Your search found 24234 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 21797-22373:

esse potest) electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat taliterque modo dictas dignitates et officialatus diutius vacare contingat: illico, cum aliqua earum dignitatum vacantia enata fuerit, Excelsus Regni Senatus a Sua Regia Maiestate nominandos pro vacantibus dignitatibus candidatos enixe flagitare, et nominatos intra spatium 40 dierum Statibus et Ordinibus Regni in generales comitatuum congregationes confluxuris notificare teneatur. 3 Ex comitatibus deinde nomen illius

dominos sufficienter repraesentatis, nativa illa liberae migrationis libertas: nae, tum in complemento vetustae suae et antesignanae gloriae posita gens Hungara ultro quoque aliis populis se immitandam praeponet; utpote quae aequitati, ceu basi verae libertatis, iam a patribus dudum fundatae, felicitatem totius populi nunc superstruit omnibus numeris absolutam. 12. 1 Ne per ministros et consiliarios, quos populorum libertati ac

populi, dum regnum occuparunt, nullam hereditariae nobilitatis idaeam habuerunt. 2 Cum constitutio eorum fuerit mere militaris, singulum nationis individuum erat miles eoque nomine omnes et exemptione a quibusvis aliis servitiis et praestationibus, et iure terras suas titulo proprietatis possidendi, quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores militiae

quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores militiae praefectos, sed munera haec non erant hereditaria, et ideo non tribuebant illa distinctum a reliquis nationis individuis statum, sed temporaneam solum officii potestatem. 4 Unicam illi praeter hereditarium ducem, id est imperantem, hominum conditionem, unicum regni statum agnoverunt, nempe liberos

qui sub Arpado gentem ex Asia eduxerant, capitanei cum duce hoc iniverunt pactum; licet enim nec capitanei illi id depacti sint ut officia sua ad heredes transmittere possint, cum tamen tertia pacti conditio ita sonet: Ut ipsi et filii eorum nunquam a consilio ducis et honore Regni excludantur, apparet quod hereditarium consilio ducis interveniendi honorem stirpibus suis asseruerint, adeoque eas supra reliquam nationem evexerint. 2 Verum cum tamen exiguus fuerit

optimatum. 1 Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore exercitus simul consistebant, Slavis Marahensibus, qui illud eotum possidebant, praevaluere. 2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam nationem a proportione gradus, quem quisque in exercitu tenebat, terris, per totum tam vastum regnum dispergi debuissent, facile intellexerunt 3.2 intellexerunt: intellexunt MS se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros,

nobilitatis systema Hungariae invectum est; nimirum cum soli milites omnes Regni terras hereditario et libero iure possederint, conditionarii vero, quorum, si non maior, suppar certe numerus in Regno fuit, licet a servitutis iugo exempti, usum fructum tantum alicuius terrae erga certum seu servitium, seu obventionem proprietario praestandam, habere potuerint; atque ita illi pro nobilibus, hi pro plebeiis,

Slavos, cum status militum aevo illo iisdem praerogativis gavisus fuerit, quibus postea nobiles perfruebantur, si rem ad apicem exigamus, videtur usus nobiles creandi iam tum viguisse; verum momentanea notabilis gentis alicuius in armorum societatem adoptio a singularium individuorum ad statum privilegiatum elevatione admodum discrepat. § 4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per exemptionem terrae, et haec verbo tantum, fiebat. 1 Postquam Hungari

collationes, seu exemptiones verbo tantum coram testibus fieri consveverint. § 5 An sub S. Stephano donationes in diploma redigi consveverint? 1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana sacra, complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes

aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae alicuius seu collatio, seu a prioribus oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad statum privilegiatum elevatio usque dimidium saeculi XII producta 5.3 producta: prostracta MS sit, merito dubitari potest an usus aliquem e plebe ad statum

coniungat, compellatio haec primum sub Ladislao IV civitate donata fuerit, tuto statui posse videtur. § 9 An sub S. Stephano donationes in diploma relatae sint? 1 His dilucidatis tenuis quidem est a nomenclationibus coniectura; si tamen eam alia adiuncta secundent, non improbabilis evadit. 2 Itaque ego sic existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis compellationem viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per

militis compellationem viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per solenne regis diploma in privilegiatum hunc statum evecti, sed facta per regem coram aliquibus e proceribus suis verbali terrae alicuius seu nova collatione, seu iam possessae a prioribus conditionariis oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint consecuti. 3 Movet me in hanc sententiam ea consideratio, quod nullum hactenus saeculi XI aut ineuntis etiam XII eiusmodi diploma praeduci potuerit, et quod frequens

hoc rege et fors aliquot eius praedecessoribus per regium diploma perfici consveverit. § 11 Corolaria. 1 Ex his prono alveo fluit primum quod usus terras sub solo militandi onere conferendi, aut iam possessas a conditionariis servitiis eximendo soli militiae officio obnoxias efficiendi, et per hoc impetratorem ad statum privilegiatum evehendi, seu, ut nunc loquimur, per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit. 2 Deinde quod iura et libertates,

in comitiis suffragii; iure enim hoc nec servi nec conditionarii nec sic dicti hospites et liberi homines fruebantur, cum pro commembris nationis, adeoque reipublicae, considerati non fuerint; exemptio autem nobilium a tributis ex ipsa rei natura profluit, quia nemo simul propriis sumptibus militare, simul tributa dependere tenetur. 3 Postremo quod ad hoc, ut commembra nationis ad militandum propriis sumptibus cogi possint, debuerint

conferri; nimirum, ut ex earum fructibus et vitam tollerare et sumptus belli sustinere possint. 4 Et hinc deinde enatum est principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi oneri obnoxia, ut adeo, etiam si illam possessor non a rege, sed a privato donationis, venditionis, legati, aut alio quocunque titulo obtinuerit, onus tamen militiae a proportione eius debeat sustinere. § 12 De variis, quae olim vigebant, plebis

conferri; nimirum, ut ex earum fructibus et vitam tollerare et sumptus belli sustinere possint. 4 Et hinc deinde enatum est principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi oneri obnoxia, ut adeo, etiam si illam possessor non a rege, sed a privato donationis, venditionis, legati, aut alio quocunque titulo obtinuerit, onus tamen militiae a proportione eius debeat sustinere. § 12 De variis, quae olim vigebant, plebis conditionibus.

principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi oneri obnoxia, ut adeo, etiam si illam possessor non a rege, sed a privato donationis, venditionis, legati, aut alio quocunque titulo obtinuerit, onus tamen militiae a proportione eius debeat sustinere. § 12 De variis, quae olim vigebant, plebis conditionibus. 1 Detecta hac ratione plebeios ad statum privilegiatum provehendi origine, superest ut ipsam actum hunc

12.3 heic ut videtur requirebat. 4 Erant hi liberiores servis perfectis qui indeterminatis servitiis et gravibus praestationibus tenebantur. 5 Longe tamen aberant a perfecta libertate; poterat enim eos dominus sub eadem, quae ipsis incumbebat, servitii conditione una cum terra, quam colebant, vendere, legare, et donare; et ideo ad servorum imperfectorum categoriam rite referuntur.

adscriptorum conditiones. § 15 De conditione iobagionum castri. 1 Supra castrensium conditionem erant illi qui iobagiones castri, idest, ut nunc loquimur, praesidiarii milites appellabantur; hos enim a castrensibus Rit. Expl. Ver. § 4 diserte distinguit; gaudebant quidem hi maiori prae caeteris conditionibus libertate quia servitium illorum unice in militandi obligatione consistebat; et ideo, postquam compellatio nobilis usuvenit, in

simpliciter liberi fuerint, infra §-pho 56 discutiemus. § 17 17 transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich", § 19,1. De exemptis a castrensibus. 1 De castrensibus exempti in Ritu Expl. Verit. saepius memorantur, sed ita obscure ut inde elici non possit an hoc genus hominum eandem vel distinctam a iobagionibus castri effecerint conditionem.

19,1. De exemptis a castrensibus. 1 De castrensibus exempti in Ritu Expl. Verit. saepius memorantur, sed ita obscure ut inde elici non possit an hoc genus hominum eandem vel distinctam a iobagionibus castri effecerint conditionem. 2 §-o 42o eiusdem Ritus diserte distinguuntur dum dicitur: iobagiones de Bekus, scilicet Sungud etc, item iobagiones de castrensibus exempti, scilicet Réche

iobagiones castri de Lotmár impetierunt Voysloum etc. dicentes quod iobagiones essent de castrensibus exempti. 3 Omnia haec distinctam exemptorum de castrensibus a iobagionibus castri conditionem denotare videntur. 4 E contra dum §-o 248 dicitur et hoc ipsum omnes alii iobagiones tam exempti, quam liberi S. Regis astruxerunt, cum iobagiones castri ab exemptis

conditionem pertinuisse, eos tamen, qui quondam 17.5 quondam: condam MS immediate conditioni iobagionis castri ascripti fuerunt, prae illis, qui antea castrenses fuere, et primum per exemptionem a castrensibus, gradum iobagionis castri consecuti sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus conditioni

ascripti fuerunt, prae illis, qui antea castrenses fuere, et primum per exemptionem a castrensibus, gradum iobagionis castri consecuti sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus conditioni castrensis, et in Ritu Expl. Verit. §-phis 44, 194, et 160 indicatis oneribus exemerunt. 7 Iam vero ut primum ab his oneribus liberabantur,

Stephani III de 1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet. 3 Retinebant quidem hi quoque iobagiones castri conditionem, in censu tamen militiae aliisque publicis occasionibus primum semper locum tenuere, et ideo a reliquis honoris tantum praerogativa discernebantur. § 18 Qui compellabantur liberi homines? 1 Habebat praeterea Hungaria, ut § 6-o iam diximus, conditionem sic dictorum liberorum hominum, qui

dominicam agnoscebant, et in veteribus litteris et legibus etiam hospitum nomine designantur. 2 Conditionem hanc efficiebant partim exteri, qui sub pacto retinendi liberi sui status Regno immigrarunt, partim domestici servi a heris suis perfecte manumissi; et hi sub castris regiis se potissimum illocabant. 3 Verum si hi solum agriculturae institutum professi sunt ut vitam sustentent, cogebantur obnoxiam alicui servitio castri terram assumere, et tunc, ut supra innuimus,

liberi homines in regium aliquem, ut nunc loquimur, pagum confluxerunt, et ne in statum conditionarium recidant, privilegium libertatis huius eadem ferme fuit, quae nunc in oppidis privilegiatis viget, nimirum eximebantur a iurisdictione comitis castri, quam alii pagi agnoscebant; habebant facultatem eligendi proprium, a quo ius accipiant, magistratum; iure patronatus in parochiam loci, privilegio fori et aliquot nundinarum gaudebant. 2 Impetrato libertatis privilegio pagus talis

et ne in statum conditionarium recidant, privilegium libertatis huius eadem ferme fuit, quae nunc in oppidis privilegiatis viget, nimirum eximebantur a iurisdictione comitis castri, quam alii pagi agnoscebant; habebant facultatem eligendi proprium, a quo ius accipiant, magistratum; iure patronatus in parochiam loci, privilegio fori et aliquot nundinarum gaudebant. 2 Impetrato libertatis privilegio pagus talis iam villa libera, incolae vero eius hospites de villa libera T.

litteras, quae sic habent: 4 Quod cum filii iobaginum de Thurucz, inter quos quatuor filii Uzda: *** 22.4 *** desunt nomina filiorum in MS-to a nobis humiliter petierunt ut terram, in qua ipsi ab antiquo residebant, eisdem conferre liberaliter dignaremur. 5 Cum rex Uzdam, cui ante decennium terram Vendeghi contulerat, inter iobagiones castri de Thurucz numeret, satis apparet quod

litterae, qua Benedicto et Petro, filiis Chepani lapicidae, terram Souchauch, ad quatuor aratra, sub libertate filiorum iobagionum de Thuruch contulit. 7 Denique exstat in collectione Hevenessiana diploma Caroli I de 1311, quo filios Bud de Terse a pristina conditione castrensium cum possessione, seu portione, iuxta iustam divisionem in coetum nobilium castri iobagionum duxit aggregandos. 8 Carolus iobagiones castri hic nobiles appellat, verum id infra enucleabimus.

sed ab ipso S. Stephano militiae alicuius castri adscripta fuerit, pronum esset existimare quod ad conditionem hanc nemo per privilegium posterioris alicuius regis evehi potuerit; et tamen protulit Belius diploma Stephani III de 1165. ex authographo a se descriptum, quo ille quosdam suburbanos castri Posoniensis ad gradum iobagionum S. Regis evehit. 2 Verum unicum hoc contra rei naturam editum exemplum pro ephemero reputandum esse existimo; caeterum vetustissimum istud ex hactenus de

argumento prolatis diploma, quia obscure admodum et improprie conceptum est, mirum in modum torsit Belium, Schierium, et Katonam Hist. Crit. tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis) homines suburbanos... a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter proceres eiusdem castri proceres filii, scilicet

et improprie conceptum est, mirum in modum torsit Belium, Schierium, et Katonam Hist. Crit. tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis) homines suburbanos... a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter proceres eiusdem castri proceres filii, scilicet Stephani, existant.

tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis) homines suburbanos... a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter proceres eiusdem castri proceres filii, scilicet Stephani, existant. 3 Ut appareat quod impropria hac phrasi suburbanos illos ad gradum iobagionum S.

nimirum quod ex iis, qui ad castra regia confluxerunt, liberis hominibus aliqui terras sub conditionario aliquo servitio assumpserint; tales enim debuerunt esse suburbani illi, pro quibus diploma hoc emanavit, et ideo rex dicit: eos a servitio castri subtraxi; deinde quod iobagiones S. Regis prae aliis castri iobagionibus praeeminentiae praerogativa gavisi fuerint, uti id e 304, 360 pluribusque Rit. Expl. Verit. §-phis apparet, et ideo eos rex

ipsorum de Bohemia venientibus in Hungariam terram, in qua fuerant hospitati, dictus Rex Stephanus eisdem liberaliter contulisset, ut in quaecunque libertate vellent, super eadem possent permanere. 3 Oblatores itaque praedictarum litterarum a nobis petierunt obnixe quod ipsos libertate 24.3 libertate: libertati MS iobagionum udvornicorum nostrorum donaremus etc. 4

MS iobagionum udvornicorum nostrorum donaremus etc. 4 Impetratores 24.4 Impetratores: Imperatores MS litterarum harum inde a Stephani III temporibus in Hungaria versati non poterant ignorare beneficia singuli conditionariorum status. 5 Proinde cum conditionem udvornicorum praeeligerint, id ea de causa fecisse videntur quia

terrarum castrensium portio conferri, uti id infra § 28 ostendemus. 3 Quod si vero conditionarius inferioris classis ad gradum hunc provectus fuerit, cum is iam antea admensam servitio prioris suae conditionis terram possidere debuerit, haec tantum a servitio priori eximebatur et oneri militiae castri obnoxia efficiebatur. 4 Exemptio eiusmodi a servitio prioris conditionis quandoque diplomati diserte inserebatur, uti in allegato § 21 Belae IV de 1245. diplomate vidimus. 5 Alias generaliter

inferioris classis ad gradum hunc provectus fuerit, cum is iam antea admensam servitio prioris suae conditionis terram possidere debuerit, haec tantum a servitio priori eximebatur et oneri militiae castri obnoxia efficiebatur. 4 Exemptio eiusmodi a servitio prioris conditionis quandoque diplomati diserte inserebatur, uti in allegato § 21 Belae IV de 1245. diplomate vidimus. 5 Alias generaliter tantum dicebatur, quod talis conditionarius una cum terra sua ad statum iobagionis castri evehatur, uti id e

atque ita iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare probabilius videtur quod nullus seu pro his, seu pro aliis conditionibus iugerum numerus definitus fuerit, sed quod quantitas terrae a mutua inter regem et conditionem iobagionis castri solicitantem stipulatione pependerit, prouti postea, postquam colonorum systema 26.4 systema: sistema MS inductum est, dotatio coloni servitionumque et obventionum emensio a

a mutua inter regem et conditionem iobagionis castri solicitantem stipulatione pependerit, prouti postea, postquam colonorum systema 26.4 systema: sistema MS inductum est, dotatio coloni servitionumque et obventionum emensio a mutua inter hunc et dominum conventione pendebat, id quod tantam in Regno varietatem produxit ut tandem certa tam quoad dotationem, quam et onera colonorum principia defigi oportuerit, quam nunc technico nomine urbarialem regulationem appellamus.

hae cohortes; nisi vero viritim comparuissent, vix magnum effecturae fuisse numerum videntur; usum tamen hunc sub Bela IV non viguisse eius diplomata satis remonstrant. 2 Nimirum vidimus iam praecedenti §-o ex eius litteris de 1298. quod Thurocenses tantum a sex sessionibus unum armatum ad exercitum regium mittere debuerint. 3 Diploma quidem hoc phrasi populi de Thurucz utitur adeoque dici posset quod clausula haec de reliquis conditionariis, non vero de iobagionibus

his enim non tantum familiae Uzda, sed omnium universim iobagionum castri Thurutz servitia Bela regulat et subiungit: quod singuli sex ex ipsis filiis iobagionum unum panceratum debeant ad nostrum exercitum destinare. 5 Itaque inde a Belae IV tempore illud principium assumptum fuisse videtur quod sicut soli servientes regii, postea dicti nobiles, exemptionis a quovis alio onere et dependentiae a solo Rege praerogativa fruebantur, ita vicissim his solis onus illud incubuerit ut

ex ipsis filiis iobagionum unum panceratum debeant ad nostrum exercitum destinare. 5 Itaque inde a Belae IV tempore illud principium assumptum fuisse videtur quod sicut soli servientes regii, postea dicti nobiles, exemptionis a quovis alio onere et dependentiae a solo Rege praerogativa fruebantur, ita vicissim his solis onus illud incubuerit ut signa Regis viritim sequi teneantur; omnes aliae conditiones hominum tantum a certo familiarum numero unum militem statuere debeant.

debeant ad nostrum exercitum destinare. 5 Itaque inde a Belae IV tempore illud principium assumptum fuisse videtur quod sicut soli servientes regii, postea dicti nobiles, exemptionis a quovis alio onere et dependentiae a solo Rege praerogativa fruebantur, ita vicissim his solis onus illud incubuerit ut signa Regis viritim sequi teneantur; omnes aliae conditiones hominum tantum a certo familiarum numero unum militem statuere debeant. 6 Profert hanc in rem

regii, postea dicti nobiles, exemptionis a quovis alio onere et dependentiae a solo Rege praerogativa fruebantur, ita vicissim his solis onus illud incubuerit ut signa Regis viritim sequi teneantur; omnes aliae conditiones hominum tantum a certo familiarum numero unum militem statuere debeant. 6 Profert hanc in rem litteras eiusdem Belae IV de 1248. ipse Kollárius ibidem pag. 84m quibus confirmat donationem Belae III stirpi Namzalo factam, et quae sequentem

istam styrpi etiam huic impositam fuisse puto. 27.10 puto deest in MS-to. 11 Cum omnes §-o hoc provocatae litterae de castro Thurutz loquantur et a Bela IV emanaverint, satis constat quod sub hoc rege iobagiones dicti castri non nisi a sex domibus unum militem ad exercitum regium mittere debuerint. 12 An tamen hic rex eandem militandi mensuram pro omnibus etiam aliis regiis

27.10 puto deest in MS-to. 11 Cum omnes §-o hoc provocatae litterae de castro Thurutz loquantur et a Bela IV emanaverint, satis constat quod sub hoc rege iobagiones dicti castri non nisi a sex domibus unum militem ad exercitum regium mittere debuerint. 12 An tamen hic rex eandem militandi mensuram pro omnibus etiam aliis regiis castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma haec ab aliis etiam

de 1245. diploma, quo terra Vendeghi certo Uzda sub conditione iobagionis castri Thurutz, ut ibidem ostendimus, et eius heredibus confertur. 3 Imo quod conditionarii terras suas cum consensu regis etiam vendere potuerint, docet prolatum a Wagner in Anal. Scep. par. 2. fol. 188 diploma, quod consensuales Belae IV de 1294. super vendita per caniferos suos, Saxonibus, de Scypes terra continet. 4 Verum hereditas et proprietas in iure distingvuntur;

castri iobagiones regium exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus. necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium mitti coeperunt, quod tunc et comes curialis, et archipraeco domi remanserint. 8 Haec de conditionariis. § 30

viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus. necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium mitti coeperunt, quod tunc et comes curialis, et archipraeco domi remanserint. 8 Haec de conditionariis. § 30 Exemplum nobilitati pro pecunia liberi

clausulae proferantur. 3 Protulit Kollár toties citato opere pag. 84 donationem Belae IV de 1262. quae ita habet: quod cum N. Rhutenus... triginta marcas auri... nobis mutuo cessit, et postmodum cum... aurum nobis concessum reddere fecissemus, petiit a nobis quod in Thurucz de nostra possessione pro suo auro eidem hereditatem dare dignaremur. – Nos igitur... terram N. vocatam de nostra possessione dedimus, donavimus iure perpetuo hereditario possidendam. 4 Ad quam

hominis. § 31 Item custodis sylvarum? 1 Quoad conditionarios libet ab inferioribus eorum speciebus ordiri; nobilitati, qui antea sylvarum custos erat, exemplum exhibet prolatum a Wagner Anal. Scep. pag. 293 diploma Ladislai IV de 1283. quod ita habet: considerantes servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas

sylvarum custos erat, exemplum exhibet prolatum a Wagner Anal. Scep. pag. 293 diploma Ladislai IV de 1283. quod ita habet: considerantes servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et fruerentur libertate qua caeteri Regni

Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio militantes. 2 In vocula suarum error cubat, et scribi debebat: nostrarum; nemo enim se per privilegium eximi curat a custodia propriarum sylvarum; debebant impetratores possidere dimidium terrae Nyas, quae eiusdem nominis regiis sylvis adiacebat, et quarum custodia illis antea incumbebat. 3 Custodiam hanc rex iugum servitutis appellat, et tamen si exstarent

§ 34 Item udvornicorum? 1 Udvornicorum ad statum nobilitatis evectorum tria iam prostant argumenta. 2 Unum diploma Belae IV de 1244. in collectione Hevenessiana, quod ita habet: Petierunt a nobis ut quosdam ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris eorum hereditariis,

postularunt... nos igitur ipsos... ac per ipsos eorum heredes heredumque suorum successores, simul cum terra eorum hereditaria, Ful 35.1 Ful sic Abany vocata, a pristina eorum conditione eximentes, ut numerus bellatorum augeatur, in coetum et consortium nobilium Regni nostri duximus aggregandos, volentes... ut illa gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles gratulantur... nulla prorsus de

, et quod favor hic semper ad personam restrictus fuerit. 4 Defectus clausularum illarum id tantum denotare videtur quod cum duae fuerint praecipuae nobilium praerogativae, nimirum immunitas ab omnibus praeter officium militandi oneribus et exemptio a iurisdictione omnium aliorum praeter regem, quod, inquam, aevo Emerici posterior praerogativa pro principali haberi debuerit, et ideo diplomati inserta sit; postea vero maior sit habita ratio primae praerogativae, et ideo illa in posterioribus litteris exprimi consveverit.

diploma Stephani V qua iunioris regis de 1269. ex authographo descriptum quod ita habet: attendentes servitia Clementis et Martini, servientium Aegidii magistri dapiferorum nostrorum... iobagiones castri Bachiensis... ipsos et ipsorum heredes, heredumque successores a iobagionatu castri praedicti eximendos duximus, de nostra gratia pleniori adeo plane, quod de caetero de domo regia in numero servientium regalium computabiles habeantur. 2 Observatione dignum est quod ipsi iobagiones

servitia apud privatos assumere. 3 Fuerit domus impetratorum populosior ita quod reliqui adnexa huic conditioni servitia facile explere potuerimt, id quod confirmat depromptam § 27 opinionem quod iobagiones castri non viritim, uti nobiles, sed a certo domum numero ad exercitum regium comparere debuerint; secus enim nemo eorum privato alicui servire potuisset. § 39 Quartum exemplum. 1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua

39 Quartum exemplum. 1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac quodcunque iusto titulo acquisitis. 2 Hactenus hereditariae tantum

diploma Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S. Regis de Zala servitium recolentes... ipsum cum tribus fratribus et cum universis heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi penitus exemptum permanere praecipimus, regia statuentes auctoritate, ut liceat amplius ipsi cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari perpetuo.

perpetuo. 3 Cum diploma hoc non nisi 190 post regnum S. Stephani annis emanaverit, hoc autem temporis intervallo et styrps aliqua facile perdurare et memoria eius originis conservari potuerit, vel hinc apparet quod familia Urusz iam a S. Stephano militiae castri Zaladiensis adscripta, id est ad conditionem iobagionis castri huius collocata fuerit. 4 Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici diplomate non nisi 20 annis posterius est, et tamen

impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur. 5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV de 1224. diploma quod iterum a prioris aetate non nisi septem annis distat et sequentes clausulas continet: Quod Radus et fratres eius de Klokoche, qui de filiis iobagionum S. Regis de Goritza oriundi fuerant... tanta donavimus praerogativa libertatis ut tam ipsi quam ab eis in perpetuum

7 Itaque de caetero ad iam dictum castrum nullum habeant respectum. 8 Cum castrum Goricza et pertinentem ad illud terram Klokoch, in qua postea familia comitum Voykfy arcem nunc a Turcis possessam aedificaverat, in Croatia profunde situari, S. Stephanum autem regnum suum eo non extendisse constet, ipse ego apocryhum pronunciarem hoc instrumentum nisi mihi exploratum foret quod autographum eius nulli

suspicioni obnoxium in archivo eiusdem familiae reipsa extet. 9 Itaque aut styrpem hanc S. Ladislaus, qui eousque reipsa pertigerat, militiae castri Goricza adscripsit, hi vero ad imitationem eorum, qui in Hungaria a. S. Stephano ad conditionem hanc repositi fuerant, compellationem iobagionum S. Regis usurparunt, aut certe commenti appellationem hanc impetratores privilegii huius cancellariae Belae regis imposuerunt. 10 Caeterum clausula De domo et

Verum exstant vicissim alia e quibus apparet quod rex donatario pro receptis bonis aliud iustum aequivalens continuo assignavit. 16 Veluti est diploma Belae IV de 1242. ex authographo descriptum, quod ita habet: Quod nos cum quandam possessionem a dona Vachik... ab isdem abstulissemus... ne per nostram excellentiam, ex quo regnicolis iustitia fieri consvevit, iniuria irrogetur... in concambium, seu permutationem 40.16 permutationem: permutationum

possessionis eorundem quasdam terras castri nostri Huntensis... et quandam terram udvornicorum nostrorum in comitatu Neogradensi sitam... eisdem... ac eorum heredibus heredumque successoribus dedimus, et donavimus iure perpetuo. 17 Uti et aliud de 1294. a Katona Hist. Crit. Regum tomus 3. pag. 217 quod ita sonat: Cum nos terras Georgii, filii Nata, infra castrum Tubul existentes... recepissemus et ad utilitatem castri perpetualiter dedissemus, in concambium earundem terrarum dicto Gregorio terras

21 Ratio ipsa sententiam adversariorum convellit; nam aliquid iure perpetuo irevocabiliter (quibus verbis donationes regum plerumque utuntur) conferre et tamen illud pro lubitu recipere posse sibi repugnant; proinde aut verbis his aliud a lingua Latina alienum sensum tribuere, aut sustinere debent quod reges nulla, quaecunque verborum formula edita, assecuratione adstringi potuerint. 22 Atque ita intricata per argutias scholasticas quaestio haec facile definitur, si res ad usum rerum et naturale

et XI religiose observatum fuisse videtur, cum nullum hactenus collatae alicui nobili terrae castri exemplum productum sit. 28 Andreas II terras castrorum nobilibus primum conferre coepisse videtur. 29 Verum reflexus indubie a ministris suis quod hoc primitivo Regni instituto repugnet et quod hac ratione sensim tota illa castrorum militia extingui sicque vires Regni sensibiliter accidi possint, ad collatarum iam eiusmodi terrarum revindicationem subinde

An Andreas II negotium hoc reipsa confecerit, non constat; quod Bela IV et terras castrorum nobilibus conferre continuaverit, et rursus ad earum revindicationem processerit, constat; id enim complura eius diplomata testantur. 31 An hic quoque rex avulsas a castris terras ex integro recaptivaverit, perinde non liquet. 32 Utcunque sit, prostant plures successorum suorum litterae e quibus patet eos terras castrorum porro etiam aut nobilibus, aut certe iure nobilitari contulisse, prouti id ultimus primae periodi regum

ipsum regi huic ansam dedit ut has in praerogativis cum reliquis nobilibus, ut infra dicemus, exaequaret. 34 Caeterum scriptores in principiis iuris publici minus versati, cum in diplomata incidissent e quibus Andream II et Belam IV ad Revindicationem avulsarum a castris terrarum processisse apparet, novum inde pro sententia illa, quod reges donationes pro lubitu revocare potuerint, argumentum desumpserunt, praesertim cum aliqua eorum diplomatum vagas contineant clausulas, uti: Cum ad revocationem inutilium donationum

eorum diplomatum vagas contineant clausulas, uti: Cum ad revocationem inutilium donationum processissemus. 35 Verum combinent illi cum totum singuli diplomatis tenorem, tum ipsa diplomata ad invicem, et videbunt quod omnia illa de terris a castro avulsis sonent, quae aevo illo ita abalienabiles reputabantur, sicut nunc bona coronalia pro talibus habentur. 36 Sicut proinde rex nunc etiam ad recuperationem abalienatorum bonorum coronalium procedere potest quin reliquas legaliter

pro talibus habentur. 36 Sicut proinde rex nunc etiam ad recuperationem abalienatorum bonorum coronalium procedere potest quin reliquas legaliter factas perennales donationes revocare possit, ita poterant etiam olim reges ad revindicationem avulsarum a castro terrarum procedere quin reliquas donationes iure revocare potuerint. § 41 Praerogativae nobilium in prima periodo. 1 Postremum primae periodi nobilitationis exemplum continet asservatum inter

sylvam indubie sub conditionaria aliqua servitute iam praevie concesserit, et tamen collationem hanc rex privilegium appellat; quod deinde exstyrpatam iam et Korotnok dictam hanc terram iure nobilitari iisdem contulerit, licet disertam eius a priori onere exemptionis mentionem non faciat. 7 Patet etiam e diplomate hoc iam diserte quod summa, ut toties diximus, praerogativae nobilitaris capita fuerint, exemptio ab omni tributo et iurisdictione comitis, proprium forum regium, et honor

comitis, proprium forum regium, et honor sub huius tantum vexillo militandi. 8 Patet ultro quod iam cum fine periodi primae personalis insurrectio non ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne nobiles quidem omnes viritim insurgere debuerint; nam in diplomate Belae IV de 1246. tom. 2. fol. 102 nobilibus de Scepus elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui habent

S. Regis relati fuerint. 3 Apparet 2-o: Quod in prima regum periodo non alii conditionarii quam regii nobilitatem adipisci potuerint; cum enim id ea perfici solverit ratione ut possessa per conditionarium terra a priori seu servitio, seu obventione eximatur, si rex privati alicuius conditionarium nobilitasset, privasset eius dominum emolumento illo quidem quod ex illius seu servitio, seu obventione percipiebat, id quod

Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae terrae a prioribus oneribus exemptionis diserta mentio inici consveverit. 16 Nunc vero adoptato subinde principio illo quod omnis terrae alicuius per principem ignobili facta collatio nobilitet, id in donatione non exprimatur,

iam nobilitari iure, iam sub conditionaria servitute conferendi usum conditio, sub qua terra conferebatur, in donatione diserte exprimi, quod si autem terra antea sub conditionaria servitute possessa iure nobilitari conferebatur, eius a prioribus oneribus exemptio diserte indicari debuerit. 18 Nunc invecto inter terras liberas, quas nobiles, et publicis oneribus obnoxias, quas ignobiles possident, discrimine, cum possesiones princeps nemini amplius iure nobilitari conferre soleat, necessitas

2 Prima est de hac epocha, quam Kovachich Supplementorum ad vestigia diaetarum part. 2 pag. ** 44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum. produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4 Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum

hac epocha, quam Kovachich Supplementorum ad vestigia diaetarum part. 2 pag. ** 44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum. produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4 Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum et

historia morem hanc Ferdinando I adscribit traditque tantam in hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem ut nobilitas per armales pro 25 florenis pensione impetrari potuerit. 3 Alii hunc ignobilem absque omni terrae collatione nobilitandi usum a Sigismundo, rege una et imperatore e Germanico, ubi ille antea viguit, Imperio, Hungariae illatum arbitrantur, nullum tamen hactenus, quod sciam, pragmaticum pro alterutra e his sententiis argumentum prolatum viguerit, docet prolatum a

usum a Sigismundo, rege una et imperatore e Germanico, ubi ille antea viguit, Imperio, Hungariae illatum arbitrantur, nullum tamen hactenus, quod sciam, pragmaticum pro alterutra e his sententiis argumentum prolatum viguerit, docet prolatum a Katona Hist. crit. tom. ** pag. **, ex Schönlebenii Rosa Ursina, Emerici ejus Filii de 1200. diploma, ubi dicitur: Idem piae memoriae pater noster... ipsi comiti Stephano arma, seu insignia sua regalia... dari et conferri

mentio continetur; imo cum possessor diplomatis hujus familia nunc Zaverszky scribatur et stirps haec sitam in comitatu Varasdinensi possessionem Zaverzje ad nostra noque tempora possederit, probabile admodum est quod illa relicto nomine Közel a possessione, quam jam ante impetraverat, cognomen Zaverszky assumpserit, adeoque insignia illa sibi pro majori tantum stirpis ornamento procurarit. 8 Praeter duorum horum ego nullius e secunda periodo regis diploma legi quo scutum

§ 48 An in prima periodo viguerit usus nobilium pure diplomaticorum. 1 Inter recitata superius diplomata quatuor sunt quae impetratoris ad statum nobilium elevationem diserte exprimuntur quin clausulam de possessae per eos terrae a prioribus oneribus exemptione contineantur; nimirum Emerici de 1197, quod §-o 36, Stephani V de 1203, quod §-o 38 laudavimus. 2 Res haec eam excitare potest quaestionem, an impetratoribus diplomatum horum aliqua terra reipsa collata fuerit?

sustineamus, una admittere debemus quod jam in prima periodo, ignota licet adhuc armalistarum idaea, nobiles per diplomata regum, quae nec terrae alicujus collationem, nec insignium concessionem continebant, creati fuerint, adeoque quod aevo illo distincta a donatariis et armalistis nobilium ita dicta diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis armalistis primam forsitan ansam praebuerit. 4 Verum cum e sedecim, quae hanc in rem supra protulimus, diplomatibus, clausula de

existimare quod clausula haec, vel qua suapte subintelligi credita ultro exmissa sit, vel vero quod compilatoris aut describentis oscitantia emanserit; omnes enim hos qua conditionarios terras eo nomine jam antea possidere debuisse supra ostendimus; jam vero nisi hae terrae a prioribus oneribus exemptae fuissent, impetratores diplomatum horum aut hoc porro etiam jam qua nobiles sustinere, aut terram dimittere debuissent. 5 Posterius inde mihi minus credibile videtur quia aevo illo conditionarii plerique omnes unice e

in archivo Turopolyensium perinde conservatur, in quo rex et banus eam ipsis largiuntur libertatem ut ipsi successoresque ipsorum in generationum eorumdem haeredes titulo iobbagyionatus castri Zagrabiensis perfruantur. 5 Quodsi enim hi jam 1224. a Bela ad inferiorem licet nobilium statum elevati fuissent, non petiissent utique post 47 annos a Ioachimo Bano ut in suo statu 53.5 statu addidi iobbagyionatus

ipsi successoresque ipsorum in generationum eorumdem haeredes titulo iobbagyionatus castri Zagrabiensis perfruantur. 5 Quodsi enim hi jam 1224. a Bela ad inferiorem licet nobilium statum elevati fuissent, non petiissent utique post 47 annos a Ioachimo Bano ut in suo statu 53.5 statu addidi iobbagyionatus castri, quod infra statum nobilium etiam minus perfectorum fuit, confirmentur; quare hos non obstante paradoxa

officii de honesta societate servientium regis expressione in sua iobbagyionum castri conditione, quae quadam tenus pro nobili habebatur, relictos fuisse satis constat, praesertim cum illos plenam nobilitatem nonnisi subsequo anno 1273. a Ladislao IV per provocatum priori §-ho diploma obtinuisse mox simus ostensuri. § 54 Nobiles in aulam regiam cooptati tantum honoris gradu ab aliis differebant. 1 Inter nobiles in aulam r. cooptatos et

quos idem rex in numerum militum immediate regiorum, id est, ut nunc loquimur, in album nobilium retulit. 7 Si proinde demonstrari potest quod naturales iobbagyiones seu castri, seu ecclesiae honoris tantum gradu a reliquis discreti fuerint, prona inde evadet conjectura quod naturaliter nobiles etiam a reliquis perfecte nobilibus solo existimationis gradu discrepaverint. 8 Iam vero de naturalibus iobbagyionibus castri id vel inde conicitur, quod

nobilium retulit. 7 Si proinde demonstrari potest quod naturales iobbagyiones seu castri, seu ecclesiae honoris tantum gradu a reliquis discreti fuerint, prona inde evadet conjectura quod naturaliter nobiles etiam a reliquis perfecte nobilibus solo existimationis gradu discrepaverint. 8 Iam vero de naturalibus iobbagyionibus castri id vel inde conicitur, quod Rit. Expl. Verit. in octo locis, ut provocato § 16-o ostendimus, de Naturalibus

iobbagyiones S. Regis nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S. Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum regis privilegium debuerint impetrare. 10 De naturalibus iobbagyionibus

perfruuntur. 11 Itaque sicut naturaliter nobilis compellatio eandem cum nomenclatione naturalis iobbagyionis castri vel ecclesiae originem habet, ita naturaliter nobiles perinde ac naturales iobbagyiones a reliquis solo existimationis gradu discrepasse tuto statuere licet. 12 Verum ex iis, qui nobilitatem impetrabant, urgebat quosdam illa ambitio ut primitivis nobilibus in ipsa hominum existimatione exaequntur, id autem ea ratione a effecturos arbitrabantur si

iobbagyiones a reliquis solo existimationis gradu discrepasse tuto statuere licet. 12 Verum ex iis, qui nobilitatem impetrabant, urgebat quosdam illa ambitio ut primitivis nobilibus in ipsa hominum existimatione exaequntur, id autem ea ratione a effecturos arbitrabantur si clausulam ejusmodi donationi iniseri procuraverint. 13 Quod tamen eos minime assecutos fuisse puto; invecto enim haereditariae nobilitatis systemate ea ex ipsa rei natura publica opinio suapte invalescit quod vetus nobilitas prae nova

habiti, et majori prae illis, quos rex hic in coetum militum, id est nobilium, cooptaverat, existimatione gavisi fuerint. 15 Postquam primitivae illae stirpes partim naturali rerum cursu, partim per continua ferme bella interciderunt, tum primum creati a S. Stephano milites pro naturaliter nobilibus, id est primitivis, haberi coeperunt. 16 His quoque sensim exstinctis nulla amplius nova creatorum nobilium epocha defixa fuit, quia nullus successorum ejus tot fundandae novae periodi titulos conjunxit,

nobilium epocha defixa fuit, quia nullus successorum ejus tot fundandae novae periodi titulos conjunxit, videlicet fundatoris regiae dignitatis, instauratoris Christianae religionis, in ipsum denique sanctorum cathalogum relati, verum prout quae stirps nobilitatem suam a vetustiori quodam rege repetebat ita in majori pretio habebatur. 17 Quae quidem opinio non modo apud nos, sed apud omnes usque adeo, qui haereditariam nobilitatem agnoscunt, gentes hodiedum perdurat, perennabitque donec systema hoc viguerit.

17 Quae quidem opinio non modo apud nos, sed apud omnes usque adeo, qui haereditariam nobilitatem agnoscunt, gentes hodiedum perdurat, perennabitque donec systema hoc viguerit. § 56 Contra perfecti nobiles a nobilibus iobbagyionibus castri aut ecclesiae in ipsis jam praerogativis differebant. 1 Quod iobbagyiones seu castri seu ecclesiarum de primitivo Regni instituto non fuerint nobiles, supra §-ho 52o ostendimus,

ostendimus, agnoscebant illi iurisdictionem sui comitis, hi vero sui praelati in iudicialibus, sub horum signis contra hostem proficisci debebant, quorum utrumque praecipue verorum Regni nobilium praerogativae adversabatur. 2 A servilibus seu castro, seu ecclesiae praestandis operis immunes quidem erant, quia armis ex instituto serviverunt. 3 An non tamen aliis oneribus et pecuniariis solutionibus obnoxii fuerint, non ita expeditum est. 4 Ad aliquam

oneribus et pecuniariis solutionibus obnoxii fuerint, non ita expeditum est. 4 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam juvat onera, quibus castrenses suberant, enucleare. 5 Proventus castrorum regi et comiti potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his 44, 194, et 360 non obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29 memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim adjicit: et duas

8 Locus sicut caeteri castrenses appellat quidem ad centurionem, verum aut me omnia fallunt, aut e contextu totius hujus orationis secundum regulas hermeneuticae tuto statuere licet quod castrenses omnibus et hic expressis, a quibus rex vinitores suos eximit, et in provocato Andreae II articulo designatis oneribus obnoxii fuerint, atque inde profluxerit studium illud sibi exemptionem a castrensibus praecurandi, quod e Ritus. Expl. Verit. §-his. 42, 174, 183, et 248

regulas hermeneuticae tuto statuere licet quod castrenses omnibus et hic expressis, a quibus rex vinitores suos eximit, et in provocato Andreae II articulo designatis oneribus obnoxii fuerint, atque inde profluxerit studium illud sibi exemptionem a castrensibus praecurandi, quod e Ritus. Expl. Verit. §-his. 42, 174, 183, et 248 apparet. 9 Quod iobbagyiones castrorum omnibus his oneribus non subjacuerint, vel inde conficitur quia secus castrenses per sui ad

fori, quod omne censum forisationis, tributum pontis, quod nunc telonium, tributum aquae, quod nunc naulum, tributum portus, quod nunc fluviale telonium, et tributum a mercibus, quod nunc tricesimam appellamus; omnibus his vectigalis speciebus et sic dictos liberos homines et omnes conditionariorum classes adeoque ipsos etiam castrenses subjacuisse satis constat. 16 An

promontorii obveniebat et quod nos ius montanum appellamus, intelligi praestationique huic nonnisi illos, qui vineas in alieno territorio tenebant, principio subjectos fuisse; postquam tamen mulsum et caerevisia coqui coepit, e his quoque a coctoribus plebejis certam quantitatem desumptam fuisse alibi docuimus. 19 Censui huic an non ipsi quoque iobbagyiones castri , qui aut vineas possidebant, aut mulsum, vel cerevisiam coquebant subjecti fuerint, necdum exploratum est.

suae instituto agnoverint descensibusque ejus subjacuerint, id autem verae nobilitati ex ipsa liberi hujus status idaea repugnaverit, adeoque quod nobiles iobagyiones seu castri seu ecclesiae (horum enim semper eadem cum illis sors fuit) a genuinis regni nobilibus non tantum honoris gradu, sed praerogativarum etiam numero discrepaverint. 36 Haec itaque fuit illa imperfectorum, ut ita dicam, nobilium classis, quam Verboczius

nobilitatem eluctati sunt? 1 Cum iobbagyiones castri de primaevo regni instituto stricte conditionarii fuerint et tribus praecipuis nobilium praerogativis, nempe foro regio, honore sub ejus vexillo militandi, et exemptione a descensibus caruerint, operae pretium videtur disquirere quando nihilomius et quomodo ad cathegoriam nobilium sint eluctati; ante Belam IV nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo appareat iobbagyiones seu castri seu ecclesiae sub axiomate

ab obedientia castris facienda extrahimus; Medved in Zagrabiensi, Rakonok (nunc Rakovecz), Kemlek et Kaproncza in Crisiensi comitatu situantur, adeoque per diploma hoc omnes Zagrabiensis et Crisiensis castri iobbagyiones in corpore a iurisdictione comitis parochiani Zagrabiensis et Crisiensis eximuntur seu, quod idem est, nobilitantur. 7 Quod iobbagyiones castri Ruiche, nunc Roich, quod olim ad comitatum Zagoriae pertinebat, nunc jam ad Styriam avulsum est, sub Belae IV

sub Belae IV pro nobilibus necdum fuerint reputati, docet diploma Stephani bani inter Hevenessiana de 1255. quod ita habet: Nos Stephanus totius Slavoniae banus et capitaneus Styriae... Quod cum D. Bela, Illustris Rex Hungariae, nos ad Ruicha pro restituendis terris a praedicto castro alienatis et pro libertate hominum de Ruicha judicanda destinasset... quos invenimus ex castrensibus indebite factos esse iobbagyiones castri vel praediales, eos reddidimus in pristinam libertatem, quos autem invenimus iobbagyiones castri vel

confirmavit quin ullam nobilitatis eorum faciat mentionem. 9 Sed et hos Ladislaus IV non multo post per provocatum jam § 51-o de 1279. diploma ad statum nobilium provexit, ubi ait: Nobiles nostros praediales et iobagyiones castri Ruiche a iudicatu bani Henrici et aliorum comitum... de gratia nostra speciali tamquam veros et naturales servientes nostros ultra Dravum constitutos juxta libertatem eorumdem nobilium duximus eximendos. 10 Iuvat hic obiter advertere quod licet

duximus eximendos. 10 Iuvat hic obiter advertere quod licet utroque hoc diplomate praeter iobbagyiones etiam praediales castri nominentur, hi tamen distinctam ab illis conditionem non effecerint. 11 Quodsi enim castra distinctam a iobbagyionibus castri praedialium conditionem habuissent, hujus certe inter 380 causas, quas Rit. Expl. Verit. describit, mentio alicui injecta fuisset. 12 Verum coeperunt praelati iobbagyiones ecclesiarum

Zagrabiensi continuo duo nobiles et duo iobbagyiones castri, et totidem cum comite Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit, judicabunt. 15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut vidimus, Ladislaus IV in Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est illud quod status Regni ad ipsum illud

inferri videtur quod alii donatarii in Scepusio, qui specialem hanc exemptionem non obtinuerunt, seu ad operas castro locandas, seu ad praestanda victualia, seu ad utrumque adstricti fuerint. 3 De censu vadem habeo diploma Belae IV de 1258. a Wagnero prolatum, quod ita habet: Terram 4 aratrorum... fidelibus Geubulino et Germano ejus fratri, ac per ipsos suis haeredibus... duximus conferendam, ita quod pro eadem fertonem auri singulis annis pro censu nobis solvere teneantur.

4 Huc etiam pertinere videtur paradoxa illa Belae IV de 1248. donatio in processu Iakoviensi producta quae ita sonat: quaedam loca donationis nostrae... non ut donationes a regia benignitate... concessas, sed ut descensum haereditarium praedicto Detrico et haeredibus suis, haeredumque successoribus contulimus, jure haereditario et irrevocabiliter possidendas. 5 Cum rex has terras perennaliter contulerit,

quibusnam oneribus obnoxiis fuerint illi, qui nonnisi imperfecta gaudebant nobilitate, facile resolvitur; de nobilibus enim iobbagyionibus castri id jam § 57 enucleavimus. 2 Iobbagyionum ecclesiae eadem ferme sors fuit, nisi quod hos a tributis per specialia privilegia exemptos fuisse constat. 3 De donatariis qui terras sub certo onere impetrarunt, e tribus, quas praecedenti §-ho protulimus, donationibus apparet quod alii praestandis ad aliquod castrum operis aut

regis obnoxii fuerint. 4 Si plures successive ejusmodi donationes protrahantur, elucescent ex iis indubie alia adhuc onera, quae reges iis imposuerant, quos perfectae nobilitati asserere noluerunt; nam id aevo illo a mero regum arbitrio stetisse videtur. § 60 Cur Ludovicus I omnes nobiles in praerogativis exaequarit? 1 Tres itaque fuerant usque Ludovicum I imperfectorum nobilium classes, quas ille art. 11 exaequavit, nempe

nobilium favore delinire voluisse. 9 An, et si ita, quousque in exaequandis reliquis publicae administrationis partibus processerit, necdum satis constat. 10 Quod in iuribus Croatiae et Dalmatiae notabiles fecerit mutationes, e prolatis a Lucio scripturis apparet, ut adeo non improbabiliter confici possit novitates has primam secutis non multo post ejus mortem tumultibus ansam praebuisse. 11 Utcumque tamen sit, de eo constat quod exaequatio nobilium

dein quod singulo quidem horum propositam legem per inferiorem senatum, seu probandi seu rejiciendi arbitrium detulerint, ius tamen eidem aliquid addendi, minuendi, aut modificandi denegarint. 7 Ita Angli stabilitatem constitutionis suae potissimum a justo potestatis regiae, optimatum et populi aequilibrio pendere existimarunt proindeque hac legislativae potestatis partitione id sunt assecuti ne unum corpus legislativum alterius iura infringere sicque aequilibrium hoc possit perturbare.

ne tamen populus attributa sibi per constitutionem legislativae potestatis parte sensim exuatur, de certis objectis peculiariter provideri debet. 2 Tale est primum: Quoad ius tributa imperandi. 3 a) Ius necessaria pro intrinsecae et extrinsecae securitatis conservatione tributa imperandi. 4 Id si soli principi concredatur, facile evenire potest ut ministri domus suas ditare intenti, assentatores munificentiam principis continuo provocantes, reges ipsi, si

disciplina tumultuarie collecto milite externa securitas haud satis possit procurari, quantum statarii omnibus consuetis instrumentis et machinis bellicis provisi militis numerum intertenere expediat, definire, ad legislativam utique pertinet potestatem. 8 Angli a suo classiario milite exiguum civili libertati imminere posse periculum reputantes classem ad eum, quem necessitati reipublicae necessarium existimaverit, numerum provehendi plenum arbitrium regi detulerunt; terrestris e contra exercitus, qui in civium libertatem magis

ipsae illae, quae legislativam potestatem sibi retinuerunt, gentes varia hac in re decreverunt. 12 Poloni totum ius belli ad comitia revocaverant. 13 Sveci usque ad nuperum tempus offensivum 4.13 offensivum: offensum A, B bellum sibi reservarunt, defensivi curam soli principi tradiderunt. 14> Angli utriusque potestatem in principem transtulerunt. <15 Galli recentissime rem maxime ad vivum resecasse videntur, dum et omni in aequilibrium

Quoad ius pacis. 17 d) De iure ineundae pacis jam alia videtur esse ratio; cum enim haec omnibus, quas bellum adfert, calamitatibus finem imponat, facile existimari potest quod haec tuto a potestate legislativa abstrahi queat, et ideo Angli etiam omne ejus arbitrium regi detulerunt. 18 Galli contra, cum in ipso pacis tractatu varia nationi noxia puncta stabiliri talesque, quae novo et minus necessario bello semen praebere queant, conditiones

zelotypiam potissimum commercium excitat, pleraque bella producere soleant, distinctam subit considerationem. 25 Invaluit nempe jam ea opinio quod, ut bellum feliciter decerni, tractatus pacis iniri, et foedera concludi possint, res summo cum secreto (quod a congregata in comitiis multitudine spectari non potest) debeat pertractari. 26 Iam vero tractatus commerciales, nisi et hi insidiose suscipi velint, illo mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur. 27> Angli

reipublicae felicitas exposcit. 5 Et ideo omnes, quae systemata temperatae gubernii formae adoptarunt gentes, potestatem executivam uni tradiderunt. Extrinsecus apparatus quo regia dignitas exornata est. 6 a) Hunc, ut major sit ejus in exequendis legibus authoritas, pro comite seu principe totius nationis renunciarunt. 7 Hunc sive sub ducis, sive regis, seu imperatoris nomenclatione pro imperanti declararunt, omnes festivos, quos caeremoniales appellamus, quive

utpote ex inferiori ad superiorem civium classem provehendi et stabilitorum equestrium ordinum insigniis exornandi facultatem regibus concesserunt. 21 Porro ipsius etiam publici aerarii administrationem, qua sub paucorum inspectione utique melius proficit quam si a numeroso corpore exerceatur, principi sub conditione, uti jam diximus, exigendae ab administris, quoties nationi visum fuerit, rationis crediderunt. 22 Et hae sunt illae potestatis executivae, id est regis, in Anglia praerogativae, quae proverbio

debet, sacramento obstringunt. § 6 Limites et organisatio iudicialis potestatis. 1 Iudicialem e contra potestatem non modo ab executiva, sed ab ipsa etiam legislativa ita divulserunt: 2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a quocunque demum iudice sententiam (dempto casu impertiendae per regem condemnatis vitae gratiae) aut sistere aut immutare possit. 3 In solo tantum casu illo, quo minister regis vel praefectus

§ 6 Limites et organisatio iudicialis potestatis. 1 Iudicialem e contra potestatem non modo ab executiva, sed ab ipsa etiam legislativa ita divulserunt: 2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a quocunque demum iudice sententiam (dempto casu impertiendae per regem condemnatis vitae gratiae) aut sistere aut immutare possit. 3 In solo tantum casu illo, quo minister regis vel praefectus alicujus provinciae gravis alicujus criminis postulatur,

E converso ipso illo solennis, quem judicio ejusmodi praescripserunt, apparatus terrore ministros et provinciarum praefectos in officio continere voluerunt. 7 b) Caeterum ut major in judiciis aequitas vigeat, eam iniverunt rationem ut nemo, nisi a duodecim ex eadem, cujus ipse reus est, conditionis lectis civibus iudicium recipere; ex copiosis autem, qui illi hunc in finem proponuntur, judicibus praeter 12 contra omnes arbitrarie excipere, sicque ipse ferme reus iudices sibi legere

praestituerunt. 2 Ne vero una in alterius potestatis limites aut serpere aut irruere possit, subsequa singulae obstacula posuere: Relate ad potestatem legislativam per illimitatum regis ius interdicendi. 3 a) Ne legislativa de executivae potestatis iuribus quidpiam decerpere sicque aut anarchiae, aut plane seditioni viam parare possit, per illimitatum illud cum senatus superioris, tum regis ipsius interdicendi ius in parte praecautum est. 4 Cum enim nihil sanctionem

ne rex seu potestas executiva in legislativam etiam seu sensim irrepat, seu uno ictu invadat, plures jam ei rei obices sunt constituti. 9 Iam primum: Per negatum eidem ius praepositionis. 10 a) Denegatum regi ius propositionis impedit, quo minus rex noxias communi libertati leges proponere easque traducta partem in suam seu largitionibus, seu honorum munerumque spe potiorum legatorum parte perferre possit. 11 b)

communi libertati leges proponere easque traducta partem in suam seu largitionibus, seu honorum munerumque spe potiorum legatorum parte perferre possit. 11 b) Cum 6.11 Cum B: Dein A omnes illae provisionales ordinationes, quas rex instantaneam sibi necessitatem expressisse affirmare solet, discussioni comitiorum obnoxiae redditae sint, fit ut rex ne hac quidem via in usum legislativae potestatis se possit collocare.

haud ultra procedat, quam legem ad factum, de quo quaestio vertitur, applicare, id est, sub cujus legis dispositionem controversum factum cadat, enunciare; si iudex seu ad interpraetationem legis se immittat 6.22 immittat: immitere A , seu de facto, de quo adhuc nulla lex decreverit, arbitrarie pronunciet, utique legislativam sibi arrogat potestatem; id ne evenire possit, Angli: In stricta observandarum

arbitrarie pronunciet, utique legislativam sibi arrogat potestatem; id ne evenire possit, Angli: In stricta observandarum formularum et litteralis legis sensus obligatione. 23 a) Primum certas singulae actioni formulas praescripserunt, quas si actor ad amussim non observet, totum ejus institutum evanescere debet, si vero tale, cui lex nullam adhuc actionis formulam praescripsit, factum se evolvat (quod in commercialibus praesertim objectis saepe

luculentum in constitutione Anglicana exemplum, e quo quid sibi conveniat, quid repugnet, si non liberum tantum, sed et stabilem reddere velit suam constitutionem, tuto petere possit. 8.1 petere possit: ab hoc loco incipit in MS-to A enarratio longe alia, quam in additamento invenies. 2 Superest ut qualiter omnia haec per diversas, quas Hungaria subivit, periodos se habuerint, dispiciamus.

instituta iudicum megalium, bilochorum, palatini et iudicis curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma illa, qua miles defensando regno cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur. 23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet. 24 Nos iis, quae ad gubernii formam

megalium, bilochorum, palatini et iudicis curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma illa, qua miles defensando regno cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur. 23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet. 24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus

referuntur, discutiemus. § 9 Vicissitudines constitutionis Hungaricae, et quod principio fuerit monarchico-aristocratico-democratica. 1 Hungari, sicut aliae, quae reliqua Europae regna condidere barbarae gentes (a) postquam in regno consedissent, monarchico-aristocratico- democraticam imperii formam constituerunt. 2 Dux enim regem, capitanei tribuum aliique superiores militiae praefecti optimates, reliquum nationis corpus quosque subinde

dux eorum potissimum consilio uti possit, passi sunt (c). 6 Verum in omnibus aliis eodem secum jure eos vivere voluerunt. 7 Cum enim omnis Hungarus aut receptus in armorum societatem Ruthenus, Cumanus et Slavus miles, omnis miles nobilis, omnis nobilis a quovis servitio aut tributo duci praestando (militare enim pro patria non servitium, sed praerogativam esse reputabant) immunis fuerit, quoad 9.7 quoad: quod B ius bona possidendi, magistratus capessendi,

posteris etiam ius eminentiores occupandi magistratus per ipsum primitivum pactum concessum fuerit, primitivam gubernii Hungariae formam fuisse monarchico-aristocratico-democraticam satis apparet. 11 (a) Vide introductionem Hume, Histoire d’Angleterre, et Robertson, Histoire d’Ecosse. 12 (b) In primitivi pacti ab Anonymo ad nos transmissi cap. 1. tantum vaga haec verba continentur: "de progenie almi ducis".

verba continentur: "de progenie almi ducis". 13 Caeterum jam Arpadum jure bonorum officiorumque largitionis usum fuisse, innumera Anonymi loca demonstrant. 14 (c) "Quod" (verba sunt pacti) "septem principales personae (...) et eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus) excludentur". § 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit. 1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas

progenie almi ducis". 13 Caeterum jam Arpadum jure bonorum officiorumque largitionis usum fuisse, innumera Anonymi loca demonstrant. 14 (c) "Quod" (verba sunt pacti) "septem principales personae (...) et eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus) excludentur". § 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit. 1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas non multo post

imperii formam mutationi locum dederunt. 7 Parte enim ex una, cum deleto magno servorum numero nobiles omnes suas terras per hos excolere jam non potuerint, liberum vero hominem post adoptata Christiana sacra extra proelium in servitutem redigere non licuerit (a), res ipsa eos coegit ut magnam terrarum suarum partem sub certis conditionibus colendam liberis hominibus concredere debuerint. 8 Atque hinc illae conditionariorum, hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt.

adeo auctus est ut is nobilium censum longe anteiret. 11 Cum Hungari hanc populi longe maximam partem iure civitatis frui non permiserint, nullam eidem proprietatem fundi immobilis, sed temporaneum tantum aut certe precarium usum fructum concesserint, eandem et a capessendis magistratibus, et a jure suffragii in comitiis arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam prior democratia in aristocratiam inclinavit. 12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20.

censum longe anteiret. 11 Cum Hungari hanc populi longe maximam partem iure civitatis frui non permiserint, nullam eidem proprietatem fundi immobilis, sed temporaneum tantum aut certe precarium usum fructum concesserint, eandem et a capessendis magistratibus, et a jure suffragii in comitiis arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam prior democratia in aristocratiam inclinavit. 12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20. §

precarium usum fructum concesserint, eandem et a capessendis magistratibus, et a jure suffragii in comitiis arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam prior democratia in aristocratiam inclinavit. 12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20. § 11 Subinde in olygarchiam coepit propendere. 1 E converso cum duces non tantum septem illorum capitaneorum posteros, sed promiscue alios etiam supremis regni muneribus

ad ea, quae parentes eorum gessere, eminentia officia eluctari non potuerint, cum tamen amplitudine bonorum, quae possidebant, alios longe anteirent, ad immitationem posteritatis septem illorum capitaneorum, jam pro optimatibus haberi (a) ducisque et horum arbitrio pleraque agi, sicque aristocratia in oligarchiam inclinare cepit. 3 (a) Serius, sed palmare hujus rei argumentum exstat in Mathiae decreto de 1459. articulo 32. in Vestigiis Diaetarum pag. 344, ubi dicitur: "sunt

amplitudine bonorum, quae possidebant, alios longe anteirent, ad immitationem posteritatis septem illorum capitaneorum, jam pro optimatibus haberi (a) ducisque et horum arbitrio pleraque agi, sicque aristocratia in oligarchiam inclinare cepit. 3 (a) Serius, sed palmare hujus rei argumentum exstat in Mathiae decreto de 1459. articulo 32. in Vestigiis Diaetarum pag. 344, ubi dicitur: "sunt plures nobiles qui quodammodo statum baroniae.... ultra caeteros nobiles habent".

optimatum vindicati, sed et ad primitivum suum in comitiis influxum repositi fuisse, sicque illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis nitebantur, monarchico-aristocratica constitutionis forma jam sub S. Stephano stabilita fuit (a). 5 (a) Vide hanc in rem dissertationem in Vestigiis Diaetarum a pag. 17 usque 20. § 13 Forma haec usque Colomannum perduravit. 1 De posterioribus usque S. Ladislaum regibus pauca

sed et ad primitivum suum in comitiis influxum repositi fuisse, sicque illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis nitebantur, monarchico-aristocratica constitutionis forma jam sub S. Stephano stabilita fuit (a). 5 (a) Vide hanc in rem dissertationem in Vestigiis Diaetarum a pag. 17 usque 20. § 13 Forma haec usque Colomannum perduravit. 1 De posterioribus usque S. Ladislaum regibus pauca ad nos usque

illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis nitebantur, monarchico-aristocratica constitutionis forma jam sub S. Stephano stabilita fuit (a). 5 (a) Vide hanc in rem dissertationem in Vestigiis Diaetarum a pag. 17 usque 20. § 13 Forma haec usque Colomannum perduravit. 1 De posterioribus usque S. Ladislaum regibus pauca ad nos usque pertigerunt monumenta. 2 Reducta tamen per S. Stephanum ad priorem

2 Reducta tamen per S. Stephanum ad priorem monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur. 3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai, et Colomanni testantur quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus fides est, gravissima negotia,

testantur quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus fides est, gravissima negotia, veluti consensus in propositum a rege successorem (c), exauctoratio prioris et alterius electio (d), tum quoque penes episcopos et optimatos fuit. 5 Tantum, an occasione coronationis inaugurale nuncupaverit sacramentum, non constat. 6 Id constat quod primus statim S.

ad morem patrium revocarit (g). 10 Geyzam I in constitutionem regni quidpiam immutasse hactenus non comperi. 11 Sanctum vero Ladislaum eadem rite observasse testes sunt tres decretorum ejus, qui adhuc prostant, libri. 12 (a) Vestigia Diaetarum a pag. 40. usque 58. 13 (b) S. Ladislai lib. I ingressus: "cum universis regni sui pontificibus, et abbatibus, nec non cunctis optimatibus, cum testimonio totius cleri et populi." 14 (c) Chartuitius:

10 Geyzam I in constitutionem regni quidpiam immutasse hactenus non comperi. 11 Sanctum vero Ladislaum eadem rite observasse testes sunt tres decretorum ejus, qui adhuc prostant, libri. 12 (a) Vestigia Diaetarum a pag. 40. usque 58. 13 (b) S. Ladislai lib. I ingressus: "cum universis regni sui pontificibus, et abbatibus, nec non cunctis optimatibus, cum testimonio totius cleri et populi." 14 (c) Chartuitius: "accersitis episcopis et primis palatii,

ne rex imposterum subditis nobilium ullum tributum, ullas collectas imponere possit, articulo 3-o. 3 Deinde ne ab ipsis liberis hominibus in privatorum terris residentibus aliud quam mardurinarum tributum, quod Colomannus antiquato liberorum denariorum, cui inde a S. Stephani temporibus subjiciebantur, censu induxerat, exigere possit, articulo 27-o. 4 Executiva etiam principis potestas primum quoad collationem bonorum et officiorum ita restricta fuit ne haec exteris, sed nobilibus tantum Hungaris conferre possit, articulo

articulo 11-o et 20-o. 5 Et quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch tenere possit articulo 25, quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit. 7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela

5. 6. § et 9-o adumbratur. 10 Stabilitam hac ratione constitutionem Hungari triplici praesidio muniverunt. 11 Primum, data palatino et regem et status, si ab eadem derivarent, ad ejus observationem cogendi authoritate. 12 Dein exacto a rege ejusque filiis de illa observanda juramento (a). 13 Demum concessa primati regem, si eam infringerat, excommunicandi potestate. 14 (a) Andream II occasione inaugurationis sacramentum nuncupasse patet

hac ratione constitutionem Hungari triplici praesidio muniverunt. 11 Primum, data palatino et regem et status, si ab eadem derivarent, ad ejus observationem cogendi authoritate. 12 Dein exacto a rege ejusque filiis de illa observanda juramento (a). 13 Demum concessa primati regem, si eam infringerat, excommunicandi potestate. 14 (a) Andream II occasione inaugurationis sacramentum nuncupasse patet ex ipso alterius ejusdem, quippe de 1231, decreti

cogendi authoritate. 12 Dein exacto a rege ejusque filiis de illa observanda juramento (a). 13 Demum concessa primati regem, si eam infringerat, excommunicandi potestate. 14 (a) Andream II occasione inaugurationis sacramentum nuncupasse patet ex ipso alterius ejusdem, quippe de 1231, decreti articulo 5-o, uti id uberius explicatur in Vestigiis Diaetarum sub nota (a) pag. 104. 15 Ne quis tamen dubio locus supersit, eruitur

14 (a) Andream II occasione inaugurationis sacramentum nuncupasse patet ex ipso alterius ejusdem, quippe de 1231, decreti articulo 5-o, uti id uberius explicatur in Vestigiis Diaetarum sub nota (a) pag. 104. 15 Ne quis tamen dubio locus supersit, eruitur id diserte ex epistola Pontificis de 1235, ubi de Andrea loquens ait: "Cum (...) in coronatione sua juraverit etiam jura regni sui et honorem coronae illibata servare." 16 Et hinc tuto

infringere solebant. § 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit. 1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita, nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno in comitiis pertractatum fuerit. (lib. III,

haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita, nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno in comitiis pertractatum fuerit. (lib. III, cap. 45. 78. 79. 80. et 81). 3 Constat quod plurimae leges, quae ad securitatem proprietatis referuntur, velut circa liberam

4 Constat quod jam sub iisdem regibus numerosae circa judiciorum formam in comitiis editae sint constitutiones; constat denique quod longe ante Emericum, qui ante Andream II regnavit, reges inaugurale deposuerint iuramentum (b). 5 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum ad ingressum Decreti Belae IV notam (c) pag. 135. 6 (b) Iam anno 1204. Pontifex ad Strigoniensem scribens ita loquitur: "Recepturus ab ipso patre (nempe Emerico) filii sui (nempe Ladislai) vice corporaliter

Emerico) filii sui (nempe Ladislai) vice corporaliter iuramentum (...) sicut progenitores sui (...) impenderunt;" vide Vestigia Diaetarum pag. 78; anno vero 1214. inter privilegia Strigoniensis archiepiscopi Pontifex numerat: "praestatio quoque sacramentorum a regibus et reginis Hungariae eorumque haeredibus." 7 Quod autem sacramentum hoc non ad ecclesiasticas tantum immunitates, sed etiam ad jura regni directum fuerit, docuimus in nota (a) ad §-um 15.

numerat: "praestatio quoque sacramentorum a regibus et reginis Hungariae eorumque haeredibus." 7 Quod autem sacramentum hoc non ad ecclesiasticas tantum immunitates, sed etiam ad jura regni directum fuerit, docuimus in nota (a) ad §-um 15. § 18 1 Andreas II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia, quae in decreto hoc constituta sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus decreto (a) omnia haec totidem ferme verbis

directum fuerit, docuimus in nota (a) ad §-um 15. § 18 1 Andreas II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia, quae in decreto hoc constituta sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus decreto (a) omnia haec totidem ferme verbis denuo prohibeantur. 2 Immo nova eum insuper cumulasse aggravia docet articulus 28, e quo patet quod subditos privatorum ad praestandas ad aedificia, ad hortos regios operas, et ad indagines, quae indubie venationi tantum

arrogare debuerit (b). 3 Decretum hoc jam nec palatinalis inspectionis nec Andreae de libera resistentia clausula praesidio fulcitur; penes solum regis filiorumque suorum juramentum et intentatam excommunicationis poenam subsistit. 4 (a) Vide decretum hoc in Vestigiis Diaetalium Actorum pag. 134. et sequentibus. 5 (b) Denariorum, qui a liberis, sed non nobilibus exigebantur, duas partes regi, tertiam domino terrestri competiisse e fundationalibus S. Stephani, quas pro

fulcitur; penes solum regis filiorumque suorum juramentum et intentatam excommunicationis poenam subsistit. 4 (a) Vide decretum hoc in Vestigiis Diaetalium Actorum pag. 134. et sequentibus. 5 (b) Denariorum, qui a liberis, sed non nobilibus exigebantur, duas partes regi, tertiam domino terrestri competiisse e fundationalibus S. Stephani, quas pro abbatia Pecsváradiensi edidit, quasve Koller in Historia Episcopatus Quinqueecclesiensis protulit, apparet; cum enim ibi

fulcitum fuit. 9 Vel ex ipso tamen decreti hujus tenore, tum quod Belam comitia saepius celebrasse in Vestigiis Diaetarum evictum sit, sub hoc eandem, quam sub Andreae II explicuimus, constitutionem viguisse satis apparet. 10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11 Vide in Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum pag. 104. § 20 Uti et sub Stephano V, Ladislao Chuno, et Andrea

saepius celebrasse in Vestigiis Diaetarum evictum sit, sub hoc eandem, quam sub Andreae II explicuimus, constitutionem viguisse satis apparet. 10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11 Vide in Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum pag. 104. § 20 Uti et sub Stephano V, Ladislao Chuno, et Andrea III. 1 Stephanum V, Ladislaum Chunum, et Andream III

Ut hujus exempli vim effugiant, adversarii Abam tantum exercitus ducem contra Petrum creatum, regiam potestatem inique arripuisse contendunt. 16 Sed frustra, quando vetustissimi et temporibus illis proximi scriptores eum regem dictum fuisse agnoscunt (a). 17 Secundus casus, minorennis nempe filii, jam sub Andrea I se evolvit. 18 Huic enim, si primogeniturae ordo stabilitus fuisset, filius Salomon continuo succedere debuisset, sed cum minorennis adeoque regnando adhuc incapax fuerit, rerum

Verum stabilito semel successionis ordine, non est amplius in regis potestate eum per privata pacta cum fraude tertii immutare, et Andream ipsum pactum hoc postea armis, sed necquidquam rescindere voluisse constat, nulla certe alia de causa quam quod Hungari maluerint a rege jam maturo gubernari (b). 21 Delato semel Belae I regno, juxta primogeniturae ordinem eidem filius Geyza I succedere debuisset, sed quis interea Salomon adoleverat, placuit ad hunc, adeoque Andreae

eidem filius Geyza I succedere debuisset, sed quis interea Salomon adoleverat, placuit ad hunc, adeoque Andreae lineam redire. 22 Dicunt hic iterum Geyzam Salomoni regnum sponte cessisse. 23 Verum quod cessionem hanc praesens cum valido exercitu, qui a partibus Salomonis stabat, Henricus IV imperator expresserit, et aevi ejus monumenta et, quae postea inter fratres hos subsecuta sunt, civilia bella satis remonstrant, quae non secus quam deturbato e solis Salomone defervescere potuerunt (c). 24

vero 1077. eum fatis cessisse constat. 25 Nisi hi intra hoc biennium obiverunt, ad horum natu maximum juxta primogeniturae ordinem regnum devolvi debuisset. 26 Regnavit tamen frater Geyzae S. Ladislaus, et quidem, ut patriae chronica diserte habent, a statibus electus; quod utique stabilito semel successionis ordine locum habere non potest (d). 27 Tandem post 100 a suscepto per S. Stephanum regimine annos primus patri suo immediate successit Colomannus, huic vero filius ejus Stephanus II.

regnum devolvi debuisset. 26 Regnavit tamen frater Geyzae S. Ladislaus, et quidem, ut patriae chronica diserte habent, a statibus electus; quod utique stabilito semel successionis ordine locum habere non potest (d). 27 Tandem post 100 a suscepto per S. Stephanum regimine annos primus patri suo immediate successit Colomannus, huic vero filius ejus Stephanus II. 28 Hoc improli decedente, cum Borichium Colomanni filium ex adulterio natum fuisse nunquam jure evictum fuerit, si fixus fuisset

nulla fixa principia viguisse satis apparet. 49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et Longobardorum in Italia exempla satis ostendunt. 50 (a) Simon de Keza: "Principes et nobiles Hungariae episcoporum consilio... Abam sororium S. Stephani super se regem praefecerunt;" Archid. de Guerche: "duces, episcopi, comites... Samuelem ducem regem dicunt." 51 (b) Thuroczius part. 2, cap.

1 Maximam tamen internae regni perturbationi ansam dedit infelix Andreae I partiendi cum fratre suo regni exemplum. 2 Id enim ipsum statim Andream civili cum fratre suo bello involvit. 3 Hoc exemplo permotus Geyza I a fratruele suo Salomone rege tertiam regni partem perinde extorsit, perindeque in civile cum eodem bellum prolapsus est. 4 Unicus cum S. Ladislao regnum hactenus divisit frater ejus Lampertus quin civile exinde bellum consecutus sit.

decem funestis civilibus bellis involvit. § 23 Solemnia coronationis omnes epochae hujus reges subiverunt. 1 Singulum epochae hujus regem coronationis solemnia mox cum aditu regni subivisse extra dubium versatur (a). 2 Tantum Geyzae I coronatio uno, S. Ladislai triennio integro dilata fuit (b). 3 Neque tamen circumscriptam interea fuisse horum regum authoritatem uspiam comperimus, ut adeo institutum illud, quod rex ante coronationem iura majestatica exercere non

reginae duo tantum tota hac epocha exempla prostarit. 12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte (e). 13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g). Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii non adsciscebantur. 14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non

hac epocha exempla prostarit. 12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte (e). 13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g). Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii non adsciscebantur. 14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in societatem

Andream II, fratrem suum, ultimis tabulis dedit, vicariamque eidem, dum Ladislaus adolesceret, tradidit potestatem (i), et Stephanus V curam reipublicae viduae suae Elisabethae cum delectis aliquot primoribus suprema voluntate interea mandavit. 24 (a) Ubertim id in Vestigiis Diaetarum ostenditur. 25 (b) Chronicon Thurocz. cap. 30-o "Et vivi regis Salomonis coronam... habere noluit;" Salomon autem triennio post electionem S. Ladislai decessit. 26 (c) Chronicon

§ 24 Usus comitiorum tota epocha viguit, status non 24 tit: non conieci honore consilii, sed jure suffragii gaudebant, forma comitiorum. 1 Usum comitiorum inde a S. Stephano per totam hanc periodum viguisse in Vestigiis Diaetarum luculenter ostensum est, quamvis pauca eorum decreta ad nos sint transmissa. 2 Id dum dico, status jura suffragii in iis gavisos fuisse utique una adfirmo. 3 Armatae

quae ad internum regni statum regulandum pertinent, parum adhuc solliciti status fuere. 12 In id unice intendebant ne rex suam cum detrimenta statuum potestatem extendat, neve proceres nobilitatem opprimant. 13 Id si evenit, convenere status, etiam a rege non rogati, concepere brevia aliquot legum capita quibus abusus illi sufferebantur. 14 Leges has libertates suas appellavere, licet reipsa partitionem legislativae, executivae, et judicialis potestatis, id est constitutionem regni, in se complectant.

§ 25 Interna gubernii forma fuit vitiosa. 1 Internum negotiorum statum periodo hoc illud non modice 25.1 modice: modici B perturbavit quod nec politica a judicialibus negotia satis separata, nec potestatis seu executivae seu judicialis exercitium debite ordinatum fuerit. 2 Civium enim causas iudices jam majores villae, jam richtardi in veteribus litteris compellati decretorie dirimebant, ita, ut sententias

causas iudices jam majores villae, jam richtardi in veteribus litteris compellati decretorie dirimebant, ita, ut sententias ipsorum nullas potuerint appellari, sed si quae pars sententia hujus judicis se gravatam existimabat, ipsum judicem coram rege convenire debuerit (a). 3 Comites castrorum eadem ferme potestate adscriptis castro populis imperabant (b). 4 Nobiles usque Andream II sicut sub nullius alterius, quam regis vexillo militare, ita nullius praeter regem judicium agnoscere inter

ipsis de singuli effectu rationem exigere non vacarent, haec impune plerumque ita negligebantur, ut si regi quodpiam horum effectui dari intererant, refractarium magistratum ad id armis demum cogere debuerit (e). 9 (a) Patet id e pluribus civitatum privilegiis; speciminis causa libet unicum civitatis Pestiensis provocare, ubi dicitur: "Si per ipsum (majorem villae) debita iustitia alicui non fuerit exacta, ipse villicus, et non villa debeat conveniri coram nobis." 10

unicum civitatis Pestiensis provocare, ubi dicitur: "Si per ipsum (majorem villae) debita iustitia alicui non fuerit exacta, ipse villicus, et non villa debeat conveniri coram nobis." 10 (b) S. Steph. lib. 2, cap. 43, dicitur: "Si quis militum judicium a comite suo recte judicatum spernens ad regem appellaverit". 11 Verum appellata haec propter adjectam gravem 10 auri pensarum poenam raro locum habuerit. 12 (c) E S. Ladislai l. 3, cap. 3-o apparet palatinum non proprio officii

ejusmodi historia, quibus rex refractarios comites armis compescere debuit. § 26 Aerarii et proventuum forma. 1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali condam domui obvenerat et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat. 2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam sub S. Stephano exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit. 4 Ejus successores jam a

§ 26 Aerarii et proventuum forma. 1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali condam domui obvenerat et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat. 2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam sub S. Stephano exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit. 4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere

et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat. 2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam sub S. Stephano exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit. 4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc quidem sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen nobilibus,

hos mardurinarum tributum induxit. 4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc quidem sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen nobilibus, hominibus exactio stabilita fuit. 6 Verum non cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem sub Carolo I institutum hoc nomine lucri camerae lege

camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc quidem sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen nobilibus, hominibus exactio stabilita fuit. 6 Verum non cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem sub Carolo I institutum hoc nomine lucri camerae lege publica receptum fuit. 7 Caeterum inalienabilitas bonorum coronalium, ac praesertim terrarum, populorumque castris adscriptorum jam quidem

lex fundamentalis stabilita fuit. 8 Inde enim regia domus suos proventus, inde copiosum et proprio tantum arbitrio obnoxium militem habebant. 9 Haec erat illa militia, cui S. Stephanus sororium suum Petrum, postea regem, praefecerat (a). 10 Hujus potissimum militis ope reges cum potentiores dynastas, tum ipsam copiosam minorem nobilitatem, in officio continebant. 11 His copiis minora, quin nobilitatem armare continuo debebant, bella saepe confecerunt. 12 Verum

destinatus est, aut successores sui revindicata per hunc iura denuo pessumdare debuerunt. 18 Potestatem enim regum usque exitum primae periodi languidam semper fuisse omnia monumenta testantur. 19 (a) Chronicon Melicense a Prayo citatum: "Quem (Petrum) ad se vocatum jam dudum exercitui suo praefecerat ducem". 20 Somniant proinde illi, qui jam in prima regum periodo stipendiariam militiam quaerunt. 21 (b) In Ritu Expl.

sui revindicata per hunc iura denuo pessumdare debuerunt. 18 Potestatem enim regum usque exitum primae periodi languidam semper fuisse omnia monumenta testantur. 19 (a) Chronicon Melicense a Prayo citatum: "Quem (Petrum) ad se vocatum jam dudum exercitui suo praefecerat ducem". 20 Somniant proinde illi, qui jam in prima regum periodo stipendiariam militiam quaerunt. 21 (b) In Ritu Expl. Verit. § 361. dicitur: "Cum

(Petrum) ad se vocatum jam dudum exercitui suo praefecerat ducem". 20 Somniant proinde illi, qui jam in prima regum periodo stipendiariam militiam quaerunt. 21 (b) In Ritu Expl. Verit. § 361. dicitur: "Cum esset edictum a rege Andrea quod terrae castrorum a quocunque violenter occupatae, restituentur." 22 (c) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 138. decreti hujus articulum 5-um et notam (d). § 27 Id tamen de iure tantum

dudum exercitui suo praefecerat ducem". 20 Somniant proinde illi, qui jam in prima regum periodo stipendiariam militiam quaerunt. 21 (b) In Ritu Expl. Verit. § 361. dicitur: "Cum esset edictum a rege Andrea quod terrae castrorum a quocunque violenter occupatae, restituentur." 22 (c) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 138. decreti hujus articulum 5-um et notam (d). § 27 Id tamen de iure tantum intelligi debet, de facto saepe inter

Superest ut genuinas eventuum horum causas eruamus. § 28 Causae per quas id effectum fuit: 1-o non definitus regiae successionis ordo. 1 Iam primum non definitus regiae successionis ordo, tum institutum partiendi regni (a) frequentissima civilia bella excitavit, quae utique omnem internum ordinem debent perturbare. 2 Dum itaque haec perduraverit soluta omni constitutionis vi anarchia sponte enasci debuit.

prima periodo necdum viguit. Infirma constitutionis praesidia. 11 Quod summum est, quatuor illa, quibus Hungari constitutionem suam muniverant, praesidia admodum infirma fuerunt. a) Inaugurale sacramentum. 12 Inauguralis enim juramenti reges nullam habuisse rationem supra ostendimus. b) Poena excommunicationis. 13 Anathematis poena suum in Andrea II effectum reipse

Unicum illud Hungaricae constitutionis palladium ut rex, antequam coronatur, nullum regiae potestatis actum legitimo possit exercere, nulla vero pro legitima coronatione habeatur, nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant enim, donec eam in

stabilita fuit quaeve in ordinata monarchiae aristocratia temperata gubernii forma consistebat, si re ipsa raro fuerit observata, plerumque aut arbitraria regis potestas, aut aliquot potentiorum magnatum oligarchiae, anarchia vero saepissime viguerit. 24 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 150-a diploma Andreae II de 1203. e quo patet quam necessaria fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc ut rex regiam potestatem legitime capessat.

temperata gubernii forma consistebat, si re ipsa raro fuerit observata, plerumque aut arbitraria regis potestas, aut aliquot potentiorum magnatum oligarchiae, anarchia vero saepissime viguerit. 24 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 150-a diploma Andreae II de 1203. e quo patet quam necessaria fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc ut rex regiam potestatem legitime capessat. § 29 Hungariam epocha hac maxime afflixit quod

impetrarintque; ut vix stabilito aliquo publicorum subsidiorum, veluti collectarum, mardurinarum, lucri camerae titulo ab his immunitatem innumeri continuo obtinuerint; ut eadem possessio ab eodem rege saepe tribus quatuorve distinctis familiis collata fuerit; denique ut a constitutionalium judicum jurisdictione non modo praelati, sed plerique etiam potentiores optimates se populosque suos eximi procuraverint. 3 Ita enim turbato parte ex una ordinariorum judiciorum cursu debuerunt spolia, violentiae, caedes, primae anarchiae

plene evelli potuit, cui tamen facile obveniri potuisset si natio propriam utilitatem causae publicae sacrificere edocta prodigalitatem regum in collationibus bonorum et officiorum ipsa non provocasset, privilegiorum vero, qua parte exemptionem a lege communi significant, elargitionem, adeoque a communibus etiam oneribus immunitationem, simpliciter interdixisset. Secunda epocha § 30 Defectus hi ipso quidem redeunte ad status reges eligendi iure

si natio propriam utilitatem causae publicae sacrificere edocta prodigalitatem regum in collationibus bonorum et officiorum ipsa non provocasset, privilegiorum vero, qua parte exemptionem a lege communi significant, elargitionem, adeoque a communibus etiam oneribus immunitationem, simpliciter interdixisset. Secunda epocha § 30 Defectus hi ipso quidem redeunte ad status reges eligendi iure cum principio secundae periodi emendati

filia sua Elisabetha, quam ex Clara Euphemia, comitis Goritiensis filia, suscepit, et hac demum sine haeredum solatio sublata, Carolus I succedere debuisset. 6 Status ut jus electionis sibi vendicent, alii in Venceslaum, alii in Ottonem, utrumque a masculis Arpadianis regibus agnatione remotiorem, alii in Carolum ipsum vota contulerunt. 7 E controversia hac civile, quod toto decennio Hungariam misere afflixit, bellum enatum fuit. 8 Lassi tandem tot

Carolus, quod Ladislaus Vajvoda sublatam restituere nollet coronam, ut se quoquomodo firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b).

inivit rationem ut hic legalem regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b). Institutum necessitatis coronationis genuine explicatur. 3 Ita primum, quod de peracta alicujus regis coronatione tenemus,

quae hac adhuc aetate in instituto hoc desiderabantur: primum quod de eo, ne corona potestati statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit; asservabatur enim in sacristia Albensi absque ulla alia securitate (e) 31.13 (e): (a) B . 14 Deinde quod in casum protrahendae in longius tempus (quod legitima etiam de causa quandoque evenire potest) coronationis ad evitanda interregni mala, nulla facta fecisse provisio comperiatur.

14 Deinde quod in casum protrahendae in longius tempus (quod legitima etiam de causa quandoque evenire potest) coronationis ad evitanda interregni mala, nulla facta fecisse provisio comperiatur. 15 (a) Docet id instrumentum coronationis in Vestigiis Diaetarum pag. 178. ubi dicitur: "ut tale novum (diadema) illi antiquo, dum (id est, donec) sic detinetur, succederet, ac accederet liberatio." 16 (b) Docetur id proprie Caroli I instrumento

Diaetarum pag. 178. ubi dicitur: "ut tale novum (diadema) illi antiquo, dum (id est, donec) sic detinetur, succederet, ac accederet liberatio." 16 (b) Docetur id proprie Caroli I instrumento in Vestigiis Diaetarum pag. 176-a. 17 (c) In eodem instrumento ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum reverentiae atque authoritatis ex dicti regni incolarum opinione defertur, quasi in ea sit jus regium constitutum." 18 (d) Carolus in jam provocato

18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo exstitimus coronati." 19 (e) In laudato coronationis instrumento ibidem pag. 177-a dicitur: "regale diadema (...) quod in Albensi ecclesia summa cum diligentia asservabatur." 20 Debuerunt id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in suam plene redigere potestatem cum in alio, nempe Uladislai Poloni coronationis

ecclesia summa cum diligentia asservabatur." 20 Debuerunt id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in suam plene redigere potestatem cum in alio, nempe Uladislai Poloni coronationis instrumento, in Vestigiis Diaetarum pag. 238-a dicatur: "Sublata (per Elisabetham) de castro Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere." 21 Apparet itaque aetate hac ne conservatorum quidem coronae institutum viguisse. § 32

corona 1309. incingeretur, inaugurale quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam propius 32.2 propius: proprius B regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae hujus verbis, et

tamen illa: "Nobiles regni sui Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam propius 32.2 propius: proprius B regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae hujus verbis, et ex illo instrumenti de 1307. textu: "Nobiles quoque Regni Hungariae, quos hactenus indigna servitute oppressisse dignoscuntur, juxta naturalem ipsorum libertatem, cuique et

inclinavit. 4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5 Redactis enim in ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates et nobiles aequilibrium reduxit. A comitiis celebrandis alienus fuit. 6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id est octavo post legitimam suam coronationem anno, per praelatos regni

suam coronationem anno, per praelatos regni sub poena excommunicationis ad indicenda comitia cogi debuit. 8 An tamen eadem reipsa celebraverit, non constat. 9 Post 20 enim annos, id est 1338, praelati apud Pontificem denuo conqueruntur: "Regem, a quo rerum potiretur, generales ordinum conventus vetare, in quibus regni status ex consvetudine hactenus temperari consveverit" (d). 10 Adeo nempe mance concepta fuit constitutio regni ut praecipuum comitia agendi legesque in iisdem ferendi jus in ea diserte

debuerit provocari. Subditos nobilium primus tributo subjici procuravit. 11 Egit tandem Carolus jam sub finem vitae suae comitia 1342, sed et in his pervicit novam illam contra omnia vetera instituta legem ut a subditis privatorum tributum lucri camerae legitime exigi possit (e). Insurrectiones extra comitia decrevisse videtur. 12 Cum regem hunc ante annum 1342, quo haec comitia egit, diversa

rex hic ipsum insurrectionis objectum extra comitia definivisse. 13 Atque ita sub Carolo I constitutionem regni nec explanatam, nec novis fulcitam fuisse praesidiis, imo illam ad arbitrarium imperium admodum inclinasse apparet. 14 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum diploma et clausulam hanc p. 174. 15 (b) Vide ibidem diploma et clausulam hanc pag. 158. 16 (c) Vide ibidem instrumentum pag. 181. 17 (d) Vide ibidem instrumentum pag.

hujus §-um 19. § 33 Ludovicus I etiam via electionis regnum adivit. 1 Exstat quidem electionis Caroli I de 1307. instrumentum quo eidem ac posteritati ejus, prout regalis successionis ordo exigit, regnum defertur (a). 2 Verum ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento

coronari, nulli autem posterioris electionis et coronationis instrumento clausulam successionis inseri procuraverit. 4 Agnovit etiam per id quod filium suum Ludovicum se adhuc vivo coronari summis studiis, etsi irrito conatu adlaboraverit. 5 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 157. § 34 In coronatione sacramentum nuncupavit, diploma tamen inaugurale non edidit. 1 Apparet itaque ipsum etiam Ludovicum non

§ 34 In coronatione sacramentum nuncupavit, diploma tamen inaugurale non edidit. 1 Apparet itaque ipsum etiam Ludovicum non successionis, sed electionis via regnum adivisse (a); quod occassione inaugurationis suae sacramentum dixerit, nullum quidem diplomaticum exstat argumentum. 2 Cum tamen electionis via regnum adiverit, cum patrem ejus jurasse constet, vix dubitare licet quod hic quoque vigentis jam a tanto, ut ostendimus,

via regnum adivisse (a); quod occassione inaugurationis suae sacramentum dixerit, nullum quidem diplomaticum exstat argumentum. 2 Cum tamen electionis via regnum adiverit, cum patrem ejus jurasse constet, vix dubitare licet quod hic quoque vigentis jam a tanto, ut ostendimus, tempore consvetudinis hujus officium praestiterit. 3 Diploma inaugurale ne hunc quidem edidisse admodum probabile est, siquidem ipsam constitutionem Andreanam octavo primum regni sui anno, id est 1351, et quidem primus e

vel 31-o regni Belae IV anno emanaverit; quod denique confirmatio Andreanae constitutionis undecimo regni Ludovici II anno intercesserit, extra dubium omne collocare videtur illud quod his temporibus nullus adhuc inauguralium diplomatum usus viguerit. 4 Et cum a nullo ante Ludovicum I regem Andreanam constitutionem confirmatam fuisse hactenus compertum sit, justum certe de illa Verböczii sententia part. 2-a tit. 14-o § 12-o dubium surgit quod omnes Andreae II successores decretum hoc in ipsa inauguratione debuerint

collocare videtur illud quod his temporibus nullus adhuc inauguralium diplomatum usus viguerit. 4 Et cum a nullo ante Ludovicum I regem Andreanam constitutionem confirmatam fuisse hactenus compertum sit, justum certe de illa Verböczii sententia part. 2-a tit. 14-o § 12-o dubium surgit quod omnes Andreae II successores decretum hoc in ipsa inauguratione debuerint confirmare. 5 (a) Testatur id etiam synchronum Chronicon Budense dum ait: "Magnatum, procerum, militum, ac communitatis nobilium

Andreanam constitutionem confirmatam fuisse hactenus compertum sit, justum certe de illa Verböczii sententia part. 2-a tit. 14-o § 12-o dubium surgit quod omnes Andreae II successores decretum hoc in ipsa inauguratione debuerint confirmare. 5 (a) Testatur id etiam synchronum Chronicon Budense dum ait: "Magnatum, procerum, militum, ac communitatis nobilium regni Hungariae voluntate unanimi et favore (...) coronatus exstitisset." § 35 Monarchico- tamen

Hungaricum imperium nationis affectu, proceres ita in officio continuit, ut nullae prorsus de horum praepotentia nobilium querelae sub illo legantur sicque omnem olygarchiae viam praescidit; nobilitatem, quam continuis ferme bellis exercebat, ita sibi addictam habuit (a), ut eam inducendae militaris democratiae ne cogitatio quidem subiverit. 4> Nec tamen ipse etiam arbitrarium imperium affectabat. <5 Cum enim 1345. contra refractarios Neliptios Croatiae comites, anno vero 1347. Neapolim ad vindicandam

norma testimonium capituli aut conventus adhibendi art. 21; de minutioribus aliquot conventibus abrogatis art. 3; de taxis judicialibus art. 7. et 24; denique de termino in quo motae de proprietate possessionum lites debeant definiri art. 25. 11 (a) In conclusione decreti 1351. ita loquitur: "consideratis fidelibus obsequiis... quibus in cunctis nostris... negotiis... prosperis pariter et adversis, specialiter vero in sumenda vindicta innoxii sanguinis... fratris nostri... intrepide se submittendo... nostrae

intrepide se submittendo... nostrae majestati studuerunt complacere." 12 (b) De prima expeditione testimonium praebet synchronus author, dum ait: "communicato consilio suorum principum, militum et baronum". 13 De altera instrumentum a Pray prolatum: "matre nostra, ac aliis praelatis, ac regni nostri baronibus, diu super hoc, et mature deliberantes," vide Vestigia Diaetarum pag. 185 et 186. 14 (c) Omnia haec in diaeta fuisse pertractata synchronum Chronicon

Verum cum iidem homines Carolum I ejusdem rei non incusent, videntur propriam articuli Ludovicaei verborum significationem non esse assecuti. 3 E §-o enim 33-o decreti Carolini: "Quod quilibet nobilis super solutione lucri camerae litteras expeditorias a comite camerae... redimere... teneatur" longe magis arguere potuissent jam Carolum nobiles dependendo lucro camerae subjecisse, cujus tamen contrarium ex ejusdem decreti Carolini §-o 19-o constat. 4 Sicut proinde in Carolino decreto § 33-us id tantum

teneatur" longe magis arguere potuissent jam Carolum nobiles dependendo lucro camerae subjecisse, cujus tamen contrarium ex ejusdem decreti Carolini §-o 19-o constat. 4 Sicut proinde in Carolino decreto § 33-us id tantum importat quod nobiles de persoluto a subditis suis lucro camerae quietantias excipere debuerint, ita Ludovicaeus articulus 11-us nihil aliud significare potest quam quod nobiles lucrum camerae a subditis suis exigere et aerario regio inferre debuerint. 5

constat. 4 Sicut proinde in Carolino decreto § 33-us id tantum importat quod nobiles de persoluto a subditis suis lucro camerae quietantias excipere debuerint, ita Ludovicaeus articulus 11-us nihil aliud significare potest quam quod nobiles lucrum camerae a subditis suis exigere et aerario regio inferre debuerint. 5 Explicationem hanc confirmat prolatum a Pray instrumentum (a); si enim Ludovicus unquam pecuniis egebat, tunc certe his opus habuit dum Neapolitanam susciperet

quietantias excipere debuerint, ita Ludovicaeus articulus 11-us nihil aliud significare potest quam quod nobiles lucrum camerae a subditis suis exigere et aerario regio inferre debuerint. 5 Explicationem hanc confirmat prolatum a Pray instrumentum (a); si enim Ludovicus unquam pecuniis egebat, tunc certe his opus habuit dum Neapolitanam susciperet expeditionem; et tamen hac etiam occasione tantum civitatibus regalibus et reginalibus nec non villis liberis certam pecuniariam summam eum imposuisse

ita Ludovicaeus articulus 11-us nihil aliud significare potest quam quod nobiles lucrum camerae a subditis suis exigere et aerario regio inferre debuerint. 5 Explicationem hanc confirmat prolatum a Pray instrumentum (a); si enim Ludovicus unquam pecuniis egebat, tunc certe his opus habuit dum Neapolitanam susciperet expeditionem; et tamen hac etiam occasione tantum civitatibus regalibus et reginalibus nec non villis liberis certam pecuniariam summam eum imposuisse ex eodem instrumento

tunc certe his opus habuit dum Neapolitanam susciperet expeditionem; et tamen hac etiam occasione tantum civitatibus regalibus et reginalibus nec non villis liberis certam pecuniariam summam eum imposuisse ex eodem instrumento apparet. 6 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 186. § 37 Neque dependendo in naulis et teloniis censui. 1 Major est circa articulum 15-um difficultas; cum enim ibi id tantum constituatur ut nobiles, si alias quam per

in naulis et teloniis censui. 1 Major est circa articulum 15-um difficultas; cum enim ibi id tantum constituatur ut nobiles, si alias quam per locum tributorum transire possunt, per haec tributorum loca transire non cogantur, videtur innui, quod si a contrario nullas alias quam per loco tributorum transire potuerunt, tributum ipsi quoque dependere debuerint, praesertim cum subsequo articulo 17-o id tantum prohibeatur ne, si nuptiarum causa telonium transeunt, una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem

transire potuerunt, tributum ipsi quoque dependere debuerint, praesertim cum subsequo articulo 17-o id tantum prohibeatur ne, si nuptiarum causa telonium transeunt, una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi depensio a contrario hic quoque supponi videatur. 2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli

tributi depensio a contrario hic quoque supponi videatur. 2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3 Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a). 4 Quis jam

inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3 Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a). 4 Quis jam credat immunibus a censu hoc civibus nobiles eidem subjici potuisse? 5 Nullum certe

instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3 Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a). 4 Quis jam credat immunibus a censu hoc civibus nobiles eidem subjici potuisse? 5 Nullum certe majoribus studiis coram tribunalibus agitatum fuit atque telonium Posoniense in lite, quam ejus

est e quo usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3 Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a). 4 Quis jam credat immunibus a censu hoc civibus nobiles eidem subjici potuisse? 5 Nullum certe majoribus studiis coram tribunalibus agitatum fuit atque telonium Posoniense in lite, quam ejus intuitu archiabbas civitati intentaverat.

telonii seu nauli census elici potuisset. 3 Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a). 4 Quis jam credat immunibus a censu hoc civibus nobiles eidem subjici potuisse? 5 Nullum certe majoribus studiis coram tribunalibus agitatum fuit atque telonium Posoniense in lite, quam ejus intuitu archiabbas civitati intentaverat. 6 Produxit ille privilegium Belae

potuisse? 5 Nullum certe majoribus studiis coram tribunalibus agitatum fuit atque telonium Posoniense in lite, quam ejus intuitu archiabbas civitati intentaverat. 6 Produxit ille privilegium Belae III de 1139, confirmationem ejus a Bela IV factam de 1254; civitas e contra produxit mandatum Ludovici I de 1352. adeoque unico post articulos, de quibus sermo est, anno tardius emanatum, quo prohibet mercatoribus et viatoribus, ne evitandi tributi causa per collaterales vias commeare praesumant, quin

legum non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et Ludovicum status regni sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli et telonii census immunitate conservasse appareat. 9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere tenentur, nisi qui vadit in Theutoniam." 10 In privilegio civitatis Pestiensis de 1224: "Item infra

ipse Ludovicus ita loquitur: "quod ipsi de rebus, ac bonis, ac mercibus ipsorum propriis ad solutionem tricesimae et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur". 13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani elargitam, ubi dicit: "Et a iobbagionibus eorum nullum tributum aliquis tributariorum in foris et pontibus deposcat." § 38 Corregentia

et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur". 13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani elargitam, ubi dicit: "Et a iobbagionibus eorum nullum tributum aliquis tributariorum in foris et pontibus deposcat." § 38 Corregentia primum inducta. 1 Sub Ludovico novum constitutionis objectum, corregentia, primum invaluit.

ne sub Ludovico quidem explanata, aut novis munita praesidiis fuit. 2 Imo illi unico, quod adhuc habemus, decreto, nullam aliam addidit firmitatem quam quod se illud numquam mutaturum spoponderit successoresque etiam suos ad ejus observationem obstrinxerit (a). 3 Cum tamen parte ex una genuinam Hungaricae constitutionis formam, quae in monarchia aristocratia temperata consistit, sub hoc rege maxime fuisse observatam appareat, parte ex alia Hungariam nunquam magis floruisse constet, tuto pronunciare licet salutem

tuto pronunciare licet salutem Hungaricae potissimum ab exacta constitutionis suae observatione pependisse, quoties vero se in democratiam militarem, seu in olygarchiam, seu in arbitrarium imperium inclinavit, res ejus continuo afflictas fuisse. 4 (a) Vide ejus conclusionem. § 40 Maria 40. tit Maria: Mariae B et Andreae et omnium praedecessorum regum constitutiones confirmavit,

inaugurale deposuerit iuramentum vix dubitari potest, quanquam nullum adhuc ejus rei vestigium erutum sit. 3 Capitulationi tamen alicui vix subscripserit cum confirmationem constitutionis Andreanae et Ludovicaei decreti primum 1384. ad preces statuum ediderit (a). 4 Exortis propter Caroli parvi caedem turbis Maria sequenti statim anno 1385. 8-a Novembris comitia Budae celebravit (b) quibus, cum status non jam Ludovici tantum et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum

sit. 3 Capitulationi tamen alicui vix subscripserit cum confirmationem constitutionis Andreanae et Ludovicaei decreti primum 1384. ad preces statuum ediderit (a). 4 Exortis propter Caroli parvi caedem turbis Maria sequenti statim anno 1385. 8-a Novembris comitia Budae celebravit (b) quibus, cum status non jam Ludovici tantum et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est. 5

decreti primum 1384. ad preces statuum ediderit (a). 4 Exortis propter Caroli parvi caedem turbis Maria sequenti statim anno 1385. 8-a Novembris comitia Budae celebravit (b) quibus, cum status non jam Ludovici tantum et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est. 5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et nobilium regni nostri coetus et universitatis

turbis Maria sequenti statim anno 1385. 8-a Novembris comitia Budae celebravit (b) quibus, cum status non jam Ludovici tantum et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est. 5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis." 6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse,

Novembris comitia Budae celebravit (b) quibus, cum status non jam Ludovici tantum et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est. 5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis." 6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e comitiis missos fuisse.

adminus corregentiae honor deferri. 2 Verum Elisabetha junior, Mariae mater, exemplo Elisabethae senioris, Ludovici matris, quae perinde corregentiae honore functa est, animata, hunc etiam prensatis indubie statuum suffragiis ad se pertraxit, indeque evenit (a) ut sub imbecilli hoc foemineo gubernio Garay aliique potentiores optimates veterem olygarchiam continuo reduxerint, quae deinde ferali illi, quam misera haec regina 1387. subivit, catastrophae ansam dedit. 3 (a) Vide

evenit (a) ut sub imbecilli hoc foemineo gubernio Garay aliique potentiores optimates veterem olygarchiam continuo reduxerint, quae deinde ferali illi, quam misera haec regina 1387. subivit, catastrophae ansam dedit. 3 (a) Vide apud Eusebium Verinum plura diplomata quae clausulam de corregentia Elisabethae hujus exprimunt. § 42 Primum vestigium ut nobilitas ad comitia non viritim, sed per nuncios comparuerit. 1 In comitiis 1385.

edita superiore anno decreti Andreae II confirmatione §-o 3-o "praelatorum, baronum, nobilium coetum et universitatis identitatem" nominat. 3 In diplomate 1385. jam de "quatuor potioribus nobilibus de singulis regni comitatibus ad comitia revocatis" loquitur (a). Quomodo id perfici potuerit? 4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in comitatibus

Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae fuerunt (b). 6 Ubi ergo nuncii comitatuum eligi, quomodo ad comitia deputari potuerunt?

comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae fuerunt (b). 6 Ubi ergo nuncii comitatuum eligi, quomodo ad comitia deputari potuerunt? 7 Nodum

in anterioribus aliquibus comitiis decreta, sed proprio Mariae nutu suscepta fuerit. 15 Debuit tamen illud per subsequum statim statuum assensum comprobari, cum illi usum hunc longo postea tempore, ut mox videbimus, retinuerint. 16 (a) "Sic videlicet (verba sunt diplomatis) ut de singulis ipsius regni nostri comitatibus quatuor potiores nobiles ad diem et locum praedictos convenire debuissent." 17 (b) Dum pro cognoscendis actibus potentiariis

capitulationem ediderit, vel andreanam adminus constitutionem seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto. 2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes, praecipuum juris majestatici exercitium, et a

jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes, praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque autem earum singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et consensu meminit. § 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus

pacisci coepit. 2 Ut contra Vladislaum Polonum, qui Hungariam nomine uxoris suae Hedvigis, Ludovici I secundogenitae filiae, repetebat, copias auxiliares possit obtinere, fratri suo Venceslao Bohemiae regi successionem in regno Hungariae 1393. addixit (a). 3 Verum tractatui huic non multo post ipse contravenit. 4 Cum enim Ladislai Apuliae ducis, Mariae Stephani V regis Hungariae ex Carolo parvo, nuper Budae caeso, nepotis, partes invalescerent, ut ab Alberto IV Austriae duce auxiliares copias

intermisso principio regni sui comitiorum usu ortum habuerant. 1 Sigismundus aetatis indubie fervore abreptus primis 15 annis imperiosius egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur. 3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic ipse arbitrarius agendi modus in illas,

coepta sub Maria olygarchia adeo caput etulit ut ipse jam agnoverit malo huic non alia quam comitiorum via posse obviari. 4 Itaque ab anno 1403. frequentiores jam diaetas celebrare statumque regni jam cum ipsa natione ordinare coepit. 5 (a) Thurocz. part. 4. cap. 12. 6 (b) Nec obstat quod se cum praelatis, baronibus, proceribus, nobilibus reconciliatum dicat et quod tacto vivificae crucis signo jure jurandi promittat... haec enim omnia etiam in diplomate dici possunt.

§ 46 Admisso sub Sigismundo civitatibus jure suffragii, constitutio tantisper in democratiam inclinat. 1 Per horum comitiorum occasionem notabilis iterum in constitutione Hungariae facta est commutatio, ideo quod non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id est oppidis privilegiatis jus suffragii in comitiis delatum fuerit, sicque constitutio Hungariae denuo ad democratiam tantisper inclinaverit. 2 Civitatum legatorum nulla

inclinaverit. 2 Civitatum legatorum nulla amplius in praefationibus subsequorum decretorum fit mentio. 3 Cum tamen civitatis Bartphensis ad anni 1457. (c), 1458. (d), 1490. (e), et 1492. (f) comitia evocatoriae jam prolatae sint, easdem inde a Sigismundi temporibus in usu suffragiorum permansisse dubitari nequit. 4 Quod numerum mittendorum per civitates ad diaetam nunciorum adtinet, videtur reges id proprio civitatum arbitrio reliquissse, aut adminus infra tres quatuorve nunquam

permansisse dubitari nequit. 4 Quod numerum mittendorum per civitates ad diaetam nunciorum adtinet, videtur reges id proprio civitatum arbitrio reliquissse, aut adminus infra tres quatuorve nunquam restrixisse (g). 5 (a) In ingressu decreti de 1405. §-o 3-o dicitur: "convocatis ex omnibus regni nostri comitatibus ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae jurisdictioni pertinentium nunciis." 6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea

8 Quae ex his ad regem aut reginam spectabant, regales vel reginales vocabantur. 9 De primis intelligi debet decreti hujus articulus 10-us, de posterioribus articulus 13. 10 (c) Vestigia Diaetarum pag. 288. et 289-a. 11 (d) Ibidem pag. 297. 331. et 333. 12 (e) Ibidem pag. 406. et 412. 13 (f) Ibidem pag. 414. 14 (g) In provocatis enim regalibus de 1457. dicitur

aequilibrium inter corpora legislativa inducitur. 1 Ipsos etiam comitatus non tantum sub Sigismundo, sed sub reliquis etiam regibus plerumque tantum medio nunciorum ad comitia evocatos fuisse, testantur praefationes decretis eorum praemissae (a). 2 Numerum autem legatorum quod adtinet, hunc aut penes quatuor perstitisse, aut certe comitatuum arbitrio delatum fuisse, a civitatum exemplo admodum probabile efficitur. 3 Caeterum inductus hac ratione copiosam minorem nobilitatem per

reliquis etiam regibus plerumque tantum medio nunciorum ad comitia evocatos fuisse, testantur praefationes decretis eorum praemissae (a). 2 Numerum autem legatorum quod adtinet, hunc aut penes quatuor perstitisse, aut certe comitatuum arbitrio delatum fuisse, a civitatum exemplo admodum probabile efficitur. 3 Caeterum inductus hac ratione copiosam minorem nobilitatem per repraesentantes tantum ad comitia evocandi usus, tum datum civitatibus jus suffragii opportunissimam praebere poterat occasionem status in duas

civitatibus jus suffragii opportunissimam praebere poterat occasionem status in duas tabulas partiendi sicque aliquod inter ipsa corpora legislativa aequilibrium inducendi... 4 Id tamen tarde admodum effectui datum fuisse infra docebimus. 5 (a) Vide praefationes decretorum post Sigismundum usque Uladislaum, quae non tantum in Corpore Juris, sed etiam in Vestigiis Diaetarum continentur. § 48 Internus regni

pertinentes perlatae sunt. § 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt. 1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica, commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide apparet. 3 Hanc

jus belli et pacis, foedera aliique cum vicinis principibus tractatus, de quibus sub nullo hactenus rege in comitiis actum fuisse seu e legibus, seu e diplomatibus erui potuit; indicio manifesto quod haec regi privative concredita fuerint. 5 (a) In praefatione decreti 3-ii §-o 3-o, ubi dicitur: "celebrato praelatorum, baronum, procerumque nostrorum conventu de ipsorum consilio, authoritate et consensu has leges ex authoritate regia duximus statuendas." 6 Iam vero meminisse oportet id ante natum

haereditariam successionem; cf. infra 52. tit. 1 Gubernii formam etiam sub Sigismundo ad oligarchiam inclinasse decreti ejus 3-ii articulus 4-us satis remonstrat. 2 Sub nullo enim rege exercitae a potentioribus oppressiones ita graphice 50.2 graphice: geographice B describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex curiae, magister tavernicorum ac alii barones, ac alii

Corregentem tamen Elisabetham conjugem Sigismundi filiam habuit. corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae" complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est. 4 (a) Pray et

(a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est. 4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse credunt, inducti prolato per Prayum in Annalibus Hungariae ad annum 1440. diplomate ubi dicitur: "Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima regni haeres evocata."

status ad stabiliendum primogeniturae ordinem jam tum inclinasse, cum Elisabetham, Sigismundi filiam, Alberti conjugem, articulo 12-o decreti Albertini haeredem regni nominent; cum in apographo decreti hujus, quod Alberto extradederunt (a), et quidem in conclusione ejus Elisabetham regnum jure geniturae concernere agnoscant; cum denique Eusebius Verinus protulerit litteras e Goldasto quibus status in casum mortis Alberti sibi haeredibusque suis successionem detulisse Elisabetha affirmat (b). 2

statuum nolit maritare. 3 Cum enim in Alberto jam alterum admoti ad solium regis generi exemplum editum sit, intererat utique statuum in casum, quo rex nullum haberet filium, cognoscere quem regis filiae maritum dare expediat. 4 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 229. "Dominae reginae... quam principaliter jure geniturae hoc regnum concernere dignoscitur." 5 (b) "Ob das wurde, das er (Albert) abgieng mit Todt, ehe dann ich, dass die ungarischen

antea 54.3 enim antea conieci; in B lectu difficillime. per reges nominatos, et pro arbitrio dignitate motos fuisse, praeter Andreae II decreti 1231. art. 5-um copiosissimis asseri potest instrumentis (a); nunc vero constituitur ut hunc rex "ex consilio statuum pari voluntate eligat" quod eum sensum facere videtur ut status individua proponant, rex eligat. 4 Dicitur quidem eodem articulo: "antiqua consvetudine regni id ipsum requirente". 5 Verum

eum sensum facere videtur ut status individua proponant, rex eligat. 4 Dicitur quidem eodem articulo: "antiqua consvetudine regni id ipsum requirente". 5 Verum consvetudo haec minime potuit esse diuturna quando adhuc sub Sigismundo 1392. palatinos a regibus renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc ad eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7 Nam et e causa, ob quam jus palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e

ob quam jus palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e pluribus ejus temporis litteris constat munus hoc pene tantum judiciarium fuisse. 8 Supremum tamen judicem hac etiam adhuc aetate regem egisse ex articulo 31. §-o 7. apparet, ubi suam a palatinali et judicis curiae praesentiam, id est tribunal, diserte distinguit. 9 Memoratui dignum est quod hoc demum decreto articulo 27-o diserte explicata sit illa nobilium praerogativa quod etiam in criminalibus non nisi post pronunciatam capitis

tribunal, diserte distinguit. 9 Memoratui dignum est quod hoc demum decreto articulo 27-o diserte explicata sit illa nobilium praerogativa quod etiam in criminalibus non nisi post pronunciatam capitis sententiam captivari possint. 10> (a) Unicum, sed palmare exemplum adferre libet. <11 In processu Peramartonensi fundamentali productae sunt adjudicatoriae Stephani palatini de 1388, ubi dicitur 1382. "honore palatinatus ab eodem domino Emerico palatino per dominum Ludovicum regem ablato, et

palatinus causam ab octavis S. Georgii 1492. ad octavas S. Jacobi prorogaverit, subjungitur deinde: "eodem honore palatinatus ab ipso domino Stephano palatino per regiam Majestatem ablato, ex ipso nobis dato." 14 Ita adhuc ante 41 a condito sub Alberto articulo 2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse apparet. § 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est. 1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua

S. Jacobi prorogaverit, subjungitur deinde: "eodem honore palatinatus ab ipso domino Stephano palatino per regiam Majestatem ablato, ex ipso nobis dato." 14 Ita adhuc ante 41 a condito sub Alberto articulo 2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse apparet. § 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est. 1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua decretum hoc emanavit. 2 Iam primum

quod aliam rex exemplari statibus elargito, aliam status illi, quod regi tradiderunt, exemplari praefationem et conclusionem addiderint. 4 Quod rex statibus tradidit in Corpore Juris, quod status regi consignarunt in archivo camerali exstat (a). 5 E praefatione statuum apparet status ad comitia hac non per regem evocatos, sed sponte congregatos fuisse (b). 6 Apparet etiam quod status suam praeexstantes etiam leges mutandi potestatem realeque potestatis legislativae

regi et reginae observandam diserte se obstrinxerint (d). 8 Dein quod solemnem regi sponsionem dederint nullas amplius novas leges eidem proponendi (e), id quod forte invidia perlatae de palatini electione legis evenit. 9 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 227. et 228. 10 (b) Ibidem: "Tandem nobis velut suae Serenitatis adventum magno cum desiderio praestolantibus ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui partibus isthuc confluentibus et

§ 56 Status immemores delatae Elisabethae haereditatis Uladislaum Polonum, Arpadianae domui nullo gradu nexum, eligunt. 1 Praecox Alberti post unius et medii anni regnum secuta mors invectam inde a Mariae regno oligarchiam secutamque exinde saepe anarchiam ita provexit ut haec Hungariam usque Mathiae Corvini regnum misere afflixerit; status enim seu immemores agniti vivo adhuc Alberto Elisabethae juris, seu ipsa desiderio novi connubii in id suffragante, gravida

Uladislaus illegitima Corona coronatur. 5 Aucto ea ipsa de causa partium Uladislai numero, hi ejus coronationem decreverunt, et cum legitima regni corona abesset, non ut Verböczius parte 2-a tit. 12. § 34. ait: "Reliquiis ornamentorum capitis S. Stephani" sed illa, quae cranium S. Stephani in theca religiose asservatum ornabat, aurei operis vetusta corona (a) eundem Albae Regali mense Augusto magna frequentia congregati, reipsa etiam coronarunt (b).

hi ejus coronationem decreverunt, et cum legitima regni corona abesset, non ut Verböczius parte 2-a tit. 12. § 34. ait: "Reliquiis ornamentorum capitis S. Stephani" sed illa, quae cranium S. Stephani in theca religiose asservatum ornabat, aurei operis vetusta corona (a) eundem Albae Regali mense Augusto magna frequentia congregati, reipsa etiam coronarunt (b). 6 Secundum jam epocha hac est istud regis illegitima corona redimiti exemplum. 7 Verum Carolus I recepta subinde legali corona hoc se denuo redimiri

exemplum. 7 Verum Carolus I recepta subinde legali corona hoc se denuo redimiri procuravit, sicque legitimus rex evasit; Uladislaus Polonus, cum antea, quam legalis Corona reciperetur, occubuisset, inter interreges collocatur. 8 (a) Sunt verba instrumenti coronationis in Vestigiis Diaetarum pag. 239. 9 (b) Vide Vestigia Diaetarum pag. 239. § 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit.

concurrere debuerunt" Uladislaum illud, velut jam vidimus, usu receptum nuncupasse non obscure apparet. Primus, quoad hactenus constat, post Andream II formali capitulationi subscripsit. 2 Capitulationem tamen, a quo 57.2 a quo sic subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a). 3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate dependet, ac virtus et

velut jam vidimus, usu receptum nuncupasse non obscure apparet. Primus, quoad hactenus constat, post Andream II formali capitulationi subscripsit. 2 Capitulationem tamen, a quo 57.2 a quo sic subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a). 3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate dependet, ac virtus et efficacia coronae in eorum approbatione consistit"

quoad hactenus constat, post Andream II formali capitulationi subscripsit. 2 Capitulationem tamen, a quo 57.2 a quo sic subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a). 3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate dependet, ac virtus et efficacia coronae in eorum approbatione consistit" mirifice confirmantur ea, quae supra §-o 38. de instituto coronationis commentati sumus.

2 Capitulationem tamen, a quo 57.2 a quo sic subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a). 3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate dependet, ac virtus et efficacia coronae in eorum approbatione consistit" mirifice confirmantur ea, quae supra §-o 38. de instituto coronationis commentati sumus.

fuit quod fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli et pacis negotii vestigium (d). 8 Caeterum constitutio in suo perstitisse statu videtur. 9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam. 10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et confirmationibus perpetuis, et ad

ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam executiva et judicialis regis potestas melius adumbratur. 14 (c) Vestigia Diaetarum pagina 329-a et 244. 15 (d) Ibidem pag. 245-a. § 58 1 Caeso ad Varnam anno 1449. Uladislao Polono, Ladislao vero Alberti regis posthumo, cujus haereditarium jus status jam anno 1439. agnovisse §-o

quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam executiva et judicialis regis potestas melius adumbratur. 14 (c) Vestigia Diaetarum pagina 329-a et 244. 15 (d) Ibidem pag. 245-a. § 58 1 Caeso ad Varnam anno 1449. Uladislao Polono, Ladislao vero Alberti regis posthumo, cujus haereditarium jus status jam anno 1439. agnovisse §-o 55-o docuimus, adhuc minorenni et sub potestate

quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint. 4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae, detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore comitia haec acta fuit, quos authoritati capitanei, qui se vicarium etiam regni inscribebat, limites posuerint, hactenus non constat. 6 Laxiores certe, quam quos subinde Hunyadio gubernatori

6 Laxiores certe, quam quos subinde Hunyadio gubernatori praescripserunt, eos non fuisse tuto licet existimare. Forma administrationis quam tunc stabiliverunt. 7 Egere deinde comitia subsequo anno 1445. (a) quibus et successionem Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus,

9 Caeterum clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status Ladislaum Posthumum jam nunc regem agnoverint, et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis subiverat, pro valida eotum adhuc non reputarint. 10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici imperatoris ad civitatem Bartphensem litterae quibus eam hortatur ut suffragium suum his comitiis in Ladislaum Posthumum conferat. In Vestigiis Diaetarum. 11 (b) Sunt verba provocati

§-i. 12 (c) Possidet clarissimus Pray litteras judiciales hoc sigillo insignitas. 13 (d) Vide differentiam hanc in Vestigiis Diaetarum p. 250. et 251. 14 (e) Veluti expeditoria a statibus palatino Laurentio de Hédervára super resignato castro Budensi 1447. extradatae. 15 Vide earum conclusionem in Vestigiis Diaetarum pag. 270. § 59 Verum

hac paulo post ab Ujlakio ablata eandem conferunt Joanni Hunyady sub titulo gubernatoris. 1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a); quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias inferebant, demptis paucis, quorum

una cum corona e manibus Friderici imperatoris ita repetatur ut, si abnuerit, is bello etiam impetatur (c); seu imminens belli periculum, seu impares sustinendae adeo procellosae administrationi Ujlakii vires id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam per repraesentantes, ut antea, sed iterum viritim (d) convenirent, et examinato Ujlakio (e) vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint. 2 Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus

ut antea, sed iterum viritim (d) convenirent, et examinato Ujlakio (e) vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint. 2 Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus circumscripserint. 3 (a) Patet id ex ingressu decreti quo Ioannes Hunyady gubernator renunciatus est, in Vestigiis Diaetarum pag. 253-a, ubi dicitur: "eas res modosque quibus... tot diebus, totque annorum curriculis alternis insidiis, persecutionibus acerrime contra sese fine dato

nomine detulerint. 2 Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus circumscripserint. 3 (a) Patet id ex ingressu decreti quo Ioannes Hunyady gubernator renunciatus est, in Vestigiis Diaetarum pag. 253-a, ubi dicitur: "eas res modosque quibus... tot diebus, totque annorum curriculis alternis insidiis, persecutionibus acerrime contra sese fine dato pacem reformare et charitative sibi invicem commorari possent, avidissime exquirere coepissent." 4 Quod utique

ea tamen cum restrictione ut, si quid contra consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas gubernatoris sententias revisioni judicum regni ordinariorum subjecerunt (articulo 13). Latum a rege judicium non fuit inappellabile, sed potuit a judicibus regni ordinariis reformari. 5 Memorabilis est finalis articuli hujus clausula: "prout temporibus regum fieri consveverunt." 6 Primum enim hoc est diplomaticum argumentum e quo

consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas gubernatoris sententias revisioni judicum regni ordinariorum subjecerunt (articulo 13). Latum a rege judicium non fuit inappellabile, sed potuit a judicibus regni ordinariis reformari. 5 Memorabilis est finalis articuli hujus clausula: "prout temporibus regum fieri consveverunt." 6 Primum enim hoc est diplomaticum argumentum e quo patet judicium a rege latum non fuisse

inappellabile, sed potuit a judicibus regni ordinariis reformari. 5 Memorabilis est finalis articuli hujus clausula: "prout temporibus regum fieri consveverunt." 6 Primum enim hoc est diplomaticum argumentum e quo patet judicium a rege latum non fuisse supremam illam decisionem, a qua nullus jam licuerat appellare, sed hujus quoque sententiam, si solus pronunciavit, potuisse a judicibus regni ordinariis reformari. 7 Caeterum potestatem legislativam status sub gubernatore hoc adeo

reformari. 5 Memorabilis est finalis articuli hujus clausula: "prout temporibus regum fieri consveverunt." 6 Primum enim hoc est diplomaticum argumentum e quo patet judicium a rege latum non fuisse supremam illam decisionem, a qua nullus jam licuerat appellare, sed hujus quoque sententiam, si solus pronunciavit, potuisse a judicibus regni ordinariis reformari. 7 Caeterum potestatem legislativam status sub gubernatore hoc adeo naviter exercuerunt ut inde a 1446. usque

"prout temporibus regum fieri consveverunt." 6 Primum enim hoc est diplomaticum argumentum e quo patet judicium a rege latum non fuisse supremam illam decisionem, a qua nullus jam licuerat appellare, sed hujus quoque sententiam, si solus pronunciavit, potuisse a judicibus regni ordinariis reformari. 7 Caeterum potestatem legislativam status sub gubernatore hoc adeo naviter exercuerunt ut inde a 1446. usque 1450. inclusive celebratorum singulis annis comitiorum vestigia

decisionem, a qua nullus jam licuerat appellare, sed hujus quoque sententiam, si solus pronunciavit, potuisse a judicibus regni ordinariis reformari. 7 Caeterum potestatem legislativam status sub gubernatore hoc adeo naviter exercuerunt ut inde a 1446. usque 1450. inclusive celebratorum singulis annis comitiorum vestigia jam detecta sint (a), detegenda indubie reliquorum etiam duorum, usque dum Ladislaus Posthumus ipse regimen capesseret, annorum.

ordinariis reformari. 7 Caeterum potestatem legislativam status sub gubernatore hoc adeo naviter exercuerunt ut inde a 1446. usque 1450. inclusive celebratorum singulis annis comitiorum vestigia jam detecta sint (a), detegenda indubie reliquorum etiam duorum, usque dum Ladislaus Posthumus ipse regimen capesseret, annorum. Status omnes magistratus ad abdicanda officia cogunt et ipsi illa conferunt. 8 De ipsa potestate

30 colonorum restrinxerint, id quod postea palatino praesente etiam rege legitime concessum fuit. Plane privilegia confirmant. 12 Patet ex instrumento e comitiis 1447. dimisso (b) quod plane concessum a Sigismundo rege vico Al-Magyari nundinale privilegium renovarint. 13 Patet ex epistolis gubernatoris a Joanne Zredna collectis quod negotium pacis cum Friderico imperatore in comitiis 1448. pertractarint (c). 14 Patet denique e datis occasione

Plane privilegia confirmant. 12 Patet ex instrumento e comitiis 1447. dimisso (b) quod plane concessum a Sigismundo rege vico Al-Magyari nundinale privilegium renovarint. 13 Patet ex epistolis gubernatoris a Joanne Zredna collectis quod negotium pacis cum Friderico imperatore in comitiis 1448. pertractarint (c). 14 Patet denique e datis occasione comitiorum 1450. ad Pontificem litteris quod objectum juris patronatus in ecclesias aeque status tractarint (d).

coaevi scriptores. 20 Inde tot occupationes castrorum et proventuum regiorum, tot desolationes privatarum arcium, tot violentiae, ut proprietatem omnem fluctuasse appareat. 21 Quod est primum anarchiae argumentum. 22 (a) In Vestigiis Diaetarum a pag. 273-565. 23 (b) Ibidem pag. 263. 24 (c) Ibidem pag. 273. 25 (d) Ibidem pag. 272. 26 (e) Vide edictum statuum eatenus vulgatum in Vestigiis

Inde tot occupationes castrorum et proventuum regiorum, tot desolationes privatarum arcium, tot violentiae, ut proprietatem omnem fluctuasse appareat. 21 Quod est primum anarchiae argumentum. 22 (a) In Vestigiis Diaetarum a pag. 273-565. 23 (b) Ibidem pag. 263. 24 (c) Ibidem pag. 273. 25 (d) Ibidem pag. 272. 26 (e) Vide edictum statuum eatenus vulgatum in Vestigiis Diaetarum pag. 261, ubi

omnes Andreae II successores decreta ejus in aditu regiminis juramento confirmasse affirmat. § 62 Decreta comitiorum jam tum comitatibus submitti consveverunt. 1 In inaugurali 1453. decreto status per articulum 10 (a) legislativam suum circa tributa imponenda potestatem luculente exercuerunt, dum impositum, ut vidimus, 1440. nobilibus impossessionatis lucrum camerae revocarunt. 2 Dum enim articulo 10 taxas inconsvetas abrogant, nil aliud intelligere

lucrum camerae revocarunt. 2 Dum enim articulo 10 taxas inconsvetas abrogant, nil aliud intelligere potuerunt quam impositum nobilibus impossessionatis, ut supra vidimus, lucrum camerae. 3 Pro ignobilibus enim taxa haec jam inde a Carolo I publicis legibus stabilita adeoque consveta fuit. 4 Decretum 1454. ex ipso autographo descriptum esse indicat illa ingressus ejus clausula "universis praelatis, baronibus, nobilibus... in comitatu N.N. constitutis" e quo una apparet

hoc debuit deinde exemplar pro singulo comitatu describi. 5 Ad comitia haec non jam omnes viritim nobiles, sed nuncios tantum comitatuum convenisse praefatio decreti hujus manifestum facit. 6 (a) Lucrum Camerae fuit consvetum inde a Caroli temporibus subsidium; dum proinde hoc articulo dicitur: "taxae inconsvetae ulterius non fiant" de nullo alio quam de subsidio hoc nobilibus imposito intelligi potest. § 63 Mala aerarii

comitatu describi. 5 Ad comitia haec non jam omnes viritim nobiles, sed nuncios tantum comitatuum convenisse praefatio decreti hujus manifestum facit. 6 (a) Lucrum Camerae fuit consvetum inde a Caroli temporibus subsidium; dum proinde hoc articulo dicitur: "taxae inconsvetae ulterius non fiant" de nullo alio quam de subsidio hoc nobilibus imposito intelligi potest. § 63 Mala aerarii administratio.

post captam Constantinopolim contra Hungariam suscipere ferebatur, perculsi, graviorem tantisper, quam quae jam sub Sigismundo pro norma defixa fuerat, portalem insurrectionem. 6 E Sigismundeae enim normae praescripto a 99 tantum tres bene armati, e constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati 63.6 pharetrati: faretratri B pedites debebantur. 7 Verum cum postea

suscipere ferebatur, perculsi, graviorem tantisper, quam quae jam sub Sigismundo pro norma defixa fuerat, portalem insurrectionem. 6 E Sigismundeae enim normae praescripto a 99 tantum tres bene armati, e constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati 63.6 pharetrati: faretratri B pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem non in Hungariam, sed in Serviam tendere

viris consilium constituatur quod publica oeconomica, et militaria summa cum potestate administret. 3 Verum rex saniora edoctus id ipsum Hunyadio relinquit arbitrio an consilium hoc abrogare, vel vero ita confirmare velit, ipse illi ut eidem praesit (a). 4 E quo diserte patet palatinum executivam ipsius principis potestatem restringere quidem voluisse, regem tamen id passum non fuisse. 5 Constat enim Hunyadium particulares praelatorum et baronum conventus subsequo anno 1455. celebrasse (b).

subsequo anno 1455. celebrasse (b). 6 Consilii tamen illius nulla uspiam adhuc memoria prolata est, ut adeo illius erectionem Hunyadii interccessione abrogatum fuisse tuto liceat existimare. 7 (a) Vide litteram regis ad Hunyadium in Annalibus Regni Hungariae ad annum 1454. 8 (b) Vide in Vestigiis Diaetarum litteram S. Capistrani pag. 283, litteras vero praelatorum ad Pontificem datas pag. 286; ex utraque apparet non

eidem valida manu agitata fuere, sed cum Mahometes eo iterum anno cessaverit, nullum eorum, quae forte ibi decreta fuerant, effectum subsecutum esse comperimus. 2 Anno 1456. Ladislaum comitia Pestinum pro festo Epiphaniae indixisse constat (a); an tamen haec, uti et alia ante festum S. Brictii 65.2 Brictii: Beictii B eodem anno indicta (b) reipsa celebrata sint, necdum compertum est. 3 Id constat Mahometem hoc anno ad Belgradum

ut Mahometes fuit, dux objicere salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit. 6 Sane nisi propitia Hungariae fata tantum, ut Hunyadius fuit, imperatorem in haec tempora reservassent, exitium, quod sub Ludovico II a Solimanno regnum passum est, jam tum a Mahomete indubie subire debuisset. 7 Mortuo non multo post gloriosam hanc expeditionem Hunyadio, postquam rex Ladislaus natu majorem ejus filium Ladislaum propter necatum Belgradi Cileae comitem, ab

salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit. 6 Sane nisi propitia Hungariae fata tantum, ut Hunyadius fuit, imperatorem in haec tempora reservassent, exitium, quod sub Ludovico II a Solimanno regnum passum est, jam tum a Mahomete indubie subire debuisset. 7 Mortuo non multo post gloriosam hanc expeditionem Hunyadio, postquam rex Ladislaus natu majorem ejus filium Ladislaum propter necatum Belgradi Cileae comitem, ab aemulis Hunyadianae domus impulsus, Budae

tum demum, quod hactenus gliscebat tantum, schisma eripit totumque in Hunyadianam et Garaianam factionem regnum discessit, quod ultimum certe eidem exitium erat adlaturum nisi Turca opportunam hanc perdendae Hungariae occasionem neglexissent. 8 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 286 ipsae ejus regales memorantur. 9 (b) Vestigium eorum indictionis prostat in Vestigiis Diaetarum pag. 287. § 66 Mortuo et Hunyadio et rege

Posthumo, Garaiana factio pro palatino, Hunyadiana pro Mathia, gubernatoris minori natu filio, regnum captabat; praevaluit Szilághii viduaeque gubernatoris Hunyadii potentia; postquam enim vacante regno praelati et barones comitia pro eligendo novo rege praefixissent (a), Szilághius cum 40 armatorum millibus ad ea comparuit, hocque armorum terrore Garaianas partes ita prostravit ut antequam eligendo regi manus admoveretur, se in quinquennium, dum nempe Mathias adolescat, gubernatorem eligi procuraverit. 2 Electionem hanc

jam tum oligarchia processit, eo statuum animi deflexerant ut antiquata, quae sub principium epochae hujus vigebat, reginarum corregentia hunc jam tertium ex ordine gubernatorem tempore interregni agnoverint. 3 (a) Vide horum publicatorias in Vestigiis Diaetarum pag. 290; patet ex iis quod in interregno non status, non palatinus, sed praelati tantum et barones comitia indixerint. 4 Patet quod nomine baronum non tantum ii, qui palatinum aliquod officium

filius, suus vero ex sorore nepos, Mathias rex eligatur, efficit. 1 Hac dignitate suffulto et tanto armatorum numero stipato Szilághio pronum jam fuit suum ex sorore nepotem Mathiam, qui jam tertius Arpadianam domum nullo nexu contingebat, 1458. 28-a Januarii regem dicere; Garaium enim palatinum, qui de impulso in necem senioris Mathiae fratris rege Ladislao sibi conscius fuit, jam non ambitio, sed conservandae vitae suae sollicitudo tenebat. 2 Itaque postquam Szilághius huic clientibusque ejus de nece

enim palatinum, qui de impulso in necem senioris Mathiae fratris rege Ladislao sibi conscius fuit, jam non ambitio, sed conservandae vitae suae sollicitudo tenebat. 2 Itaque postquam Szilághius huic clientibusque ejus de nece hac non vindicanda fidem dederat (a), hi quoque in Mathiam adminus ad speciem consenserunt. Capitulationi pro Mathia subscribit. 3 Quicunque decretum Szilágianum attentius expenderit, illud capitulationis, seu inauguralis diplomatis vicem

(articulo 7. et 8.), normam cudendae monetae status eidem praescribunt (articulo 12). 4 Ut securam sibi efficiant potestatis legislativae communionem, novo hactenus exemplo comitia quotannis celebranda defigunt (articulo 13). 5 Receptum inde a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo 5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10). 6 Et

Ut securam sibi efficiant potestatis legislativae communionem, novo hactenus exemplo comitia quotannis celebranda defigunt (articulo 13). 5 Receptum inde a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo 5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10). 6 Et tamen renovant perlatam, ut jam vidimus, primum sub Sigismundo legem ut rex regnum propriis

defigunt (articulo 13). 5 Receptum inde a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo 5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10). 6 Et tamen renovant perlatam, ut jam vidimus, primum sub Sigismundo legem ut rex regnum propriis proventibus defendere debeat. 7 Insurrectionem vero tunc primum, dum regius miles non suffecerit,

possint, diserte praecaverunt articulo 11-o. 9 Sunt quidem praeter constitutionalia haec particulares etiam aliquot leges decreto huic insertae, verum morem hunc in posterioribus etiam capitulationibus viguisse infra videbimus. 10 (a) Vide ejus argumentum pag. 291. § 68 Mathias inaugurale deponit, fidelitatis vero juramentum a potioribus praelatis et baronibus recipit. 1 Mathias jam 16-a Februarii Budam pervenit et, cum detenta adhuc per

leges decreto huic insertae, verum morem hunc in posterioribus etiam capitulationibus viguisse infra videbimus. 10 (a) Vide ejus argumentum pag. 291. § 68 Mathias inaugurale deponit, fidelitatis vero juramentum a potioribus praelatis et baronibus recipit. 1 Mathias jam 16-a Februarii Budam pervenit et, cum detenta adhuc per Fridericum imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni constitutione praestitit sacramentum

viguisse infra videbimus. 10 (a) Vide ejus argumentum pag. 291. § 68 Mathias inaugurale deponit, fidelitatis vero juramentum a potioribus praelatis et baronibus recipit. 1 Mathias jam 16-a Februarii Budam pervenit et, cum detenta adhuc per Fridericum imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis, baronibus et nobilibus juramentum

praelatis et baronibus recipit. 1 Mathias jam 16-a Februarii Budam pervenit et, cum detenta adhuc per Fridericum imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis, baronibus et nobilibus juramentum fidelitatis recepit (a). Circa convocandam ad diaetam nobilitatem variat. 2 Prima is sub auspiciis suis comitia eodem statim 1458. anno

pervenit et, cum detenta adhuc per Fridericum imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis, baronibus et nobilibus juramentum fidelitatis recepit (a). Circa convocandam ad diaetam nobilitatem variat. 2 Prima is sub auspiciis suis comitia eodem statim 1458. anno octava post Pentecosten die Pestini celebravi (b); comitiis his, uti et prioribus sub Szilághio

decreti 1471. clausula adeo ambigua est ut neutrum ex illa elicere possit; adeo varius sub solo Mathia in substantiali hac legislationis forma usus vigebat. 7 Iam ante Mathiae tempora in eos, qui vocati ad comitia non venerunt, poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat. 8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g). 9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis 1458. conditi articulo 55-o, alterum e diplomate Mathiae in Vestigiis Diaetarum

7 Iam ante Mathiae tempora in eos, qui vocati ad comitia non venerunt, poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat. 8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g). 9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis 1458. conditi articulo 55-o, alterum e diplomate Mathiae in Vestigiis Diaetarum pag. 352. 10 (b) Constat id e publicatoriis ejus in Vestigiis Diaetarum pag. 297. prolatis. 11

benignitate statuimus ut nemo ex vobis per consveta alias gravamina ad veniendum compellatur." § 69 Andreanam constitutionem et Sigismundi decreta primo occasione coronationis confirmat. 1 Recuperata a Friderico imperatore corona Mathias, postquam jam sex annis imperasset, tandem 1464. Alba Regali coronatus est. 2 Et his primo comitiis, licet interea quatuor jam diaetas eum celebrasse in Vestigiis Diaetarum ostentum sit, Hungari confirmationem

sicque alter hactenus regum ab Andrea III est Mathias qui decretum Andreae II occasione coronationis confirmavit; alii omnes pluribus post coronationem annis id praestiterunt. 3 Nimirum noluerunt Hungari fundamentalia jura sua nisi a legitime coronato rege confirmari, et vero constitutionale illud axioma "quod nullus pro legitimo rege haberi possit, nisi qui propria S. Regni corona redimitur" in Mathiae exemplo plurimum enituit. 4 Quod ut clarius appareat, rei hujus series altius

Quid Hungari in S. Regni corona coronationisque necessitate reponerent, diserte explicatur. 5 Domus Austriaca jam post Alberti I obitum 1308. in duas distinctas lineas abivit, nempe Friderici I et Alberti II (a); Alberti linea in Ladislao Posthumo, Alberti III, cui status haereditarium obtulisse regnum supra §-o 51 vidimus, filio defecit. 6 Fridericus II, qui Mathiae tantum negotia facessivit, e linea Friderici I descendit; Fridericus hic, ut

Nunc cunctabundo semper, ubi de sumtibus agebatur, Friderico Mathias errore hoc in rem suam naviter usus insurrectionem graviorem, quam quae unquam hactenus decreta fuit, in comitiis ipso primo aditi per se regni anno pro festo S. Nicolai Szegedini celebratis a statibus impetravit. 15 Copiis his subsequo statim vere factiosos ad Körmöndinum invadit acceptaque primum, tum reddita iis clade traductisque in partem suam bonorum officiorumque pollicitatione factionis capitibus Garaio palatino et Ujlakio Transylvaniae

17 Debuit antea cum Alberto Austriae duce, cujus cum Friderico controversiae jam ad apertum bellum spectabant, offensivum foedus percutere. 18 Debuit Ioannem Griskra famigeratum illum in superioribus regni partibus dynastam et belli ducem a Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status

facultatibus ultro prompte contulerunt; ideo his primum inauguralibus comitiis eos de securiori coronae conservatione sollicitudo incessit, sed et tunc totam hanc curam regi per articulum 2 detulerunt. 23 (a) Vide com. Coronini Genealogia domus Austriacae. 24 (b) Vide confectum super ea re instrumentum in Vestigiis Diaetarum pag. 348, ubi dicitur: "quod (regnum) absque coronato rege tamquam acephalum fuit." 25 Inter

Mathiae rex non tractare cum statibus, sed articulos, prout sibi exhibebantur, confirmare solebat. 1 Si prolixi, qui in Pestiensibus 1458. comitiis perlati sunt 60 articuli expendantur, una et id reputatur quod diaeta illa nonnisi 12 diebus duraverit (a); si praeterea stylus, quo decretum 1478. conceptum est, in considerationem sumatur, videtur usus ille, quem in decreto Alberti jam animadvertimus, adhuc sub Mathia perdurasse, nimirum quod rex propositos per status articulos, quin iis aliquid seu addat, seu demat,

Si decreta haec Regno Sclavoniae, si civitatibus missa fuere, quis dubitabit eadem comitatibus etiam transmissa fuisse? 11 Verum intercideret fortasse tantisper hic usus eoque nomine per laudatum articulum renovabatur. 12 (a) Patet id ex dato expeditionis decreti hujus in Vestigiis Diaetarum pag. 330. 13 (b) Vide animadversiones in Grossingerum. § 71 Decreto 1471. eadem quae

generaliter pollicebatur quod praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut occasione singuli conventus nobilium in comitatibus in mensa jaceat (a). 4 In conclusione vero dicitur: "praemissos 71.4 praemissos: praemissa B articulos pro vero regni decreto haberi volumus," quasi reliquorum regni comitiorum articuli pro decretis regni non

viam seu rex, seu potentiores optimates occuparunt, ut statim restituantur, constituitur articulo 23. et 27-o. 14 Regulantur loca depositoriorum salis articulo 4-o; insurrectionis modus restituitur ad normam sub Sigismundo stabilitam articulo 7-o, nempe ut a 32 sessionibus unus portalis miles praestetur. 15 Mathias enim in Szegediensibus 1458. comitiis unum a 20 sessionibus militem extorserit (b). 16 Rex prohibetur ne ullum praeter lucri camerae tributum sine consensu statuum imponat articulo 11-o.

14 Regulantur loca depositoriorum salis articulo 4-o; insurrectionis modus restituitur ad normam sub Sigismundo stabilitam articulo 7-o, nempe ut a 32 sessionibus unus portalis miles praestetur. 15 Mathias enim in Szegediensibus 1458. comitiis unum a 20 sessionibus militem extorserit (b). 16 Rex prohibetur ne ullum praeter lucri camerae tributum sine consensu statuum imponat articulo 11-o. 17 Ne rex officium supremi comitis ulli alio quam nobili conferre possit, ordinatur articulo 15-o; nempe

et judices, si tale ad eos pertigit, ea tuto seponere possint, articulo 12-o. 21 Quid proin mirum quod status decretum hoc pro capitulatione haberi eandemque, quam inaugurale diploma habet, vim eidem inesse voluerint? 22 (a) Id enim exprimunt confusa articuli hujus verba illa: "et deferatur idem decretum ad locum sedis judiciariae singulo comitatuum," quod in singulis conventibus nobilium intercessit. 23 (b) Vide ejus articulum 5 in Vestigiis Diaetarum pag.

adeoque sub finem vitae Mathiae eo provectam fuisse mox demonstrabimus, ut absente rege vicaria regis potestate praeesset. 3 Senatus alicujus, cui authoritas haec delata fuerit, nulla adhuc sub hoc rege memoria occurrit (a). 4 Et tamen bis absente rege comitia celebrata fuisse constat utraque Mathias ipse indixit. Mathias absens ad comitia oratores mittit. 5 Sed ad illa, quae 1485. Vacii acta sunt, oratores suos, quos

absente rege comitia celebrata fuisse constat utraque Mathias ipse indixit. Mathias absens ad comitia oratores mittit. 5 Sed ad illa, quae 1485. Vacii acta sunt, oratores suos, quos nunc commissarios dicimus, misit (a); ad illa, quae 1474. celebrata fuere, nec hos misit, nec conditis in iis per status inque formam regularis 72.5 regularis: regulatis B praefatione et conclusione statuum muniti decreti reductis legibus regiam

per se comitia (b) nec oratores misit, nec editum in illis decretum sanctione sua roboravit, passusque est ut status ipsi leges has et confirmarent et effectum eorum se procuraturos pollicerentur; quod utique ad executivam pertinet potestatem (c). 9 (a) Vide litteras regis ad comitatum de Kraszna Viennae 1485. Sabbatho Corporis Christi datas, in Vestigiis Diaetarum pag. 401, ubi dicitur: "cum his diebus praelati ac barones caeterique regni Nostri primores nobiles totum regnum nostrum repraesentantes in

moderari debeat, primum sub Hunyadio gubernatore, Mathiae patre factum fuisse periculum jam supra vidimus; resumpserunt status hoc objectum primis statim, quae sub hoc 1458. egerunt, comitiis statueruntque articulo 29-o ut sex praecipui hunc in finem viri nominentur (a). 2 Articulo vero 32 constituerunt ut iisdem rex de stipendio provideat (b). 3 Senatus tamen hic ad consistentiam minime perductus fuisse videtur, quin nullum imposterum ejus vestigium exstet, et Mathiam ita, ut praedecessores ejus, convocatorum

octavas tantum et brevia judicia restringuntur, neque eorum authoritas etiam ad politica negotia extensa fuit (d). 6 Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque stabiles judices non multo post evanuisse. 7 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 314 dicitur hoc articulo: "Et insuper sex prudentes et nobiles viri ex proceribus regni deputentur qui et rebus regiis agendis consilio pro arbitrio regni adhaereant, quorum etiam opera et ingenio dicta judicia praetextu brevium

sed e regno absente Ulricus Cileae comes, Mathia vero adhuc adolescente Szilághius non palatini, sed gubernatoris nomine vicariam regis gesserint potestatem; palatini vero gubernatoris imperio obnoxii fuerint. 4 Sane, cum e coaevis scriptoribus constet (a) quod Mathias primo statim aditi regni tempore Ladislaum Gara exauctoraverit eidemque Michaelem Guth de Országh suffecerit, non multo autem post hoc iterum magistratu moto palatinatum Garaio restituerint, pronum est existimare decessores etiam suos Ladislaum Posthumum

Mathias vero jam opere ipso testatus est se tantam potestatem non officio, sed Zapolii personae conferre voluisse. 23 Cum enim praevideret facilius fuisse exorbitantem illam authoritatem conferre quam jam collatam a successore palatino repetere, maluit nullum Zapolio dare successorem. 24 Ne tamen respublica se absente, Viennae enim potissimum morabatur: detrimentum caperet, invexit novum hactenus locumtenentis regii munus, cujus indefinitam adusque potestatem iis, quibus

Ne tamen respublica se absente, Viennae enim potissimum morabatur: detrimentum caperet, invexit novum hactenus locumtenentis regii munus, cujus indefinitam adusque potestatem iis, quibus sibi visum est, limitibus circumscribere potuit (f). 25 (a) Narrant id coaevi scriptores, sed et prolatae in Vestigiis Diaetarum pag. 348 et 352 ab utrinque factae considerationes testantur. 26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset, certe initio vacillantis regni

tam officio palatinatus quam Zapolio attributam haberi voluerit. § 75 1 Tributorum forma sub Mathia eadem, quae Ludovici I temporibus viguerat, primis statim, quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae in Transylvania persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli instituto ut a singula domo

forma sub Mathia eadem, quae Ludovici I temporibus viguerat, primis statim, quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae in Transylvania persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante Mathiam non a singula, sed a quinque

quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae in Transylvania persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante Mathiam non a singula, sed a quinque portis non 3 grossi, seu 75 denarii, sed 1 florenus auri a 100 denariis

persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante Mathiam non a singula, sed a quinque portis non 3 grossi, seu 75 denarii, sed 1 florenus auri a 100 denariis computatus nomine lucri camerae depensus fuerit (b) et quod portae nomine non fumus, seu domus populosa, sed sessio fuerit intellecta (c). 4 Minus itaque jam tum

(a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante Mathiam non a singula, sed a quinque portis non 3 grossi, seu 75 denarii, sed 1 florenus auri a 100 denariis computatus nomine lucri camerae depensus fuerit (b) et quod portae nomine non fumus, seu domus populosa, sed sessio fuerit intellecta (c). 4 Minus itaque jam tum regi quam sub

instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante Mathiam non a singula, sed a quinque portis non 3 grossi, seu 75 denarii, sed 1 florenus auri a 100 denariis computatus nomine lucri camerae depensus fuerit (b) et quod portae nomine non fumus, seu domus populosa, sed sessio fuerit intellecta (c). 4 Minus itaque jam tum regi quam sub Carolo I nomine lucri camerae obveniebat. 5 Et hoc fuerit

aut prorsus redire possint, novum taxae nomen invexerint hocque titulo in gravioribus reipublicae necessitatibus in vicem lucri camerae jam medium, jam integrum florenum ostiatim seu ipsi imponere, seu in comitiis impetrare consveverint. 6 Verum status juratam a Mathia in primo statim ejus Budam ingressu exegerunt sponsionem quod hanc medii aut unius floreni a singula domo depensionem nec ipse exigere nec in comitiis petere velit (d). 7 Mathias tamen juratae licet sponsioni huic minime satisfecit; petiit enim

in vicem lucri camerae jam medium, jam integrum florenum ostiatim seu ipsi imponere, seu in comitiis impetrare consveverint. 6 Verum status juratam a Mathia in primo statim ejus Budam ingressu exegerunt sponsionem quod hanc medii aut unius floreni a singula domo depensionem nec ipse exigere nec in comitiis petere velit (d). 7 Mathias tamen juratae licet sponsioni huic minime satisfecit; petiit enim obtinuitque frequenter unius a singula domo floreni taxam eidemque novum subinde subsidii nomen dedit, quo

Budam ingressu exegerunt sponsionem quod hanc medii aut unius floreni a singula domo depensionem nec ipse exigere nec in comitiis petere velit (d). 7 Mathias tamen juratae licet sponsioni huic minime satisfecit; petiit enim obtinuitque frequenter unius a singula domo floreni taxam eidemque novum subinde subsidii nomen dedit, quo factum est ut jam 1471. status tributum hoc non secus decernere voluerint quam ut singula porta tantundem valoris in sale recipiat quantum obveniens eidem subsidium etulerit. 8 Et hoc

majorem atque vendere potuit salis quantitatem malueritque vel hac via paratam pecuniam obtinere, verum status iisdem adhuc comitiis, ne haec tributi species in posterum decernatur, articulo 13-o vetuerunt. 10 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 302. 11 (b) Quod jam sub initium regiminis Mathiae lucri camerae nomine non a singula, sed a quinque portis unus florenus exactus fuerit, plures ejus litterae testantur, libet unicas de 1467, quae in

ne haec tributi species in posterum decernatur, articulo 13-o vetuerunt. 10 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 302. 11 (b) Quod jam sub initium regiminis Mathiae lucri camerae nomine non a singula, sed a quinque portis unus florenus exactus fuerit, plures ejus litterae testantur, libet unicas de 1467, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 376 prostant, excitare. 12 Dicitur in illis: "loco ejus" (lucri camerae) "alia quaedam exactio

in posterum decernatur, articulo 13-o vetuerunt. 10 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 302. 11 (b) Quod jam sub initium regiminis Mathiae lucri camerae nomine non a singula, sed a quinque portis unus florenus exactus fuerit, plures ejus litterae testantur, libet unicas de 1467, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 376 prostant, excitare. 12 Dicitur in illis: "loco ejus" (lucri camerae) "alia quaedam exactio est unanimiter

tantum semel in anno ubique exigatur... 13 Nec aliquis superinde ullo unquam tempore exemptionis privilegio frui possit." 14 Cum mos iste jam principio regni Mathiae viguerit, certe non sub hoc, qui jura fisci acerrime tuebatur, sed sub aliquo a decessoribus suis enasci debuit. 15 (c) Quod portae nomine non fumus, id est domus, sed sessio populosa intellecta fuerit, docet 1474. art. 4, ubi dicitur: "Ita ut portae connumerentur, et non fumus neque sessiones desertae."

juramentum quod nullo tempore super regnicolas et jobbaggiones regnicolarum taxa unius vel medii floreni ex quacunque ardua ratione per dominum regem aut ad eum pertinentem petantur vel imponantur praeter lucrum camerae." 17 Cum decretum hoc quarto aditi a Mathia regni mense editum sit, debuit itaque exactio haec sub decessoribus Mathiae viguisse. § 76 1 Operae pretium videtur singulare, quo Mathias in augendo aerario usus est, artificium hic loci

Mathiae viguisse. § 76 1 Operae pretium videtur singulare, quo Mathias in augendo aerario usus est, artificium hic loci commemorare. 2 Vidimus jam ardens potentiorum populos suos cum a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi privilegiis facilitatem. 3 Inde evenit ut, cum et cleri et omnium ferme potentiorum dynastarum populi immunitatem

§ 76 1 Operae pretium videtur singulare, quo Mathias in augendo aerario usus est, artificium hic loci commemorare. 2 Vidimus jam ardens potentiorum populos suos cum a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi privilegiis facilitatem. 3 Inde evenit ut, cum et cleri et omnium ferme potentiorum dynastarum populi immunitatem cum a lucro camerae, tum ab ipsa tricesima adhuc

ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi privilegiis facilitatem. 3 Inde evenit ut, cum et cleri et omnium ferme potentiorum dynastarum populi immunitatem cum a lucro camerae, tum ab ipsa tricesima adhuc ante Mathiae regnum obtinuerint, proventus hi aerario regio parum admodum jam reddiderint. 4 Mathias cum exemptionibus his rempublicam admodum labefactari videret, exemptiones a

cum a lucro camerae, tum ab ipsa tricesima adhuc ante Mathiae regnum obtinuerint, proventus hi aerario regio parum admodum jam reddiderint. 4 Mathias cum exemptionibus his rempublicam admodum labefactari videret, exemptiones a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tamquam legi communi contrarias, in comitiis 1486. per articulum 21 cassari procuravit. 5 Ut exemptiones a lucro camerae et tricesima etiam abolere possit, indirectam sibi ineundam esse viam arbitratus est; impetravit

cum exemptionibus his rempublicam admodum labefactari videret, exemptiones a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tamquam legi communi contrarias, in comitiis 1486. per articulum 21 cassari procuravit. 5 Ut exemptiones a lucro camerae et tricesima etiam abolere possit, indirectam sibi ineundam esse viam arbitratus est; impetravit itaque a statibus in diaeta 1467. ut tricesima simpliciter aboleatur ejusque loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato lucro camerae tributum

ordinariorum magistratuum, tamquam legi communi contrarias, in comitiis 1486. per articulum 21 cassari procuravit. 5 Ut exemptiones a lucro camerae et tricesima etiam abolere possit, indirectam sibi ineundam esse viam arbitratus est; impetravit itaque a statibus in diaeta 1467. ut tricesima simpliciter aboleatur ejusque loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae, nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae

introducatur; ita etiam, ut abrogato lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae, nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a). 6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis exemptiones abolevit. 7 Cum tamen vetera nomina

ita etiam, ut abrogato lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae, nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a). 6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis exemptiones abolevit. 7 Cum tamen vetera nomina magnum apud populum

coronae, nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a). 6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis exemptiones abolevit. 7 Cum tamen vetera nomina magnum apud populum momentum habere soleant, redivit non multo post cum tricesimae, tum lucri camerae compellatio;

camerae titulo exigatur, verum impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a). 6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis exemptiones abolevit. 7 Cum tamen vetera nomina magnum apud populum momentum habere soleant, redivit non multo post cum tricesimae, tum lucri camerae compellatio; exemptionum ab iis usum restitutum non fuisse inde conjicere licet quod

legi huic integris adhuc 23 annis, quo intervallo effectum ejus facile potuit consolidare, supervixerit, neque aliquod post ejus regnum reductarum in usum ejusmodi exemptionum vestigium seu e legibus, seu e diplomatibus hactenus prolatum sit. 8 (a) Partem litterarum Mathiae, quae haec quoad lucrum camerae confirmant, jam priori §-o ad notam (b) dedimus. 9 Aliae ejusdem ad comitatum de Sáros de eodem 1467. datae litterae, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 373 prostant, id ipsum quoad

vulgare ad nos usque transmissum proverbium "justitiam cum rege Mathia mortuam esse" sententiae illi adversari videatur, operae pretium puto tantisper enucleare quo sensu gravis illa circa Mathiam querela accipi debeat? Mathias status a communione potestatis legislativae non exclusit. 3 Ut rex arbitrarie agat, debet seu omnem et legislativam et judicialem usurpare, seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e legislationis communione adeo non exclusit ut potius

3 Ut rex arbitrarie agat, debet seu omnem et legislativam et judicialem usurpare, seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta annorum 1472. et

15 Unius potissimum usurpatae tributa imperandi potestatis insimulatur. 16 Juvat itaque id tantisper ad vivum 77.16 vivum: visum B resecare. 17 (a) In regalibus pro diaeta 1462. apud Pray ad hunc annum ita loquitur: "Cum S. coronae negotium et tantarum turbarum compositio... totius regni statum concernat... nec satis esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc apud maiestatem

sensum loquitur in epistola ad Albertum archiducem Austriae scripta, in Vestigiis Diaetarum pag. 366 et 367. § 78 Nec tributa arbitrarie imperabat. 1 Vidimus quod status stabilitam jam inde a Carolo I lucri camerae a singula colonorum, etiam ad nobiles pertinentium, porta executionem per articulum 5-um capitulationis, cui Szilághius nomine Mathiae subscripsit, antiquare voluerint (a); constat e 7-o 1-ae, quam Mathias ab adito regno 1458. circa festum

in epistola ad Albertum archiducem Austriae scripta, in Vestigiis Diaetarum pag. 366 et 367. § 78 Nec tributa arbitrarie imperabat. 1 Vidimus quod status stabilitam jam inde a Carolo I lucri camerae a singula colonorum, etiam ad nobiles pertinentium, porta executionem per articulum 5-um capitulationis, cui Szilághius nomine Mathiae subscripsit, antiquare voluerint (a); constat e 7-o 1-ae, quam Mathias ab adito regno 1458. circa festum Pentecostes Pestini

imperabat. 1 Vidimus quod status stabilitam jam inde a Carolo I lucri camerae a singula colonorum, etiam ad nobiles pertinentium, porta executionem per articulum 5-um capitulationis, cui Szilághius nomine Mathiae subscripsit, antiquare voluerint (a); constat e 7-o 1-ae, quam Mathias ab adito regno 1458. circa festum Pentecostes Pestini celebravit, diaetae articulo legem hanc revocatam utve lucrum camerae ea, quae sub Ludovico I consveverat, ratione exigatur, decretum fuisse (b). 2 Ex ejusdem diaetae

articulo legem hanc revocatam utve lucrum camerae ea, quae sub Ludovico I consveverat, ratione exigatur, decretum fuisse (b). 2 Ex ejusdem diaetae articulo 55-o constat etiam jurasse Mathiam quod praeter lucrum camerae unius, vel medii floreni tributum nec a statibus petere nec propria authoritate imponere velit (c). 3 Cum Mathias regnum nonnisi cum fine Martii adiverit, diaeta vero haec in Junio adeoque post tres statim menses eodem anno celebrata sit, cautio haec non ad Mathiam, sed ad aliquem e suis

non constat. 5 Vero tamen similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7 Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem pro rege quod similem unius floreni depensionem nunquam porro a statibus aut petere, aut

similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7 Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem pro rege quod similem unius floreni depensionem nunquam porro a statibus aut petere, aut exigere velit (d1

corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7 Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem pro rege quod similem unius floreni depensionem nunquam porro a statibus aut petere, aut exigere velit (d1 78.7 d1 nota iterum scripta in B.

stetit, per violationem sponsionis suae status irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7 Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem pro rege quod similem unius floreni depensionem nunquam porro a statibus aut petere, aut exigere velit (d1 78.7 d1 nota iterum scripta in B. ).

comitiis status pro redimenda a Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7 Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem pro rege quod similem unius floreni depensionem nunquam porro a statibus aut petere, aut exigere velit (d1 78.7 d1 nota iterum scripta in B. ). 8 Post solennem adeo sponsionem Mathiam usque coronationem suam, quae 1464. peracta est,

1464. peracta est, nullum praeter lucrum camerae subsidium exegisse admodum credibile videtur. 9 Imo nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo pateat eum ante annum 1468. subsidium aliquod exegisse; constat e converso quod 1467. nomine lucri camerae non a singula porta, uti tempore Ludovici, sed a quinque portis unum florenum, et hunc non propria authoritate, sed erga factam per status in comitiis Budensibus determinationem exegerit (e). 10 Tandem 1468. susceptum sinistro sane consilio bellum Bohemicum

subsidium exegisse admodum credibile videtur. 9 Imo nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo pateat eum ante annum 1468. subsidium aliquod exegisse; constat e converso quod 1467. nomine lucri camerae non a singula porta, uti tempore Ludovici, sed a quinque portis unum florenum, et hunc non propria authoritate, sed erga factam per status in comitiis Budensibus determinationem exegerit (e). 10 Tandem 1468. susceptum sinistro sane consilio bellum Bohemicum in eam illum impulit necessitatem

per status in comitiis Budensibus determinationem exegerit (e). 10 Tandem 1468. susceptum sinistro sane consilio bellum Bohemicum in eam illum impulit necessitatem ut praeter lucrum camerae aliquam pecuniae summam (nescitur enim quanta fuerit) a statibus postulare debuerit (f). 11 Sed et nunc 20 optimates statibus vades dedit quod subsidium ejusmodi imposterum nolit postulare (g). 12 Et exsolvit datam fidem Mathias per subsequum biennium. 13 Nam anno 1470. cum bellum Bohemicum

et nunc 20 optimates statibus vades dedit quod subsidium ejusmodi imposterum nolit postulare (g). 12 Et exsolvit datam fidem Mathias per subsequum biennium. 13 Nam anno 1470. cum bellum Bohemicum adhuc perduraret, novum iterum unius floreni a singula porta subsidium impetravit rursusque et ipse status assecuravit (h) et septemdecim optimates vades statuit quod porro ejusmodi subsidium nolit postulare (i). 14 Subsequo quadriennio eum aliquod praeter lucrum camerae subsidium exegisse nullum

camerae subsidium exegisse nullum vestigium exstat. 15 Anno tamen 1474, 1475, et 1476. pro bello Turcico iterum unius floreni subsidium impetravit (k); constat etiam eum et in comitiis Vacii 1485. et in comitiis Budae 1486. celebratis unius floreni subsidium a statibus denuo obtinuisse (l), quamquam vades de eo amplius non exigendo sistere debuerit. 16 Atque ita Mathiam jus tributa imperandi privative nunquam usurpasse satis apparet. 17 Apparet etiam quod intra 32 annos duodenis tantum, quantum

de non exigendo amplius subsidio securos reddere solebat, in Mathia reprehendandam puto quam quod necessitatibus reipublicae legali comitiorum via subvenere studuerit decretumque semel in comitiis subsidium mascule deinde exigi procuraverit. 20 (a) "Item quod (dicitur hoc articulo) D. rex pro quacunque causa... aliquam taxam seu solutionem pecuniariam per iobaggiones regnicolarum seu alios nobiles petere valeat." 21 (b) "Item lucrum camerae exigatur secundum morem tempore condam D.

praeter lucrum camerae." 23 (d) Assecuratio regis prolata est in Vestigiis Diaetarum pag. 365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo Regni Croatiae. 24 (e) In Vestigiis Diaetarum pag. 375-a profertur mandatum Mathiae de 1467, ubi dicitur: "Convocatis nuper in hanc civitatem Budensem praelatis, baronibus, et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt ut loco lucri camerae tributum fisci regalis... consimile ut

ubi dicitur: "Obtulerunt ultro de singulis portis per totum regnum singulos 100 denarios," et infra, "lucrum camerae anni praesentis relaxavimus ita quod taliter cum eo ad valorem... unius floreni solvatur." 29 (i) Vide ibidem fidejussionem pag. 390-a. 30 (k) De 1474. fidem facit decreti ejusdem anni articulus 1-us. 31 De annis vero 1475. et 1476. provocata in Vestigiis Diaetarum pag. 396 ejus mandata. 32 (l) Vide ejusdem argumentum ibidem pag. 401

Nec insurrectione status gravabat. 1 In cogenda etiam insurrectione Mathiam arbitrarie et contra leges egisse nemo hactenus edocuit. 2 Iam primum arbitrium indicandae insurrectionis status primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias semper in comitiis egit. 3 Impetraverat quidem primo regni sui anno onerosiorem, quam quae sub Sigismundo praescripta fuit, insurrectionem,

occurrit. 7 Reperitur quidem eadem in 1474. articulo 15 et 1486. articulo 31-o; verum necdum invecto aetate illa disciplinae militaris rigore, quis regum antiquiorum fuit sub quo statarius miles complures excessus non commiserit? 8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae articulus 10-us ita habet: "Dum D. rex contra potentiam inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium". 9

D. rex contra potentiam inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium". 9 Vestigia Diaetarum, pag. 338. 10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11 Vide articulum 4 ejusdem anni. 12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum et

inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium". 9 Vestigia Diaetarum, pag. 338. 10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11 Vide articulum 4 ejusdem anni. 12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum et equites, et pedites partim

regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium". 9 Vestigia Diaetarum, pag. 338. 10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11 Vide articulum 4 ejusdem anni. 12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum et equites, et pedites partim gravioris, partim levioris armaturae sub signis suis

Ipsum objectum externae securitatis Mathiam in comitiis pertractasse constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464. ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status privative nomine regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus competentem statibus regni legislativae potestatis communionem nihil prorsus egisse luculenter appareat.

Imo id etiam passus est ut status privative nomine regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus competentem statibus regni legislativae potestatis communionem nihil prorsus egisse luculenter appareat. 5 (a) In Comitiis 1462. de pace cum imperatore conficienda actum fuisse docent litterae Mathiae a Prayo ad hunc annum prolatae; cum id tunc perfici non potuerit, anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in Vestigiis

(b). 4 Ut adeo Mathiam adversus competentem statibus regni legislativae potestatis communionem nihil prorsus egisse luculenter appareat. 5 (a) In Comitiis 1462. de pace cum imperatore conficienda actum fuisse docent litterae Mathiae a Prayo ad hunc annum prolatae; cum id tunc perfici non potuerit, anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones in comitiis 1464.

de pace cum imperatore conficienda actum fuisse docent litterae Mathiae a Prayo ad hunc annum prolatae; cum id tunc perfici non potuerit, anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario Diplomatico ipso ratificationis instrumento. 6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae

conferendis non est abusus. 4 Nulla enim hac de re lex sub eo perlata est, cum sub omnibus ejus decessoribus id frequentissime prohibitum fuerit. 5 Debuit tamen ille ignobiles muneri supremorum comitum admovere, cum id art. 15:1471. prohibentur (a). Itaque arbitrarii imperii nomine unice ideo notabatur quia competentem sibi executivam potestatem mascule exercuit. 6 De remissione in exigendis legibus adeo accusari non potest Mathias ut potius tota

in exigendis legibus adeo accusari non potest Mathias ut potius tota arbitrarii ejus imperii invidia potissimum exinde promanarit quod ad procurandum legum effectum severiora etiam quandoque media adhibuerit. 7 Nimirum degeneraverat jam, ut vidimus, inde a Mariae temporibus imperii forma jam in oligarchiam, jam in anarchiam; Mathias primus post Ludovicum Magnum severitate sua et studia partium exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine internam tantisper revexit

imperii forma jam in oligarchiam, jam in anarchiam; Mathias primus post Ludovicum Magnum severitate sua et studia partium exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus restituit. 8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per disordinem anarchiae promovere cupiebant, non potuit non displicere. 9 Horum itaque clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae

Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem Mohácsianam, quam post 36 ab obitu Mathiae annos Hungaria experta est, jam sub hoc rege sustinuisset. 13 (a) Item dicitur illic quod honorem comitatus nullus nisi nobilis tenere possit. 14 (b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474. 15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et comitum oligarchia adhuc sub finem regni

Denique quod regnicolarum colonos ad falcandum componendumque regium foenum violenter, ut articulo 101 ejusdem anni innuitur, compulerit. 6 Verum postremos duos excessus ab compluribus et primae et secundae periodi regibus frequentes fuisse constat (a), qui tamen arbitrarii imperii non accusantur. 7 Prima duo vitia impotenti potius ejus animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi debent. 8 (a) Descensus, procurationes, vecturarum

periodi regibus frequentes fuisse constat (a), qui tamen arbitrarii imperii non accusantur. 7 Prima duo vitia impotenti potius ejus animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi debent. 8 (a) Descensus, procurationes, vecturarum extorsiones jam ante Andream II, sub illo, et sub Bela IV viguisse supra ostendimus. 9 In capitulatione Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub Sigismundo in usu fuisse.

adeoque excessus hos etiam sub Ladislao Posthumo viguisse apparet. § 84 Mortuo Mathia Uladislaus rex eligitur eidemque prolixior quam ulli praedecessorum capitulatio proponitur. 1 Mathia 1490. 6-a Aprilis Viennae supremum diem obeunte, post persoluta eidem Albae Regali justa, comitia pro eligendo novo rege in 15-am Maji Urbanus Docti, Agriensis antistes, qua locumtenens regius (munus enim palatini propter exorbitantem 1455. eidem collatam authoritatem Mathias

imperator haereditatem regni Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito in successionem regni Hungariae juri ultro renunciaverit (a), status libero suo electionis jure usi Uladislaum 15-a Julii regem proclamarunt. 4 Iisdem comitiis elaborata fuit prolixior quam ulli antecessorum suorum capitulatio, quam ea tempestate decretum regni compellatum fuisse jam supra observavimus. 5

quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito in successionem regni Hungariae juri ultro renunciaverit (a), status libero suo electionis jure usi Uladislaum 15-a Julii regem proclamarunt. 4 Iisdem comitiis elaborata fuit prolixior quam ulli antecessorum suorum capitulatio, quam ea tempestate decretum regni compellatum fuisse jam supra observavimus. 5 In ejus praefatione jus electionis statuum diserte

videntur eo respexisse. 9 De jure tributa imponendi e finali §-i 2-i clausula non satis liquet an jus nova subsidia imponendi comitiis reservatum, vel vero rex, ne ea in comitiis vel petere possit, simpliciter inhibitus fuerit; cum jam Mathiam a novis subsidiis in comitiis petendis inhibitum fuisse viderimus, probabilior est posterior sententia. 10 Et haec inconstitutionalis lex, e qua Uladislaus se nonnisi tardius emancipavit, non exiguam, ut mox videbimus, subsecutis regni calamitatibus ansam

nempe 1507. status novum idque praecipuum constitutionis praesidium, nempe ministrorum (ut nunc loquimur) responsabilitatem articulo 7-o stabiliverunt (c); nullum tamen ex his praesidiis in realem perductum fuisse effectum mox videbamus. 22 (a) Tabulas tractatus 1477. in Sanctiori Archivo exstare indiculus, quam Kollár Auctuario 84.22 Auctuario: Actuario B suo subjecit,

eidem proponuntur. 1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem vicum jam tunc limitem regni constituisse apparet, ultima Iulii subscripsit. 2 Praefixit deinde pro coronatione comitia Albam Regalem in 14. Septembris (a), in quibus 21-a ejusdem mensis coronatus consvetum sacramentum nuncupavit. 3 An tamen vicissim status juramentum fidelitatis eidem, prouti tribus suis decessoribus fecerunt, praestiterint, non constat. 4 Constat tamen, quod nullos eidem

1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem vicum jam tunc limitem regni constituisse apparet, ultima Iulii subscripsit. 2 Praefixit deinde pro coronatione comitia Albam Regalem in 14. Septembris (a), in quibus 21-a ejusdem mensis coronatus consvetum sacramentum nuncupavit. 3 An tamen vicissim status juramentum fidelitatis eidem, prouti tribus suis decessoribus fecerunt, praestiterint, non constat. 4 Constat tamen, quod nullos eidem antecoronationales

Constat tamen, quod nullos eidem antecoronationales articulos exhibuerint. 5 E quo patet eos beneficio § 18 praefatae capitulationis minime usos fuisse. 6 Agnoverint indubie deinde ipsi illi §-um capitulationis 18 aequitati adversari, nec nisi a tam debili, ut Uladislaus fuit, principe subscribi potuisse. 7 Quis enim vir sensatus ad rem sibi adhuc ignotam approbandam se in antecessum obstringet? 8 Aliud fuisset si eidem antecoronationales articulos simul cum capitulatione ipsa

enim ipsi antecoronationales articuli novorum capitulationis punctorum vicem subivissent, poteratque Uladislaus expendere an sicut illa, ita etiam hi rationibus suis conveniant, adeoque an omnia haec acceptare vel vero regnum recusare velit. 9 (a) Vide ejus evocationes ad civitatem Bartphensem datas in Vestigiis Diaetarum pag. 412. § 86 Varii de successionis regiae ordine tractatus. 1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis

86 Varii de successionis regiae ordine tractatus. 1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non fidebat Maximilianus

ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni, et quidem jure jurando

aemulis suis regni Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni, et quidem jure jurando confirmari. 4 Quod

cum Maximiliano imperatore pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni, et quidem jure jurando confirmari. 4 Quod tamen a statibus non potuit impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc ad thronum spes extenderunt, Zápolius nempe et Báthorius, prouti et utriusque

existimarunt. 8 In comitiis itaque 1505. pro festo Michaelis per Uladislaum indictis (e) avulsam Silesiam, Lusatiam et Moraviam, deficientem ad Poloniam Moldaviam labescentesque universim res Hungariae querulati, ut omnibus his malis medelam continuo adferat, a rege per oratores postularunt. 9 Cum hanc ne addicere quidem ipsis Uladislaus sustinuisset, elevarunt calamitates Hungariae, eas eo solo ex fonte proficisci declararunt quod rex peregrinus imperaret; regimen Mathiae, gentilitii videlicet regis, in coelum

comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit obligare. 15 (a) Vide illas in Annalibus Hungariae ad hunc annum. 16 (b) Vide has tabulas apud Kollár in Auctuario Diplomatico . 17 (c) Ioannes Zápolyius post Ludovicum II in Hungaria, Stephanus Báthorius serius

17 (c) Ioannes Zápolyius post Ludovicum II in Hungaria, Stephanus Báthorius serius in Polonia. 18 (d) Tractatum hunc ratificationi statuum substratum fuisse docent regales Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 414-a, quibus civitatem Bartphensem ad comitia 1492. evocat, ubi dicit: "quibus autem legibus pacem ipsam pepigimus, necessarium putavimus inter caeteros Nostros regnicolas etiam fidelitatibus vestris plane omnia communicare." 19 Indignae autem hae

dependantur. 22 Caeterum fit quidam mentio tractatus hujus in praefatione decreti 1492. §-o 1-o; status tamen eum ratificasse nec ex lege nec ex ullo diplomate apparet. 23 Quas enim Kollár in Auctuario Diplomatico pag. 260-a profert litteras, his septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles et civitates privato tantum suo nomine subscripserunt. 24 Statuum nomen, prouti id in prolatis per eundem Kollár ibidem anni 1464. tabulis factum fuit, nullibi subscriptum est.

(f) Originale confoederationis hujus in pluribus tabulariis, nominanter in Regni Croatiae archivo exstat. 27 Edidit illam Pray in Annalibus Hungariae ad hunc annum. 28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506. datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa

in Regni Croatiae archivo exstat. 27 Edidit illam Pray in Annalibus Hungariae ad hunc annum. 28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506. datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio procusa fuit) contra nos et tractatum nostrum mutuum

elargitur. 1 Interea Uladislaus Annam Candalensem sibi matrimonio locaverat, quam etiam 1502. Albae Regali, cum Frangopanus Veszprimiensis antistes necdum esset consecratus, per Strigoniensem archiepiscopum solenni ritu coronari fecit (a); cum ex hac 1506. filium Ludovicum sustulisset, metuens ne, si forte illum minorennem relinqueret, status confoederationis Pestiensis effectum statim post fata sua procurent, ut hic, licet adhuc infans, coronetur, agere coepit perfecitque ut 1508. in comitiis Budae

potestatis tamdiu admittatur donec assecurationem hanc fuerit elargitus (c). 3 Debuit Uladislaus proximiorem mortem suam jam tunc praesagire, debuit Maximilianus eandem, quam Fridericus imperator cum Ladislao Posthumo luserat, scenam de Ludovico, si minorennis a patre relinquatur, meditari, debuerunt denique status consilia Maximiliani penetrare, cum Uladislaus capitulatione hac insuper spondere debuerit quod filium suum nec Maximiliani, nec cujusvis exteri principis tutelae commissurus, sed eundem in Hungaria sub statuum

cum Uladislaus capitulatione hac insuper spondere debuerit quod filium suum nec Maximiliani, nec cujusvis exteri principis tutelae commissurus, sed eundem in Hungaria sub statuum vigilantia educaturus sit (d). 4 (a) Discimus id cum e rescripto Uladislai ad Ladislaum Gereb de Vingarth de 1502. emisso, quo eum ad coronationem hanc invitat, tum ex alio ejusdem ad Frangopanum Veszprimiensem edito, quibus eum securum reddit quod peracta per Strigoniensem haec coronatio juribus sedis

per Strigoniensem haec coronatio juribus sedis suae nihil sit derogatura. 5 (b) Provocantur in Vestigiis Diaetarum regales ipsae pro his comitiis editae pag. 462; provocantur ipsius regis litterae, quibus coronationem filii sui a statibus petit, pag. 454; provocantur denique aliae Uladislai ad comitatum Szaladiensem litterae pag. 462, e quibus subsidium unius floreni pro necessitatibus confiniorum his comitiis oblatum fuisse apparet. 6 Editi tamen in iis decreti nullum vestigium

confiniorum his comitiis oblatum fuisse apparet. 6 Editi tamen in iis decreti nullum vestigium prostat. 7 (c) Originale capitulationis hujus exstat in archivo Croatiae; vulgavit illam Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 455-a; dicitur illic: "ut, dum praefatus illustrisimus dux, filius Noster ad adultam aetatem perveniet, idem praemissas libertates observabit... nec interim regia auctoritas sibi concessa existat, donec praemissa omnia se observare velle promitteret."

§ 88 1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit. 2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur; nulla enim amplius ea de re seu in 1492. 3-o seu in 1498. 23-o articulo memoria occurrit.

licet enim intra hoc quadriennium decretum tantum 1500. exstet, vestigia tamen comitiorum 1499, 1501, et 1502. jam tenemus. 6 Cum elapso etiam hoc quadriennio, id est post 1502, (praeter annum 1503.) annuarum diaetarum vestigia usque 1508. prostent (a), crediderim ego ab hoc primum anno triennium fuisse observatum, cum intra hunc et 1511, uti et intra hunc et 1514, nullum vel decretum exstet, vel vestigium aliquorum comitiorum hactenus prolatum sit, ut adeo nullam in eo fixam viguisse regulam pronum sit

votorum deferatur §-o 5. 16 Denique 1498. articulo 1-o sancitur ut diaeta nonnisi 15 diebus duret § 1; ut praelati et barones, qui absque justa causa emanserint, in florenis 400, nobiles in 200-is convincantur § 3-o; ut e nobilibus unius sessionis a 10 sessionibus nonnisi unus comparere teneatur. Duae tabulae necdum existebant. 17 Proceres attamen a nobilibus ne tum quidem per diversa conclavia segregatos fuisse satis apparet. 18 Cum enim §-o 5-o

causa emanserint, in florenis 400, nobiles in 200-is convincantur § 3-o; ut e nobilibus unius sessionis a 10 sessionibus nonnisi unus comparere teneatur. Duae tabulae necdum existebant. 17 Proceres attamen a nobilibus ne tum quidem per diversa conclavia segregatos fuisse satis apparet. 18 Cum enim §-o 5-o dicatur: "ut, si sententiae discrepent, magister janitorum regalium vota viritim colligat", debuerunt utique omnes status in eodem loco considere, secus

illam, quae nostra jam aetate saepius obmovebatur, nimirum quod nuncii comitatuum plura nobilium millia repraesentant adeoque eorum vota majoris quam cujuscunque privati ponderis esse debeant, jam tum in nullam sumptam fuisse considerationem. 23 (a) Quod annis 1497, 1498, et 1499. quotannis comitia celebrata fuerint, praefatio decreti 1500. §-o 3. testatur, ubi dicit Uladislaus: "Per hoc triennium... pro singulo festo B. Georgii martyris singulam unam diaetam in campo Rákos celebravimus." 24 Kovachich

decreti 1500. §-o 3. testatur, ubi dicit Uladislaus: "Per hoc triennium... pro singulo festo B. Georgii martyris singulam unam diaetam in campo Rákos celebravimus." 24 Kovachich vero in Vestigiis Diaetarum detexit indicia diaetae 1501. pag. 439-a, 1502. pag. 441, 1505. p. 447, 1506. pag. 450. (1507. decretum iterum tenemus), 1508. pag. 454, denique 1511. pag. 462; anni vero 1514. decretum aeque prostat. 25 Pertaesum jam fuisse tam frequentium comitiorum Uladislaum

ipso externae securitatis objecto in comitiis constitutum fuisse, adeoque status in communione legislativae potestatis perstitisse facile apparebit illi qui decreta regis hujus vel obiter pervolverit. 2 Pepigerit Mathias inita cum Friderico Olomucz pace (a) quod Moraviam, Silesiam, et Lusatiam, juris Austriaci provincias, ubi sibi depacta summa depensa fuerit, eidem restituere velit. 3 Maximilianus Austriam tantum armis recepit, sex tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4

supra vidimus. 16 Quod 1500. bellum contra Turcas etsi nullo cum effectu in diaeta decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet sub Uladislao externa etiam negotia in diaetis pertractata fuisse. 18 (a) Patet id ex articulo 4-o 1492. § 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae. 1 Reliqua politica objecta, circa quae legislationem jam sub aliis regibus versatam fuisse vidimus, e decretis Uladislai

1492. nullum Hungaria habuit palatinum. 5 Hoc anno lex Albertina per articulum 33. iisdem plane verbis renovatur et in ejus effectum Stephanus Zapolyius electus fuit, quamvis ne hujus quidem electio in publicas tabulas relata sit; ab eo inde tempore palatinos a statibus constanter electos fuisse, tamdiu existimari debet donec quis contrarium ejus sufficienti testimonio docuerit. De iuristitio sub diaeta et salvo conductu. 6 Ut tempore comitiorum fora omnia

reincorporentur. 11 Solebant quandoque reges possessionem alicui comitatui ab olim adscriptam, si earum proprietarius exposuit commodius sibi fore ut jurisdictioni alterius comitatus subjiciatur, privatis suis rescriptis alteri adjicere comitatui (a). 12 Cum id jurium convulsionem ideo producere posset quia antiquiores privilegiales et judiciales litterae de possessionibus ejusmodi emanatae illas, quae in tali, a quo avulsae sunt, comitatu sitas indicant, ut omnes hae possessiones pristinis suis

alterius comitatus subjiciatur, privatis suis rescriptis alteri adjicere comitatui (a). 12 Cum id jurium convulsionem ideo producere posset quia antiquiores privilegiales et judiciales litterae de possessionibus ejusmodi emanatae illas, quae in tali, a quo avulsae sunt, comitatu sitas indicant, ut omnes hae possessiones pristinis suis comitatibus reapplicentur, 1500. articulo 28-o ordinatum, et ne inter emanatas medio earum avulsionis et antiquiores litteras contrarietas supersit, statutum fuit ut omnes ejusmodi medio

aut, ubi ipsis maxime oportunum videtur, defigere, aut pro ratione temporis jam in uno jam in alio loco celebrare integrum est. Praestationes colonorum definiuntur. 16 Colonorum etiam migratio, qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo 6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen

articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen praestationes hae non tam in poenam quam ad adimendam in posterum ejusmodi tumultui ansam defixae certisque constrictae limitibus fuisse; antea enim colonorum praestationes a mero dominorum arbitrio pependisse videntur, quod utique frequentem oppressioni rusticorum praebere debuit occasionem. Lex ambigui sensus. 18 Denique explicatio articuli 54:1514. Aedipum adhuc praestolatur.

Carnioliae et Carinthiae. 20 Cum tamen nullum hactenus ejus rei vestigium latum sit, ego obscuritatem hanc tamdiu improprio temporis illius scribendi modo adscribam donec probabili aliquo documento de contrario edoctus fuero. 21 (a) Exstant litterae Hunyadii gubernatoris 1449. Budae secundo die festo Nativitatis emanatae, quibus ad preces Petri de Sima possessionem ejus Cseth eximit a comitatu Szolnok exteriori, cui hactenus incorporata fuit, et illam incorporat comitatui de Beregh ex eo, quod

illius scribendi modo adscribam donec probabili aliquo documento de contrario edoctus fuero. 21 (a) Exstant litterae Hunyadii gubernatoris 1449. Budae secundo die festo Nativitatis emanatae, quibus ad preces Petri de Sima possessionem ejus Cseth eximit a comitatu Szolnok exteriori, cui hactenus incorporata fuit, et illam incorporat comitatui de Beregh ex eo, quod hujus sedi judiciariae magis propinqua foret, inhibendo palatinum, judicem curiae, et alios regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori

deductum jam ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant, nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia sibi relicto milite primo statim regni anno confecit, nullum bellum gessisset, videtur postulandi subsidii nullam vel causam habuisse. 3 Bis tamen intra 24, quibus regnavit, annos subsidium hoc eidem decretum fuisse fide diplomatum tenemus, nempe 1500,

causam habuisse. 3 Bis tamen intra 24, quibus regnavit, annos subsidium hoc eidem decretum fuisse fide diplomatum tenemus, nempe 1500, quo inducias cum Turca rumpendas bellumque eidem inferendum in comitiis decretum quidem, sed in effectum perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro necessitatibus confiniorum oblatum est (b). 4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni

quando jam sub Mathia 1465. incolas regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate, quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta 1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi

illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur. A quaestoribus regiis rationes exiguntur. 6 Quaestores regios in administratione aerarii non optima fide versari status statim principio regni hujus observare debuerunt. 7 Iam enim 1495. per articulum 34. eum, ut ab officialibus suis

proventus iisdem ita assignetur ut rex interea, dum debitum hoc exstinctum fuerit, dimidium tantum ejusmodi proventus percipiat. 19 Tanta tamen fuit Joannis Zapolya, Transylvaniae vajvodae et Stephani palatini jam fatis functi filii, potentia, ut hunc a justa sane hac lege exemerint et, quo is totam investitam summam recipere possit, 10 denarios a singula porta e tributo illo, quod pro stipendio militiae conferri solebat, per biennium assignarint. 20 Determinarunt deinde articulo 3-o quaenam sint bona

tantum ejusmodi proventus percipiat. 19 Tanta tamen fuit Joannis Zapolya, Transylvaniae vajvodae et Stephani palatini jam fatis functi filii, potentia, ut hunc a justa sane hac lege exemerint et, quo is totam investitam summam recipere possit, 10 denarios a singula porta e tributo illo, quod pro stipendio militiae conferri solebat, per biennium assignarint. 20 Determinarunt deinde articulo 3-o quaenam sint bona coronalia, nimirum ad contradistinctionem allodialium, et illa in posterum pro inalienabilibus tum

comitatus produxerit collisiones, status eundem 1504. articulo 1-o nec immerito vetuerunt. 27 Optandum tamen fuisset ut regi adeo indigo jam tunc aut ea, quam paulo antea diximus, aut alia meliori ratione prospectum fuisset. 28 (a) In litteris Uladislai ad comitatum de Sáros 1500. in festo S. Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 437-a producuntur, dicitur: "Qualiter in proxima generali congregatione, festi S. Georgii per universum hoc regnum Nostrum Nobis consultum et

fuisset ut regi adeo indigo jam tunc aut ea, quam paulo antea diximus, aut alia meliori ratione prospectum fuisset. 28 (a) In litteris Uladislai ad comitatum de Sáros 1500. in festo S. Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 437-a producuntur, dicitur: "Qualiter in proxima generali congregatione, festi S. Georgii per universum hoc regnum Nostrum Nobis consultum et decretum exstitit ut treugas praesentes, quas cum Turcis habemus, rumpere atque... bellum contra eosdem gerere debeamus...

in Sclavonia vero medius, exactus fuerit. 34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro litteris eorum mediam partem illius, quod regnicolae Nostri in curia Nostra solvere consveverunt, dare valeant." 35 (e) Bonfinius decade 5-a cui qua testi coaevo hac in re fides potest adhiberi. 36 (f) Comitia enim haec rebus infectis tumultuosa dissoluta fuisse docet Praefatio, quae 2-o Uladislai decreto praemissa est, §-us 6. 37 Caeterum praepotentiam Stephani Zápolii

(f) Comitia enim haec rebus infectis tumultuosa dissoluta fuisse docet Praefatio, quae 2-o Uladislai decreto praemissa est, §-us 6. 37 Caeterum praepotentiam Stephani Zápolii palatini illud satis remonstrat quod, licet 1492. articulo 27-o res, a quibus tricesima desumi non debeat, diserte determinatae fuerint, Zápolio tamen concessum sit ut in tricesimis, quas a rege in pignore habebat, a quibuscunque ipsi collibuerit rebus, tricesimam exigere possit. 38 (g) Hunc enim sensum facere videtur

praemissa est, §-us 6. 37 Caeterum praepotentiam Stephani Zápolii palatini illud satis remonstrat quod, licet 1492. articulo 27-o res, a quibus tricesima desumi non debeat, diserte determinatae fuerint, Zápolio tamen concessum sit ut in tricesimis, quas a rege in pignore habebat, a quibuscunque ipsi collibuerit rebus, tricesimam exigere possit. 38 (g) Hunc enim sensum facere videtur aenigmaticus 1514. art. 1. § 1. et 2. "ut universi proventus Regiae Majestatis, tricesimae, vigesimae, fodinae, camerae

37 Caeterum praepotentiam Stephani Zápolii palatini illud satis remonstrat quod, licet 1492. articulo 27-o res, a quibus tricesima desumi non debeat, diserte determinatae fuerint, Zápolio tamen concessum sit ut in tricesimis, quas a rege in pignore habebat, a quibuscunque ipsi collibuerit rebus, tricesimam exigere possit. 38 (g) Hunc enim sensum facere videtur aenigmaticus 1514. art. 1. § 1. et 2. "ut universi proventus Regiae Majestatis, tricesimae, vigesimae, fodinae, camerae salium, auri et

solis in expensis nuncii, vel dicatoris consumat." § 92 Tricesimarum regulatio. 1 Tricesimae primum sub Uladislao in comitiis regulatae fuerunt. 2> Antea cum teloniis saepius confundebantur (a). <3 Iam tum agnovere status quod de productis regni nonnisi tunc tricesima exigi possit, si e regno educantur (1498. art. 29. § 3). 4 De inductis nulla fit mentio, forte quod haec tamquam correlativa alioquin subintelligi existimaverint.

et ideo mediterraneas omnes 1498. articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29. § 2-o. 8 Inoleverat etiam inde

articulo eodem ita defixerunt ut capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29. § 2-o. 8 Inoleverat etiam inde a Ludovici I temporibus ea consvetudo ne ab animalibus tricesima exigatur (c), quae sub

a Zapolio palatino in pignore tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29. § 2-o. 8 Inoleverat etiam inde a Ludovici I temporibus ea consvetudo ne ab animalibus tricesima exigatur (c), quae sub ipso adhuc Uladislao 1492. art. 27. jam in legem publicam relata fuit. 9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo

adverterunt demum status 1498. objectum hoc natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno educta tricesimae subjecerunt. 10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce valorem floreni non exaequante nulla tricesima exigatur, videntur victualia

10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce valorem floreni non exaequante nulla tricesima exigatur, videntur victualia porro etiam a tricessimi immunia perstitisse. 11 Caeterum aetas haec necdum justam seu commercii, seu tricesimae ideam habuit. 12 Has adhuc qua

nullam depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce valorem floreni non exaequante nulla tricesima exigatur, videntur victualia porro etiam a tricessimi immunia perstitisse. 11 Caeterum aetas haec necdum justam seu commercii, seu tricesimae ideam habuit. 12 Has adhuc qua proventum, non qua habenas commercii consideravit. 13 Et ideo omnes indiscriminatim merces

tricesimalis regulatione lex prostet? 15 Ignoravit nempe adhuc aetas illa commerciale illud principium, quod merces nocivae majori portorio gravari, aliquae simpliciter prohiberi, utiles e contra ab omni vectigali eximi debeant. 16 (a) Adhuc sub ipso Uladislao debuit tricesima a rebus in nundinis domesticis venditis desumi, quando anno primum 1495. articulo 28. prohibetur ne ab animalibus in domesticis nundinis distractis tricesima exigatur. 17 (b) Cum enim plures civitates tale

15 Ignoravit nempe adhuc aetas illa commerciale illud principium, quod merces nocivae majori portorio gravari, aliquae simpliciter prohiberi, utiles e contra ab omni vectigali eximi debeant. 16 (a) Adhuc sub ipso Uladislao debuit tricesima a rebus in nundinis domesticis venditis desumi, quando anno primum 1495. articulo 28. prohibetur ne ab animalibus in domesticis nundinis distractis tricesima exigatur. 17 (b) Cum enim plures civitates tale obtinuerint privilegium ut extranei

ultro vero in regnum proficisci non audeant, apparet complures exteras merces jam tum in regnum inductas fuisse. 18 (c) Productae sunt in processu abbatiae de Pilis contra civitatem Posoniensem litterae Ludovici de 1371. quibus inhibet tricesimatores ne a bobus, vaccis, porcis et similibus, item oleo, piscibus vel frugibus, nec aliis victualibus cujuscunque generis de partibus Hungariae, Austriae vel Bohemiae ad Posoniensem civitatem deferendis tricesimam desumant. 19 Productae sunt etiam Sigismundi de 1416.

item oleo, piscibus vel frugibus, nec aliis victualibus cujuscunque generis de partibus Hungariae, Austriae vel Bohemiae ad Posoniensem civitatem deferendis tricesimam desumant. 19 Productae sunt etiam Sigismundi de 1416. quibus tributarios suos inhibet ne a victualibus ad abbatiam M. Pannoniae et Pilisiensem inferendis tributum aliquod exigant. § 93 Regulatio monetae et rei montanisticae. 1 De moneta et rebus montanisticis ac

Regulatio monetae et rei montanisticae. 1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius prospici non potuisset quam per simplicem ejus

quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem. 3 Auri etiam et argenti crudi inductio prohibebatur (b) quasi aurum et argentum in monetam conversum non perinde facile a regno extraheretur, nisi id per alias commerciales provisiones, quarum tunc 93.3 tunc: nunc B adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum ignoravit adhuc aetas illa vel id, quod aurum et

legibus confirmabatur (d). 14 Eandem rationem subit vetita equorum e regno eductio tempore illo, quo regnum nulli implicitum bello his pro copiis suis non egebat (e), uti et renovata, quam jam sub Sigismundi perlatam fuisse vidimus, ineundae a domesticis cum exteris quaestoribus societatis prohibitio 1498. articulo 32; sed enim omnia haec temporum illorum in commercialibus caligo excusat. 15 (a) 1492. art. 31, 1507:11. 16 (b) 1492:32. 17 (c)

non egebat (e), uti et renovata, quam jam sub Sigismundi perlatam fuisse vidimus, ineundae a domesticis cum exteris quaestoribus societatis prohibitio 1498. articulo 32; sed enim omnia haec temporum illorum in commercialibus caligo excusat. 15 (a) 1492. art. 31, 1507:11. 16 (b) 1492:32. 17 (c) 1492:48; 1498:31. § 1. 18 (d) 1492:103; 1498:31 et 32; 1500:24. 19 (e) 1495:27, 1498:31, 1504:28, tandem 1507:10. ad justos limites

2 Peracta Uladislai electione cum Legionem Nigram, quae robur exercitus efficiebat, ad fidem novi regis iuramento adstringi publicae tranquillitatis plurimum interesset, haec vero emerita stipendia impensius flagitaret, reserato domestico Mathiae thesauro hunc a Beatrice regina penitus evacuatum esse compertum est. 3 Debuit publicum etiam aerarium perinde exhaustum fuisse, cum Joannes Varadinensis episcopus praesentaneae huic status necessitati depromptis e proprio peculio 40 aureorum millibus subvenire debuerit

a Beatrice regina penitus evacuatum esse compertum est. 3 Debuit publicum etiam aerarium perinde exhaustum fuisse, cum Joannes Varadinensis episcopus praesentaneae huic status necessitati depromptis e proprio peculio 40 aureorum millibus subvenire debuerit (a). 4 Cum tam solers in vindicandis tuendisque juribus suis Mathias Uladislao integros adhuc proventus regios transmiserit, potuit ille primo adhuc regni sui anno stipendiariam militiam ex iisdem sustentare, prout

omnem reliquam, praeter mille equitum banderium, stipendiatam militiam dimiserit (c). 10 In sententiam hanc ea me perduxit consideratio, quod jam in comitiis 1492. alta licet pace rigidior, quam Sigismundea fuerit, insurrectionis norma, unius nimirum equitis a 20 portis articulo 20. defixa fuerit, quodve licet post annum 1492. toto reliquo Uladislai regno nullum bellum gestum sit, sub nullo tamen rege tanta fuerit circa ordinandum insurrectionis modum sollicitudo. 11 Plurimae enim comitiorum 1492, 1498, 1500, et

per nationalem militiam compensare voluisse. 13 Caeterum cum institutum banderiorum insurrectionis sub Uladislao maxime in apricum perductum sit, libet illud paucis exponere. 14 Banderium regis a mille, privatorum a 400 equitibus computabatur (d); singulum tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere debebat (f); soli praelati ejusmodi

compensare voluisse. 13 Caeterum cum institutum banderiorum insurrectionis sub Uladislao maxime in apricum perductum sit, libet illud paucis exponere. 14 Banderium regis a mille, privatorum a 400 equitibus computabatur (d); singulum tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere debebat (f); soli praelati ejusmodi banderia propriis

debebat, 2600, quos vero clerus aluit, 4450, universim 7050 equites effecisse apparet. 17 Reliquis potentioribus dynastis, quorum 44 in articulo 22:1492. recensentur, nullus quidem certus equitum numerus admensus, indultum tamen fuit ut eum, qui a proportione portarum, quas bona eorum efficiebant, obvenerit numerus instar proprii banderii intertenere educereque possint. 18 Solius despotae Rasciae banderium in mille equitibus defixum; Balumsevichio autem, ut cum omnibus suis huszaris, quorum tamen

proprium aducendi banderium procerum aetatis illius animos ita occupavit ut anno 1500. quindecim regis aulici articulo 21. descripti, cum concessum dynastis in comitiis 1498. proprii banderii honorem ex toto obtinere non potuerint, id adminus impetrarint ut statuendum a bonis suis militem, si rex ipse in persona exercitum ducat, non comitatus, sed regis ipsius vexillo submittere possint (h). 21 Regis et quatuor illorum baronum banderia, quibus eum stipendia suppeditare debuit,

21 Regis et quatuor illorum baronum banderia, quibus eum stipendia suppeditare debuit, stipendiaria; miles, quem praelati aliique potentiores dynastae servare debebant, banderialis; equites, quos reliqua nobilitas a portarum, quas bona cujusque efferebant, proportione praestare debebat, portales; ipsum armatae nobilitatis corpus insurrectionalis militia vocabatur; ubi omnes hae militum classes confluxerant, exercitus generalis vocabatur. 22 Huic aut ipse rex aut

ante omnia stipendiariam et banderialem militiam hosti objicere debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et insurrectionalem militem potuit convocare (k). 24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25 Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis

banderialem militiam hosti objicere debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et insurrectionalem militem potuit convocare (k). 24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25 Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis vicinis, unus a 24 portis eques

debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et insurrectionalem militem potuit convocare (k). 24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25 Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis vicinis, unus a 24 portis eques imperabatur.

portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25 Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis vicinis, unus a 24 portis eques imperabatur. 27 Banderium ut in media parte e gravis armaturae (qui armigeri vocabantur), media vero parte e levis armaturae equitibus (qui huszari audiebant) consistat, citato 1492. articulo decernebatur. 28 Verum 1498.

media vero parte e levis armaturae equitibus (qui huszari audiebant) consistat, citato 1492. articulo decernebatur. 28 Verum 1498. articulo 16-o § 1. ut banderii altera etiam medietas e gravis armaturae equitibus constet, decretum fuit. 29 Qui a portis praestabatur eques, scuto, lancea, arcu, manuali, et, quoad fieri poterat, lorica armatus esse debuit; e quo confici videtur quod huszari adminus frameis, armigeri pistoletis, si non etiam brevioribus sclopis provisi fuerunt. 30 Ex omnibus his

eotum limitaneis castris, ipsa bellica instrumenta furto ablata fuerint, in authores sceleris hujus inquirendum decernitur articulo 35, et, ut rex in posterum finitima castra victualibus necessariis magis provideat, articulo 33. ordinatur. 35 (a) Vide Bonfinium et Tuberonem. 36 (b) Indicta in 14-am Septembris pro coronatione diaeta videtur mero caeremonialis fuisse. 37> Acta ejus nulla supersunt. <38 Sed nec ullus scriptorum meminit in ea insurrectionem dercretam fuisse, licet

debellando et Alberto et Maximiliano par fuisse visa sit. 39 Comitia vero, quae Uladislaus prima egit, 1492. pro festo Purificationis confecto jam utroque hoc bello celebrata sunt. 40 Exstant quidem in Vestigiis Diaetarum pag. 411-a litterae statuum de 10-a Aug. 1490. ad civitatem Bartphensem datae, ubi dicunt: "Majestas Domini Nostri regis eundem D. Ioannem Albertum (qui superiorem Hungariam jam invaserat) cum satis numeroso exercitu et cum universis viribus suis, quas magnas habet, insequi

et Maximiliano par fuisse visa sit. 39 Comitia vero, quae Uladislaus prima egit, 1492. pro festo Purificationis confecto jam utroque hoc bello celebrata sunt. 40 Exstant quidem in Vestigiis Diaetarum pag. 411-a litterae statuum de 10-a Aug. 1490. ad civitatem Bartphensem datae, ubi dicunt: "Majestas Domini Nostri regis eundem D. Ioannem Albertum (qui superiorem Hungariam jam invaserat) cum satis numeroso exercitu et cum universis viribus suis, quas magnas habet, insequi decrevit." 41

"Majestas Domini Nostri regis eundem D. Ioannem Albertum (qui superiorem Hungariam jam invaserat) cum satis numeroso exercitu et cum universis viribus suis, quas magnas habet, insequi decrevit." 41 Exstant ibidem pag. 413. aliae ipsius Uladislai de 14-a Septembris ejusdem anni litterae, quibus eidem civitati ita rescribit: "Absoluta celebratione coronationis nostrae Hungariae, curabimus succurrere necessitatibus vestris". 42> Verum nihil horum in effectum ivit. <43 Peracta coronatione miles omnis in

idque dedit Maximiliano occasionem ut illo adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae partem occupaverit. 44 (c) Nisi enim militia haec jam ante diaetam 1492. dimissa fuisset, certe aliqua ejus, qua a stipendiato regis et aliquot baronatum banderio distinctae, in articulis diaetae hujus mentio occurreret. 45 (d) 1498. art. 20. 46 (e) 1498. art. 21. 47 (f) 1492. art.

tamen dominii sui prodire debuerint. 52 Et tales hodiedum habet episcopus Zagrabiensis. 53 Capitula, conventus, praepositi, abbates, piique viri ecclesiastici decimas habentes non tam banderia servare, sed praeter obvenientem a numero colonorum suorum numerum, certum insuper a proportione decimalium proventuum militem praestare debebant, proportio autem haec aequanimi comitatuum determinationi defertur 1495. art. 15. § 2. 3. 5. et 6. 54 Caeterum dicitur quidem

Et tales hodiedum habet episcopus Zagrabiensis. 53 Capitula, conventus, praepositi, abbates, piique viri ecclesiastici decimas habentes non tam banderia servare, sed praeter obvenientem a numero colonorum suorum numerum, certum insuper a proportione decimalium proventuum militem praestare debebant, proportio autem haec aequanimi comitatuum determinationi defertur 1495. art. 15. § 2. 3. 5. et 6. 54 Caeterum dicitur quidem ejusdem 1498. articulo 17. §-o 1. "DD. regnicolae pro

tantum innuere voluisse quod sicut banderia sumptibus praelatorum, ita portalis miles sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur. 59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum militem alat,

et portalem negatur. 59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum militem alat, jam fixus debet esse intertenendi militis numerus; jam vero norma insurrectionis ferme semper variabat, jam enim a singula porta, jam a viginti, jam a 33, jam a 36, jam etiam a 100 portis unus miles praestabatur. 60 Et ideo nova semper fiebat portarum rectificatio. 61 Sane cum ipsum banderialem militem mox finito bello ad priorem rediisse rusticationem constet,

59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum militem alat, jam fixus debet esse intertenendi militis numerus; jam vero norma insurrectionis ferme semper variabat, jam enim a singula porta, jam a viginti, jam a 33, jam a 36, jam etiam a 100 portis unus miles praestabatur. 60 Et ideo nova semper fiebat portarum rectificatio. 61 Sane cum ipsum banderialem militem mox finito bello ad priorem rediisse rusticationem constet, quis sibi

Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum militem alat, jam fixus debet esse intertenendi militis numerus; jam vero norma insurrectionis ferme semper variabat, jam enim a singula porta, jam a viginti, jam a 33, jam a 36, jam etiam a 100 portis unus miles praestabatur. 60 Et ideo nova semper fiebat portarum rectificatio. 61 Sane cum ipsum banderialem militem mox finito bello ad priorem rediisse rusticationem constet, quis sibi persvadebit quod

ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum militem alat, jam fixus debet esse intertenendi militis numerus; jam vero norma insurrectionis ferme semper variabat, jam enim a singula porta, jam a viginti, jam a 33, jam a 36, jam etiam a 100 portis unus miles praestabatur. 60 Et ideo nova semper fiebat portarum rectificatio. 61 Sane cum ipsum banderialem militem mox finito bello ad priorem rediisse rusticationem constet, quis sibi persvadebit quod coloni, qui a

sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum militem alat, jam fixus debet esse intertenendi militis numerus; jam vero norma insurrectionis ferme semper variabat, jam enim a singula porta, jam a viginti, jam a 33, jam a 36, jam etiam a 100 portis unus miles praestabatur. 60 Et ideo nova semper fiebat portarum rectificatio. 61 Sane cum ipsum banderialem militem mox finito bello ad priorem rediisse rusticationem constet, quis sibi persvadebit quod coloni, qui a portis statuti

jam a 36, jam etiam a 100 portis unus miles praestabatur. 60 Et ideo nova semper fiebat portarum rectificatio. 61 Sane cum ipsum banderialem militem mox finito bello ad priorem rediisse rusticationem constet, quis sibi persvadebit quod coloni, qui a portis statuti fuerunt, toto pacis tempore e stipendiis dominorum suorum vixerint? 62 (h) Hunc sensum facere videtur obscurus 1500. articulus 21. si parenthesis 1-i § cum § 8. et 9. rite combinetur. 63 (i) 1492:9, §

sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat." 67 Verum inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis statuerint inferri posse puto. 68 Nam si aliquem etiam stipendiarium habuisset peditem, hunc certe non in Sclavonia, sed in Hungaria dislocasset. § 95 De pecuniis exercitualibus. 1 Ante

non banderiatorum computare et pecunias in medium eorundem ad exercituandum de illis dare teneantur. 2 Pecunias has reipsa exactas fuisse docet Uladislai ad status Sclavoniae subsequo anno 1501. Budae proximo Sabbatho diei festo Paschae editum rescriptum (a), docet ipse anni 1514:1. § 4. (b). 3 Cum rex de bellicis instrumentis providere, suas vero quisque gentes armare alereque debuerit, quomodo pecuniae hae titulo conservationis gentium exigi, cur banderiati ex identitate rationis perinde atque

Cum rex de bellicis instrumentis providere, suas vero quisque gentes armare alereque debuerit, quomodo pecuniae hae titulo conservationis gentium exigi, cur banderiati ex identitate rationis perinde atque non banderiati iisdem obnoxii non fuerint, quantumve hoc nomine a porta desumptum fuerit, defectu monumentorum hactenus eruere non potui. 4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores a

exigi, cur banderiati ex identitate rationis perinde atque non banderiati iisdem obnoxii non fuerint, quantumve hoc nomine a porta desumptum fuerit, defectu monumentorum hactenus eruere non potui. 4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse

banderiati ex identitate rationis perinde atque non banderiati iisdem obnoxii non fuerint, quantumve hoc nomine a porta desumptum fuerit, defectu monumentorum hactenus eruere non potui. 4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g).

a porta desumptum fuerit, defectu monumentorum hactenus eruere non potui. 4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g). 5 (a) "Nec satis est (dicitur eodem diplomate) vos (status Sclavoniae) nunc pecunias vestras exercituales

e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g). 5 (a) "Nec satis est (dicitur eodem diplomate) vos (status Sclavoniae) nunc pecunias vestras exercituales allegare, siquidem et in hoc regno Nostro (Hungariae) exigantur." 6 (b) "Ex pecuniis (sunt

distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g). 5 (a) "Nec satis est (dicitur eodem diplomate) vos (status Sclavoniae) nunc pecunias vestras exercituales allegare, siquidem et in hoc regno Nostro (Hungariae) exigantur." 6 (b) "Ex pecuniis (sunt verba articuli) exercitualibus, seu ad rationem

semper 10 denarii ad manus ipsius vajvodae assignentur." 7 (c) Nam eodem ipso diplomate separatim de lucro camerae, separatim de subsidio, separatim denique de his pecuniis exercitualibus tractatur. 8 Ex alio ejusdem anni feria 6-a proxima post festum B. Mathiae dato, apparet Sclavoniam titulo lucri camerae 20, titulo dimidii subsidii Hungarici denarios 25 persolvisse, adeoque nomine subsidii Hungariam eo anno denarios 50 dependisse apparet. 9 (d) Constat enim inde ab anno 1492.

venturam huc ad Nos ad dandas superinde rationes mittere debeatis." 12 (f) Cum e provocato in nota (b) art. 1:1514. ad manus vajvodae pro reluendis, quas impignoratas tenebat, tricesimis tantum 10 denarii deponendi disponantur, videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum. § 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii. 1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status stabilem introducere senatum conati sint, cujus

fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam obligabatur. 24 Quaerebant primo status fixum talem senatum stabilire cujus opera rex et in politicis et in judicialibus uti possit. 25 Verum consilium hoc vidimus hactenus non successisse (a). 26 Post ipsum certe 1507. articulum videtur incassatio trium illorum denariorum adeoque decreta etiam senatoribus stipendia totusque usque adeo senatus adhaesisse. 27 Nulla enim amplius toto, quo Uladislaus adhuc

novennio seu in legibus, seu in litteris aetatis illius ejus mentio reperitur. 28 Imo post 11 annos, nempe 1518, sub Ludovico II art. 39. et 40. exigendi ejusmodi senatus consilium, ut paulo infra videbimus, de novo resumitur. 29 (a) Unicus sententiae huic obstare videtur articulus 25:1495. in quo consiliarii suae maiestatis a praelatis, baronibus, et caeteris regnicolis diserte contradistinguuntur. 30 Cum enim post hunc adhuc annum de erigendo primum hoc senatu actum fuisse e

Imo post 11 annos, nempe 1518, sub Ludovico II art. 39. et 40. exigendi ejusmodi senatus consilium, ut paulo infra videbimus, de novo resumitur. 29 (a) Unicus sententiae huic obstare videtur articulus 25:1495. in quo consiliarii suae maiestatis a praelatis, baronibus, et caeteris regnicolis diserte contradistinguuntur. 30 Cum enim post hunc adhuc annum de erigendo primum hoc senatu actum fuisse e superioribus appareat, per consiliarios aut ordinarii regni judices, quos regem ex officio ad consilium

Corvini mascula indole metuerint olygarchiae et anarchiae studiosi, ne per hunc, perinde atque Mathias, naturalis ejus parens, fecit, in officio contineantur. 3 Eventus adminus eorum votis certe respondit. 4 Sub imbecilli enim Uladislao vetus, quae a Mariae temporibus usque Mathiae regnum viguerat, partim olygarchia, partim anarchia non modo revecta, sed et adeo aucta fuit ut jam ipsae hae duo pestes in mutuam venerint collisionem. 5 Antea, si qui potentiores dynastae praedominium arripuerunt, pressi

viguerat, partim olygarchia, partim anarchia non modo revecta, sed et adeo aucta fuit ut jam ipsae hae duo pestes in mutuam venerint collisionem. 5 Antea, si qui potentiores dynastae praedominium arripuerunt, pressi horum potentia reliqui status tanto facilius a regibus in officio poterant contineri. 6 Si vero laxata vi imperii anarchia invaluit, optimates ipsi effreni populi licentia premebantur. 7 Nunc parte ex una praelati, ac praesertim praedives ille et praepotens

Bathorius et Zápolyius pro praedominio decertabant, sicque ipsa jam ad invicem in collisionem venit oligarchia. Sub Uladislao primum oligarchia, tum anarchia viguit. 8 Status nobilium aristocratiae optimatum inde a primis septem ducibus insvetus praelatorum potissimum olygarchiae adversabatur. 9 Cum regem ignavum hanc impedire aut nolle aut non posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum

Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad realia extendere possit, ita ut saeculares etiam in realibus causis contra ecclesiasticos coram foro ecclesiastico procedere debeant; eratque tempus quo id reapse in effectum perduxit (a). 3 Hoc assecutus jam ipsum fundamentale juris principium quod actor forum rei sequi debeat, subvertere idque efficere contendebat, ut ecclesiastici etiam active procedentes saeculares in quacunque demum causa coram foro spirituali possint convenire.

his potissimum temporibus usus ille ut episcopi, quamquam optimos alioquin haberent proventus, pluria insuper pinguia beneficia, veluti praeposituras et abbatias, ad se pertraxerint. 6 Tot reditibus aucti coeperunt copiosa saecularia bona partim a rege impetrare partim a prodigis, seu alias ad incitas redactis proprietariis emere, seu per legata etiam obtinere, ita ut praeter ampla alioquin fundationalia bona clerus jam magnam saecularium etiam bonorum partem ad se pertraxerit. 7 Quod summum fuit,

usus ille ut episcopi, quamquam optimos alioquin haberent proventus, pluria insuper pinguia beneficia, veluti praeposituras et abbatias, ad se pertraxerint. 6 Tot reditibus aucti coeperunt copiosa saecularia bona partim a rege impetrare partim a prodigis, seu alias ad incitas redactis proprietariis emere, seu per legata etiam obtinere, ita ut praeter ampla alioquin fundationalia bona clerus jam magnam saecularium etiam bonorum partem ad se pertraxerit. 7 Quod summum fuit, praeter cancellarii et

produxissent nisi praepotenti illi dynastae Bathorio personales cum potentiori adhuc praelato Thoma Bakácsio inimicitiae intercessissent (c). 9 Illum enim, ut adversario male faciat, saeculares eo impulisse coaevi scriptores tradunt, ut clerus universim et a consilio regis, et a judiciis et comitiis omnique usque adeo rerum prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt, comitiis eruperunt.

praepotenti illi dynastae Bathorio personales cum potentiori adhuc praelato Thoma Bakácsio inimicitiae intercessissent (c). 9 Illum enim, ut adversario male faciat, saeculares eo impulisse coaevi scriptores tradunt, ut clerus universim et a consilio regis, et a judiciis et comitiis omnique usque adeo rerum prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt, comitiis eruperunt. 11 Verum cum summa ab

ab articulo 49. usque 54; quoad acquisitionem bonorum saecularium clero meta praescripta fuit art. 55. et 65; ne plura beneficia ecclesiastica in unam personam congerantur vetitum fuit articulo 56; ab officio conservatoris coronae clerus excludebatur per articulum 25, a munere vero supremi comitis articulo 57-o. 23> Caeterum ne hae quidem leges in effectum abiverunt. <24 Patet enim ex articulo 33-o 1500. quod fora spiritualia, cum nobiles jam non possent, adminus

supremorum comitum ecclesiasticis conferri vetabantur. 28 Iam enim 1514. articulo 56. sanciebatur ut comitatui Hevessiensi saecularis tantum usque reditum episcopi praeficiatur, huic vero reduci munus hoc continuo restituatur. 29 (a) Et ideo jam sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art. 12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam in capitulatione Szilághiana

in capitulatione Szilághiana articulo 9, sub Mathia vero 1462. articulo 2. et 1464. art. 14-o ipsae causarum species, quas forum spirituale tractare possit, specificari debuerint. 31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum viguit, controversia. 33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e

circa festum B. Michaelis celebrandam duximus prorogandam." 36 (e) Nullum enim ejus vestigium seu in coaevis scriptoribus, seu in diplomatibus occurrit. 37 (f) Anno 1493. pro festo Michaelis comitia celebrata fuisse constat a sententionalibus Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas sententia notae infidelitatis in Ioannem Kis Horváth de Illaposich perfertur. 38 Turbulenta illa fuisse Istvánfius testatur, et licet ille alias etiam

Nullum enim celebratorum hoc anno comitiorum vestigium exstat. 43 (h) Nec celebratorum hoc anno comitiorum ulla memoria superest. 44 (i) Patet id e praefatione decreti 1498. § 6. ubi dicitur: "Cum nos... ad perficiendum ea omnia, quae a Nobis maximo cum suspiramine exspectabant, congregationem generalem pro festo B. Martini in anno proxime transacto indixissemus et celebrassemus, inter delecta grana frumenti zizaniam imponendo omnia subvertissent, et sic ipsi barones et regnicolae Nostri nihil boni una

Nobiles inter et optimates jam quidem in comitiis 1492. prima dissensionum semina jacta fuerint; nimirum horum uti et posteriorum pars aliqua ad ratificandum dedecorosum illum Uladislai cum Maximiliano initum tractatum inclinabat (a), cum status nobilium eidem acerrime adversaretur. 2 Subinde plures his adversus illos querelarum causae enatae sunt. 3 Coeperunt nimirum potentiores aliqui proceres contra constitutionalem sub Andrea II art. 30. stabilitam, et capitulationis

articulo 8. renovatam legem plura simul officia ad se pertrahere; aliqui supremi comitis officium contra alium iterum constitutionalem Andreae II articulum 16. styrpi suae haereditarium conferri procurarunt. 4 Exemerant se pleraeque potentiores familiae a jurisdictione ordinariorum tribunalium et magistratuum; supremi comites, ut securius grassari possint, juramentum officii praestare recusabant, et nobiles in defixis per constitutionem Andreanam libertatibus turbabant (b). 5 Imo cum vicecomites hactenus pro

vivere cogebantur, tolerandis longioris morae sumptibus impares dilabantur; his vero dilapsis graviora negotia ex optimatum tantum arbitrio decernantur (e). 7 Ac malo quidem huic jam 1492:108. remedium positum fuit perlata lege ne ullus ultra quatuor a praefixo diaetae termino dies exspectetur, his elapsis statim graviora negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto fuissent. 8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus, edito decreto solutis

debuerit ut sententiae judicum contra refractarios vi militari in executionem perducantur. 17 Eo itaque anarchia jam evaserat ut respublica arma expedire debuerit quo debilioribus contra potentiores cives justitiam facere possit. 18 (a) Septem enim praelatos et totidem proceres tabulis pacis hujus subscripsisse patet ex Auctuario Diplomatico Kollarii pag. 260-a. 19 (b) Patet id e praefatione decreti 1498. § 5. ubi dicitur: "Quamvis Nos unicuique regnicolarum tam

ut respublica arma expedire debuerit quo debilioribus contra potentiores cives justitiam facere possit. 18 (a) Septem enim praelatos et totidem proceres tabulis pacis hujus subscripsisse patet ex Auctuario Diplomatico Kollarii pag. 260-a. 19 (b) Patet id e praefatione decreti 1498. § 5. ubi dicitur: "Quamvis Nos unicuique regnicolarum tam magistratum, quam inferiorum libertates eorum ipsis (...) a serenissimo Andrea II rege confirmatas (...) in compluribus suis articulis diminutas

pacis hujus subscripsisse patet ex Auctuario Diplomatico Kollarii pag. 260-a. 19 (b) Patet id e praefatione decreti 1498. § 5. ubi dicitur: "Quamvis Nos unicuique regnicolarum tam magistratum, quam inferiorum libertates eorum ipsis (...) a serenissimo Andrea II rege confirmatas (...) in compluribus suis articulis diminutas (...) confirmari renovareque (...) promiserimus, forent tamen plerique privatum potius quam commune bonum sectantes, per quorum impedimenta hactenus nunquam assequi potuissent."

irritaverint. 17 Hoc in numero fuisse Bakácsium et Stephanum Zapolyum partim ex iis, quae jam dicta sunt, partim e coëvis scriptoribus constat. 18 Nec in eo adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere domesticum Mathiae thesaurum in Stephanum Zápolya profudisse memorant coaeva monumenta, tantum ut illum a Ioanno Corvino (cujus partes se tuiturum Mathiae jurate promiserat) abstrahet, et ad

Nec in eo adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere domesticum Mathiae thesaurum in Stephanum Zápolya profudisse memorant coaeva monumenta, tantum ut illum a Ioanno Corvino (cujus partes se tuiturum Mathiae jurate promiserat) abstrahet, et ad Uladislaum, cujus nuptias ambiebat, traducat. 21 Quo factum est ut repentinas ejus opes mirati, eventus autem ejus ignari regnicolae hunc regiam expilasse gazam

(cujus partes se tuiturum Mathiae jurate promiserat) abstrahet, et ad Uladislaum, cujus nuptias ambiebat, traducat. 21 Quo factum est ut repentinas ejus opes mirati, eventus autem ejus ignari regnicolae hunc regiam expilasse gazam passim fuerint suspicati (a); Bakácsium cancellarium auro Caesaris corruptum probrosas 101.21 probrosas: probosas B illas 1491. conditiones subivisse communis sui temporis fama ferebat. 22 Dum Pontifex,

Dum Pontifex, Caesar, et rex Galliae Uladislaum ad foedus Cameraticense invitarunt certissimamque illi recuperandae Dalmatiae occasionem praebuerunt, Uladislaum bellum reipsa decrevisse, oratore tamen Veneto consilio Bakácsii 300 millia aureorum offerente regem a Bakácsio persvasum fuisse perhibent coaeva monumenta, ut accepta pecunia bellum dimittat. 23 Quod Bakácsius, dum adhuc esset Zagrabiensis antistes, 30 aureorum millia, quae capitulum in insperatos turbidorum illorum

erant; cujus cancellarius adeo fluxa fide fuit ut eodem anno et Alberto et Maximiliano successionem in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit. 26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni Hungariae parte 4. pag. 264. § 102 1 Atque in hac communi rerum omnium perturbatione, exhausto aerario, dimisso statario milite, dissidentibus

marchionis Brandenburgensis consiliis regni habenas decimo aetatis suae anno capessivit. Additamentum Quae sequuntur inventa sunt in MS-to A (Budapest, Országos Széchényi Könyvtár, 493 Fol. Lat). Argumentum eorum penitus ab argumento textus in MS-to B (Budapest, Egyetemi könyvtar, MS. B. 74) differt. Vide praemissam Notam de Nicolai Skerlecz de

in unam confluere gentem, vel penitus ab invicem dissolvi debuerint. 8 Ita nempe antiquioribus temporibus coaluerunt Angli et Scoti, Dani et Sveci, sed inter utrosque deductae saepe ad apertum bellum dissensiones tamdiu viguerunt donec Sveci quidem a Danis iterum separati perpetuique ad invicem hostes effecti sint, Scoti vero post continua ultra saeculum producta dissidia in unam cum Anglis gentem nostra jam aetate confluxerunt. Alter modus. 9 Alia

fovere velit. 3 Sicut reliquum licet majus monarchiae corpus laederet ipsum unionis finem, qui in communi totius in complexu monarchiae utilitate consistit, si commoda Hungariae suis duntaxat commodis vellet subordinare, ita etiam a scopo unionis aberraret Hungaria si suas sibi tantum res habere, viresque suas a communi totius monarchiae necessitate vellet separare. 4 Primum itaque, quod explicuimus, institutum, ut suas sibi res seorsim habeat, aerarium suum, suam militiam, sua metalla, sua

corpus laederet ipsum unionis finem, qui in communi totius in complexu monarchiae utilitate consistit, si commoda Hungariae suis duntaxat commodis vellet subordinare, ita etiam a scopo unionis aberraret Hungaria si suas sibi tantum res habere, viresque suas a communi totius monarchiae necessitate vellet separare. 4 Primum itaque, quod explicuimus, institutum, ut suas sibi res seorsim habeat, aerarium suum, suam militiam, sua metalla, sua producta a communi monarchiae necessitate separet, eominus adoptari potest, quod

aberraret Hungaria si suas sibi tantum res habere, viresque suas a communi totius monarchiae necessitate vellet separare. 4 Primum itaque, quod explicuimus, institutum, ut suas sibi res seorsim habeat, aerarium suum, suam militiam, sua metalla, sua producta a communi monarchiae necessitate separet, eominus adoptari potest, quod jus in unitam praevia ratione monarchiam non modo in regnantem modo lineam, sed in plures etiam per totam Europam dispersas regias domus transtulerit, apud has vero innovatio haec magnam excitare posset

possint, meam paucis sententiam explicabo. 10 Et quidem: § 10 Quomodo is applicari possit quoad ea, quae totam in communi monarchiam respiciunt, in specie quoad residentiam regiam. 1 Relate ad 1-um: a) ut Hungaria communes porro etiam cum reliquis haereditariis provinciis res retineat. 2 Rex ut in centro resideat, ipsa totius monarchiae ratio exposcit, moderna regia sedes, si Germanicas et Hungaricas provincias spectes, est ferme in meditullio

communes porro etiam cum reliquis haereditariis provinciis res retineat. 2 Rex ut in centro resideat, ipsa totius monarchiae ratio exposcit, moderna regia sedes, si Germanicas et Hungaricas provincias spectes, est ferme in meditullio monarchiae; quare a propositione residentiae abstrahendum puto. 3 Iteravimus jam toties hoc postulatum, quandoque reges Austriaci eidem etiam detulerunt, sed nullo unquam cum effectu. 4> Quare? quia res ipsa non admittit. <5 Rex

sed adsint sumptus, quis exteros oratores ad id coget; frequentioribus, uti jam nec dubitare licet, diaetis Hungari regis praesentia satis frequenter recreabuntur. 7 b) Separatim bella decernere, pacem inire, foedera sancire est rem Hungariae a rationibus totius monarchiae separare. 8 Hoc spiritus sanctionis pragmaticae non admittit. 9 Haec quo nationis commodo in publicis comitiis agantur, docent nos Poloniae exempla; id e contra constituere ut ad omnia haec Hungari etiam adhibeantur, eidem

contra constituere ut ad omnia haec Hungari etiam adhibeantur, eidem nullatenus repugnat. 10 Omnium itaque horum arbitrium, id quod liberrima etiam natio, Angli, fecerunt, ultro regi permittendum puto. 11 Id autem ut ad haec, uti et legationes, Hungari a proportione adhibeantur, imo si bellum aut pax ipsos Hungariae limites concernit, ut princeps e sententia potissimum Hungarorum ministrorum agat, decernendum puto. Quoad imperium in militiam. 12 c) Ut princeps

exposcit. 20 Verum ut confiniariis, imo regulatis etiam legionibus meri ferme exteri praeficiantur, ut reliquus ab iis, qui signis adscripti sunt aut porro adscribentur, confiniarius populus, quasi conflata alioquin e nobilium bonis, quam confinia occupant, plaga a S. Regni corona avulsa esset, sub oppressivo militari, adeoque peregrino gubernio fatiscere debeat, id enim vero commune monarchiae bonum certe non exposcit. 21 Possit itaque princeps tranquillis domi rebus confiniario in necessitates cujuscunque monarchiae

Quoad reliquos proventus regni. 28 g) Ut princeps cum de contributione, tum de reliquis regni proventibus in communes monarchiae necessitates uti possit, commune certe ejus bonum requirit. 29 At ne administri eorum ad reddendas rationes a comitiis stringi possint, utilitas ejus non exposcit. 30 Habeat ergo princeps liberum, quo etiam in Anglia gaudet, proventuum usum, verum administri eorum ad reddendas coram comitiis villicatus sui rationes compelli possint.

vectigal pro discussione et ratificatione proximis comitiis substernatur. § 11 Quomodo unio illa conservari potest relate ad dicasteria in quibus de communibus totius monarchiae rebus tractatur. 1 Iam ad 2-um; a) ut ad omnia illa dicasteria, in quibus de rebus, quae totam monarchiam concernunt, deliberatur, ministri, et respective consiliarii Hungari adhibeantur, et ipse unionis finis et commune totius monarchiae bonum exposcit. 2 Cum interesse Hungariae jam innexum sit

bonum exposcit. 2 Cum interesse Hungariae jam innexum sit communi totius monarchiae bono, utique ea parte, qua hoc Hungariam respicit, nemo meliora quam Hungarus consilia depromere potest. 3 Nisi id fiat, facile reliquarum provinciarum ministri a genuino totius monarchiae bono aberrabunt, et privata tantum illarum provinciarum commoda pro totius monarchiae bono constituent, huic omnia Hungariae emolumenta sacrificabunt, sicque et finem unionis pervertent, et nociva saepe toti in complexu monarchiae

negotio jam supra ostendimus. 4 Itaque in supremo illo, in quo de rebus, quae totam in complexu monarchiam respiciunt, agitur consilio, seu demum illud cancellaria, aut consilium status, seu conferentia vocetur, ut Hungari a proportione adhibeantur, est necesse. Quoad negotia soli Regno Hungariae propria. 5 b) E converso ipsa unionis inter tam disparata regna natura secum fert ut ea, quae nullam ad commune totius monarchiae

subdit potestati, totumque demum monarchiae gubernium in militare imperium transformat. 17 Quod certe nec populo nec ipsi imperanti expedire omnis praeteritorum temporum experientia satis demonstrat. 18 Quare decernendum puto ut ad consilium bellicum a proportione Hungari etiam adhibeantur, Hungarica armorum praefectura e meris nationalibus consistat. 19 Armorum praefectus si quid contra leges, contra constitutionem regni admiserit, ad reddendam coram comitiis rationem cogi possit. 20 Iurisdictio

populi, interest ipsius regis ut abusus hi sufferantur, quae tantisper obscura sunt, explanentur, sicque perpetuus inter regem et populum diffidentiae fomes radicitus evellatur. Per fixum diaetae terminum. 10 a) Iam primum desciveramus a fundamentali de celebrandis omni triennio comitiis regni instituto; compulsivum illud medium, ut rege nolente palatinus aut iudex curiae illa indicat, moribus saeculi vim suam amiserat. 11 Itaque comitiarum celebratio adeo differebatur

regis ut abusus hi sufferantur, quae tantisper obscura sunt, explanentur, sicque perpetuus inter regem et populum diffidentiae fomes radicitus evellatur. Per fixum diaetae terminum. 10 a) Iam primum desciveramus a fundamentali de celebrandis omni triennio comitiis regni instituto; compulsivum illud medium, ut rege nolente palatinus aut iudex curiae illa indicat, moribus saeculi vim suam amiserat. 11 Itaque comitiarum celebratio adeo differebatur ut moderna post elapsos 25

in desuetudinem abire posset. 15 Ipsa interna comitatuum negotia, ipse iustitiae cursus frequenter nimis interrumperetur. 16 Itaque ego triennii terminum retinendum et, ne hic intermitti porro possit, decernendum existimo ut rex omni triennio pro 1-a Maii Pestinum comitia indicat; si intermiserit, omnes jure suffragii gaudentes sub statuta jam legibus poena pro eodem termino, et loco comparere teneantur. 17 Si tamen praesentanea interea etiam necessitas emergeret, diaetam medio etiam tempore cogere

Tabulae, utpote quae totum populum repraesentat, competere potest. 34 De necesariis tantum subsidiis propositio regi relinqui debet. Per examen provisionalium ordinationem. 35 g) Vel triennio illo, quo a comitiis cessabitur, possunt se evolvere objecta secus ad legislativam potestatem spectantia, quibus instantanee provideri salus rei publicae exposcit. 36 Et hae provisionales ordinationes in Anglia proclamationes compellantur.

religionariis, litterariis, aut commissariaticis facere possit. 41 h) Ne arbitrarium principis imperium vitare volendo nimiam et in praepotentiam facile desituram potestatem primo regni magistratui largiamur, in eo certe a veteribus institutis nobis recedendum puto ut palatinus simul politicam, simul militarem, simul iudicialem habeat jurisdictionem. 42 Perlata est haec sanctio temporibus illis quibus genuina temperatae gubernii formae principia ignota fuerunt.

defunctus imperator bona et officia exteris conferendo potestate hac abusus sit, justum est ut omnes ejusmodi collationes in irritum revocentur. 7 Quae enim in orbe natio est quae patria officia, patrios honores, patriaque bona suis civibus ita non reservarit ut a lege hac nonnisi in paucis extraordinariis casibus recessus fieri possit? 8 Cum tamen circumstantiae aerarii ita constitutae esse queant ut restituendo tanto, quod Iosephus II inde percepit, donatariis aeri pares non sint, sufficit si irritae hae donationes in

recessus fieri possit? 8 Cum tamen circumstantiae aerarii ita constitutae esse queant ut restituendo tanto, quod Iosephus II inde percepit, donatariis aeri pares non sint, sufficit si irritae hae donationes in lege specifice exprimantur, singuloque civi bona haec a donatariis, depositis pecuniis, recipiendi facultas attribuatur; interea vero qua ignobiles oneribus publicis subjiciantur. 9 Ita etiam cum in montanis, salinariis, 30-libus et postalibus officiis tot exteri applicati esse possint

quo emergentes nefors inopinos casus continuo diiudicare possit. 14 Nec obstant imaginaria illa, quae in casibus seditionum obtendi solent, pericula. 15 Tantus enim jam est statarii militis numerus ut sub hoc fatiscat potius respublica quam ut ullum a quocunque privato periculum subire possit. 16 Misterium et tenebrae semper fuerunt officinae iniquitatis; publicitas vero et justitiae et libertatis mater est. Ne iudicia illegalibus mandatis turbari

aut supremi fori sententiam potestas executiva arbitrarie possit commutare. 18 Si civitates violentias commitant, sub velo illo quod illae sint peculium regium, jam fere usu receptum est ut iudices per inhibitoria mandata a cognoscenda causa inhibeantur. 19 Quot cassatoriis, executoriis, legibus contrariis mandatis morem gerere iudices sunt coacti? 20 Reincorporato Banatu nonne praeclusa continuo fuit omnibus, qui sua illic jura prosequi cupiebant, juris via?

15 Quod omnia haec non mutent, sed tantum explanent et firment veterem constitutionem. 1 Superest ut ostendamus quod omnia, quae hactenus proposuimus, non novam inducant constitutionem, sed veterem tantum aut explanent, aut obfirment. 2 a) Fixus diaetae terminus non leve est constitutionis munimentum. 3 Antea rege comitia cogere non volente palatino, iudici curiae, et tavernico eadem convocandi provincia delata fuit. 4 Si nunc statuatur ut status sine regalibus comparere debeant, hoc

convocandi provincia delata fuit. 4 Si nunc statuatur ut status sine regalibus comparere debeant, hoc non est constitutionem mutare, sed illam moribus praesentis saeculi accomodare. 5 b) Ne illimitatum regis jus intercedendi status a communione legislativae potestatis simpliciter excludat, pertinet etiam ad praesidia constitutionis eidem certos limites statuere. 6 Sed et hoc non mutat, sed tantum explicat constitutionem. 7 c) Ita etiam ut omnes, quas intermedio

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report