut ad mortem per iudices condemnatis vitae gratiam impertiri possit. Executiva ferme tota eidem competit. 17 c) Executiva vero potestas tota prorsus eidem concredita est. 18 Viderunt nempe Angli quod nisi leges exsequendi ipsi illi, cui splendor summae, qua ipsum natio exornavit, dignitatis jam magnam suapte conciliat authoritatem, cujusve manibus arma etiam et vires nationis crediderunt, deferatur, res proxime ad anarchiam sit delapsura. 19 Et ideo cum

E converso ipso illo solennis, quem judicio ejusmodi praescripserunt, apparatus terrore ministros et provinciarum praefectos in officio continere voluerunt. 7 b) Caeterum ut major in judiciis aequitas vigeat, eam iniverunt rationem ut nemo, nisi a duodecim ex eadem, cujus ipse reus est, conditionis lectis civibus iudicium recipere; ex copiosis autem, qui illi hunc in finem proponuntur, judicibus praeter 12 contra omnes arbitrarie excipere, sicque ipse ferme reus iudices sibi legere

potestatis iuribus quidpiam decerpere sicque aut anarchiae, aut plane seditioni viam parare possit, per illimitatum illud cum senatus superioris, tum regis ipsius interdicendi ius in parte praecautum est. 4 Cum enim nihil sanctionem legis possit obtinere nisi quod conformi horum etiam sensu roboretur, si quid ejusmodi inferior senatus constituat, utique non tantum rex ipse, sed superior etiam senatus, cujus praerogativae cum regis juribus intime nexae sunt, intercedet. 5 Ne vero inferior senatus vi et potentia

erexerunt. 25 b) Constitutis hac ratione singulae potestati claris limitibus positisque, ne una in alterius exercitium involare possit, his repagulis, superstruxerunt genuinum illud tam civilis, quam et politicae libertatis fundamentum ut nullus civium nisi per legitimi iudicis sententiam aliquod seu in persona, seu in rebus suis capere possit detrimentum. 26 Quod axioma velut in ipsa civilis societatis natura fundatur, etsi omnes etiam illae, quae vel aliquod in gubernii sui forma temperamentum constituerunt,

praescripserunt illi, cui aut totum, aut majorem summi imperii partem detulerunt. 8 Primitivum seu tacitum, seu expressum pactum eo statim momento, quo coalescens in unum populus summum imperium introduxit, existere debuit. 9 Nemo enim in hunc (nisi forte eum armis subjugavit) imperium exercere potest, nisi cui ille id sponte detulerit. 10 Itaque de eo quis imperet, quave ratione imperium exerceat, cum primae statim populi unione pactum perfici debebat. 11 Tale et quidem explicitum est pactum

imperii partem detulerunt. 8 Primitivum seu tacitum, seu expressum pactum eo statim momento, quo coalescens in unum populus summum imperium introduxit, existere debuit. 9 Nemo enim in hunc (nisi forte eum armis subjugavit) imperium exercere potest, nisi cui ille id sponte detulerit. 10 Itaque de eo quis imperet, quave ratione imperium exerceat, cum primae statim populi unione pactum perfici debebat. 11 Tale et quidem explicitum est pactum illud quod septem Hungarorum tribus, antea, ut

nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3 Expendant, inquam, omnes has clausulas, et videbunt nec universos tam vasti regni nobiles regias aures pulsare, nec reges accedere, nec nuncios mittere potuisse, nisi praevie in comitiis congregatos. 4 Ne vero seu forma diplomatis, seu id eos offendat quod in decretis istis nulla factae per regem comitiorum convocationis memoria occurrat, legant ea, quae infra ad decretum

inter fratres hos subsecuta sunt, civilia bella satis remonstrant, quae non secus quam deturbato e solis Salomone defervescere potuerunt (c). 24 Geyzae I jam anno 1075. superstites fuisse filios, anno vero 1077. eum fatis cessisse constat. 25 Nisi hi intra hoc biennium obiverunt, ad horum natu maximum juxta primogeniturae ordinem regnum devolvi debuisset. 26 Regnavit tamen frater Geyzae S. Ladislaus, et quidem, ut patriae chronica diserte habent, a statibus electus; quod utique stabilito semel

suffragiorum norma constituta seu, quod idem est, libertas suffragiorum numquam stabilita fuit, ut adeo inter inconditas tantae multitudinis vociferationes 28.6 vociferationes: vociferationis B nihil utique, nisi aut solius, veluti copiosoris, minoris nobilitatis voto, aut certe per combinatam, ut supra explicuimus, seu regis seu optimatum praepotentiam determinari potuerit. 5-o Nullus fixus comitiorum terminus. 7

e) Negatum ante coronationem regiae potestatis exercitium. 19 Unicum illud Hungaricae constitutionis palladium ut rex, antequam coronatur, nullum regiae potestatis actum legitimo possit exercere, nulla vero pro legitima coronatione habeatur, nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus coronae tota legislativae, qua

novis pactis obstringere; poterant eam, quae sibi collibuit, occasione singulae electionis constitutionem efformare; poterant denique, si priorem retinere visum fuit, hanc omnibus possibilibus praesidiis firmare. 3 Res aliter evenit; hac enim etiam epocha non nisi pauci ex iis, quos indicavimus, defectus emendati, vix aliqua firmandae constitutioni nova praesidia constituta sunt. 4 Iam primum non definitus regiae successionis ordo eum produxit effectum ut exstincto Arpadiano masculo sexus foemineus

hac Caroli coronatione confectum est; ita etiam primum sub hoc rege diplomaticum habemus argumentum instituti illius (in publicas enim leges ne tota quidem adhuc secunda periodo relatum est) quod coronatio nulla alia quam specifica illa S. Stephani corona peragi, nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae potestatis actum legitime possit exercere. 4 Episcopi tamen (c), imo ipse Carolus (d), id pro vulgari tantum opinione reputabant. 5 Verum alium certe illi fovissent sensum si genuinam instituti hujus vim et causam

tanto certior effectus subsequatur, nullam efficiaciorem sancire potuerunt legem quam illam ut rex ante coronationem nullum regiae potestatis actum legitime exercere possit. 9 Verum ne haec quidem plenam adhuc statibus securitatem praestare poterant nisi vim coronationis ad specificam aliquam, quam in potestate sua habeant, coronam reservavissent; secus enim candidatus ille, qui eum, penes quem jus coronandi fuit, et aliquam popularium partem in suam traduxerat partem, qualicunque corona inaugurationem peragere

art. 85:1492 iisdem ferme verbis quibus hi duo Ludovicaei articuli conceptus est, et tamen sub Vladislao nobiles aliquo tributi generi subjectos fuisse nemo affirmabit qui vel levem statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et Ludovicum status regni sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli et telonii census immunitate conservasse appareat. 9 (a) In antiquissimo, quod

etiam non dependendi nauli et telonii census immunitate conservasse appareat. 9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere tenentur, nisi qui vadit in Theutoniam." 10 In privilegio civitatis Pestiensis de 1224: "Item infra limites regni nostri ab omni tributo, salva tricesima, sint exempti." 11 In privilegio civitatis Zagrabiensis dicitur: "Eosdem quoque nullius

id perfici potuerit? 4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae fuerunt (b). 6 Ubi ergo nuncii comitatuum eligi, quomodo ad comitia deputari

Nodum difficultatis hujus ea quidem ratione facillime dissolveris si ipsos, qui ad comitia comparare debebant, nuncios initio instituti hujus per reges nominatos fuisse affirmas. 8 Verum obstat sententiae huic res ipsa; nemo enim alium repraesentare potest nisi per illum, quem repraesentat, exmittatur. 9 Obstant etiam verba diplomatis Mariae (c) quae hanc numerum tantum mittendorum e singulis comitatibus deputatorum designasse, individuae vero eligendi potestatem comitatibus reliquisse indicant.

articulo 31. §-o 7. apparet, ubi suam a palatinali et judicis curiae praesentiam, id est tribunal, diserte distinguit. 9 Memoratui dignum est quod hoc demum decreto articulo 27-o diserte explicata sit illa nobilium praerogativa quod etiam in criminalibus non nisi post pronunciatam capitis sententiam captivari possint. 10> (a) Unicum, sed palmare exemplum adferre libet. <11 In processu Peramartonensi fundamentali productae sunt adjudicatoriae Stephani palatini de 1388, ubi dicitur 1382. "honore

extorquere, ita ut sola haec praeter propriam 10,000 cohortam inconditamque, quam Joannes Capistranus adduxerat, cruciatorum turbam tam copioso hosti, tamque bellicoso, ut Mahometes fuit, dux objicere salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit. 6 Sane nisi propitia Hungariae fata tantum, ut Hunyadius fuit, imperatorem in haec tempora reservassent, exitium, quod sub Ludovico II a Solimanno regnum passum est, jam tum a Mahomete indubie subire debuisset. 7

Cileae comitem, ab aemulis Hunyadianae domus impulsus, Budae extremo affici supplicio curasset, tum demum, quod hactenus gliscebat tantum, schisma eripit totumque in Hunyadianam et Garaianam factionem regnum discessit, quod ultimum certe eidem exitium erat adlaturum nisi Turca opportunam hanc perdendae Hungariae occasionem neglexissent. 8 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 286 ipsae ejus regales memorantur. 9 (b) Vestigium eorum indictionis prostat in Vestigiis

procurarunt; sicque alter hactenus regum ab Andrea III est Mathias qui decretum Andreae II occasione coronationis confirmavit; alii omnes pluribus post coronationem annis id praestiterunt. 3 Nimirum noluerunt Hungari fundamentalia jura sua nisi a legitime coronato rege confirmari, et vero constitutionale illud axioma "quod nullus pro legitimo rege haberi possit, nisi qui propria S. Regni corona redimitur" in Mathiae exemplo plurimum enituit. 4 Quod ut clarius appareat, rei hujus series altius

confirmavit; alii omnes pluribus post coronationem annis id praestiterunt. 3 Nimirum noluerunt Hungari fundamentalia jura sua nisi a legitime coronato rege confirmari, et vero constitutionale illud axioma "quod nullus pro legitimo rege haberi possit, nisi qui propria S. Regni corona redimitur" in Mathiae exemplo plurimum enituit. 4 Quod ut clarius appareat, rei hujus series altius tantisper repetenda videtur. Quid Hungari in S. Regni corona coronationisque necessitate

restituere detrectavit donec eum Hunyadi armis et nomine lacessivit. 8 Cum Turcas eodem tempore Hungariae imminere intelligeret Fridericus, Ladislaum restituit quidem, coronam tamen ne tum quidem dimisit. 9 Scivit nempe ille Hungaros nullum alium, nisi qui ipsa hac regni corona insignitur, pro legitimo rege reputare sperabatque, si (ut postea evenit) Ladislaus deficiat, se detentione sancti hujus pignoris necessitatem Hungaris impositurum ut se regem renunciare cogantur. 10 Et vero parum abfuit quin voti

quin voti damnetur. 11 Garaiana enim factio procuratae praepotentia Szilághii Mathiae electioni acquiescere nolens non multo post, atque hic regni gubernacula adierat, tempore, secessit nixaque fundamentali constitutionis Hungaricae principio quod nullus nisi ipsa illa, quam Fridericus in potestate habebat, S. Regni corona adimitus pro rege Hungariae haberi possit, eidem regnum detulit, id potissimum obtendens quod Ladislaum sanguinis nexu contingat, et S. Regni coronam in potestate habeat (b).

articulo 22, status nullam aliam securitatem decreto hoc sibi constituerunt. 11 E contra in decreto 1471. renovatur annua celebrandorum comitiorum obligatio, primum legislativae statuum potestatis praesidium articulo 1-o; renovatur sanctio Andreae II, ne quis nisi via juris in persona aut rebus puniri possit, praecipuum tam civilis quam politicae libertatis palladium, articulo 2-o. 12 Et ideo vetatur ne rex bona alicujus erga simplicem delationem occupare possit articulo 10. 13 Imo ea, quae

pag. 376 prostant, excitare. 12 Dicitur in illis: "loco ejus" (lucri camerae) "alia quaedam exactio est unanimiter instituta, tributum fisci regalis in perpetuum appellanda, ita videlicet ut fere consimiliter ut prius super singulis quinque portis non plus nisi unus florenus tantum semel in anno ubique exigatur... 13 Nec aliquis superinde ullo unquam tempore exemptionis privilegio frui possit." 14 Cum mos iste jam principio regni Mathiae viguerit, certe non sub hoc, qui jura fisci acerrime tuebatur,

dicitur: "Convocatis nuper in hanc civitatem Budensem praelatis, baronibus, et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt ut loco lucri camerae tributum fisci regalis... consimile ut prius super singulis quinque portis ne plus nisi unus florenus semel in anno ubique exigatur." 25 (f) In assecuratoriis de eodem anno in Vestigiis Diaetarum pag. 378 dicitur: "certum pecuniae subsidium ultronee obtulerint." 26 Ab eo tempore oblatae in vicem lucri camerae

mala illa loco Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem Mohácsianam, quam post 36 ab obitu Mathiae annos Hungaria experta est, jam sub hoc rege sustinuisset. 13 (a) Item dicitur illic quod honorem comitatus nullus nisi nobilis tenere possit. 14 (b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474. 15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae.

contineant, authores in utrum disputant; mihi affirmativa inde confici videtur quod in posterioribus 1491. pactis, quibus Maximiliano Friderici filio ius successionis in Hungariam addicitur, nulla ad anni 1464. provocatio fiat, quod certe vix intermissum fuisset nisi iis per subsequum 1477. pactum derogatum fuisset. 25 (b) "D. D," dicitur ibi, "praelati, barones, caeterique proceres, et universi incolae regni, ad quos scilicet jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus libertate et consvetudine

Constat tamen, quod nullos eidem antecoronationales articulos exhibuerint. 5 E quo patet eos beneficio § 18 praefatae capitulationis minime usos fuisse. 6 Agnoverint indubie deinde ipsi illi §-um capitulationis 18 aequitati adversari, nec nisi a tam debili, ut Uladislaus fuit, principe subscribi potuisse. 7 Quis enim vir sensatus ad rem sibi adhuc ignotam approbandam se in antecessum obstringet? 8 Aliud fuisset si eidem antecoronationales articulos simul cum capitulatione ipsa

articulo 13-o et 1471. articulo 1-o annua locusque comitiorum Pestinum; terminus vero festum Pentecostis defixus fuerat. 4 Sub Uladislao 1498. ut quadriennio adhuc annua sit diaeta et in campo Rákos pro festo S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi omni triennio celebretur per articulum 1-um constituebatur. 5 Et implevit hoc statuum votum Uladislaus; licet enim intra hoc quadriennium decretum tantum 1500. exstet, vestigia tamen comitiorum 1499, 1501, et 1502. jam tenemus. 6 Cum

unius floreni postulavit. 9 Tum vero status thesaurarios ad reddendas in comitiis rationes coegerunt. 10 Et cum evenisset transacto triennio duos milliones 800 millia florenorum auri in aerarium regium influere debuisse, non esse autem illata nisi 60 millia, Sigismundum Quinqueecclesiensem episcopum, et thesaurarium qui jam Ernst, jam Hampo scribitur ad peculatum suum 400 aureorum millibus redimendum, collegam vero ejus Dombaium, cum idem praestare non posset, ad perpetuos Temesvárini subeundos carceres

ad justos limites reductionem commercio melius prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem. 3 Auri etiam et argenti crudi inductio prohibebatur (b) quasi aurum et argentum in monetam conversum non perinde facile a regno extraheretur, nisi id per alias commerciales provisiones, quarum tunc 93.3 tunc: nunc B adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum ignoravit adhuc aetas illa vel id, quod aurum et argentum non tantum qua

fuit, stipendiariam militiam dimisisse extra dubium est. 6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7 Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit. 8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis, tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur manifestum. 9 Itaque mihi

in effectum ivit. <43 Peracta coronatione miles omnis in hyberna dimissus est idque dedit Maximiliano occasionem ut illo adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae partem occupaverit. 44 (c) Nisi enim militia haec jam ante diaetam 1492. dimissa fuisset, certe aliqua ejus, qua a stipendiato regis et aliquot baronatum banderio distinctae, in articulis diaetae hujus mentio occurreret. 45 (d) 1498. art.

ignavum hanc impedire aut nolle aut non posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium aliquot optimatum in reliquas etiam civium conditiones luxus exemplo, publicos proventus depeculandi studium, quodve adhuc deterius est, venalitas ministrium invaluit. 13 Ita

thesaurarii, coronae custodis et supremi comitis officia in pluribus jam comitatibus occupaverat (b). 8 Omnia tamen haec, quamquam justa, querimoniarum capita tantam inter status acerbitatem vix produxissent nisi praepotenti illi dynastae Bathorio personales cum potentiori adhuc praelato Thoma Bakácsio inimicitiae intercessissent (c). 9 Illum enim, ut adversario male faciat, saeculares eo impulisse coaevi scriptores tradunt, ut clerus universim et a consilio

Andreanam libertatibus turbabant (b). 5 Imo cum vicecomites hactenus pro arbitrio nominare potuerint (c), tales saepe nominabant, qui nobilitatem variis injuriis affecerunt, et gravibus saepe oneribus oppresserunt. 6 Ut in comitiis nil nisi optimatum arbitrio definiri possit, hi quaesito studio tardius ad ea comparere (d) et, cum advenissent, privatis negotiis et inutilibus disceptationibus tempus terere solebant, tantum ut nobiles, qui cum viritim comparuerint, proprio aere vivere cogebantur,

Sub Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae depensionem redictis, labes haec inferiores etiam conditiones pervasit. 11 Virus tamen suum pestis haec in ipsa metropoli maxime exercuit. 12 In hac enim nil nisi convivia, choreae, ludi, concentus musici adeo continui videbantur audiebanturque ut perpetua illic Bachanalia celebrari existimares. 13 Et hoc erat quod Herbersteinio, Caesaris ad aulam Uladislai legato ansam dedit ut,

e) Ut Hungaria subsidia belli, veluti tirones, annonam, foenum, stramen, et vecturas, dum necessitas urget, suppeditet, ratio monarchiae exigit; verum, qua ratione id fiat, nihil ejus interest. 24 Proinde cum instituta regni id secum ferant ut haec nuspiam, nisi in comitiis decerni possint, legem hanc, quam defunctus imperator adeo graviter violaverat, nil vetat renovare. Quoad contributionem. 25 f) Ut contributio ab iis, qui eidem de lege obnoxii sunt, regi etiam in

et ipse unionis finis et commune totius monarchiae bonum exposcit. 2 Cum interesse Hungariae jam innexum sit communi totius monarchiae bono, utique ea parte, qua hoc Hungariam respicit, nemo meliora quam Hungarus consilia depromere potest. 3 Nisi id fiat, facile reliquarum provinciarum ministri a genuino totius monarchiae bono aberrabunt, et privata tantum illarum provinciarum commoda pro totius monarchiae bono constituent, huic omnia Hungariae emolumenta sacrificabunt, sicque et finem unionis pervertent, et

cessabitur, possunt se evolvere objecta secus ad legislativam potestatem spectantia, quibus instantanee provideri salus rei publicae exposcit. 36 Et hae provisionales ordinationes in Anglia proclamationes compellantur. 37 Nisi hae pro ratificatione ad proxima comitia referri debeant, princeps sub praesentaneae necessitatis praetextu indirecte potiorem legislativae potestatis partem ad se pertrahere potest. 38 Decernendum itaque puto ut omnes provisionales ordinationes

Et haec quoad executivam. § 14 Quomodo quoad potestatem iudicialem? 1 n) Iam quoad iudicialem potestatem. 2 Basis et fundamentum omnis tam politicae, quam civilis libertatis illud est ut nemo nisi per sententiam legitimi iudicis in persona, rebus, et honore suo detrimentum capere possit. 3 Hoc est unicum proprietatis rerum et securitatis personarum palladium. 4 Ad hanc consequendam parte ex una

esse debeat potestate, innumerae fere leges innuunt. 26 Ne id etiam alicui imposterum dubio locum relinquere possit, id quoque clare censeo exprimendum. 27 o) Ut in dicasteriis omnia publice agantur, nihil eorum, quae ad ejus agenda pertinent, nisi ejus nomine expediatur, et natura rei et ipsa eorum instructio deposcit. 28 Quid itaque vetat illum praesidialis misterii abusum, qui in ipsam sensim constitutionem agere potest, diserte abrogare? 29 p) Liberi populi libera constitutio

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report