Your search found 6628 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 5856-5986:

lege naturae ad sui suorumque felicitatem, ex fine vero illo civitatis, in quam sub ducibus et regibus olim coaluerunt, ad sui suorumque securitatem omnimode procurandam obligentur; pristino illo praeclaro in Regno Hungariae tum feliciter florente securitatis instituto non iam nisi in monumentis superstite, praesentibus vero rerum circumstantiis aliam utique nunc provisionem exigentibus, titulo redimendae legalis, nobilitati certo summe onerosae insurrectionis, ex iusta animisque Hungarorum peculiariter

fuerint. 11. 1 Prout vero admiranda plane maiorum nostrorum sapientia, prudentiaque id, quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae nationes aliae nunc demum partim meditantur, partim exsequuntur, mox iam in primis huius Inclyti Regni incunabulis salubriter institutum fuit: ut praelati et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae institutum etiam

terrestres dominos sufficienter repraesentatis, nativa illa liberae migrationis libertas: nae, tum in complemento vetustae suae et antesignanae gloriae posita gens Hungara ultro quoque aliis populis se immitandam praeponet; utpote quae aequitati, ceu basi verae libertatis, iam a patribus dudum fundatae, felicitatem totius populi nunc superstruit omnibus numeris absolutam. 12. 1 Ne per ministros et consiliarios, quos populorum libertati

3 Itaque praeter eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub solo militandi onere, quas iam possidebant, terris in armorum societatem adsciverunt, uti id alibi iam demonstravimus. 4 E primis ignota antea Hungaris hominum, qui nec servi neque tamen perfecte liberi erant conditio enata est, et conditionariorum compellationem

multos e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub solo militandi onere, quas iam possidebant, terris in armorum societatem adsciverunt, uti id alibi iam demonstravimus. 4 E primis ignota antea Hungaris hominum, qui nec servi neque tamen perfecte liberi erant conditio enata est, et conditionariorum compellationem accepit. 5 Horum numerum iam sub ducibus vehementer

societatem adsciverunt, uti id alibi iam demonstravimus. 4 E primis ignota antea Hungaris hominum, qui nec servi neque tamen perfecte liberi erant conditio enata est, et conditionariorum compellationem accepit. 5 Horum numerum iam sub ducibus vehementer increvisse inde apparet quod in variis, quae prostant, S. Stephani fundationalibus adeo copiosi nominentur ut eos omnes ab ipso S. Stephano creatos fuisse vix credi possit. 6 Atque ita primum hereditariae nobilitatis systema

habere potuerint; atque ita illi pro nobilibus, hi pro plebeiis, multiplicati autem interea septem illorum capitaneorum descendentes pro optimatibus haberi coeperunt. 7 Et tunc duos iam Hungaria status, nempe optimatum et nobilium, duas, praeter servos, hominum conditiones, liberorum nempe, idest militum, et conditionariorum numeravit. 8 Quoad eos, quos Hungari in societatem

8 Quoad eos, quos Hungari in societatem armorum copiosos sane adsciverant, Slavos, cum status militum aevo illo iisdem praerogativis gavisus fuerit, quibus postea nobiles perfruebantur, si rem ad apicem exigamus, videtur usus nobiles creandi iam tum viguisse; verum momentanea notabilis gentis alicuius in armorum societatem adoptio a singularium individuorum ad statum privilegiatum elevatione admodum discrepat. § 4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per

quae feliciter cesserant, magnum tam primitivarum, quam et adscitarum in societatem armorum Slavicarum familiarum numerum absumpserunt. 3 Aliquando vero ita caesi sunt Hungari ut vix pauci cladis nuncii superfuerint. 4 Debuit itaque iam duces de novis militiae supplementis cura incessere; haec autem non secus obtinere potuerunt quam si, ut advicinantibus in Regnum exteris terras sub solo militiae onere conferant, aut domesticorum, quos iam antea in classem

superfuerint. 4 Debuit itaque iam duces de novis militiae supplementis cura incessere; haec autem non secus obtinere potuerunt quam si, ut advicinantibus in Regnum exteris terras sub solo militiae onere conferant, aut domesticorum, quos iam antea in classem conditionariam receperant, terras ab omni alio praeter militiam onere eximendo eosdem ad statum militum elevent; cum hac ratione singulares familiae ad privilegiatum militum statum evectae sint, ignoto licet adhuc

onere eximendo eosdem ad statum militum elevent; cum hac ratione singulares familiae ad privilegiatum militum statum evectae sint, ignoto licet adhuc nobilis vocabulo usus ignobiles ad statum privilegiatum elevandi in substantia iam tum invaluit; in modo tamen illud discrimen intercessisse videtur quod nullo adhuc apud Hungaros litterarum usu omnes hae terrarum seu collationes, seu exemptiones verbo tantum coram testibus fieri consveverint.

1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana sacra, complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae alicuius seu collatio, seu a prioribus oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad statum

alicuius e plebe ad statum privilegiatum elevatio usque dimidium saeculi XII producta 5.3 producta: prostracta MS sit, merito dubitari potest an usus aliquem e plebe ad statum privilegiatum per regis diploma evehendi iam hac epocha viguerit, vel vero id porro etiam verbo tantum coram testibus perfici consveverint. § 6 Quando pro libero homine compellatio militis usurpari coepit? 1 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam

vel vero id porro etiam verbo tantum coram testibus perfici consveverint. § 6 Quando pro libero homine compellatio militis usurpari coepit? 1 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam meminisse oportet quod iam sub Geysa, praesertim vero sub S. Stephano conplures non modo optimates, sed et plebeii exteri, partim exercendi alicuius opificii aut quaestus gratia, partim tollerandae manuali opera aut ingenuo aliquo servitio vitae Regno immigrarint.

Hi itaque omnes retento suo libero statu recepti, atque ita primum nova iterum et tertia hominum conditio in Hungaria enata est, qui liberi erant ab omni potestate dominica, et tamen iure civitatis non gaudebant. 4 Haec hominum conditio iam hospitum, iam liberorum hominum compellatione, qua antea sola nationis Hungaricae individua gaudebant, designari coepit. 5 Ut se ab his distingvant, Hungari videntur tum primum militis compellationem adoptasse.

libero statu recepti, atque ita primum nova iterum et tertia hominum conditio in Hungaria enata est, qui liberi erant ab omni potestate dominica, et tamen iure civitatis non gaudebant. 4 Haec hominum conditio iam hospitum, iam liberorum hominum compellatione, qua antea sola nationis Hungaricae individua gaudebant, designari coepit. 5 Ut se ab his distingvant, Hungari videntur tum primum militis compellationem adoptasse. 6 Sola enim haec

Andreas II 7.3 Andreas: in MS-to legitur sic: Andreas? in proferendo infra § 42 de 1217. diplomate, dum quendam Urusz ad statum privilegiatum evehit, iam ea utitur expressione: ut inter servientes regios perpetuo adnumerari possint. 4 Duravit deinde compellatio haec usque tempora Stephani V; hic enim in diplomate 1265, quod § 38, et 1271, quod § 36 dabimus, adhuc expressione servientis

enim in diplomate 1265, quod § 38, et 1271, quod § 36 dabimus, adhuc expressione servientis regii utitur. 5 In diplomate e contra 1268, quod § 39, et 1270, quod § 33 infra dabimus, compellationi servientis regii vocabulum nobilis iam coniungit. § 8 Quando loco servientis regii – nobilis? 1 Sub Ladislao IV obsoleta servientis regii compellatione vocabulum nobilis primum invaluisse videtur; nam in quatuor,

occurrit. 2 Ita etiam in prolixo Andreae III de 1298. decreto compellatio servientis regii nuspiam adhibetur, ubique vocabulum nobilis usurpatur. 3 Interea apparebit e producendis infra litteris quod iam Bela IV vocabulum nobilis quandoque usurpaverit. 4 Verum cum ille expressione hac constanter usus non sit, Stephanus autem eius successor in provocandis § 33 et 39 diplomatibus compellationem servientis regii

sub quo adhuc militis compellationem viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per solenne regis diploma in privilegiatum hunc statum evecti, sed facta per regem coram aliquibus e proceribus suis verbali terrae alicuius seu nova collatione, seu iam possessae a prioribus conditionariis oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint consecuti. 3 Movet me in hanc sententiam ea consideratio, quod nullum hactenus saeculi XI aut ineuntis etiam XII eiusmodi diploma praeduci potuerit, et quod

diploma praeduci potuerit, et quod frequens numerosorum hominum in militiam cooptatio natura sua breviorem, quam diplomatica est, formulam exegerit. 4 Nolim tamen inficiari quod donationes amplorum terrae fractuum proceribus praesertim exteris factae, quales iam s. Stephanus Hunthiis, Pazmanis, Ortiis, et aliis largitus est, velut maioris negotii momentum efficientes in scriptum diploma inde iam ab hoc rege redactae fuerint. § 10 Quando donationes per diploma

Nolim tamen inficiari quod donationes amplorum terrae fractuum proceribus praesertim exteris factae, quales iam s. Stephanus Hunthiis, Pazmanis, Ortiis, et aliis largitus est, velut maioris negotii momentum efficientes in scriptum diploma inde iam ab hoc rege redactae fuerint. § 10 Quando donationes per diploma conferri coeperunt? 1 Cum e hactenus productis primum diploma sit Emerici de 1197. quo aliquis ad statum privilegiatum evehitur, videri

infra statum servientis regii, uti § 16 ostendemus, et tamen translatio ad illam per diploma facta sit, vix dubitari potest quod elevatio etiam ad privilegiatum seu militis, seu servientis regii , iam sub hoc rege et fors aliquot eius praedecessoribus per regium diploma perfici consveverit. § 11 Corolaria. 1 Ex his prono alveo fluit primum quod usus terras sub solo militandi onere conferendi, aut iam

, iam sub hoc rege et fors aliquot eius praedecessoribus per regium diploma perfici consveverit. § 11 Corolaria. 1 Ex his prono alveo fluit primum quod usus terras sub solo militandi onere conferendi, aut iam possessas a conditionariis servitiis eximendo soli militiae officio obnoxias efficiendi, et per hoc impetratorem ad statum privilegiatum evehendi, seu, ut nunc loquimur, per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit. 2 Deinde quod iura et

12.2 perfectos correxi: Praefectos MS et libertos habebant et Hungari et omnes reliqui, qui moderna Europaea regna condiderunt, barbari ignotam Romanis servorum imperfectorum speciem, qui iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria servitute adstricti in veteribus litteris compellantur. 3 Possidebant hi, ut iam diximus, terras sub obligatione praestandi unius tantum speciei servitii, et ideo tot

correxi: Praefectos MS et libertos habebant et Hungari et omnes reliqui, qui moderna Europaea regna condiderunt, barbari ignotam Romanis servorum imperfectorum speciem, qui iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria servitute adstricti in veteribus litteris compellantur. 3 Possidebant hi, ut iam diximus, terras sub obligatione praestandi unius tantum speciei servitii, et ideo tot erant classes eorum quot

MS et libertos habebant et Hungari et omnes reliqui, qui moderna Europaea regna condiderunt, barbari ignotam Romanis servorum imperfectorum speciem, qui iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria servitute adstricti in veteribus litteris compellantur. 3 Possidebant hi, ut iam diximus, terras sub obligatione praestandi unius tantum speciei servitii, et ideo tot erant classes eorum quot servitii species domus heic

condiderunt, barbari ignotam Romanis servorum imperfectorum speciem, qui iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria servitute adstricti in veteribus litteris compellantur. 3 Possidebant hi, ut iam diximus, terras sub obligatione praestandi unius tantum speciei servitii, et ideo tot erant classes eorum quot servitii species domus heic 12.3 heic ut videtur requirebat. 4 Erant hi liberiores

donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur, conditionariorum specie dotent. 3 Et ideo aliquam iobagionum etiam castri speciem illis conferebant, nimirum qui armis tantum episcopatui aut monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales ecclesiae talis, iam banderialistae dicebantur. 4 Exemplum hoc potentiores etiam optimates subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum conditionarii, sed et iobagiones bellatores,

utebantur, conditionariorum specie dotent. 3 Et ideo aliquam iobagionum etiam castri speciem illis conferebant, nimirum qui armis tantum episcopatui aut monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales ecclesiae talis, iam banderialistae dicebantur. 4 Exemplum hoc potentiores etiam optimates subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum conditionarii, sed et iobagiones bellatores, qui pure armis servivere, leguntur,

6 Nam per exemptos a castrensibus non nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus conditioni castrensis, et in Ritu Expl. Verit. §-phis 44, 194, et 160 indicatis oneribus exemerunt. 7 Iam vero ut primum ab his oneribus liberabantur, debuerunt aut nobilitari aut conditioni iobagionum castri adscribi. 8> Quod posterius factum sit, docent iam provocati §-phi. <9 Quod autem veteres castri iobagiones

Verit. §-phis 44, 194, et 160 indicatis oneribus exemerunt. 7 Iam vero ut primum ab his oneribus liberabantur, debuerunt aut nobilitari aut conditioni iobagionum castri adscribi. 8> Quod posterius factum sit, docent iam provocati §-phi. <9 Quod autem veteres castri iobagiones maiori prae exemptis his existimatione gavisi fuerint, discitur e §pho. 174-o. 10 Cum enim inde appareat quod veteres Castri Novi iobagiones quosdam Iku,

183, 304, 323, et 360 iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304 iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S. Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S. Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate Stephani III de 1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet. 3 Retinebant quidem hi quoque iobagiones castri

aliisque publicis occasionibus primum semper locum tenuere, et ideo a reliquis honoris tantum praerogativa discernebantur. § 18 Qui compellabantur liberi homines? 1 Habebat praeterea Hungaria, ut § 6-o iam diximus, conditionem sic dictorum liberorum hominum, qui nullius potestatem dominicam agnoscebant, et in veteribus litteris et legibus etiam hospitum nomine designantur. 2 Conditionem hanc efficiebant partim exteri, qui sub pacto retinendi

obnoxiam alicui servitio castri terram assumere, et tunc, ut supra innuimus, castrenses vocabantur et ad statum conditionarium reciderunt. 4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam servitio vitam tollerabant, et hi iam suburbani, iam burgenses, iam civiles, iam etiam cives castri talis in veteribus chartis compellantur, et statum liberorum hominum ultro retinuerunt. § 19 Qui cives aut

castri terram assumere, et tunc, ut supra innuimus, castrenses vocabantur et ad statum conditionarium reciderunt. 4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam servitio vitam tollerabant, et hi iam suburbani, iam burgenses, iam civiles, iam etiam cives castri talis in veteribus chartis compellantur, et statum liberorum hominum ultro retinuerunt. § 19 Qui cives aut suburbani?

tunc, ut supra innuimus, castrenses vocabantur et ad statum conditionarium reciderunt. 4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam servitio vitam tollerabant, et hi iam suburbani, iam burgenses, iam civiles, iam etiam cives castri talis in veteribus chartis compellantur, et statum liberorum hominum ultro retinuerunt. § 19 Qui cives aut suburbani? 1 Quandoque

vocabantur et ad statum conditionarium reciderunt. 4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam servitio vitam tollerabant, et hi iam suburbani, iam burgenses, iam civiles, iam etiam cives castri talis in veteribus chartis compellantur, et statum liberorum hominum ultro retinuerunt. § 19 Qui cives aut suburbani? 1 Quandoque plurimi eiusmodi liberi

a iurisdictione comitis castri, quam alii pagi agnoscebant; habebant facultatem eligendi proprium, a quo ius accipiant, magistratum; iure patronatus in parochiam loci, privilegio fori et aliquot nundinarum gaudebant. 2 Impetrato libertatis privilegio pagus talis iam villa libera, incolae vero eius hospites de villa libera T. dicebantur. 3 Et haec fuerunt prima sic dictarum regiarum civitatum incunabula.

6 Ipsa haec clausula genuinam causam ostendit, quare vocabula libertas in tam improprio sensu fuerit usurpata. 7 Nimirum singulo conditionariorum statui certa tantum et determinata obligatio, ut § 12-o iam diximus, incumbebat. 8 Quare dum quispiam ad aliquem conditionarium statum assumptus fuit, ab omnibus aliis oneribus eximebatur. 9 Et ad hanc exemptionem per voculam libertas alludebatur. 10 Deinde iuvat etiam observare quod

vocabulo descendentes intelligi debeat. 11 Proinde dum dicitur filii udvornicorum, filii castrensium, idem est ac diceretur descendentes ex udvornicis, descendentes e castrensibus. 12 Iam ad rem ipsam. § 22 Exempla inferiorum conditionariorum ad gradum iobagionis castri elevatorum. 1 Quod castrenses ab oneribus conditionis huius eximi, et ad iobagionatum

humiliter petierunt ut terram, in qua ipsi ab antiquo residebant, eisdem conferre liberaliter dignaremur. 5 Cum rex Uzdam, cui ante decennium terram Vendeghi contulerat, inter iobagiones castri de Thurucz numeret, satis apparet quod ille iam per primam collationem ad hanc conditionem evectus fuerit, hic autem prior illa collatio tantum confirmetur. 6 Idem recitat ibidem pag. 83 rubricam alterius eiusdem regis de 1298. litterae, qua Benedicto et Petro, filiis Chepani lapicidae, terram

proceres castri appellat. 4 Denique quod ante voculam Stephani litteram S. vel vetustate erosam, vel scriptoris oscitantia exmissam fuisse admodum probabile sit. 5 Iam si restituta hac littera ita legamus: ut inter proceres eiusdem castri proceres filii scilicet S. Stephani existant, facile apparebit quod per impropriam licet clausulam illam filii S. Stephani, non nisi commemorati in tot aliis

homines. 2 Hi ut servitia castri obire possint, debebat utique aliqua terrarum castrensium portio conferri, uti id infra § 28 ostendemus. 3 Quod si vero conditionarius inferioris classis ad gradum hunc provectus fuerit, cum is iam antea admensam servitio prioris suae conditionis terram possidere debuerit, haec tantum a servitio priori eximebatur et oneri militiae castri obnoxia efficiebatur. 4 Exemptio eiusmodi a servitio prioris conditionis quandoque diplomati diserte inserebatur, uti

castri evehatur, uti id e recitato ibidem Caroli I de 1311. privilegio apparet; quod si terra, quam talis conditionarius antea possidebat, pro dotatione iobagionis castri insufficiens fuit, tunc rex aliam adhuc terram adiciebat, prouti id ex iam provocato Belae IV de 1245. privilegio apparet; cum enim impetrator 25.5 impetrator: imperator MS eiusdem antea piscator fuerit, debuit iam habere admensam conditioni huic terram, et tamen eidem rex

insufficiens fuit, tunc rex aliam adhuc terram adiciebat, prouti id ex iam provocato Belae IV de 1245. privilegio apparet; cum enim impetrator 25.5 impetrator: imperator MS eiusdem antea piscator fuerit, debuit iam habere admensam conditioni huic terram, et tamen eidem rex terram Vendeghi per diploma istud de novo contulit. § 26 An pro dotatione iobagionis castri certa terrae quantitas defixa fuerit?

hoc nomine confert. 3 Profert etiam ibidem pag. 85 alias eiusdem regis de 1298. litteras quibus Paulo... 26.2 Paulo... in MS-to post Paulo duo puncta sequuntur et Ladislao iam iobagionibus de Thurutz ad praehabitam unius aratri terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic et ipsi de singulis sex mansionibus unum armatum ad regium exercitum mittere teneantur; atque ita

de Thurutz ad praehabitam unius aratri terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic et ipsi de singulis sex mansionibus unum armatum ad regium exercitum mittere teneantur; atque ita iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare probabilius videtur quod nullus seu pro his, seu pro aliis conditionibus iugerum numerus definitus fuerit, sed quod quantitas terrae a mutua inter regem et conditionem iobagionis

ad praehabitam unius aratri terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic et ipsi de singulis sex mansionibus unum armatum ad regium exercitum mittere teneantur; atque ita iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare probabilius videtur quod nullus seu pro his, seu pro aliis conditionibus iugerum numerus definitus fuerit, sed quod quantitas terrae a mutua inter regem et conditionem iobagionis

praehabitam unius aratri terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic et ipsi de singulis sex mansionibus unum armatum ad regium exercitum mittere teneantur; atque ita iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare probabilius videtur quod nullus seu pro his, seu pro aliis conditionibus iugerum numerus definitus fuerit, sed quod quantitas terrae a mutua inter regem et conditionem iobagionis castri

plurimum contulisse prodit; ut enim id praestent, debebant esse numerosae hae cohortes; nisi vero viritim comparuissent, vix magnum effecturae fuisse numerum videntur; usum tamen hunc sub Bela IV non viguisse eius diplomata satis remonstrant. 2 Nimirum vidimus iam praecedenti §-o ex eius litteris de 1298. quod Thurocenses tantum a sex sessionibus unum armatum ad exercitum regium mittere debuerint. 3 Diploma quidem hoc phrasi populi de Thurucz utitur adeoque dici posset quod clausula haec de

Diploma quidem hoc phrasi populi de Thurucz utitur adeoque dici posset quod clausula haec de reliquis conditionariis, non vero de iobagionibus castri intelligi debeat. 4 Verum rem hanc extra omne dubium collocant iam provocatae § 21 eiusdem litterae; in his enim non tantum familiae Uzda, sed omnium universim iobagionum castri Thurutz servitia Bela regulat et subiungit: quod singuli sex ex ipsis filiis iobagionum unum panceratum debeant ad nostrum exercitum

fuerit. 8 Verum cum rex non dicat terram castri, sed de terra Andreae, videtur terra haec per defectum Andreae ad regem devoluta, et sic stirpi Namzalo collata fuisse; iam autem constat quod terrae per defectum aut notam nobilis alicuius ad regem devolutae non nisi nobilibus, conditionariis vero adeoque ipsis etiam iobagionibus castri non nisi terrae castrorum conferri consveverint; deinde constat ex

successoribus Belae Regis in prima periodo observata fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest. 13 Quid? quod idem rex ab ipso iam vigente usu in particulari aliquo casu, exceptionem fecerit, quandoque vero novam induxerit consvetudinem; itaque haec e producendis primo diplomatibus definiri debent. § 28 Conditionarii

§ 28 Conditionarii admensas sibi terras hereditarie, non tamen iure proprietatis possidebant? 1 Quod conditionariis terrae in hereditatem collatae fuerint, docet iam provocatum § 22 Belae IV de 1236. diploma, quod sequentem clausulam habet: nos ipsos heredumque succesores in terra T. libertate praedictorum iobagionum udvornicorum duximus vestiendos. 2 In particulari quod iobagionibus etiam

reliqui iobagiones castri militare debuerint? 6 Quam quidem quaestionem ego commode resolvi posse arbitror, si statuamus quod antiquioribus Bela IV temporibus, si omnes castri iobagiones regium exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus. necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium

paucorum, ut vidimus, terrae iugerum potiri potuerit. 9 Cum donatio haec nec clausulam exemptionis ab oneribus prioris conditionis, nec aggregationis in coetum servientium regiorum contineat, videri posset quod Ruthenus iste iam antea nobilis fuerit, et per donationem hanc novam tantum terram impetraverit. 10 Verum retrahit me ab hac opinione clausula illa pro suo auro hereditatem de nostra possessione dare dignaremur; aut enim me omnia fallunt, aut e clausula hac

servierint servitutem, et quod vocula libertas in diplomatibus, quae conditionem impetratoris designant, pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus. 4 Caeterum diploma hoc iam disertam et exemptionis terrae et aggregationis in coetum nobilium clausulas continet. 5 Verum instrumentum hoc iam finem periodi primae, dum stylus cancellariae regiae iam ad aliquam consistentiam pervenerat, emanavit. 6 Anteriorum regum diplomata,

impetratoris designant, pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus. 4 Caeterum diploma hoc iam disertam et exemptionis terrae et aggregationis in coetum nobilium clausulas continet. 5 Verum instrumentum hoc iam finem periodi primae, dum stylus cancellariae regiae iam ad aliquam consistentiam pervenerat, emanavit. 6 Anteriorum regum diplomata, ut mox videbimus, eatenus adhuc variabant. § 32 Item speculatoris?

summi debeat, uti superius diximus. 4 Caeterum diploma hoc iam disertam et exemptionis terrae et aggregationis in coetum nobilium clausulas continet. 5 Verum instrumentum hoc iam finem periodi primae, dum stylus cancellariae regiae iam ad aliquam consistentiam pervenerat, emanavit. 6 Anteriorum regum diplomata, ut mox videbimus, eatenus adhuc variabant. § 32 Item speculatoris? 1 Inter multiplices, quas Hungariae reges habuere

Anteriorum regum diplomata, ut mox videbimus, eatenus adhuc variabant. § 32 Item speculatoris? 1 Inter multiplices, quas Hungariae reges habuere conditionariorum species, erant etiam, ut in provocata iam dissertatione de varia hominum in Hungaria conditione ostendimus, qui vernacule őr, in legibus S. Ladislai eőrii, in posterioribus vero chartis spiculatores, vel etiam speculatores appellantur. 2

vel etiam speculatores appellantur. 2 Conditionem hanc efficiebant incolae limitanearum Regni possessionum, eorumque officii nil aliud fuit quam ea, quae in adiacentibus exteris provinciis agebantur, explorare et haec praefecto suo, qui iam comes, iam capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda. 3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen

appellantur. 2 Conditionem hanc efficiebant incolae limitanearum Regni possessionum, eorumque officii nil aliud fuit quam ea, quae in adiacentibus exteris provinciis agebantur, explorare et haec praefecto suo, qui iam comes, iam capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda. 3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus

Diploma hoc nullam facit exemptionis terrae ab oneribus conditionis tavernici mentionem, et tamen debebat impetrator hanc possidere, quia secus non fuisset obligatus ad militandum. 4 Itaque sub Ladislao IV exemptio haec nobilitationi suapte iam inesse conseri debuit. § 34 Item udvornicorum? 1 Udvornicorum ad statum nobilitatis evectorum tria iam prostant argumenta. 2 Unum diploma Belae IV de 1244. in collectione Hevenessiana, quod ita habet:

non fuisset obligatus ad militandum. 4 Itaque sub Ladislao IV exemptio haec nobilitationi suapte iam inesse conseri debuit. § 34 Item udvornicorum? 1 Udvornicorum ad statum nobilitatis evectorum tria iam prostant argumenta. 2 Unum diploma Belae IV de 1244. in collectione Hevenessiana, quod ita habet: Petierunt a nobis ut quosdam ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate

ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio militantes. 3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in posterioribus diplomatibus, usque Stephanum V, ut §-o 8. iam observavimus, non usurpatur. 4 Deinde quod servientes Regni nostri, et non servientes regios, uti omnia

exercitu generali sub vexillo regio militantes. 3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in posterioribus diplomatibus, usque Stephanum V, ut §-o 8. iam observavimus, non usurpatur. 4 Deinde quod servientes Regni nostri, et non servientes regios, uti omnia posteriora diplomata, exprimat. 5 Porro quod intermissa dudum militis compellatione pro synonimo nobilis

conditionarios ad statum nobilium, id est militum, provehere. § 36 Exemplum nobilitati iobagionis castri. 1 Provectorum ad nobilem statum iobagionum castri iam plura exempla detecta sunt; vetustissimum est de hoc argumento quod inter Hevenessiana exstat Emerici de 1197. diploma, huius tenoris: Hinc est quod quendam iobagionem de castro Posonii nomine Zerzovoy... ad eximiam extulimus libertatem statuentes quod nullus

conditionarii, qui ad statum nobilium sublimabatur, terrae, id est, quae ipsis titulo prioris suae conditionis collatae fuerant, 39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to eximebantur. 3 Hic iam rex etiam alias quomodocunque per impetratores acquisitas eximit. 4 Exstat in collect. Hevenessiana tertium eiusdem regis qua iam toti Hungariae imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii

39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to eximebantur. 3 Hic iam rex etiam alias quomodocunque per impetratores acquisitas eximit. 4 Exstat in collect. Hevenessiana tertium eiusdem regis qua iam toti Hungariae imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii comitis Dominici de Bilye, qui de iobagionibus castri Zaladiensis originem duxerunt... eosdem de eodem iobagionatu castri eximentes in numerum servientium regalium et

perpetuo. 3 Cum diploma hoc non nisi 190 post regnum S. Stephani annis emanaverit, hoc autem temporis intervallo et styrps aliqua facile perdurare et memoria eius originis conservari potuerit, vel hinc apparet quod familia Urusz iam a S. Stephano militiae castri Zaladiensis adscripta, id est ad conditionem iobagionis castri huius collocata fuerit. 4 Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici diplomate non nisi 20 annis posterius est, et

donavimus praerogativa libertatis ut tam ipsi quam ab eis in perpetuum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur. 6 Quibus etiam terram Klokoche perpetua donavimus libertate... 7 Itaque de caetero ad iam dictum castrum nullum habeant respectum. 8 Cum castrum Goricza et pertinentem ad illud terram Klokoch, in qua postea familia comitum Voykfy arcem nunc a Turcis possessam aedificaverat, in

linguae Latinae veterum diplomatum compillatores per clausulas illas exprimere voluerint. § 40 Nobiles non tantum utile dominium, sed etiam proprietatem collatarum sibi terrarum habuerunt. 1 Producit Kollár iam citato opere pag. 91 diploma Andreae III de 1293. quod sequentes clausulas continet: dictam terram castri nostri de Sepes... ab eodem castro penitus exemptam, non in libertate filiorum iobagionum de

nobiles Regni nostri terras suas... dignoscuntur, possedisse dedimus, donavimus, et contulimus eidem magistro Pyrm, et per eum suis heredibus, heredumque suorum successoribus iure perpetuo, et irrevocabiliter possidendam. 2 Exhinc iam diserte apparet quod nobiles terras suas eminentiori iure possederint quam iobagiones castrorum. 3 Iam vero e compluribus, quae recitavimus, diplomatibus, apparet quod hi quoque terras suas ad heredes transmiserint. 4

heredibus, heredumque suorum successoribus iure perpetuo, et irrevocabiliter possidendam. 2 Exhinc iam diserte apparet quod nobiles terras suas eminentiori iure possederint quam iobagiones castrorum. 3 Iam vero e compluribus, quae recitavimus, diplomatibus, apparet quod hi quoque terras suas ad heredes transmiserint. 4 Proinde eminentius nobilium ius in nullo alio consistere poterat, quam in proprietate. 5 Et tamen

par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum dominium in bonis suis habuissent. 6 Verum paradoxam hanc sententiam author libelli de nobilium in bona sua iure iam nuper confutavit. 7 Mihi tota lis de nomine versari videtur, scilicet quomodo intelligi debeat vocabulum proprietas; civilistae eam ita explicant ut possessor etiam in defectu suae stirpis de re sua libere disponere possit.

utile bonorum suorum dominium habere contendunt, aliam realem sequelam inde deducere conantur, nimirum quod rex collata licet perennaliter bona, cum libuerit, iure recipere possit. 11 Quae quidem quaestio non iam ex ambiguis iuris civilis vocabulis, et ex illa multis alioquin aequivocationibus obnoxia dominii in utile, plenum, et altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus patriis et usu

ex illa multis alioquin aequivocationibus obnoxia dominii in utile, plenum, et altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus patriis et usu decidi debet. 12 Iam vero leges patriae sententiae huic evidenter adversantur quia cardinalem nobilium praerogativam in eo collocant ne in bonis suis citra viam iuris turbari possint, turbarentur autem si rex collata licet perennaliter bona pro lubitu

id certe, nisi omnem verborum significationem perturbare velimus pro lubitu recipi non potest. 14 Quoad usum duo sunt in quibus se adversarii potissimum fundant; primum quod in unum aliudve primae periodi diploma inciderint quo rex collata iam bona recipit. 15 Verum exstant vicissim alia e quibus apparet quod rex donatario pro receptis bonis aliud iustum aequivalens continuo assignavit. 16 Veluti est diploma Belae IV de 1242. ex authographo descriptum, quod ita habet: Quod

usum rerum et naturale prudentiae lumen exigatur. 23 Caeterum primum est hoc ex iis, quae supra recitavimus, diploma e quo apparet quod etiam terra castrorum nobilibus conferri consveverint, quamquam prostent copiosa diplomata e quibus iam Andream II, praesertim vero Belam IV id factitasse apparet. 24 Cum isthoc iuris publici Hungariae obiectum nec per Kollárium nec per alium quempiam satis dilucidatum sit, libet illud paucis enodare. 25 E primitivo Regni

24 Cum isthoc iuris publici Hungariae obiectum nec per Kollárium nec per alium quempiam satis dilucidatum sit, libet illud paucis enodare. 25 E primitivo Regni instituto terrae castro alicui adscriptae non ad privatum regum usum, ut iam diximus, sed ad dotandos, quibus castrum egebat, conditionarios, ac praesertim iobagiones, id est milites castri, destinebantur, et ideo pro axiomate habebatur quod nobilibus, qui ex ipsa status sui praerogativa

nobilibus primum conferre coepisse videtur. 29 Verum reflexus indubie a ministris suis quod hoc primitivo Regni instituto repugnet et quod hac ratione sensim tota illa castrorum militia extingui sicque vires Regni sensibiliter accidi possint, ad collatarum iam eiusmodi terrarum revindicationem subinde processit, uti id e Ritus Expl. Ver. §-phis 361 et 368 luculenter apparet. 30 An Andreas II negotium hoc reipsa confecerit, non constat; quod Bela IV et terras castrorum

5 Post clausulam Nostra propria persona, vel vice, videtur vocula nostra deesse, secus enim illa completum sensum non habet. 6 Patet e hoc diplomate quod Rex impetratoribus sylvam indubie sub conditionaria aliqua servitute iam praevie concesserit, et tamen collationem hanc rex privilegium appellat; quod deinde exstyrpatam iam et Korotnok dictam hanc terram iure nobilitari iisdem contulerit, licet disertam eius a priori onere exemptionis mentionem non faciat.

secus enim illa completum sensum non habet. 6 Patet e hoc diplomate quod Rex impetratoribus sylvam indubie sub conditionaria aliqua servitute iam praevie concesserit, et tamen collationem hanc rex privilegium appellat; quod deinde exstyrpatam iam et Korotnok dictam hanc terram iure nobilitari iisdem contulerit, licet disertam eius a priori onere exemptionis mentionem non faciat. 7 Patet etiam e diplomate hoc iam diserte quod summa, ut toties diximus, praerogativae

rex privilegium appellat; quod deinde exstyrpatam iam et Korotnok dictam hanc terram iure nobilitari iisdem contulerit, licet disertam eius a priori onere exemptionis mentionem non faciat. 7 Patet etiam e diplomate hoc iam diserte quod summa, ut toties diximus, praerogativae nobilitaris capita fuerint, exemptio ab omni tributo et iurisdictione comitis, proprium forum regium, et honor sub huius tantum vexillo militandi. 8 Patet ultro quod iam cum fine periodi primae

Patet etiam e diplomate hoc iam diserte quod summa, ut toties diximus, praerogativae nobilitaris capita fuerint, exemptio ab omni tributo et iurisdictione comitis, proprium forum regium, et honor sub huius tantum vexillo militandi. 8 Patet ultro quod iam cum fine periodi primae personalis insurrectio non ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne nobiles quidem omnes viritim insurgere

11 Porro ex ipso praesentis Andreae II diplomatis stylo apparet quod Andreas, dum de aliis nobilium praerogativis loquitur, easdem tanquam statui huic inhaerentes exprimat, dum vero ad operarum ad castrum Zepes praestationem descendit, iam innuit quod exemptionem ab his e speciali tantum gratia concedat. 12 E quo conficit reliquos nobiles Scepusienses oneri huic reipsa subiacuisse. 13 Denique hoc quoque diploma ostendit quod Michael, iam

iam innuit quod exemptionem ab his e speciali tantum gratia concedat. 12 E quo conficit reliquos nobiles Scepusienses oneri huic reipsa subiacuisse. 13 Denique hoc quoque diploma ostendit quod Michael, iam antea comes, nobilitatem tum primum adeptus sit. § 43 Corollaria, et discrimen inter veterem et modernam nobilitandi per donationem formam. 1 Si omnia haec exempla rite expendantur, apparebit: 1-o, quod

primae periodi diplomata quibus certa castri terra ab huius servitio eximitur et iure nobilitari confertur. 9 In nullo tamen eorum id exprimi recordor quod impetrator antea ignobilis fuerit. 10 Quare omnes illae donationes iam nobilibus factae fuisse videntur, domestici vero plebeii debuerint sibi statum conditionarii antea procurare, et sic demum per exemptionem impetratae eo nomine terrae ad statum nobilium eluctari. 11 Utcunque

terrae ad statum nobilium eluctari. 11 Utcunque id se habeat, exteri certe plebeii per collationem liberae alicuius terrae nobilitati nullum exemplum prostat. 12 Nam ipse ille, de quo § 31 sermo fuit, Ruthenus defixo forte iam per maiores suos in Regno domicilio pro domestico potuit reputari. 13 Quare exteri plebeii nonnisi per statum conditionarii impetrataeque hoc titulo terrae exemptionem nobilitatem assequi potuisse videntur, sicut e

iure nobilitari conferebant, et vicissim, et ideo quod provocatum paulo ante principium eotum locum non obtinuerit; nunc vero adoptato principio illo haec de donatorii nobilitatione clausula superflua effecta sit. 17 Porro quod propter eundem terras iam nobilitari iure, iam sub conditionaria servitute conferendi usum conditio, sub qua terra conferebatur, in donatione diserte exprimi, quod si autem terra antea sub conditionaria servitute possessa iure nobilitari conferebatur, eius a

conferebant, et vicissim, et ideo quod provocatum paulo ante principium eotum locum non obtinuerit; nunc vero adoptato principio illo haec de donatorii nobilitatione clausula superflua effecta sit. 17 Porro quod propter eundem terras iam nobilitari iure, iam sub conditionaria servitute conferendi usum conditio, sub qua terra conferebatur, in donatione diserte exprimi, quod si autem terra antea sub conditionaria servitute possessa iure nobilitari conferebatur, eius a prioribus oneribus

ad vestigia diaetarum part. 2 pag. ** 44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum. produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4 Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum et conditionariorum statu modernum (ut

(ut in Dissertatione de varia hominum in Hungaria conditione ostendimus) colonorum systema cum initio secundae periodi enatum est. 5 Cum enim colonis multa de conditione servorum adhaeserint, veluti quod sint glebae adstricti etc. iam minus atque antea conditionariis via ad nobilitatem patuit. 6 Iam reges excepto extraordinario quodam casu nullum e colonis suis nobilitabant, alienos autem absque domini eius terrestris assensu, quem non ita pronum fuit impetrare, alioquin

colonorum systema cum initio secundae periodi enatum est. 5 Cum enim colonis multa de conditione servorum adhaeserint, veluti quod sint glebae adstricti etc. iam minus atque antea conditionariis via ad nobilitatem patuit. 6 Iam reges excepto extraordinario quodam casu nullum e colonis suis nobilitabant, alienos autem absque domini eius terrestris assensu, quem non ita pronum fuit impetrare, alioquin nobilitare non poterant. 7 Itaque nobilitationis beneficium ad solos homines

colonis suis nobilitabant, alienos autem absque domini eius terrestris assensu, quem non ita pronum fuit impetrare, alioquin nobilitare non poterant. 7 Itaque nobilitationis beneficium ad solos homines liberos nempe ad statarium, qui epocha hac iam induci coepit, militem, ad servitores regios et optimarum adinvectarum iam hac periodo regiarum urbium cives, quaestores, opifices, et litteratos sensim reddit. 8 Hi plerique omnes terra carebant, adeoque non poterant, uti antea,

fuit impetrare, alioquin nobilitare non poterant. 7 Itaque nobilitationis beneficium ad solos homines liberos nempe ad statarium, qui epocha hac iam induci coepit, militem, ad servitores regios et optimarum adinvectarum iam hac periodo regiarum urbium cives, quaestores, opifices, et litteratos sensim reddit. 8 Hi plerique omnes terra carebant, adeoque non poterant, uti antea, conditionarii per exemptionem iam possessae terrae ad statum nobilium elevari, verum, donec

ad servitores regios et optimarum adinvectarum iam hac periodo regiarum urbium cives, quaestores, opifices, et litteratos sensim reddit. 8 Hi plerique omnes terra carebant, adeoque non poterant, uti antea, conditionarii per exemptionem iam possessae terrae ad statum nobilium elevari, verum, donec armalistarum systema invectum est, debuit ipsis rex ad hoc, ut eos nobilitet, terram de possessione sua, ut in provocato § 90 Belae IV diplomate dicitur, conferre, adeoque clausula etiam de

hoc, ut eos nobilitet, terram de possessione sua, ut in provocato § 90 Belae IV diplomate dicitur, conferre, adeoque clausula etiam de exemptione terrae e stylo donationum emanere, has vero eo etiam nomine rariores effici opportuit, quod reges non iam castri, sed proprias terras conferre debuerint, utpote cum casus defectus rarius enascatur. § 45 Forma nobilitandi per donationem in tertia periodo.

adoptatum est quod donatio nonnisi nobili conferri possit, ut adeo si nihilominus alicui ignobili donationem fieri contingat, hic antea nobilitatem sibi per armales debuit procurare. 4 Haec de forma nobilitandi per donationem. 5 Iam de armalibus. § 46 Scuta gentilitia jam in prima periodo conferebantur. 1 Usus per collationem insignium, seu, ut loqui amamus, per armales nobiles creandi tardius invaluit. 2 Quando

venerunt, vel qui... de conditionariis, ac populis communibus ejusdem ecclesiae propter suorum praerogativam meritorum... in coetum... dictorum iobbagyionum sunt translati. 4 Quod pro naturalibus iobbagyionibus illi habiti fuerint quos iam S. Stephanus militiae adscripsit vel inde apparet quod hi alias etiam liberi S. Regis vel iobbagyiones S. Regis, ut eodem §-ho ostendimus, compellentur. 5 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis Bela in laudato Diplomate

iobbagyiones seu castri, seu ecclesiae honoris tantum gradu a reliquis discreti fuerint, prona inde evadet conjectura quod naturaliter nobiles etiam a reliquis perfecte nobilibus solo existimationis gradu discrepaverint. 8 Iam vero de naturalibus iobbagyionibus castri id vel inde conicitur, quod Rit. Expl. Verit. in octo locis, ut provocato § 16-o ostendimus, de Naturalibus iobbagyionibus castri agat quin ullam illis praeter honoris praerogativam

castrenses liberos denarios non praestiterint, et quod aliis gravioribus hac obventione oneribus obnoxii fuerint; secus enim conditionem castrensium, quam iisdem actores imponere contendebant, rei indubie ultro suscepturi fuissent. 27 Iam vero si castrenses tributo liberorum denariorum non subjacebant, minus certe onus hoc manere poterat iobbagyiones castrorum. 28 De fekepénz quis exactionis hujus titulus, quae quantitas, cui dependi debuerit, ni ariolando quidem assequi

appellamus, imperii forma existit; cum enim civilis libertas omnis in personae rerumque suarum securitate consistat, singulo cuique civi perinde est an haec seu mero imperantis arbitrio, seu per injustas leges, aut sententias laedatur, vel penitus convellatur. 3 Iam vero si idem leges condat, interpretetur, modificet et abroget, idem eas etiam exsequatur, utique laesivas etiam securitatis personae rerumque leges perferre, easque vi potestatis suae executivae in effectum perducere potest. 4 Imo, si quis legislativa etiam

haec tanto majori digna est attentione quod licet non paucos in illa naevos usus ipse detexerit, in sua tamen integritate jam ultra saeculum feliciter subsistat. Generalia constitutionis Anglicae principia. 3 Iam vero Angli, dum suam conderent constitutionem, homines non quales esse deberent, sed quales sunt considerarunt. Diversitatem conditionum retinere. 4 Noluerunt itaque illi seu facultatum, seu conditionum aequalitatem

subit considerationem. 25 Invaluit nempe jam ea opinio quod, ut bellum feliciter decerni, tractatus pacis iniri, et foedera concludi possint, res summo cum secreto (quod a congregata in comitiis multitudine spectari non potest) debeat pertractari. 26 Iam vero tractatus commerciales, nisi et hi insidiose suscipi velint, illo mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur. 27> Angli tamen et hoc jus principi detulerunt. <28 Ne tamen ejusmodi tractatus aliquis

Relate ad potestatem executivam. 8 Cum autem longe majus in eo periculum subversetur ne rex seu potestas executiva in legislativam etiam seu sensim irrepat, seu uno ictu invadat, plures jam ei rei obices sunt constituti. 9 Iam primum: Per negatum eidem ius praepositionis. 10 a) Denegatum regi ius propositionis impedit, quo minus rex noxias communi libertati leges proponere easque traducta partem in suam

constat denique quod longe ante Emericum, qui ante Andream II regnavit, reges inaugurale deposuerint iuramentum (b). 5 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum ad ingressum Decreti Belae IV notam (c) pag. 135. 6 (b) Iam anno 1204. Pontifex ad Strigoniensem scribens ita loquitur: "Recepturus ab ipso patre (nempe Emerico) filii sui (nempe Ladislai) vice corporaliter iuramentum (...) sicut progenitores sui (...) impenderunt;" vide Vestigia Diaetarum pag. 78; anno vero 1214.

agitata fuerit, plurimis per hoc tempus annis mera viguit anarchia. 14 Superest ut genuinas eventuum horum causas eruamus. § 28 Causae per quas id effectum fuit: 1-o non definitus regiae successionis ordo. 1 Iam primum non definitus regiae successionis ordo, tum institutum partiendi regni (a) frequentissima civilia bella excitavit, quae utique omnem internum ordinem debent perturbare. 2 Dum itaque haec perduraverit soluta omni constitutionis vi anarchia sponte enasci

visum fuit, hanc omnibus possibilibus praesidiis firmare. 3 Res aliter evenit; hac enim etiam epocha non nisi pauci ex iis, quos indicavimus, defectus emendati, vix aliqua firmandae constitutioni nova praesidia constituta sunt. 4 Iam primum non definitus regiae successionis ordo eum produxit effectum ut exstincto Arpadiano masculo sexus foemineus successionem, status ius electionis, Pontifex ius dirimendae litis hujus ad se pertinere praetenderint. 5 Et sane si successio sexus foeminei

optimates et nobiles aequilibrium reduxit. A comitiis celebrandis alienus fuit. 6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id est octavo post legitimam suam coronationem anno, per praelatos regni sub poena excommunicationis ad indicenda comitia cogi debuit. 8 An tamen eadem reipsa celebraverit, non constat. 9 Post 20 enim annos, id est 1338, praelati

concredita fuerint. 5 (a) In praefatione decreti 3-ii §-o 3-o, ubi dicitur: "celebrato praelatorum, baronum, procerumque nostrorum conventu de ipsorum consilio, authoritate et consensu has leges ex authoritate regia duximus statuendas." 6 Iam vero meminisse oportet id ante natum Verböczyum scriptum fuisse. § 50 50. tit. delevi Primus statuum passus ad stabiliendam haereditariam successionem; cf. infra 52.

palatinos a rege creatos et loco motos fuisse apparet. § 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est. 1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua decretum hoc emanavit. 2 Iam primum apparet quod decretum hoc in dupplici exemplari editum fuerit, quorum unum rex statibus, aliud status regi extradederunt. 3 Deinde quod aliam rex exemplari statibus elargito, aliam status illi, quod regi tradiderunt, exemplari praefationem et

nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire. 3 Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae pretium est reputare quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint. 4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae, detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore comitia haec acta fuit, quos

tantum comitatuum ad illa vocatos fuisse, solae praefationis decreti 1471. clausula adeo ambigua est ut neutrum ex illa elicere possit; adeo varius sub solo Mathia in substantiali hac legislationis forma usus vigebat. 7 Iam ante Mathiae tempora in eos, qui vocati ad comitia non venerunt, poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat. 8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g). 9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis

nunc imminet, (supradicto modo) fieri disposita est. § 79 Nec insurrectione status gravabat. 1 In cogenda etiam insurrectione Mathiam arbitrarie et contra leges egisse nemo hactenus edocuit. 2 Iam primum arbitrium indicandae insurrectionis status primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias semper in comitiis egit. 3

comitia pro eligendo novo rege in 15-am Maji Urbanus Docti, Agriensis antistes, qua locumtenens regius (munus enim palatini propter exorbitantem 1455. eidem collatam authoritatem Mathias inde ab obitu Emerici Zapolii non restauraverat) Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator haereditatem regni Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito in successionem regni Hungariae juri ultro

seu nunciorum mentio occurrat, malim existimare quod usus nobiles ad diaetam viritim convocandi sub toto Uladislai regno viguerit. 13 Sub eodem hoc rege jam ad internam etiam diaetae organisationem regulandam passus factus fuit. 14 Iam enim 1492. articulo 108. statuitur ut absentes ultra quatuor dies non exspectentur, conditis nihilominus interea legibus perinde, ac si praesto fuissent, obligentur. 15 Anno vero 1495. articulo 25. statuitur ut rex diaetam uno mense ante terminum

ut, cum comitatus aliqui consveta judiciariarum sedium suarum loca alio transtulissent, ipsas has sedes judiciarias ad pristina loca reducendas esse 1499. art. 29-o constitutum sit. 14 Verum ab inutili hoc rigore posterior aetas recessit. 15 Iam enim comitatibus locum congressuum suorum aut, ubi ipsis maxime oportunum videtur, defigere, aut pro ratione temporis jam in uno jam in alio loco celebrare integrum est. Praestationes colonorum definiuntur.

et nunc moris est, sequebantur. A quaestoribus regiis rationes exiguntur. 6 Quaestores regios in administratione aerarii non optima fide versari status statim principio regni hujus observare debuerunt. 7 Iam enim 1495. per articulum 34. eum, ut ab officialibus suis rationes quotannis exigat, monuerunt. 8 Neglexit ille utile hoc consilium, et proximis 1497. comitiis subsidium unius floreni postulavit. 9 Tum vero status thesaurarios ad reddendas in

expensis nuncii, vel dicatoris consumat." § 92 Tricesimarum regulatio. 1 Tricesimae primum sub Uladislao in comitiis regulatae fuerunt. 2> Antea cum teloniis saepius confundebantur (a). <3 Iam tum agnovere status quod de productis regni nonnisi tunc tricesima exigi possit, si e regno educantur (1498. art. 29. § 3). 4 De inductis nulla fit mentio, forte quod haec tamquam correlativa alioquin subintelligi existimaverint. 5 Nam quod

commembrorum ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub Uladislao consilium hoc propius ad effectum accessit. 3 Iam enim 1495. status numerum membrorum senatus hujus in tribus praelatis, tribus baronibus, et quatuordecim nobilibus defixerunt. 4 Et quia consilium hoc sub prioribus regibus unice ob non assignata senatoribus stipendia adhaesisse cognoverunt, ut rex eos et

imposuerunt § 5. 17 Utve senatus perceptores harum pecuniarum unum e baronibus, alium e nobilibus constituat § 6, hi vero stipendia assessoribus rite dependant, in subsequis vero comitiis rationes reddant, decreverunt § 7. 18 Iam vero quod ea mens statuum fuerit ut senatus hic non tantum in octavis et brevibus judiciis assideat, sed ut rex eorum consilia etiam in politicis utatur, articulus 1-us 1498. reddit manifestum. 19 Hoc enim statuitur: "Ut rex e sedecim illis nobilibus (nempe

exegerit. 26 Ipsa possidendorum plurium beneficiorum ecclesiasticorum prohibitio eum tantum effectum produxisse videtur quod anno 1500. status cum Georgio episcopo Veszprimiensi et cancellario per art. 31-um dispensare potuerint ut una Budensem retineat; iam enim 1507. art. 13. pluralitas beneficiorum ecclesiasticorum denuo debuit prohiberi. 27 Eadem sors fuit legis illius qua officia supremorum comitum ecclesiasticis conferri vetabantur. 28 Iam enim 1514. articulo 56. sanciebatur ut comitatui

art. 31-um dispensare potuerint ut una Budensem retineat; iam enim 1507. art. 13. pluralitas beneficiorum ecclesiasticorum denuo debuit prohiberi. 27 Eadem sors fuit legis illius qua officia supremorum comitum ecclesiasticis conferri vetabantur. 28 Iam enim 1514. articulo 56. sanciebatur ut comitatui Hevessiensi saecularis tantum usque reditum episcopi praeficiatur, huic vero reduci munus hoc continuo restituatur. 29 (a) Et ideo jam sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art. 12.

erat quod Herbersteinio, Caesaris ad aulam Uladislai legato ansam dedit ut, postquam Bachationes has graphice descripsit, fatale illud pro Hungaria vaticinium pronunciaverit: "Nunquam vidi gentem cum majori tripudio ad interitum suum properantem." 14 Iam vero neminem latet quod is sit primus luxus effectus ut aemulationem etiam apud eos, qui minoribus pollent facultatibus, accendat; ut hi primum se exhaurire, tum vero ditiores etiam, quo horum fastum obfuscare possint, majora suis facultatibus suscipiant; denique ut

hac ratione vectigal pro discussione et ratificatione proximis comitiis substernatur. § 11 Quomodo unio illa conservari potest relate ad dicasteria in quibus de communibus totius monarchiae rebus tractatur. 1 Iam ad 2-um; a) ut ad omnia illa dicasteria, in quibus de rebus, quae totam monarchiam concernunt, deliberatur, ministri, et respective consiliarii Hungari adhibeantur, et ipse unionis finis et commune totius monarchiae bonum exposcit. 2 Cum interesse Hungariae

seu firmandam status pertinere arbitrantur, id velut internum juxta stabilitum superius principium rex cum Hungaris tantum consiliariis concertare potest. Relate ad potestatem legislativam. 5 Iam vero basis est Hungaricae constitutionis quod potestas legislativa sit principi cum statibus communis, executiva demptis, quae sibi status per expressum reservarunt, propria. 6 Iudicialis constitutis per

populi, interest ipsius regis ut abusus hi sufferantur, quae tantisper obscura sunt, explanentur, sicque perpetuus inter regem et populum diffidentiae fomes radicitus evellatur. Per fixum diaetae terminum. 10 a) Iam primum desciveramus a fundamentali de celebrandis omni triennio comitiis regni instituto; compulsivum illud medium, ut rege nolente palatinus aut iudex curiae illa indicat, moribus saeculi vim suam amiserat. 11 Itaque comitiarum celebratio adeo differebatur ut

effectui mancipetur. 14 Si nec tunc effectuata sit, contributionis depensio usque ejus effectum suspendatur. 15 Et haec quoad executivam. § 14 Quomodo quoad potestatem iudicialem? 1 n) Iam quoad iudicialem potestatem. 2 Basis et fundamentum omnis tam politicae, quam civilis libertatis illud est ut nemo nisi per sententiam legitimi iudicis in persona, rebus, et honore suo detrimentum capere possit. 3 Hoc est

etiam carceres clam condemnare, ut abusus hic diserta lege prohibeatur, suprema tam civilis quam politicae libertatis ratio deposcit. Ut nullum constitui possit iudicium extraordinarium, seu delegatum. 8 o) Iam vero nonnisi illud pro legitimo iudicio haberi potest, quod potestas legislativa defixit. 9 Omnia itaque delegata seu per executivam, seu per ipsam etiam legislativam potestatem iudicia pro incompetentibus et illegitimis haberi

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report