Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: in Your search found 109468 occurrences
First 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 30472-32875:30472. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 2 | Paragraph | SubSect | Section] meis commentarios, quum quorundam ueterum scriptorum et eorum sapientiae studiosissimorum prouocatus exemplo, tum sanctimonia insignium nostrae sectae hominum studium secutus, eos ad te dono misi, ut tu scilicet, perinde ac liberos ex neccessario tuo genitos tuaeque tutelae commissos, ita in domum tuam excipias atque apud te habeas, ut posteris quoque iuditium de te meum testatum sit. Nam tametsi dicendi genere nihil fere laudis assequi debeam, nisi quod ad exequendam hystoriam aliis materiam subiecisse uidear, attamen, praeterquam quod nuda quoque rerum narratione legentes
30473. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 2 | Paragraph | SubSect | Section] excipias atque apud te habeas, ut posteris quoque iuditium de te meum testatum sit. Nam tametsi dicendi genere nihil fere laudis assequi debeam, nisi quod ad exequendam hystoriam aliis materiam subiecisse uidear, attamen, praeterquam quod nuda quoque rerum narratione legentes delectantur, amore in te meo quam notissimus esse cupio. Vale. Ludouici Tuberonis Dalmatae abbatis Commentariorum de temporibus suis liber primus
30474. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 3 | Paragraph | Section]
30475. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 3 | Paragraph | Section] temporibus meis memoratu digna euenere in hac maxime parte Europae, quam Pannonii et Turcae, eorumque accole ac finitimi incolunt, carptim assumpta literis mandare, quamquam aliarum quoque nationum res, ubicunque nos locus admonuerit, silentio non praetermittemus. Multa enim in Italia, Galiis, Hispaniisque nostra aetate gesta sunt, quae si qualicunque stylo memoriae proderem, opere precium me facturum putaui. Nempe ac si unquam alias, his temporibus uidimus malis consiliis non modo res
30476. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 3 | Paragraph | Section] habere, unde summere possint, quae huberiore stylo perscribant, rogatos esse uelim, ne a me Romani eloquii dignitatem, iamdiu una cum imperio amissam quaerant, sed ad res, quae narrantur, animum intendant, nec mirentur, quod susceptum negotium atque historiae numeros parum absoluerim. Nam ne in patriam, quae et Graecis et Latinis literis ac si alia Christiani orbis ciuitas exculta est, in seculumue hoc, quaestui magis quam eruditioni aut eloquentiae deditum, uitium meum coniciam, simplici stylo ac inelaborata oratione, quo nos res ipse duxerunt, consulto secuti sumus. Neque
30477. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 3 | Paragraph | Section] Romani eloquii dignitatem, iamdiu una cum imperio amissam quaerant, sed ad res, quae narrantur, animum intendant, nec mirentur, quod susceptum negotium atque historiae numeros parum absoluerim. Nam ne in patriam, quae et Graecis et Latinis literis ac si alia Christiani orbis ciuitas exculta est, in seculumue hoc, quaestui magis quam eruditioni aut eloquentiae deditum, uitium meum coniciam, simplici stylo ac inelaborata oratione, quo nos res ipse duxerunt, consulto secuti sumus. Neque enim his lucubrationibus humanam gloriam, quam electione contempsimus, quaesiui, sed
30478. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 3 | Paragraph | Section] secuti sumus. Neque enim his lucubrationibus humanam gloriam, quam electione contempsimus, quaesiui, sed ocium ac desidiam euitaui. Placuit igitur, quicquid post regis Matthiae Chugniadis Coruini excessum (inde enim historiam inchoabimus) regno per triennium dissidente in Hungaria gestum est, a caeteris rebus seiungere. Enimuero cum rebus publicis nihil sit intestina discordia perniciosius, nec ulla alia pestis ad magna quaeque imperia euertenda ea ualidior, magis utile ac frugiferum legentibus fore duxi,
30479. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | Section] esse. Nam quantum propriis uiribus aduersus externam uim tutus esse uideris, tantum te dissensio imbecillem reddit atque hostili exponit iniuriae, quandoquidem et per se, ubi discordia immigrauit, regna collabuntur, ac ueluti ingentia in montibus robora, quae nulla uis uentorum conuellere potest, carie ipsa proprio uitio imis radicibus innata, nullo impellente ad terram concidunt. Quod profecto regno Hungariae pene euenire uidimus, dum singuli ferme principum regem, cui quisque studebat, creari contendunt. Sed iam inde
30480. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] creari contendunt. Sed iam inde
narrationem auspicemur, unde eius perturbationis, de qua seruato temporum ordine primum scripturus sum, non modo origo, sed etiam causa manauit.
30481. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section]
30482. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] non tam iniquum hoc uideri potuit quam neccessarium, regno et ciuili discordia amisso principe laborante, et ab externis hostibus, Turcis maxime, gente immani, uexato. Neque enim regnum latissime patens tutum reddi potuit sine rege, qui et auctoritate, qua quidem pueri carent, ciues suos in offitio contineret, et externam uim armis propulsaret, quum regno potius sit in communi periculo quam regi consulendum, quandoquidem reges ipsi tutandis populis constituuntur. Mater uero pueri indignitate rei permota, diademate sublato, quod Hungarorum regibus cum creantur imponi solet, ad
30483. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] amisso principe laborante, et ab externis hostibus, Turcis maxime, gente immani, uexato. Neque enim regnum latissime patens tutum reddi potuit sine rege, qui et auctoritate, qua quidem pueri carent, ciues suos in offitio contineret, et externam uim armis propulsaret, quum regno potius sit in communi periculo quam regi consulendum, quandoquidem reges ipsi tutandis populis constituuntur. Mater uero pueri indignitate rei permota, diademate sublato, quod Hungarorum regibus cum creantur imponi solet, ad Fridericum Caesarem sese confert, diademaque una cum filio imperatoris
30484. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] ipsi tutandis populis constituuntur. Mater uero pueri indignitate rei permota, diademate sublato, quod Hungarorum regibus cum creantur imponi solet, ad Fridericum Caesarem sese confert, diademaque una cum filio imperatoris fidei committit. Non ita multis post annis, Vuladislauo in expeditione aduersus Turcas suscepta interfecto, Alberthi filius regno iure sibi debito potitur, qui quum dolo suorum Pragae adolescens perisset, ad Matthiam, priuatum Iani Chuniadis filium, qui sibi Coruini nomen imposuit, opera Michaellis Selagii regnum ab Hungaris deffertur, quippe is erat
30485. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] quam gentem ab eorum asperiore cultu commodiore ad componenda uerba Graeca uoce Moroulachos nostrates nuncupant, sese Coruinum, ut dictum est, appellauit, seu quia pater eius Ianus Chugniades, uir bello clarissimus, dum exercitum ducit uexillo usus est, in quo coruus annulum aureum rostro portans depictus erat, seu forsan consueto regum uitio assentatoribus facile crediderit se a Romanorum ciuium ueteribus colonis, qui Geticum agrum nunc quoque magna ex parte incolunt, progenitum esse, non immerito sane admiratus Romanę nobilitatis
30486. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 5 | Paragraph | SubSect | Section] fatigatus, diadema Hungaris reddidit, acceptis sexaginta millibus nummum aureorum, eo sane precio, homo auro deditus, animi dolorem, quem ex regni Hungarici repulsa conceperat, solatus. Aegre enim tulerat Matthiam Coruinum, nouum hominem, in regem ab Hungaris cooptatum, se magis ui deiecto quam liberis praeterito suffragiis. Etenim conuentus Hungarorum principum audita Ladislaui Posthumi morte Fridericum Caesarem, sanguine illi coniunctum, regem, ut quidam affirmant, designarat. Caeterum postea quam Matthias regnum sibi stabilitum
30487. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] Viannam et Nouam Vrbem cum multis Norici ac Carnici agri oppidis eo bello amiserit, Matthias tamen, dum auidius illum persequitur, fines regni sui a Turcis uastari passus est, quos procul dubio ex Europa pulsurus fuisset, si aduersus eos bellum gerere in animum induxisset, Christianis, qui Turcarum iugo pressi erant, id uehementer optantibus, deffectionemque pollicentibus: nempe contumeliosam grauiter sustinebant Turcarum dominationem. Caeterum nondum confecto Alemanico bello rex Matthias Viannae, quae quidem urbs, ut
30488. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] quos nunc Polonos dicunt, Budensium sacerdos, qui quidem matheseos peritus habebatur, regi et uitę cupido, et huic uanitati admodum dedito ac omnia ad fatum referenti, facile persuaserat se decennium adhuc uicturum, licet, quum ualetudine minus prospera uteretur, nec multum curae in ea tuenda poneret, et medici illum breui interiturum existimarent. Adeo autem quidam nomine tantum Christiani, animi caecitate atque ignorantia ducti, diuinae prouidentie derogant, ut nihil fere hominibus nisi auspice coelo uana persuasione euenire credant. In quam sane opinionem
30489. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] uteretur, nec multum curae in ea tuenda poneret, et medici illum breui interiturum existimarent. Adeo autem quidam nomine tantum Christiani, animi caecitate atque ignorantia ducti, diuinae prouidentie derogant, ut nihil fere hominibus nisi auspice coelo uana persuasione euenire credant. In quam sane opinionem etiam summi aetatis nostrae sacerdotes admiratione presentis fortunae declinant, eo magis quia scelestissimis quoque ad magna queque sacerdotia per ambitum aditus iam pateat, quasi id potius astrorum ui quam Dei eueniat arbitratu, quum populo moribus suis consentaneus
30490. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] indicunt. Itaque rex Matthias, dum signis fidit coelestibus, auxit fere fatum, neque, quo maxime animum intenderat, filium regni successorem improuisa pręuentus morte reliquit, utpote Wladislauo, Andreae Casimiri filio, in locum eius ab Hungaris suffecto, quem Matthias, siue diuinans, siue coniectans ita futurum, maximo prosecutus est odio. Ipse autem rex Matthias, ne eius bona omnino silentio praeteream, quamquam in multis merito forsan male audiat, tante industriae fuit ad suam presertim gloriam excolendam, ut
30491. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] regni successorem improuisa pręuentus morte reliquit, utpote Wladislauo, Andreae Casimiri filio, in locum eius ab Hungaris suffecto, quem Matthias, siue diuinans, siue coniectans ita futurum, maximo prosecutus est odio. Ipse autem rex Matthias, ne eius bona omnino silentio praeteream, quamquam in multis merito forsan male audiat, tante industriae fuit ad suam presertim gloriam excolendam, ut ausim affirmare eum uirtute quidem multis cedere, fama uero nemini. Nam ut taceam fortunam eius, quae quidem illum et e carcere ad regnum extulit ― etenim Pragae in custodia erat cum
30492. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] praeteream, quamquam in multis merito forsan male audiat, tante industriae fuit ad suam presertim gloriam excolendam, ut ausim affirmare eum uirtute quidem multis cedere, fama uero nemini. Nam ut taceam fortunam eius, quae quidem illum et e carcere ad regnum extulit ― etenim Pragae in custodia erat cum rex ab Hungaris designatus est ― et insidiis suorum saepius in pericula adductum perpetua felicitate protexit, fuit uir tanti consilii ac peritiae in republica temperanda rebusque gerendis, ut nunquam ferme quicquam rei inceperit, quantumcunque id arduum fuerit, quin ei ex
30493. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] suam presertim gloriam excolendam, ut ausim affirmare eum uirtute quidem multis cedere, fama uero nemini. Nam ut taceam fortunam eius, quae quidem illum et e carcere ad regnum extulit ― etenim Pragae in custodia erat cum rex ab Hungaris designatus est ― et insidiis suorum saepius in pericula adductum perpetua felicitate protexit, fuit uir tanti consilii ac peritiae in republica temperanda rebusque gerendis, ut nunquam ferme quicquam rei inceperit, quantumcunque id arduum fuerit, quin ei ex uoto cesserit. Inerat tanta ars atque ingenii dexteritas, presertim ad animos militum
30494. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] fama uero nemini. Nam ut taceam fortunam eius, quae quidem illum et e carcere ad regnum extulit ― etenim Pragae in custodia erat cum rex ab Hungaris designatus est ― et insidiis suorum saepius in pericula adductum perpetua felicitate protexit, fuit uir tanti consilii ac peritiae in republica temperanda rebusque gerendis, ut nunquam ferme quicquam rei inceperit, quantumcunque id arduum fuerit, quin ei ex uoto cesserit. Inerat tanta ars atque ingenii dexteritas, presertim ad animos militum pertractandos, ut non nunquam ei operam nullo stipendio, sed sola uictoriae spe
30495. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] uictoriae spe praestiterint.
Inerat
cum quadam non illib
30496. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] insidiis esset petitus, semper tamen sollertia magis quam ui aperta periculum euasit. Nam quum esset natura incruentus (mallebat enim delinquentes bonis mulctare quam capite de iis inquirere) satis sibi esse arbitrabatur cognitis inimicorum insidiis periculum euitare. Itaque facile in odio gratiam fingere solebat, latente tamen dolo concordantes committere, atque inter amicos, quod quidem flagitiosum est, odia instruere, quo scilicet inter se inuicem dissidentes et priuatis negotiis occupati nihil noui aduersus regem molirentur. Postea uero quam his artibus regnum
30497. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] inter amicos, quod quidem flagitiosum est, odia instruere, quo scilicet inter se inuicem dissidentes et priuatis negotiis occupati nihil noui aduersus regem molirentur. Postea uero quam his artibus regnum sibi iam confirmauit, gloria, ut fit, splendore suo inuidiam superante, statim in animum induxit cum omnibus aetatis suae principibus magnificentia ac liberalitate certare, nec minus his quam armis caeteros reges anteire. Adeo enim Hungariam ędificiis exornauit, ut Alemaniam his rebus cultissimam hac tempestate pene adaequet. Tam uero hospitaliter ac
30498. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] dono non dederit. Atque iccirco nemo ad eum tam inimico accessit animo, quin amicissimus abierit. Hoc insuper famae huius principis multum conferebat, quod Italis, genti et lingua promptae, et suapte natura adulatrici ac quęstui deditae, largiri solebat, quo externos in suas laudes et scriptis et sermone celebrandas excitaret. Hanc enim uocem crebro etiam inter pocula usurpabat, principem nihil magis decere quam famam et gloriam. Haec satis de eo dicta sint, ne institutum opus a cursu suo nimium declinet, quum praesertim hic princeps longe etiam supra ueri
30499. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] a cursu suo nimium declinet, quum praesertim hic princeps longe etiam supra ueri fidem, cum uulgo, tum clarorum scriptorum monimentis, sit celebratus. Extincto Matthia proceres Hungarorum, qui tunc Viannae aderant, bellum, quod ab Alemanis illatum secutum est, mentibus augurantes confestim in arcem conueniunt, de retinenda Austria inter se consultant, utpote quae parta fuerat magno impendio ac sanguine Hungarorum. Stephano igitur Sepusiensium principi, qui tunc Viannensibus praeerat, magistratum prorogant, pecuniam in stipendium militum decernunt, atque quamprimum
30500. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] illatum secutum est, mentibus augurantes confestim in arcem conueniunt, de
retinenda Austria inter se consultant, utpote quae parta fuerat magno impendio ac sanguine Hungarorum. Stephano igitur Sepusiensium principi, qui tunc Viannensibus
praeerat, magistratum prorogant, pecuniam in stipendium militum decernunt, atque
quamprimum mili
30501. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] principi, qui tunc Viannensibus
praeerat, magistratum prorogant, pecuniam in stipendium militum decernunt, atque
quamprimum mili
30502. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] iubent. His decretis regis corpus, quod iam amicorum torpore, ut in tali fit casu, nondum curatum grauem odorem emittebat, Albam, ueterem regum sedem, ad sepeliendum defferri iubent. Budam mox petunt, Matthiaeque filio atque uxore in regias aedes deductis communi principum consilio comitia regi creando uniuersae nobilitati indicunt, uti Hungarorum mos est, cum rex absque liberis iusto susceptis matrimonio decedit, atque interim curam ad iusta regi facienda conuertunt.
30503. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] deductis communi principum consilio comitia regi creando
uniuersae nobilitati indicunt, uti Hungarorum mos est, cum rex absque liberis iusto susceptis matrimonio decedit, atque interim curam ad iusta regi facienda conuertunt.
30504. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] nobilitati indicunt, uti Hungarorum mos est, cum rex absque liberis iusto susceptis matrimonio decedit, atque interim curam ad iusta regi facienda conuertunt.
30505. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] prorsus immerito hunc Matthiae honorem habitum esse quidam existiment, quippe qui haud difficulter adducuntur, ut credant uitia eius uirtutibus magna ex parte fuisse redempta, neque mala eius tam obfuisse ciuibus quam bona profuisse. Atque id uerum esse tunc profecto constabit, cum quę in illo inuidiosa fuerunt, a uitiis, quae quidem sola odio digna sunt, secreueris. Eminens enim in nouo homine fortuna inuidiae, humani iuditii maximę corruptrici, est exposita, nec ullis ferme, quantumuis claris uirtutibus, aduersus obtrectatores satis muniri potest. Constituto
30506. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] adducuntur, ut credant uitia eius uirtutibus magna ex parte fuisse redempta, neque mala eius tam obfuisse ciuibus quam bona profuisse. Atque id uerum esse tunc profecto constabit, cum quę in illo inuidiosa fuerunt, a uitiis, quae quidem sola odio digna sunt, secreueris. Eminens enim in nouo homine fortuna inuidiae, humani iuditii maximę corruptrici, est exposita, nec ullis ferme, quantumuis claris uirtutibus, aduersus obtrectatores satis muniri potest. Constituto igitur exequiis die maior pars procerum una cum pontificibus Albam Regiam conueniunt,
30507. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] humani iuditii maximę corruptrici, est exposita, nec ullis ferme, quantumuis claris uirtutibus, aduersus obtrectatores satis muniri potest. Constituto igitur exequiis die maior pars procerum una cum pontificibus Albam Regiam conueniunt, paratoque funere pompa hunc in modum fit. Primo sacerdotes, omnes quidem de more candidati, manu funale accensum singuli portantes e domo Albensis antistitis progrediuntur. Deinde regii cubicularii cum caeteris aulicis eodem ordine, itidemque cum funalibus, pullati omnes procedunt. Hos
30508. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] quidam antistes Italus, qui forte a pontifice Romano ad Matthiam missus fuerat, dextra filium regis ex pellice natum, leua Hippolitum Estensem, admodum puerum, Strigoniensem pontificem designatum, habens cum omnibus presulibus aderat. Hoc ordine aedem Virginis ingressi sunt, in qua diuus rex Stephanus cum quibusdam aliis regibus sepultus iacet, ubi Matthiam quoque sexdecim ante diebus clam noctu deuectum nuda humo condiderant. Nam ei regio condi sepulcro non obtigit, monimento nondum perfecto, quod quidem uiuens ingenti sumptu et magnificentia
30509. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] ― quinquagesimum enim annum uix attigerat ― sed uiribus corporis crapula ac uenere iam absumptis prope instantem nequaquam distulit, sepulcro uero, ultimo sane regum honore, fraudatus decessit. Iam feretro in eam partem aedis delato, ubi testudo lapidea miro artificio impensis Matthiae ― nempe hunc locum sepulturae sue delegerat ― constructa est, uexillisque regiis ibidem de more affixis, Albensis antistes aram sub eadem testudine erectam rem diuinam acturus ascendit. Absoluta re
30510. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] regiis ibidem de more affixis, Albensis antistes aram sub eadem testudine erectam rem diuinam acturus ascendit. Absoluta re diuina episcopus Nuceranus, qui nomine Ferdinandi regis Neapolitani orator ad Matthiam aliquot ante mensibus uenerat, uir non ineruditus, pauca admodum in regis funere uerba fecit, magisque ritum funeris ea oratione seruauit quam quicquam dignum illo rege disseruit, propterea quod omni pene laudatione omissa tantum modo de eius exitu locutus est, affirmans nullum genus mortis, quantumcunque id horrendum eueniat, hominem fato functum infęlicem
30511. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] supra quam uiginti millibus aureorum sunt estimata. Nam ut nummos argenteos, simul et aureos praeteream, quos, uti mos est Hungaris, coereis infixos funalibus partim minores sacerdotes, partim hi quos canonicos uocant, atque antistes dono tulit, erant omnes uestes sacerdotales sericae, in queis nihil ferme apparebat praeter iucunda aspectu florum simulacra ex auro et unionibus confecta; uasa uero sacra, calix, patella, ampullae, thuribulum, acerra, gutturnium, polubrum, signum quo pax in mysteriis offertur, omnia aurea ac mirifice elaborata, gemmisque distincta, praeter thecam
30512. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] hi quos canonicos uocant, atque antistes dono tulit, erant omnes uestes sacerdotales sericae, in queis nihil ferme apparebat praeter iucunda aspectu florum simulacra ex auro et unionibus confecta; uasa uero sacra, calix, patella, ampullae, thuribulum, acerra, gutturnium, polubrum, signum quo pax in mysteriis offertur, omnia aurea ac mirifice elaborata, gemmisque distincta, praeter thecam illam, qua corpus Christi inclusum seruari solet. Haec enim quoniam pelluceat uisumque admittat, necesse est, crystallina erat, uirgulis tamen ex auro nodosis stipata, e quibus frequentes gemmae
30513. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] seruari solet. Haec enim quoniam pelluceat uisumque admittat, necesse est, crystallina erat, uirgulis tamen ex auro nodosis stipata, e quibus frequentes gemmae fulgebant. Summitas uero huius uasis quasi patulae cuiusdam arboris ramos tenuissimis bracteis imitabatur. Et ne in singulis immorer, nihil ibi deerat quod in usum sacrificii uenire solet, quodque consuetam magnitudinem longe non excederet, ut simul et artificum manus et regiam admireris munificentiam. Caeterum tanta fuit huius regis apud exteras quoque nationes
30514. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] erat, uirgulis tamen ex auro nodosis stipata, e quibus frequentes gemmae fulgebant. Summitas uero huius uasis quasi patulae cuiusdam arboris ramos tenuissimis bracteis imitabatur. Et ne in singulis immorer, nihil ibi deerat quod in usum sacrificii uenire solet, quodque consuetam magnitudinem longe non excederet, ut simul et artificum manus et regiam admireris munificentiam. Caeterum tanta fuit huius regis apud exteras quoque nationes admiratio, ut Ferdinandus, Neapolitanus rex, socer exequias ei rara
30515. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] quoque
nationes admiratio, ut Ferdinandus, Neapolitanus rex, socer exequias ei rara magnificentia ac splendore persoluerit, cuius regis officium Rhacusa quoque (ea est Dalmatiae
ciuitas) imitata funus Matthiae singulari pompa omnibus congestis honoribus aedidit.
Quo quidem in funere oratores quidam et poetae luculentis scriptis, ut est ea urbs literis
dedita, apud cenotaphium eius magnifice extructum eloquentia inter se certarunt.
praesidio. Hungari enim, alioqui satis callidi, eum, quod et
puer esset et iustis minime nuptiis genitus, ad patris fortunam haud quaquam
aspiraturum, uimue facere ausurum suspicabantur. Munit deinde caetera
castella, quae in manibus habebat, atque aperte regnum affectare incipit.
Interea Stephanus Bother in Citeriorem Daciam, prouinciam suam, quam incolae
Transistranam Hungariam, ut ante dictum est, appellant, proficiscitur, ubi
exercitu haud
minime nuptiis genitus, ad patris fortunam haud quaquam
aspiraturum, uimue facere ausurum suspicabantur. Munit deinde caetera
castella, quae in manibus habebat, atque aperte regnum affectare incipit.
Interea Stephanus Bother in Citeriorem Daciam, prouinciam suam, quam incolae
Transistranam Hungariam, ut ante dictum est, appellant, proficiscitur, ubi
exercitu haud quaquam contemnendo ex hominibus suae iurisdictionis comparato
die statuta ad
suae iurisdictionis comparato
die statuta ad Rhacosium campum, ubi comitia regi creando haberi solent,
caeteros principes nobilitatemque anteuenit. Locum ita uocant Pesto urbi
proximum, quae quidem urbs e regione Budae in ripa Danubii sita est, ibique
impedimenta imagine quadam ualli ex carris caeteroque uehiculorum genere
facta, ut fert Iazigum consuetudo, communiuit. Intra paucos dies nobilitas
uariis sententiis ac studiis, prout quisque
intersecat,
latissime patet: qua id septemtrionem spectat, Boëmorum ac Polonorum regnis
terminatur, ad austrum mari Adriatico adiacet, ad occasum conterminos habet
Noricos. Qua in orientem uergit, partim Istro, partim mari Euxino clauditur;
nam utrique Getae, quorum alteri Moldouii, alteri Valachi nunc appellantur,
in ditione Hungarica semper fuerunt, quamquam hoc tempore Valachi ad
auertendas
ad austrum mari Adriatico adiacet, ad occasum conterminos habet
Noricos. Qua in orientem uergit, partim Istro, partim mari Euxino clauditur;
nam utrique Getae, quorum alteri Moldouii, alteri Valachi nunc appellantur,
in ditione Hungarica semper fuerunt, quamquam hoc tempore Valachi ad
auertendas Turcarum incursiones regi Turcarum tributum pendunt, magisque in
parte quam in ditione Hungarorum sunt.
nam utrique Getae, quorum alteri Moldouii, alteri Valachi nunc appellantur,
in ditione Hungarica semper fuerunt, quamquam hoc tempore Valachi ad
auertendas Turcarum incursiones regi Turcarum tributum pendunt, magisque in
parte quam in ditione Hungarorum sunt. Itaque regiones Hungarico imperio subiectas
multae incolunt nationes, quae inter se
Getae, quorum alteri Moldouii, alteri Valachi nunc appellantur,
in ditione Hungarica semper fuerunt, quamquam hoc tempore Valachi ad
auertendas Turcarum incursiones regi Turcarum tributum pendunt, magisque in
parte quam in ditione Hungarorum sunt. Itaque regiones Hungarico imperio subiectas
multae incolunt nationes, quae inter se
linguis differunt.
incipit sermo, quo omnes
etiam Transistrani praeter Gothos, quos Boemi Slauenos nuncupant utuntur.
Atque inde conicio Slauenos et Gothos eandem esse nationem. Sed et Alemani
Hungaricas incolunt urbes, quippe qui soli in omnibus Transistranis
regionibus opifices ac mercatores sunt.
At Hungaros seu Hunugros ab Hunnis et Vgris dictos indigenas non esse lingua
coarguit, quippe quae cum nulla memoratarum gentium conuenit, unde illos
Sed et memoriae proditum est Hunnos, Valente
Romanis imperante, ab Hyperboreis montibus duce Atthila et Belda eius fratre
digressos, peruastata prius Thracia, utraque Moesia, Macedonia et toto prope
Hyllirico, in Pannoniis et his finitimis Transistranis regionibus, pulsis
inde Gothis, sedes posuisse. Quos tamen Vcri, Glacialis oceani accolae,
aliquot post annis, Iustino Constantinopolitanum imperium obtinente, bello
uictos sibi
sono admoniti arbitrantur Raxanos, ipsos
Sarmatiae Europeae incolas, Gothicae gentis esse auctores; rursus Sclauenos,
Boemos ac Polonos Gothorum esse sobolem. Neque enim credibile esse putant
ullam Illyricae nationis gentem in Rhaxanorum regiones, coeli intemperie ac
perpetuo damnatas frigore, unquam penetrasse, sed potius Raxanos ipsos abundante domi multitudine (et est
terra illa sicut pecorum, ita et
colunt, Romanum etiam imperium una cum ipsa Vrbe olim fuit deletum.
Nec obstat huic opinioni eo quod Rhoxani nunc imbelles admodum sunt: quondam
primi bellatores extitere et cum egregiis equitum cataphractorum turmis in
expeditionem proficiscebantur. Nec modo in Europa eorum opes late patuerunt,
sed etiam in Asiam transgressi ultra Rha amnem multorum dierum iter arma
protulerunt, ubi nunc quoque magnum amplectuntur imperium sedemque regni
Vrbe olim fuit deletum.
Nec obstat huic opinioni eo quod Rhoxani nunc imbelles admodum sunt: quondam
primi bellatores extitere et cum egregiis equitum cataphractorum turmis in
expeditionem proficiscebantur. Nec modo in Europa eorum opes late patuerunt,
sed etiam in Asiam transgressi ultra Rha amnem multorum dierum iter arma
protulerunt, ubi nunc quoque magnum amplectuntur imperium sedemque regni
urbem amplissimam, quam ipsi Moschouiam
opinioni eo quod Rhoxani nunc imbelles admodum sunt: quondam
primi bellatores extitere et cum egregiis equitum cataphractorum turmis in
expeditionem proficiscebantur. Nec modo in Europa eorum opes late patuerunt,
sed etiam in Asiam transgressi ultra Rha amnem multorum dierum iter arma
protulerunt, ubi nunc quoque magnum amplectuntur imperium sedemque regni
urbem amplissimam, quam ipsi Moschouiam uocant, ad Rha sitam habent. Flumen
autem Rha
dierum iter arma
protulerunt, ubi nunc quoque magnum amplectuntur imperium sedemque regni
urbem amplissimam, quam ipsi Moschouiam uocant, ad Rha sitam habent. Flumen
autem Rha aquarum spatio caeteros Scythiae amnes uincens in mare Hyrcanum
euehitur. Slaueni autem Rhaxanorum ac Gothorum, ut dictum est, progenies
anno a Christi natali die circiter sexingentesimo Illyricum inuasere, atque,
ut fit, una cum iugo linguam quoque uictos accipere
Slaueni autem Rhaxanorum ac Gothorum, ut dictum est, progenies
anno a Christi natali die circiter sexingentesimo Illyricum inuasere, atque,
ut fit, una cum iugo linguam quoque uictos accipere coegerunt. Itaque bona
pars eorum in nomen Sclauenorum abiit, quod profecto ipsius linguae, qua
nunc Illirici utuntur, sonus facile indicat, nihil pene rerum uocabulis a Rhaxanorum differens sermone, nisi quod presertim Dalmatae
sub mitiori
a Rhaxanorum differens sermone, nisi quod presertim Dalmatae
sub mitiori sane positi coelo uerba lenius proferunt, retinentes adhuc
quaedam Latinę linguae habitus ac morum uestigia. Sane ante Slauenorum in
Illiricum ingressum non modo Dalmatae Latina lingua, qua multa nunc quoque
utuntur, sed et omnes Illyrici usi sunt, deductis per totum Illyricum
Latinis coloniis. Vnde nunc quoque maritimi Dalmatae a caeteris gentibus,
Caeterum licet multae, ut dictum est, nationes regnum Hungariae incolant, sola
tamen Hungarorum nobilitas, una cum pontificibus suis, qui apud eos summum obtinent
locum, ius ferendi suffragii in conuentibus habet. Hi autem apud Hungaros nobiles
censentur, quorum omnis uita in studiis rei militaris consistit, quique procul a cultu
absunt urbano. Vrbes enim incolere opificum ac mercatorum esse putant, atque in
prędiis suis uicatim habitantes, non modo ab
licet multae, ut dictum est, nationes regnum Hungariae incolant, sola
tamen Hungarorum nobilitas, una cum pontificibus suis, qui apud eos summum obtinent
locum, ius ferendi suffragii in conuentibus habet. Hi autem apud Hungaros nobiles
censentur, quorum omnis uita in studiis rei militaris consistit, quique procul a cultu
absunt urbano. Vrbes enim incolere opificum ac mercatorum esse putant, atque in
prędiis suis uicatim habitantes, non modo ab omni tributo liberi agunt, sed etiam omnia
iura in colonos suos, quae dominis fere in seruos
summum obtinent
locum, ius ferendi suffragii in conuentibus habet. Hi autem apud Hungaros nobiles
censentur, quorum omnis uita in studiis rei militaris consistit, quique procul a cultu
absunt urbano. Vrbes enim incolere opificum ac mercatorum esse putant, atque in
prędiis suis uicatim habitantes, non modo ab omni tributo liberi agunt, sed etiam omnia
iura in colonos suos, quae dominis fere in seruos sunt, habent.
nobiles
censentur, quorum omnis uita in studiis rei militaris consistit, quique procul a cultu
absunt urbano. Vrbes enim incolere opificum ac mercatorum esse putant, atque in
prędiis suis uicatim habitantes, non modo ab omni tributo liberi agunt, sed etiam omnia
iura in colonos suos, quae dominis fere in seruos sunt, habent.
omnis uita in studiis rei militaris consistit, quique procul a cultu
absunt urbano. Vrbes enim incolere opificum ac mercatorum esse putant, atque in
prędiis suis uicatim habitantes, non modo ab omni tributo liberi agunt, sed etiam omnia
iura in colonos suos, quae dominis fere in seruos sunt, habent.
uicatim habitantes, non modo ab omni tributo liberi agunt, sed etiam omnia
iura in colonos suos, quae dominis fere in seruos sunt, habent.
atque
iram, cuius erat natura impotentior, prę se ferens, utpote pro certo fere habens regnum
Hungariae aduenae cessurum,
Alienigenam, inquit, dominum, uiri Hungari, patiemur,
cum et Hungarorum legibus cautum sit, ne quis peregrinus cuiuspiam magistratus obtinendi ius in Hungaria habeat, et bruta animalia naturae ipsius instinctu ex suo genere sibi
duces, qui agmen praecedant, habere soleant? Neque enim cerui, grues, apes ducem sui
generis sequi dedignantur. Ad haec ut nostrorum hominum prouerbio utar, nonne pro
monstro esset habitum
pro
monstro esset habitum ursini capitis animal, cui caetera membra leonis essent?
Abhorret enim natura ab inepta ac deformi eiusdem corporis diuersitate.
Porro certum est id regem in regno esse, quod caput in corpore. Cur igitur Hungaris
externum regem imponemus, lingua, moribus, institutis a nobis differentem,
et quem,
quum usus postulauerit, non nisi adhibito interprete alloqui poterimus? An non sine
ursini capitis animal, cui caetera membra leonis essent?
Abhorret enim natura ab inepta ac deformi eiusdem corporis diuersitate.
Porro certum est id regem in regno esse, quod caput in corpore. Cur igitur Hungaris
externum regem imponemus, lingua, moribus, institutis a nobis differentem,
et quem,
quum usus postulauerit, non nisi adhibito interprete alloqui poterimus? An non sine
dedecore nostro, tanquam ui
imponemus, lingua, moribus, institutis a nobis differentem,
et quem,
quum usus postulauerit, non nisi adhibito interprete alloqui poterimus? An non sine
dedecore nostro, tanquam ui coacti, aut nostrorum ciuium inopia in alienas leges, qui
semper caeteris imperauimus, ultro cedemus? O si Attila, quo duce maiores nostri (ab
ultima Scythia digressi) atque Tanai amne superato terras usque ad Britannicum oceanum
multis illustribus uictoriis emensi sunt, ab inferis rediret, quanta indignatione
belli gloria nobis haud quaquam pares, aliis quam suae linguae principibus parent. An Alemanus suae nationi non imperat, num Poloni unquam
alium regem quam Polonum habuere? Nonne Boemi nostra memoria Matthiam
Chugniadem, quem Italorum assentatio Coruinum uocauit, pene in solio collocatum
aspernati sunt, ei puero Vuladislauo, Andreae Casimiri filio, cuius aetas alienae tutellę
quam regno aptior erat, quod eiusdem linguae esset, antelato? At profanis duntaxat exemplis ista agimus, quasi eorum, qui religioni addicti sunt, consuetudine, apud quos
non
praesit? Taceo ipsam sedem apostolicam urbemque Romam, commune omnium gentium, praesertim Christianarum,
domicilium, ubi aetate nostra, quod quidem neminem uestrum latere puto, non nisi
Italus, aut a pueritia in Italia educatus, quum et in aliis regionibus uiri Christiani huic
muneri idonei reperiantur, pontifex maximus creari potuit. Quoniam et Romam, Italicam
urbem, utpote in Latio positam esse perhibent, et collegium ipsum patrum, ex quibus
pontifices fiunt, maiore ex parte ex Italis
praesit? Taceo ipsam sedem apostolicam urbemque Romam, commune omnium gentium, praesertim Christianarum,
domicilium, ubi aetate nostra, quod quidem neminem uestrum latere puto, non nisi
Italus, aut a pueritia in Italia educatus, quum et in aliis regionibus uiri Christiani huic
muneri idonei reperiantur, pontifex maximus creari potuit. Quoniam et Romam, Italicam
urbem, utpote in Latio positam esse perhibent, et collegium ipsum patrum, ex quibus
pontifices fiunt, maiore ex parte ex Italis constare certum est. Nam satis
domicilium, ubi aetate nostra, quod quidem neminem uestrum latere puto, non nisi
Italus, aut a pueritia in Italia educatus, quum et in aliis regionibus uiri Christiani huic
muneri idonei reperiantur, pontifex maximus creari potuit. Quoniam et Romam, Italicam
urbem, utpote in Latio positam esse perhibent, et collegium ipsum patrum, ex quibus
pontifices fiunt, maiore ex parte ex Italis constare certum est. Nam satis consentaneum
esse uidetur lupis lupum, et ursis, ut dicitur, ursum praeesse. Quanta praeterea non modo
laudis, sed etiam utilitatis nobis
quod hi solent, siue
id ad animum, siue ad corpus referas, externam opem quaerere, atque alienae sese ditioni
subicere, qui propriis tum animi, tum corporis dotibus expertes se ne libertate quidem,
nedum imperio dignos putant.
Inter nos igitur nobis rex querendus est, qui in eadem terra nobiscum natus, iisdemque
moribus institutus atque eadem lingua utens, quicquid dignum laude siue bello, siue pace
gesserit, cum eo, utique ciue nostro, nobis sit commune. Rege e contrario alienigena
sumpto, uel si is uirtute praeditus summusque uir fuerit, quod quidem in
in eadem terra nobiscum natus, iisdemque
moribus institutus atque eadem lingua utens, quicquid dignum laude siue bello, siue pace
gesserit, cum eo, utique ciue nostro, nobis sit commune. Rege e contrario alienigena
sumpto, uel si is uirtute praeditus summusque uir fuerit, quod quidem in regum fortuna
rarum est, quis gentem nostram, utpote haud natiuis opibus, uerum importatis instructam, non omnino contemnet, splendoreque alieno, non autem proprio illustrem iudicabit? Rursus si ignauus extiterit, quantam pestem patriae nostrae undique hostibus circumdatę illaturus
finitimas gentes nobis esse infensas, quae quidem peregrini regis segnitia, perinde ac machina quadam nostris fabrefacta manibus, nos
oppugnabunt. Loquor autem dumtaxat de nostrae religionis hostibus ― nam Turcae communes sunt omnibus Christianis hostes. Nimirum ut caeteras accolarum in nos odii
causas sileam, omnes ob id maxime nobis adlatrant, eo quod huberrimas terrarum
regiones belli iure a nostris maioribus olim occupatas possidemus. Atque iccirco tamquam
Dacico ac Pannonico agro nuper precario insiti, noui inquilini terrae, quam Danubius
noui inquilini terrae, quam Danubius
intersecat, Scithiae uero Asiaticae paulo ante incolę, ab his qui simul industriae nostrae,
simul uir
in petitione regni praeteritus iustam belli causam
pretendet, eo quod nemo illorum non ad se aeque ius regni Hungarici pertinere arbitrabitur, si illud quisquam extra solum Hungariae natus nostris suffragiis, quod et fieri debet,
et procul dubio futurum est, assecutus fuerit. Quis enim est, qui in Matthiae Chuniadis
locum iure propinquitatis rex eligi debeat, quando ille, praeterquam quod nouus homo
extiterit, nec permissu Hungarici senatus, sed ui et armis regnum adeptus fuerit, non
modo nullum ex sese legitime genitum reliquit heredem, sed ne regum
uel longissima attingit cognatione?
Atque ut iam finem dicendi faciam,
cui rursus ex hostibus nostris, si sententiam meam comprobaueritis, maximum non iniciemus metum? Neque enim fiducia nostra
in creando indigena rege parum finitimorum animos a belli deterrebit cogitatione, utpote
queis eo facto demonstrabimus nec in Hungaria uiros deesse imperio dignos, et cum
Matthia, Iani Chugniadis filio, Hungarorum uirtutem non esse extinctam. Quod si aduersarii nostri nos in
cui rursus ex hostibus nostris, si sententiam meam comprobaueritis, maximum non iniciemus metum? Neque enim fiducia nostra
in creando indigena rege parum finitimorum animos a belli deterrebit cogitatione, utpote
queis eo facto demonstrabimus nec in Hungaria uiros deesse imperio dignos, et cum
Matthia, Iani Chugniadis filio, Hungarorum uirtutem non esse extinctam. Quod si aduersarii nostri nos in designando rege conterraneo paululum haesitantes animaduerterint,
utinam falsus sim uates, ueluti in destitutam hereditatem
nostra
in creando indigena rege parum finitimorum animos a belli deterrebit cogitatione, utpote
queis eo facto demonstrabimus nec in Hungaria uiros deesse imperio dignos, et cum
Matthia, Iani Chugniadis filio, Hungarorum uirtutem non esse extinctam. Quod si aduersarii nostri nos in designando rege conterraneo paululum haesitantes animaduerterint,
utinam falsus sim uates, ueluti in destitutam hereditatem in nos undique impetum
facient, id scilicet, quasi suo iure, pro se quisque sibi uendicantes, quod uos aut abiecti
humilitate animi, aut perniciosa
demonstrabimus nec in Hungaria uiros deesse imperio dignos, et cum
Matthia, Iani Chugniadis filio, Hungarorum uirtutem non esse extinctam. Quod si aduersarii nostri nos in designando rege conterraneo paululum haesitantes animaduerterint,
utinam falsus sim uates, ueluti in destitutam hereditatem in nos undique impetum
facient, id scilicet, quasi suo iure, pro se quisque sibi uendicantes, quod uos aut abiecti
humilitate animi, aut perniciosa dissensione atque inuidia in uestrum ciuem conferre
dubitabitis.
Hungaria uiros deesse imperio dignos, et cum
Matthia, Iani Chugniadis filio, Hungarorum uirtutem non esse extinctam. Quod si aduersarii nostri nos in designando rege conterraneo paululum haesitantes animaduerterint,
utinam falsus sim uates, ueluti in destitutam hereditatem in nos undique impetum
facient, id scilicet, quasi suo iure, pro se quisque sibi uendicantes, quod uos aut abiecti
humilitate animi, aut perniciosa dissensione atque inuidia in uestrum ciuem conferre
dubitabitis.
paululum haesitantes animaduerterint,
utinam falsus sim uates, ueluti in destitutam hereditatem in nos undique impetum
facient, id scilicet, quasi suo iure, pro se quisque sibi uendicantes, quod uos aut abiecti
humilitate animi, aut perniciosa dissensione atque inuidia in uestrum ciuem conferre
dubitabitis.
id scilicet, quasi suo iure, pro se quisque sibi uendicantes, quod uos aut abiecti
humilitate animi, aut perniciosa dissensione atque inuidia in uestrum ciuem conferre
dubitabitis.
neminemque principum, qui aliquo numero atque honore esset,
ea
ratione motum animaduerteret ― omnes enim oderant ciuis imperium ob recentem
memoriam acerbae in suos Matthiae Coruini tyrannidis ― studium suum in Alberthum,
regis Polonorum filium, conuertit, eumque literis suis, uti cum trecentis ad summum
equitibus in Hungariam ueniret, hortatus est, ratus id neque comitiorum libertati obfuturum, et Hungaris pergratum fore, utpote quum probe nosset, uir moris antiqui haud
imperitus, ueterem
ea
ratione motum animaduerteret ― omnes enim oderant ciuis imperium ob recentem
memoriam acerbae in suos Matthiae Coruini tyrannidis ― studium suum in Alberthum,
regis Polonorum filium, conuertit, eumque literis suis, uti cum trecentis ad summum
equitibus in Hungariam ueniret, hortatus est, ratus id neque comitiorum libertati obfuturum, et Hungaris pergratum fore, utpote quum probe nosset, uir moris antiqui haud
imperitus, ueterem inter Polonos et Hungaros reges intercedere necessitudinem,
Hungarosque in Polonia itemque Polonos in Hungaria
cum trecentis ad summum
equitibus in Hungariam ueniret, hortatus est, ratus id neque comitiorum libertati obfuturum, et Hungaris pergratum fore, utpote quum probe nosset, uir moris antiqui haud
imperitus, ueterem inter Polonos et Hungaros reges intercedere necessitudinem,
Hungarosque in Polonia itemque Polonos in Hungaria uicissim regnasse.
Nec prudentem uirum fefellisset opinio, ni in comitiis de rege Boemorum
Vuladislauo, Alberti fratre germano, uiro magna moderati regis fama, mentio fuisset
facta. Plerumque enim ignauia modestiae faciem,
equitibus in Hungariam ueniret, hortatus est, ratus id neque comitiorum libertati obfuturum, et Hungaris pergratum fore, utpote quum probe nosset, uir moris antiqui haud
imperitus, ueterem inter Polonos et Hungaros reges intercedere necessitudinem,
Hungarosque in Polonia itemque Polonos in Hungaria uicissim regnasse.
Nec prudentem uirum fefellisset opinio, ni in comitiis de rege Boemorum
Vuladislauo, Alberti fratre germano, uiro magna moderati regis fama, mentio fuisset
facta. Plerumque enim ignauia modestiae faciem, quoniam utraque quieti
et Hungaris pergratum fore, utpote quum probe nosset, uir moris antiqui haud
imperitus, ueterem inter Polonos et Hungaros reges intercedere necessitudinem,
Hungarosque in Polonia itemque Polonos in Hungaria uicissim regnasse.
Nec prudentem uirum fefellisset opinio, ni in comitiis de rege Boemorum
Vuladislauo, Alberti fratre germano, uiro magna moderati regis fama, mentio fuisset
facta. Plerumque enim ignauia modestiae faciem, quoniam utraque quieti dedita est,
assumit. In quem sane, uiuente adhuc Matthia, tanquam in regni successorem
regnasse.
Nec prudentem uirum fefellisset opinio, ni in comitiis de rege Boemorum
Vuladislauo, Alberti fratre germano, uiro magna moderati regis fama, mentio fuisset
facta. Plerumque enim ignauia modestiae faciem, quoniam utraque quieti dedita est,
assumit. In quem sane, uiuente adhuc Matthia, tanquam in regni successorem quorundam Hungarorum optimatum oculi semper fuerunt coniecti. Igitur Alberthus literis
Stephani accęptis rem primo ad magistrum epistolarum, Callimacum nomine ex gente
Italica hominem, defert. Quem sane magno apud se in
opinio, ni in comitiis de rege Boemorum
Vuladislauo, Alberti fratre germano, uiro magna moderati regis fama, mentio fuisset
facta. Plerumque enim ignauia modestiae faciem, quoniam utraque quieti dedita est,
assumit. In quem sane, uiuente adhuc Matthia, tanquam in regni successorem quorundam Hungarorum optimatum oculi semper fuerunt coniecti. Igitur Alberthus literis
Stephani accęptis rem primo ad magistrum epistolarum, Callimacum nomine ex gente
Italica hominem, defert. Quem sane magno apud se in honore habebat, quod eo in literis
praeceptore
In quem sane, uiuente adhuc Matthia, tanquam in regni successorem quorundam Hungarorum optimatum oculi semper fuerunt coniecti. Igitur Alberthus literis
Stephani accęptis rem primo ad magistrum epistolarum, Callimacum nomine ex gente
Italica hominem, defert. Quem sane magno apud se in honore habebat, quod eo in literis
praeceptore usus fuerat, tametsi homo flagitiosus esset, nec parum insuper apud Italos
famosus propter coniurationem in Paulum Secundum, Romanum pontificem, initam.
Atque iccirco, cum supplicii metu Roma profugisset, ad Mehmetem primo
adhuc Matthia, tanquam in regni successorem quorundam Hungarorum optimatum oculi semper fuerunt coniecti. Igitur Alberthus literis
Stephani accęptis rem primo ad magistrum epistolarum, Callimacum nomine ex gente
Italica hominem, defert. Quem sane magno apud se in honore habebat, quod eo in literis
praeceptore usus fuerat, tametsi homo flagitiosus esset, nec parum insuper apud Italos
famosus propter coniurationem in Paulum Secundum, Romanum pontificem, initam.
Atque iccirco, cum supplicii metu Roma profugisset, ad Mehmetem primo Turcarum
regem sese contulit, a quo
literis
Stephani accęptis rem primo ad magistrum epistolarum, Callimacum nomine ex gente
Italica hominem, defert. Quem sane magno apud se in honore habebat, quod eo in literis
praeceptore usus fuerat, tametsi homo flagitiosus esset, nec parum insuper apud Italos
famosus propter coniurationem in Paulum Secundum, Romanum pontificem, initam.
Atque iccirco, cum supplicii metu Roma profugisset, ad Mehmetem primo Turcarum
regem sese contulit, a quo ubi causa exilii innotuit, breui pulsus in Poloniam ad Andream
Casimirum, illius gentis regem accessit, nulla magis alia re fretus
homo flagitiosus esset, nec parum insuper apud Italos
famosus propter coniurationem in Paulum Secundum, Romanum pontificem, initam.
Atque iccirco, cum supplicii metu Roma profugisset, ad Mehmetem primo Turcarum
regem sese contulit, a quo ubi causa exilii innotuit, breui pulsus in Poloniam ad Andream
Casimirum, illius gentis regem accessit, nulla magis alia re fretus quam si causa peregrinationis eius esset ignota Polonis. Vbi cum regi, qui quidem uir simplicis admodum
erat ingenii, sese eruditionis commendatione in familiarem
breui pulsus in Poloniam ad Andream
Casimirum, illius gentis regem accessit, nulla magis alia re fretus quam si causa peregrinationis eius esset ignota Polonis. Vbi cum regi, qui quidem uir simplicis admodum
erat ingenii, sese eruditionis commendatione in familiarem insinuasset usum, ab eo,
utpote causae exilii ignaro, liberorum praeceptor est constitutus.
Hic igitur eo nuntio audito, mirum in modum laetatus statim coepit Albertho profectionem in Hungariam suadere, ratus, ut erat, maioris fortunae et sibi et principi suo
oblata
Polonis. Vbi cum regi, qui quidem uir simplicis admodum
erat ingenii, sese eruditionis commendatione in familiarem insinuasset usum, ab eo,
utpote causae exilii ignaro, liberorum praeceptor est constitutus.
Hic igitur eo nuntio audito, mirum in modum laetatus statim coepit Albertho profectionem in Hungariam suadere, ratus, ut erat, maioris fortunae et sibi et principi suo
oblata utendum occasione, nec tantam spem ulla corrumpendam mora. Verum cum haec
expeditio inconsultis Alberti parentibus suscipi non posset, consilium regibus
regi, qui quidem uir simplicis admodum
erat ingenii, sese eruditionis commendatione in familiarem insinuasset usum, ab eo,
utpote causae exilii ignaro, liberorum praeceptor est constitutus.
Hic igitur eo nuntio audito, mirum in modum laetatus statim coepit Albertho profectionem in Hungariam suadere, ratus, ut erat, maioris fortunae et sibi et principi suo
oblata utendum occasione, nec tantam spem ulla corrumpendam mora. Verum cum haec
expeditio inconsultis Alberti parentibus suscipi non posset, consilium regibus aperitur.
Mater Albertho dedita erat, pater uero in
in Hungariam suadere, ratus, ut erat, maioris fortunae et sibi et principi suo
oblata utendum occasione, nec tantam spem ulla corrumpendam mora. Verum cum haec
expeditio inconsultis Alberti parentibus suscipi non posset, consilium regibus aperitur.
Mater Albertho dedita erat, pater uero in Vuladislauum
maiorem natu filium inclinabat.
Itaque dum in utranque partem studiis regum accensis aliquot dies consultando
absumuntur, et Vuladislauo interim tempus datum est ad gratiam Hungarorum ineundam, et Alberthi in
spem ulla corrumpendam mora. Verum cum haec
expeditio inconsultis Alberti parentibus suscipi non posset, consilium regibus aperitur.
Mater Albertho dedita erat, pater uero in Vuladislauum
maiorem natu filium inclinabat.
Itaque dum in utranque partem studiis regum accensis aliquot dies consultando
absumuntur, et Vuladislauo interim tempus datum est ad gratiam Hungarorum ineundam, et Alberthi in Hungariam profectio prima praetermissa occasione sera fuit, animis
Hungarorum iam fauore Vuladislaui praeoccupatis.
in Vuladislauum
maiorem natu filium inclinabat.
Itaque dum in utranque partem studiis regum accensis aliquot dies consultando
absumuntur, et Vuladislauo interim tempus datum est ad gratiam Hungarorum ineundam, et Alberthi in Hungariam profectio prima praetermissa occasione sera fuit, animis
Hungarorum iam fauore Vuladislaui praeoccupatis.
autem regnum petiere:
Vuladislauus, Boemorum rex, ad quem sane regnum delatum est; Maximilianus,
Friderici imperatoris filius; Albertus, Vuladislaui minor natu frater; Ianus Coruinus
Matthiae filius, ex concubina ortus. Primi Boemi auditi sunt, quorum maior natu in hunc
ferme modum uerba fecit:
Posteaquam ad Vuladislauum, proceres Hungari, allatum est uos regi designando in
Rhacosium conuenisse campum, nemine exterorum ullam studiis uestris moram afferente,
statim ille in animum induxit regnum Hungariae a uobis petere, memor
filius; Albertus, Vuladislaui minor natu frater; Ianus Coruinus
Matthiae filius, ex concubina ortus. Primi Boemi auditi sunt, quorum maior natu in hunc
ferme modum uerba fecit:
Posteaquam ad Vuladislauum, proceres Hungari, allatum est uos regi designando in
Rhacosium conuenisse campum, nemine exterorum ullam studiis uestris moram afferente,
statim ille in animum induxit regnum Hungariae a uobis petere, memor non tam eius
iuris, quod in hoc regnum habet, quippe qui Hungarorum regum stirpe ortus est, quam
uestrae libertatis. Itaque
ex concubina ortus. Primi Boemi auditi sunt, quorum maior natu in hunc
ferme modum uerba fecit:
Posteaquam ad Vuladislauum, proceres Hungari, allatum est uos regi designando in
Rhacosium conuenisse campum, nemine exterorum ullam studiis uestris moram afferente,
statim ille in animum induxit regnum Hungariae a uobis petere, memor non tam eius
iuris, quod in hoc regnum habet, quippe qui Hungarorum regum stirpe ortus est, quam
uestrae libertatis. Itaque precibus magis quam propinquitate ad id niti censuit, propterea
quod quum omnium Christianorum more,
Posteaquam ad Vuladislauum, proceres Hungari, allatum est uos regi designando in
Rhacosium conuenisse campum, nemine exterorum ullam studiis uestris moram afferente,
statim ille in animum induxit regnum Hungariae a uobis petere, memor non tam eius
iuris, quod in hoc regnum habet, quippe qui Hungarorum regum stirpe ortus est, quam
uestrae libertatis. Itaque precibus magis quam propinquitate ad id niti censuit, propterea
quod quum omnium Christianorum more, tum antiquo Hungarorum instituto, ubi rex
sine liberis iusto matrimonio susceptis
ad id niti censuit, propterea
quod quum omnium Christianorum more, tum antiquo Hungarorum instituto, ubi rex
sine liberis iusto matrimonio susceptis decessit, ad senatum, seu eos, qui nobilitate excellunt, regis spectat electio. Atque iccirco uos optimo animo ac consilio in campum
descendisse arbitratur, nihilque praeter honestum, ius gentium et uetustissimum
Hungarorum morem uestris factum iri suffragiis fere pro comperto habet.
Est enim ei persuasum uobis non minorem inesse iustitiam quam fortitudinem, prudentiam quam fortunam, rerum omnium
non speret, quod
uidelicet pro magnitudine imperii uestri non nisi suffragiis uestris et acquiri potest, et dari
debet. Nempe hae sunt Hungarici regni uires, ut circumiectae nationes magis cogitent
quemadmodum Hungaros offitio demereantur, quam ut quicquam noui consilii in eos
audeant inire. Quum igitur nulla externa ui ius regis cooptandi uobis imminui possit,
nemo est qui Boemorum regi Vuladislauo a uobis debeat anteponi, propterea quod in rege
creando duo uobis maxime spectanda sunt: alterum, ut in extincti regis locum proximus
quis sanguine, licet
nationes magis cogitent
quemadmodum Hungaros offitio demereantur, quam ut quicquam noui consilii in eos
audeant inire. Quum igitur nulla externa ui ius regis cooptandi uobis imminui possit,
nemo est qui Boemorum regi Vuladislauo a uobis debeat anteponi, propterea quod in rege
creando duo uobis maxime spectanda sunt: alterum, ut in extincti regis locum proximus
quis sanguine, licet id fortunae omnino sit munus, sufficiatur (loquor autem de eo decessore, qui aut iure successionis regnauit, aut deficiente uero herede senatus ac nobilitatis
arbitrio ad regnum
demereantur, quam ut quicquam noui consilii in eos
audeant inire. Quum igitur nulla externa ui ius regis cooptandi uobis imminui possit,
nemo est qui Boemorum regi Vuladislauo a uobis debeat anteponi, propterea quod in rege
creando duo uobis maxime spectanda sunt: alterum, ut in extincti regis locum proximus
quis sanguine, licet id fortunae omnino sit munus, sufficiatur (loquor autem de eo decessore, qui aut iure successionis regnauit, aut deficiente uero herede senatus ac nobilitatis
arbitrio ad regnum accessit, et ita imperium administrauit, ut eum sui ciues magis
ulla
cognatione stirpi regiae annexus fuit, et regnum Hungariae, praeterquam quod inuito senatu Hungarico occupauit, ita gessit, ut omnibus bonis non minus priuatae stirpis obscuritate quam tyrannide regno indignus uisus sit, trium nouissimorum ante Matthiam
regum Vuladislauus est uerus in hoc regnum haeres ac successor, siue eius paternum, siue
maternum respexeritis genus, quo quidem utroque omnibus Europae regibus, absit uerbo
inuidia,
antecellit. Placet autem id refferre non quidem per arrogantiam, sed quia et uos
uestris, quod quidem
amplissimum est, delato par haberetur, sed etiam Constantinopolitano imperio dignus
iudicaretur. Quod profecto uestris armis ad illius uirtutem atque ad Polonici regni opes
adiunctis iam diu Christianae factum esset ditionis, ni eum mors importuna media ferme
in expeditione uobis pariter et uniuersae Christianae reipublicae rapuisset.
Maternum deinde nostri principis genus ab illo clarissimo Hungariae rege Lodouico,
Sigismundoque eius genero ducitur, qui non Hungariae modo regnum, Boemiaeque,
additis multis Alemmaniae
modo regnum, Boemiaeque,
additis multis Alemmaniae regionibus, sed etiam Romanum obtinuit imperium. Alberthus
enim, qui itidem rex Hungarorum fuit, ex Sigismundi filia et Lodouici nepte, matrem
auunculumque eius Ladislauum suscepit, quem Hungari uix natum ― ut ita dicam ― et in
cunis iacentem regem dixere.
Satis ergo constat neque Alberto Sigismundi genero, neque Vuladislauo Casimiri germano, neque Ladislauo Posthumo Alberthi filio, ultimis legitimis regibus uestris, alium
quam Vuladislauum Boemorum regem iustiorem superesse heredem. Sed hoc cognationis
ius,
proceres Hungari, animaduertite.
Nam nos affirmare audemus non modo Vuladislaui ingenium extra uitia esse,
quod quidem per se haud parui faciendum est, sed etiam illi eas inesse uirtutes, quae quemlibet
maximum principem decent. Est enim in eo summa humanitas, fides iustitiae conseruatrix egregia, comitati mixta seueritas, temperantia illa praesertim aetate admirabilis,
pietas in Deum ac religio insignis.
Ad haec eius tanta fortunae ac animi bona ― nam corporis
quod quidem per se haud parui faciendum est, sed etiam illi eas inesse uirtutes, quae quemlibet
maximum principem decent. Est enim in eo summa humanitas, fides iustitiae conseruatrix egregia, comitati mixta seueritas, temperantia illa praesertim aetate admirabilis,
pietas in Deum ac religio insignis.
Ad haec eius tanta fortunae ac animi bona ― nam corporis dotibus supra mortalem certe conditionem eum excellere nulli dubium est ― accedit
quod uel solum ad sumendum hunc regem uos deberet impellere. Id autem
Sane a Maximiliano, quem primum mortuo rege Matthia e uestigio de matrimonio clam per nuntium interpellauerat,
spreta, uehementer cupiebat Vuladislauum regem (a tali coniugio ob eius maxime sterilitatem abhorrentem quidem, sed tamen matrimonium, ut Beatricem sibi deuinciret, simulantem) in uirum habere; quamuis non mediocri laudi futura, si memor primi matrimonii in uiduitate, quae quidem matronis decori est maximo, perseuerasset, nec talem
animo cupiditatem unquam admisisset. Verum haec res auertendę suspitionis causa pro
tempore silentio pressa est, ne uulgata eiusmodi
clam per nuntium interpellauerat,
spreta, uehementer cupiebat Vuladislauum regem (a tali coniugio ob eius maxime sterilitatem abhorrentem quidem, sed tamen matrimonium, ut Beatricem sibi deuinciret, simulantem) in uirum habere; quamuis non mediocri laudi futura, si memor primi matrimonii in uiduitate, quae quidem matronis decori est maximo, perseuerasset, nec talem
animo cupiditatem unquam admisisset. Verum haec res auertendę suspitionis causa pro
tempore silentio pressa est, ne uulgata eiusmodi officeret consilio: nam omnia munitiora Hungariae loca regis Matthiae filius
Secundum Boëmos Alemani auditi sunt, quorum oratio, quum nullo praesenti decore
innixa esset, Hungaros minime mouit, tametsi Romani imperii dignitas antiquusque
familiae splendor commemoratus sit, et ille senatus Hungarici conuentus, Ladislauo
Posthumo Praghae extincto, in memoriam reductus, quo scilicet Fridericus, imperator
Romanorum, rex Hungariae quorundam nutibus fuit significatus, regnoque, ut Alemani
iactabant, Michaële Sellagio intercedente, fraudatus. Turpe enim praeter insita in
Alemanos odia Hungaris uidebatur eum regem habere
Hungarici conuentus, Ladislauo
Posthumo Praghae extincto, in memoriam reductus, quo scilicet Fridericus, imperator
Romanorum, rex Hungariae quorundam nutibus fuit significatus, regnoque, ut Alemani
iactabant, Michaële Sellagio intercedente, fraudatus. Turpe enim praeter insita in
Alemanos odia Hungaris uidebatur eum regem habere atque illi subici, cuius patrem
duce Matthia nuper haud magno deuictum negotio ludibrio habuissent, quemque per se
etiam, regno Hungariae hostibus undique exposito, haud idoneum censerent. Sane
occurrebat animis Maximilianum
ducis, mortem, quem
satis constat nunquam bello Francorum regi cessisse, bonam Belgicae Galliae partem,
quae sub ipsius Caroli imperio fuerat, parui spatio temporis ac ferme sine certamine
amisisse, neque unquam cum praefectis Francorum regis parem in acie fuisse.
paruam procerum partem cum tota pene humilioris fortunae nobilitate ad se traxerat ― hi enim studiis atque aperta acclamatione in
ipsum inclinabant ― uicit tamen illa pars, quę Vuladislauo fauebat, cui scilicet regnum a
Deo erat destinatum, quo regis segnitia Hungarorum in gentes adiacentes superbia
plecteretur. Nam cum maxime uulgi studia in Albertum essent accensa, rumor (incertum
quo authore exortus) tota comitia subito peruasit Alberthum peruicacis ingenii ac ualde
suis contumeliosum esse. Qui quidem rumor, ut sunt mortales ad credendum
ad se traxerat ― hi enim studiis atque aperta acclamatione in
ipsum inclinabant ― uicit tamen illa pars, quę Vuladislauo fauebat, cui scilicet regnum a
Deo erat destinatum, quo regis segnitia Hungarorum in gentes adiacentes superbia
plecteretur. Nam cum maxime uulgi studia in Albertum essent accensa, rumor (incertum
quo authore exortus) tota comitia subito peruasit Alberthum peruicacis ingenii ac ualde
suis contumeliosum esse. Qui quidem rumor, ut sunt mortales ad credendum deteriora
faciles, omnium fere principum animos ab Albertho extemplo auertit
tota comitia subito peruasit Alberthum peruicacis ingenii ac ualde
suis contumeliosum esse. Qui quidem rumor, ut sunt mortales ad credendum deteriora
faciles, omnium fere principum animos ab Albertho extemplo auertit atque Vuladislauo
conciliauit. Et re uera aliquando Alberthus in quodam concilio, cui pater eius interfuerat, cuidam ex Polonis principibus ob liberiorem uocem in regem emissam ira concitus
intenderat manus osque uerberauerat.
Quare falso quidam opinati sunt regnum Albertho ablatum tum inconstantia
Stephani Botheris, Transistranae Hungariae
esse. Qui quidem rumor, ut sunt mortales ad credendum deteriora
faciles, omnium fere principum animos ab Albertho extemplo auertit atque Vuladislauo
conciliauit. Et re uera aliquando Alberthus in quodam concilio, cui pater eius interfuerat, cuidam ex Polonis principibus ob liberiorem uocem in regem emissam ira concitus
intenderat manus osque uerberauerat.
Quare falso quidam opinati sunt regnum Albertho ablatum tum inconstantia
Stephani Botheris, Transistranae Hungariae praefecti, quem ferunt, ut Vuladislauo fautor esset, a regina pecunia corruptum, quando uir ille
abdicasse fertur, ordinisque diui Francisci habitum sumpsisse, perinde ac timuisset, ne regnum
Hungariae non sine suo periculo Vuladislauus retinere non posset, propterea quod ad
ultimum prope discrimen Vuladislauo rege declarato regnum deductum esse uisum est,
hostibus undique in Hungaros ingruentibus. Qui quidem tunc in mutuam ex simultatibus perniciem ruentes in sese finitimorum arma concitabant.
Sed neque hanc solum modo depositi praesulatus
Francisci habitum sumpsisse, perinde ac timuisset, ne regnum
Hungariae non sine suo periculo Vuladislauus retinere non posset, propterea quod ad
ultimum prope discrimen Vuladislauo rege declarato regnum deductum esse uisum est,
hostibus undique in Hungaros ingruentibus. Qui quidem tunc in mutuam ex simultatibus perniciem ruentes in sese finitimorum arma concitabant.
Sed neque hanc solum modo depositi praesulatus
ac timuisset, ne regnum
Hungariae non sine suo periculo Vuladislauus retinere non posset, propterea quod ad
ultimum prope discrimen Vuladislauo rege declarato regnum deductum esse uisum est,
hostibus undique in Hungaros ingruentibus. Qui quidem tunc in mutuam ex simultatibus perniciem ruentes in sese finitimorum arma concitabant.
Sed neque hanc solum modo depositi praesulatus
regnum Hungariae non est accitus, uerum etiam multo ante ab Hungaris rex designatus
quam ulla huiusce matrimonii fieret mentio.
Quamquam non negauerim spem nuptiarum Beatrici ab Hungaris dolose iniectam,
quo illa pecunias, quarum copiam ingentem congessisse credebatur, in exercitum, qui
aduersus hostes id temporis scribebatur, impenderet. Qua propter ego quoque eorum
opinioni facile accedo, qui credunt Ianum nullius delicti conscientia, sed ex uoto monasterium petiisse.
In quam sane sententiam
credebatur, in exercitum, qui
aduersus hostes id temporis scribebatur, impenderet. Qua propter ego quoque eorum
opinioni facile accedo, qui credunt Ianum nullius delicti conscientia, sed ex uoto monasterium petiisse.
In quam sane sententiam grauiores fere uiri inclinant, quandoquidem
neque sola electio Vuladislaui regis, uerum etiam insanae quoque Hungarorum mentes
et consilia inquieta, priuatisque potius quam publicis rebus prospicientia regnum opibus
ac armis ualidissimum prope pessum dederint, nedum
latrocinii genus praetermiserint. Est enim proculdubio neffarius latro, qui de religione lucra sectatur et alienam simplicitatem quaestui habet.
Nec equidem haec scriptis inserui, ac si ambigerem siue astu Iani pontificis siue
Batheris inconstantia Vuladislauum ab Hungaris in regem acceptum repulsumue
Albertum, quippe qui, praeterquam quod ab aliis accepta transcribo, ex sacris literis didici Dei uoluntate ac decreto principatum dari, sed ne quid ex his, quę tunc fama ferebantur, consulto uidear subduxisse.
Hungarorum ingenia mitiora fierent, non sine rerum perturbatione
et regni detrimento ad regnum Hungariae accessisse, et Albertho nullius sane fraude illud
ablatum , sed potius Pestanorum comitiorum acclamatione, certissimo, ut exitus rei
comprobauit, omine in regem paterni regni, in quod mox Vuladislaui maxime opera
patri successit, designatum esse. Consueuit enim Deus plęraque arcanis quibusdam, ut ita
dicam, notis, ac per ambages, prius quam ueniant, significare, quo uoluntas eius, tum
demum, quum expleta fuerit, denuntiata
fierent, non sine rerum perturbatione
et regni detrimento ad regnum Hungariae accessisse, et Albertho nullius sane fraude illud
ablatum , sed potius Pestanorum comitiorum acclamatione, certissimo, ut exitus rei
comprobauit, omine in regem paterni regni, in quod mox Vuladislaui maxime opera
patri successit, designatum esse. Consueuit enim Deus plęraque arcanis quibusdam, ut ita
dicam, notis, ac per ambages, prius quam ueniant, significare, quo uoluntas eius, tum
demum, quum expleta fuerit, denuntiata fuisse cognoscatur.
quibusdam, ut ita
dicam, notis, ac per ambages, prius quam ueniant, significare, quo uoluntas eius, tum
demum, quum expleta fuerit, denuntiata fuisse cognoscatur.
regis Matthiae reginamque, quo citius domus Chugniadis familiae statuta humanarum rerum uolubilitate
ruinae destinatae caderet, nascitur dissensio, quae quidem utrique detrimento fuit quam
maximo. Alterum enim regno spe fere tota accepto deiecit, alteram ingenti pecunia priuauit, atque in maximum induxit moerorem, fide ab Hungaris non pręstita, ut ipsa
tegendae ignominiae causa, ubi spe regii matrimonii decidit, spargere in uulgus non
dubitauit. Quae profecto contentio perturbationis pestem magna ex parte adauxit, ferrumque ac facem ciuili bello
quae quidem utrique detrimento fuit quam
maximo. Alterum enim regno spe fere tota accepto deiecit, alteram ingenti pecunia priuauit, atque in maximum induxit moerorem, fide ab Hungaris non pręstita, ut ipsa
tegendae ignominiae causa, ubi spe regii matrimonii decidit, spargere in uulgus non
dubitauit. Quae profecto contentio perturbationis pestem magna ex parte adauxit, ferrumque ac facem ciuili bello praetulit,
hinc regina iure coniugii, inde regulo, perinde
ac si esset legitimus haeres, ad se regnum
trahente. Quem scilicet praeter alia, quibus
imperitum rerum adolescentem mali consultores stimulabant, ad excelsa omnia atque
alta speranda hoc maxime incitabat, eo quod rex Matthias, morte primae coniugis iam
solutus matrimonio, eius matrem regio cultu, aeque ac iustam uxorem, domi in delitiis
habuerat, uolueratque eam, ut multi affirmant, propter prolem ex ea susceptam sibi matrimonio, ni amici dissuasissent, coniungere.
Accedit ad hoc, quod se unicum demortui patris filium uidebat reliquum esse, atque
honore paulo ante habitum, quo solent in spem regni geniti
ac iustam uxorem, domi in delitiis
habuerat, uolueratque eam, ut multi affirmant, propter prolem ex ea susceptam sibi matrimonio, ni amici dissuasissent, coniungere.
Accedit ad hoc, quod se unicum demortui patris filium uidebat reliquum esse, atque
honore paulo ante habitum, quo solent in spem regni geniti haberi. Verum quantum Iani
Chugniadis, ducis egregii, uirtus ad obtinendum regnum Matthiae suffragata erat, tantum huic patris obfuit tyrannis. Nihil enim est regum liberis ad conciliandum populi
fauorem tam efficax, quam paternae memoria iustitiae.
obtinendum regnum Matthiae suffragata erat, tantum huic patris obfuit tyrannis. Nihil enim est regum liberis ad conciliandum populi
fauorem tam efficax, quam paternae memoria iustitiae. Regina igitur animaduertens regulum omnia ad obtinendum regnum moliri, relicta regia in priuatas ciuitatis aedes sese
recaepit, seu uim reguli metuens, seu, ut eo facto quasi e domo sua pulsa esset, se
digniorem commiseratione faceret ac maius odium regulo conflaret. Proceres deinde
supplex orat, ne se reginam legitime creatam deserant, priuatamque
legitime creatam deserant, priuatamque esse patiantur.
Spondet praeterea, si Vuladislauum Hungariae regem declararent, seque ille, quod
quidem eorum fauore posse fieri sperabat, uxorem duceret, totum thesaurum regnante
Matthia ab se qualicunque modo congestum in communem regni usum uersuram, rata
et omnem rerum iacturam priuata uita leuiorem fore, nec difficulter pecunię detrimenta
resartum iri, si uoti compos facta esset.
Principes qui Vuladislauum in Hungaria regnare optabant, quamquam Beatricem ne
in regno quidem priuatam agere e
sperabat, uxorem duceret, totum thesaurum regnante
Matthia ab se qualicunque modo congestum in communem regni usum uersuram, rata
et omnem rerum iacturam priuata uita leuiorem fore, nec difficulter pecunię detrimenta
resartum iri, si uoti compos facta esset.
Principes qui Vuladislauum in Hungaria regnare optabant, quamquam Beatricem ne
in regno quidem priuatam agere e republica existimarent, nedum reginam esse uolebant
- tantum odii siue reginae ipsius, siue regis Matthiae culpa in illam concaeptum erat (nam
et illa,
Matthia ab se qualicunque modo congestum in communem regni usum uersuram, rata
et omnem rerum iacturam priuata uita leuiorem fore, nec difficulter pecunię detrimenta
resartum iri, si uoti compos facta esset.
Principes qui Vuladislauum in Hungaria regnare optabant, quamquam Beatricem ne
in regno quidem priuatam agere e republica existimarent, nedum reginam esse uolebant
- tantum odii siue reginae ipsius, siue regis Matthiae culpa in illam concaeptum erat (nam
et illa, praeterquam quod sterilis esset, parum benefica habita
Principes qui Vuladislauum in Hungaria regnare optabant, quamquam Beatricem ne
in regno quidem priuatam agere e republica existimarent, nedum reginam esse uolebant
- tantum odii siue reginae ipsius, siue regis Matthiae culpa in illam concaeptum erat (nam
et illa, praeterquam quod sterilis esset, parum benefica habita est, et Hungarorum optimates quemadmodum in Matthiam, ita et in uxorem eius erant animati) ― tamen, ac si
hac reginae sponsione clandestina eius praeda euoluta patefieret,
existimarent, nedum reginam esse uolebant
- tantum odii siue reginae ipsius, siue regis Matthiae culpa in illam concaeptum erat (nam
et illa, praeterquam quod sterilis esset, parum benefica habita est, et Hungarorum optimates quemadmodum in Matthiam, ita et in uxorem eius erant animati) ― tamen, ac si
hac reginae sponsione clandestina eius praeda euoluta patefieret,
quo cumulatum
argentum, ut sunt Hungari ueluti plerique mortales pecuniae auidi,
reginam esse uolebant
- tantum odii siue reginae ipsius, siue regis Matthiae culpa in illam concaeptum erat (nam
et illa, praeterquam quod sterilis esset, parum benefica habita est, et Hungarorum optimates quemadmodum in Matthiam, ita et in uxorem eius erant animati) ― tamen, ac si
hac reginae sponsione clandestina eius praeda euoluta patefieret,
quo cumulatum
argentum, ut sunt Hungari ueluti plerique mortales pecuniae auidi, extraherent, quicquid
genti fraudem maxime obicere solent,
tametsi antiquis Romanorum moribus nihil minus quam perfidiae obiectio conueniat,
quippe apud quos fides semper fuit sanctissime culta, omnibusque mortalium bonis antelata.
deferri haud dissimulanter petere incipit,
minaturque se illud, si non licuerit optimatum uoluntate, ui occupaturum, atque armis
ius suum defensurum. Atque quo plures sibi ascisceret fautores, Petrum cognomento
Insanum, Colociensium pontificem, Visegradensi educit custodia, in quam ob ferox
maxime ac intractabile ingenium a rege Matthia alienae insolentiae impatientissimo,
adnitente etiam Beatrice eius uxore, quae et ipsa praesuli ob intolerabilem hominis in se
acerbitatem erat infensa, coniectus fuerat. Quamquam sunt qui Petri arrogantiae proditionem
fautores, Petrum cognomento
Insanum, Colociensium pontificem, Visegradensi educit custodia, in quam ob ferox
maxime ac intractabile ingenium a rege Matthia alienae insolentiae impatientissimo,
adnitente etiam Beatrice eius uxore, quae et ipsa praesuli ob intolerabilem hominis in se
acerbitatem erat infensa, coniectus fuerat. Quamquam sunt qui Petri arrogantiae proditionem quoque consiliorum regis Matthiae, cuius a secretis et magister epistolarum fuerat, adiciant, licet alii id illi ab inimicis falso obiectum arbitrentur.
Caeterum
et magister epistolarum fuerat, adiciant, licet alii id illi ab inimicis falso obiectum arbitrentur.
Caeterum
pontifex Petrus sese domi priuatim continuit,
nec in senatorum concionem inferri ausus est, eo quod inimicos timeret, qui ei, si publicis rebus se ingessisset,
malum minabantur, quodque praesulatu nondum omnino recuperato nullam ferme inter
proceres auctoritatem erat consecutus. Quum uel ex eo
nequiuerit, multum tamen consilio, audaci illo quidem
et minime probando, nec ab eius ingenita atrocitate abhorrente, profuturus fuisset forsan, si ei fuisset obtemperatum: quippe cuius erat sententia, caeteris fere reguli amicis id
uehementer propter rei turpitudinem improbantibus, comprehensos in regia optimates,
qui comitiorum initio ad regulum saepe commeabant, positis custodibus tantisper
detinere, dum Ïanus, an militari studio regnum posset inuadere, experiretur. Hoc autem,
utrum Petri odio ab inimicis confictum sit, in uulgusque aeditum moribus eius crimen
affirmantibus,
propter rei turpitudinem improbantibus, comprehensos in regia optimates,
qui comitiorum initio ad regulum saepe commeabant, positis custodibus tantisper
detinere, dum Ïanus, an militari studio regnum posset inuadere, experiretur. Hoc autem,
utrum Petri odio ab inimicis confictum sit, in uulgusque aeditum moribus eius crimen
affirmantibus, an ab ipso Petro cogitatum, in ambiguo pono. Nihil enim mihi de hac re
satis compertum est.
initio ad regulum saepe commeabant, positis custodibus tantisper
detinere, dum Ïanus, an militari studio regnum posset inuadere, experiretur. Hoc autem,
utrum Petri odio ab inimicis confictum sit, in uulgusque aeditum moribus eius crimen
affirmantibus, an ab ipso Petro cogitatum, in ambiguo pono. Nihil enim mihi de hac re
satis compertum est.
nobilium conuentui
redderet, thesauris, oppidisque et caeteris omnibus locis iure ad rem publicam pertinentibus cederet, malletque gratiam senatus Hungarici quam uim experiri, neu pessimorum hominum fallacibus deceptus consiliis, uanaque inflatus spe sese in praeceps
daret. Deinde animo prospiceret, quam periculosum peteret imperium, quamque difficilem rem atque supra fortunam suam attentaret, et quae ab ipso neque capi, neque contineri posset. Caeterum cum regulum huiusce adhortationibus nequaquam flecti
appareret ― etenim ei
Duronius praefectura obtineret, ab ipso Lodouico Bossinensium rex dictus est, quum ob formam
Duroniae filiae, quam eius amore captus nuptiis suis Lodouicus destinarat, reginamque
appellauerat, ne magni rex nominis priuatam feminam, priuatique hominis filiam praeter
regium decus in coniugem duxisse uideretur, tum ob egregie nauatam operam aduersus
Gregorium Churiacum Dalmatam ab Hungaris deficientem, regnique prouincias uastantem. Itaque, quamuis Stephanus et insecuti Bossinensium reges regio nomine fuerint
insigniti, nunquam tamen a societate Vngarorum, quoad
Hungarorum reges nequaquam deposuerunt, eum
non minus recte nunc quam antea usurpantes, quandoquidem ductu regis Matthiae
Chugniadis sedem Bosinensium regum, quam incolę Iäizam uocant, cum multis aliis
oppidis de Turcis recuperarunt.
Spondent igitur regulo, si in animum induceret permittere sese in senatus potestatem, totam Illyrici regionem, quae Hungarorum imperio subiecta erat, cum bani
nomine, quod paulo a regio distat, additis insuper multis principum uirorum patrimoniis, quae Matthias partim
eum
non minus recte nunc quam antea usurpantes, quandoquidem ductu regis Matthiae
Chugniadis sedem Bosinensium regum, quam incolę Iäizam uocant, cum multis aliis
oppidis de Turcis recuperarunt.
Spondent igitur regulo, si in animum induceret permittere sese in senatus potestatem, totam Illyrici regionem, quae Hungarorum imperio subiecta erat, cum bani
nomine, quod paulo a regio distat, additis insuper multis principum uirorum patrimoniis, quae Matthias partim emerat, partim successionis iure, ut mos est,
caducae hereditates regibus acquiruntur.
rege nondum declarato, soluti, ut fit, regio metu, dum uicinum agrum populantur, armisque ea repetunt, de quibus iure disceptandum erat, comitiis regiis non
interfuerant. Itaque propria hi culpa optimatibus infensi, ac si fuissent, quod illis absentibus regia comitia essent peracta, in posterum quoque suffragiis ferendis priuati atque
procerum senatu amoti, sese ad partes reguli, imprudenti sane consilio, aggregarunt,
propterea quod quidam eorum eundem cum regulo, alii grauiorem etiam casum subiere.
In queis fuere Laurentius Huuilacenus, inter
illis absentibus regia comitia essent peracta, in posterum quoque suffragiis ferendis priuati atque
procerum senatu amoti, sese ad partes reguli, imprudenti sane consilio, aggregarunt,
propterea quod quidam eorum eundem cum regulo, alii grauiorem etiam casum subiere.
In queis fuere Laurentius Huuilacenus, inter profanos proceres fortunis ac familiae dignitate nulli secundus; Sigismundus Chanzeres, Quinque ecclesiarum antistes;
Bartholomeus Berislauus, Varanensis prior, eiusque collegii sacerdos, quod Rhodum
Lyciae insulam imperio obtinet; Iacobus
prior, eiusque collegii sacerdos, quod Rhodum
Lyciae insulam imperio obtinet; Iacobus Scytha, et ipse ex regiis praefectis non ignobilis;
Paulus Choruates, multique alii bello assueti, genereque ac diuitiis clari.
Quod ubi uulgatum est, Stephanus Bather cum omni exercitu, qui secum in Pestano
campo consederat, Danubium confestim traicit regulum insecuturus, prius tamen Iäno
Varadinensium pontifice ad Stephanum Austriae praefectum, quem senatus principem,
seu comitem palatinum creatum demonstrauimus, uirum diuitiis et auctoritate nominis
Hungarici longe principem, Viannam ad
incipere censuit. Quo nuntio accepto
palatinus omneis aduersae factionis homines, praeter regium puerum, hosteis iudicari,
eorumque bona publicari iussit. Illum enim et parentis amicitia palatino commendabat,
quippe quem Matthias ex infimo fere loco in summum dignitatis ac fortunae euexerat gradum, et aetas, quasi nil proprio fecisset
consilio, excusare uidebatur.
in summum dignitatis ac fortunae euexerat gradum, et aetas, quasi nil proprio fecisset
consilio, excusare uidebatur.
quibusdam rebus, quae sicut illis usui erant, ita a sacerdotibus negari haud
debuerant, inde abeunt. Sunt enim sacerdotum domicilia ita antiquitus instituta, ut
essent hospitalitatis ac beneficentiae officinae.
Sed quum in pago sub ipsius radicibus
montis, in quo monasterium situm est, pauci ex his, qui monasterium irruperant, uino
onerati substitissent, monachus quidam, e Pelusiensi monasterio pulsus, qui loco pręerat,
licet esset Dalmata natione, ciuisque Rhacusanus ― nam Feudarense monasterium precio
usui erant, ita a sacerdotibus negari haud
debuerant, inde abeunt. Sunt enim sacerdotum domicilia ita antiquitus instituta, ut
essent hospitalitatis ac beneficentiae officinae.
Sed quum in pago sub ipsius radicibus
montis, in quo monasterium situm est, pauci ex his, qui monasterium irruperant, uino
onerati substitissent, monachus quidam, e Pelusiensi monasterio pulsus, qui loco pręerat,
licet esset Dalmata natione, ciuisque Rhacusanus ― nam Feudarense monasterium precio
conduxerat ― multum tamen, eo quod in
in quo monasterium situm est, pauci ex his, qui monasterium irruperant, uino
onerati substitissent, monachus quidam, e Pelusiensi monasterio pulsus, qui loco pręerat,
licet esset Dalmata natione, ciuisque Rhacusanus ― nam Feudarense monasterium precio
conduxerat ― multum tamen, eo quod in Hungaria inueterauerat, de regionis hauserat
immanitate, et ipse mero simul et ira, quam singularis auaritia exasperauerat, malis consultoribus incitatus, ministros conuocat, de iniuriis monasterio illatis longa conqueritur
oratione.
Erat enim, ut ab his, qui hominem
illatis longa conqueritur
oratione.
Erat enim, ut ab his, qui hominem nouere, accępi, natura, ut plerique sunt Dalmatae,
usque ad fugam audientium, ut dicitur, loquax. Quos ubi ad ulciscendam iniuriam satis
concitatos uidit ― quippe Hungari his, quos mercede colunt, fere in omnibus promptissime parent, tantique eos faciunt, quorum se amicitiae dediderunt, ut ne consanguineis
quidem, si iussi sunt, parcant ― merum circumferri largius more patrio iubet, quo furiosa
iam incensos oratione uino etiam, cui gentes in septemtrionem uersae
uidit ― quippe Hungari his, quos mercede colunt, fere in omnibus promptissime parent, tantique eos faciunt, quorum se amicitiae dediderunt, ut ne consanguineis
quidem, si iussi sunt, parcant ― merum circumferri largius more patrio iubet, quo furiosa
iam incensos oratione uino etiam, cui gentes in septemtrionem uersae
deditissimae sunt,
magis efferaret. Itaque monachus, ad quem maxime liberalitas, patientiae uirtus, atque
iniuriarum spectabat obliuio, ab epulis, inter quas de hac re consultauerat, consurgens
arma capit,
mentis, qui
hominem nulla iniuria, aut omnino leui prouocatus interficeret?
Tantum uero abfuit, ut hic sacerdos, propter hominis necem, aut publica censura, aut
sua ipsius conscientia sacris arceretur, ut insuper scelere dissimulato in patria, quo metu
iuditii ex Hungaria profugerat, a ciuibus Rhacusanis eiusce caedis ignaris Tribuniensium
praesul fuerit dictus, licet titulum duntaxat huius pontificatus Rhacusani usurpent,
Turcis ciuitatem possidentibus. Sed nec Alexander Sextus, Romanus pontifex, tametsi et
ipse
licet titulum duntaxat huius pontificatus Rhacusani usurpent,
Turcis ciuitatem possidentibus. Sed nec Alexander Sextus, Romanus pontifex, tametsi et
ipse homicidiis notus esset, hunc hominem ad pontificatum facile admisit. Nam quum
Romae accusatus esset, obiectaque parum purgare uideretur, in carcerem coniectus est,
mox Maphaeis, Veronensibus ciuibus, summis uiris, qui id temporis Romae agebant,
deprecantibus ac reum iuditio sisti fideiubentibus, non modo e carcere eductus est, sed
etiam accusatore, seu minis ab accusatione deterrito, seu per collusionem desistente, tandem
ac reum iuditio sisti fideiubentibus, non modo e carcere eductus est, sed
etiam accusatore, seu minis ab accusatione deterrito, seu per collusionem desistente, tandem episcopus declaratus. Nec mirum: solos enim falsarios hoc corruptissimo tempore
Sedes Apostolica ultimo supplicio afficit; in caeteris conniuere solet, eo quod falsi
crimen, quum pontificum, quorum omnis in comparandis duntaxat pecuniis cura fixa
est, deterat emolumenta, capitale putatur.
Ad hoc accedit quia hic sacerdos solemni stipulatu spoponderat se, simulatque in
patriam
seu minis ab accusatione deterrito, seu per collusionem desistente, tandem episcopus declaratus. Nec mirum: solos enim falsarios hoc corruptissimo tempore
Sedes Apostolica ultimo supplicio afficit; in caeteris conniuere solet, eo quod falsi
crimen, quum pontificum, quorum omnis in comparandis duntaxat pecuniis cura fixa
est, deterat emolumenta, capitale putatur.
Ad hoc accedit quia hic sacerdos solemni stipulatu spoponderat se, simulatque in
patriam reuersus esset, ducentos aureos mulctae nomine soluturum, nisi quosdam
ueteres authores,
afficit; in caeteris conniuere solet, eo quod falsi
crimen, quum pontificum, quorum omnis in comparandis duntaxat pecuniis cura fixa
est, deterat emolumenta, capitale putatur.
Ad hoc accedit quia hic sacerdos solemni stipulatu spoponderat se, simulatque in
patriam reuersus esset, ducentos aureos mulctae nomine soluturum, nisi quosdam
ueteres authores, qui temporum iniuria non extant, ipsis Maphaeis, seu quibus illi iussissent librariis, imprimendos dedisset, quos sane ille in Circumistranis regionibus abs se
inuentos eo consilio ementitus
hic sacerdos solemni stipulatu spoponderat se, simulatque in
patriam reuersus esset, ducentos aureos mulctae nomine soluturum, nisi quosdam
ueteres authores, qui temporum iniuria non extant, ipsis Maphaeis, seu quibus illi iussissent librariis, imprimendos dedisset, quos sane ille in Circumistranis regionibus abs se
inuentos eo consilio ementitus erat, ut Maphaeos librorum cupidissimos sibi conciliaret,
iudiciumque eorum patrocinio eluderet. Atque ita, quum causa non posset, fraude ac
mendacio sese tutatus est.
Hoc autem haud insectandi
a Bathere fugatur; solus Prior Veranensis ei cum paucis fortiter resistit.
superuentu perculsis.
Confestimque acie instructa signa canere collemque subire, quem factio aduersa insederat, ac hostem inuadere iubet,
clamitans aequum esse Hungaros pro sacro diademate,
quod non priuatus quispiam ui detinere, uerum in senatus potestate more maiorum esse
debet, pro thesauris publicis, quos ut Matthias congereret maximos, regnum et communem patriam crebris, ac iisdem asperrimis exactionibus pene spoliauit, acriter
pugnare, nec ullo pacto sinere pueri inductores ac reipublicae hostes
ac reipublicae hostes impunitos abire;
omni poena dignos ducerent, qui aduersus senatus consensionem scelerata consilia inissent.
At reguli factio, multitudo magna ex parte incondita atque ad dimicandum animis
minime parata, ubi uident armatos praeter opinionem suam cursu in se ac strictis gladiis ferri, impedimentis priuatae simul et publicę fortunae partim direptis, partim desertis,
ne ab hoste tergo instaturo, cui et iustior causa et aduersariorum consternatio animos
addebat, morantes opprimerentur, fugam capiunt, nulla magis alia re perterriti quam
impedimentis priuatae simul et publicę fortunae partim direptis, partim desertis,
ne ab hoste tergo instaturo, cui et iustior causa et aduersariorum consternatio animos
addebat, morantes opprimerentur, fugam capiunt, nulla magis alia re perterriti quam terribili specie Pauli Cinisii in prima acie magno animo uersantis, atque ad pugnam suos
adhortantis. Facile enim sua ille dux praesentia (utpote multis uictoriis clarus) et suis animum addere, et aduersariis formidinem incutere poterat,
cum plerique eorum, qui in
utroque
Cinisii in prima acie magno animo uersantis, atque ad pugnam suos
adhortantis. Facile enim sua ille dux praesentia (utpote multis uictoriis clarus) et suis animum addere, et aduersariis formidinem incutere poterat,
cum plerique eorum, qui in
utroque erant exercitu, sub ipso stipendia saepius fecissent,
multorumque facinorum
eius, quae quidem res ad maiestatem nominis maxime confert, testes essent.
Ac ne uictor hostis eos
filium ab iniustis hostibus et fidei uiolatoribus defendant, asserentes, ut sunt mortales
suis erroribus defendendis parati, contra iusiurandum ac sacramenti religionem eum
oppugnatum iri, qui scilicet uiuente adhuc patre rex ab omnibus esset dictus, omniumque fide in hoc data confirmatus.
Est autem fama satis constans regem Matthiam praefectos, ac quosdam ex purpuratis
suis, caeterosque amicorum, quos propter summa in eos beneficia sibi etiam extincto
fidos fore rebatur, iuramento adegisse, uoluntarione, an coacto, non satis
religionem eum
oppugnatum iri, qui scilicet uiuente adhuc patre rex ab omnibus esset dictus, omniumque fide in hoc data confirmatus.
Est autem fama satis constans regem Matthiam praefectos, ac quosdam ex purpuratis
suis, caeterosque amicorum, quos propter summa in eos beneficia sibi etiam extincto
fidos fore rebatur, iuramento adegisse, uoluntarione, an coacto, non satis compertum
habeo,
uti filium sibi in regnum substituerent. Sed quoniam uita functi amicis fere carent, utpote
ac quosdam ex purpuratis
suis, caeterosque amicorum, quos propter summa in eos beneficia sibi etiam extincto
fidos fore rebatur, iuramento adegisse, uoluntarione, an coacto, non satis compertum
habeo,
uti filium sibi in regnum substituerent. Sed quoniam uita functi amicis fere carent, utpote penes quos neque gratiae neque maleficii locus est, iurati promissis
haudquaquam stetisse creduntur, nec mea sententia ob id ullam culpam contraxere.
Liberis enim, uti ego existimo, gentibus aut nasci
admittuntur.
utrique acriter contendunt Coruini enim, qui nondum acie excesserant, uenia fere desperata sese non nisi audacia
tutos arbitrabantur, pars autem aduersa non secus ac in transfugas proditoresque instabat ― Iacobus Scytha, odio iram inflammante atque animum suggerente, equo calcaribus
incenso in praefectum Transiluanum sese infert, ratus hostes aut remissuros pugnae
ardorem, aut in fugam sese effusuros duce eorum occiso, nec difficilem de sene, atque
ob id ad manum secum conserendam inualido, sperabat uictoriam. Quem ubi praefectus
in se ire uidet, protinus in hostem equum
non nisi audacia
tutos arbitrabantur, pars autem aduersa non secus ac in transfugas proditoresque instabat ― Iacobus Scytha, odio iram inflammante atque animum suggerente, equo calcaribus
incenso in praefectum Transiluanum sese infert, ratus hostes aut remissuros pugnae
ardorem, aut in fugam sese effusuros duce eorum occiso, nec difficilem de sene, atque
ob id ad manum secum conserendam inualido, sperabat uictoriam. Quem ubi praefectus
in se ire uidet, protinus in hostem equum conuertit, nullamque pugnae moram facturus
lanceę ab armigero raptim sumptae innititur. Decorum enim
animum suggerente, equo calcaribus
incenso in praefectum Transiluanum sese infert, ratus hostes aut remissuros pugnae
ardorem, aut in fugam sese effusuros duce eorum occiso, nec difficilem de sene, atque
ob id ad manum secum conserendam inualido, sperabat uictoriam. Quem ubi praefectus
in se ire uidet, protinus in hostem equum conuertit, nullamque pugnae moram facturus
lanceę ab armigero raptim sumptae innititur. Decorum enim censebat in conspectu duorum exercituum ducem multis bellicis operibus illustrem, in extrema quoque aetate,
singulare
calcaribus
incenso in praefectum Transiluanum sese infert, ratus hostes aut remissuros pugnae
ardorem, aut in fugam sese effusuros duce eorum occiso, nec difficilem de sene, atque
ob id ad manum secum conserendam inualido, sperabat uictoriam. Quem ubi praefectus
in se ire uidet, protinus in hostem equum conuertit, nullamque pugnae moram facturus
lanceę ab armigero raptim sumptae innititur. Decorum enim censebat in conspectu duorum exercituum ducem multis bellicis operibus illustrem, in extrema quoque aetate,
singulare haud detrectare certamen.
effusuros duce eorum occiso, nec difficilem de sene, atque
ob id ad manum secum conserendam inualido, sperabat uictoriam. Quem ubi praefectus
in se ire uidet, protinus in hostem equum conuertit, nullamque pugnae moram facturus
lanceę ab armigero raptim sumptae innititur. Decorum enim censebat in conspectu duorum exercituum ducem multis bellicis operibus illustrem, in extrema quoque aetate,
singulare haud detrectare certamen.
Verum Iacobus, insperata Stephani perterritus alacritate, extemplo fugae se mandauit, ira, ut fit, quom insita
secum conserendam inualido, sperabat uictoriam. Quem ubi praefectus
in se ire uidet, protinus in hostem equum conuertit, nullamque pugnae moram facturus
lanceę ab armigero raptim sumptae innititur. Decorum enim censebat in conspectu duorum exercituum ducem multis bellicis operibus illustrem, in extrema quoque aetate,
singulare haud detrectare certamen.
Verum Iacobus, insperata Stephani perterritus alacritate, extemplo fugae se mandauit, ira, ut fit, quom insita animo deest audacia, timori cedente. Quod animaduertens
quidam eques eius
et ingenio fuissent adiutae. Itaque acriter concurrunt. Praefectus licet aetate multo maior, rei tamen militaris peritior, aduersarium primo congressu cuspidis ictu equo deturbat, quem quidem uix sese a graui ictu
attolentem,
adiecta ad fortitudinem etiam clementia, quamuis fuerit alioquin natura non admodum
mitis.
Dum hoc modo Coruini hostium impetum sustinent, regulus cum Laurentio
Huuilaceno, Quinqueecclesiarum episcopus, et multi alii huius factionis uiri e manibus
uictorum euadunt, atque in loca satis tuta se recipiunt. Varanensis uero prior (caeteris
partim in fugam compulsis, partim interfectis, quibusdam etiam captis grauiterque uulneratis) maiori animo quam uiribus pugnans multis uulneribus acceptis equo deicitur, ac
prope exanimatus capitur, una cum Michaele Canasio, uiro
natura non admodum
mitis.
Dum hoc modo Coruini hostium impetum sustinent, regulus cum Laurentio
Huuilaceno, Quinqueecclesiarum episcopus, et multi alii huius factionis uiri e manibus
uictorum euadunt, atque in loca satis tuta se recipiunt. Varanensis uero prior (caeteris
partim in fugam compulsis, partim interfectis, quibusdam etiam captis grauiterque uulneratis) maiori animo quam uiribus pugnans multis uulneribus acceptis equo deicitur, ac
prope exanimatus capitur, una cum Michaele Canasio, uiro senatorio, satisque ampla, ut
est captus Hungarorum, fortuna nato.
etiam captis grauiterque uulneratis) maiori animo quam uiribus pugnans multis uulneribus acceptis equo deicitur, ac
prope exanimatus capitur, una cum Michaele Canasio, uiro senatorio, satisque ampla, ut
est captus Hungarorum, fortuna nato.
In hoc praelio ex reguli factione circiter sexaginta homines cecidere; ex parte uero aduersa nemo fere desideratus est, paucissimi uulnerati. Nempe res tumultui potius quam pugnae similis fuit.
Nempe res tumultui potius quam pugnae similis fuit.
quam regia praedae data, facies etiam externis, et his sęuissimis hostibus, commiserationem simul et indignationem motura, modo abesset auaritia. Quippe uestis preciosa
regis Matthiae, omnium circa gentium uictoris, gemmae, codices ueterum authorum
magno impendio in membranis exarati, coelatum aurum et argentum, uasa conuiualia,
quibus quidem aetatis suae omnes fere reges superauit, caeteraque, quae in manus
hostium uenerant, direpta non modo ab hostibus, qui ius belli auaritiae ac crudelitati
praeferre solent,
modo abesset auaritia. Quippe uestis preciosa
regis Matthiae, omnium circa gentium uictoris, gemmae, codices ueterum authorum
magno impendio in membranis exarati, coelatum aurum et argentum, uasa conuiualia,
quibus quidem aetatis suae omnes fere reges superauit, caeteraque, quae in manus
hostium uenerant, direpta non modo ab hostibus, qui ius belli auaritiae ac crudelitati
praeferre solent, sed etiam, ut fere fit, quum
Etenim iusto Dei iudicio, quae inique parantur, male etiam amitti solent.
Nam quamuis hic princeps multis animi dotibus, ut supra docuimus, fuerit illustris, non
immerito tamen culpari uisus est, quod omnia ferme inani tribuens famae in alendis uarii
generis opificibus, coemendis gemmis, et caetera praeciosa suppellectile comparanda
non aerarium modo exhaurire, sed etiam noua atque extraordinaria tributa instituere
non dubitabat. Vnde quidam Turcarum regis missus
Canasium uinctos secum ducens, cum exercitu praede honusto laetus uelut
non de ciuibus, sed externis hostibus uictoriam esset consecutus, Budam reuertitur. Quos
quidem primum reginae, ut eius quoque oculos eo exhilararet, spectaculo, sicut erant
uincti, ostendit. Mox in custodiam datos illius arbitrio ac potestati permisisse simulauit,
quo scilicet omnibus appareret reginae auspiciis rem gestam esse, magnamque inuidiae
partem in illam transferret, quin etiam spem regii matrimonii credulitatemque, consuetum amoris malum, ei adiungeret; demumque, ad profundendam
reuertitur. Quos
quidem primum reginae, ut eius quoque oculos eo exhilararet, spectaculo, sicut erant
uincti, ostendit. Mox in custodiam datos illius arbitrio ac potestati permisisse simulauit,
quo scilicet omnibus appareret reginae auspiciis rem gestam esse, magnamque inuidiae
partem in illam transferret, quin etiam spem regii matrimonii credulitatemque, consuetum amoris malum, ei adiungeret; demumque, ad profundendam pecuniam, cui Hungari
admodum dediti sunt, eam facilius pelliceret. Non desunt tamen, qui affirment priorem
contra ius gentium fuisse captum, utpote qui cum
priorem
contra ius gentium fuisse captum, utpote qui cum paucis equitibus progressus a suis, uti,
prius quam manus inter se consererent, publice aliqua de pace cum aduersariis ageret,
oppressus fuit ac pene mortiferis affectus uulneribus. Quod sane propius uero esse uel
ex eo conici potest, quia in uincula quoque coniectus id inimicis propalam obicere non
dubitauit.
Lodouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber secundus
natura temperandis animi affectibus impotentes) credebat ea uictoria rem suam magnis auctibus
creuisse,
atque ob id Hungarorum dolum percipere non potuit, qui ei, inscio, ut arbitror, rege Vuladislauo (nondum enim in Hungariam uenerat) intendebatur, uirique
defuncti non sine famae iactura omnino iam obliuiscitur, atque amori, quo dudum capta
erat, indulgens magno studio Vuladislaui partes suscepit. Illa enim uiuente adhuc coniuge, si famae libet credere, quae saepius ficta pro ueris nuntiat, Vuladislauum
principibus
regnum Hungariae ad Casimirorum familiam rediturum, praesenseratque uxorem forte
huius consilii haud expertem praemoliri sibi Vuladislaui nuptias, quando quidem putaret
et uirum, eo quod ualetudine minus prospera uteretur, breui interiturum, et
Vuladislauum ab Hungaris in regno conferendo caeteris fratribus, quia omnium maximus natu esset, praelatum iri.
Itaque ueste lugubri deposita (tanta regii coniugii eius animum, priuatae uitae impatientem, cupiditas inuaserat) iubet tibicinis canere, puellas nobiles, quae regio more in
eius ministerio
ab Hungaris in regno conferendo caeteris fratribus, quia omnium maximus natu esset, praelatum iri.
Itaque ueste lugubri deposita (tanta regii coniugii eius animum, priuatae uitae impatientem, cupiditas inuaserat) iubet tibicinis canere, puellas nobiles, quae regio more in
eius ministerio erant, saltare choreasque cum aulicis, ut in nuptiis fieri solet, ducere,
nummos in plebem aedibus eius obuersantem spargere, atque hoc praecio populi uoces
plaususque aucupari; demumque Vuladislauum Hungarorum regem uirumque suum,
impudenter sane et praeter
quia omnium maximus natu esset, praelatum iri.
Itaque ueste lugubri deposita (tanta regii coniugii eius animum, priuatae uitae impatientem, cupiditas inuaserat) iubet tibicinis canere, puellas nobiles, quae regio more in
eius ministerio erant, saltare choreasque cum aulicis, ut in nuptiis fieri solet, ducere,
nummos in plebem aedibus eius obuersantem spargere, atque hoc praecio populi uoces
plaususque aucupari; demumque Vuladislauum Hungarorum regem uirumque suum,
impudenter sane et praeter matronale decus, appellare. Quamquam ille, utpote cui senatus
iri.
Itaque ueste lugubri deposita (tanta regii coniugii eius animum, priuatae uitae impatientem, cupiditas inuaserat) iubet tibicinis canere, puellas nobiles, quae regio more in
eius ministerio erant, saltare choreasque cum aulicis, ut in nuptiis fieri solet, ducere,
nummos in plebem aedibus eius obuersantem spargere, atque hoc praecio populi uoces
plaususque aucupari; demumque Vuladislauum Hungarorum regem uirumque suum,
impudenter sane et praeter matronale decus, appellare. Quamquam ille, utpote cui senatus Hungaricus regnum destinarat, neque reginae
constat Ferdinandum Neapolitanum regem,
patrem Beatricis, aut supposititium, aut ex incesto natum fuisse) indigna Vuladislaui
coniugio censebatur. Itaque non deerant, qui propalam dicerent eo matrimonio pollutum iri familiam Casimirorum, ut illa subticeam, quae et quorundam malignitas in uulgus spargebat, et uxorem ducturo magis cauenda sunt quam uerecundo scriptori memoranda.
arces oppugnantur, quibus deditis pax certis conditionibus
cum Coruino stabilitur; regina Vuladislauum ad thronum et thalamum inuitat; Thomas
Herdonius cardinalis Vuladislauo familiaris
Est autem arx Budensis eadem et regia undique difficilem habens aditum,
praeterquam ab ea parte, qua oppido coniungitur, unde sane per planum adiri potest,
fossa tantum satis lata iustaeque altitudinis interiecta. Qua orientem solem atque meridiem spectat, decliuitate montis, in quo urbs posita est, oppugnatu difficilis est, qua in
septentrionem uergit, quod praeterfluenti Danubio imminet, prorsus ab oppugnatione
tuta est. Igitur ubi aliquoties optimatibus renuntiatum est Andream Damphnium, arcis
praefectum, neque praemio allici posse, neque minis deterreri,
undique difficilem habens aditum,
praeterquam ab ea parte, qua oppido coniungitur, unde sane per planum adiri potest,
fossa tantum satis lata iustaeque altitudinis interiecta. Qua orientem solem atque meridiem spectat, decliuitate montis, in quo urbs posita est, oppugnatu difficilis est, qua in
septentrionem uergit, quod praeterfluenti Danubio imminet, prorsus ab oppugnatione
tuta est. Igitur ubi aliquoties optimatibus renuntiatum est Andream Damphnium, arcis
praefectum, neque praemio allici posse, neque minis deterreri, quominus fidem regulo
praestet, statuunt, quae ad
allici posse, neque minis deterreri, quominus fidem regulo
praestet, statuunt, quae ad oppugnationem pertinebant, parare.
Itaque demolitis quarundam priuatarum aedium tectis, quae e regione arcis positae
usui oppugnantibus erant, ligneas his turres imponunt, e quibus scilicet missilia in arcem
dirigerent. Tormentum quoque aeneum rarae magnitudinis, quod uulgo
asseruatur,
mittit oppugnatum, attributo hoc seorsum suo exercitui negotio.
Iam reguli animum infregerant res aduersae. Itaque, tametsi Visegradum situ ac
muro ingentis operis esset ferme inexpugnabile, tamen intra paucos dies castellum in
potestatem optimatum iubente regulo his conditionibus custodes dedidere. Primum ut,
quicquid regulo in praelio ad Scaruisium commisso esset ereptum, restitueretur, adiecta
insuper Dalmatiae praefectura, cum omnibus rebus ei a patre relictis, atque ab se dudum
possessis; deinde ut omnibus
negotio.
Iam reguli animum infregerant res aduersae. Itaque, tametsi Visegradum situ ac
muro ingentis operis esset ferme inexpugnabile, tamen intra paucos dies castellum in
potestatem optimatum iubente regulo his conditionibus custodes dedidere. Primum ut,
quicquid regulo in praelio ad Scaruisium commisso esset ereptum, restitueretur, adiecta
insuper Dalmatiae praefectura, cum omnibus rebus ei a patre relictis, atque ab se dudum
possessis; deinde ut omnibus suae factionis hominibus uenia daretur, nec fraudi esset,
quod contra communem nobilitatis
uenia daretur, nec fraudi esset,
quod contra communem nobilitatis consensionem reguli partes secuti fuissent. Atque ita
cum pax omnium opinione celerius conuenisset ― facile enim senatus Hungaricus has
admisit conditiones, ne fama ciuilis seditionis externos hosteis, ut euenit, in Hungaros
solicitaret ― arx quoque Budensis optimatibus est restituta, cum totaque reguli factione,
praeter Iacobum Scytham in gratiam reditum. Ille enim adnitente Stephano Bathere,
quocum priuatam gerebat simultatem, ueniam non impetrauit: plane Stephanus auctoritate
celerius conuenisset ― facile enim senatus Hungaricus has
admisit conditiones, ne fama ciuilis seditionis externos hosteis, ut euenit, in Hungaros
solicitaret ― arx quoque Budensis optimatibus est restituta, cum totaque reguli factione,
praeter Iacobum Scytham in gratiam reditum. Ille enim adnitente Stephano Bathere,
quocum priuatam gerebat simultatem, ueniam non impetrauit: plane Stephanus auctoritate apud proceres plurimum pollebat.
Interim regina spe plena, ut princeps gratum nuntium ad Boëmorum regem attulisse
uideretur, mittit Pragam
gratum nuntium ad Boëmorum regem attulisse
uideretur, mittit Pragam ― sedes est regni Boëmici ― Georgium quendam Boemum, lanii
quidem filium, sed apud ipsam a paruo educatum, qui et Vuladislauo nunciaret se ab
Hungaris regem esse designatum, et hortaretur eum ut, si in Hungaria regnare uelit,
quamprimum cum exercitu ueniret, simulque oraret, ne se e clarissimis Europae regibus
progenitam matrimonio iungere aspernaretur. Praeter dotem ingens auri pondus pollicetur, quod postea regi iam diademate ab Hungaris insignito, dono, ut fertur, in spem
eum ut, si in Hungaria regnare uelit,
quamprimum cum exercitu ueniret, simulque oraret, ne se e clarissimis Europae regibus
progenitam matrimonio iungere aspernaretur. Praeter dotem ingens auri pondus pollicetur, quod postea regi iam diademate ab Hungaris insignito, dono, ut fertur, in spem
nuptiarum, quas ei cordi nunquam fuisse ante diximus, dedit. Quod profecto aurum, qui
regem fidei ac religionis cultorem fuisse praedicant, dotis nomine acceptum a
Vuladislauo haud quaquam existimant, sed potius credunt reginam, si quid pecuniae
dederit, in communem
ut fertur, in spem
nuptiarum, quas ei cordi nunquam fuisse ante diximus, dedit. Quod profecto aurum, qui
regem fidei ac religionis cultorem fuisse praedicant, dotis nomine acceptum a
Vuladislauo haud quaquam existimant, sed potius credunt reginam, si quid pecuniae
dederit, in communem belli usum, quod tunc gerebatur, contulisse ― quod quidem et
caeteros fere optimates ac praediorum possessores patrio more ac instituto fecisse satis
constat ― nisi forte temporum uitio auaritiam religioni minime obstare Vuladislauus
putauerit, mente seu sua
uitio auaritiam religioni minime obstare Vuladislauus
putauerit, mente seu sua ipsius cupiditate deprauata, seu documento a plerisque nostri
seculi sacerdotibus sumpto, quos paupertatis, maximi religionis uinculi, oblitos non
modo auro capi, sed etiam in omnes malas artes impelli uidemus. Vsus est autem
Vuladislauus imprimis familiaritate Thomae Herdonii, qui in cardinalem adscitus fuit;
cuius quidem cupiditatem Strigoniensis pontificatus cum quinque et uiginti aliis sacerdotiis explere nequiuit.
a plerisque nostri
seculi sacerdotibus sumpto, quos paupertatis, maximi religionis uinculi, oblitos non
modo auro capi, sed etiam in omnes malas artes impelli uidemus. Vsus est autem
Vuladislauus imprimis familiaritate Thomae Herdonii, qui in cardinalem adscitus fuit;
cuius quidem cupiditatem Strigoniensis pontificatus cum quinque et uiginti aliis sacerdotiis explere nequiuit.
competat, et ita fortuna tua
tulit, quae te ad imperium natum sicut Boemis puerum quondam praeposuit, ita nunc
clarissimi uiri Matthiae Chugniadis successorem fecit. Itaque Deum precamur, cuius nutu
ac uoluntate imperia parari nulli dubium esse debet, ut tibi ea fortuna in administrando
regno semper adsit, quae in te designando affulsit. Superuacaneum est, rex Vuladislaue,
te hoc imperium initurum ad iustitiam hortari ― sine qua profecto qui regnant, eos falso
regium nomen usurpare certum est ― quandoquidem uniuerso prope orbi nota est tua
te ad imperium natum sicut Boemis puerum quondam praeposuit, ita nunc
clarissimi uiri Matthiae Chugniadis successorem fecit. Itaque Deum precamur, cuius nutu
ac uoluntate imperia parari nulli dubium esse debet, ut tibi ea fortuna in administrando
regno semper adsit, quae in te designando affulsit. Superuacaneum est, rex Vuladislaue,
te hoc imperium initurum ad iustitiam hortari ― sine qua profecto qui regnant, eos falso
regium nomen usurpare certum est ― quandoquidem uniuerso prope orbi nota est tua
humanitas, mansuetudo, probitas, continentia.
qua profecto qui regnant, eos falso
regium nomen usurpare certum est ― quandoquidem uniuerso prope orbi nota est tua
humanitas, mansuetudo, probitas, continentia. Illud igitur duntaxat tecum agam, de quo
ut te admoneam quum me Boëmi nominis et communis patriae utilitas, tum meus in te
summus amor cogit.
Igitur publica oratoris persona, nescio quidem quam honeste, amice tamen, non tam
exuta quam parumper seposita, quae in rem tuam esse censeo, tibi nunc in Hungaria regnaturo opportune ante oculos ponam. Quae profecto si
probitas, continentia. Illud igitur duntaxat tecum agam, de quo
ut te admoneam quum me Boëmi nominis et communis patriae utilitas, tum meus in te
summus amor cogit.
Igitur publica oratoris persona, nescio quidem quam honeste, amice tamen, non tam
exuta quam parumper seposita, quae in rem tuam esse censeo, tibi nunc in Hungaria regnaturo opportune ante oculos ponam. Quae profecto si animo recępta executus
fueris, nunquam Hungaros ab offitio discessuros tibi est uerendum. Equidem a teneris
annis in Coruina aula uersatus,
igitur duntaxat tecum agam, de quo
ut te admoneam quum me Boëmi nominis et communis patriae utilitas, tum meus in te
summus amor cogit.
Igitur publica oratoris persona, nescio quidem quam honeste, amice tamen, non tam
exuta quam parumper seposita, quae in rem tuam esse censeo, tibi nunc in Hungaria regnaturo opportune ante oculos ponam. Quae profecto si animo recępta executus
fueris, nunquam Hungaros ab offitio discessuros tibi est uerendum. Equidem a teneris
annis in Coruina aula uersatus, bonis simul et malis meis,
parumper seposita, quae in rem tuam esse censeo, tibi nunc in Hungaria regnaturo opportune ante oculos ponam. Quae profecto si animo recępta executus
fueris, nunquam Hungaros ab offitio discessuros tibi est uerendum. Equidem a teneris
annis in Coruina aula uersatus, bonis simul et malis meis, Hungarorum mores perdidici.
Cuique genti, Vuladislaue, sicuti sua lingua est attributa, ita et proprios mores inesse satis
constat. Nec profecto haec morum diuersitas nationibus solum, uerum singulis fere
hominibus euenit, atque his
inesse satis
constat. Nec profecto haec morum diuersitas nationibus solum, uerum singulis fere
hominibus euenit, atque his etiam, qui iisdem parentibus sunt procreati. Vnde alium alio
teneri studio, aliisque uti moribus passim uidemus. Quo fit ut quaedam nationes rectorum humanitate in offitio contineantur, alios non nisi imperii seueritas coercere potest.
Hi largitionibus principum, efficaci uulgi illecebra, capiuntur, nonnulli generis nobilitatem in principe maxime admirantur. Quare ingenium tuum moribus eorum, quos recturus es, accommodabis. Et id tibi in
Vnde alium alio
teneri studio, aliisque uti moribus passim uidemus. Quo fit ut quaedam nationes rectorum humanitate in offitio contineantur, alios non nisi imperii seueritas coercere potest.
Hi largitionibus principum, efficaci uulgi illecebra, capiuntur, nonnulli generis nobilitatem in principe maxime admirantur. Quare ingenium tuum moribus eorum, quos recturus es, accommodabis. Et id tibi in tractandis tuorum animis faciundum arbitror, quod
prudentes medici in curandis corporibus facere solent, qui sane pro corporum uarietate,
aegrotantiumque natura necessario diuersa
humanitate in offitio contineantur, alios non nisi imperii seueritas coercere potest.
Hi largitionibus principum, efficaci uulgi illecebra, capiuntur, nonnulli generis nobilitatem in principe maxime admirantur. Quare ingenium tuum moribus eorum, quos recturus es, accommodabis. Et id tibi in tractandis tuorum animis faciundum arbitror, quod
prudentes medici in curandis corporibus facere solent, qui sane pro corporum uarietate,
aegrotantiumque natura necessario diuersa corporibus adhibent medicamenta. Est igitur
tibi noscendum Hungarorum ingenium, moresque eorum penitus
coercere potest.
Hi largitionibus principum, efficaci uulgi illecebra, capiuntur, nonnulli generis nobilitatem in principe maxime admirantur. Quare ingenium tuum moribus eorum, quos recturus es, accommodabis. Et id tibi in tractandis tuorum animis faciundum arbitror, quod
prudentes medici in curandis corporibus facere solent, qui sane pro corporum uarietate,
aegrotantiumque natura necessario diuersa corporibus adhibent medicamenta. Est igitur
tibi noscendum Hungarorum ingenium, moresque eorum penitus animaduertendi, qui
quidem multum lupi in se haud falso dicuntur habere,
arbitror, quod
prudentes medici in curandis corporibus facere solent, qui sane pro corporum uarietate,
aegrotantiumque natura necessario diuersa corporibus adhibent medicamenta. Est igitur
tibi noscendum Hungarorum ingenium, moresque eorum penitus animaduertendi, qui
quidem multum lupi in se haud falso dicuntur habere, atque ita his imperandum, ut te
amando simul et timendo uenerentur, admirationeque dignum putent. Neque enim
alterutro regnum Hungariae administrari potest, propterea quod neque timor per se satis
tutus est, quum natura ipsa hominum odia excitet, neque
putat, cuius maiestas
nocere nequit. Quin etiam, non tam qui benigne cum Hungaris faciunt, quam qui non
sinunt esse iniurios admirationi apud eos sunt. Illa enim immanis feritas ui quidem
frangi potest, comitate uero nunquam fere mitescit. In hoc igitur totis uiribus incumbe,
ut pecunia, militibus, armis, equis, amicis aut abundes, aut saltem non indigeas. Nam
paupertas caeteris forsan regibus, quibus scilicet nobilitas sola auctoritatem tueri potest,
haud infelix est. Regi uero Hungarorum, utpote apud quos neque
parari potest, breui est pereundum,
nisi adsit uirtutis explicandae facultas, qua sane et tibi commissos tueri possis, et aduersarios ab inferenda coercere iniuria.
Hucusque plane magis amici quam publici oratoris munus executus sum: deinceps et
amici simul et oratoris fungar officio. Est in regno Hungariae Matthiae Coruini uxor, filia
Ferdinandi regis Neapolitani, puto tibi eam et fama satis cognitam, et nuntio maxime ab
ea misso, quem in regia tua uideo nunc obuersari. Compertum nobis est illam suis delinimentis te ad coniugium pellicere. Magno enim pręcio Hungarorum quoque
iniuria.
Hucusque plane magis amici quam publici oratoris munus executus sum: deinceps et
amici simul et oratoris fungar officio. Est in regno Hungariae Matthiae Coruini uxor, filia
Ferdinandi regis Neapolitani, puto tibi eam et fama satis cognitam, et nuntio maxime ab
ea misso, quem in regia tua uideo nunc obuersari. Compertum nobis est illam suis delinimentis te ad coniugium pellicere. Magno enim pręcio Hungarorum quoque principum
fauorem mercari conatur, quo suis nuptiis adiutores apud te paret.
Sed noueris eam Italicis artibus ab Hungaris peti frustraque haberi,
te id facturum recipiendo, quod ei praesertim ob sterilitatem merito abs te
negari debet: ut caeteras huius repulsae causas subticeam, quas quidem et dicere pudet, et
uxorem ducturum prorsus nosse expedit, ne scilicet ea affirmare uidear, quae non minus
suspitionis quam ueritatis in se habere possunt.
Hoc demum, quo et coeptum amici officium absoluam, et mandato Hungarorum satisfaciam, tibi consulo, uti Neapolitanam matronam tanquam pestem ac furiam euites,
eiusque illecebras praesentissimo ueneno commixtas putes. Atque Matthiae infelicitate
discas tuis
mandato Hungarorum satisfaciam, tibi consulo, uti Neapolitanam matronam tanquam pestem ac furiam euites,
eiusque illecebras praesentissimo ueneno commixtas putes. Atque Matthiae infelicitate
discas tuis nuptiis ac coniugio prospicere, doctusque alieno damno domum tuam rectius
componas, nec in simplices Boëmorum mores atque in tuam regiam transmarinum transferas exemplar. Enimuero si me audieris, et ab Hungaris summam inibis gratiam,
quippe maxima curarum parte eos liberabis, et te a pestifero contagio reddes conseruatum.
consulo, uti Neapolitanam matronam tanquam pestem ac furiam euites,
eiusque illecebras praesentissimo ueneno commixtas putes. Atque Matthiae infelicitate
discas tuis nuptiis ac coniugio prospicere, doctusque alieno damno domum tuam rectius
componas, nec in simplices Boëmorum mores atque in tuam regiam transmarinum transferas exemplar. Enimuero si me audieris, et ab Hungaris summam inibis gratiam,
quippe maxima curarum parte eos liberabis, et te a pestifero contagio reddes conseruatum.
Laeto animo haec a rege oratio
Ianus D. Francisci ordinem amplexus Vuladislauo Volphangum quendam pro praesulatu commendat; rex, illum uerbis suis necquidquam mouens, aegre tandem annuit.
necquidquam mouens, aegre tandem annuit.
rusticano, non autem uirtute metiri aequum
esset, equidem omni laude hoc tui animi
propositum prosequerer, uehementerque admirarer abs te id sperni quod quidem caeteri etiam per nefas ac omne ambitus genus petunt.
Sed quum in diuitiis ac praesulatus dignitate multo maior sit uirtutis quam in paupertate
materia, non possum tuam rusticitatem, pace tua dixerim, non accusare, eo quod adduci
uideris te rerum contemptu ad perfectiorem uitae statum peruenturum. Enimuero paupertas nullum ferme uirtutis genus praeter
omni laude hoc tui animi
propositum prosequerer, uehementerque admirarer abs te id sperni quod quidem caeteri etiam per nefas ac omne ambitus genus petunt.
Sed quum in diuitiis ac praesulatus dignitate multo maior sit uirtutis quam in paupertate
materia, non possum tuam rusticitatem, pace tua dixerim, non accusare, eo quod adduci
uideris te rerum contemptu ad perfectiorem uitae statum peruenturum. Enimuero paupertas nullum ferme uirtutis genus praeter fortitudinem duntaxat sibi uendicare potest,
cuius sane proprium est non
peruenturum. Enimuero paupertas nullum ferme uirtutis genus praeter fortitudinem duntaxat sibi uendicare potest,
cuius sane proprium est non deprimi nec animo frangi.
At e contrario, diuitiae latissimos uirtutum obtinent campos, quippe in quibus sapienti uiro suppetit facultas, ut alia
opulentiae commoda omittam, exercendae temperantiae, dispositionis, diligentiae, liberalitatis, magnificentię. Quin etiam nemo sibi constans eum, in quo primum adscitus est,
statum alio statu permutat, nisi studio perfectioris uitae. Sed quod
At e contrario, diuitiae latissimos uirtutum obtinent campos, quippe in quibus sapienti uiro suppetit facultas, ut alia
opulentiae commoda omittam, exercendae temperantiae, dispositionis, diligentiae, liberalitatis, magnificentię. Quin etiam nemo sibi constans eum, in quo primum adscitus est,
statum alio statu permutat, nisi studio perfectioris uitae. Sed quod genus uitę perfectius
quam praesulum? Caeteri enim sacerdotum ordines ad ipsam tendunt perfectionem.
Praesules uero, quandoquidem aliis documento esse debent, consumatissimae gradum
nisi studio perfectioris uitae. Sed quod genus uitę perfectius
quam praesulum? Caeteri enim sacerdotum ordines ad ipsam tendunt perfectionem.
Praesules uero, quandoquidem aliis documento esse debent, consumatissimae gradum
uitae sortiti sunt.
Cur igitur, Iane, me in Hungaria regnaturum deseris, remque mihi laetissimam tristem facis? Quae enim ulla regnandi uoluptas cuiquam esse potest, amicis destituto? Cur
me ipsum fugiens inde abire paras, ubi sub Coruini imperio, ne dicam tyrannide, tamdiu
uixeris? Cur, si mecum non eras
Hungaria regnaturum deseris, remque mihi laetissimam tristem facis? Quae enim ulla regnandi uoluptas cuiquam esse potest, amicis destituto? Cur
me ipsum fugiens inde abire paras, ubi sub Coruini imperio, ne dicam tyrannide, tamdiu
uixeris? Cur, si mecum non eras in Vngaria uicturus, me tantopere ad nouum regnum
accipiendum hortabare, an forte simulata in me adortando usus oratione uerecunde
admonuisti me temere regnum
cuiquam esse potest, amicis destituto? Cur
me ipsum fugiens inde abire paras, ubi sub Coruini imperio, ne dicam tyrannide, tamdiu
uixeris? Cur, si mecum non eras in Vngaria uicturus, me tantopere ad nouum regnum
accipiendum hortabare, an forte simulata in me adortando usus oratione uerecunde
admonuisti me temere regnum
in Vngaria uicturus, me tantopere ad nouum regnum
accipiendum hortabare, an forte simulata in me adortando usus oratione uerecunde
admonuisti me temere regnum
qui armis uincuntur, eos si domare prorsus uolueris, interuallo
opus est. Velim igitur te hanc exuere mentem, et quod salua religione fieri potest, hoc statue amicitiae esse tribuendum.
Ad haec presul, nihil sane regis oratione ab eo, quod animo destinarat, dimotus, in
hanc sententiam respondit:
Nihil est, Vuladislaue, in rebus humanis tam exoptandum, modo id sit amicitiae
tribuendum, quod tuae gratiae mihi praeferendum censeo. Hoc autem uerbis comprobare,
quum re ipsa testatus sim, superuacaneum puto, ne
te hanc exuere mentem, et quod salua religione fieri potest, hoc statue amicitiae esse tribuendum.
Ad haec presul, nihil sane regis oratione ab eo, quod animo destinarat, dimotus, in
hanc sententiam respondit:
Nihil est, Vuladislaue, in rebus humanis tam exoptandum, modo id sit amicitiae
tribuendum, quod tuae gratiae mihi praeferendum censeo. Hoc autem uerbis comprobare,
quum re ipsa testatus sim, superuacaneum puto, ne praesertim officia in te mea commemorando inuisa faciam. Sed quoniam tu ipse
Nihil est, Vuladislaue, in rebus humanis tam exoptandum, modo id sit amicitiae
tribuendum, quod tuae gratiae mihi praeferendum censeo. Hoc autem uerbis comprobare,
quum re ipsa testatus sim, superuacaneum puto, ne praesertim officia in te mea commemorando inuisa faciam. Sed quoniam tu ipse semper pluris religionem fecisti quam
caetera omnia humana, quaeso, patere me tuam imitari uirtutem, nec damnes in me illud,
ex quo tu summam semper tulisti laudem. Satis enim est
Hoc autem uerbis comprobare,
quum re ipsa testatus sim, superuacaneum puto, ne praesertim officia in te mea commemorando inuisa faciam. Sed quoniam tu ipse semper pluris religionem fecisti quam
caetera omnia humana, quaeso, patere me tuam imitari uirtutem, nec damnes in me illud,
ex quo tu summam semper tulisti laudem. Satis enim est
celebris tua in Deum pietas ac
religio, cuius quidem primam legem esse puto, quae Deo uoueris, libenti animo atque
omni excusatione amota quam primum
faciam. Sed quoniam tu ipse semper pluris religionem fecisti quam
caetera omnia humana, quaeso, patere me tuam imitari uirtutem, nec damnes in me illud,
ex quo tu summam semper tulisti laudem. Satis enim est
celebris tua in Deum pietas ac
religio, cuius quidem primam legem esse puto, quae Deo uoueris, libenti animo atque
omni excusatione amota quam primum reddere, nec cuiuspiam gratiam diuino praeferre
ministerio.
Sed omittam nunc quaerere, an Deo uotum soluendum sit, nec ne, licet id solum me
sunt uoluptatum, quae quidem tunc facillime sedantur, quum deest his indulgendi facultas, propterea quod ita furtim sensibus nostris sese insinuant atque illabuntur, ut tum maxime libeant, quum
blanditiis suis rationem oppugnant, inflammantes uidelicet animi cupiditates ad explenda ea, in quae sensus nostros insidiosa captos dulcedine impulerunt. Atque ubi in animum
admissae consuetudine habitum contraxere, ratione libidinis coeno immersa omne animi
lumen extinguunt.
Quae spes igitur salutis effulgere potest in tali deprehenso tempestate, totque periculis
exposito? Atqui
facultas, propterea quod ita furtim sensibus nostris sese insinuant atque illabuntur, ut tum maxime libeant, quum
blanditiis suis rationem oppugnant, inflammantes uidelicet animi cupiditates ad explenda ea, in quae sensus nostros insidiosa captos dulcedine impulerunt. Atque ubi in animum
admissae consuetudine habitum contraxere, ratione libidinis coeno immersa omne animi
lumen extinguunt.
Quae spes igitur salutis effulgere potest in tali deprehenso tempestate, totque periculis
exposito? Atqui paupertas ab his fluctibus procul abest, quam plane tutissimum uirtutis
inflammantes uidelicet animi cupiditates ad explenda ea, in quae sensus nostros insidiosa captos dulcedine impulerunt. Atque ubi in animum
admissae consuetudine habitum contraxere, ratione libidinis coeno immersa omne animi
lumen extinguunt.
Quae spes igitur salutis effulgere potest in tali deprehenso tempestate, totque periculis
exposito? Atqui paupertas ab his fluctibus procul abest, quam plane tutissimum uirtutis
receptaculum esse constat, utpote quae, quibus animus ad libidinem incitatur, minime
subministrare potest. Nescio enim quo pacto sensus ad uoluptatem
spes iis potiundi incisa est.
Quis namque eo proficisci magnopere contendit,
quo aditu prorsus praecluso peruenire diffidit? Malo igitur posthac proelium uitando,
neque discrimini me obnoxium offerendo, hostem ludificare quam in casum pugnae de
uictoria incertus saepius descendere. Ad paupertatem priuatam quoque uitam deposito
praesulatu recte adiungam, ut scilicet quum coetum hominum, turbae salutationes, et
aulicas effugero molestias, inquietae fomenta ambitionis, non alienarum, sed mearum
quoque uitam deposito
praesulatu recte adiungam, ut scilicet quum coetum hominum, turbae salutationes, et
aulicas effugero molestias, inquietae fomenta ambitionis, non alienarum, sed mearum
duntaxat actionum rationem apud summum iudicem reddendam expeditior possim meditari. In magno enim discrimine antistitum salutem uel ob hanc potissimum causam uersari necesse est, eo quod his non minus pro se ipsis quam pro eorum tutellae commissis
causa est dicenda. Nempe, ut sacrae literę docent, subditorum errata principes praestare,
atque alieno plerumque
eorum tutellae commissis
causa est dicenda. Nempe, ut sacrae literę docent, subditorum errata principes praestare,
atque alieno plerumque admisso poenam luere debent.
Non ergo desero te, Vuladislaue, nec regiam tuam mihi quidem gratissimam fugio, sed
quo reliquum uitae meae in portum aliquando delatus securior peragam, ad quietiorem
stationem me confero.
Quod tandem ut tua uoluntate mihi liceat exequi te uehementer
rogo. Neque enim mea absentia ullum passurus es detrimentum, sed potius inuidiam,
stationem me confero.
Quod tandem ut tua uoluntate mihi liceat exequi te uehementer
rogo. Neque enim mea absentia ullum passurus es detrimentum, sed potius inuidiam,
quam tibi familiaritas mea contrahere posset, ciuem Hungarum in meum amicitiae locum
admittendo euitabis. Solet enim Hungaris quoque, quemadmodum et caeteris nationibus,
externi hominis dignitas esse inuisa.
Igitur postea quam Vuladislauus Ianum in sententia obstinatum uidit, ne non solum
frustra, sed et
quam tibi familiaritas mea contrahere posset, ciuem Hungarum in meum amicitiae locum
admittendo euitabis. Solet enim Hungaris quoque, quemadmodum et caeteris nationibus,
externi hominis dignitas esse inuisa.
Igitur postea quam Vuladislauus Ianum in sententia obstinatum uidit, ne non solum
frustra, sed et impie ab incoepto eum dehortari uideretur, promisit se Volphangum
Varadinensi praefectum ecclesiae, non quidem Volphanghi merito ― uir enim fuit eo loco
haud quaquam dignus ― sed ne Ianum, quem ualde diligebat, abs se
sed et impie ab incoepto eum dehortari uideretur, promisit se Volphangum
Varadinensi praefectum ecclesiae, non quidem Volphanghi merito ― uir enim fuit eo loco
haud quaquam dignus ― sed ne Ianum, quem ualde diligebat, abs se tristem dimitteret.
Vehementer enim Volfangum sibi in pontificatum suffici a rege Ianus contenderat.
Itaque Volphango in locum Iani antistite designato, rex a Iano hoc tantum exegit, ne abs
se discederet, quoad noui motus, quos a fratre ortum iri (ut euenit) uerebatur, quid
tumultus ac periculi afferrent, appareret, quo profecto
se Volphangum
Varadinensi praefectum ecclesiae, non quidem Volphanghi merito ― uir enim fuit eo loco
haud quaquam dignus ― sed ne Ianum, quem ualde diligebat, abs se tristem dimitteret.
Vehementer enim Volfangum sibi in pontificatum suffici a rege Ianus contenderat.
Itaque Volphango in locum Iani antistite designato, rex a Iano hoc tantum exegit, ne abs
se discederet, quoad noui motus, quos a fratre ortum iri (ut euenit) uerebatur, quid
tumultus ac periculi afferrent, appareret, quo profecto plurium amicorum consilio regnum administraretur. Nemo enim fere
iri (ut euenit) uerebatur, quid
tumultus ac periculi afferrent, appareret, quo profecto plurium amicorum consilio regnum administraretur. Nemo enim fere arbitrabatur Albertum regni repulsam tacitum
laturum.
Albertum regni repulsam tacitum
laturum.
rex
salutatur, ac simul de animo suo erga reginam uiduam tentatur; mox Budam petit atque
in regiam introducitur.
Igitur Vuladislauus, ubi intellexit se ab Hungaris regem declaratum, confestim cum comitatu suo tantum ac paucis purpuratorum magnis in Hungariam
itineribus contendit.
Atque ubi ad Danubium peruenit, non procul a Strigonio in ulteriori fluminis ripa subsistit, quoad missus Budam nuntius de suo aduentu principes
Hungarorum certiores facturus reuerteretur. Ibi eum Stephanus Bather et Thomas
Herdonius, id temporis Iauriensium praesul, cum quibusdam aliis primariis uiris, qui
honoris ac
Bather et Thomas
Herdonius, id temporis Iauriensium praesul, cum quibusdam aliis primariis uiris, qui
honoris ac officii gratia ei obuiam processerant, conuenere. Quem posteaquam regem
salutarunt, quidam procerum Hungarorum ex composito tentans illum, ut, quid animi
in Beatricem haberet, eliceret: communicauerant autem hunc una sermonem, prius quam
regem adissent.
Non latet nos, inquit, Vuladislaue, te a Beatrice Matthiae uxore de coniugio interpellari. Forsan etiam tuus animus aliqua ex parte eius promissis occupatus est.
Illa enim foemina
solo, uerum illum agrum quisque colit, ex quo fructus
sperandi sunt.
Non ingratam regi hanc uocem fuisse ferunt. Ratusque, ut erat, eam ab ore totius
senatus Hungarici emissam, iureiurando affirmauit se nunquam Beatricis nuptias
optasse, nec eam ullius spe dotis in uxorem ducturum. Quare quoquo modo uobis,
Hungari, inquit, uidetur, ludificamini uerbis Beatricem, atque falso ducite gaudio, donec
conditum aurum ab ea, modo id publicae utilitati cedat, extorqueatur. Iure enim publici
boni causa pecuniae ab ea repeti
et pecuniae auidissimus, et Hungaris nondum notus,
primis imperii temporibus, non modo morbum auaritiae callide texit, sed ne ullam quidem suspitionem dedit se quicquam seorsum sibi quaesiturum, edoctus, puto, a Iano
praesule Hungarorum odia in regem ualde excitari ea cupiditate, quae suis tantummodo
seruiens rationibus nihil in publicum conferat. Et profecto reges (quamquam in neutro
peccandum est) multo minus decet in erogandis pecuniis quam in accipiendis peccare.
Vuladislauus Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud
notus,
primis imperii temporibus, non modo morbum auaritiae callide texit, sed ne ullam quidem suspitionem dedit se quicquam seorsum sibi quaesiturum, edoctus, puto, a Iano
praesule Hungarorum odia in regem ualde excitari ea cupiditate, quae suis tantummodo
seruiens rationibus nihil in publicum conferat. Et profecto reges (quamquam in neutro
peccandum est) multo minus decet in erogandis pecuniis quam in accipiendis peccare.
Vuladislauus Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud mediocri partim
Hungarorum, partim Boemorum multitudine comitatus Budam petit, magnoque
auaritiae callide texit, sed ne ullam quidem suspitionem dedit se quicquam seorsum sibi quaesiturum, edoctus, puto, a Iano
praesule Hungarorum odia in regem ualde excitari ea cupiditate, quae suis tantummodo
seruiens rationibus nihil in publicum conferat. Et profecto reges (quamquam in neutro
peccandum est) multo minus decet in erogandis pecuniis quam in accipiendis peccare.
Vuladislauus Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud mediocri partim
Hungarorum, partim Boemorum multitudine comitatus Budam petit, magnoque ciuium
studio in urbe excipitur, sacrificiisque
suspitionem dedit se quicquam seorsum sibi quaesiturum, edoctus, puto, a Iano
praesule Hungarorum odia in regem ualde excitari ea cupiditate, quae suis tantummodo
seruiens rationibus nihil in publicum conferat. Et profecto reges (quamquam in neutro
peccandum est) multo minus decet in erogandis pecuniis quam in accipiendis peccare.
Vuladislauus Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud mediocri partim
Hungarorum, partim Boemorum multitudine comitatus Budam petit, magnoque ciuium
studio in urbe excipitur, sacrificiisque prius de more factis in regiam deductus est.
se quicquam seorsum sibi quaesiturum, edoctus, puto, a Iano
praesule Hungarorum odia in regem ualde excitari ea cupiditate, quae suis tantummodo
seruiens rationibus nihil in publicum conferat. Et profecto reges (quamquam in neutro
peccandum est) multo minus decet in erogandis pecuniis quam in accipiendis peccare.
Vuladislauus Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud mediocri partim
Hungarorum, partim Boemorum multitudine comitatus Budam petit, magnoque ciuium
studio in urbe excipitur, sacrificiisque prius de more factis in regiam deductus est. Scio
non esse ne
Et profecto reges (quamquam in neutro
peccandum est) multo minus decet in erogandis pecuniis quam in accipiendis peccare.
Vuladislauus Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud mediocri partim
Hungarorum, partim Boemorum multitudine comitatus Budam petit, magnoque ciuium
studio in urbe excipitur, sacrificiisque prius de more factis in regiam deductus est. Scio
non esse ne mediocriter quidem eruditi, nedum Christiani hominis ulla superstitione,
uanissimi cuiusque ingenii ludibrio,
euentus latentium
est) multo minus decet in erogandis pecuniis quam in accipiendis peccare.
Vuladislauus Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud mediocri partim
Hungarorum, partim Boemorum multitudine comitatus Budam petit, magnoque ciuium
studio in urbe excipitur, sacrificiisque prius de more factis in regiam deductus est. Scio
non esse ne mediocriter quidem eruditi, nedum Christiani hominis ulla superstitione,
uanissimi cuiusque ingenii ludibrio,
euentus latentium rerum explorare, aut futura
praesagiis collecta
Hersagius, regni
Hungarici
Budensis regiae, quam ipse Sigismundus construxit imminentem (est enim in
prima aedium fronte posita, arcemque subeuntibus occurit) situ obsitam suo interpolauit
sumptu, id defuncti regis, qui erga se beneficus extiterat, memoriae tribuens. Nempe
illum Sigismundus e tenui fortuna in summum dignitatis gradum euexerat. Quae statua
ubi restituto sibi nitore solito lucidior conspecta est, non defuere, qui interpretarentur
sobolem Sigismundi regis ad regnum Hungarorum reuocari. Porro hic Vuladislauus
natus est ex nepte Sigismundi regis, quae quidem fuit filia Alberthi,
quae uoto expetuntur, sed
fide, spe, perseuerantia atque rerum fragilium contemptu res Christiana procedit atque
augetur.
At dicet quispiam: Cur Deus permittit rapi a Turcis, immani ac nefaria gente,
Christianae nationis liberos, et eos, qui per aetatem nihil admittere in Deum potuerunt?
Nec solum rapi, sed etiam Christianis sacris initiatos Machomethanos effici, et tandem a
uera subductos religione in cultu scelerati Machometis totum uitae cursum peragere, ac
per sequelam fato functos infelicium sedes animarum apud inferos sortiri, quum certo sciamus Deum ab se
At dicet quispiam: Cur Deus permittit rapi a Turcis, immani ac nefaria gente,
Christianae nationis liberos, et eos, qui per aetatem nihil admittere in Deum potuerunt?
Nec solum rapi, sed etiam Christianis sacris initiatos Machomethanos effici, et tandem a
uera subductos religione in cultu scelerati Machometis totum uitae cursum peragere, ac
per sequelam fato functos infelicium sedes animarum apud inferos sortiri, quum certo sciamus Deum ab se condita summopere diligere? At qui sicut occulta, ita et iusta Dei iuditia esse fateri necesse est. Nec propterea Deum minus
episcopo
coronatur; regina credula ab Hungaris eluditur.
capiti ab
Hosualdo Zagabriensium praesule regia insignia imposita. Strigoniensis enim pontifex, quod propter aetatem sacris nondum erat initiatus, id exequi haud quaquam potuit. Nam ad ipsum uetere Hungarorum instituto hoc spectat munus, quippe qui in illa
celebritate sacerdotis officio fungi solet, adiuncto sibi diui Martini abbate (ita conobii
patrem monachi uocant) atque Albensi antistite, quorum superior diaconi, alter hypodiaconi parteis exequitur.
Caeterum regina, si ei sana mens fuisset, iam animaduertisset uerba
Hungaricae fraudi uideretur dare, malens
plane alieno
dolo quam suo uitio a regno decidere.
Crediderim Beatricem, alioquin singularis foeminam ingenii, diuina constitutione,
cuius sane lege humana aguntur negotia, in fraudem Hungarorum incidisse, quo omni
ex parte patris eius Ferdinandi domus corrueret. Ab hac autem familia regnum
Neapolitanum per idem tempus transactum, primo a Gallis, deinde ab Hispanis occupatum, mox in Ostriciam gentem iure affinitatis concessit. Nempe Carolus
ingenii, diuina constitutione,
cuius sane lege humana aguntur negotia, in fraudem Hungarorum incidisse, quo omni
ex parte patris eius Ferdinandi domus corrueret. Ab hac autem familia regnum
Neapolitanum per idem tempus transactum, primo a Gallis, deinde ab Hispanis occupatum, mox in Ostriciam gentem iure affinitatis concessit. Nempe Carolus Augustus,
Maximiliani Augusti ex filio nepos, in regnum Hispanum Neapolitanumque Ferrando
auo materno successit. Et quoniam eo uentum est ubi opportune narrari potest, quo ritu
Hungari suis regibus sceptra tribuere
parte patris eius Ferdinandi domus corrueret. Ab hac autem familia regnum
Neapolitanum per idem tempus transactum, primo a Gallis, deinde ab Hispanis occupatum, mox in Ostriciam gentem iure affinitatis concessit. Nempe Carolus Augustus,
Maximiliani Augusti ex filio nepos, in regnum Hispanum Neapolitanumque Ferrando
auo materno successit. Et quoniam eo uentum est ubi opportune narrari potest, quo ritu
Hungari suis regibus sceptra tribuere consueuerunt, id paucis absoluendum putaui.
Hispanum Neapolitanumque Ferrando
auo materno successit. Et quoniam eo uentum est ubi opportune narrari potest, quo ritu
Hungari suis regibus sceptra tribuere consueuerunt, id paucis absoluendum putaui.
e uita decedit, nullo ex se genito relicto successore (alioqui filius patri superstes iniussu etiam optimatum nulliusque interposita auctoritate regnum inire solet), uniuersa nobilitas a principe senatus conuocata ad Rhacosium campum armata conuenit, quem esse in Pestano agro supra demonstrauimus. Ibi maioris partis consensu regem declaratum Albam Regiam magna deducunt frequentia. Sed
priusquam rex urbem ingreditur regni insignia accepturus, ad aedem diuae Virginis extra
muros in planitie satis patente sitam diuertit. Est in uestibulo huius
senatus conuocata ad Rhacosium campum armata conuenit, quem esse in Pestano agro supra demonstrauimus. Ibi maioris partis consensu regem declaratum Albam Regiam magna deducunt frequentia. Sed
priusquam rex urbem ingreditur regni insignia accepturus, ad aedem diuae Virginis extra
muros in planitie satis patente sitam diuertit. Est in uestibulo huius templi porticus quae
templo annexa eius parietes undique cingit. Hanc, qua portis templi imminet, rex cum
selectis procerum ascendit, seseque conspectui uniuersae multitudinis in subiecta planicie consistentis offert. Princeps
conuenit, quem esse in Pestano agro supra demonstrauimus. Ibi maioris partis consensu regem declaratum Albam Regiam magna deducunt frequentia. Sed
priusquam rex urbem ingreditur regni insignia accepturus, ad aedem diuae Virginis extra
muros in planitie satis patente sitam diuertit. Est in uestibulo huius templi porticus quae
templo annexa eius parietes undique cingit. Hanc, qua portis templi imminet, rex cum
selectis procerum ascendit, seseque conspectui uniuersae multitudinis in subiecta planicie consistentis offert. Princeps senatus, quem uulgo
insignia accepturus, ad aedem diuae Virginis extra
muros in planitie satis patente sitam diuertit. Est in uestibulo huius templi porticus quae
templo annexa eius parietes undique cingit. Hanc, qua portis templi imminet, rex cum
selectis procerum ascendit, seseque conspectui uniuersae multitudinis in subiecta planicie consistentis offert. Princeps senatus, quem uulgo
qua portis templi imminet, rex cum
selectis procerum ascendit, seseque conspectui uniuersae multitudinis in subiecta planicie consistentis offert. Princeps senatus, quem uulgo
gladium nudum manu dextera a palatino accipit, designansque se undique ab omnibus
hostibus regnum defensurum, eum sublatum ad orientem primum conuertit, deinde ad
occasum, itemque ad septentrionem atque meridiem. Quibus rebus peractis rex sacerdotali ueste induitur, sceptroque aureo accepto in sede regia collocatur. Ad eum
Strigoniensium pontifex et ipse sacerdotali ueste indutus moxque rem diuinam incoepturus accedit diadema ferens. Atque postea quam rex iurauerit se iuste ac secundum leges
Hungarorum regnum gubernaturum, eius caput inter sacrificandum diademate
regnum gubernaturum, eius caput inter sacrificandum diademate circundat. Deinde iam sacrificio peracto singuli procerum suo ordine iusiurandum praestant,
promittuntque regiam se potestatem legitime conseruaturos.
Sed forte quispiam querit, cur hic mos omni ex parte in rege Vuladislauo creando
haud quaquam sit seruatus. Neque enim ullo nobilium clamore ad Albam Regiam
Vuladislaui regnum est conprobatum, utpote qui a principibus ne conuocati quidem de
more fuerunt. Crediderim senatum Hungarorum, haud satis certum de studiis multitudinis in
ex parte in rege Vuladislauo creando
haud quaquam sit seruatus. Neque enim ullo nobilium clamore ad Albam Regiam
Vuladislaui regnum est conprobatum, utpote qui a principibus ne conuocati quidem de
more fuerunt. Crediderim senatum Hungarorum, haud satis certum de studiis multitudinis in Vuladislauum, minorum gentium nobilitatem Albam Regiam consulto tunc non
conuocasse. Nam cum Alberthus prius quam Vuladislauus eius frater, ut supra demonstratum est, rex esset a principibus dictus, dubitarunt optimates, ne consilii eorum mutationem atque inconstantiam improbaret multitudo.
minorum gentium nobilitatem Albam Regiam consulto tunc non
conuocasse. Nam cum Alberthus prius quam Vuladislauus eius frater, ut supra demonstratum est, rex esset a principibus dictus, dubitarunt optimates, ne consilii eorum mutationem atque inconstantiam improbaret multitudo. Fama enim in uulgus emanarat
Alberthum iam regem designatum, ob imperiosius ingenium regno deiectum,
Vuladislauum uero, eo quod esset inertissimus, regem assumptum. Sane sicut nobilitas
regem indulgentem optat sibi contingere, ita humilioris fortunae homines
esset inertissimus, regem assumptum. Sane sicut nobilitas
regem indulgentem optat sibi contingere, ita humilioris fortunae homines malunt regem
eum, qui potentium insolentiam coerceat, atque ab iniuria inopi inferenda prohibeat.
ab iniuria inopi inferenda prohibeat.
absque ullo animi motu,
quantum ex uultu existimari poterat, inspectante. Quanquam illam animi securitatem
plerique socordiam atque ignauiam interpretabantur.
Atqui uel ex hoc maxime patuit, quam magnum malum sit principatus cupiditas. Ni
enim hi duo fratres ut regni competitores in Hungariam uenissent, Danubii intercapedo
eorum mutuo complexui haud quaquam obstitisset, quum praesertim longa absentia
desiderium inter necessarios augere soleat. Vbi igitur Albertho innotuit regnum
Hungariae ad Vuladislauum delatum esse, seseque elusum, ira
eorum mutuo complexui haud quaquam obstitisset, quum praesertim longa absentia
desiderium inter necessarios augere soleat. Vbi igitur Albertho innotuit regnum
Hungariae ad Vuladislauum delatum esse, seseque elusum, ira inflammatus iubet suos
Pestanis portis obequitare, in praesidiumque Boemicum, quod oppidanis additum erat,
probra ingerere, atque ad leuia certamina extra oppidum elicere. Oppugnare autem
Pestum non poterat, quum nullum oppugnandae urbis apparatum secum attulisset. Sed
postea quam uidit oppidanos iussu Vuladislaui ― uir enim fuit, ni
― uir enim fuit, ni stupidum dixeris, satis
mansueti ingenii ― quietos esse, atque intra muros sese continere, frendens ac hostiles
spiritus gerens castra circiter quinquaginta millia passuum a Pesto retulit. Nam
Danubium traiciendi nec consilium fuit, studio Hungarorum in Vuladislauum conuerso,
et facultas omnino sublata erat, nauibus Pestanis sub aduentum Polonorum ad alteram
fluuii ripam traductis.
Pesto retulit. Nam
Danubium traiciendi nec consilium fuit, studio Hungarorum in Vuladislauum conuerso,
et facultas omnino sublata erat, nauibus Pestanis sub aduentum Polonorum ad alteram
fluuii ripam traductis.
per semet conueniat, eiusque animum
quoquo modo possit leniat, rati huius modi congressione germanitatis ac puerilis quondam simplicitatis consuetudinisque memoriam utriusque animo subituram, atque ita
Alberthi iram posse deflagrare, omneque tolli penitus odium. Vuladislauus igitur in id
modo fide a fratre accepta tutum aduentum fore, confestim, absque ullo militum praesidio cum suis tantum purpuratis, prosequentibus etiam quibusdam Hungaris principibus, castra Alberthi petit, uehementer cupiens animum fratris mollire, simultatemque
colloquio dirimere, eo quod et
haud pro comperto est. Verum ut ex ipsius
rei facie apparuit ― iam enim ille affectus, qui eis lachrymas commouerat, pietate, ut fit,
ambitioni cedente, utriusque animo resedisse uidebatur ― pace quidem aut infecta, aut
dubia, licet operto odio, digressi sunt. Itaque relicto in castris Albertho Vuladislauus
Budam reuersus est, maximo praeter Polonorum arma noui insuper alicuius motus timore anxius. Fratre enim alienato externos hosteis locum iniuriae quaesituros facileque
reperturos iudicabat, et quos ipsemet suo merito non fecisset inimicos,
Budam reuersus est, maximo praeter Polonorum arma noui insuper alicuius motus timore anxius. Fratre enim alienato externos hosteis locum iniuriae quaesituros facileque
reperturos iudicabat, et quos ipsemet suo merito non fecisset inimicos, eos Matthiae
Coruini iniuriis, cui in regnum successerat, concitatum iri, sibique sustinendos esse, ut
euenit, uerebatur.
cum
Albertho eiusdem linguae esset ― nam Polonis et Boëmis idem sermo est ― uerba huiuscemodi locutum ferunt:
Nisi animi tui magnitudo, rex Alberthe, atque humanitas, peculiare familiae uestrae
decus, mihi perspecta forent, ad te, Hungaris tuo magis dolore quam ulla eorum in te iniuria iratum, nunquam accessissem: non equidem quod uerear te ulla animi perturbatione
ita posse accendi, uti iure gentium sublato legationis nomen sanctum semper non habeas,
sed ne postea quam oratione, licet utili tibi, frustra tamen, utpote irato, obstrepuissem,
dicendi
frustra tamen, utpote irato, obstrepuissem,
dicendi insuper libertate, quam nunquam, ne uitae quidem periculo dissimulare potui, te
Hungaris infestiorem redderem.
Est enim sicut officii, ita et moris mei, quae conducere siue publice, siue priuatim
existimem, ore libero in medium proferre. Qua quidem libertate, ac si unquam antea,
nunc mihi utendum censeo, quum de fratrum, quorum opes in excelso sitae sunt, reconciliatione gratiae sit agendum. Quid enim utilius, ut taceam honestatem, quam
fratribus in maximo imperio constitutis
Hungaris infestiorem redderem.
Est enim sicut officii, ita et moris mei, quae conducere siue publice, siue priuatim
existimem, ore libero in medium proferre. Qua quidem libertate, ac si unquam antea,
nunc mihi utendum censeo, quum de fratrum, quorum opes in excelso sitae sunt, reconciliatione gratiae sit agendum. Quid enim utilius, ut taceam honestatem, quam
fratribus in maximo imperio constitutis concordiam atque amicitiam conseruare? Cuius
quidem conseruandae si tanta cura esset regibus, quanta cupiditas est imperii etiam per
nefas
priuatim
existimem, ore libero in medium proferre. Qua quidem libertate, ac si unquam antea,
nunc mihi utendum censeo, quum de fratrum, quorum opes in excelso sitae sunt, reconciliatione gratiae sit agendum. Quid enim utilius, ut taceam honestatem, quam
fratribus in maximo imperio constitutis concordiam atque amicitiam conseruare? Cuius
quidem conseruandae si tanta cura esset regibus, quanta cupiditas est imperii etiam per
nefas proferendi, profecto neque tantis laboribus ac periculis regna parari uideremus et
parta sine ullo fere negotio
officiis et beneficentia ueluti ariete quodam
prosternit.
Cur igitur, rex Alberthe, maximis periculis ad ea pergis, quae si tibi Hungari, ut forsan pro certo habes, dediti sunt, ultro tibi cessura sunt? Quum praesertim possessio, in
quam beneuolentia inducimur, diuturnior sit ea, quam ui et armis occupamus.
Quandoquidem benefitiorum gratia perpetua est. Pone igitur hostiles animos: licitum est
tibi Hungarorum in te studia sine cede et sanguine experiri. Nam praeterquam quod
inhonestum atque impium est
Hungari, ut forsan pro certo habes, dediti sunt, ultro tibi cessura sunt? Quum praesertim possessio, in
quam beneuolentia inducimur, diuturnior sit ea, quam ui et armis occupamus.
Quandoquidem benefitiorum gratia perpetua est. Pone igitur hostiles animos: licitum est
tibi Hungarorum in te studia sine cede et sanguine experiri. Nam praeterquam quod
inhonestum atque impium est fratres inter se bello decernere, multo etiam tutius esse
arbitror uerbis potius ac iure disceptare quam ad aleam sceleratissimi omnium certaminis
descendere,
usui sunt, quam maxime abundant, nec profecto cuiquam nationi aut corporum robore, aut ui animorum cedunt.
At forsan nihil ambigis Deum tuae causae, ueluti, ut tu arbitraris, iustiori, si bellum
susceperis, secundum exitum daturum? Tuam autem causam iccirco iustiorem esse credis,
eo quod in Pestanis comitiis a quibusdam plebeis et stulto uulgi clamore rex Hungarorum
es nominatus? Si ergo hic temerarius ac inconsultus populi clamor te regem creare potuit, profecto ob id ipsum etiam Vuladislauus superior est, utpote qui non a plebe, sed a
principibus rex est
uulgi clamore rex Hungarorum
es nominatus? Si ergo hic temerarius ac inconsultus populi clamor te regem creare potuit, profecto ob id ipsum etiam Vuladislauus superior est, utpote qui non a plebe, sed a
principibus rex est appellatus. Nec modo appellatus, sed etiam accersitus atque in regiam
deductus, et iam insignibus regiis, magno omnium fauore sumptis, in solio collocatus.
Qua propter te non debet fugere Hungaris iam non esse integrum, uel si uellent, regis
diademate insigniti, imperium abrogare. Quum igitur causa iure gentium, quia minor
natu es, opibus
populi clamor te regem creare potuit, profecto ob id ipsum etiam Vuladislauus superior est, utpote qui non a plebe, sed a
principibus rex est appellatus. Nec modo appellatus, sed etiam accersitus atque in regiam
deductus, et iam insignibus regiis, magno omnium fauore sumptis, in solio collocatus.
Qua propter te non debet fugere Hungaris iam non esse integrum, uel si uellent, regis
diademate insigniti, imperium abrogare. Quum igitur causa iure gentium, quia minor
natu es, opibus praeterea, ac caeteris belli instrumentis fratre inferior sis, patere, quaeso,
educto, neque per Vuladislauum educendo, nihil adhuc
uariauit. Nam ni tu prior lacesseris, nemo tibi iniurius erit. Atqui si regno alieno sine ullo
maleficio excesseris, et fratre et Hungaris amicis uti perpetuo poteris. Quo facto maiorem
procul dubio laudem humanitatis, iustitiae, ac in fratrem pietatis, quam si uictor pugnando extitisses, domum reportabis, atque non modo a fratre, ab omnibusque Hungaris
summam inibis gratiam, sed etiam ab uniuerso Christiano nomine maximam feres laudem, nec demum Hungaris, qui in te iam concitantur, suas persequendi iniurias necessitatem
maiorem
procul dubio laudem humanitatis, iustitiae, ac in fratrem pietatis, quam si uictor pugnando extitisses, domum reportabis, atque non modo a fratre, ab omnibusque Hungaris
summam inibis gratiam, sed etiam ab uniuerso Christiano nomine maximam feres laudem, nec demum Hungaris, qui in te iam concitantur, suas persequendi iniurias necessitatem impones. Ad haec Alemanis, qui iam instructi intentique sunt ad ulciscendas iniurias a Matthia Chugniade illatas, Turcisque, communibus omnium Christianorum
hostibus, ne quid noui occasione fraeti incipiant, metum
ac
Epirotas subegere, et demum Illyricos, progenitores nostros ― inde enim Boëmi ac Poloni
originem ducunt ― bona ex parte superarunt. Nam quicquid Illyrici intra Drilonem,
Sauum, et Vrpanum amneis iacet, id totum in ditione Turcarum est. Quare, si salubre pati
potes consilium, haec arma, quibus bellum Hungaris minaris, in Turcas conuerte. Qua
profecto in expeditione fratris quoque ac Hungarorum bona opera es usurus.
Satis amice suaserat, ni mens, ira et imperii cupiditate in praeceps
ducunt ― bona ex parte superarunt. Nam quicquid Illyrici intra Drilonem,
Sauum, et Vrpanum amneis iacet, id totum in ditione Turcarum est. Quare, si salubre pati
potes consilium, haec arma, quibus bellum Hungaris minaris, in Turcas conuerte. Qua
profecto in expeditione fratris quoque ac Hungarorum bona opera es usurus.
Satis amice suaserat, ni mens, ira et imperii cupiditate in praeceps data, sanum consilium fuisset auersata. Itaque Alberthus nil praeter regni Hungariae deditionem auribus
superarunt. Nam quicquid Illyrici intra Drilonem,
Sauum, et Vrpanum amneis iacet, id totum in ditione Turcarum est. Quare, si salubre pati
potes consilium, haec arma, quibus bellum Hungaris minaris, in Turcas conuerte. Qua
profecto in expeditione fratris quoque ac Hungarorum bona opera es usurus.
Satis amice suaserat, ni mens, ira et imperii cupiditate in praeceps data, sanum consilium fuisset auersata. Itaque Alberthus nil praeter regni Hungariae deditionem auribus
admittens non modo ad pacem
id totum in ditione Turcarum est. Quare, si salubre pati
potes consilium, haec arma, quibus bellum Hungaris minaris, in Turcas conuerte. Qua
profecto in expeditione fratris quoque ac Hungarorum bona opera es usurus.
Satis amice suaserat, ni mens, ira et imperii cupiditate in praeceps data, sanum consilium fuisset auersata. Itaque Alberthus nil praeter regni Hungariae deditionem auribus
admittens non modo ad pacem faciendam impelli non potuit, sed et fratri absenti, et
legatis ipsis praesentibus conuiciatus est, praecipueque Transiluano praefecto
auribus
admittens non modo ad pacem faciendam impelli non potuit, sed et fratri absenti, et
legatis ipsis praesentibus conuiciatus est, praecipueque Transiluano praefecto perfidiam
atque inconstantiam obiciens ostendit se esse et literis eius nomine scriptis e domo euocatum, et in comitiis Pestanis uniuersae nobilitatis acclamatione in regem electum.
impelli non potuit, sed et fratri absenti, et
legatis ipsis praesentibus conuiciatus est, praecipueque Transiluano praefecto perfidiam
atque inconstantiam obiciens ostendit se esse et literis eius nomine scriptis e domo euocatum, et in comitiis Pestanis uniuersae nobilitatis acclamatione in regem electum.
Hungariam uexat, Agrienses campos diripit, Cassouiam
obsidione cingere parat, sed a Seuichouio Bohemo repellitur; ad aliorum tandem oppidorum et uillarum incendia, Blasio Magyaro duce, conuersi Poloni ab Hungaris passim funduntur.
alias Hungariae urbeis, Saxones,
gens Alemanica, incolunt. Albertus, Casouiensi quoque agro prius uastato, quae ad
oppugnationem urbis pertinerent, celeriter paratis, urbem oppugnare agreditur, ratus si
coepta successissent, Hungarorum animos non parum ea re motum iri, atque in sui
fauorem conuerti posse. Ciuitati militiae insuetae (omnes enim mercatores sunt) tantus
terror hostium aduentu incidit, ut ni Boëmus quidam longe inter regios purpuratos
clarus (Peutam Seuichouium populares appellabant) adfuisset, nullo ferme repugnante
demeret, confestim leuem armaturam, cuius generis equites circiter trecentos apud se habebat equos sternere oppidoque
erumpere iubet, ut hostem armis grauem, et ob id magis statarium quam concursatorem,
procursationibus lacesserent. Hungari celeriter equos conscendunt, ex oppido
prouolant, in Polonosque nil tale timentes impetum faciunt. Itaque, et equorum fraeti
uelocitate, et hostium abusi ignauia, modo procurrentes, modo refugientes, atque non a
tergo solum, sed etiam a latere hostem carpentes aliquamdiu uexarunt. Tandem ex
Polonis aliquot uulneratis in oppidum sedato
oppido
prouolant, in Polonosque nil tale timentes impetum faciunt. Itaque, et equorum fraeti
uelocitate, et hostium abusi ignauia, modo procurrentes, modo refugientes, atque non a
tergo solum, sed etiam a latere hostem carpentes aliquamdiu uexarunt. Tandem ex
Polonis aliquot uulneratis in oppidum sedato gradu ac nulla timoris significatione abeunt.
His satis prosperis eruptionibus adiciunt rem per se quidem paruam, sed quae et
Casouiensibus animos, non minus quam totius praesidii tot secundae pugnae, restituit,
et Polonis omnino infregit audaciam. Quidam ex
oppugnatione urbis, sed etiam ab obsidione omnino deterriti sunt.
Itaque Alberthus
desperata urbis expugnatione motis castris incepto destitit. Ne
tamen fugientis modo uertisse agmen uideretur, parte exercitus in spetiem obsidionis
relicta, per regiones maxime defensoribus uacuas, duce Blasio Magere, uiro inter
Hungaros haud obscuro, qui partes Polonorum secutus ei se coniunxerat, hostiliter
uagari incipit, oppida multa pagosque, atque
uiro inter
Hungaros haud obscuro, qui partes Polonorum secutus ei se coniunxerat, hostiliter
uagari incipit, oppida multa pagosque, atque uillas magna Blasii infamia diripuit
atque incendit, aedes quoque Stephani Batheri in Transistrana regione positas, ei, ut dictum est, praecipue iratus, funditus euertit. Hungari, quamquam nondum ullo iusto
exercitu, quem Polonis obicerent, conscripto, magna angebantur sollicitudine, intenderatque eis non mediocrem curam Alemanici belli suspicio, quum praesertim nullae
conscripto, magna angebantur sollicitudine, intenderatque eis non mediocrem curam Alemanici belli suspicio, quum praesertim nullae publicae essent pecuniae, quibus miles conduceretur. Hostilibus tamen assueti incursionibus,
bellumque et inferre et propulsare semper fere parati, multis in locis parua manu, ac
pene incondita, utpote quos non tam autoramentum, aut magistratus iussio, quam casus
et communis fortuna una congregabat, magno animo Polonis occurrebant, ac saepius
graues praeda,
atque sub sarcinis
parua manu, ac
pene incondita, utpote quos non tam autoramentum, aut magistratus iussio, quam casus
et communis fortuna una congregabat, magno animo Polonis occurrebant, ac saepius
graues praeda,
atque sub sarcinis deprehensos in fugam praeda omni erepta conuertebant. Itaque nouissimum hostium agmen insequentes assidue dies noctesque infesti aderant, ac transuersis praeliis lacescentes nihil ferme memoratu dignum agere Alberthum
permittebant, quum ipsi nullam rei bene gerendae occasionem praetermitterent.
Ludouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber tertius
Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber tertius
de magnis rebus referre solebat, ex omnium fere sententia bellum aduersus Hungaros susceptum est. Itaque mittit e uestigio conquisitores ad
milites ex diuersis Alemaniae regionibus mercede conducendos, principes Alemaniae ad
auxilia mittenda hortatur. Ad solicitandas Austriae urbeis, ut in fidem Ostricii imperii
redirent, clam quosdam summittit, cum immunitate defectionis quoque ad Hungaros
impunitatem ciuitatibus, Viannae maxime, quae regionis caput est, polliceri iubet.
Desciuerat autem haec urbs ad Matthiam Chugniadem Coruinum, clarissimum
omnium
Lincii delectum habebat, conueniunt.
Praeter hos multi mortales uitam latrociniis tolerare assueti, fama huius expeditionis
uulgata spe, ut fit, praedę eo confluxerunt, iustique fere exercitus numerum confecerunt.
Ad hoc plęrique ciuitatum Alemaniae principes gratuitam operam ea in expeditione se
nauaturos ultro pollicentur, atque pro uiribus copias Maximiliani augent, quo studium
ac officium suum ei probarent, quem scilicet regem Hungariae futurum, consensu haud
exiguae procerum partis, quae Vuladislauo suum non dedisset suffragium, falso persuasi
arbitrabantur.
non dedisset suffragium, falso persuasi
arbitrabantur.
Hanc enim famam Maximilianus per totam fere Germaniam sagaci satis mendacio
sparserat, quum ne caeteri Alemani, ab Hungaris uinci assueti, militiam metu detrectarent, tum ne maxime, qui Austriam Hungariae conterminam incolunt, in eius fidem
redire dubitarent. Tametsi Alemani et uetere in Hungaros odio arderent, utpote cum
quibus inimicitias, ueluti inter plerosque finitimos fieri solet, fere semper habuere, et
uehementer cuperent detrimenta, Alemanico nomini proximo bello a Matthia
enim famam Maximilianus per totam fere Germaniam sagaci satis mendacio
sparserat, quum ne caeteri Alemani, ab Hungaris uinci assueti, militiam metu detrectarent, tum ne maxime, qui Austriam Hungariae conterminam incolunt, in eius fidem
redire dubitarent. Tametsi Alemani et uetere in Hungaros odio arderent, utpote cum
quibus inimicitias, ueluti inter plerosque finitimos fieri solet, fere semper habuere, et
uehementer cuperent detrimenta, Alemanico nomini proximo bello a Matthia
Chugniade illata, aliqua ex parte per occasionem resarcire.
instabat, pace cum fratre facta domum repeteret.
domum repeteret.
Nouae Vrbis parua manu fugauit omnibusque exuit impedimentis. Itaque si eo tempore, quo Hungari Austriae arma intulere, pater meus uel exigua
manu illis obuiam iuisset, nunc patriam meam intactam ac florentem haberem, nec huius
expeditionis necessitas nobis esset imposita.
Neque enim arma in Hungaros mouissem, ni ab eis iniuria, et ea insigni, et saepius
fuissem lacessitus. Verum me tunc in Morinis agente, maximisque, ut scitis, negotiis
implicito, ubi scilicet bellum cum rege Francorum gerebam, pater meus aetate iam confectus, dum magis religionem ac ocium quam arma
arma intulere, pater meus uel exigua
manu illis obuiam iuisset, nunc patriam meam intactam ac florentem haberem, nec huius
expeditionis necessitas nobis esset imposita.
Neque enim arma in Hungaros mouissem, ni ab eis iniuria, et ea insigni, et saepius
fuissem lacessitus. Verum me tunc in Morinis agente, maximisque, ut scitis, negotiis
implicito, ubi scilicet bellum cum rege Francorum gerebam, pater meus aetate iam confectus, dum magis religionem ac ocium quam arma sectatur, literisque potius quam collatis
signis cum hoste pugnat,
meritas pęnas, quas ab hostibus expetemus, qui tantis
cladibus Austriam, terram nobilissimam, affecere, et ingenti praeda explebimini, et mihi
ac uniuersae Alemaniae uestra uirtute gloria parabitur quam maxima.
magnopere timendus ― tanta plane extitit unius hominis uel uirtus uel fortuna ― atque Nouam Vrbem uersus proficiscitur. Ea enim ciuitas Ostricii imperii studiosa Friderico semper dedita fuit,
fideque ceteris praestitit, neque iniussu ipsius Friderici in ditionem concesserat
Hungarorum. Stephanus Quincithartonus, Sepusiensium princeps atque Austriae, ut
supra dictum est, praefectus, ubi Maximilianum aduentare accepit, inops consilii, quod
per se nulla re ad propulsandum bellum erat instructus, et quod Vianensium animos
haud
Hungarorum. Stephanus Quincithartonus, Sepusiensium princeps atque Austriae, ut
supra dictum est, praefectus, ubi Maximilianum aduentare accepit, inops consilii, quod
per se nulla re ad propulsandum bellum erat instructus, et quod Vianensium animos
haud integra fide in Hungaros esse, atque ad defectionem spectare suspicabatur, clam
noctu occulto exitu Vianna profugit, monitis nequicquam, qui in praesidio arcis erant,
uti sese quoquo modo possent defenderent, opemque Hungarorum, quam profecto ipse
prorsus iam desperarat, expectarent. Itaque domum
aduentare accepit, inops consilii, quod
per se nulla re ad propulsandum bellum erat instructus, et quod Vianensium animos
haud integra fide in Hungaros esse, atque ad defectionem spectare suspicabatur, clam
noctu occulto exitu Vianna profugit, monitis nequicquam, qui in praesidio arcis erant,
uti sese quoquo modo possent defenderent, opemque Hungarorum, quam profecto ipse
prorsus iam desperarat, expectarent. Itaque domum se non sine dedecore contulit:
Budam enim quum pudore deterritus uitauit, tum ne Poloni eius absentia fraeti facile
modo possent defenderent, opemque Hungarorum, quam profecto ipse
prorsus iam desperarat, expectarent. Itaque domum se non sine dedecore contulit:
Budam enim quum pudore deterritus uitauit, tum ne Poloni eius absentia fraeti facile
inferendi locum detrimenti in eius agris inuenirent. Quamquam eius factum iure excusari
nequit, uel si neque in summo apud Hungaros magistratu tunc fuisset, neque ipsam
Austriam imperio obtinuisset, propterea quod cum esset ciuium suorum princeps, decebat eum potius Hungarorum prouinciae, quam propriis
expectarent. Itaque domum se non sine dedecore contulit:
Budam enim quum pudore deterritus uitauit, tum ne Poloni eius absentia fraeti facile
inferendi locum detrimenti in eius agris inuenirent. Quamquam eius factum iure excusari
nequit, uel si neque in summo apud Hungaros magistratu tunc fuisset, neque ipsam
Austriam imperio obtinuisset, propterea quod cum esset ciuium suorum princeps, decebat eum potius Hungarorum prouinciae, quam propriis possessionibus in finibus
Polonorum positis consulere, nec Austriam, eius fidei
inuenirent. Quamquam eius factum iure excusari
nequit, uel si neque in summo apud Hungaros magistratu tunc fuisset, neque ipsam
Austriam imperio obtinuisset, propterea quod cum esset ciuium suorum princeps, decebat eum potius Hungarorum prouinciae, quam propriis possessionibus in finibus
Polonorum positis consulere, nec Austriam, eius fidei commissam, metu simul et auaritia deserere; cum presertim fama sit eum potuisse Viannam retinere, si stipendium,
quod, ut ferunt, abunde habuit, militibus persoluisset, nec sua commoda rebus publicis
anteposuisset. Quis
humanissimus, uerum etiam et liberalitate nulli regum aetate
sua secundus) stipendio accępto eius signa secuti sunt, ad inconstantiam, quae forsan ex
rubore nata erat,
transfugii ac auaritiae scelus adicientes. Porro plerique Hungarorum
in omne
fere facinus pecunia impelli solent.
parum
honesta, ita et uilis, sine probabili causa emolumentoque eius, ad quem transfugerat,
uideretur, quasi ac non partium studio, sed iniusta damnatione ad publicum parricidium
esset impulsus, data dicendi potestate,
Si mihi, inquit, inimicorum acerbitate in patria
esse licuisset, inter praecipuos, Maximiliane Caesar, propugnatores me regnum Hungariae
nunc haberet. Neque enim mihi mors Matthiae regis patriam ademit caritatem, sed domo
profugum patriam relinquere coegit. Ac nescio an ulli maius hosti negotium quam tibi hoc
tempore, quo cum
si nequissem
omnino retinere, aliqua saltem ex parte non uexatum ad Hungariam penetrare. Nam mihi
nec manus fortissimorum militum, quibus haud paruam Norici agri partem a Matthia rege
atributam obtinui, nec gens Salensis regionis, quae reliquos Hungaros uirtute antecedit,
per quam plane tibi in Hungariam transeundum est, amicitia et cognatione deesset coniuncta. Sed quoniam fides, quam erga extinctum quoque regem Matthiam Chugniädem
conseruare uolui, me patria extorrem expulit,
ad te, cui maximo usui sum futurus, non
ut
uolui, me patria extorrem expulit,
ad te, cui maximo usui sum futurus, non
ut transfuga ― nulla enim fidei religione Vuladislauo regi adstrictus sum ― sed ueluti ciuis
ad regem uenio legitimum. Nam si more gentium Matthiae filius in paternum regnum,
quod ex pellice natus est, succedere prohibetur, tu prae omnibus regnum Hungariae, quo
utique pater tuus immerito quondam fraudatus est, iure debes possidere.
Quam ob rem hac non minus iusta quam necessaria transitione patriae leges non resoluo, sed quem debui, suffragio meo, a
tuus immerito quondam fraudatus est, iure debes possidere.
Quam ob rem hac non minus iusta quam necessaria transitione patriae leges non resoluo, sed quem debui, suffragio meo, a quo sane ferendo per summam iniuriam summotus sum, regem eligere, ad eum inimicorum demum iniquitate, reditu in patriam non
impetrato, confugio, singulari certe ignominia affectus, utpote caeteris, qui mecum
sensere, in patriam restitutis. Quem equidem eadem fide, qua regem Matthiam colui, perpetuo sum culturus, longe acrior inimicus tuis hostibus futurus quam fui Alemanis,
resoluo, sed quem debui, suffragio meo, a quo sane ferendo per summam iniuriam summotus sum, regem eligere, ad eum inimicorum demum iniquitate, reditu in patriam non
impetrato, confugio, singulari certe ignominia affectus, utpote caeteris, qui mecum
sensere, in patriam restitutis. Quem equidem eadem fide, qua regem Matthiam colui, perpetuo sum culturus, longe acrior inimicus tuis hostibus futurus quam fui Alemanis, aduersus quos Matthiae auspiciis, nullo sane odio, sed belli iure militaui.
Quod ubi dixit, seque non solum modo magna cum
colui, perpetuo sum culturus, longe acrior inimicus tuis hostibus futurus quam fui Alemanis, aduersus quos Matthiae auspiciis, nullo sane odio, sed belli iure militaui.
Quod ubi dixit, seque non solum modo magna cum efficacia locutum cognouit, sed
etiam in intimam admissum amicitiam, Maximiliano non tam scelerato transfugae
consilio offenso quam suo commodo moto, omnia Norici agri oppida, queis praeerat,
Alemano tradidit. Principes deinde Salenses, Ladislauum Canasium, Nicolaum Secium,
cum tota fere Sisiensi regione, quae Alemano aditum ad
admissum amicitiam, Maximiliano non tam scelerato transfugae
consilio offenso quam suo commodo moto, omnia Norici agri oppida, queis praeerat,
Alemano tradidit. Principes deinde Salenses, Ladislauum Canasium, Nicolaum Secium,
cum tota fere Sisiensi regione, quae Alemano aditum ad Hungaros dedit, in parteis suas
facile, propter neccessitudinem, quae sibi cum eis intercedebat, traxit. Persuadet mox
Maximiliano, id ipsum uehementer cupienti, uti se ducem sequatur, regnique Hungariae
potiundi magnam animo spem concipiat.
suas
facile, propter neccessitudinem, quae sibi cum eis intercedebat, traxit. Persuadet mox
Maximiliano, id ipsum uehementer cupienti, uti se ducem sequatur, regnique Hungariae
potiundi magnam animo spem concipiat.
Non tamen animum curis obrui permisit: nam licet esset desidiae usque
ad reprehensionem deditus, nec ulla gloriae cupidine tangeretur, tamen urgente rerum
discrimine inter ipsa pericula satis audaciae ostendebat.
Itaque pontifices ciuitatum, caeterosque proceres, qui tunc Budae aderant, in regiam
conuocat, hortatur regnum una secum defendant, delectum militum habeant, pecuniam
in stipendium, quo exercitus hosti opponendus comparetur, conferant. Quod ubi parum
procedere uidet,
Stephanum Batherem Paulumque Cinisium, uiros
nec ulla gloriae cupidine tangeretur, tamen urgente rerum
discrimine inter ipsa pericula satis audaciae ostendebat.
Itaque pontifices ciuitatum, caeterosque proceres, qui tunc Budae aderant, in regiam
conuocat, hortatur regnum una secum defendant, delectum militum habeant, pecuniam
in stipendium, quo exercitus hosti opponendus comparetur, conferant. Quod ubi parum
procedere uidet,
Stephanum Batherem Paulumque Cinisium, uiros non minus strenuos
quam reipublicae Hungarorum studiosos, Albam Regiam, quo delectus militum
Ipse, Petro comiti Houario munus regium per suam absentiam obire iusso, Posonium ad concitandos Boëmos proficiscitur.
Sed quia eos, quos ad custodiam regni relinquebat, ex re insolita haud mediocriter
perterritos animaduerterat, utpote qui regnante Matthia Coruino hostem armatum in
terra Hungaria non uiderant, quo his metum minueret, aliquidque animi ac fidutiae
adderet, ne scilicet, siue metu imminentis periculi, siue amplioris spei opinione despecta eius absentis fortuna, ut plerunque in aduersis fieri solet, praesenti
animaduerterat, utpote qui regnante Matthia Coruino hostem armatum in
terra Hungaria non uiderant, quo his metum minueret, aliquidque animi ac fidutiae
adderet, ne scilicet, siue metu imminentis periculi, siue amplioris spei opinione despecta eius absentis fortuna, ut plerunque in aduersis fieri solet, praesenti Maximiliani
illicerentur
euentu, huiusmodi apud amicos, prius quam proficisceretur, habuit orationem:
apud amicos, prius quam proficisceretur, habuit orationem:
Si armis uobisue inuitis, proceres, regnum Hungariae imperio meo adiunxissem,
subiret forsan hoc tempore animum meum de uestra in me uoluntate dubitatio, propterea
quod, qui ad parendum ui coguntur, aut illum cui parent odisse per timorem solent, aut
certe obsequio colere simulato, quandoquidem uictoriam insolentia ac imperia semper
fere importuna consequantur.
quidem uestro more ac legibus praesint, quemadmodum legitimi
reges praeesse debent, sed ueluti mancipiis uictorum praescripto, atque arbitrio dominentur, et ex quo rex designatus sum, nihil unquam quod animos uestros iure offenderet a me
commissum est, haud ambigo uos mihi beniuolos esse, atque in omni fortuna fidos fore,
uel si non modo Alemanus a uobis toties uictus, sed quiuis hostium fortissimus, et qui
uera uirtute uobis formidinem posset inicere, regnum hoc inuaderet.
Est enim proprium Hungaricę uirtutis pro fide ac honestate quicquid aduersi uenire
potest constanter
Quare hortor atque obtestor uos,
uiri Hungari, uti hanc Alemanorum nouam audaciam
non modo forti animo sustineatis, sed etiam fortitudinis uestrae et illorum ignauiae memores contemnatis, gerentes eum in hunc hostem animum, qui uictoribus solet esse in
uictos. Nam neque morte Matthiae Chugniadis uestra uirtus imminuta est, neque
Alemanis quicquam uirium accessit, nisi quod illi abutentes uestra discordia, quod quidem
aliquando serui in dominos fecere, conantur iugum belli iure
uos,
uiri Hungari, uti hanc Alemanorum nouam audaciam
non modo forti animo sustineatis, sed etiam fortitudinis uestrae et illorum ignauiae memores contemnatis, gerentes eum in hunc hostem animum, qui uictoribus solet esse in
uictos. Nam neque morte Matthiae Chugniadis uestra uirtus imminuta est, neque
Alemanis quicquam uirium accessit, nisi quod illi abutentes uestra discordia, quod quidem
aliquando serui in dominos fecere, conantur iugum belli iure a uobis impositum, temere
quidem, sed non impune, si uos
memores contemnatis, gerentes eum in hunc hostem animum, qui uictoribus solet esse in
uictos. Nam neque morte Matthiae Chugniadis uestra uirtus imminuta est, neque
Alemanis quicquam uirium accessit, nisi quod illi abutentes uestra discordia, quod quidem
aliquando serui in dominos fecere, conantur iugum belli iure a uobis impositum, temere
quidem, sed non impune, si uos uiri eritis, excutere.
Nec putetis me secus quam haec oratio indicat esse animatum: nam re ipsa mox
comprobabo me uerbis, ut quibusdam forsan
quorum Alemani
ne conspectum quidem, nedum arma poterunt sustinere.
Atque ita ueniam copiis instructus, ut non modo hostium spes ac nostri opprimendi fiducia uana euadat, sed etiam
Hungarorum discordia, qua hostes fraeti in nos impetum faciunt, omnino comprimatur.
Nec demum terreat quempiam uestrum, aut natura timidum, aut consilii mei belliue
euentus ignarum, haec mea, forte similis fugae, salutaris tamen profectio. Certum habete
hoc consilium neccessario captum ingentem
obtinet.
taxabatur, sed etiam multis annis
praeterita memoria, ut fit, repetebantur.
Porro quidam affirmabant Ianum quoque Pannonium, genere itidem Sclauenum,
poëtam aetatis suae clarissimum, Quinqueecclesiensium antistitem, dum Polonis rebus
studet, haud integra fide in regem Matthiam Chugniadem Coruinum extitisse.
Quamquam ille et dum uixit asseuerare non dubitauit se nulla sua culpa, uerum
Hungarorum inuidia in iram regis Matthiae incidisse, et moriens uersiculis ab se compositis, regisque permissu sepulcro inscriptis, idem testatus
Sclauenum,
poëtam aetatis suae clarissimum, Quinqueecclesiensium antistitem, dum Polonis rebus
studet, haud integra fide in regem Matthiam Chugniadem Coruinum extitisse.
Quamquam ille et dum uixit asseuerare non dubitauit se nulla sua culpa, uerum
Hungarorum inuidia in iram regis Matthiae incidisse, et moriens uersiculis ab se compositis, regisque permissu sepulcro inscriptis, idem testatus est. Quos sane in hunc
modum aeditos legimus:
Chugniadem Coruinum extitisse.
Quamquam ille et dum uixit asseuerare non dubitauit se nulla sua culpa, uerum
Hungarorum inuidia in iram regis Matthiae incidisse, et moriens uersiculis ab se compositis, regisque permissu sepulcro inscriptis, idem testatus est. Quos sane in hunc
modum aeditos legimus:
inscriptis, idem testatus est. Quos sane in hunc
modum aeditos legimus:
deas.
Dalmatiae regione, quae inter Sauum et Drauum amneis sita a
Pannonia Drauo dirimitur, nunc a Sclauenis, Transistrana, ut supra demonstratum est,
natione incolitur.
Iam potitus erat Vesprimio Alemanus, cum ei nuntiatur quosdam equites Hungaros,
qui castellum a Paulo Cinisio in Vesprimiensi agro exaedificatum praesidio obtinebant
(Vastonem incolae uocant), in eius impedimenta impetum fecisse, opportunitate rei
audaciam Hungaris, ut fit, addente. Etenim quosdam carros, queis illę gentes onera
portare solent, procul ab ultimo agmine nacti,
dirimitur, nunc a Sclauenis, Transistrana, ut supra demonstratum est,
natione incolitur.
Iam potitus erat Vesprimio Alemanus, cum ei nuntiatur quosdam equites Hungaros,
qui castellum a Paulo Cinisio in Vesprimiensi agro exaedificatum praesidio obtinebant
(Vastonem incolae uocant), in eius impedimenta impetum fecisse, opportunitate rei
audaciam Hungaris, ut fit, addente. Etenim quosdam carros, queis illę gentes onera
portare solent, procul ab ultimo agmine nacti, magno animo in eos inuecti obtruncatisque custodibus diripuerant. Hac re Maximilianus
agro exaedificatum praesidio obtinebant
(Vastonem incolae uocant), in eius impedimenta impetum fecisse, opportunitate rei
audaciam Hungaris, ut fit, addente. Etenim quosdam carros, queis illę gentes onera
portare solent, procul ab ultimo agmine nacti, magno animo in eos inuecti obtruncatisque custodibus diripuerant. Hac re Maximilianus non parum motus mittit confestim partem exercitus, atque uni ex ducibus dato negocio imperat, ut ni Hungari dederent castellum, tormentis illud funditus dirueret, quo scilicet hostibus a tergo summotis
et tutius Hungariam
Maximilianus non parum motus mittit confestim partem exercitus, atque uni ex ducibus dato negocio imperat, ut ni Hungari dederent castellum, tormentis illud funditus dirueret, quo scilicet hostibus a tergo summotis
et tutius Hungariam intraret et commeatus haberet liberiores. Hungari qui Vastone in
praesidio erant, fama amissi Vesprimii, quod loci natura satis tutum esse uidebatur, perterriti, deditione facta hostes intra moenia accepere, pacti ut incolumes cum rebus suis
abirent.
imposito, inde Albam Regiam oppugnaturus
flectit iter. Cuius exercitum aduentantem postea quam Stephanus Bather Transiluanus
praefectus, et Paulus Cinisius, Thibiscinus satrapes, e loco aedito prospexere ― et erat
facilis
in subiectam planiciem despectus, sunt enim omnia campi circa Albam Regiam
- quos quidem uix oculis terminare queas ex signorum militarium internitentium
numero, magnitudinem copiarum conicientes nequaquam sibi intra muros tutum
sunt enim omnia campi circa Albam Regiam
- quos quidem uix oculis terminare queas ex signorum militarium internitentium
numero, magnitudinem copiarum conicientes nequaquam sibi intra muros tutum commorandum esse duxerunt, ne in oppido campestri, cui admodum metuebant, magno suo
ipsorum, simul et totius regni periculo clauderentur. Etenim inopinato hostium aduentu
Alba Regia neque propugnaculis, neque armis, neque uiris muniri potuit. Nempe
Hungari, omnium gentium circa uictores, Austrianorum maxime, et ob id
admodum metuebant, magno suo
ipsorum, simul et totius regni periculo clauderentur. Etenim inopinato hostium aduentu
Alba Regia neque propugnaculis, neque armis, neque uiris muniri potuit. Nempe
Hungari, omnium gentium circa uictores, Austrianorum maxime, et ob id elati spiritus
homines, in animum inducere non poterant Maximilianum Albam Regiam exercitum
admouere ausurum.
Nocte igitur insequenti duces Hungari, desperata urbis tutella, cum quingentis leuis
armaturae equitibus, quam quidem solam manum habebant, profugiunt, Budamque,
caput regni, petunt, rati
Nocte igitur insequenti duces Hungari, desperata urbis tutella, cum quingentis leuis
armaturae equitibus, quam quidem solam manum habebant, profugiunt, Budamque,
caput regni, petunt, rati ea urbe seque conseruatis caetera facile aut recuperatum iri, aut
defendi posse, quandoquidem in his duobus uiris ea tempestate spes et fortunae regni
sitae erant. Alemanus Albensibus fuga ducum perculsis (sunt enim omnes opifices ac
mercatores) absque ulla ferme oppugnatione urbem coepit, Iacobo Scytha, quem diximus ab Hungaria transfugisse, muros, quorum situs satis
sacras, eis
concessa a caede hominum cohibet: nemo enim ex oppidanis caesus est, praeter paucos
adolescentes, qui subito captae urbis tumultu, e ludo literario exciti, siue imprudentia,
reique bellicae imperitia, atque ideo furoris militaris ignari, siue forte insita Hungaris
ferocitate in hostem armatum, et ipsi armati inciderunt. Qui quidem si sese ludo literario
uel tectis inclusi continuissent, seu inermes in conspectu hostium constitissent, prorsus
fuissent inuiolati.
Discuritur ad praedam, ciuium fortunae
urbis tumultu, e ludo literario exciti, siue imprudentia,
reique bellicae imperitia, atque ideo furoris militaris ignari, siue forte insita Hungaris
ferocitate in hostem armatum, et ipsi armati inciderunt. Qui quidem si sese ludo literario
uel tectis inclusi continuissent, seu inermes in conspectu hostium constitissent, prorsus
fuissent inuiolati.
Discuritur ad praedam, ciuium fortunae diripiuntur, quos occulere pecuniam
suspicio fuit extorti, corporisque cruciatu aurum indicare coacti, in pudicitiam quoque
continuissent, seu inermes in conspectu hostium constitissent, prorsus
fuissent inuiolati.
Discuritur ad praedam, ciuium fortunae diripiuntur, quos occulere pecuniam
suspicio fuit extorti, corporisque cruciatu aurum indicare coacti, in pudicitiam quoque
foeminarum, ut in tali tumultu fieri solet, contra Christianum morem, fit a quibusdam
impetus, omnia flebili clamore ac lamentis complentur.
Nec quidem insuper religione
sacri, ex his maxime, qui opulento praeerant
hostium constitissent, prorsus
fuissent inuiolati.
Discuritur ad praedam, ciuium fortunae diripiuntur, quos occulere pecuniam
suspicio fuit extorti, corporisque cruciatu aurum indicare coacti, in pudicitiam quoque
foeminarum, ut in tali tumultu fieri solet, contra Christianum morem, fit a quibusdam
impetus, omnia flebili clamore ac lamentis complentur.
Nec quidem insuper religione
sacri, ex his maxime, qui opulento praeerant sacerdotio, illaesi dimissi, auri
Nec quidem insuper religione
sacri, ex his maxime, qui opulento praeerant sacerdotio, illaesi dimissi, auri cupiditate
pietatem uincente. Qui quidem capti, ac omnibus etiam bonis, quae apud se inuenta
sunt, spoliati, tamdiu in custodia habiti sunt, donec ingenti pecunia sese redemerunt.
exercitum Budam duceret, compulsis ad operam agricultoribus fossas urbis propere purgat, aggerem e terra moenibus circumducit, propugnacula, ubi necesse uisum est, erigit,
tormentisque instruit, armatisque totam urbem complet, nulli denique prouidi ducis
deest negocio. Et quia plęrunque in bello falsa quoque magni momenti esse solent, spargit famam Alberthum cum fratre in gratiam redisse, Boëmosque ingenti manu contracta
Hungaris subsidio aduentare.
Maximilianus successu, ut fit, rerum elatus, parum admodum ducens sedem olim
regni Hungarici, qua nemo hostium
aggerem e terra moenibus circumducit, propugnacula, ubi necesse uisum est, erigit,
tormentisque instruit, armatisque totam urbem complet, nulli denique prouidi ducis
deest negocio. Et quia plęrunque in bello falsa quoque magni momenti esse solent, spargit famam Alberthum cum fratre in gratiam redisse, Boëmosque ingenti manu contracta
Hungaris subsidio aduentare.
Maximilianus successu, ut fit, rerum elatus, parum admodum ducens sedem olim
regni Hungarici, qua nemo hostium ad illam diem potitus erat, nullo repugnante expugnasse,
Caduceatori principes Hungari respondent sibi haud esse integrum Budam
Maximiliano tradere, quippe quam eius nomine tenerent, quem consensu publico regem
optimates creassent, cui sane imperium ne dum adimere, sed ne ulla quidem ex parte
minuere, uel si possent, in animo non haberent, asserentes difficillimum esse cum
Boëmis, gente bellicosissima, bellum suscipere, etiam si nefas non esset regi ritu legitimo
creato talem iniuriam inferre. Quin etiam bellum cum Vuladislauo susceptum cum
Casimiro eius parente habendum esse affirmant.
neque unquam permissuri
regem aliquid suis rebus deperdere.
Adiecit ad haec quidam procerum, superbiae Alemanicae infensus, nec ignauiae
eorum ignarus, uerba et feroci Hungarorum ingenio et postulatis Alemani insolentibus
congruentia:
non debere Maximilianum in Flamengorum delitiis enutritum (ita Morinos
uulgo appellant) Vesprimio ac Alba Regia proditione captis nimium inflari atque efferri;
acie non semel uincat Hungaros necesse est, si eis uelit imperare; nam uel si omnes
Hungariae urbes in potestatem suam redegisset, nobilitas
non debere Maximilianum in Flamengorum delitiis enutritum (ita Morinos
uulgo appellant) Vesprimio ac Alba Regia proditione captis nimium inflari atque efferri;
acie non semel uincat Hungaros necesse est, si eis uelit imperare; nam uel si omnes
Hungariae urbes in potestatem suam redegisset, nobilitas uero imperium aspernaretur,
nihil prorsus ab eo actum esset; est enim optimatum iuris reges et constituere et imperio
abdicare, ad quorum quidem grauitatem, fidem, et constantiam pertinet a sententia semel
ab omnibus comprobata nullo fortunae
mox plane uisurus est ira concitos per medias Alemanorum rapi caedes. Neque enim putare debet Hungarorum uirtutem una cum Matthia Chugniade ad inferos ablatam esse.
non duxisset, regnumque pene e manibus emisisset, cursu rerum prospero importuna mora corrupto,
ratus id quod nunquam, opinor, euenisset, expugnata uidelicet Buda, quae caput regni
est, totam etiam Hungariam subiectum iri, propterea quod regni Hungarici uires non in
urbibus castellisque, caeterisue id genus ędificiis consistunt, uerum in exercitu, qui quidem ex nobilitate constat, sitae sunt. Nobilitas uero urbes, quae sane in Hungaria, ut diximus, rarae sunt, non incolit, sed quilibet nobilium in sui fundi uilla proprio degit arbitrio, nullius praeter
prospero importuna mora corrupto,
ratus id quod nunquam, opinor, euenisset, expugnata uidelicet Buda, quae caput regni
est, totam etiam Hungariam subiectum iri, propterea quod regni Hungarici uires non in
urbibus castellisque, caeterisue id genus ędificiis consistunt, uerum in exercitu, qui quidem ex nobilitate constat, sitae sunt. Nobilitas uero urbes, quae sane in Hungaria, ut diximus, rarae sunt, non incolit, sed quilibet nobilium in sui fundi uilla proprio degit arbitrio, nullius praeter regio audiens imperio.
Igitur spe regni abiecta, quam omnino incisam
uidelicet Buda, quae caput regni
est, totam etiam Hungariam subiectum iri, propterea quod regni Hungarici uires non in
urbibus castellisque, caeterisue id genus ędificiis consistunt, uerum in exercitu, qui quidem ex nobilitate constat, sitae sunt. Nobilitas uero urbes, quae sane in Hungaria, ut diximus, rarae sunt, non incolit, sed quilibet nobilium in sui fundi uilla proprio degit arbitrio, nullius praeter regio audiens imperio.
Igitur spe regni abiecta, quam omnino incisam sibi esse solerter cognouit opportuna
praetermissa occasione, Ostriciam repetit relicto
subiectum iri, propterea quod regni Hungarici uires non in
urbibus castellisque, caeterisue id genus ędificiis consistunt, uerum in exercitu, qui quidem ex nobilitate constat, sitae sunt. Nobilitas uero urbes, quae sane in Hungaria, ut diximus, rarae sunt, non incolit, sed quilibet nobilium in sui fundi uilla proprio degit arbitrio, nullius praeter regio audiens imperio.
Igitur spe regni abiecta, quam omnino incisam sibi esse solerter cognouit opportuna
praetermissa occasione, Ostriciam repetit relicto Albae ualido praesidio, uti retenta antiqua regni sede, si Hungari ad pacem
praetermissa occasione, Ostriciam repetit relicto Albae ualido praesidio, uti retenta antiqua regni sede, si Hungari ad pacem inclinarent, ipse, ut euenit, dementia Hungarorum
pacis ferret conditiones. Quin etiam existimauit haud irritandos esse longiore mora animos Hungarorum, nec diutius in terra bellicosissimi hostis agendum, ne aut Hungari
temporis, ut fit, spatio recoeptis animis ac uiribus consilium pugnandi inirent, comissoque praelio res Alemanica in dubium deuocaretur, aut Vuladislauus interim cum
Boëmorum copiis, cuius iam aduentus
conditiones. Quin etiam existimauit haud irritandos esse longiore mora animos Hungarorum, nec diutius in terra bellicosissimi hostis agendum, ne aut Hungari
temporis, ut fit, spatio recoeptis animis ac uiribus consilium pugnandi inirent, comissoque praelio res Alemanica in dubium deuocaretur, aut Vuladislauus interim cum
Boëmorum copiis, cuius iam aduentus appropinquare putabatur, a reditu eum in
Alemaniam intercluderet, gloriamque ex insperato ac magis aduersariorum discordia
quam sua uirtute partam uel omnino euerteret, uel sese in
agendum, ne aut Hungari
temporis, ut fit, spatio recoeptis animis ac uiribus consilium pugnandi inirent, comissoque praelio res Alemanica in dubium deuocaretur, aut Vuladislauus interim cum
Boëmorum copiis, cuius iam aduentus appropinquare putabatur, a reditu eum in
Alemaniam intercluderet, gloriamque ex insperato ac magis aduersariorum discordia
quam sua uirtute partam uel omnino euerteret, uel sese in magnum coniceret discrimen.
Itaque exercitum, cui iam ne stipendium quidem unde numeraret habebat, per speciem
hibernandi suam quemque in domum
in dubium deuocaretur, aut Vuladislauus interim cum
Boëmorum copiis, cuius iam aduentus appropinquare putabatur, a reditu eum in
Alemaniam intercluderet, gloriamque ex insperato ac magis aduersariorum discordia
quam sua uirtute partam uel omnino euerteret, uel sese in magnum coniceret discrimen.
Itaque exercitum, cui iam ne stipendium quidem unde numeraret habebat, per speciem
hibernandi suam quemque in domum (niues enim terram oppleuerant)
dimittit. Quo
facto Maximilianus neque bello gerendo
reditu eum in
Alemaniam intercluderet, gloriamque ex insperato ac magis aduersariorum discordia
quam sua uirtute partam uel omnino euerteret, uel sese in magnum coniceret discrimen.
Itaque exercitum, cui iam ne stipendium quidem unde numeraret habebat, per speciem
hibernandi suam quemque in domum (niues enim terram oppleuerant)
dimittit. Quo
facto Maximilianus neque bello gerendo posthac, neque paci seruandae satis idoneus
habitus est, quandoquidem et pacem facile turbaret, et bellum temere susceptum celeri
rerum
dimittit. Quo
facto Maximilianus neque bello gerendo posthac, neque paci seruandae satis idoneus
habitus est, quandoquidem et pacem facile turbaret, et bellum temere susceptum celeri
rerum desperatione deponeret.
Reuerso in Austriam Alemano Petrus Paganus, cognomento Longus, Nouae Vrbis
arce, cui praefuerat egregie nec sine hostium clade, defensa ― nam plures sexingentis ex Alemanis, dum commissam suae fidei arcem tutatur, nullo ferme suorum amisso
occiderat ― tandem
defensa ― nam plures sexingentis ex Alemanis, dum commissam suae fidei arcem tutatur, nullo ferme suorum amisso
occiderat ― tandem deficiente commeatu pactus, ut cum suis rebus abiret, eam Alemanis
dedidit, nullaque ob talem deditionem, utpote neccesario factam, infamia notatus in
Hungaria est reuersus.
Hoc statu Hungariae laetari pro se quisque ex his, qui fide dubia uictori procul dubio
adhaesuri rerum exitum expectabant. Ex quibus Laurentius dux Vuilacenus,
Bartolomaeus Varanensis prior, atque quidam alii, latronum more grassantes rapere ex
alieno,
tamen multo meliore conditione ab armis discessit: nam Garam et
Santum Nicolaum, aduersae factionis oppida, eo bello intercepta retinuit. Prior uero
Varanensis nullum nactus aduersarium, qui ei repugnaret, fraetusque tum regis absentia
ac regni tumultu, tum regione a Buda, in qua urbe regia sedes est, procul distante, quasi
longe ab arbitris ac censoribus amotus, arma coepit mouere. Nam in finibus Pannoniae
fere ultimis, qua ea regio Dalmatas attingit, bellum finitimis excitauerat.
Id autem temporis optimatum potiores, qui per regis absentiam ius regiae
oppida, eo bello intercepta retinuit. Prior uero
Varanensis nullum nactus aduersarium, qui ei repugnaret, fraetusque tum regis absentia
ac regni tumultu, tum regione a Buda, in qua urbe regia sedes est, procul distante, quasi
longe ab arbitris ac censoribus amotus, arma coepit mouere. Nam in finibus Pannoniae
fere ultimis, qua ea regio Dalmatas attingit, bellum finitimis excitauerat.
Id autem temporis optimatum potiores, qui per regis absentiam ius regiae potestatis
habebant, Budae morabantur ita de publico soliciti statu, ut paruam admodum priuatae
rei gererent curam,
per regis absentiam ius regiae potestatis
habebant, Budae morabantur ita de publico soliciti statu, ut paruam admodum priuatae
rei gererent curam, cum maxime uellent non modo proxima, sed etiam longe posita
tueri. Itaque prior Varanensis regni perturbationem suamque cupiditatem in consilio
habens, quicquid poterat uicinis adimebat ― iure, ut plerisque barbaris mos est, in uiribus
posito ― quamuis ipse prior sua se armis repetere predicaret. Quo facto regi quoque
Matthiae Coruino aliquantulum notae inustum est, forte detecta eius iam
ut paruam admodum priuatae
rei gererent curam, cum maxime uellent non modo proxima, sed etiam longe posita
tueri. Itaque prior Varanensis regni perturbationem suamque cupiditatem in consilio
habens, quicquid poterat uicinis adimebat ― iure, ut plerisque barbaris mos est, in uiribus
posito ― quamuis ipse prior sua se armis repetere predicaret. Quo facto regi quoque
Matthiae Coruino aliquantulum notae inustum est, forte detecta eius iam fato functi seu
fraude, seu suspicione fraudis. Nempe sicut ingentem gloriam saepius fortunae
regi quoque
Matthiae Coruino aliquantulum notae inustum est, forte detecta eius iam fato functi seu
fraude, seu suspicione fraudis. Nempe sicut ingentem gloriam saepius fortunae quam uirtutis beneficio assequimur, ita interdum nullo nostro merito, sed insperato quodam
euentu incidimus in infamiam.
gloriam saepius fortunae quam uirtutis beneficio assequimur, ita interdum nullo nostro merito, sed insperato quodam
euentu incidimus in infamiam.
quum ei, ex quibusdam eximiis operibus iussu ipsius factis, multum
auri deberet, castello quodam ad Sauum amnem posito, una cum agro satis lato, ac frequentia colonorum instructo, ne pecuniam, cuius semper fere ob ingentes sumptus erat
indigus numeraret, donauerat, siue cupiens hominem ex opifice in equestrem dignitatem
prouehere ― magno enim studio ille rex ferebatur obscura illustrandi ― siue ambiguae possessionis donatione, ut erat ingenio callidus, opifici imponens pecuniis suis parcere
uoluerit. Igitur, ubi scalptor animaduertit regis beneficium sibi ereptum esse,
se fraudatum ― quippe hunc quoque prior, castello de improuiso occupato, possessione sua expulerat ― coepit non modo de aduersarii iniquitate conqueri, sed
etiam regis Matthiae liberalitatem suspectam habere, quasi subdola largitione esset circumuentus. Et profecto si rex alienum patrimonium in scalptorem, cui ingentem pecuniam debebat, sciens contulit, non immerito fraudis est suspectus, quandoquidem de
regio, non autem de alieno, et suę fortunae congruens scalptori merces erat soluenda, eo
magis, quia praedium castello
instructum non opifici, sed equiti conuenit, qui
scilicet antiquo regum instituto militare cogitur, et regnum ab hostibus armis tutari. Quo
circa maxime accusandi uidentur horum temporum quidam reguli, qui supra quam decet
his, quibus minime conuenit, largos sese interdum exhibent, quum in ornandis militaribus uiris ac de se bene meritis mirifice parci sint.
Per idem fere tempus
multi principes uiri, qui metu Matthiae Coruini domo
profugerant, atque uoluntarium consciuerant
ornandis militaribus uiris ac de se bene meritis mirifice parci sint.
Per idem fere tempus
multi principes uiri, qui metu Matthiae Coruini domo
profugerant, atque uoluntarium consciuerant exilium, in patriam reuersi patrimonium
partim ui atque armis, partim dolo recuperarunt. Tantus erat cum legum, tum regiae
maiestatis nondum stabilitae contemptus. Regna enim, ut caetera fere omnia, quo robur
suum acquirant, tempore maxime indigent.
Lodouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber quartus
optimum uisum praeuerti ad
Polonos e finibus Hungaricis expellendos, quibus sane pulsis multum de Alemanorum
spe decessurum putabant. Nempe Alemani ad ulciscendas Hungarorum iniurias regis
Matthiae
quibus sane pulsis multum de Alemanorum
spe decessurum putabant. Nempe Alemani ad ulciscendas Hungarorum iniurias regis
Matthiae
ratus, posteaquam Alemanus hostis partim Albae moenibus inclusus tenebatur, partim metu ex Hungaria profugerat.
Profectus Buda durissimo tempore anni maximo labore iter fecit.
Niuem enim
altissimam discutere multis in locis glaciemque dolabris cedere, quo uiam aperiret, miles
cogebatur.
Agriam tandem, ad quam urbem Alberthus castra habebat, peruenit, multis
iumentis teneriorisque aetatis armigeris in itinere ui frigoris amissis. Alberthus
Niuem enim
altissimam discutere multis in locis glaciemque dolabris cedere, quo uiam aperiret, miles
cogebatur.
Agriam tandem, ad quam urbem Alberthus castra habebat, peruenit, multis
iumentis teneriorisque aetatis armigeris in itinere ui frigoris amissis. Alberthus fratris
aduentu cognito animaduertensque praelio esse cum Hungaris decertandum, praesidia,
quae per loca abs se occupata distribuerat, propere ad castra euocat. Itaque contractis in
unum copiis, ueluti extemplo pugnae copiam facturus, in aciem per
habebat, peruenit, multis
iumentis teneriorisque aetatis armigeris in itinere ui frigoris amissis. Alberthus fratris
aduentu cognito animaduertensque praelio esse cum Hungaris decertandum, praesidia,
quae per loca abs se occupata distribuerat, propere ad castra euocat. Itaque contractis in
unum copiis, ueluti extemplo pugnae copiam facturus, in aciem per speciem dimicandi
procedit, quamquam nihil minus quam de manu cum Hungaro conserenda cogitaret,
quippe et uiribus et animis suorum hosti impar. Iam eo utrinque uentum erat, unde
praelium
armigeris in itinere ui frigoris amissis. Alberthus fratris
aduentu cognito animaduertensque praelio esse cum Hungaris decertandum, praesidia,
quae per loca abs se occupata distribuerat, propere ad castra euocat. Itaque contractis in
unum copiis, ueluti extemplo pugnae copiam facturus, in aciem per speciem dimicandi
procedit, quamquam nihil minus quam de manu cum Hungaro conserenda cogitaret,
quippe et uiribus et animis suorum hosti impar. Iam eo utrinque uentum erat, unde
praelium committi posset, instructusque uterque exercitus
a
se certaminis necessitas, atque citra sanguinem controuersia finiretur.
Alberthus inducias a fratre petit et impetrat; Iassii Rasciani fortitudo et audacia.
causa quam fraterno confisus ingenio, utpote ad pacem et concordiam promptissimo. Itaque, ut sunt temporalia pleraque mortalium ingenia, repente nouo inito consilio
spe pacis per fraudem iniecta petit inducias, regisque indulgentia illico impetrat.
Caeterum ne nihil actum esse hac in expeditione uideretur, Demetrius Ihassius
iunior, natione Rhassianus ― ita Roxanos, qui Triballorum ac Moesorum agros nunc
incolunt, Hungari uocant: is autem in Hungarorum exercitu leuis armaturae centum
aequitibus praeerat ― ad regem accedit orat,
iniecta petit inducias, regisque indulgentia illico impetrat.
Caeterum ne nihil actum esse hac in expeditione uideretur, Demetrius Ihassius
iunior, natione Rhassianus ― ita Roxanos, qui Triballorum ac Moesorum agros nunc
incolunt, Hungari uocant: is autem in Hungarorum exercitu leuis armaturae centum
aequitibus praeerat ― ad regem accedit orat, permitteret se in hostem Tatharum extra
ordinem uiritim pugnare. Audierat enim Rhassianus, quod profecto iuueni alioqui gloriae cupido iram uehementer accenderat, Moesos ab illa
uideretur, Demetrius Ihassius
iunior, natione Rhassianus ― ita Roxanos, qui Triballorum ac Moesorum agros nunc
incolunt, Hungari uocant: is autem in Hungarorum exercitu leuis armaturae centum
aequitibus praeerat ― ad regem accedit orat, permitteret se in hostem Tatharum extra
ordinem uiritim pugnare. Audierat enim Rhassianus, quod profecto iuueni alioqui gloriae cupido iram uehementer accenderat, Moesos ab illa gente, ueluti sibi bello impares,
contemptui haberi. Permissu regis equum sumptis armis conscendit, atque in medium
permitteret se in hostem Tatharum extra
ordinem uiritim pugnare. Audierat enim Rhassianus, quod profecto iuueni alioqui gloriae cupido iram uehementer accenderat, Moesos ab illa gente, ueluti sibi bello impares,
contemptui haberi. Permissu regis equum sumptis armis conscendit, atque in medium
prouectus ex Tatharis potiorem, quorum circiter quingentos Alberthus secum habebat,
ad pugnam prouocat, hostiumque signis identidem obequitans, conspicatus quendam
inter Tatharos cultu insignem, ratus, ut erat, ducem esse: Quin otius , inquit, diiudicetur
Quin otius , inquit, diiudicetur
nostro duorum euentu, utra gens bello sit anteferenda?
Est autem gens Tatharorum
Scythica, quos quidam antiquitatis studiosiores
Bosphoro ad Tanaim incolit, unde Turcas quoque oriundos existimo, tametsi quidam
falso opinati sint Tatharos a montibus Indiae duce Battone digressos, quippe haud multum a Turcis lingua, habitu, moribus, ac sacris differunt. Quae quidem gens uastatis multis Asiae regionibus tandem partim in Asiam non procul a patriis sedibus consedit, partim transmisso Tanaide in Sauromatas Europeos, qua hi Maeotidem paludem attingunt,
peruenit, atque concedentibus accolis in Cheronesso Taurica et caeteris maritimis oris,
quae inter Tyram et Tanaim late patent, sedes posuit,
tametsi quidam
falso opinati sint Tatharos a montibus Indiae duce Battone digressos, quippe haud multum a Turcis lingua, habitu, moribus, ac sacris differunt. Quae quidem gens uastatis multis Asiae regionibus tandem partim in Asiam non procul a patriis sedibus consedit, partim transmisso Tanaide in Sauromatas Europeos, qua hi Maeotidem paludem attingunt,
peruenit, atque concedentibus accolis in Cheronesso Taurica et caeteris maritimis oris,
quae inter Tyram et Tanaim late patent, sedes posuit,
atque cum finitimis agros
multum a Turcis lingua, habitu, moribus, ac sacris differunt. Quae quidem gens uastatis multis Asiae regionibus tandem partim in Asiam non procul a patriis sedibus consedit, partim transmisso Tanaide in Sauromatas Europeos, qua hi Maeotidem paludem attingunt,
peruenit, atque concedentibus accolis in Cheronesso Taurica et caeteris maritimis oris,
quae inter Tyram et Tanaim late patent, sedes posuit,
atque cum finitimis agros
Christianorum incursando continenter bellum gerit, natiuae haud oblita feritatis.
Dux
magnificis prius iactatis ingenti
alacritate sese Rhassiano opposuit, hasta pro arcu et sagittis ― nempe his usus tunc non
erat ― accepta. Nam Tathari, licet sint omnes equites, non tamen hastis, sed gladio duntaxat et arcu, utpote praedatoria manus, non iusti bellatores, in expeditionibus utuntur.
Raro alias tantis animis singulare certamen initum est. Itaque effuso ad spectaculum
utroque exercitu, in campi medio, qui inter aduersas acies pari spatio utrinque submotas uacuus relictus erat, aduersos concitant equos. Cuspidis ictum artifici corporis
tunc non
erat ― accepta. Nam Tathari, licet sint omnes equites, non tamen hastis, sed gladio duntaxat et arcu, utpote praedatoria manus, non iusti bellatores, in expeditionibus utuntur.
Raro alias tantis animis singulare certamen initum est. Itaque effuso ad spectaculum
utroque exercitu, in campi medio, qui inter aduersas acies pari spatio utrinque submotas uacuus relictus erat, aduersos concitant equos. Cuspidis ictum artifici corporis declinatione patriaque disciplina uterque euitat: Sarmatae enim, et his finitimi Gotae,
Thracesque atque Illyrici, quoniam corpora
ictum artifici corporis declinatione patriaque disciplina uterque euitat: Sarmatae enim, et his finitimi Gotae,
Thracesque atque Illyrici, quoniam corpora munimento ferreo tegere non solent, paucique admodum loricis ex annulis ferreis utuntur, magis agilitate quam ui aperta pugnant
in equis, nec corpore erecto, uti cataphractis mos est equitibus, aduersam cuspidem
excipiunt, uerum subducunt sese occurrenti spiculo, aut umbone equestris scuti
illud
reppellunt. Nec sinunt in scutum, quod per se
quam ui aperta pugnant
in equis, nec corpore erecto, uti cataphractis mos est equitibus, aduersam cuspidem
excipiunt, uerum subducunt sese occurrenti spiculo, aut umbone equestris scuti
illud
reppellunt. Nec sinunt in scutum, quod per se operis leuitate ac duritia ictum uix recipit, ferrum adigi, quippe illę gentes clypeos neruis decussatim concisis atque in fila redactis, addito uitro contuso ac glutino, corio insuper iniecto, ita muniunt, ut pene ferro
impenetrabiles reddant.
sese occurrenti spiculo, aut umbone equestris scuti
illud
reppellunt. Nec sinunt in scutum, quod per se operis leuitate ac duritia ictum uix recipit, ferrum adigi, quippe illę gentes clypeos neruis decussatim concisis atque in fila redactis, addito uitro contuso ac glutino, corio insuper iniecto, ita muniunt, ut pene ferro
impenetrabiles reddant.
Circumactis itaque equis consultoque lanceis proiectis gladios stringunt. Rhassianus
prior in
in fila redactis, addito uitro contuso ac glutino, corio insuper iniecto, ita muniunt, ut pene ferro
impenetrabiles reddant.
Circumactis itaque equis consultoque lanceis proiectis gladios stringunt. Rhassianus
prior in ictum consurgens Turcaico ense uulnere caesim illato caput Tathari collumque
pectore tenus diuidit, atque ex equo desiliens humi iacentem armis spoliat. Non tulit
hoc quidam ex Tatharis nobilis eques. Itaque ducis sui simul casu, simul ignominia permotus
Tathari collumque
pectore tenus diuidit, atque ex equo desiliens humi iacentem armis spoliat. Non tulit
hoc quidam ex Tatharis nobilis eques. Itaque ducis sui simul casu, simul ignominia permotus Rhassianum reuocat ad certamen, equumque calcaribus incensum in hostem
admittit, sua quoque infelix morte hostile decus cumulaturus. Nam primo congressu,
accepto in iugulo mucrone, statim concidit in uulnus.
Caeterum dum Rhassianus animi magnitudine, adolescentia et uictoriae successu elatus gloriae non statuit modum, cum tertio quoque
armis spoliat. Non tulit
hoc quidam ex Tatharis nobilis eques. Itaque ducis sui simul casu, simul ignominia permotus Rhassianum reuocat ad certamen, equumque calcaribus incensum in hostem
admittit, sua quoque infelix morte hostile decus cumulaturus. Nam primo congressu,
accepto in iugulo mucrone, statim concidit in uulnus.
Caeterum dum Rhassianus animi magnitudine, adolescentia et uictoriae successu elatus gloriae non statuit modum, cum tertio quoque magno uitae discrimine, rege etiam
Vuladislauo reclamante, concurrit. Itaque uel pugnae labore admodum fessus, uel
ex Tatharis nobilis eques. Itaque ducis sui simul casu, simul ignominia permotus Rhassianum reuocat ad certamen, equumque calcaribus incensum in hostem
admittit, sua quoque infelix morte hostile decus cumulaturus. Nam primo congressu,
accepto in iugulo mucrone, statim concidit in uulnus.
Caeterum dum Rhassianus animi magnitudine, adolescentia et uictoriae successu elatus gloriae non statuit modum, cum tertio quoque magno uitae discrimine, rege etiam
Vuladislauo reclamante, concurrit. Itaque uel pugnae labore admodum fessus, uel ab re
bene gesta, ut fit, per
iure conseruato.
suis recedit quidem, de bello
tamen mox redintegrando cogitat.
in secretum adductum amotis arbitris alloquitur, iniurias
coram expostulat. Ostendit eius peruicacia regnum Hungariae in summum periculum
esse coniectum, Viannam amissam, Alemanos magna utriusque
paratus inops consilii ambigeret, cui primum ingruenti procellae
obuiam iret; illum uero ambitionis ac impietatis nota aspersum, quod iure gentium
neglecto fratris natu maioris regnum inuadat. Monuit deinde ab armis discederet, nec
Hungaros tot iniurias inferendo in se concitaret. Quin etiam desineret Hungarorum iudicio ac studiis impedimento esse, caueretque, ne eorum libertati in constituendo rege
moram frustra afferendo suam labefactaret libertatem, nec putaret ui agendum esse cum
Hungaris, quippe qui peruicacibus maxime obluctari solent. Ad
nota aspersum, quod iure gentium
neglecto fratris natu maioris regnum inuadat. Monuit deinde ab armis discederet, nec
Hungaros tot iniurias inferendo in se concitaret. Quin etiam desineret Hungarorum iudicio ac studiis impedimento esse, caueretque, ne eorum libertati in constituendo rege
moram frustra afferendo suam labefactaret libertatem, nec putaret ui agendum esse cum
Hungaris, quippe qui peruicacibus maxime obluctari solent. Ad haec non sineret suis irritis conatibus Turcas, communes Christianorum hostes, crescere. Hoc demum exploratum haberet
esset redditus, quandoquidem haud iure se increpitum arbitraretur, quippe qui per fraudem paucorum principum, ut ipse credebat, regno esset depulsus, tamen se fraternis uiribus imparem
animaduertens, perinde ac de coetero quieturus, Agriano agro excessit, atque in finibus
paterni regni consedit, nulli occasioni redintegrandi belli defuturus. At Vuladislauus,
finibus Hungariae Polonico regno adiacentibus magis praesentibus incursionibus quam
belli metu liberatis, et ob id iussa parte exercitus non procul ab Alberthi hibernis hyemare,
tantumque audacię sibi sumunt nullo obsistente ― omnes enim
tormentorum, quae plumbeas emittebant pillulas, ut ante dictum est, incesserat timor ut ne regionibus quidem longius positis parcerent. Itaque Paxon oppidum, quod ab Alba
circiter quinque et triginta millia passuum abest, in ripa Danubii situm ex improuiso
aggressi, aliquot, qui in portis sese hostibus opposuerant, trucidatis, diripuerunt,
aegreque ab oppidi incendio, uicti sacerdotum, quos uulgo
tormentorum, quae plumbeas emittebant pillulas, ut ante dictum est, incesserat timor ut ne regionibus quidem longius positis parcerent. Itaque Paxon oppidum, quod ab Alba
circiter quinque et triginta millia passuum abest, in ripa Danubii situm ex improuiso
aggressi, aliquot, qui in portis sese hostibus opposuerant, trucidatis, diripuerunt,
aegreque ab oppidi incendio, uicti sacerdotum, quos uulgo
incendio, uicti sacerdotum, quos uulgo
ita multis diebus Alemani itidem Alba egressi Sogoram, Nicolai
Hederuarii summae nobilitatis uiri oppidum, quo omnes fere Sisiensis regionis opes hostili metu erant comportatę, adoriuntur. Erat oppidum Nicolai auaritia uacuum propugnatoribus ac omni defendendorum moenium apparatu. In portis tamen eximiae magnitudinis
tormentum, nulla re neccessaria ad emittendum lapidem instructum, metu
hostibus incutiendo collocauerant oppidani, in re trepida id consilii capientes. Vanum
auxilium et inutile comentum fuit suomet prodendis consilio. Nam quod
comportatę, adoriuntur. Erat oppidum Nicolai auaritia uacuum propugnatoribus ac omni defendendorum moenium apparatu. In portis tamen eximiae magnitudinis
tormentum, nulla re neccessaria ad emittendum lapidem instructum, metu
hostibus incutiendo collocauerant oppidani, in re trepida id consilii capientes. Vanum
auxilium et inutile comentum fuit suomet prodendis consilio. Nam quod locus absque
praesidio esset, quodque tormento nec puluis accensibilis, nec pila missilis inesset, sed ad
terrorem duntaxat hostium in
in re trepida id consilii capientes. Vanum
auxilium et inutile comentum fuit suomet prodendis consilio. Nam quod locus absque
praesidio esset, quodque tormento nec puluis accensibilis, nec pila missilis inesset, sed ad
terrorem duntaxat hostium in conspectum datum, Alemani muris obequitantes
facile animaduertere, nullo praesertim in muris propugnatore conspecto, qui eos missilibus arceret, cuius rei dubitatio statim exempta est, ubi quorundam captiuorum affirmatione id ita esse compertum est.
Laeti igitur, utpote
prodendis consilio. Nam quod locus absque
praesidio esset, quodque tormento nec puluis accensibilis, nec pila missilis inesset, sed ad
terrorem duntaxat hostium in conspectum datum, Alemani muris obequitantes
facile animaduertere, nullo praesertim in muris propugnatore conspecto, qui eos missilibus arceret, cuius rei dubitatio statim exempta est, ubi quorundam captiuorum affirmatione id ita esse compertum est.
Laeti igitur, utpote occasione praeter spem oblata, ad portas oppidi clamore sublato
succedunt. Oppidani metu
sublato
succedunt. Oppidani metu attoniti inter stuporem festinationemque, quae semper
improuida est,
male obserant portas: nam fores liminibus admotas haud ualido firmant
obice. Itaque his nullo ferme resistente effractis, in oppidum Alemani irrumpunt.
Nicolaum, ut euenit illis qui pecuniam saluti anteponunt, una cum filio capiunt, thesauroque, qui ingens fuisse dicitur, ueluti consulto hostibus seruato (tanta inest auaritiae
coecitas) potiuntur. Sogorae praesidio collocato captiuisque secum
Cinisius Austriacos cohibet; Hederius Banus feliciter contra Turcas pugnat.
Alemani subinde agerent praedas, totam circa regionem cum lacu
Peïsone, quem incolae
monasterium, quod in insula
ipsius lacus situm est, metu sibi adiungunt. Est autem Balathon, ita aquam perpetuo stagnantem Illyrici uocant, nobilis in terra Hungaria lacus, cuius latitudo patet stadia septuaginta, longitudo uero quadrigenta nonaginta. Hunc incolae a Christi salutis humanae
aduentu in agro Sisiensi erupisse, quorum opinioni ipse haud facile accedo, praedicant.
Nempe a Plinio in orbis terrarum descriptione Peïsonem, ni mendum sit in codice, uocari
suspicor.
Porro hic lacus magnitudine sua et natura
aquam perpetuo stagnantem Illyrici uocant, nobilis in terra Hungaria lacus, cuius latitudo patet stadia septuaginta, longitudo uero quadrigenta nonaginta. Hunc incolae a Christi salutis humanae
aduentu in agro Sisiensi erupisse, quorum opinioni ipse haud facile accedo, praedicant.
Nempe a Plinio in orbis terrarum descriptione Peïsonem, ni mendum sit in codice, uocari
suspicor.
Porro hic lacus magnitudine sua et natura aquae, piscibusque, quos
terra Hungaria lacus, cuius latitudo patet stadia septuaginta, longitudo uero quadrigenta nonaginta. Hunc incolae a Christi salutis humanae
aduentu in agro Sisiensi erupisse, quorum opinioni ipse haud facile accedo, praedicant.
Nempe a Plinio in orbis terrarum descriptione Peïsonem, ni mendum sit in codice, uocari
suspicor.
Porro hic lacus magnitudine sua et natura aquae, piscibusque, quos
suauissimi
diuersique ab aliis fert saporis, est
Porro hic lacus magnitudine sua et natura aquae, piscibusque, quos
suauissimi
diuersique ab aliis fert saporis, est memorabilis. Nam quum, quod in tota Hungaria
humoris est, per hyemem gelu astringatur, haec sola aqua raro admodum congelascens,
continuis ferme anni temporibus pisces subministrat. Campi ei adiacentes sicut frugibus
sunt foecundi, ita et colles ripis eius imminentes gignendis uuis huberrimi,
uirtute quam sacerdotio tutos esse debere, religonemque non habitu exteriore, sed probitate atque innocentia constare.
Hic itaque ante initium Alemanici belli, cum esset coenobii curator, cum quibusdam
uicinis nobilibus uiris propter sacerdotii commoda, quae quidem hoc tempore in
Hungaria maxime profanis praedę exposita sunt, inimicitias exercebat, multasque iniurias ultro intulerat recęperatque. Caeterum postea quam ea loca Alemani occuparunt,
ratus se nactum
praemendorum inimicorum occasionem,
hosti acerrimo, nuntiatum est, qui quidem per id tempus haud procul a supradicto lacu cum exercitu constiterat, captans opportunitatem rei
cum Alemanis, dum illi ex consuetudine praedatum egrediuntur, gerendae, missa una
equitum turma monachum inopinantem oppressit, adductumque in conspectum statim
uiuum cremari iussit. Subiit tamen monachi animo, Dei clementia id suggerente ― castus
enim fuisse, ut plaerique sunt Hungari, ac benignus in egentes perhibetur ― inter cruciatus admissorum scelerum recordatio. Itaque dum subdito ureretur igni, ne gemitu quidem edito
dum illi ex consuetudine praedatum egrediuntur, gerendae, missa una
equitum turma monachum inopinantem oppressit, adductumque in conspectum statim
uiuum cremari iussit. Subiit tamen monachi animo, Dei clementia id suggerente ― castus
enim fuisse, ut plaerique sunt Hungari, ac benignus in egentes perhibetur ― inter cruciatus admissorum scelerum recordatio. Itaque dum subdito ureretur igni, ne gemitu quidem edito praesenti animo affirmauit se merito afflictum supplicio, atque inter supplicandum animam expirauit.
Caeterum Alemani populandi, ut dictum est, dulcedine
ut dictum est, dulcedine illecti, quum omnia circa
posita infesta redderent, Valentinus Cheraenus, iuuenis impiger, Miloque Boëmusius a
Paulo Cinisio missi cum aliquot equitum turmis eos praedabundos inuadunt, ac
parum admodum resistentes in fugam compellunt. Pilulariae enim, quas solas Hungaris
timori esse hostes putabant, puluere propter imbrem inaccensibili, nullo eis usui fuerunt.
Itaque quosdam interficiunt, nonnullos uiuos capiunt, reliquos fugientes Albam usque
persequuntur.
Huius haud satis digni dictu
euentus adeo et hosticorum tormentorum
Hungaris metum dempsit, et Alemanos formidinis impleuit, ut posthac agrestes etiam
pene inermes manum cum Alemanis conserere auderent. Et profecto facile loco cedunt,
fugamque arripiunt, qui solis missilibus fraeti rem gladio gerere totamque uim in hostem
cominus effundere non sunt assueti.
Per idem tempus, iam enim Hungaris
laetior fortuna affulgere coeperat, Ladislauus
Hederius, Dalmatarum praefectus, quem
effundere non sunt assueti.
Per idem tempus, iam enim Hungaris
laetior fortuna affulgere coeperat, Ladislauus
Hederius, Dalmatarum praefectus, quem
appellant, aduersus Turcas in
regione cui praeerat rem satis prospere gessit. Progressos
enim e finibus suis ad incursandum Charbauiensem Hungaricae ditionis agrum excoepit, praedam quam abegerant
eripuit, trecentos in proelio occidit, ducentos uiuos coepit, atque ad regem
Vuladislauum, una cum quinquaginta nobilium Turcarum capitibus caesis, corporibus
demptis, quo maior uictoria appareret, misit. Rex uiuos Turcas fodiendis lapidibus destinatos partim in Boëmiam, ut eo quoque huius
quam abegerant
eripuit, trecentos in proelio occidit, ducentos uiuos coepit, atque ad regem
Vuladislauum, una cum quinquaginta nobilium Turcarum capitibus caesis, corporibus
demptis, quo maior uictoria appareret, misit. Rex uiuos Turcas fodiendis lapidibus destinatos partim in Boëmiam, ut eo quoque huius uictoriae fama perueniret, duci iussit,
partim Budae cum caeteris eius nationis captiuis retinuit. Nempe, more a rege Matthia
Chugniäde tradito, in fabrilibus ministeriis mancipiorum opera domus regia utitur.
demptis, quo maior uictoria appareret, misit. Rex uiuos Turcas fodiendis lapidibus destinatos partim in Boëmiam, ut eo quoque huius uictoriae fama perueniret, duci iussit,
partim Budae cum caeteris eius nationis captiuis retinuit. Nempe, more a rege Matthia
Chugniäde tradito, in fabrilibus ministeriis mancipiorum opera domus regia utitur.
sequantur. Neque
enim hostes in corde regni diutius morari, agrosque Pannoniae percursare, tum regi tum
Hungaris, Martiae genti, honestum esse uidebatur. Nobilitas enixe dicto audiens ad
signa frequens conuenit.
Quicunque enim in regno Hungariae praedia cum colonis, qui
quidem prope seruorum loco habentur,
possidet, antiquo Hungarorum instituto cogitur proprio sumptu, pro facultate scilicet rerum suarum, sese ad bellum parare, atque
regi in
enim in regno Hungariae praedia cum colonis, qui
quidem prope seruorum loco habentur,
possidet, antiquo Hungarorum instituto cogitur proprio sumptu, pro facultate scilicet rerum suarum, sese ad bellum parare, atque
regi in expeditionem proficiscenti adesse, hostesque a patrio duntaxat solo arcere.
Neque enim extra regni fines suo quisquam impendio militare lege cogi potest.
Itaque rex cum magnam Boemorum ac Hungarorum manum contraxisset, aduocato senatus Hungarici
Hungaros id fieri non permissuros, ad maiestatem regiam tuendam
spectare putabat citra secordiae suae notam fama uulgari neque suam neque
Hungarorum uirtutem cum magni
nominis rege Matthia Coruino esse extinctam, nec
se in regnum duntaxat tanti regis, uerum in gloriam quoque successisse. Quin etiam
regni sui principio Hungarorum imperium regis ignauia minui, praeter quam quod turpe
erat, parum etiam sibi tutum inter efferas gentes fore censebat.
Qui senatorum gloriae cupidiores erant regi eius
maiestatem regiam tuendam
spectare putabat citra secordiae suae notam fama uulgari neque suam neque
Hungarorum uirtutem cum magni
nominis rege Matthia Coruino esse extinctam, nec
se in regnum duntaxat tanti regis, uerum in gloriam quoque successisse. Quin etiam
regni sui principio Hungarorum imperium regis ignauia minui, praeter quam quod turpe
erat, parum etiam sibi tutum inter efferas gentes fore censebat.
Qui senatorum gloriae cupidiores erant regi eius animum laudibus efferentes assentiebantur,
urbem usui
essent, mittit caduceatorem, qui terrore oppugnationis iniecto suaderet Alemanis, ut
urbem mature redderent, ratus et Maximilianum demissurum animum audita celeri
Albae deditione, et de improba Alberthi spe multum demptum iri. Sed ubi rex
caduceatorem in urbem haud admissum intellexi, iubet partem exercitus, obiectis aduersus hostem longis Boëmicis scutis, muris succedere, quum pluribus aliis locis, tum praesertim qua pons ligneus ante portas urbis fossae iniectus aditum in urbem dabat, et quid
animi ad sese tutandos hostes haberent, missilibus
improba Alberthi spe multum demptum iri. Sed ubi rex
caduceatorem in urbem haud admissum intellexi, iubet partem exercitus, obiectis aduersus hostem longis Boëmicis scutis, muris succedere, quum pluribus aliis locis, tum praesertim qua pons ligneus ante portas urbis fossae iniectus aditum in urbem dabat, et quid
animi ad sese tutandos hostes haberent, missilibus lacessendo
atque ad leuia certamina,
pari numero extra oppidum conserenda,
prouocando experiri.
experiri. Alemani, stationibus
uariique generis tormentis locis opportune dispositis, intra moenia sese continere,
hosteis a muris missilibus impigre submouere, nec quemquam propius accedere pati.
Adeo enim certis ictibus hostes petebant, ut in proximo consistere non nisi aggere e terra
obiecto tuto liceret. Hungari igitur adiunctis sibi Boëmis, gente oppugnandarum urbium
peritissima, neccessario ductis circum urbem crebris fossis, exercitum omnem longo
agmine circundant Albae muris, atque ipso effossae terrae aggere
oppugnandarum urbium
peritissima, neccessario ductis circum urbem crebris fossis, exercitum omnem longo
agmine circundant Albae muris, atque ipso effossae terrae aggere
sese ab Alemanorum
tormentis tutabantur. Ac sicut ipsi in urbem aqua interfluente, quae
urbis moenia
cingebat, irrumpere non poterant,
ita Alemanos ab eruptionibus, adempto his omnium rerum usu, quae extra oppidum petebant,
citra
cruorem et caedem hominum urbe potiri, obsidebat moenia magis quam oppugnabat,
satis gnarus quum extremae famis eorum, qui obsidebantur, tum consilii, uiriumque
Maximiliani, qui quidem, Albertho haud parum retuso ac perterrito, ut supra docuimus,
per se nihil iam audebat in Vuladislauum moliri, quum praesertim a suis certior esset factus regem Hungarorum exercitum habere in Boëmia conscriptum, numero, uirtute ac
fide praestantem, et cui salus regia ac regni fortunae recte committi possent. Porro
Boemi omnes Transistranas nationes uirtute
quum extremae famis eorum, qui obsidebantur, tum consilii, uiriumque
Maximiliani, qui quidem, Albertho haud parum retuso ac perterrito, ut supra docuimus,
per se nihil iam audebat in Vuladislauum moliri, quum praesertim a suis certior esset factus regem Hungarorum exercitum habere in Boëmia conscriptum, numero, uirtute ac
fide praestantem, et cui salus regia ac regni fortunae recte committi possent. Porro
Boemi omnes Transistranas nationes uirtute praecedere existimantur.
regni fortunae recte committi possent. Porro
Boemi omnes Transistranas nationes uirtute praecedere existimantur.
uirtute praecedere existimantur.
ad haec obsidione famem etiam pertimescendam esse censerent,
ultro colloquium petunt Hungarorum, ad id neccessario recurrentes, quod paulo ante
inani spe inflati contempserant. Itaque pacti, ut cum armis et caeteris suis rebus, ex
Alemania scilicet exportatis, non autem quas in Hungaria rapuerant, abirent, urbem regi
cum omnibus captiuis tradunt. Quorum discessu caeteri quoque Alemani perterriti
omnia Pannoniae loca ab se occupata intra paucos menses, partim sua sponte (pace mox
cum Maximiliano facta), partim armis coacti, ante quam pax componeretur,
tradunt. Quorum discessu caeteri quoque Alemani perterriti
omnia Pannoniae loca ab se occupata intra paucos menses, partim sua sponte (pace mox
cum Maximiliano facta), partim armis coacti, ante quam pax componeretur, reliquerunt.
Iam enim senescere coeperat Alemanus, minoremque in dies missilibus suis, puluere
praesertim accensibili deficiente, formidinem afferebat, Hungaris ac Boëmis ad pugnam
comminus ineundam, ut ante dictum est, promptioribus, utpote statariis, atque in congressu ea praeditis audacia, ut nihil magis ignominiosum apud ipsos sit quam aut locum
ante quam pax componeretur, reliquerunt.
Iam enim senescere coeperat Alemanus, minoremque in dies missilibus suis, puluere
praesertim accensibili deficiente, formidinem afferebat, Hungaris ac Boëmis ad pugnam
comminus ineundam, ut ante dictum est, promptioribus, utpote statariis, atque in congressu ea praeditis audacia, ut nihil magis ignominiosum apud ipsos sit quam aut locum
relinquere, aut tergo uulnus accipere.
Vuladislauus, Albensibus ob male defensam urbem iusta ignominia notatis, atque
omnibus antiquorum regum in eos honorificis consultis ac decretis,
est, promptioribus, utpote statariis, atque in congressu ea praeditis audacia, ut nihil magis ignominiosum apud ipsos sit quam aut locum
relinquere, aut tergo uulnus accipere.
Vuladislauus, Albensibus ob male defensam urbem iusta ignominia notatis, atque
omnibus antiquorum regum in eos honorificis consultis ac decretis, quibus prae caeteris
Hungariae urbibus erant honestati, abrogatis, desperata ferme salute Budam lectica
aduehitur. Palustri enim coelo insuetus graui aegritudine Albae correptus est. Hungari
uero recepta Alba laeti, utpote antiqua regni sede
est, indutiis dolo impetratis, quo moram ac dilationem
ad colligendas uires haberet,
supplemento iam militum e Polonia accersito, iterum exercitum,
nil tamen hostiliter agens, in Hungariam induxit, forte credens, quod quidam arbitrati
sunt, Vuladislauum fratrem morbo, quem Albae contraxerat, interiturum.
Rex posteaquam bellum redintegrare Alberthum audiuit, pręterquam quod cura est
ei iniecta, ne rursus Maximilianus, Alberthi fraetus armis, animum in
in Hungariam induxit, forte credens, quod quidam arbitrati
sunt, Vuladislauum fratrem morbo, quem Albae contraxerat, interiturum.
Rex posteaquam bellum redintegrare Alberthum audiuit, pręterquam quod cura est
ei iniecta, ne rursus Maximilianus, Alberthi fraetus armis, animum in Hungaros
resumeret regno nondum pacato, ira accensus, quae quidem pestis semper improuida est,
decorisque ac neccessitudinis immemor, Stephanum Botherem, Transiluanae regionis
praefectum, et Thomam Iauriensium, id temporis praesulem eundemque epistolarum
magistrum, oratores ad
ut has tandem pacis ferre conditiones non dubitaret.
Primum, si Hungari pacem habere uelint, eis soluenda esse centum millia nummum aureorum, deinde tota Austria cedendum. Nam ultra Danubium multa tunc Austriae loca
Hungari tenebant. Exulibus Hungaris, qui apud se essent, reditus in patriam permittendus, bonaque restituenda. Postremo, ne quid insolentiae deesset, petit ut, si rex
Vuladislauus nullis post se liberis relictis e uita cessisset, Hungari alium regem praeter se
substituendi ius non haberent.
Haec Maximiliani plena temeritatis ac inconsultae
audiuere, utpote satis certi eum, etiam
cum Albertho et omnibus fere uicinis gentibus coniunctum, Hungaris bello haud
quaquam parem fore, ut paulo ante dixi, modo principes Hungari uno studio publicam
amplecterentur utilitatem, tamen, quo eum a societate Alberthi auerterent (omnia enim
in Hungaros communi consilio gessisse ferunt) ita respondent, ut et Hungaris omnia
integra relinquerentur, et Alemanus nihil sibi non concessum putaret. Se, postquam ad
conuentum nobilitatis de his conditionibus relatum fuerit, daturos, inquiunt, operam, uti
accipiantur, affirmantes ne
legibus ac more patrio tenetur, quum praesertim, quo die regnum
iniit, iurauerit se publicae utilitati nunquam aduersaturum. Hungari, ut sunt solerti ingenio, atque ad succumbendum tempori, maxime quum res urgent aduersae, haud imparati, Maximiliano inani spe expleto totam armorum uim in Alberthum conuertunt, rati
impetu Polonorum represso Alemanos ab Hungaris uinci assuetos facile uanos spiritus
submissuros.
ire ab
amicis prohibitus, praeter sex millia Boëmorum equitum, quos nuper, ut demonstratum
est, secum e Posonio deduxerat, quibusque instituto regis Matthiae ex colonorum censu
stipendium tribuitur, mille equites galeatos, item mille leuis armaturae confecit. Beatrix,
regis Matthiae uxor, in gratiam quum Hungarorum principum, tum Vuladislaui regis,
cuius nuptias aucupabatur, octingentos misit. Totidem Strigoniensis pontifex;
Colociensis ducentos galeatos, additis centum leuis armaturae, Agrianus quadringentos.
Parem fere numerum Transiluanus, Vaciensis circiter centum.
Hungaricae studebat, caeterum animo Alemanis erat deditus. Quare
pacato mox regno ingenti summa pecuniae inimicorum instinctu a rege mulctatus est.
Satis enim constat ei erepta tunc fuisse ducenta et octuaginta millia nummum aureorum,
quam quidem summam, quoad usque persolueret, in custodia est habitus. Vnde autem
tantam uim pecuniae hic sacerdos habuerit, et ipse miror, nec dubito, si quis haec legerit,
non modo miraturum, sed etiam me haud satis explorata scripsisse existimaturum.
Attamen ita se rem habere certum est: nam praeterquam, quod ex commodis
annis repositam condebat, ita quaestui deditus erat, ut ne a mercatura
boum, quod
genus pecoris leui pretio in Hungaria paratum apud lanios Venetos magno uenibat.
Quare cum mortem obisset, praeter eam pecuniam, quae partim legatis exhausta
est,
partim a ministris et clientibus furto, ut fieri in sacerdotum obitu solet, ablata, ad ducenta millia nummum aureorum apud illum reperta sunt, atque in domum regiam illata.
Porro mos est Hungarorum regum nummos penes extinctum antistitem inuentos sibi
uendicare, quam quidem consuetudinem, ut sacrilegio sacrilegium multetur, inde exortam
Quare cum mortem obisset, praeter eam pecuniam, quae partim legatis exhausta
est,
partim a ministris et clientibus furto, ut fieri in sacerdotum obitu solet, ablata, ad ducenta millia nummum aureorum apud illum reperta sunt, atque in domum regiam illata.
Porro mos est Hungarorum regum nummos penes extinctum antistitem inuentos sibi
uendicare, quam quidem consuetudinem, ut sacrilegio sacrilegium multetur, inde exortam esse arbitror, quia nostrae aetatis sacerdotes congerendae pecuniae supra omnes
mortales
est Hungarorum regum nummos penes extinctum antistitem inuentos sibi
uendicare, quam quidem consuetudinem, ut sacrilegio sacrilegium multetur, inde exortam esse arbitror, quia nostrae aetatis sacerdotes congerendae pecuniae supra omnes
mortales student, eamque ut plurimum aut repositam in nullum usum, quod dementium
hominum est, condunt, aut suo ipsorum uel consanguineorum arbitratu magis quam
legum praescripto tam uiuentes absumunt quam morientes legant.
Sagabriensis antistes paulo minus trecentis dedit. Vesprimienses, quorum arx in aedita rupe posita id
ut plurimum aut repositam in nullum usum, quod dementium
hominum est, condunt, aut suo ipsorum uel consanguineorum arbitratu magis quam
legum praescripto tam uiuentes absumunt quam morientes legant.
Sagabriensis antistes paulo minus trecentis dedit. Vesprimienses, quorum arx in aedita rupe posita id temporis ― casu an fraude humana, incertum ― combusta erat, ne unum
quidem militem miserunt, praesule nondum in patriam restituto, tametsi Alemani deduxerant
inde praesidium. Varadinensis trecentos equites dedit; centum fere Canadiensis.
Iauriensis
quam
legum praescripto tam uiuentes absumunt quam morientes legant.
Sagabriensis antistes paulo minus trecentis dedit. Vesprimienses, quorum arx in aedita rupe posita id temporis ― casu an fraude humana, incertum ― combusta erat, ne unum
quidem militem miserunt, praesule nondum in patriam restituto, tametsi Alemani deduxerant
inde praesidium. Varadinensis trecentos equites dedit; centum fere Canadiensis.
Iauriensis partim galeatos partim leuis armaturae ducentos, Syrmiensis cum Diaconense
circiter centum confecit. Tantundem Nitriensis, quamquam
nobilitas possidet, tertiam, una cum publicis uectigalibus
ac colonorum tributis, rex ipse obtinet. Haec enim regibus et ad pacis ornamenta et ad
belli subsidia tribui neccesse est. Atque quum totum regnum ex duobus et septuaginta
conuentibus seu ciuitatibus, ut supra dictum est, constet, omnes in quatuordecim dioceses distributae sunt, quibus singulis suus praeest pontifex. Qui sane partim adaequant
opibus nobilitatem, partim longe superant, atque aeque ac caeteri principum in suos
uitae necisque obtinent potestatem.
ex duobus et septuaginta
conuentibus seu ciuitatibus, ut supra dictum est, constet, omnes in quatuordecim dioceses distributae sunt, quibus singulis suus praeest pontifex. Qui sane partim adaequant
opibus nobilitatem, partim longe superant, atque aeque ac caeteri principum in suos
uitae necisque obtinent potestatem.
Quam profecto ueteres religiosissimi reges, indulgenter quidem, caeterum non satis prouide, sacerdotibus permisere. Hi enim simul
potestate sua, simul opibus abusi iam pridem ab
habitum maximis uitiis praetendant, atque alienam simplicitatem ueluti occasionem sui lucri arripientes uirtutum instrumentis, quibus pessime utuntur, imponunt,
aeque ac optima patrum instituta non ad uitae integritatem ac religionem conseruandam,
sed ad homines in fraudem inducendos essent
excogitata! Sed de his alias.
Dalmatiae sacerdotes consulto praeterii, quippe qui, quum partim ob frequentes
Turcarum incursiones
excogitata! Sed de his alias.
Dalmatiae sacerdotes consulto praeterii, quippe qui, quum partim ob frequentes
Turcarum incursiones ualde pauperes sint, partim in Turcarum ditione degant, rempublicam Hungaricam armis iuuare haudquaquam potuere. Ex profanis uero optimatibus
Stephanus Sepusiensis, regni palatinus, quem summum dignitatis locum obtinere
docuimus, quingentos equites, omnes quidem
potuere. Ex profanis uero optimatibus
Stephanus Sepusiensis, regni palatinus, quem summum dignitatis locum obtinere
docuimus, quingentos equites, omnes quidem galeatos, secum duxit. Item praefectus
Transiluanae regionis quingentos, in queis ducenti leuis armaturae fuerunt. Laurentius
Vuilacenus ducentos galeatos, totidemque leuis armaturae equites aegre armauit, tametsi non mediocri manu rem publicam eo tempore iuuare potuerit, si in eam bene fuisset
animatus: nulli enim secundus post palatinum uti dignitate, ita et opibus
omnes quidem galeatos, secum duxit. Item praefectus
Transiluanae regionis quingentos, in queis ducenti leuis armaturae fuerunt. Laurentius
Vuilacenus ducentos galeatos, totidemque leuis armaturae equites aegre armauit, tametsi non mediocri manu rem publicam eo tempore iuuare potuerit, si in eam bene fuisset
animatus: nulli enim secundus post palatinum uti dignitate, ita et opibus extitit. Ianus,
regis Matthiae Chugniädis filius, magno animo iniuriarum oblitus, cum quingentis
galeatis equitibus, trecentisque leuis armaturae affuit. Solocii ducentos dedere, totidem
Prinnii,
Morotii, despoti Georgius et
Ioannes Rhassiani, iam diu auita fortuna a Turcis spoliati, atque ea tantum possidentes,
quae Lupus, eodem patre genitus, uirtute sua et regis Matthiae Chugniädis liberalitate
assecutus fuerat, cum sexingentis equitibus, qui quidem omnes leuis armaturae fuerunt,
in auxilium regi Vuladislauo uenere. Bartolomęus, prior Varanensis, quingentos equites
misit, quo sane officio cum rege senatuque Hungarico in perpetuam gratiam reuersus
fuisset, ni posthac grauiter deliquisset, quum in regem, tum in rempublicam
Hungarorum, de cuius delicto
uirtute sua et regis Matthiae Chugniädis liberalitate
assecutus fuerat, cum sexingentis equitibus, qui quidem omnes leuis armaturae fuerunt,
in auxilium regi Vuladislauo uenere. Bartolomęus, prior Varanensis, quingentos equites
misit, quo sane officio cum rege senatuque Hungarico in perpetuam gratiam reuersus
fuisset, ni posthac grauiter deliquisset, quum in regem, tum in rempublicam
Hungarorum, de cuius delicto suo loco memorabo. Demetrii et Stephani liberi, quos
Iaxios cognominant, cum trecentis equitibus uenere. Milon Boemusius mille
equitibus, qui quidem omnes leuis armaturae fuerunt,
in auxilium regi Vuladislauo uenere. Bartolomęus, prior Varanensis, quingentos equites
misit, quo sane officio cum rege senatuque Hungarico in perpetuam gratiam reuersus
fuisset, ni posthac grauiter deliquisset, quum in regem, tum in rempublicam
Hungarorum, de cuius delicto suo loco memorabo. Demetrii et Stephani liberi, quos
Iaxios cognominant, cum trecentis equitibus uenere. Milon Boemusius mille secum
adduxit. Petrus Dotius centum, Berislaui ducentos. Caeterum multos procerum, qui
qui quidem omnes leuis armaturae fuerunt,
in auxilium regi Vuladislauo uenere. Bartolomęus, prior Varanensis, quingentos equites
misit, quo sane officio cum rege senatuque Hungarico in perpetuam gratiam reuersus
fuisset, ni posthac grauiter deliquisset, quum in regem, tum in rempublicam
Hungarorum, de cuius delicto suo loco memorabo. Demetrii et Stephani liberi, quos
Iaxios cognominant, cum trecentis equitibus uenere. Milon Boemusius mille secum
adduxit. Petrus Dotius centum, Berislaui ducentos. Caeterum multos procerum, qui non
parua manu
multos procerum, qui non
parua manu reipublicae operam nauare eo bello poterant, silentio praeteriui,
qui scilicet aut res priuatas communibus praetulerant sumptibus propriis parcentes, aut
hostibus adhaeserant, necdum in patriam redire ausi metu tacito per conscientiam
scelerum animis insidente, quandoquidem regnum Hungariae oppugnari absque ciuium
armis haud quaquam potuit.
milites hortatur; acies utrinque
instruitur.
His omnibus copiis Stephanus palatinus, Sepusiensium princeps, praeficitur.
Nec quispiam uirium huius regni ignarus paruam hanc manum fuisse ducat,
propterea quod nemo equitum in hoc exercitu fuit tam tenuis fortunae, quem saltem tres
comites in equis non sunt secuti, at alios quindecim, alios quidem uiginti equites sunt
comitati. Hungari summa alacritate (nihil enim de uictoria ambigebant) ad id bellum
profecti septimo die in agro Casouiensi haud procul a Polonis castra posuere. Dux itaque
in hoc exercitu fuit tam tenuis fortunae, quem saltem tres
comites in equis non sunt secuti, at alios quindecim, alios quidem uiginti equites sunt
comitati. Hungari summa alacritate (nihil enim de uictoria ambigebant) ad id bellum
profecti septimo die in agro Casouiensi haud procul a Polonis castra posuere. Dux itaque
Hungarorum, refectis ex itinere militibus, per triduum leuibus certaminibus suorum ac
hostium animos periclitatus est, copias deinde in aciem eduxit, hoc modo prius suos
adhortatus:
Quantum
alacritate (nihil enim de uictoria ambigebant) ad id bellum
profecti septimo die in agro Casouiensi haud procul a Polonis castra posuere. Dux itaque
Hungarorum, refectis ex itinere militibus, per triduum leuibus certaminibus suorum ac
hostium animos periclitatus est, copias deinde in aciem eduxit, hoc modo prius suos
adhortatus:
Quantum detrimenti, comilitones, regi nostro regnoque Hungariae, Alberthi iniquitas
atque haec tam improba regnandi intulerit spes, non est neccesse me uobis iam proelio
instante narrare, quum pręsertim neminem uestrum
Europam fama peruasere. Quis enim ambigat, quicquid damni, quicquid ignominiae post
regis Matthiae obitum huic regno infixum est, non id totum ab ipso Albertho manasse,
eiusque scelere perpetratum esse? Propterea quod si ille suis finibus sese continuisset,
postea quam nos Vuladislauum in regem accepimus, nec in Hungariam, temerarius homo,
atque in fratrem impius irrupisset, Hungari, pace iam cum Iano Matthiae filio composita, in diuersa studia ac factiones nunquam fuissent diuisi. Nulla utique inter ciues uni ac
eidem modestissimo principi subiectos oblata dissensionis
Quis enim ambigat, quicquid damni, quicquid ignominiae post
regis Matthiae obitum huic regno infixum est, non id totum ab ipso Albertho manasse,
eiusque scelere perpetratum esse? Propterea quod si ille suis finibus sese continuisset,
postea quam nos Vuladislauum in regem accepimus, nec in Hungariam, temerarius homo,
atque in fratrem impius irrupisset, Hungari, pace iam cum Iano Matthiae filio composita, in diuersa studia ac factiones nunquam fuissent diuisi. Nulla utique inter ciues uni ac
eidem modestissimo principi subiectos oblata dissensionis occasione, uerum iisdem animis,
ignominiae post
regis Matthiae obitum huic regno infixum est, non id totum ab ipso Albertho manasse,
eiusque scelere perpetratum esse? Propterea quod si ille suis finibus sese continuisset,
postea quam nos Vuladislauum in regem accepimus, nec in Hungariam, temerarius homo,
atque in fratrem impius irrupisset, Hungari, pace iam cum Iano Matthiae filio composita, in diuersa studia ac factiones nunquam fuissent diuisi. Nulla utique inter ciues uni ac
eidem modestissimo principi subiectos oblata dissensionis occasione, uerum iisdem animis, atque eadem uoluntate communibus
ab ipso Albertho manasse,
eiusque scelere perpetratum esse? Propterea quod si ille suis finibus sese continuisset,
postea quam nos Vuladislauum in regem accepimus, nec in Hungariam, temerarius homo,
atque in fratrem impius irrupisset, Hungari, pace iam cum Iano Matthiae filio composita, in diuersa studia ac factiones nunquam fuissent diuisi. Nulla utique inter ciues uni ac
eidem modestissimo principi subiectos oblata dissensionis occasione, uerum iisdem animis, atque eadem uoluntate communibus
uiribus patriam defensuri
Huius furor Austriam nobis magna Hungarici nominis iactura ac
dedecore eripuit, pro qua sane ingens auri uis hominumque belligerando amissa est. Huius
furor Hungariam, omnibus bonis affluentem, ferro ignique uastauit. Huius furor denique
patriam nostram, bellica praecipue gloria nobilem, in tantum discrimen adduxit, ut pene
ignauissimo hosti, uectigalique ac paulo ante stipendiario nostro, quod quidem non sine
rubore fateri possum, praeda inuicem simus. Atque quum tantorum malorum sit causa
Alberthus, nunc iterum, inter tempus pacis per
pro pace ac uenia ei superiore bello
data, quum trepidus sibique ac exercitui suo diffidens pacato
habitu ad nos accessit.
Quapropter si quid animi uobis inest, commilitones, ad ulciscendas communes iniurias, si qua charitas in regem et patriam tangit uestra pectora, ite obuiam huic homini,
beneficiis regis nostri ingrato, foederum ruptori, hosti iniustissimo, ac fraterno odio conscelerato. Arcete a faucibus patriae furiosi prędonis impetum, contundite in caedem nostram ruentis feritatem. Non iam de regno aut gloria
commilitones, ad ulciscendas communes iniurias, si qua charitas in regem et patriam tangit uestra pectora, ite obuiam huic homini,
beneficiis regis nostri ingrato, foederum ruptori, hosti iniustissimo, ac fraterno odio conscelerato. Arcete a faucibus patriae furiosi prędonis impetum, contundite in caedem nostram ruentis feritatem. Non iam de regno aut gloria Alberthus certat, sanguinem nostrum,
eo quod ei fratrem praetulimus, in ultionem haurire cupit. Ostendite illi, uiri Hungari,
suffragia nostra in creando rege non coacta, sed more a maioribus nostris tradito libera
regis nostri ingrato, foederum ruptori, hosti iniustissimo, ac fraterno odio conscelerato. Arcete a faucibus patriae furiosi prędonis impetum, contundite in caedem nostram ruentis feritatem. Non iam de regno aut gloria Alberthus certat, sanguinem nostrum,
eo quod ei fratrem praetulimus, in ultionem haurire cupit. Ostendite illi, uiri Hungari,
suffragia nostra in creando rege non coacta, sed more a maioribus nostris tradito libera
esse debere, nisi forte ius nostrum armati ac plures aduersus pauciores tutari per ignauiam
minime audemus, quum hostes nostri, uirtute
Arcete a faucibus patriae furiosi prędonis impetum, contundite in caedem nostram ruentis feritatem. Non iam de regno aut gloria Alberthus certat, sanguinem nostrum,
eo quod ei fratrem praetulimus, in ultionem haurire cupit. Ostendite illi, uiri Hungari,
suffragia nostra in creando rege non coacta, sed more a maioribus nostris tradito libera
esse debere, nisi forte ius nostrum armati ac plures aduersus pauciores tutari per ignauiam
minime audemus, quum hostes nostri, uirtute nobis haud quaquam conferendi, ad uendicandum sibi, quod nostri iuris est, satis animi
esse debere, nisi forte ius nostrum armati ac plures aduersus pauciores tutari per ignauiam
minime audemus, quum hostes nostri, uirtute nobis haud quaquam conferendi, ad uendicandum sibi, quod nostri iuris est, satis animi habeant.
Vos quoque, Boëmi, quorum uirtus prae caeteris nationibus in bello semper enituit, ac
si unquam alias aduersus ullum hostem, in hunc acriter pugnare decet, ac iusti doloris ira
erumpere, totisque uiribus adniti, quo Alberthus regni Hungariae ceruicibus expellatur,
qui inde fratrem magno cum dedecore uestro ac omnium nostrum conatur
tutari per ignauiam
minime audemus, quum hostes nostri, uirtute nobis haud quaquam conferendi, ad uendicandum sibi, quod nostri iuris est, satis animi habeant.
Vos quoque, Boëmi, quorum uirtus prae caeteris nationibus in bello semper enituit, ac
si unquam alias aduersus ullum hostem, in hunc acriter pugnare decet, ac iusti doloris ira
erumpere, totisque uiribus adniti, quo Alberthus regni Hungariae ceruicibus expellatur,
qui inde fratrem magno cum dedecore uestro ac omnium nostrum conatur deturbare:
uestri muneris est in hoc praelio praecipuam operam
unquam alias aduersus ullum hostem, in hunc acriter pugnare decet, ac iusti doloris ira
erumpere, totisque uiribus adniti, quo Alberthus regni Hungariae ceruicibus expellatur,
qui inde fratrem magno cum dedecore uestro ac omnium nostrum conatur deturbare:
uestri muneris est in hoc praelio praecipuam operam alumno magis quam regi nauare.
Nempe uobis potissimum custodia curaque gloriae ac salutis regiae incumbit. Vos illum
puerum olim in Boëmiam repulso rege Matthia Coruino accersitum in regnum collocastis,
uos educastis, uos felicibus auspiciis in
expellatur,
qui inde fratrem magno cum dedecore uestro ac omnium nostrum conatur deturbare:
uestri muneris est in hoc praelio praecipuam operam alumno magis quam regi nauare.
Nempe uobis potissimum custodia curaque gloriae ac salutis regiae incumbit. Vos illum
puerum olim in Boëmiam repulso rege Matthia Coruino accersitum in regnum collocastis,
uos educastis, uos felicibus auspiciis in Hungariam misistis. Atque iccirco non
Hungarorum magis quam uestrę gloriae adscribetur, si hodie profligatus hostis uiolati federis ac impietatis suae in fratrem meritas
uestro ac omnium nostrum conatur deturbare:
uestri muneris est in hoc praelio praecipuam operam alumno magis quam regi nauare.
Nempe uobis potissimum custodia curaque gloriae ac salutis regiae incumbit. Vos illum
puerum olim in Boëmiam repulso rege Matthia Coruino accersitum in regnum collocastis,
uos educastis, uos felicibus auspiciis in Hungariam misistis. Atque iccirco non
Hungarorum magis quam uestrę gloriae adscribetur, si hodie profligatus hostis uiolati federis ac impietatis suae in fratrem meritas dederit poenas.
Haec ubi furens
est in hoc praelio praecipuam operam alumno magis quam regi nauare.
Nempe uobis potissimum custodia curaque gloriae ac salutis regiae incumbit. Vos illum
puerum olim in Boëmiam repulso rege Matthia Coruino accersitum in regnum collocastis,
uos educastis, uos felicibus auspiciis in Hungariam misistis. Atque iccirco non
Hungarorum magis quam uestrę gloriae adscribetur, si hodie profligatus hostis uiolati federis ac impietatis suae in fratrem meritas dederit poenas.
Haec ubi furens ira apud suos dixit palatinus, animaduertissetque non
illum
puerum olim in Boëmiam repulso rege Matthia Coruino accersitum in regnum collocastis,
uos educastis, uos felicibus auspiciis in Hungariam misistis. Atque iccirco non
Hungarorum magis quam uestrę gloriae adscribetur, si hodie profligatus hostis uiolati federis ac impietatis suae in fratrem meritas dederit poenas.
Haec ubi furens ira apud suos dixit palatinus, animaduertissetque non modo
Hungaros, sed etiam Boëmos ea accensos oratione, aciem e uestigio instruxit.
Boëmorum equitum praefectum Ianum Chugbitium in dextero locat cornu,
ac impietatis suae in fratrem meritas dederit poenas.
Haec ubi furens ira apud suos dixit palatinus, animaduertissetque non modo
Hungaros, sed etiam Boëmos ea accensos oratione, aciem e uestigio instruxit.
Boëmorum equitum praefectum Ianum Chugbitium in dextero locat cornu, Stephanum
Botherem cum leui armatura sinistrum curare iubet. Ipse mediam aciem aduersus
Alberthum sibi sumpsit, dempturus labem in Austria turpi fuga acceptam. Nec
Alberthus, licet esset numero militum longe impar,
oratione, aciem e uestigio instruxit.
Boëmorum equitum praefectum Ianum Chugbitium in dextero locat cornu, Stephanum
Botherem cum leui armatura sinistrum curare iubet. Ipse mediam aciem aduersus
Alberthum sibi sumpsit, dempturus labem in Austria turpi fuga acceptam. Nec
Alberthus, licet esset numero militum longe impar, moram dimicandi fecit, iudicans
haud tutum sese in hostili terra, uel paruo temporis spatio, futurum data timoris suspitione, nec se sine dedecore posse in patriam reuerti non tentata eius belli
armatura sinistrum curare iubet. Ipse mediam aciem aduersus
Alberthum sibi sumpsit, dempturus labem in Austria turpi fuga acceptam. Nec
Alberthus, licet esset numero militum longe impar, moram dimicandi fecit, iudicans
haud tutum sese in hostili terra, uel paruo temporis spatio, futurum data timoris suspitione, nec se sine dedecore posse in patriam reuerti non tentata eius belli fortuna, quod
ipse ultro intulisset.
sibi sumpsit, dempturus labem in Austria turpi fuga acceptam. Nec
Alberthus, licet esset numero militum longe impar, moram dimicandi fecit, iudicans
haud tutum sese in hostili terra, uel paruo temporis spatio, futurum data timoris suspitione, nec se sine dedecore posse in patriam reuerti non tentata eius belli fortuna, quod
ipse ultro intulisset.
natura ipsa, quę quidem singulis fere gentibus suas atribuit regiones, antiqua nostrae nationis patria est ― Hungari
nempe, ignobilis gens Scythiae Asiaticae, depulsis olim partim Dacis, partim Pannoniis
atque Illyricis, progenitoribus nostris, quum hi essent in plures diuisi principatus, has
demum occupauere sedes, dum hos modo, modo illos separatim agrediuntur ― atque iccirco nostro et optimo sane iure hoc regnum ab Hungaris esset reposcendum. Attamen, ne
ueterem et nobis communem cum Boëmis quoque causam persequar, praetermissis quae
multis
― atque iccirco nostro et optimo sane iure hoc regnum ab Hungaris esset reposcendum. Attamen, ne
ueterem et nobis communem cum Boëmis quoque causam persequar, praetermissis quae
multis seculis a nostra remota sunt aetate, recentia et que priuatim ad me attinent
attingam.
Ni in Pestanis comitiis rex a principibus Hungarorum fuissem dictus, clamoribusque
omnium ordinum confirmatus ― humanis nempe uocibus latentis animi habitus indicatur
- nunquam uos in Hungariam studio noui imperii aquirendi induxissem. Non enim dominandi
cupidine hanc
seculis a nostra remota sunt aetate, recentia et que priuatim ad me attinent
attingam.
Ni in Pestanis comitiis rex a principibus Hungarorum fuissem dictus, clamoribusque
omnium ordinum confirmatus ― humanis nempe uocibus latentis animi habitus indicatur
- nunquam uos in Hungariam studio noui imperii aquirendi induxissem. Non enim dominandi
cupidine hanc suscepi prouinciam, quum domi amplioris etiam regni spes non
desit, sed ne lectus in regem Hungarorum ipse mihi per ignauiam deesse uiderer, propterea
quod non in priuatis
confirmatus ― humanis nempe uocibus latentis animi habitus indicatur
- nunquam uos in Hungariam studio noui imperii aquirendi induxissem. Non enim dominandi
cupidine hanc suscepi prouinciam, quum domi amplioris etiam regni spes non
desit, sed ne lectus in regem Hungarorum ipse mihi per ignauiam deesse uiderer, propterea
quod non in priuatis quibusdam conciliabulis, ubi fratrem meum regem creatum esse
aiunt, uerum in Cancri campo, ubi reges Hungarorum designari mos est, rex appellatus
sum. Atque inde, non sine diuino
uos in Hungariam studio noui imperii aquirendi induxissem. Non enim dominandi
cupidine hanc suscepi prouinciam, quum domi amplioris etiam regni spes non
desit, sed ne lectus in regem Hungarorum ipse mihi per ignauiam deesse uiderer, propterea
quod non in priuatis quibusdam conciliabulis, ubi fratrem meum regem creatum esse
aiunt, uerum in Cancri campo, ubi reges Hungarorum designari mos est, rex appellatus
sum. Atque inde, non sine diuino quidem, ut arbitror, nutu, uoces ille puerorum acclamantium et nomen meum,
cupidine hanc suscepi prouinciam, quum domi amplioris etiam regni spes non
desit, sed ne lectus in regem Hungarorum ipse mihi per ignauiam deesse uiderer, propterea
quod non in priuatis quibusdam conciliabulis, ubi fratrem meum regem creatum esse
aiunt, uerum in Cancri campo, ubi reges Hungarorum designari mos est, rex appellatus
sum. Atque inde, non sine diuino quidem, ut arbitror, nutu, uoces ille puerorum acclamantium et nomen meum, dum rex nuncupor, in coelum tollentium fuere, quandoquidem
Deus infantium uocibus suam plerumque
conciliabulis, ubi fratrem meum regem creatum esse
aiunt, uerum in Cancri campo, ubi reges Hungarorum designari mos est, rex appellatus
sum. Atque inde, non sine diuino quidem, ut arbitror, nutu, uoces ille puerorum acclamantium et nomen meum, dum rex nuncupor, in coelum tollentium fuere, quandoquidem
Deus infantium uocibus suam plerumque denuntiat uoluntatem.
Pro nostra igitur, milites, iustissima possessione pugnaturi, quam uobis non quidem
Vuladislauus frater, cui perinde ac maiori natu uel cedere haud indecorum esset,
auri
atque argenti, multorumque praeterea metallorum ditissima, omnibus denique rebus, quae
non modo ad uitae usum spectant, sed et luxum possint ministrare instructissima.
Haec itaque praemia nos, milites, si uictores fuerimus, manent. Sin autem pulsi terga
hosti dederimus, effugium in hostili terra nusquam patebit. Spes reliqua salutis, si praelio
cesserimus, nulla est futura. Quae enim uenia sperari potest ab hoste iniuria lacessito, et
eo natura ipsa crudelissimo? Etenim non latet uos Hungarorum in deuictos feritas. Quam
quidem saepius quum caeterę nationes ― quoniam hoc
si uictores fuerimus, manent. Sin autem pulsi terga
hosti dederimus, effugium in hostili terra nusquam patebit. Spes reliqua salutis, si praelio
cesserimus, nulla est futura. Quae enim uenia sperari potest ab hoste iniuria lacessito, et
eo natura ipsa crudelissimo? Etenim non latet uos Hungarorum in deuictos feritas. Quam
quidem saepius quum caeterę nationes ― quoniam hoc agreste hominum genus saeuitiam
fortitudinem esse putat ― tum nostra gens, non quidem Hungarica uirtute, sed quorundam
nostratium, ut scitis, proditione experta est, eo tempore, quo frater meus, puer admodum,
Ioannes
honeste, neque
tuto etiam hinc abire licet non tentata pugnae fortuna, propterea quod metu cogat
Hungaros necesse est, qui cum eis equo iure rem transigere uelit. Eo enim ingenio praediti
sunt, uti aut humillime uictoribus pareant, aut intollerabili superbia inhumanaque crudelitate in eos maxime saeuiant, a quibus se iniuria lacessitos arbitrantur.
Concurrite igitur alacri animo cum hoste, milites, efficite uirtute uestra, ne nos huius
expeditionis unquam poeniteat, neue quod summi fuit consilii, temeritati aliquando
quibus se iniuria lacessitos arbitrantur.
Concurrite igitur alacri animo cum hoste, milites, efficite uirtute uestra, ne nos huius
expeditionis unquam poeniteat, neue quod summi fuit consilii, temeritati aliquando
assignetur. Neque enim ultro in regnum uocato tantae fortunae occasio praetermittenda
fuit, neque iam suscepta prouincia per metum, quod certe non sine periculo ac dedecore,
quum meo ipsius, tum maxime Poloni nominis fieri potest, relinquenda est. Quare agite
dum, milites, simulatque me in hostem inuectum et media in
assignetur. Neque enim ultro in regnum uocato tantae fortunae occasio praetermittenda
fuit, neque iam suscepta prouincia per metum, quod certe non sine periculo ac dedecore,
quum meo ipsius, tum maxime Poloni nominis fieri potest, relinquenda est. Quare agite
dum, milites, simulatque me in hostem inuectum et media in mole pugnae uersantem
conspexeritis, uos quoque memores iusti simul et neccessarii belli per nos illati, et ob id
audacius fortiusque gerendi, pro se quisque dignam uirtute Polonica operam regi uestro
nauate eo maxime, quia in eam neccessitatem uenimus, ut aut
in regnum uocato tantae fortunae occasio praetermittenda
fuit, neque iam suscepta prouincia per metum, quod certe non sine periculo ac dedecore,
quum meo ipsius, tum maxime Poloni nominis fieri potest, relinquenda est. Quare agite
dum, milites, simulatque me in hostem inuectum et media in mole pugnae uersantem
conspexeritis, uos quoque memores iusti simul et neccessarii belli per nos illati, et ob id
audacius fortiusque gerendi, pro se quisque dignam uirtute Polonica operam regi uestro
nauate eo maxime, quia in eam neccessitatem uenimus, ut aut uno hoc praelio uictores
maximo
dum, milites, simulatque me in hostem inuectum et media in mole pugnae uersantem
conspexeritis, uos quoque memores iusti simul et neccessarii belli per nos illati, et ob id
audacius fortiusque gerendi, pro se quisque dignam uirtute Polonica operam regi uestro
nauate eo maxime, quia in eam neccessitatem uenimus, ut aut uno hoc praelio uictores
maximo potiamur regno, aut uicti in saeuissimi hostis potestatem incidamus.
conspexeritis, uos quoque memores iusti simul et neccessarii belli per nos illati, et ob id
audacius fortiusque gerendi, pro se quisque dignam uirtute Polonica operam regi uestro
nauate eo maxime, quia in eam neccessitatem uenimus, ut aut uno hoc praelio uictores
maximo potiamur regno, aut uicti in saeuissimi hostis potestatem incidamus.
uenimus, ut aut uno hoc praelio uictores
maximo potiamur regno, aut uicti in saeuissimi hostis potestatem incidamus.
hostis potestatem incidamus.
pugnae proposito eduxit
suos in aciem, haud tam laetos ferocia ducis quam hostis Matthiae Coruini ductu exercitati simul multitudine, simul robore sollicitos.
Et quia hostium cornua Poloni paucitate
suorum exaequare non poterant, in cuneum instructi aduersus mediam Hungarorum
frontem consistunt. Mox ingenti clamore utrinque sublato inflammatis ducum oratione
animis concurrunt. Hungari ira accensi, quod eos Polonus, per speciem pacis deceptos,
redintegrato bello ultro lacesseret, acriter in hostem inferuntur. Alberthus
exaequare non poterant, in cuneum instructi aduersus mediam Hungarorum
frontem consistunt. Mox ingenti clamore utrinque sublato inflammatis ducum oratione
animis concurrunt. Hungari ira accensi, quod eos Polonus, per speciem pacis deceptos,
redintegrato bello ultro lacesseret, acriter in hostem inferuntur. Alberthus uero, nihilo
minus ferocius quam concionatus erat, Hungaris instare coepit, adnitens multum ad
obtinendum eius certaminis decus, in quo praemium uictoriae amplissimi regni
concurrunt. Hungari ira accensi, quod eos Polonus, per speciem pacis deceptos,
redintegrato bello ultro lacesseret, acriter in hostem inferuntur. Alberthus uero, nihilo
minus ferocius quam concionatus erat, Hungaris instare coepit, adnitens multum ad
obtinendum eius certaminis decus, in quo praemium uictoriae amplissimi regni
acriter in hostem inferuntur. Alberthus uero, nihilo
minus ferocius quam concionatus erat, Hungaris instare coepit, adnitens multum ad
obtinendum eius certaminis decus, in quo praemium uictoriae amplissimi regni
instare coepit, adnitens multum ad
obtinendum eius certaminis decus, in quo praemium uictoriae amplissimi regni
in patriam intercluderet, captusque laetum
Hungaris spectaculum praeberet.
Itaque magna ui impetum in hostem facit: obuium quemque Boëmico petit gladio,
qui quidem cum esset eximie fabrefactus, nec tereti forma, sed ex tribus concauis lateribus angulis paulo prominentibus in longum mucronem desinens, constaret, et mole
conspicua Alberthi uiribus ac proceritati responderet, non parum terroris (nempe
inanibus saepe miles magis quam iustis formidinis causis moueri solet)
Hungaris inferebatur. Inter
corporis modo ac armorum specie
- quippe ingens corpus erat et arma honestabant ― sed etiam animi magnitudine. Itaque
mouisset loco mediam hostium aciem eo ferociter inuectus, ni Stephanus Sepusiensis fortissimorum equitum agmine stipatus ei sese opposuisset. In quem Alberthus, haud
quidem congressum refugientem, cuspidem infestam, ab armigero, qui praesto erat,
sumptam dirigit, eius scilicet casu Hungaros perturbatum iri credens. Quem quum
armatura satis munitum neque uulnerare posset, neque equitandi peritissimum equo
iam includi circumfusa multitudine cerneret, paulatim retro cedere, pugnam
tamen non omittendo, coepit, atque aliquot strenui militis magis quam periti ducis
operibus aeditis, eruptione egregie facta, qua nondum Hungarorum cornua prorsus
coïerant, in proximum castellum, quod praesidio tenebat, cum paucis euadit, quingentis
fere militibus in proelio amissis, caeteris uero in effusam compulsis fugam.
Hungari profligatis Polonis, parua suorum caede ― uix enim ad quadraginta ceciderant ― rati, ut erat, in capite Alberthi uictoriam
non omittendo, coepit, atque aliquot strenui militis magis quam periti ducis
operibus aeditis, eruptione egregie facta, qua nondum Hungarorum cornua prorsus
coïerant, in proximum castellum, quod praesidio tenebat, cum paucis euadit, quingentis
fere militibus in proelio amissis, caeteris uero in effusam compulsis fugam.
Hungari profligatis Polonis, parua suorum caede ― uix enim ad quadraginta ceciderant ― rati, ut erat, in capite Alberthi uictoriam consistere, castellum in quod profugerat
armatis cingunt, machinas, queis portas proruerent,
aliquot strenui militis magis quam periti ducis
operibus aeditis, eruptione egregie facta, qua nondum Hungarorum cornua prorsus
coïerant, in proximum castellum, quod praesidio tenebat, cum paucis euadit, quingentis
fere militibus in proelio amissis, caeteris uero in effusam compulsis fugam.
Hungari profligatis Polonis, parua suorum caede ― uix enim ad quadraginta ceciderant ― rati, ut erat, in capite Alberthi uictoriam consistere, castellum in quod profugerat
armatis cingunt, machinas, queis portas proruerent, confestim admouent, terrorem
cornua prorsus
coïerant, in proximum castellum, quod praesidio tenebat, cum paucis euadit, quingentis
fere militibus in proelio amissis, caeteris uero in effusam compulsis fugam.
Hungari profligatis Polonis, parua suorum caede ― uix enim ad quadraginta ceciderant ― rati, ut erat, in capite Alberthi uictoriam consistere, castellum in quod profugerat
armatis cingunt, machinas, queis portas proruerent, confestim admouent, terrorem perculso addunt, ultimum capto ignominiosumque supplicium denunciant, ni sese quamprimum dedat. Alberthus, ubi uidit effugium inde non
quod praesidio tenebat, cum paucis euadit, quingentis
fere militibus in proelio amissis, caeteris uero in effusam compulsis fugam.
Hungari profligatis Polonis, parua suorum caede ― uix enim ad quadraginta ceciderant ― rati, ut erat, in capite Alberthi uictoriam consistere, castellum in quod profugerat
armatis cingunt, machinas, queis portas proruerent, confestim admouent, terrorem perculso addunt, ultimum capto ignominiosumque supplicium denunciant, ni sese quamprimum dedat. Alberthus, ubi uidit effugium inde non patere, nec reparandi belli spem
ullam esse, se
ubi uidit effugium inde non patere, nec reparandi belli spem
ullam esse, se obsesso, suisque fugatis, atque hinc inde dilapsis, tantum uitam sibi et his,
qui cum ipso erant, ab Hungaris paciscitur. Nam de fratris lenitate, utpote satis sibi perspecta, nihil uerebatur. Itaque deditione facta in manus hostium deuenit. Neque enim in
certam perniciem, famae iactura aut effugiendae captiuitatis causa, ruere honestum
uisum est, quum proprium excelsi et Christiani animi sit non ultro sibi mortem inferre quo quidem nihil neque sceleratius, neque humilius fieri potest ― sed omnia,
nec reparandi belli spem
ullam esse, se obsesso, suisque fugatis, atque hinc inde dilapsis, tantum uitam sibi et his,
qui cum ipso erant, ab Hungaris paciscitur. Nam de fratris lenitate, utpote satis sibi perspecta, nihil uerebatur. Itaque deditione facta in manus hostium deuenit. Neque enim in
certam perniciem, famae iactura aut effugiendae captiuitatis causa, ruere honestum
uisum est, quum proprium excelsi et Christiani animi sit non ultro sibi mortem inferre quo quidem nihil neque sceleratius, neque humilius fieri potest ― sed omnia, quae homini euenire possunt, forti
causa, ruere honestum
uisum est, quum proprium excelsi et Christiani animi sit non ultro sibi mortem inferre quo quidem nihil neque sceleratius, neque humilius fieri potest ― sed omnia, quae homini euenire possunt, forti atque elato animo tolerare.
At quoniam Vuladislauus iusserat suis in expeditionem proficiscentibus, ut si forte
uictores extitissent, darent operam, ut quam mitissima uterentur uictoria, nec solum
Alberthum incolumem conseruarent, sed etiam eum nulla omnino afficerent contumelia,
cum omnibus suis, queis fortuna belli pepercerat, Alberthus
Hungarorum clementiae quam uictoriae gloria his conditionibus dimissus est. Primum,
ut omnibus locis ad regnum Hungariae pertinentibus praesidia deduceret. Deinde,
iureiurando affirmaret se nunquam de caetero Hungaris hostem futurum, perpetuoque in amicitia permansurum, atque si forte aliquando inter Polonos Hungarosque
orta esset de qualibet re controuersia, non armis, sed iure ac disceptatione ea dirimeretur.
Postea quam in has iurauit conditiones, confestim in Poloniam proficiscitur,
omnemque exercitum inuiolatum,
se nunquam de caetero Hungaris hostem futurum, perpetuoque in amicitia permansurum, atque si forte aliquando inter Polonos Hungarosque
orta esset de qualibet re controuersia, non armis, sed iure ac disceptatione ea dirimeretur.
Postea quam in has iurauit conditiones, confestim in Poloniam proficiscitur,
omnemque exercitum inuiolatum, haud consueta Hungarorum in subactos mansuetudine, ex terra Hungaria deportauit.
hostem futurum, perpetuoque in amicitia permansurum, atque si forte aliquando inter Polonos Hungarosque
orta esset de qualibet re controuersia, non armis, sed iure ac disceptatione ea dirimeretur.
Postea quam in has iurauit conditiones, confestim in Poloniam proficiscitur,
omnemque exercitum inuiolatum, haud consueta Hungarorum in subactos mansuetudine, ex terra Hungaria deportauit.
si forte aliquando inter Polonos Hungarosque
orta esset de qualibet re controuersia, non armis, sed iure ac disceptatione ea dirimeretur.
Postea quam in has iurauit conditiones, confestim in Poloniam proficiscitur,
omnemque exercitum inuiolatum, haud consueta Hungarorum in subactos mansuetudine, ex terra Hungaria deportauit.
se
diutius esse obnoxios ex pace inconsulto senatu temere facta, Polono hoste magna gloria finibus Hungaricis submoto. Statuto igitur die pro se quisque magno apparatu atque
ingenti comitum clientiumque turba frequentes Budam conueniunt. Nec Boëmiae proceres, quo regi gratificarentur (nempe in ditione Vuladislaui tunc erant), huic abfuere
concilio. Qui quidem professi eosdem se hostes amicosque cum Hungaris habituros
domum regressi sunt. Oratores quoque a Maximiliano, qui decreta Hungarorum ad se
referrent, Budam missi. Caeterum, postea quam in
in ditione Vuladislaui tunc erant), huic abfuere
concilio. Qui quidem professi eosdem se hostes amicosque cum Hungaris habituros
domum regressi sunt. Oratores quoque a Maximiliano, qui decreta Hungarorum ad se
referrent, Budam missi. Caeterum, postea quam in concione postulata Alemani
propalam recitata sunt, ab uniuersa nobilitate plebeque magna animorum contentione
reclamatum est. Negabant enim se eo foedere teneri, quod sine auctoritate senatus esset
factum, in Stephanumque Botherem atque Thomam antistitem, ueluti huius rei authores,
decreta Hungarorum ad se
referrent, Budam missi. Caeterum, postea quam in concione postulata Alemani
propalam recitata sunt, ab uniuersa nobilitate plebeque magna animorum contentione
reclamatum est. Negabant enim se eo foedere teneri, quod sine auctoritate senatus esset
factum, in Stephanumque Botherem atque Thomam antistitem, ueluti huius rei authores,
conuicia iacta publicique boni eis obiecta proditio. Idem per multos dies factitatum,
quando Hungaros magis pudebat conditiones ab Alemano dictas subire quam quae a rege
suo promissa erant non praestare.
promissis non staturos, nec sane stetissent, ni rex Vuladislauus,
siue id regno magis expedire putaret, siue honesti potius quam utilitatis memor iussisset
Thomam praesulem asperos uulgi animos, tanquam procellam quandam, oratione
sedare. Qui ut sibi etiam multitudinem placaret, in medio illo clamoris ardore silentio
indicto,
Mirum in modum gaudet, inquit, uiri Hungari, rex Vuladislauus hoc uestro in
rempublicam studio, nec profecto minus sua quam uestra causa lętatur, quum uideat ita
uos in patriam esse animatos. Nullum enim officium
regno magis expedire putaret, siue honesti potius quam utilitatis memor iussisset
Thomam praesulem asperos uulgi animos, tanquam procellam quandam, oratione
sedare. Qui ut sibi etiam multitudinem placaret, in medio illo clamoris ardore silentio
indicto,
Mirum in modum gaudet, inquit, uiri Hungari, rex Vuladislauus hoc uestro in
rempublicam studio, nec profecto minus sua quam uestra causa lętatur, quum uideat ita
uos in patriam esse animatos. Nullum enim officium in eam conferre potestis, cuius ipse
magna ex parte
Thomam praesulem asperos uulgi animos, tanquam procellam quandam, oratione
sedare. Qui ut sibi etiam multitudinem placaret, in medio illo clamoris ardore silentio
indicto,
Mirum in modum gaudet, inquit, uiri Hungari, rex Vuladislauus hoc uestro in
rempublicam studio, nec profecto minus sua quam uestra causa lętatur, quum uideat ita
uos in patriam esse animatos. Nullum enim officium in eam conferre potestis, cuius ipse
magna ex parte non sit particeps, felicemque sibi huius regni administrationem uestra
Qui ut sibi etiam multitudinem placaret, in medio illo clamoris ardore silentio
indicto,
Mirum in modum gaudet, inquit, uiri Hungari, rex Vuladislauus hoc uestro in
rempublicam studio, nec profecto minus sua quam uestra causa lętatur, quum uideat ita
uos in patriam esse animatos. Nullum enim officium in eam conferre potestis, cuius ipse
magna ex parte non sit particeps, felicemque sibi huius regni administrationem uestra beneuolentia demandatam fore arbitratur tali ciuium suorum uoluntate. Quid enim
amplius
medio illo clamoris ardore silentio
indicto,
Mirum in modum gaudet, inquit, uiri Hungari, rex Vuladislauus hoc uestro in
rempublicam studio, nec profecto minus sua quam uestra causa lętatur, quum uideat ita
uos in patriam esse animatos. Nullum enim officium in eam conferre potestis, cuius ipse
magna ex parte non sit particeps, felicemque sibi huius regni administrationem uestra beneuolentia demandatam fore arbitratur tali ciuium suorum uoluntate. Quid enim
amplius cuilibet imperio contingere potest quam ciuium animi
ut nullum bellum pro ea, nullos labores, nulla pericula, nec ipsam
denique famae ac gloriae iacturam, quam sane quisque generosus animus omnibus externis bonis anteponit, subire recuset, modo id patriae expediat, atque honestas, quae
omnibus rebus praeferri debet, suadeat. Non enim in Hungariam uenit, quo fortunis regni
abutens uoluptati tantum, aut propriis commodis indulgeret, sed potius, uti nihil sibi
seorsum quęrens omnia in medium ad communemque conferret utilitatem. Id enim est et
regem esse, et imperium recte administrare.
At forsan dicet quispiam
bonis anteponit, subire recuset, modo id patriae expediat, atque honestas, quae
omnibus rebus praeferri debet, suadeat. Non enim in Hungariam uenit, quo fortunis regni
abutens uoluptati tantum, aut propriis commodis indulgeret, sed potius, uti nihil sibi
seorsum quęrens omnia in medium ad communemque conferret utilitatem. Id enim est et
regem esse, et imperium recte administrare.
At forsan dicet quispiam uestrum, quum sit in rempublicam ita rex affectus, cur pro
conditionibus pacis a Maximiliano dictis, uerba ut facerem, me huc prodire uoluerit?
Quare
quo fortunis regni
abutens uoluptati tantum, aut propriis commodis indulgeret, sed potius, uti nihil sibi
seorsum quęrens omnia in medium ad communemque conferret utilitatem. Id enim est et
regem esse, et imperium recte administrare.
At forsan dicet quispiam uestrum, quum sit in rempublicam ita rex affectus, cur pro
conditionibus pacis a Maximiliano dictis, uerba ut facerem, me huc prodire uoluerit?
Quare uelim uos minime ignorare illum non quidem belli formidine me pro Alemano
dicere iussisse, quo sane et regni amplitudine ac opibus, et numero
et numero fortissimorum militum
nos longe superiores sumus, sed pro fide ac iureiurando, quo cum illo pro statu temporis
pepigimus pacem. Cur enim Alemanus a nobis timendus est, qui Alba Regia, non quidem
militum suorum uirtute expugnata, sed ignauia oppidanorum tradita, regem nostrum et
Posonio in se cum exercitu uenientem minime ausus expectare, ueluti profligatus subsidio
in turpi fuga posito aufugerit, conspectum etiam Boemorum, nedum congressum perhorrescens? Verum enim uero, uiri Hungari, eminens regum fortuna est, atque in excelso sita,
omniaque illorum facta illustria sunt, quae
quo cum illo pro statu temporis
pepigimus pacem. Cur enim Alemanus a nobis timendus est, qui Alba Regia, non quidem
militum suorum uirtute expugnata, sed ignauia oppidanorum tradita, regem nostrum et
Posonio in se cum exercitu uenientem minime ausus expectare, ueluti profligatus subsidio
in turpi fuga posito aufugerit, conspectum etiam Boemorum, nedum congressum perhorrescens? Verum enim uero, uiri Hungari, eminens regum fortuna est, atque in excelso sita,
omniaque illorum facta illustria sunt, quae scilicet ueluti in aedito quodam posita scopulo
nequeunt
sed ignauia oppidanorum tradita, regem nostrum et
Posonio in se cum exercitu uenientem minime ausus expectare, ueluti profligatus subsidio
in turpi fuga posito aufugerit, conspectum etiam Boemorum, nedum congressum perhorrescens? Verum enim uero, uiri Hungari, eminens regum fortuna est, atque in excelso sita,
omniaque illorum facta illustria sunt, quae scilicet ueluti in aedito quodam posita scopulo
nequeunt occultari. Vnde non modo nihil a regibus proficisci debet, quod nomini
eorum ullam notam sit iniecturum, sed quod ne suspitionem quidem criminis sit
uenientem minime ausus expectare, ueluti profligatus subsidio
in turpi fuga posito aufugerit, conspectum etiam Boemorum, nedum congressum perhorrescens? Verum enim uero, uiri Hungari, eminens regum fortuna est, atque in excelso sita,
omniaque illorum facta illustria sunt, quae scilicet ueluti in aedito quodam posita scopulo
nequeunt occultari. Vnde non modo nihil a regibus proficisci debet, quod nomini
eorum ullam notam sit iniecturum, sed quod ne suspitionem quidem criminis sit daturum, propterea quod siue hominum malignitate, siue naturae uitio id
uidetur nimisque humile Hungaros, nobilem bello
gentem, aliena uoluntate, atque non quidem datis, sed acceptis conditionibus, ad pacem
descendere? Qua propter uelim mihi respondeant, qui speciosa quadam decoris et gloriae
decaepti imagine iusiurandum rumpendum censent: quid nam potest esse in rebus humanis tam optandum, quod uirtuti ac honestati sit anteponendum?
Atque an aliquid in
bonis fortunae inueniri possit, quod contempta iuramenti religione in animum admittere
debeamus? Enimuero, proceres Hungari, si
uelim mihi respondeant, qui speciosa quadam decoris et gloriae
decaepti imagine iusiurandum rumpendum censent: quid nam potest esse in rebus humanis tam optandum, quod uirtuti ac honestati sit anteponendum?
Atque an aliquid in
bonis fortunae inueniri possit, quod contempta iuramenti religione in animum admittere
debeamus? Enimuero, proceres Hungari, si uestri similes esse uultis, nullis potius quam
nostris ipsorum exemplis utendum est uobis. Quis enim uestrum est adeo infima fortuna,
qui ab hostibus e custodia
imagine iusiurandum rumpendum censent: quid nam potest esse in rebus humanis tam optandum, quod uirtuti ac honestati sit anteponendum?
Atque an aliquid in
bonis fortunae inueniri possit, quod contempta iuramenti religione in animum admittere
debeamus? Enimuero, proceres Hungari, si uestri similes esse uultis, nullis potius quam
nostris ipsorum exemplis utendum est uobis. Quis enim uestrum est adeo infima fortuna,
qui ab hostibus e custodia dimissus atque iuratus, ut ad certam diem rediret, non mallet,
modo sit
frequenter ferri sermonibus Hungariam cubicularis
lecti et fidei esse inopem. Non obstet igitur, uiri Hungari, ulla nobis cupiditas, quin ab
inuidis notam maligne inustam fide nostra deleamus, inimicosque nostros uanos ac mendaces esse ostendamus. Libenter scilicet ea nunc praestando, quae, regno in ultimum
discrimen ob intestinam discordiam deducto, a nobis neccessario promissa sunt. Eo enim
tempore non tam dictu ampla ac speciosa quam salutaria quęrenda erant. Omnis animi
elatio, quae iustitia uacat, in uitio est, nec fortes uiros decet aut commodis, aut
Libenter scilicet ea nunc praestando, quae, regno in ultimum
discrimen ob intestinam discordiam deducto, a nobis neccessario promissa sunt. Eo enim
tempore non tam dictu ampla ac speciosa quam salutaria quęrenda erant. Omnis animi
elatio, quae iustitia uacat, in uitio est, nec fortes uiros decet aut commodis, aut inconsultae
cupidini gloriae potius quam honestati seruire. Patiamur fidem utilitatis esse uictricem: hoc enim est magnorum officium animorum, hoc Christianorum, hoc denique
hominum lege naturae uiuentium. Atqui
Postea quam Thomas assedit, maior pars principum iurisiurandi magis religione
quam honesti studio eius sententiam collaudant, quibusdam tamen ex conditionibus
Alemano demptis, quo caetera facilius admitterentur ab Hungaris, pacem omnes decernunt. Igitur in hunc tandem modum Vuladislauo pax perpetua cum Maximiliano conuenit, non profecto quae Hungaros, omnium circa gentium uictores, deceret, sed quę
magis fidei regis, temere obstrictae, eiusque quieti, cui usque ad reprehensionem deditus
erat, consulere uideretur. Nam fugatis Polonis
quam stomacho
quodam promiserant, Alemanis non praestare, utpote qui semper precariam pacem ab
Hungaris obtinuere, nunquam ausi, ne lacessiti quidem, cum his, ab intestina modo peste
securis, bellum gerere: ut scilicet tota Austria Hungari cederent; exules, qui Maximiliani
partes secuti essent in patriam restituerentur; demum ut Maximilianus in regem subrogaretur ab Hungaris, si quid Vuladislauo humanitus accidisset, nullo filio patri superstite.
Sed ut hoc, quod postremo loco positum est, legibus pacis adscriberetur, magis in odium
Alberthi Poloni quam in gratiam Maximiliani
praestare, utpote qui semper precariam pacem ab
Hungaris obtinuere, nunquam ausi, ne lacessiti quidem, cum his, ab intestina modo peste
securis, bellum gerere: ut scilicet tota Austria Hungari cederent; exules, qui Maximiliani
partes secuti essent in patriam restituerentur; demum ut Maximilianus in regem subrogaretur ab Hungaris, si quid Vuladislauo humanitus accidisset, nullo filio patri superstite.
Sed ut hoc, quod postremo loco positum est, legibus pacis adscriberetur, magis in odium
Alberthi Poloni quam in gratiam Maximiliani factum est, tametsi id pro non adiecto
foederi
Hungari cederent; exules, qui Maximiliani
partes secuti essent in patriam restituerentur; demum ut Maximilianus in regem subrogaretur ab Hungaris, si quid Vuladislauo humanitus accidisset, nullo filio patri superstite.
Sed ut hoc, quod postremo loco positum est, legibus pacis adscriberetur, magis in odium
Alberthi Poloni quam in gratiam Maximiliani factum est, tametsi id pro non adiecto
foederi Hungari haberent, propterea quod iusiurandum pactioque praesentis senatus
Hungarici insequentium quoque optimatum fidem in creando rege ― ut plerique
Hungarorum, parum
partes secuti essent in patriam restituerentur; demum ut Maximilianus in regem subrogaretur ab Hungaris, si quid Vuladislauo humanitus accidisset, nullo filio patri superstite.
Sed ut hoc, quod postremo loco positum est, legibus pacis adscriberetur, magis in odium
Alberthi Poloni quam in gratiam Maximiliani factum est, tametsi id pro non adiecto
foederi Hungari haberent, propterea quod iusiurandum pactioque praesentis senatus
Hungarici insequentium quoque optimatum fidem in creando rege ― ut plerique
Hungarorum, parum recte, ut arbitror, censent ―
loco positum est, legibus pacis adscriberetur, magis in odium
Alberthi Poloni quam in gratiam Maximiliani factum est, tametsi id pro non adiecto
foederi Hungari haberent, propterea quod iusiurandum pactioque praesentis senatus
Hungarici insequentium quoque optimatum fidem in creando rege ― ut plerique
Hungarorum, parum recte, ut arbitror, censent ― haud solet obstringere. Haec quidem
mortuo Matthia Chugniade, quem Coruinum appellatum esse diximus, duobus
annis ― tot enim ab eius morte usque ad pacem cum
recte, ut arbitror, censent ― haud solet obstringere. Haec quidem
mortuo Matthia Chugniade, quem Coruinum appellatum esse diximus, duobus
annis ― tot enim ab eius morte usque ad pacem cum Albertho ac Maximiliano factam
intercessere ― in Hungaria gesta sunt.
Ludouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber quintus
quae ad Thibisciensem spectant praefecturam, Paulum Cinisium, harum regionum praefectum, adeunt, de iniuriis Boemorum conqueruntur, obtestantur, ne se deserat, et quos
a Turcis, asperrimis hostibus, semper tutatus esset, eosdem a Boëmorum quoque ui ac
iniuria defenderet, nec pateretur ciues in conspectu prope suo bonis spoliari ab his
maxime, quorum armis ab externa ui tuti esse deberent, quippe quos aere suo, collato per capita tributo, alerent, quorumque principem, in regnum ultro accitum,
eosdem a Boëmorum quoque ui ac
iniuria defenderet, nec pateretur ciues in conspectu prope suo bonis spoliari ab his
maxime, quorum armis ab externa ui tuti esse deberent, quippe quos aere suo, collato per capita tributo, alerent, quorumque principem, in regnum ultro accitum,
regem
sibi constituissent.
His Paulus ciuium querelis permotus postulat a principibus ciuitatum, quae in
Boemos coniurauerant, imponi colonis in singula capita unius aurei nummi in stipendium
deberent, quippe quos aere suo, collato per capita tributo, alerent, quorumque principem, in regnum ultro accitum,
regem
sibi constituissent.
His Paulus ciuium querelis permotus postulat a principibus ciuitatum, quae in
Boemos coniurauerant, imponi colonis in singula capita unius aurei nummi in stipendium militum tributum, maiorem profecto laudem ex gratuito laturus officio, quippe
externis, nedum ciuibus debita auxilia turpiter uenduntur. Est enim proprium principum
uirorum
per capita tributo, alerent, quorumque principem, in regnum ultro accitum,
regem
sibi constituissent.
His Paulus ciuium querelis permotus postulat a principibus ciuitatum, quae in
Boemos coniurauerant, imponi colonis in singula capita unius aurei nummi in stipendium militum tributum, maiorem profecto laudem ex gratuito laturus officio, quippe
externis, nedum ciuibus debita auxilia turpiter uenduntur. Est enim proprium principum
uirorum
magis
principem, in regnum ultro accitum,
regem
sibi constituissent.
His Paulus ciuium querelis permotus postulat a principibus ciuitatum, quae in
Boemos coniurauerant, imponi colonis in singula capita unius aurei nummi in stipendium militum tributum, maiorem profecto laudem ex gratuito laturus officio, quippe
externis, nedum ciuibus debita auxilia turpiter uenduntur. Est enim proprium principum
uirorum
magis dare quam accipere beneficia. Quod
Quod ubi omnium consensu statim impetrauit, contracto subitario milite,
euocataque ingenti agrestium multitudine, sed magna
ex parte inermi ― nam pauci gladiis, plerique messoriis ac lunariis falcibus erant armati Boemos in agro Colociensi secure agentes adoriuntur. Qui quidem ubi Hungaros cum
infestis signis in se ire animaduertunt, noua re haudquaquam perculsi, utpote ueterani et
uariis bellorum euentis assueti, celeriter arma expediunt, atque conscensis equis in
Hungaros impetum faciunt eosque primo
euocataque ingenti agrestium multitudine, sed magna
ex parte inermi ― nam pauci gladiis, plerique messoriis ac lunariis falcibus erant armati Boemos in agro Colociensi secure agentes adoriuntur. Qui quidem ubi Hungaros cum
infestis signis in se ire animaduertunt, noua re haudquaquam perculsi, utpote ueterani et
uariis bellorum euentis assueti, celeriter arma expediunt, atque conscensis equis in
Hungaros impetum faciunt eosque primo congressu in fugam coniciunt, utpote magna
ex parte rusticos bellandique imperitos.
ac lunariis falcibus erant armati Boemos in agro Colociensi secure agentes adoriuntur. Qui quidem ubi Hungaros cum
infestis signis in se ire animaduertunt, noua re haudquaquam perculsi, utpote ueterani et
uariis bellorum euentis assueti, celeriter arma expediunt, atque conscensis equis in
Hungaros impetum faciunt eosque primo congressu in fugam coniciunt, utpote magna
ex parte rusticos bellandique imperitos. Itaque hoc facinore aedito nullo suorum uulnere, nedum cede, rati Hungaros sparsa dilapsos fuga nihil eo die minus quam de instaurando praelio cogitaturos, nocte
Colociensi secure agentes adoriuntur. Qui quidem ubi Hungaros cum
infestis signis in se ire animaduertunt, noua re haudquaquam perculsi, utpote ueterani et
uariis bellorum euentis assueti, celeriter arma expediunt, atque conscensis equis in
Hungaros impetum faciunt eosque primo congressu in fugam coniciunt, utpote magna
ex parte rusticos bellandique imperitos. Itaque hoc facinore aedito nullo suorum uulnere, nedum cede, rati Hungaros sparsa dilapsos fuga nihil eo die minus quam de instaurando praelio cogitaturos, nocte praesertim appetente (sub uesperum enim pugna
profligatum
spernentes, castra repetebant.
Quod ubi Paulus Cinisius, dux bellicae artis peritus, e quodam tumulo conspexit,
suorum fugam, non admodum effusam, locorum notitia facile sistit. Nam sicut ipse ratus
nomen et auctoritatem suam ad profligandos hosteis satis fore, suis in proelium prodeuntibus intra munitiones cum presidio delectorum militum sese continuerat, assedensque
in praetorio per nuncios, quae in rem essent, imperauerat. Ita caedentibus Hungaris
fugae socius haud quaquam extiterat. Porro Boemi, puto, ueriti regis sui maiestatem ab
oppugnatione
peritus, e quodam tumulo conspexit,
suorum fugam, non admodum effusam, locorum notitia facile sistit. Nam sicut ipse ratus
nomen et auctoritatem suam ad profligandos hosteis satis fore, suis in proelium prodeuntibus intra munitiones cum presidio delectorum militum sese continuerat, assedensque
in praetorio per nuncios, quae in rem essent, imperauerat. Ita caedentibus Hungaris
fugae socius haud quaquam extiterat. Porro Boemi, puto, ueriti regis sui maiestatem ab
oppugnatione castrorum abstinuerant. Conuocatis igitur ducibus hortatur certamen redintegrari, obtestaturque
suorum fugam, non admodum effusam, locorum notitia facile sistit. Nam sicut ipse ratus
nomen et auctoritatem suam ad profligandos hosteis satis fore, suis in proelium prodeuntibus intra munitiones cum presidio delectorum militum sese continuerat, assedensque
in praetorio per nuncios, quae in rem essent, imperauerat. Ita caedentibus Hungaris
fugae socius haud quaquam extiterat. Porro Boemi, puto, ueriti regis sui maiestatem ab
oppugnatione castrorum abstinuerant. Conuocatis igitur ducibus hortatur certamen redintegrari, obtestaturque lachrymans, ne inuictum ad illam diem
et
caetera rustica opera recuruis utuntur ― equos Boemorum iam cursu defatigatos ipsosque
pariter insessores, nihil tale uerentes, suffoderent. Porro inopia militarium armorum uim
magnam eiusce ferramentorum, ut dictum est, agrestes attulerant. Equites uero iubet
bifariam agmine diuiso in utrunque latus hostium equis incurrere quam maxime concitatis, licet essent et pauci ― quingenti enim fuisse dicuntur ― et fere leuis armaturae.
Itaque redintegrato proelio momento fortuna mutatur: nox Hungaros adiuuat, locorum notitia, studium resarciendae acceptae ex recenti fuga
recenti fuga ignominiae, dolor iniuriarum,
causae aequitas, que quidem mortalibus addit magnopere fiduciam. Igitur Boëmi dum
nimium insolenter et ab re bene gesta securi hostem iniuriis exagitatum contemnunt,
audacia Hungarorum insperata perculsi illico fugantur, multi in fuga interficiuntur,
plures uulnerantur, atque ex equis, et ipsis uulneribus ac labore confectis, collapsi capiuntur. Demum omnes in castra compulsi, quum reliquum noctis trepidi egissent, prima
luce deditionem facere coguntur, mox sacramento adacti, ne de caetero Hungaris iniurii
forent,
nimium insolenter et ab re bene gesta securi hostem iniuriis exagitatum contemnunt,
audacia Hungarorum insperata perculsi illico fugantur, multi in fuga interficiuntur,
plures uulnerantur, atque ex equis, et ipsis uulneribus ac labore confectis, collapsi capiuntur. Demum omnes in castra compulsi, quum reliquum noctis trepidi egissent, prima
luce deditionem facere coguntur, mox sacramento adacti, ne de caetero Hungaris iniurii
forent, uerecundia regiae maiestatis, qua Boëmi paulo quoque ante usi fuerant ab oppugnandis Hungarorum castris sese abstinendo, uti, quo
uehementer ea re permotus est animoque turbatus, magis ob
contemptam ab Hungaris maiestatem suam (nullas enim ad se detulerant querelas) quam
clade Boemorum, quippe qua digni uidebantur. Attamen tempus illud animaduersionis
haud esse existimans dolorem dissimulauit, totamque huius rei culpam in Boëmos, prudenti quidem consilio, sed parum prospero euentu, transfert, quandoquidem Hungaris
tutius alias esset
uel peruicaciter obluctari quam eorum cedere contumaciae, quoniam
natura, ut plaerique Scytharum, magis ferocis quam
prospero euentu, transfert, quandoquidem Hungaris
tutius alias esset
uel peruicaciter obluctari quam eorum cedere contumaciae, quoniam
natura, ut plaerique Scytharum, magis ferocis quam fortis animi sunt. Nam qui praesertim dubia erant in regem fide, uidentes illum exarmatum, et ob id regiam inter Hungaros
fere amisisse authoritatem, non modo eum ueluti ignauum hominem contemnere, sed
etiam noua in illum consilia inire coeperunt, principis uel lenitate uel ignauia inquietis hominibus
contumaciae, quoniam
natura, ut plaerique Scytharum, magis ferocis quam fortis animi sunt. Nam qui praesertim dubia erant in regem fide, uidentes illum exarmatum, et ob id regiam inter Hungaros
fere amisisse authoritatem, non modo eum ueluti ignauum hominem contemnere, sed
etiam noua in illum consilia inire coeperunt, principis uel lenitate uel ignauia inquietis hominibus audaciam incitante.
Nam non solum Hungari Vuladislauum nefario consilio sibi obnoxium facere conati
inquietis hominibus audaciam incitante.
Nam non solum Hungari Vuladislauum nefario consilio sibi obnoxium facere conati
sunt, sed etiam Turcae, hostes Christiano nomini acerrimi, eodem tempore multa in
hunc regem, plane magis dormientem quam strenui principis munus obeuntem, moliti
sunt. Etenim Halis, inter Turcaicae gentis satrapas id temporis omnium bellicosissimus,
atque immanitate in Christianos ualde notus, perspiciens regem ab Hungaris in ordinem
coactum, regnique limites nullis
facere conati
sunt, sed etiam Turcae, hostes Christiano nomini acerrimi, eodem tempore multa in
hunc regem, plane magis dormientem quam strenui principis munus obeuntem, moliti
sunt. Etenim Halis, inter Turcaicae gentis satrapas id temporis omnium bellicosissimus,
atque immanitate in Christianos ualde notus, perspiciens regem ab Hungaris in ordinem
coactum, regnique limites nullis copiis tutos omnibusque contemptui esse ― et erat
regionum Samandriae adiacentium praefectus ― adiunctis sibi duobus filiis, fortissimis
uiris, cum quinque et uiginti
nomini acerrimi, eodem tempore multa in
hunc regem, plane magis dormientem quam strenui principis munus obeuntem, moliti
sunt. Etenim Halis, inter Turcaicae gentis satrapas id temporis omnium bellicosissimus,
atque immanitate in Christianos ualde notus, perspiciens regem ab Hungaris in ordinem
coactum, regnique limites nullis copiis tutos omnibusque contemptui esse ― et erat
regionum Samandriae adiacentium praefectus ― adiunctis sibi duobus filiis, fortissimis
uiris, cum quinque et uiginti millibus hominum Istrum
uiris, cum quinque et uiginti millibus hominum Istrum
nec militaribus armis instructi erant, ita fugatus est atque equis et armis spoliatus, ut re in religionem uersa Hungari putauerint sine ulla humana opera Turcas
profligatos fuisse.
Attamen hoc regis successu ― nam qualiscunque ea aduersus Turcas uictoria extitit,
tota in Vuladislaui felicitatem transferebatur ― a studio nouarum rerum haud quaquam
deterriti sunt principes Hungarorum. Itaque quum alia nouandarum rerum occasio haud
occureret, constituunt omnes proceres, Stephani Botheris imprimis instinctu, quem
opera Thomae antistitis a Transiluana
― a studio nouarum rerum haud quaquam
deterriti sunt principes Hungarorum. Itaque quum alia nouandarum rerum occasio haud
occureret, constituunt omnes proceres, Stephani Botheris imprimis instinctu, quem
opera Thomae antistitis a Transiluana praefectura amotum fuisse dicunt, in unum conuenire, atque sacerdotibus potissimum ob regis in eos studium infensi legem ferre, qua
omnis promiscue ordinis sacerdotes ab administratione reipublicae prohiberentur, nec
nisi uocati et priuatae rei duntaxat causa ad regiam accedere permitterentur, quo scilicet
sunt principes Hungarorum. Itaque quum alia nouandarum rerum occasio haud
occureret, constituunt omnes proceres, Stephani Botheris imprimis instinctu, quem
opera Thomae antistitis a Transiluana praefectura amotum fuisse dicunt, in unum conuenire, atque sacerdotibus potissimum ob regis in eos studium infensi legem ferre, qua
omnis promiscue ordinis sacerdotes ab administratione reipublicae prohiberentur, nec
nisi uocati et priuatae rei duntaxat causa ad regiam accedere permitterentur, quo scilicet
submotis a regia sacerdotibus soli profani principes regi
aulicis occupare.
Stephano ademisse prouinciam, atque in eius locum subrogasse quendam Bartholomeum
Draphium, ordinis senatorii uirum, principem quondam ipsius praesulis, dum ruri puer
una cum parentibus degeret. Hic enim uir, ueluti plęrique Hungari, ex rure ad ludum literarium profectus, inde, quum in literis aliquantum profecisset, forte in aulam
Matthiae Chugniadis Coruini delatus, breui et ad praesulatum prouectus est (nempe
reges hoc tempore in suo quisque regno pontifices designare solent) et magister epistolarum constitutus, moxque
Draphium, ordinis senatorii uirum, principem quondam ipsius praesulis, dum ruri puer
una cum parentibus degeret. Hic enim uir, ueluti plęrique Hungari, ex rure ad ludum literarium profectus, inde, quum in literis aliquantum profecisset, forte in aulam
Matthiae Chugniadis Coruini delatus, breui et ad praesulatum prouectus est (nempe
reges hoc tempore in suo quisque regno pontifices designare solent) et magister epistolarum constitutus, moxque Vuladislaui fauore, qui Matthiae in regnum successit, ab
Alexandro Sexto,
Hic enim uir, ueluti plęrique Hungari, ex rure ad ludum literarium profectus, inde, quum in literis aliquantum profecisset, forte in aulam
Matthiae Chugniadis Coruini delatus, breui et ad praesulatum prouectus est (nempe
reges hoc tempore in suo quisque regno pontifices designare solent) et magister epistolarum constitutus, moxque Vuladislaui fauore, qui Matthiae in regnum successit, ab
Alexandro Sexto, Romano pontifice, in collegium cardinalium sacerdotum cooptatus,
non tamen rusticum unquam potuit exuere
forte in aulam
Matthiae Chugniadis Coruini delatus, breui et ad praesulatum prouectus est (nempe
reges hoc tempore in suo quisque regno pontifices designare solent) et magister epistolarum constitutus, moxque Vuladislaui fauore, qui Matthiae in regnum successit, ab
Alexandro Sexto, Romano pontifice, in collegium cardinalium sacerdotum cooptatus,
non tamen rusticum unquam potuit exuere ingenium, cuius sane proprium est astu ac
fraude niti. Cuius quidem fraudis exequendae facultas breui hunc in modum Thomae
oblata
Coruini delatus, breui et ad praesulatum prouectus est (nempe
reges hoc tempore in suo quisque regno pontifices designare solent) et magister epistolarum constitutus, moxque Vuladislaui fauore, qui Matthiae in regnum successit, ab
Alexandro Sexto, Romano pontifice, in collegium cardinalium sacerdotum cooptatus,
non tamen rusticum unquam potuit exuere ingenium, cuius sane proprium est astu ac
fraude niti. Cuius quidem fraudis exequendae facultas breui hunc in modum Thomae
oblata est.
Hungari Transiluani, quos hac quoque tempestate
fauore, qui Matthiae in regnum successit, ab
Alexandro Sexto, Romano pontifice, in collegium cardinalium sacerdotum cooptatus,
non tamen rusticum unquam potuit exuere ingenium, cuius sane proprium est astu ac
fraude niti. Cuius quidem fraudis exequendae facultas breui hunc in modum Thomae
oblata est.
Hungari Transiluani, quos hac quoque tempestate Scythas appellari supra demonstrauimus, omnes in Stephani erant administratione, qui quum essent ab eo asperius tractati ― erat enim uir non modo iusto seuerior, sed etiam trucis irae ― detulerant ad
non tamen rusticum unquam potuit exuere ingenium, cuius sane proprium est astu ac
fraude niti. Cuius quidem fraudis exequendae facultas breui hunc in modum Thomae
oblata est.
Hungari Transiluani, quos hac quoque tempestate Scythas appellari supra demonstrauimus, omnes in Stephani erant administratione, qui quum essent ab eo asperius tractati ― erat enim uir non modo iusto seuerior, sed etiam trucis irae ― detulerant ad regem
saepius querelas, sponte sua an aliorum instinctu, haud compertum habeo.
Quibus
libenti animo auditis ― iam enim Stephanus regi quoque grauis esse coeperat, quippe qui
omnia ad arbitrium atque ex sua administrari sententia uolebat ― respondet rex bono
animo essent, sibi curae esse rem Transiluanam, statimque Scythas domum abire iubet,
ne scilicet eorum in aula obuersatio Stephano moueret suspitionem regiae ab se alienatae
uoluntatis. Paucis post diebus ad se Thoma antistite accersito, quid facto opus esset, cum
eo consulit. Qui quidem diu meditatum opportune proferens consilium ― erat enim et
ipse homini infensus ― addendum, inquit, esse
obuersatio Stephano moueret suspitionem regiae ab se alienatae
uoluntatis. Paucis post diebus ad se Thoma antistite accersito, quid facto opus esset, cum
eo consulit. Qui quidem diu meditatum opportune proferens consilium ― erat enim et
ipse homini infensus ― addendum, inquit, esse Stephano in magistratu collegam, imperiumque importuni hominis societate debilitandum; quo facto illum, quę est eius animi
elatio, aut indignitate rei permotum omnino depositurum, ut fecit, magistratum, nec collegam passurum, aut, si magistratum gerere et secum aliquem dignitate exaequari
collegam passurum, aut, si magistratum gerere et secum aliquem dignitate exaequari uoluisset, auctoritatem ex dimidia parte deperditurum.
Hoc consilio a rege comprobato spargitur ex composito fama regem uniuersis
regionum ac locorum praepositis collegas additurum, idque quibusdam in locis extemplo effectum est, ne scilicet Stephanus Bother haec in se potissimum a rege excogitata
esse suspicaretur. Thomas igitur Stephanum regio decreto haud mediocriter commotum
adit, blando alloquitur sermone, aegrum animi ficta consolatur oratione. Demum homini, utpote amicum simulans,
exaequari uoluisset, auctoritatem ex dimidia parte deperditurum.
Hoc consilio a rege comprobato spargitur ex composito fama regem uniuersis
regionum ac locorum praepositis collegas additurum, idque quibusdam in locis extemplo effectum est, ne scilicet Stephanus Bother haec in se potissimum a rege excogitata
esse suspicaretur. Thomas igitur Stephanum regio decreto haud mediocriter commotum
adit, blando alloquitur sermone, aegrum animi ficta consolatur oratione. Demum homini, utpote amicum simulans, persuadet, uti mallet sese praefectura ad tempus abdicare
esse suspicaretur. Thomas igitur Stephanum regio decreto haud mediocriter commotum
adit, blando alloquitur sermone, aegrum animi ficta consolatur oratione. Demum homini, utpote amicum simulans, persuadet, uti mallet sese praefectura ad tempus abdicare
quam collegam nouo exemplo in magistratu habere. Neque enim, ait, in eius substitui
locum, nisi illi uirtute et consilio parem, rex patietur, quum ea prouincia rectore
belli peritissimo, uiroque magnae auctoritatis indigeat; quo non reperto, cui dubium
esset, quin breui sit
regio decreto haud mediocriter commotum
adit, blando alloquitur sermone, aegrum animi ficta consolatur oratione. Demum homini, utpote amicum simulans, persuadet, uti mallet sese praefectura ad tempus abdicare
quam collegam nouo exemplo in magistratu habere. Neque enim, ait, in eius substitui
locum, nisi illi uirtute et consilio parem, rex patietur, quum ea prouincia rectore
belli peritissimo, uiroque magnae auctoritatis indigeat; quo non reperto, cui dubium
esset, quin breui sit futurum, ut cum illo rex precibus
patietur, quum ea prouincia rectore
belli peritissimo, uiroque magnae auctoritatis indigeat; quo non reperto, cui dubium
esset, quin breui sit futurum, ut cum illo rex precibus agat, ut recipiat praefecturam,
atque ita eum, magistratu sibi ultro restituto, maiore in honore apud regem aetatem
acturum. Stephanus deposita praefectura ubi tandem resciuit Thomae fraudem, unius, ut
fit, culpa omnibus sacerdotibus coepit succensere, iniuriam ferre aegerrime, atque de
lege in sacerdotes, quo dictum est modo, ferenda consilia uolutare.
praefecturam,
atque ita eum, magistratu sibi ultro restituto, maiore in honore apud regem aetatem
acturum. Stephanus deposita praefectura ubi tandem resciuit Thomae fraudem, unius, ut
fit, culpa omnibus sacerdotibus coepit succensere, iniuriam ferre aegerrime, atque de
lege in sacerdotes, quo dictum est modo, ferenda consilia uolutare.
Vuladislauus, quum haec palam in uulgus ferrentur, consilio magis quam ui, utpote
nondum in regno stabilitus, agendum censuit. Itaque et ipse ad consilium uocatus, quo
scilicet senatus consulta simul honestiora uiderentur, simul
aetatem
acturum. Stephanus deposita praefectura ubi tandem resciuit Thomae fraudem, unius, ut
fit, culpa omnibus sacerdotibus coepit succensere, iniuriam ferre aegerrime, atque de
lege in sacerdotes, quo dictum est modo, ferenda consilia uolutare.
Vuladislauus, quum haec palam in uulgus ferrentur, consilio magis quam ui, utpote
nondum in regno stabilitus, agendum censuit. Itaque et ipse ad consilium uocatus, quo
scilicet senatus consulta simul honestiora uiderentur, simul regis praesentia, quasi auctoritate eius interposita, rata forent, ire quidem per se noluit,
resciuit Thomae fraudem, unius, ut
fit, culpa omnibus sacerdotibus coepit succensere, iniuriam ferre aegerrime, atque de
lege in sacerdotes, quo dictum est modo, ferenda consilia uolutare.
Vuladislauus, quum haec palam in uulgus ferrentur, consilio magis quam ui, utpote
nondum in regno stabilitus, agendum censuit. Itaque et ipse ad consilium uocatus, quo
scilicet senatus consulta simul honestiora uiderentur, simul regis praesentia, quasi auctoritate eius interposita, rata forent, ire quidem per se noluit, ualetudinem excusans, licet
ea prospere uteretur, uerum eo
Thomam non modo Stephanus Bother ob supradictam causam odio
habebat, uerum etiam tota fere nobilitas ei inuidebat, quia nouitas hominis immensae
auaritiae coniuncta illustribus genere uiris inuidiae simul et odio, ut fit, erat, et quia,
quum esset regi ob eximiam in partes fidem accaeptissimus, rebus omnibus moderari
existimabatur.
Thomas igitur metu quam natura blandior, ut plęrisque nouis hominibus mos est,
singulos procerum ambiendo ac benigne appellando, apparatisque epulis identidem
accipiendo ― hac enim comitate
metu quam natura blandior, ut plęrisque nouis hominibus mos est,
singulos procerum ambiendo ac benigne appellando, apparatisque epulis identidem
accipiendo ― hac enim comitate Hungari capiuntur ― persuasit omnibus, ne quid ibi
grauius contra regis uoluntatem in sacerdotes decerneretur, atque affirmans regem in
rempublicam optime animatum, nec ulli rei, quae eis e publica utilitate uisa fuerit, aduersaturum, perpulit eos, ut quae seorsum in sacerdotes maxime deliberare constituissent,
Budae praesente rege de his consultarent. Caeterum rex,
hominibus mos est,
singulos procerum ambiendo ac benigne appellando, apparatisque epulis identidem
accipiendo ― hac enim comitate Hungari capiuntur ― persuasit omnibus, ne quid ibi
grauius contra regis uoluntatem in sacerdotes decerneretur, atque affirmans regem in
rempublicam optime animatum, nec ulli rei, quae eis e publica utilitate uisa fuerit, aduersaturum, perpulit eos, ut quae seorsum in sacerdotes maxime deliberare constituissent,
Budae praesente rege de his consultarent. Caeterum rex, satis intelligens nihil magis
quam ocium noua
comitate Hungari capiuntur ― persuasit omnibus, ne quid ibi
grauius contra regis uoluntatem in sacerdotes decerneretur, atque affirmans regem in
rempublicam optime animatum, nec ulli rei, quae eis e publica utilitate uisa fuerit, aduersaturum, perpulit eos, ut quae seorsum in sacerdotes maxime deliberare constituissent,
Budae praesente rege de his consultarent. Caeterum rex, satis intelligens nihil magis
quam ocium noua humanis mentibus consilia subicere,
paucis interiectis diebus edixit,
uti
mentibus consilia subicere,
paucis interiectis diebus edixit,
uti omnes principes profani, pariterque religione sacri, Budam conuenirent. Atque
ne haec concilii indictio cuiquam suspecta foret, sparsit in uulgus se de expeditione in
Turcas suscipienda in conuentu nobilitatis consulturum, tametsi, ut rei quoque exitus
ostendit, eo duntaxat praetextu dilatio et mora sanandis Hungarorum mentibus sit quaesita, propterea quod, quum esset rex eo tempore inops stipendii, nec caeteris etiam
paucis interiectis diebus edixit,
uti omnes principes profani, pariterque religione sacri, Budam conuenirent. Atque
ne haec concilii indictio cuiquam suspecta foret, sparsit in uulgus se de expeditione in
Turcas suscipienda in conuentu nobilitatis consulturum, tametsi, ut rei quoque exitus
ostendit, eo duntaxat praetextu dilatio et mora sanandis Hungarorum mentibus sit quaesita, propterea quod, quum esset rex eo tempore inops stipendii, nec caeteris etiam rebus
ad bellum satis
paucis interiectis diebus edixit,
uti omnes principes profani, pariterque religione sacri, Budam conuenirent. Atque
ne haec concilii indictio cuiquam suspecta foret, sparsit in uulgus se de expeditione in
Turcas suscipienda in conuentu nobilitatis consulturum, tametsi, ut rei quoque exitus
ostendit, eo duntaxat praetextu dilatio et mora sanandis Hungarorum mentibus sit quaesita, propterea quod, quum esset rex eo tempore inops stipendii, nec caeteris etiam rebus
ad bellum satis instructus, nihil non in
in conuentu nobilitatis consulturum, tametsi, ut rei quoque exitus
ostendit, eo duntaxat praetextu dilatio et mora sanandis Hungarorum mentibus sit quaesita, propterea quod, quum esset rex eo tempore inops stipendii, nec caeteris etiam rebus
ad bellum satis instructus, nihil non in opulentissimum hostem frustra conatus esset.
Quod cum Hungari ita rem se habere non ignorarent, neque enim latebant eos suae
Turcarumque iuxta uires, prius quam de bello cum Turcis ineundo ad concilium referretur,
magna contentione egerunt, ut ante omnia status
ut ante omnia status reipublicae ex sententia principum, quos seculares uocant, componeretur. Sed quoniam Stephanus Bother, nouorum
author consiliorum, huic conuentui opportuna morte subtractus erat dolore, ut quidam
arbitrantur, ereptae per fraudem praefecturae, nihil noui tunc in sacerdotes decretum
est. Nam quum multos dies in conuentu per speciem uerae expeditionis agitatum esset,
quonam modo arma in Turcas moueri possent, ut scilicet nobilitatis animi a nouo consilio abducerentur, tandem haec simulata expeditio omnium consensu delata est, quoad
totum regnum singulas
principum, quos seculares uocant, componeretur. Sed quoniam Stephanus Bother, nouorum
author consiliorum, huic conuentui opportuna morte subtractus erat dolore, ut quidam
arbitrantur, ereptae per fraudem praefecturae, nihil noui tunc in sacerdotes decretum
est. Nam quum multos dies in conuentu per speciem uerae expeditionis agitatum esset,
quonam modo arma in Turcas moueri possent, ut scilicet nobilitatis animi a nouo consilio abducerentur, tandem haec simulata expeditio omnium consensu delata est, quoad
totum regnum singulas recognoscendo regiones rex perlustraret, ut
Bother, nouorum
author consiliorum, huic conuentui opportuna morte subtractus erat dolore, ut quidam
arbitrantur, ereptae per fraudem praefecturae, nihil noui tunc in sacerdotes decretum
est. Nam quum multos dies in conuentu per speciem uerae expeditionis agitatum esset,
quonam modo arma in Turcas moueri possent, ut scilicet nobilitatis animi a nouo consilio abducerentur, tandem haec simulata expeditio omnium consensu delata est, quoad
totum regnum singulas recognoscendo regiones rex perlustraret, ut scilicet uirium peritior suarum cum potentissimo hoste arma conferret.
Dalmatici nominis hac tempestate longe opulentissima est, aliquantisper a
suscepto excedam negotio, repetamque eius
urbis primordia, et quemadmodum ea tandem, una cum reliqua Dalmatia, in
Hungarorum regum concesserit ditionem aperiam. Nec equidem aut fabulas ab
aliis confictas sequar, aut ipse nouas componam, per studium huius urbis
clariore origine nobilitandae ― quum nulla prorsus ciuitati a re militari
per studium huius urbis
clariore origine nobilitandae ― quum nulla prorsus ciuitati a re militari
abhorrenti solique mercaturae deditae dari possit nobilitas ― uerum omnia
uel ex uero hausta, uel quam simillima ueri in medium proferam, sequens
imprimis Docleatem authorem, qui incolumi adhuc Doclea, nobili Dalmatiae
urbe, Slouinorum res excidiumque Epidauri, et originem Rhacusanae urbis
commemorauit. Quae quidem scripta, licet essent
a domo tunc abfuerant, aut fuga
inter tumultum elapsi hostiles uitauerant manus, ad instaurandam patriam
sese conuertunt. Verum a Slouinis, regionum accolis, Transistrana gente, non
solum id facere prohibiti, sed etiam in seruitutem pene redacti sunt, dum
barbari et per se Epidauriis infesti tantae cladis reliquias, ueluti
naufragia quaedam a fortuna obiecta, sibi uendicare nituntur. Tandem cum
sacerdotis cuiusdam Epidaurii, cuius nomen non
coeperunt. Dumque consuetae libertatis
amore tenentur, quoad per accolas barbaros licebat, reficiendae urbi dant
operam, formamque ac speciem reipublicae Epidauriae pro praesenti restituunt
fortuna, haud sane obliti afflictis in rebus Romani ingenii. Quandoquidem
Epidaurus, teste Plinio, atque eo authore, qui libros aliquot Gai Caesaris
Commentariis contexuit, Romana fuit colonia.
Aliquot deinde post annis Polimirus cognomento Belus, materno genere Romanus,
paterno uero Rhathislaui Bossinatium quondam regis pronepos, qui a filio
Gothislauo regno pulsus Romam sese exulatum contulerat, in Illyricum studio
auiti regni recuperandi est profectus. Iam enim Gothislaui
Bossinatium quondam regis pronepos, qui a filio
Gothislauo regno pulsus Romam sese exulatum contulerat, in Illyricum studio
auiti regni recuperandi est profectus. Iam enim Gothislaui
in omne scelus praecipites agit,
obstabat, quin literis ac legationibus Polimirum hortarentur, uti regnum ad
se iure gentium spectans reciperet, rati nec e republica esse regnum a
pluribus administrari, nec fas esse quemquam in regem assumi, nisi regio
sanguine ortum. Igitur Polimirus, postea quam in Dalmatiam nauibus appulit
in portu qui tredecim circiter stadiis ab urbe Rhacusa abest ― incolae
Polimirum hortarentur, uti regnum ad
se iure gentium spectans reciperet, rati nec e republica esse regnum a
pluribus administrari, nec fas esse quemquam in regem assumi, nisi regio
sanguine ortum. Igitur Polimirus, postea quam in Dalmatiam nauibus appulit
in portu qui tredecim circiter stadiis ab urbe Rhacusa abest ― incolae
se iure gentium spectans reciperet, rati nec e republica esse regnum a
pluribus administrari, nec fas esse quemquam in regem assumi, nisi regio
sanguine ortum. Igitur Polimirus, postea quam in Dalmatiam nauibus appulit
in portu qui tredecim circiter stadiis ab urbe Rhacusa abest ― incolae
nati,
ex Illyrico tamen oriundi, fuere apud suos satis honesti, quorum quidem
maiores una cum Rhatislauo patria extorres Romam sese recaeperant, atque
studio antiquae patriae repetendae, una cum liberis ac coniugibus, Belum in
Illyricum proficiscentem sunt secuti. Eo loci a Ioanne, Tribuliensium
pontifice, regnique principibus, qui officii gratia obuiam nouo
regi frequentes progressi erant, loetis animis summoque honore est
proficiscentem sunt secuti. Eo loci a Ioanne, Tribuliensium
pontifice, regnique principibus, qui officii gratia obuiam nouo
regi frequentes progressi erant, loetis animis summoque honore est
excoeptus, atque in oppidum Tribulium, quod sane ea tempestate, pro captu
Illyrico, satis erat opulentum, deductus, quo ibi insignibus imperii de more
accaeptis regnum iniret. Hinc enim Bossinatium reges, qui eam Dalmatiae
partem obtinebant,
sese recaeperant. Nam
Dalmatae, Bulgarorum uiribus ac nomine adiuti, Slouinorum iugum excusserant,
libertate armis repetita. Quamquam sunt, qui credant Bossinates et Slouinos
eandem esse gentem, in quam quidem opinionem uix adducor, quandoquidem
lingua inter se haud parum differunt.
Adeptus auitum regnum Polimirus conuocat ad se, quos secum Roma in Dalmatiam
uenisse demonstrauimus, sciscitatur, in mediterraneisne
Quamquam sunt, qui credant Bossinates et Slouinos
eandem esse gentem, in quam quidem opinionem uix adducor, quandoquidem
lingua inter se haud parum differunt.
Adeptus auitum regnum Polimirus conuocat ad se, quos secum Roma in Dalmatiam
uenisse demonstrauimus, sciscitatur, in mediterraneisne locis, an maritimis
malint sedes habere. Vbi intellexit eos maxime, qui tenuiores genere ac
fortunis erant, praeoptare maritima loca, utpote emporio magis
eandem esse gentem, in quam quidem opinionem uix adducor, quandoquidem
lingua inter se haud parum differunt.
Adeptus auitum regnum Polimirus conuocat ad se, quos secum Roma in Dalmatiam
uenisse demonstrauimus, sciscitatur, in mediterraneisne locis, an maritimis
malint sedes habere. Vbi intellexit eos maxime, qui tenuiores genere ac
fortunis erant, praeoptare maritima loca, utpote emporio magis idonea, seque
malle mercatura ac nauigatione quam
loca, utpote emporio magis idonea, seque
malle mercatura ac nauigatione quam cultura sterilis ac asperi circa soli
uictum quaerere, illis eo libentius est assensus, quia ingens eius animum
cupido incesserat nouae urbis in eo loco condendae, quo primum Dalmatiam
petens nauibus erat delatus. Verum natura munitior locus uisus, licet urbi
amplificandae haud satis esset commodus, ubi nunc Rhacusa sita est, quoniam,
praeter quam quod aeditus esset
locus uisus, licet urbi
amplificandae haud satis esset commodus, ubi nunc Rhacusa sita est, quoniam,
praeter quam quod aeditus esset atque magna ex parte praeruptus, a
circunfuso insuper mari pene undique ea tempestate in peninsulae modum
alluebatur. Campum enim illum, qui nunc publicis frequens tabernis rerum
uenalium forum est, post conditam urbem deducto inde humore constratum esse
constat.
Rex igitur priusquam
alluebatur. Campum enim illum, qui nunc publicis frequens tabernis rerum
uenalium forum est, post conditam urbem deducto inde humore constratum esse
constat.
Rex igitur priusquam urbis iaceret fundamenta arcem in praealtis rupibus mari
subiecto imminentibus, ubi nunc diuae Virginis aedes est ac monasterium,
quod sacrae uirgines incolunt, exedificauit munimentum, et aduersus hosteis
futurum, et urbanis facilius in officio continendis.
fundamenta arcem in praealtis rupibus mari
subiecto imminentibus, ubi nunc diuae Virginis aedes est ac monasterium,
quod sacrae uirgines incolunt, exedificauit munimentum, et aduersus hosteis
futurum, et urbanis facilius in officio continendis. Locum Rhacusani
imperatoris ope, ad cuius imperium id
temporis Dalmatia spectabat, instauratam, asserentes una cum Epidauro ab
iisdem hostibus dirutam fuisse. Addunt etiam arcem ipsam, lingua Epidauria
temporis Dalmatia spectabat, instauratam, asserentes una cum Epidauro ab
iisdem hostibus dirutam fuisse. Addunt etiam arcem ipsam, lingua Epidauria
etiam arcem ipsam, lingua Epidauria
zephyro obiectas moenibus circundat, planitie omni extra munitiones
relicta, quam partim sylua, partim palustre solum id temporis obtinebat. Nam
quicquid urbi inde adiectum est, id totum postea ciues aucti fortuna
extruxere. In medio fere oppidi, regionem hanc nunc incolae
coloniam
deducunt, nonnulli a quodam Rhadacaso, Slouinorum seu Gothorum rege, a quo
Polimirus ipse uetustam ducebat originem. Alii, ut paulo ante dictum est, ab
Epidauriis inditum arbitrantur, qui quidem eam a rupibus, in quibus oppidum
constructum est, eorum lingua Lauusam appellarunt, paulatimque pro Lauusa
Rhacusam esse nominatam, uulgo per linguae corruptelam literas immutante.
Satis enim constat Epidaurios, qui tunc patriae superstites
literas immutante.
Satis enim constat Epidaurios, qui tunc patriae superstites erant, suasu
maxime pontificis eorum, cuius nomen uetustate excidit, e Burno, quod quidem
oppidum, ut demonstrauimus, instaurare coeperant, in nouam urbem
commigrasse, in ciuitatemque recoeptos, atque quosdam ex his in patritios
adscitos, quorum quidem sobolis plaerosque hac quoque aetate Rhacusae
superesse certum est. Nam Polimirus, constituto in urbe ab se
enim constat Epidaurios, qui tunc patriae superstites erant, suasu
maxime pontificis eorum, cuius nomen uetustate excidit, e Burno, quod quidem
oppidum, ut demonstrauimus, instaurare coeperant, in nouam urbem
commigrasse, in ciuitatemque recoeptos, atque quosdam ex his in patritios
adscitos, quorum quidem sobolis plaerosque hac quoque aetate Rhacusae
superesse certum est. Nam Polimirus, constituto in urbe ab se condita
senatu, quem ipse partim e
erant, suasu
maxime pontificis eorum, cuius nomen uetustate excidit, e Burno, quod quidem
oppidum, ut demonstrauimus, instaurare coeperant, in nouam urbem
commigrasse, in ciuitatemque recoeptos, atque quosdam ex his in patritios
adscitos, quorum quidem sobolis plaerosque hac quoque aetate Rhacusae
superesse certum est. Nam Polimirus, constituto in urbe ab se condita
senatu, quem ipse partim e suis comitibus crearat, partim ex Epidauriis
coeperant, in nouam urbem
commigrasse, in ciuitatemque recoeptos, atque quosdam ex his in patritios
adscitos, quorum quidem sobolis plaerosque hac quoque aetate Rhacusae
superesse certum est. Nam Polimirus, constituto in urbe ab se condita
senatu, quem ipse partim e suis comitibus crearat, partim ex Epidauriis
ciuibus allegerat, hisque duntaxat urbis administrationem concesserat,
eundem ibi honorem Epidaurios obtinere permisit, quem olim in
in urbe ab se condita
senatu, quem ipse partim e suis comitibus crearat, partim ex Epidauriis
ciuibus allegerat, hisque duntaxat urbis administrationem concesserat,
eundem ibi honorem Epidaurios obtinere permisit, quem olim in antiqua
habuerant patria. Et ne quid nouae ciuitati deesset, pontificem Epidaurium,
quem Docleatis authoris annales Ioannem nominant, amissa priori sede, Burni
agentem praesulem Rhacusanum, Romano pontifice annuente,
communicato cum
Iadestinis consilio, quorum ciuitas sicut regionis felicitate reliquas
Dalmatiae urbes longe superat, ita id temporis opibus et magni spiritus
ciuibus eminebat, caeterisque maritimę Dalmatiae ciuitatibus in societatem
deductis, ad accolas Slouinos mittunt oratores, qui et docerent imminens
Dalmatiae periculum propter breuem e Gargano in Dalmatiam traiectum, et
hortarentur eos ad bellum hostibus Christiani nominis inferendum. Ea
opibus et magni spiritus
ciuibus eminebat, caeterisque maritimę Dalmatiae ciuitatibus in societatem
deductis, ad accolas Slouinos mittunt oratores, qui et docerent imminens
Dalmatiae periculum propter breuem e Gargano in Dalmatiam traiectum, et
hortarentur eos ad bellum hostibus Christiani nominis inferendum. Ea enim
gens Adriani Tertii Romani pontificis tempore, Seuropylo
Dalmatiae regnum permissu Constantinopolitani
Dalmatiae regnum permissu Constantinopolitani imperatoris administrante,
Christianam susceperat religionem. Slouini simul religionis amore, simul
Dalmatiae periculo moti, ui magna nauium coacta, atque imposito in naueis
exercitu in Apuliam traiciunt, pulsisque e monte Gargano Sarracenis
Rhacusanos non solum ab hoste tutos reddidere, uerum etiam his quasdam
insulas, quae nunc quoque in eorum ditione sunt, partim precio, partim dono
regnum permissu Constantinopolitani imperatoris administrante,
Christianam susceperat religionem. Slouini simul religionis amore, simul
Dalmatiae periculo moti, ui magna nauium coacta, atque imposito in naueis
exercitu in Apuliam traiciunt, pulsisque e monte Gargano Sarracenis
Rhacusanos non solum ab hoste tutos reddidere, uerum etiam his quasdam
insulas, quae nunc quoque in eorum ditione sunt, partim precio, partim dono
dederunt, qua ex re
moti, ui magna nauium coacta, atque imposito in naueis
exercitu in Apuliam traiciunt, pulsisque e monte Gargano Sarracenis
Rhacusanos non solum ab hoste tutos reddidere, uerum etiam his quasdam
insulas, quae nunc quoque in eorum ditione sunt, partim precio, partim dono
dederunt, qua ex re Rhacusanae fortunae non parum adiectum est.
Caeterum ciuitas Rhacusana ueluti humanum corpus, quum solito speciosius
coloratiusque factum est, in
quoque in eorum ditione sunt, partim precio, partim dono
dederunt, qua ex re Rhacusanae fortunae non parum adiectum est.
Caeterum ciuitas Rhacusana ueluti humanum corpus, quum solito speciosius
coloratiusque factum est, in grauiorem plaerumque incidit morbum, intestina
tyrannide, fortunis aucta, premi coepit, mortuo iam orbo liberis Seuropylo,
et Dalmatia testamento ipsius Seuropyli Hungarico regno non tam adiuncta, ut
quidam tradidere, quam
contentus magistratu, insita animo immodica dominandi cupiditate,
continuare statuit imperium. Itaque turba satellitum munitus maximo senatum
nobilitatemque oppresserat terrore,
utpote qui in metu ciuium spem suam in primis reponeret. Iam duos annos
Demiani tyrannis expleuerat, grauisque ea non caeteris magis quam his, qui
affinitate atque cognatione tyrannum contingebant, esse coeperat, libertatis
amore
insita animo immodica dominandi cupiditate,
continuare statuit imperium. Itaque turba satellitum munitus maximo senatum
nobilitatemque oppresserat terrore,
utpote qui in metu ciuium spem suam in primis reponeret. Iam duos annos
Demiani tyrannis expleuerat, grauisque ea non caeteris magis quam his, qui
affinitate atque cognatione tyrannum contingebant, esse coeperat, libertatis
amore neccessitudinis iura superante.
libertatem excitantur.
Sed quia animis mercatura, cui soli studebant, effoeminatis nihil
fortitudinis inerat, non ausi per se tyrannum aggredi, maluerunt externa ope
aduersus illum uti quam propriis armis in libertatem sese uindicare. Itaque
ueluti indigni, qui suis legibus uiuerent, id consilii coeperunt, quo quidem neque
ipsi seruitutem effugerunt, et patriam
artium fama. Huc accedebat publicum simul et priuatum
hospitium cum Veneto senatu Rhacusanis. Priuatum mercaturae societate, e qua
haud parum emolumenti ad utrosque perueniebat ― id enim temporis omnia fere
promercalia in mediterraneum Illyricum a Rhacusanis mercatoribus ad Slouinos
regulos importanda Venetiis in diem accaepta petebantur ―
publicum, quia inde leges, quibus nunc quoque in litibus dirimendis
Rhacusani utuntur,
mercaturae societate, e qua
haud parum emolumenti ad utrosque perueniebat ― id enim temporis omnia fere
promercalia in mediterraneum Illyricum a Rhacusanis mercatoribus ad Slouinos
regulos importanda Venetiis in diem accaepta petebantur ―
publicum, quia inde leges, quibus nunc quoque in litibus dirimendis
Rhacusani utuntur, descriptas attulerant, quamquam Rhacusani temporibus ita
poscentibus ad Venetas leges multas ipsi a se latas
id enim temporis omnia fere
promercalia in mediterraneum Illyricum a Rhacusanis mercatoribus ad Slouinos
regulos importanda Venetiis in diem accaepta petebantur ―
publicum, quia inde leges, quibus nunc quoque in litibus dirimendis
Rhacusani utuntur, descriptas attulerant, quamquam Rhacusani temporibus ita
poscentibus ad Venetas leges multas ipsi a se latas addiderunt. Itaque nihil
ueriti Venetorum fraudem mandant Benessae, ut
leges multas ipsi a se latas addiderunt. Itaque nihil
ueriti Venetorum fraudem mandant Benessae, ut praetextu negotiationis
proficiscatur Venetias auxilium a Veneto senatu aduersus tyrannum petiturus.
Qui quidem amicorum opera in senatum introductus (erat enim illi cum
plaerisque senatorii ordinis Venetis mercaturae commertio usus familiaris)
ostendit se publice a Rhacusanis missum opem imploratum ad tyrannum e patria
pellendum societatemque cum
cum Venetis iungendam. Veneti ne a mercatorum moribus desciscerent, quorum proprium
est nulla honesti ratione habita omnia utilitate metiri, ut gratuitam operam
praestarent, haudquaquam in animum inducere, sed officium suum aliena
seruitute mutare omnino constituerant. Rhacusani uero uel domesticae
tyrannidis odio, uel quia inuidebant, ut fit, uni ex ciuibus principatum,
uel quia literarum ignorantia parum
constituerant. Rhacusani uero uel domesticae
tyrannidis odio, uel quia inuidebant, ut fit, uni ex ciuibus principatum,
uel quia literarum ignorantia parum idoneos sese ad ciuitatis regimen
existimarent, uel quia arbitrarentur in ciuili dissidio rempublicam suam
Venetorum potestati committendo neque de sua ipsorum libertate quicquam
demptum iri, neque imperatori Constantinopolitano iniuriam inferri, sed
potius Venetorum tutella rempublicam sibi et
ciuis sui imperio quotannis alium
atque alium dominum, et hunc externum sortirentur.
Et quia ui aperta pelli urbe tyrannus non poterat, id enim temporis Veneti
nullas fere, ut dictum est, uires habebant, rem astu hunc in modum
aggrediuntur. Per speciem legationis ad imperatorem Constantinopolitanum
mittendae creantur duo oratores, quibus singulis singulae triremes armis ac
uiris instructae attribuuntur, iussique sunt nauium praefecti
mittendae creantur duo oratores, quibus singulis singulae triremes armis ac
uiris instructae attribuuntur, iussique sunt nauium praefecti Rhacusano
parere. Nam et Benessa una cum Venetis atque iisdem etiam nauibus in patriam
est reuersus. Vbi Rhacusam uentum est, adit tyrannum gener, fingit naues
Venetas legatos ad imperatorem Constantinopolitanum uehere, diuertisseque
Rhacusam amicitiae secum iungendae causa. Orat, Venetos domum
causa. Orat, Venetos domum hospitaliter
inuitet, esse inter suos primarios uiros, amicitiam eorum honori simul et
utilitati futuram. Tyrannus nihil minus quam generi fraudem timens, libenti
animo eius paruit uoluntati, Venetos in aedes sua benigne inuitatos
apparatis accipit epulis.
Post epulas monet socerum gener Venetos
uti e
modo dominatione, sed et libertate priuatum, accusata Venetorum fraude
ac generi parricidio puppi caput illisit. Itaque interiit amissi imperii
magis quam Christiani officii memor.
Sublato tyranno de medio, bonisque eius in publicum redactis, Rhacusani
praetorem a Venetis ex pacto missum in urbem accępere, qui quidem princeps
duntaxat in senatu Rhacusano esset, caeterum nullum ius in ciuem Rhacusanum
haberet, suaeque leges, sui magistratus
ac generi parricidio puppi caput illisit. Itaque interiit amissi imperii
magis quam Christiani officii memor.
Sublato tyranno de medio, bonisque eius in publicum redactis, Rhacusani
praetorem a Venetis ex pacto missum in urbem accępere, qui quidem princeps
duntaxat in senatu Rhacusano esset, caeterum nullum ius in ciuem Rhacusanum
haberet, suaeque leges, sui magistratus Rhacusanis essent. Igitur ciuitas ad
insitam animis humilitatem
magis quam Christiani officii memor.
Sublato tyranno de medio, bonisque eius in publicum redactis, Rhacusani
praetorem a Venetis ex pacto missum in urbem accępere, qui quidem princeps
duntaxat in senatu Rhacusano esset, caeterum nullum ius in ciuem Rhacusanum
haberet, suaeque leges, sui magistratus Rhacusanis essent. Igitur ciuitas ad
insitam animis humilitatem sordidis Venetorum artibus adiectis ― nempe
principum
officii memor.
Sublato tyranno de medio, bonisque eius in publicum redactis, Rhacusani
praetorem a Venetis ex pacto missum in urbem accępere, qui quidem princeps
duntaxat in senatu Rhacusano esset, caeterum nullum ius in ciuem Rhacusanum
haberet, suaeque leges, sui magistratus Rhacusanis essent. Igitur ciuitas ad
insitam animis humilitatem sordidis Venetorum artibus adiectis ― nempe
principum suorum mores populi imitantur ― coepit esse
socordia atque desidia conterere. Et quia nulli rei, quae
accolarum inuidiam ureret, magnopere studebant, ipsa humilitas animi
probitatis atque innocentiae apud finitimos obtinebat locum.
Per idem fere tempus regnabat in Illyrico apud Bossinates Bodinus, a Polimiro
genus ducens. Is suasu uxoris Branislauum fratrem, patruelem suum, qui et
ipse ad Drinum amnem exiguam Illyrici partem imperio obtinebat, ad se per
speciem solemnis festi
genus ducens. Is suasu uxoris Branislauum fratrem, patruelem suum, qui et
ipse ad Drinum amnem exiguam Illyrici partem imperio obtinebat, ad se per
speciem solemnis festi celebrandi uocatum affectati regni insimulat, atque
in custodiam conicit, quo et ipse securior regnaret, et posteris stabilius
relinqueret imperium. Quod ubi Branislaui
liberi, quique eum arctiore contingebant cognatione acceperunt, idem sibi
relinqueret imperium. Quod ubi Branislaui
liberi, quique eum arctiore contingebant cognatione acceperunt, idem sibi
quoque periculum impendere rati confestim Rhacusam cum suis omnibus ueluti
in liberam ciuitatem se conferunt. Quos Bodinus cum per literas atque
legatos nequicquam repetisset (responderant enim Rhacusani se fidei
commissos nunquam prodituros), comparato exercitu Rhacusam hostili animo
accessit, in
in liberam ciuitatem se conferunt. Quos Bodinus cum per literas atque
legatos nequicquam repetisset (responderant enim Rhacusani se fidei
commissos nunquam prodituros), comparato exercitu Rhacusam hostili animo
accessit, in radicibusque Vergati (ita montem uocant Rhacusae imminentem) e
regione urbis consedit, ubi id temporis uicus erat, quem Slauini a proximo
luco, quo tunc mons erat uestitus, eorum lingua
regione urbis consedit, ubi id temporis uicus erat, quem Slauini a proximo
luco, quo tunc mons erat uestitus, eorum lingua
tunc mons erat uestitus, eorum lingua
potestatem, Rhacusanos bello per
septennium uexauit. Non nunquam tamen in ea oppugnatione et ipse ab obsessis
crebro ex urbe erumpentibus magno affectus est incommodo, propterea quod
promptissimum quemque militum, in quibus uxoris quoque fratrem,
uirum fortissimum Chosarem nomine, quem ob uirtutem magni faciebat, amisit,
dum is cum Capare, eorum qui obsessi erant duce, Branislaui cognato,
congreditur. Quippe Branislaui liberi in
militum, in quibus uxoris quoque fratrem,
uirum fortissimum Chosarem nomine, quem ob uirtutem magni faciebat, amisit,
dum is cum Capare, eorum qui obsessi erant duce, Branislaui cognato,
congreditur. Quippe Branislaui liberi in Rhacusana iuuentute, utpote
imbelli, parum spei reponentes, haud contemnendam externorum militum manum
sui defendendi causa aere proprio conduxerant.
Bodinus hanc Rhacusanorum constantiam uirtutemque Branislaui liberorum
uirtutemque Branislaui liberorum ac
cognatorum admiratus, simul inutilis pertesus belli, tandem necato
Branislauo ex agro Rhacusano excessit. Corpus interfecti sepulturae
permissum, atque Rhacusanorum opera ac expensis in Lacromę insulae coenobio,
quae circiter quatuor stadia ab urbe abest, et ita cordi filiis fuit,
magnifice pro cultu ciuitatis sepultum, extructo ei marmoreo, quod adhuc
extat, monumento.
Ex hac
urbe coniungunt. Atque ita magnitudo
urbis breui duplicatur, tectis toto eo spacio exaedificatis. Et quoniam haud
paruo certamine Dubrauiam de Slauinis coeperant, Rhacusani templum diuo
Nicolao pontifici, monumentum uictoriae, in capite uici, qui nunc fabrorum
argentariorum ac uasculariorum frequens est officinis, erexerunt,
decretumque uti festo die, quo Christus, ab inferis excitatus, uitae est
restitutus, senatus cum sacerdotibus
eum custodire
iussis, diuturna obsidio, bellumque sustinendum esse uidebatur.
Amplificata moenibus ac tectis urbe, ciuium quoque numerus in dies magis
magisque augebatur. Nam multi ex proximis regionibus, Illyrico, Macedonia,
Epiro, Graecia, Italia eo habitatum conuenere, ciuitatis magis institutis ac
moribus quam soli felicitate ulla capti. Eorum quidam in
in dies magis
magisque augebatur. Nam multi ex proximis regionibus, Illyrico, Macedonia,
Epiro, Graecia, Italia eo habitatum conuenere, ciuitatis magis institutis ac
moribus quam soli felicitate ulla capti. Eorum quidam in patritios allecti,
opibus ac familiae amplitudine clari, ad hanc durant diem.
Caeterum quum ciuitas soli asperitate frumento anguste uteretur, nauigationi
multo enixius quam antea inopia cogente incumbere coepit,
opes, et Illyricis regulis
mercibus aduectis, magno simul usui, simul uoluptati esse. Sane prisci
Rhacusani finitimos reges omnibus officiis adeo prosecuti sunt, ut uir
religione insignis Stephanus Nemagna, Bossinatibus in Illyrico id temporis
imperans, Rhacusanorum in se officiis, quibus eius gratiam promeruerant,
permotus non mediocrem his Staei agri partem dono dederit, cum tota
chersoneso a Rhataneo castello denominata. Distat autem
magno simul usui, simul uoluptati esse. Sane prisci
Rhacusani finitimos reges omnibus officiis adeo prosecuti sunt, ut uir
religione insignis Stephanus Nemagna, Bossinatibus in Illyrico id temporis
imperans, Rhacusanorum in se officiis, quibus eius gratiam promeruerant,
permotus non mediocrem his Staei agri partem dono dederit, cum tota
chersoneso a Rhataneo castello denominata. Distat autem Rhatanea chersonesus
ab urbe Rhacusa, qua illa
mediocrem his Staei agri partem dono dederit, cum tota
chersoneso a Rhataneo castello denominata. Distat autem Rhatanea chersonesus
ab urbe Rhacusa, qua illa continenti adnectitur, triginta fere millibus
passuum, qua quidem in fauonium excurrens quinquaginta circiter millia
passuum protenditur. Latere septentrioni obiecto Naresium efficit sinum,
cuius os Phariam, seu ut nunc dicitur Lesinam, excipit insulam, qua austrum
spectat, ei Melyte et
Rhacusanis instaurasse
comperio. Etenim cum Ludouicus rex ex quibusdam maritimae Dalmatiae urbibus
Venetos expulisset, quingentos duntaxat aureos annui census nomine
Rhacusanos pendere iussos, caetera liberos et suis legibus, in perpetua
tamen Hungarorum societate, in qua ad hanc diem integerrima fide
permanserunt, aetatem agere permisit.
Porro Hungari, atrito Constantinopolitano imperio, a Seuropyli
cum Ludouicus rex ex quibusdam maritimae Dalmatiae urbibus
Venetos expulisset, quingentos duntaxat aureos annui census nomine
Rhacusanos pendere iussos, caetera liberos et suis legibus, in perpetua
tamen Hungarorum societate, in qua ad hanc diem integerrima fide
permanserunt, aetatem agere permisit.
Porro Hungari, atrito Constantinopolitano imperio, a Seuropyli Dalmatarum regis usque tempore affinitatis
Constantinopolitano imperio, a Seuropyli Dalmatarum regis usque tempore affinitatis iure
Dalmatiam imperio suo adiunxerant, ipsius Seuropyli filia, quum is uirili
stirpe careret, regi suo in matrimonium accaepta. Occupauerant autem Veneti
quasdam in litore Dalmatico urbes, quum quorundam regum ignauia, tum
intestina Dalmatarum seditione. Ferunt
Dalmatiam imperio suo adiunxerant, ipsius Seuropyli filia, quum is uirili
stirpe careret, regi suo in matrimonium accaepta. Occupauerant autem Veneti
quasdam in litore Dalmatico urbes, quum quorundam regum ignauia, tum
intestina Dalmatarum seditione. Ferunt autem hanc Lodouici regis societatem
Rhacusanis magno extitisse splendori atque emolumento, quum
apud caeteros
Quam quidem constantiam Amurathum Othomanum,
Turcarum regem, uehementer admiratum dixisse ferunt urbem haud facile
perditum iri, ubi scilicet tanti ducitur fides.
Caeterum Rhacusani, haud quaquam contenti hoc tantummodo in Dardanum regem
officio, consuluerunt ei, uti confestim Hungariam peteret fortunamque
recuperandi regni tentaret. Itaque Rhacusanis nauibus Scardonam deductus,
inde in Hungariam profectus, breui ab Hungaris, quum opera Iani
Caeterum Rhacusani, haud quaquam contenti hoc tantummodo in Dardanum regem
officio, consuluerunt ei, uti confestim Hungariam peteret fortunamque
recuperandi regni tentaret. Itaque Rhacusanis nauibus Scardonam deductus,
inde in Hungariam profectus, breui ab Hungaris, quum opera Iani Chugniadis,
regis Matthiae patris, tum thesauro in militum stipendia erogato, quem ei Rhacusani
confestim Hungariam peteret fortunamque
recuperandi regni tentaret. Itaque Rhacusanis nauibus Scardonam deductus,
inde in Hungariam profectus, breui ab Hungaris, quum opera Iani Chugniadis,
regis Matthiae patris, tum thesauro in militum stipendia erogato, quem ei Rhacusani
conseruarant, in regnum est restitutus. Atque recuperato regno haud immemor
beneficii Dardanus rex extitit. Semper
profectus, breui ab Hungaris, quum opera Iani Chugniadis,
regis Matthiae patris, tum thesauro in militum stipendia erogato, quem ei Rhacusani
conseruarant, in regnum est restitutus. Atque recuperato regno haud immemor
beneficii Dardanus rex extitit. Semper enim gratiae Rhacusanis referendae
summo studio operam dedit, atque adeo omnibus eos est prosecutus officiis,
ut, praeter alia
Atque recuperato regno haud immemor
beneficii Dardanus rex extitit. Semper enim gratiae Rhacusanis referendae
summo studio operam dedit, atque adeo omnibus eos est prosecutus officiis,
ut, praeter alia beniuolentiae in eos indicia, ubicumque ipse imperitabat,
permiserit cuique Rhacusano ciui debitorem suum indicta causa, ac nulla
magistratus interposita auctoritate ob aes creditum nectere, atque in neruo
domi suae tenere.
officiis,
ut, praeter alia beniuolentiae in eos indicia, ubicumque ipse imperitabat,
permiserit cuique Rhacusano ciui debitorem suum indicta causa, ac nulla
magistratus interposita auctoritate ob aes creditum nectere, atque in neruo
domi suae tenere. Quo facto multi ex Rhacusanis id temporis amplissimas nacti sunt opes,
quibus sane et publice, et priuatim urbs magnopere est exculta.
adeo pertinaciter armis contenderunt, ut
absumpta eo bello magna ui auri, accisisque rebus suis, in detestabili scelere
unum ex Stephani liberis, qui natu maximus erat, spe pecuniae illecto,
persuaserunt, a patre ad Turcas descisceret, atque ne
ad Turcas descisceret, atque ne belli
quidem iure seruato licitati sunt, hostilis capitis pecunia percussori
promissa. Quod quidem certamen imprimis Turcis aditum in Dalmatiam aperuit,
et Cossiciam familiam extinxit, Rhacusanamque ciuitatem non modo tributariam
fecit, sed etiam in Turcaicam seruitutem pene redegit. Cumque usu uenire
solet, ut qui hostem alienis armis uincere nititur,
sunt, hostilis capitis pecunia percussori
promissa. Quod quidem certamen imprimis Turcis aditum in Dalmatiam aperuit,
et Cossiciam familiam extinxit, Rhacusanamque ciuitatem non modo tributariam
fecit, sed etiam in Turcaicam seruitutem pene redegit. Cumque usu uenire
solet, ut qui hostem alienis armis uincere nititur, iisdem et ipse
superetur, nec multo peius uictori quam uicto accidat. Atqui haec seruitus
quamquam Rhacusanorum animos
ipse
superetur, nec multo peius uictori quam uicto accidat. Atqui haec seruitus
quamquam Rhacusanorum animos infregit, attamen quantum a dignitate dempsit,
tantum opibus eorum adiecit. Etenim infirmitatis suae iam satis gnari, in
omnibus publicis actionibus metum inde in consilio habent, ac omisso
amplificandae fortunae studio sublimium animorum affectu solis uectigalibus
augendis incubuere, unde et tributum Turcis commodius penderent, et
uicto accidat. Atqui haec seruitus
quamquam Rhacusanorum animos infregit, attamen quantum a dignitate dempsit,
tantum opibus eorum adiecit. Etenim infirmitatis suae iam satis gnari, in
omnibus publicis actionibus metum inde in consilio habent, ac omisso
amplificandae fortunae studio sublimium animorum affectu solis uectigalibus
augendis incubuere, unde et tributum Turcis commodius penderent, et
suppeterent expensae ad urbis custodiam neccessariae.
Croatica a
Turcis paene deletur.
tum proditione, ut fama est, quorundam
Choruatorum principum, quos ferunt Derencinum ad conferendas cum Turcis manus
alieno nostris loco per fraudem impulisse, ueritos sane ne banus, quem ob quaedam
eorum admissa a se alienatum suspicabantur, superatis Turcis in se arma conuerteret.
Quae quidem clades, an dolo ullius Choruati principis accaepta sit tametsi nondum est
pro comperto, illos tamen ex eo proelio magnum conflasse odium nulli dubium est, qui
scilicet e medio pugnae ardore inter caedem effugerant, et quia uisi sunt uix pręlio commisso terga
trium clarissimorum uirorum casu insignis fuit, morte
Ioannis Fregepanis Zethinensium principis, Georgii Vulatcouii nobilis adolescentis e
Narisio agro oriundi interitu, captiuitate ipsius praefecti. E quibus Ioannes Fregepanis,
animaduertens equos suos (quod sane roboris fuit in nostro exercitu) pene omnes
cecidisse, paucosque labore ac uulneribus fessos, adhuc in acie locum suum magis tenere
quam pugnare, malleque mori quam hosti terga dare, ne tantae cladi superesset, quum
fuga periculum uitare posset, pugnans interficitur.
Georgius uero primam tunc fere
principis, Georgii Vulatcouii nobilis adolescentis e
Narisio agro oriundi interitu, captiuitate ipsius praefecti. E quibus Ioannes Fregepanis,
animaduertens equos suos (quod sane roboris fuit in nostro exercitu) pene omnes
cecidisse, paucosque labore ac uulneribus fessos, adhuc in acie locum suum magis tenere
quam pugnare, malleque mori quam hosti terga dare, ne tantae cladi superesset, quum
fuga periculum uitare posset, pugnans interficitur.
Georgius uero primam tunc fere iuuentam attingens, dum obtruncat quendam, qui
se ei in agmen hostium iuuenili ardore
labore ac uulneribus fessos, adhuc in acie locum suum magis tenere
quam pugnare, malleque mori quam hosti terga dare, ne tantae cladi superesset, quum
fuga periculum uitare posset, pugnans interficitur.
Georgius uero primam tunc fere iuuentam attingens, dum obtruncat quendam, qui
se ei in agmen hostium iuuenili ardore inuecto obiecerat, tria uulnera letalia a circumfusis undique hostibus in dextrum accepit latus. Nec tamen animum deiecit, uerum adhortatus est suos iam fugam spectantes, ne terga uerterent, donec deficiente sanguine concideret hostium telis obrutus.
At
hosti terga dare, ne tantae cladi superesset, quum
fuga periculum uitare posset, pugnans interficitur.
Georgius uero primam tunc fere iuuentam attingens, dum obtruncat quendam, qui
se ei in agmen hostium iuuenili ardore inuecto obiecerat, tria uulnera letalia a circumfusis undique hostibus in dextrum accepit latus. Nec tamen animum deiecit, uerum adhortatus est suos iam fugam spectantes, ne terga uerterent, donec deficiente sanguine concideret hostium telis obrutus.
At praefectus, dolore amissi filii, qui adolescentia atque animi magnitudine inconsultius pugnans
Turcarum regem adductus est. A quo neque blanditiis, neque
crudelissimae mortis denuntiatione impelli ad perfidiam potuit, quum eum per se Turca
diu uerbis fatigasset, uti a Christiana religione ad Machometani ritus deficeret sacra, quo
eo milite aduersus Christianos uti posset. Itaque in custodiam ultra Hellespontum missus, ueneno, ut ferunt, ab hostibus est necatus.
Atqui inquirenti mihi, quanam potissimum causa, quaue nostrorum culpa praedatoria Turcarum manus, ab Hungaris fundi facile assueta, tantam ediderit stragem, compertum est praedę maxime auiditatem
partis iuxta uiribus, confestim ad hostem pergere.
Peruenerant iam Turcae ad montem inter Illyricas Alpeis, asperitate ac sylua ex
proceris arboribus insignem,
Alpeis, asperitate ac sylua ex
proceris arboribus insignem,
uocant. Eo loci triduum se continent
incerti, utrum in patentem campum descenderent, an ibi hostem operirentur. Acceperant
enim ab exploratoribus suis haud contemnendam Hungarorum manum in proximo
consedisse. Hungari quoque, quum aliquamdiu consultassent, quonam in loco Turcis
occurrerent, atque hinc metu periculi, hinc praedę gloriaeque auiditate distracti sententias uariassent, quidam enim censebant, et hoc profecto salutare fuisset consilium, in
monte pedestribus copiis hostes inuadendos, nec ullo pacto sinendum eos equitatu pollentes
manum in proximo
consedisse. Hungari quoque, quum aliquamdiu consultassent, quonam in loco Turcis
occurrerent, atque hinc metu periculi, hinc praedę gloriaeque auiditate distracti sententias uariassent, quidam enim censebant, et hoc profecto salutare fuisset consilium, in
monte pedestribus copiis hostes inuadendos, nec ullo pacto sinendum eos equitatu pollentes campum attingere. Nam quum in nostro exercitu mille tantum et quingenti equites essent, numero longe superiorem hostium equitatum haudquaquam sustinere
potuerunt, pedestribus copiis nostris ad
atque hinc metu periculi, hinc praedę gloriaeque auiditate distracti sententias uariassent, quidam enim censebant, et hoc profecto salutare fuisset consilium, in
monte pedestribus copiis hostes inuadendos, nec ullo pacto sinendum eos equitatu pollentes campum attingere. Nam quum in nostro exercitu mille tantum et quingenti equites essent, numero longe superiorem hostium equitatum haudquaquam sustinere
potuerunt, pedestribus copiis nostris ad primum statim praelium ineuntium clamorem
perterritis ac perturbatis, quamquam
superiorem hostium equitatum haudquaquam sustinere
potuerunt, pedestribus copiis nostris ad primum statim praelium ineuntium clamorem
perterritis ac perturbatis, quamquam
ad duodecim fere millia peditum Slauinorum in
acie tunc fuerunt. Caeterum quum ex agris nuper collecti essent, feroces illi quidem
erant, sed pene inermes, nec signa sequi, nec ordines seruare, nec demum in acie hosti
oppositi stare assueti. Qui profecto, si in montibus praelium fuisset commissum, eminus
fundis hostem confecturi
quamquam
ad duodecim fere millia peditum Slauinorum in
acie tunc fuerunt. Caeterum quum ex agris nuper collecti essent, feroces illi quidem
erant, sed pene inermes, nec signa sequi, nec ordines seruare, nec demum in acie hosti
oppositi stare assueti. Qui profecto, si in montibus praelium fuisset commissum, eminus
fundis hostem confecturi fuissent. Sed quoniam, si agrestes uictores extitissent, praeda
etiam potituri essent, iccirco maior pars
ad duodecim fere millia peditum Slauinorum in
acie tunc fuerunt. Caeterum quum ex agris nuper collecti essent, feroces illi quidem
erant, sed pene inermes, nec signa sequi, nec ordines seruare, nec demum in acie hosti
oppositi stare assueti. Qui profecto, si in montibus praelium fuisset commissum, eminus
fundis hostem confecturi fuissent. Sed quoniam, si agrestes uictores extitissent, praeda
etiam potituri essent, iccirco maior pars equitum, qui fortitudinem temeritati ac auaritiae
commissum, eminus
fundis hostem confecturi fuissent. Sed quoniam, si agrestes uictores extitissent, praeda
etiam potituri essent, iccirco maior pars equitum, qui fortitudinem temeritati ac auaritiae praetendebant, magna contentione in patentem campum e montibus certamen
traxere, praefecto, quoniam auxilia cataphractorum equitum prope diem uentura
expectabat, nequaquam primo permittente, mox uniuersis praelium poscentibus non
ausus repugnare, in aciem copias eduxit, maxime ne, ut sunt Hungari elatioris
temeritati ac auaritiae praetendebant, magna contentione in patentem campum e montibus certamen
traxere, praefecto, quoniam auxilia cataphractorum equitum prope diem uentura
expectabat, nequaquam primo permittente, mox uniuersis praelium poscentibus non
ausus repugnare, in aciem copias eduxit, maxime ne, ut sunt Hungari elatioris spiritus,
pugnae subterfugiendae suspitionem Choruatis praeberet. Hungari nimirum et Choruati
perpetuas de uirtute controuersias inter se habent. Neque enim Dalmatae, quorum pars
potior est Choruatia, ui aut armis coacti, sed cognationis
copias eduxit, maxime ne, ut sunt Hungari elatioris spiritus,
pugnae subterfugiendae suspitionem Choruatis praeberet. Hungari nimirum et Choruati
perpetuas de uirtute controuersias inter se habent. Neque enim Dalmatae, quorum pars
potior est Choruatia, ui aut armis coacti, sed cognationis iure in Hungaricam concessere
ditionem. Itaque dum tuto consilio, in quo sane uera gloria consistit, temeritas ac auaritia anteferuntur, Choruaticum nomen prope extinctum est.
pugnae subterfugiendae suspitionem Choruatis praeberet. Hungari nimirum et Choruati
perpetuas de uirtute controuersias inter se habent. Neque enim Dalmatae, quorum pars
potior est Choruatia, ui aut armis coacti, sed cognationis iure in Hungaricam concessere
ditionem. Itaque dum tuto consilio, in quo sane uera gloria consistit, temeritas ac auaritia anteferuntur, Choruaticum nomen prope extinctum est.
ui aut armis coacti, sed cognationis iure in Hungaricam concessere
ditionem. Itaque dum tuto consilio, in quo sane uera gloria consistit, temeritas ac auaritia anteferuntur, Choruaticum nomen prope extinctum est.
fortibus contra Turcas seruatum.
eadem felicitate usi plurimos ex suis praeda nequicquam tentata amiserunt. Et
quoniam quidam Turcarum hac in expeditione a Dalmatis excepti sunt, factum memorabile duorum captiuorum Hallai et Mechmetis silentio non praeteribo, qui quamuis
obscuro loco in Dardanis essent nati, nobilium tamen uirorum sunt imitati uirtutem, et
quae Christianis etiam admirationi, simul et documento sit futura.
Forte quidam mercator Rhacusanus, ubi illi in uinculis asseruabantur, negociabatur,
qui quum captiuorum fortunam miseratus ― nam
captiuorum Hallai et Mechmetis silentio non praeteribo, qui quamuis
obscuro loco in Dardanis essent nati, nobilium tamen uirorum sunt imitati uirtutem, et
quae Christianis etiam admirationi, simul et documento sit futura.
Forte quidam mercator Rhacusanus, ubi illi in uinculis asseruabantur, negociabatur,
qui quum captiuorum fortunam miseratus ― nam et Turcas, quatenus homines sunt, odio
haud habendos censeo ― tum pollicitationibus eorum compulsus, eos non parua pecunia
domino soluta redemit, Rhacusamque secum adduxit. Vbi quum Turcae praecium, quo
ni haec uidissem, referenti fidem forsan haud quaquam haberem:
Turcae ad praestitutam diem reuersi non solum debitam pecuniam non abnegarunt, sed
etiam mercatori cumulate satis fecerunt. Quorum alter, quum ex parte non esset soluendo, sese mercatori, ne fidem falleret, ultro in seruitutem addixit, quoad integrum
precium persolueret. Tanti fuit profecto apud barbaros illos, alioqui omnis ferme
humanitatis expertes fidei, datae ac iuramenti religio.
Sub idem fere tempus accidit res euentus rari atque ideo haud tacenda. Turcae
assueti,
religio.
Sub idem fere tempus accidit res euentus rari atque ideo haud tacenda. Turcae
assueti, ut diximus, Dalmatas incursionibus uexare, quoddam ignobile castellum ad
Vrpanum amnem situm ditionis Hungaricae, qua forte praedabundi ibant, oppugnare ex
itinere statuunt. In ipso castello tres tantummodo uiri, siue loco freti, siue subito hostium
superuentu a fuga interclusi substiterant, caeteris in proximos monteis metu hostili dilapsis. Turcae quod locus esset defensoribus uacuus ignari, propius ad muros paucos sensim
succedere iubent, castellum sibi tradi
Dalmatas incursionibus uexare, quoddam ignobile castellum ad
Vrpanum amnem situm ditionis Hungaricae, qua forte praedabundi ibant, oppugnare ex
itinere statuunt. In ipso castello tres tantummodo uiri, siue loco freti, siue subito hostium
superuentu a fuga interclusi substiterant, caeteris in proximos monteis metu hostili dilapsis. Turcae quod locus esset defensoribus uacuus ignari, propius ad muros paucos sensim
succedere iubent, castellum sibi tradi petunt, pollicentes custodibus, si sese sponte dedissent, inuiolatos dimissuros. Illi uero abusi hostium errore, destituti loci
Itaque ludificantes hostem locumque insidiis quaerentes, denunciant nolle se nisi ab ipso
eorum duce fidem accipere, eiusque praesentis dexteram contingere. Interim (utpote
salutem fidei Turcarum
quaerentes, denunciant nolle se nisi ab ipso
eorum duce fidem accipere, eiusque praesentis dexteram contingere. Interim (utpote
salutem fidei Turcarum
est. Dux igitur Turcarum hostilis fraudis prorsus securus, spe dedendi castelli sibi iniecta, laetus procedit, paululum
extra suorum agmen equo insidens phaleris insigni, caeteroque habitu conspicuus.
Iamque portis proximus sublatam dexteram, fidei indicem, de more ostendebat. Tum qui
in ictum intentus agendae rei tempus expectabat, ignem tormento celeriter admouet, ui
cuius lapidea pila, terribili fragore excussa, Turcae frontem percussit, quem simul ac
disiecto cerebro iacentem sui conspexere, statim fugam arripiunt.
Itaque nostri, tametsi metu Turcicae
quem simul ac
disiecto cerebro iacentem sui conspexere, statim fugam arripiunt.
Itaque nostri, tametsi metu Turcicae perfidiae ad fraudem (quae procul a Christiano
homine esse debet) neccessario confugerint, haud ulla librandi arte, omnibus culturae
duntaxat agrorum illis in locis deditis, sed Dei clementia certissimo ictu destinatum
hominem excipientes periculum euasere, propterea quod diuina ope protectis nihil non
uel summis in periculis tutum. Rursus uana sunt mortalium arma, nullus maximi thesauri
usus, inutiles militum ingentes copiae, omnia uel recte
homine esse debet) neccessario confugerint, haud ulla librandi arte, omnibus culturae
duntaxat agrorum illis in locis deditis, sed Dei clementia certissimo ictu destinatum
hominem excipientes periculum euasere, propterea quod diuina ope protectis nihil non
uel summis in periculis tutum. Rursus uana sunt mortalium arma, nullus maximi thesauri
usus, inutiles militum ingentes copiae, omnia uel recte excogitata male cessura his, quos
Deus uult esse destitutos. Quod profecto, quum saepe alias, tum nostra aetate in tribus,
ut nunc est Italorum
ope protectis nihil non
uel summis in periculis tutum. Rursus uana sunt mortalium arma, nullus maximi thesauri
usus, inutiles militum ingentes copiae, omnia uel recte excogitata male cessura his, quos
Deus uult esse destitutos. Quod profecto, quum saepe alias, tum nostra aetate in tribus,
ut nunc est Italorum captus, opulentis Italiae imperiis, Neapolitano, Mediolanensi, et
Veneto declaratum est, quorum mutationem, et miserabiles casus, quoad res susceptae
permiserint, suo loco opportune narrabimus.
natus loco, per omnes militiae gradus ascendens nulli secundus inter duces militum aetate sua extitit, saepius cum hostibus Turcis maxime conseruit manus, semperque fere uictor discessit, nec profecto uitae finem uotis suis minus respondentem sortitus est. Nempe in expeditione aduersus Turcas, et ipsi immori uictoriae semper exoptauit.
Sub idem tempus allatum est ad regem quaestores eius, dum tributum iam diu institutum more consueto a colonis regni exigunt, a Laurentio Wilaceno male habitos, atque
aliquot principes Hungarorum in regem coniurasse;
sortitus est. Nempe in expeditione aduersus Turcas, et ipsi immori uictoriae semper exoptauit.
Sub idem tempus allatum est ad regem quaestores eius, dum tributum iam diu institutum more consueto a colonis regni exigunt, a Laurentio Wilaceno male habitos, atque
aliquot principes Hungarorum in regem coniurasse; nec ab hoc consilio quidam summae
tum auctoritatis, tum integritatis uiri, falso (ut existimo) nominati, quo regi maiorem
inimici inferrent formidinem, abesse nunciantur. Regis quoque Matthiae uxorem, credo
spreti coniugii iniuria, fama fidem faciente, inter
equi sui gressu respicit ad equites, qui pone sequebantur, nulla
uoce ad eos cohortandos aedita. Nam sicut nullo agendi, ita etiam nullo eloquendi studio tenebatur. Illi autem per se quid facto opus esset intelligentes ― et erant omnes
ueterani milites ― admissis equis impetum in oppidanos faciunt, eosque in oppidum confestim compellunt, atque una cum fugientibus et ipsi portas irrumpunt. Vuladislauus
potitus urbe iubet custodibus arcis denunciari, ni arcem extemplo dedant, se eos pro
hostibus habiturum. Illi autem respondent sibi in animo
equites, qui pone sequebantur, nulla
uoce ad eos cohortandos aedita. Nam sicut nullo agendi, ita etiam nullo eloquendi studio tenebatur. Illi autem per se quid facto opus esset intelligentes ― et erant omnes
ueterani milites ― admissis equis impetum in oppidanos faciunt, eosque in oppidum confestim compellunt, atque una cum fugientibus et ipsi portas irrumpunt. Vuladislauus
potitus urbe iubet custodibus arcis denunciari, ni arcem extemplo dedant, se eos pro
hostibus habiturum. Illi autem respondent sibi in animo esse regi obtemperare, sed
impetum in oppidanos faciunt, eosque in oppidum confestim compellunt, atque una cum fugientibus et ipsi portas irrumpunt. Vuladislauus
potitus urbe iubet custodibus arcis denunciari, ni arcem extemplo dedant, se eos pro
hostibus habiturum. Illi autem respondent sibi in animo esse regi obtemperare, sed
fidem, qua essent Laurentio astricti, quo minus id fiat obstare; malle se itaque omne
periculum subire quam prodere, quae suae fidei essent commissa.
periculum subire quam prodere, quae suae fidei essent commissa. Caeterum
posteaquam tormenta arci iam admota esse, neque Laurentium cum auxiliis, uti promiserat, adesse animaduertunt, arcem et sese in potestatem regis permiserunt.
Rex aliquot diebus Vuilaci moratus, dum milites, quos imperauerat, conuenirent, uti
exercitu aucto maiorem hostibus timorem incuteret, tutiusque eos persequeretur, ad reliqua Laurentii oppida expugnanda contendit, quibus fere intra paucos dies in potestatem
arcem et sese in potestatem regis permiserunt.
Rex aliquot diebus Vuilaci moratus, dum milites, quos imperauerat, conuenirent, uti
exercitu aucto maiorem hostibus timorem incuteret, tutiusque eos persequeretur, ad reliqua Laurentii oppida expugnanda contendit, quibus fere intra paucos dies in potestatem
redactis aduersus Priorem et Iacobum Scytham profectus nullo ferme negocio eorum
conatus compressit. Nam quum illi confisi auxiliis Maximiliani Caesaris, cuius leuitatem
nondum perspexerant, nouas res in Vuladislauum moliti essent, siue eius ignauiam contemnentes, siue regem
Laurentii oppida expugnanda contendit, quibus fere intra paucos dies in potestatem
redactis aduersus Priorem et Iacobum Scytham profectus nullo ferme negocio eorum
conatus compressit. Nam quum illi confisi auxiliis Maximiliani Caesaris, cuius leuitatem
nondum perspexerant, nouas res in Vuladislauum moliti essent, siue eius ignauiam contemnentes, siue regem perosi, cui studiis et suffragiis suis aduersati fuerant, tandemque
cognouissent Maximilianum neque posse saluo foedere, neque etiam audere in regem
Hungarorum quicquam mouere, omissis inquietis consiliis in
Maximiliani Caesaris, cuius leuitatem
nondum perspexerant, nouas res in Vuladislauum moliti essent, siue eius ignauiam contemnentes, siue regem perosi, cui studiis et suffragiis suis aduersati fuerant, tandemque
cognouissent Maximilianum neque posse saluo foedere, neque etiam audere in regem
Hungarorum quicquam mouere, omissis inquietis consiliis in potestatem regis concesserunt. Quorum exemplum secuti caeteri coniurati depositis armis sese Vuladislauo
dediderunt, quos ille locis duntaxat ad inferendam regno iniuriam opportunis mulctatos
omnes praeter Priorem
in Vuladislauum moliti essent, siue eius ignauiam contemnentes, siue regem perosi, cui studiis et suffragiis suis aduersati fuerant, tandemque
cognouissent Maximilianum neque posse saluo foedere, neque etiam audere in regem
Hungarorum quicquam mouere, omissis inquietis consiliis in potestatem regis concesserunt. Quorum exemplum secuti caeteri coniurati depositis armis sese Vuladislauo
dediderunt, quos ille locis duntaxat ad inferendam regno iniuriam opportunis mulctatos
omnes praeter Priorem ingenita sibi clementia liberos dimisit. Priorem uero ueluti omnium auctorem
regis concesserunt. Quorum exemplum secuti caeteri coniurati depositis armis sese Vuladislauo
dediderunt, quos ille locis duntaxat ad inferendam regno iniuriam opportunis mulctatos
omnes praeter Priorem ingenita sibi clementia liberos dimisit. Priorem uero ueluti omnium auctorem dissensionum in carcerem coniecit, indignum iudicans, qui statim ueniam
impetraret, eo quod iam iterum in gratiam recoeptus bellum uicinis contempto regis
imperio ultro intulerat.
dediderunt, quos ille locis duntaxat ad inferendam regno iniuriam opportunis mulctatos
omnes praeter Priorem ingenita sibi clementia liberos dimisit. Priorem uero ueluti omnium auctorem dissensionum in carcerem coniecit, indignum iudicans, qui statim ueniam
impetraret, eo quod iam iterum in gratiam recoeptus bellum uicinis contempto regis
imperio ultro intulerat.
iterum in gratiam recoeptus bellum uicinis contempto regis
imperio ultro intulerat.
iam fere exitus fuisset, ni Beatricis reginae importunae obstitissent nuptiae. Haec enim foemina, decoris ad matronam spectantis penitus oblita, nulla etiam primi coniugis inclyti regis Matthiae Coruini generisque
clarissimi habita ratione ― fuit enim Ferdinandi, Neapolitani regis, uiri in administrando
regno longe omnium praestantissimi filia ― ad hoc immemor sterilitatis suae adeo exoptauit Vuladislaui coniugium, quo sola esset apud Hungaros reginae nomine uocitata, ut
quum tandem rescisset se ab Hungaris elusam, palam profiteri Vuladislauum iusto sibi
congressum matrimonio
minimam, ut ita dicam, promittit uoluptatem.
Cuius equidem rei admonitus cogitatione referam paucis miserabilem cuiusdam puellae
casum, quae dum nimio moderari nequit amori, magna omnium admiratione sibi ipsi
mortem consciuit. Atque eo id libentius narrabo, quoniam et ea res in hanc incidit
aetatem, et quo talis monimentum exempli omneis a tam foedo reuocet scelere.
nequit amori, magna omnium admiratione sibi ipsi
mortem consciuit. Atque eo id libentius narrabo, quoniam et ea res in hanc incidit
aetatem, et quo talis monimentum exempli omneis a tam foedo reuocet scelere.
Latinis hominibus adnumerant.
Quam uocem tametsi puella hillari accepisset animo, nullum tamen prae pudore
responsum dedit, sed extemplo ad sororem natu maiorem accurens uerba, quae hospes
habuisset, defert, nec dissimulat se hospitis amore deperire. Rogat itaque sororem ut in
domesticis hortis collectos flores ad hospitem amantis puellae nomine ferat, indicetque
eius animum in ipsum hospitem. Rhacusanus acceptis floribus, quo comodiore hospitio
uteretur, spe magna futuri coniugii puellam explet, affirmans nullam unquam in
uxorem
nullum tamen prae pudore
responsum dedit, sed extemplo ad sororem natu maiorem accurens uerba, quae hospes
habuisset, defert, nec dissimulat se hospitis amore deperire. Rogat itaque sororem ut in
domesticis hortis collectos flores ad hospitem amantis puellae nomine ferat, indicetque
eius animum in ipsum hospitem. Rhacusanus acceptis floribus, quo comodiore hospitio
uteretur, spe magna futuri coniugii puellam explet, affirmans nullam unquam in
uxorem praeter ipsam ducturum. Nec huiusmodi iocus latuit puellae parentes. Itaque et
ipsi, ut fit, puellae
sororem ut in
domesticis hortis collectos flores ad hospitem amantis puellae nomine ferat, indicetque
eius animum in ipsum hospitem. Rhacusanus acceptis floribus, quo comodiore hospitio
uteretur, spe magna futuri coniugii puellam explet, affirmans nullam unquam in
uxorem praeter ipsam ducturum. Nec huiusmodi iocus latuit puellae parentes. Itaque et
ipsi, ut fit, puellae delectati simplicitate hilariter una cum hospitibus illum diem duxere,
ignari quam magnam pestem ille iocus filiae esset allaturus.
Postero die Rhacusani mercatores spe
Parentes puellae, rati dandum esse puellari spatium perturbationi, haud
asperius filia obiurgata opilionem dimittunt, inito cum eo consilio, ut puellam nactus rei
agendae opportunitatem raperet.
Puella igitur, quum forte ad hauriendam aquam de more extra pagum profecta esset,
a latente in insidiis proco, quem maxime oderat, excipitur, deductaque in proximam
syluam tacito suorum, ut dictum est, consensu comprimitur. Quae quidem per uim
stuprata, ubi domum aegra animi regressa est, iniuriam ad parentes, eorum consilii prorsus ignara, defert, illi uero, dum et
haud
asperius filia obiurgata opilionem dimittunt, inito cum eo consilio, ut puellam nactus rei
agendae opportunitatem raperet.
Puella igitur, quum forte ad hauriendam aquam de more extra pagum profecta esset,
a latente in insidiis proco, quem maxime oderat, excipitur, deductaque in proximam
syluam tacito suorum, ut dictum est, consensu comprimitur. Quae quidem per uim
stuprata, ubi domum aegra animi regressa est, iniuriam ad parentes, eorum consilii prorsus ignara, defert, illi uero, dum et domesticae famae consulunt, et filiae iram mollire
conantur, suadent,
Lodouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Andraea Casimiro, Polonorum rege, iam ultima senecta morbo extincto, Alberthus,
eius filius, de quo saepe diximus, regnum non tam senatus procerumque uoluntate quam
matris iniit suffragatione. Polonorum enim bona pars principum, ueriti ferox Alberthi
ingenium studiis suis in Vuladislauum, Hungarorum regem, inclinabat, ius gentium timori suo praetendentes. Erat enim Vuladislauus, ut ante dictum est, liberorum Casimiri
omnium natu maximus. Igitur uxor Casimiri tametsi Polonos principes magna ex parte
conciliasset Albertho, rata tamen, uti res sese habebat, non nisi
suo praetendentes. Erat enim Vuladislauus, ut ante dictum est, liberorum Casimiri
omnium natu maximus. Igitur uxor Casimiri tametsi Polonos principes magna ex parte
conciliasset Albertho, rata tamen, uti res sese habebat, non nisi Vuladislaui interposita
auctoritate Polonos passuros Alberthum in Polonia quiete regnum obtinere, regni
Polonici rebus, simul et liberorum prospiciens concordiae, hominem ex suis, cuius fidem
erga Alberthum exploratam habebat, oratorem ad Vuladislauum filium in Hungariam
mittit, huic mandat, uti salutato rege matris nomine huiuscemodi
sese habebat, non nisi Vuladislaui interposita
auctoritate Polonos passuros Alberthum in Polonia quiete regnum obtinere, regni
Polonici rebus, simul et liberorum prospiciens concordiae, hominem ex suis, cuius fidem
erga Alberthum exploratam habebat, oratorem ad Vuladislauum filium in Hungariam
mittit, huic mandat, uti salutato rege matris nomine huiuscemodi eum amotis arbitris
alloquatur oratione:
Quamquam, rex Vuladislaue, propter insitam humanis mentibus regnandi cupiditatem plaerique mortalium in magno imperio summam
oratorem ad Vuladislauum filium in Hungariam
mittit, huic mandat, uti salutato rege matris nomine huiuscemodi eum amotis arbitris
alloquatur oratione:
Quamquam, rex Vuladislaue, propter insitam humanis mentibus regnandi cupiditatem plaerique mortalium in magno imperio summam consistere gloriam putant,
quandoque tamen regnum fastidire quam accipere, et modestia potius uincere praesertim
suos quam imperio maximae laudis esse solet, propterea quod alterum armis ac fortunae
beneficio
consistere gloriam putant,
quandoque tamen regnum fastidire quam accipere, et modestia potius uincere praesertim
suos quam imperio maximae laudis esse solet, propterea quod alterum armis ac fortunae
beneficio plaerunque paratur, in altero animi celsitudo et humanitas, a qua quidem
homines appellationem traxerunt, omnino elucescit. Cui profecto tanta inest uis, ut
plaerunque multo maiora quam quaeuis potentissima arma efficiat.
Nec longe
erat, prouexit, tuae potissimum humanitatis gloria te regem Hungarorum creauit. Huius tantae uirtutis laudem non
confirmabis modo, uerum etiam summopere aucturus es, si insita tibi modestia ac animi
magnitudine erga fratrem hoc tempore usus fueris. Qui quidem, licet omnium consensu
in regnum paternum, quia tu illud non postulasti, suffectus sit, tamen non nisi tua uoluntate et illud inire et administrare animo proposuit, eo quod post pacem tecum factam
non libertatem suam modo, sed et uitam tibi debere Alberthus ingenue fatetur, nec iam
quicquam concupiscit, quod profecto aut
et fratres tui abs te contendunt,
uerum etiam omnes Poloni proceres, concordiae maxime ac publici boni studiosi, summis
precibus petunt. Dices forsan Alberthum tuam gratiam factis suis nondum promeruisse.
At hoc profecto tuam gloriam multo magis celebrem reddet: nam quanto maius officium
in ipsum ultro contuleris, tanto magis tuam commendabis humanitatem. Etenim
praeterquam quod non eadem sunt propinquorum et caeterorum hominum in dandis
accipiendisque beneficiis iura
- est enim de proprio iure in
tuam gratiam factis suis nondum promeruisse.
At hoc profecto tuam gloriam multo magis celebrem reddet: nam quanto maius officium
in ipsum ultro contuleris, tanto magis tuam commendabis humanitatem. Etenim
praeterquam quod non eadem sunt propinquorum et caeterorum hominum in dandis
accipiendisque beneficiis iura
- est enim de proprio iure in gratiam suorum aliquando
remittendum, atque etiam possessis decedendum ― qui beneficio prouocatus remuneratione in quempiam utitur, is quidem grati
officium
in ipsum ultro contuleris, tanto magis tuam commendabis humanitatem. Etenim
praeterquam quod non eadem sunt propinquorum et caeterorum hominum in dandis
accipiendisque beneficiis iura
- est enim de proprio iure in gratiam suorum aliquando
remittendum, atque etiam possessis decedendum ― qui beneficio prouocatus remuneratione in quempiam utitur, is quidem grati solummodo hominis sibi nomen adsciscit, at
qui ultro confert commoda, is demum beneficus ac liberalis merito ab omnibus
propinquorum et caeterorum hominum in dandis
accipiendisque beneficiis iura
- est enim de proprio iure in gratiam suorum aliquando
remittendum, atque etiam possessis decedendum ― qui beneficio prouocatus remuneratione in quempiam utitur, is quidem grati solummodo hominis sibi nomen adsciscit, at
qui ultro confert commoda, is demum beneficus ac liberalis merito ab omnibus appellatur. Haec enim uirtus diuinae imitatrix naturae nihil sua causa agit, sed eius gratia, in
quem suo duntaxat delectata
beneficio prouocatus remuneratione in quempiam utitur, is quidem grati solummodo hominis sibi nomen adsciscit, at
qui ultro confert commoda, is demum beneficus ac liberalis merito ab omnibus appellatur. Haec enim uirtus diuinae imitatrix naturae nihil sua causa agit, sed eius gratia, in
quem suo duntaxat delectata officio utitur beneficentia.
Atqui haud ab re tua futurum est, Vuladislaue, si Alberthus cognouerit non magis
senatus sui studio quam tua uoluntate regnum paternum obtinuisse. Nam et te secum
syncere in gratiam rediisse iam hoc
sua causa agit, sed eius gratia, in
quem suo duntaxat delectata officio utitur beneficentia.
Atqui haud ab re tua futurum est, Vuladislaue, si Alberthus cognouerit non magis
senatus sui studio quam tua uoluntate regnum paternum obtinuisse. Nam et te secum
syncere in gratiam rediisse iam hoc potissimum erit argumento, et si quid forte ueteris
offensae apud eius animum resederit, huius meriti delebitur magnitudine, atque extinctis
omnibus odii reliquiis hoc officium immortale in eius pectore permanebit. Qui enim
poterit unquam tanti
regnum paternum obtinuisse. Nam et te secum
syncere in gratiam rediisse iam hoc potissimum erit argumento, et si quid forte ueteris
offensae apud eius animum resederit, huius meriti delebitur magnitudine, atque extinctis
omnibus odii reliquiis hoc officium immortale in eius pectore permanebit. Qui enim
poterit unquam tanti beneficii obliuisci, quo scilicet regnum paternum, tibi iure gentium
debitum, se habere tum demum legitimum iudicabit, quum tuo id permissu accepisse
senserit? Quod sane regnum perinde ac praefectus
Ad hoc quis dubitet, uel si Polonorum rex esses declaratus, quin Hungari
uicissim et Poloni aegerrime sint laturi suum regem alterutro regno diutius abesse, quum
utrunque regnum ob immensam terrarum latitudinem assidua regis indigeat praesentia?
Si igitur, Vuladislaue, quod petimus, in fratrem contuleris, et apud Hungaros, qui
magis praesentes uereri consueuerunt reges quam his ipsis, dum absunt, parere, tuto semper regnabis, et Poloniam tuo prope imperio obtinebis. Nempe Alberthum hoc maximo
omnium beneficio deuinctum obseruantia atque cultura praefectum, ut paulo ante
ante dixi,
habebis, uiribus potentissimum regem, charitate fratrem tui amantissimum.
Pragam petit; Poloni mouent contra Valachos et Moldauos.
regem constituendum, moxque potentia aequalem
prope sibi futurum tanto beneficio beniuolum potius reddere caeterisque hanc
praeripere gratiam quam ei nequicquam forsan et non sine proprio aduersari periculo,
quum studia hominum pro tempore ueluti marini aestus modo in hanc modo in illam
ferantur partem.
Itaque legatos ad Alberthum confestim misit, qui ei de regno gratularentur simul et ad mutuum eum amorem hortarentur.
Non ita multo post Vuladislauus regnum Boëmiae, quinque annis
moxque potentia aequalem
prope sibi futurum tanto beneficio beniuolum potius reddere caeterisque hanc
praeripere gratiam quam ei nequicquam forsan et non sine proprio aduersari periculo,
quum studia hominum pro tempore ueluti marini aestus modo in hanc modo in illam
ferantur partem.
Itaque legatos ad Alberthum confestim misit, qui ei de regno gratularentur simul et ad mutuum eum amorem hortarentur.
Non ita multo post Vuladislauus regnum Boëmiae, quinque annis post quam
hortarentur.
Non ita multo post Vuladislauus regnum Boëmiae, quinque annis post quam inde
abscesserat, inuisurus, Pragam, sedes ea regni est, maximo apparatu profectus est.
Hungari enim, per studium opes suas Boëmis ostentandi, magnam uim auri atque argenti tum in uestem praeciosam, tum in equorum phaleras contulerant. Qui ubi Boëmiam
ingressus est, his qui a Romano ritu dissentiunt, magnum incussit timorem, quippe
Wladislauus Boëmos, quos haereticos nostri appellant, semper auersatus est, et quia illi
regis ignauiam penitus cognitam
ita multo post Vuladislauus regnum Boëmiae, quinque annis post quam inde
abscesserat, inuisurus, Pragam, sedes ea regni est, maximo apparatu profectus est.
Hungari enim, per studium opes suas Boëmis ostentandi, magnam uim auri atque argenti tum in uestem praeciosam, tum in equorum phaleras contulerant. Qui ubi Boëmiam
ingressus est, his qui a Romano ritu dissentiunt, magnum incussit timorem, quippe
Wladislauus Boëmos, quos haereticos nostri appellant, semper auersatus est, et quia illi
regis ignauiam penitus cognitam contemptui habebant, et quia in
tum in equorum phaleras contulerant. Qui ubi Boëmiam
ingressus est, his qui a Romano ritu dissentiunt, magnum incussit timorem, quippe
Wladislauus Boëmos, quos haereticos nostri appellant, semper auersatus est, et quia illi
regis ignauiam penitus cognitam contemptui habebant, et quia in his, quae ad religionem
pertinent, eius imperio nunquam audientes fuere. Potuissetque tunc Boëmos, ut non
nulli arbitrati sunt, in Romani pontificis redigere potestatem, si bonae spei capacior extitisset, illorumque metu abuti uoluisset. Quamuis, uel si aduersus haereticos
Wladislauus Boëmos, quos haereticos nostri appellant, semper auersatus est, et quia illi
regis ignauiam penitus cognitam contemptui habebant, et quia in his, quae ad religionem
pertinent, eius imperio nunquam audientes fuere. Potuissetque tunc Boëmos, ut non
nulli arbitrati sunt, in Romani pontificis redigere potestatem, si bonae spei capacior extitisset, illorumque metu abuti uoluisset. Quamuis, uel si aduersus haereticos Wladislauus
mouisset arma, auocasset eum ab hoc incoepto noua Alberthi in Getas expeditio,
quos Valacos appellari
tunc Boëmos, ut non
nulli arbitrati sunt, in Romani pontificis redigere potestatem, si bonae spei capacior extitisset, illorumque metu abuti uoluisset. Quamuis, uel si aduersus haereticos Wladislauus
mouisset arma, auocasset eum ab hoc incoepto noua Alberthi in Getas expeditio,
quos Valacos appellari supra docuimus.
Nam ubi audiuit Polonos Valachiam ingressos, confestim Hungariam repetiit.
Porro Valachia, cuius pars ad ortum solis aestiuum spectans Moldouia dicitur
(antiquis
ubi audiuit Polonos Valachiam ingressos, confestim Hungariam repetiit.
Porro Valachia, cuius pars ad ortum solis aestiuum spectans Moldouia dicitur
(antiquis Dacia appellabatur), a Transistrana Hungaria montibus tantum ac syluis seiuncta est, qui quidem montes a Carpatho in austrum excurrentes usque ad Istrum fere
amnem protenduntur. Huius incolae regionis in parte magis quam sub imperio
Hungarorum degunt, ab Hungaris lingua et institutis differunt: Romana enim lingua,
licet non incorrupta, utuntur. Cum Turcis, a quibus Istro
cuius pars ad ortum solis aestiuum spectans Moldouia dicitur
(antiquis Dacia appellabatur), a Transistrana Hungaria montibus tantum ac syluis seiuncta est, qui quidem montes a Carpatho in austrum excurrentes usque ad Istrum fere
amnem protenduntur. Huius incolae regionis in parte magis quam sub imperio
Hungarorum degunt, ab Hungaris lingua et institutis differunt: Romana enim lingua,
licet non incorrupta, utuntur. Cum Turcis, a quibus Istro flumine diuiduntur, multis
annis uaria fortuna bellum gessere,
diuiduntur, multis
annis uaria fortuna bellum gessere,
tandem magis populationibus quam praeliis fessi
tributi pensione finem incursionibus imposuere.
Nolebant autem Hungari hanc regionem, utpote ab antiquis regibus in societatem
assumptam, a Polonis occupari. Itaque non mediocris militum manus eo confestim missa,
quae Valachis subsidio foret, si Poloni uim inferre conarentur. Quod quidem eo promptius ab Hungaris factum est, ne Alberthus superatis Valachis iterum regnum Hungariae
bello lacesseret: uix enim
uix enim unquam suspitio tolli potest, ubi aliquando inter reges maxime
offensa intercessit.
Caeterum Alberthus uictoria recenti elatus ― bis enim post acceptum regnum cum
Thataris (gens Scytharum est Tauricae Cherroneso accola) praelio comisso prospere pugnauerat ― iam in Moldouiam, qua haec regio Rhoxolanos attingit, cum ingentibus copiis
ingressus erat, per speciem quidem bellum confestim cum Turcis gesturus, re uero Getas,
quos Moldouios uocant, imperio suo adiuncturus, quibus scilicet in ditionem redactis de
proximo bellum Turcis
accola) praelio comisso prospere pugnauerat ― iam in Moldouiam, qua haec regio Rhoxolanos attingit, cum ingentibus copiis
ingressus erat, per speciem quidem bellum confestim cum Turcis gesturus, re uero Getas,
quos Moldouios uocant, imperio suo adiuncturus, quibus scilicet in ditionem redactis de
proximo bellum Turcis inferret.
Sed nihil diu simulari potest: nam quod Alberthus longe alia, quam quae prae se ferebat, animo agitaret, mox detectum est. Turcae duo castella, a Bazethe, Turcarum rege,
de Moldouiis aliquot ante annis occupata, praesidiis obtinebant
diu simulari potest: nam quod Alberthus longe alia, quam quae prae se ferebat, animo agitaret, mox detectum est. Turcae duo castella, a Bazethe, Turcarum rege,
de Moldouiis aliquot ante annis occupata, praesidiis obtinebant ― Moncastrum alterum,
alterum Celias incolae uocant ― utrumque autem in Getico agro ipsius Istri ripis impositum est. Igitur Alberthus, ut dictum est, simulans amicum se Getis esse, atque aduersus
Turcas propugnatorem defensoremque futurum, pollicitus erat, ante quam quicquam rei
gereret, haec castella oppugnatum ire, recaeptaque Moldouiis restituere. Sed
atque aduersus
Turcas propugnatorem defensoremque futurum, pollicitus erat, ante quam quicquam rei
gereret, haec castella oppugnatum ire, recaeptaque Moldouiis restituere. Sed quum
animo proposuisset, prius quam Turcas aggrederetur, Moldouiam in potestatem
redigere, quo, praeter quam quod Geticae fidei parum credendum putabat ― differunt
enim Valachi a Romana ecclesia non religione, sed ritu sacrorum ― suo non alieno arbitratu sociorum uiribus operaque in Turcas uteretur. Omissis interim Celiis atque
aggrederetur, Moldouiam in potestatem
redigere, quo, praeter quam quod Geticae fidei parum credendum putabat ― differunt
enim Valachi a Romana ecclesia non religione, sed ritu sacrorum ― suo non alieno arbitratu sociorum uiribus operaque in Turcas uteretur. Omissis interim Celiis atque
Monocastro, munitioribus Getarum locis praesidia imponebat, per speciemque tutandae
Moldouiae aeque ac regem imperiosissimum sese gerebat.
Is,
plane perspecto Alberthi consilio, simul suis ipsius uiribus imparem se illi iudicans
(neque enim solo Hungarorum auxilio satis confidebat utpote ab Vuladislauo Alberthi
fratre misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat,
in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe
Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens,
maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum
hunc
Is,
plane perspecto Alberthi consilio, simul suis ipsius uiribus imparem se illi iudicans
(neque enim solo Hungarorum auxilio satis confidebat utpote ab Vuladislauo Alberthi
fratre misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat,
in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe
Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens,
maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum
hunc in modum per epistolam est
Hungarorum auxilio satis confidebat utpote ab Vuladislauo Alberthi
fratre misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat,
in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe
Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens,
maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum
hunc in modum per epistolam est hortatus:
Stephanus Carabogdanes Bazethi Otomano, regum maximo, salutem.
Compulsus Polonorum terrore, qui a me nulla
satis confidebat utpote ab Vuladislauo Alberthi
fratre misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat,
in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe
Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens,
maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum
hunc in modum per epistolam est hortatus:
Stephanus Carabogdanes Bazethi Otomano, regum maximo, salutem.
Compulsus Polonorum terrore, qui a me nulla iniuria lacessiti,
in amicitiam receptus erat,
in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe
Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens,
maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum
hunc in modum per epistolam est hortatus:
Stephanus Carabogdanes Bazethi Otomano, regum maximo, salutem.
Compulsus Polonorum terrore, qui a me nulla iniuria lacessiti, sed profunda dominandi cupidine ingentibus copiis, procurationis quidem meae, uerum imperii tui regiones
adorti
Polonorum terrore, qui a me nulla iniuria lacessiti, sed profunda dominandi cupidine ingentibus copiis, procurationis quidem meae, uerum imperii tui regiones
adorti sunt, a tua iam defecissem societate, ni animo proposuissem eodem fidei tenore
erga te perpetuo permanere, et talis in te semper esse, qualis fui, quum primum tecum
amicitiam institui, coepique annuo colere tributo tuae fortunae magnitudinem, quae te
non modo finitimis gentibus antetulit, sed etiam caeteris orbis regibus altius euexit.
Itaque nisi mihi mature suppetias tuleris, salua quidem sociali
quum primum tecum
amicitiam institui, coepique annuo colere tributo tuae fortunae magnitudinem, quae te
non modo finitimis gentibus antetulit, sed etiam caeteris orbis regibus altius euexit.
Itaque nisi mihi mature suppetias tuleris, salua quidem sociali fide, quam profecto, quantum in me erit, ad ultimum praestaturus sum, non me posthac, sed Polonum, cuius sane
uiribus omnino impar sum, conterminum habebis. Nam qui mihi parent, licet et ipsi tibi
sint deditissimi, malunt tamen uoluntario officio pacem a Polonis redimere quam bello
uicti iugum accipere, atque imperium
sed Polonum, cuius sane
uiribus omnino impar sum, conterminum habebis. Nam qui mihi parent, licet et ipsi tibi
sint deditissimi, malunt tamen uoluntario officio pacem a Polonis redimere quam bello
uicti iugum accipere, atque imperium pati.
Scito autem Alberthum haud ea spe in nos impetum fecisse, quo scilicet abactis duntaxat nostris pecoribus ― haec enim iniuria solum praeter libertatem nobis ab externo
hoste inferri potest ― ad suas sedes reddita nobis pace reuertatur. Etenim nobis exploratum
est illum tanta animo concepisse, quanta quiuis
ritus Christiani te non modo inuictum, sed ne
leui quidem iniuriae esse opportunum. Quo facto et mihi, tutelę tuae commisso, e dignitate tua consultum erit, et imperio tuo maxime cauebis.
Haec Geta, secutus sane consilium nec Christiano homini satis honestum, nec imperio suo in posterum satis tutum. Nam ut apud Dalmatas in prouerbio est: quodcunque
solum Turcae equorum suorum ungulis contigerint, illud de caetero ne uernis quidem
imbribus reuirescere aut herbis uestiri . Quo sane prouerbio arguitur eorum tum stultitia,
tum impietas, qui ope
ne
leui quidem iniuriae esse opportunum. Quo facto et mihi, tutelę tuae commisso, e dignitate tua consultum erit, et imperio tuo maxime cauebis.
Haec Geta, secutus sane consilium nec Christiano homini satis honestum, nec imperio suo in posterum satis tutum. Nam ut apud Dalmatas in prouerbio est: quodcunque
solum Turcae equorum suorum ungulis contigerint, illud de caetero ne uernis quidem
imbribus reuirescere aut herbis uestiri . Quo sane prouerbio arguitur eorum tum stultitia,
tum impietas, qui ope communium hostium suas ulciscuntur iniurias,
ut,
si ex usu esse arbitraretur, Istrum traiceret, sed manum cum hoste haud prius consereret
quam fidem Getarum experiretur. Verebatur enim Turca, ne quam fraudem
Valachi molirentur, eo quod arbitrabatur eos, ut fere et caeteros Christianos, malo esse
in Turcas animo, et quia saepius illa gens, potius quo fortuna uocaret quam fides, inclinarat arma.
Igitur posteaquam Turca animaduerterit Carabogdanem ob uastatam regionem suam
iusta ira in Polonum accensum, opemque absque ullo dolo implorare, partem fere tertiam copiarum
molirentur, eo quod arbitrabatur eos, ut fere et caeteros Christianos, malo esse
in Turcas animo, et quia saepius illa gens, potius quo fortuna uocaret quam fides, inclinarat arma.
Igitur posteaquam Turca animaduerterit Carabogdanem ob uastatam regionem suam
iusta ira in Polonum accensum, opemque absque ullo dolo implorare, partem fere tertiam copiarum traiecit, duas reliquas in iisdem castris reliquit, ne sociorum agris multitudine hominum oneri esset, quum praesertim expeditio haud magnis copiis indigeret,
propterea quod graue Moldouiae, ut arbitror,
saepius illa gens, potius quo fortuna uocaret quam fides, inclinarat arma.
Igitur posteaquam Turca animaduerterit Carabogdanem ob uastatam regionem suam
iusta ira in Polonum accensum, opemque absque ullo dolo implorare, partem fere tertiam copiarum traiecit, duas reliquas in iisdem castris reliquit, ne sociorum agris multitudine hominum oneri esset, quum praesertim expeditio haud magnis copiis indigeret,
propterea quod graue Moldouiae, ut arbitror, Polonis coelum omnem pene exercitum
cum ipso duce ualetudine tentauerat, magnaque pars Polonorum, quae maxime
rerum necessariarum inopiam longinquamque militiam molestius tolerauerat,
morbo absumpta erat.
Valachi, Turcarum auxiliis fraeti, confestim e montibus, ad quos cum familiis animaduerso Polonorum hostili animo confugerant, descendunt. His enim mos patrius est
hostem in patentibus campis nequaquam operiri, uerum exustis uicis et pabulo corrupto
iuga montium petere, atque inde ex occasione praeliis hostem lacessere. Itaque coniuncti cum Turcis haud procul a Polonis consedere, aduersa hostium ualetudine magis quam
uiribus confisi.
At Poloni simul
ne ualetudine correptos hostibus trucidandos relinquerent, simul ne profectio fugae similis esse uideretur, quae res hostium animos uehementer solet excitare. Quod ubi Valachi animaduertunt, ocyus Polonorum iter
praeuertere statuunt, atque ante quam Poloni ualle ac saltibus excedant, in eorum
impedimenta irruere, iussis Hungaris Turcisque extremum fugientium agmen carpendo
turbare.
Non defuit consilio fortuna. Nam Valachi regionum notitia celeriter susceptum
iter per diuortia emensi, Polonorum impedimenta partim ex aduerso his oblati,
missilibus hostem metu simul et ualetudine ad repugnandum segnem urgebant. Itaque
Poloni multiplici malo circumuenti, dum magis saluti quam sarcinis consulunt, magna ex
parte impedimenta cum aliquot militibus, qui hostilem impetum strenue pugnando
sustinuerant, amissere, atque in patriam regressi sunt, precium inconsultae expeditionis
dedecus non sine detrimento reportantes.
Cui autem dubium est Alberthum in Getas temere motum esse? Quippe quibus tantum libertatis studium inest, ut neque finitimis Turcis, quorum armis tot iam
Christianorum regum
saluti quam sarcinis consulunt, magna ex
parte impedimenta cum aliquot militibus, qui hostilem impetum strenue pugnando
sustinuerant, amissere, atque in patriam regressi sunt, precium inconsultae expeditionis
dedecus non sine detrimento reportantes.
Cui autem dubium est Alberthum in Getas temere motum esse? Quippe quibus tantum libertatis studium inest, ut neque finitimis Turcis, quorum armis tot iam
Christianorum regum imperia deleta sunt, neque Hungaris, quibuscum uetus societas, ut
ante dictum est, illis intercedit, seruire unquam in
in Getas temere motum esse? Quippe quibus tantum libertatis studium inest, ut neque finitimis Turcis, quorum armis tot iam
Christianorum regum imperia deleta sunt, neque Hungaris, quibuscum uetus societas, ut
ante dictum est, illis intercedit, seruire unquam in animum induxerint, quum utraque
gens illos bello saepius tentasset. Tales ergo non ui cogendi erant, uerum beneficiis conciliandi, atque mercede potius in partem quam in ditionem trahendi. Praeterea summae
dementiae fuit cum Polono, tantummodo tyrone milite laborisque
imperia deleta sunt, neque Hungaris, quibuscum uetus societas, ut
ante dictum est, illis intercedit, seruire unquam in animum induxerint, quum utraque
gens illos bello saepius tentasset. Tales ergo non ui cogendi erant, uerum beneficiis conciliandi, atque mercede potius in partem quam in ditionem trahendi. Praeterea summae
dementiae fuit cum Polono, tantummodo tyrone milite laborisque intolerantissimo,
Turcas, gentem in armis duram, crebrisque expeditionibus exercitatam, bello lacessere,
non deductis prius in societatem Hungaris, qui quidem soli
sunt, neque Hungaris, quibuscum uetus societas, ut
ante dictum est, illis intercedit, seruire unquam in animum induxerint, quum utraque
gens illos bello saepius tentasset. Tales ergo non ui cogendi erant, uerum beneficiis conciliandi, atque mercede potius in partem quam in ditionem trahendi. Praeterea summae
dementiae fuit cum Polono, tantummodo tyrone milite laborisque intolerantissimo,
Turcas, gentem in armis duram, crebrisque expeditionibus exercitatam, bello lacessere,
non deductis prius in societatem Hungaris, qui quidem soli fere hac
quum utraque
gens illos bello saepius tentasset. Tales ergo non ui cogendi erant, uerum beneficiis conciliandi, atque mercede potius in partem quam in ditionem trahendi. Praeterea summae
dementiae fuit cum Polono, tantummodo tyrone milite laborisque intolerantissimo,
Turcas, gentem in armis duram, crebrisque expeditionibus exercitatam, bello lacessere,
non deductis prius in societatem Hungaris, qui quidem soli fere hac tempestate cum
Turcis pugnare nouerunt, eo quod insito quodam odio quotidianis prope praeliis cum
his contendunt,
beneficiis conciliandi, atque mercede potius in partem quam in ditionem trahendi. Praeterea summae
dementiae fuit cum Polono, tantummodo tyrone milite laborisque intolerantissimo,
Turcas, gentem in armis duram, crebrisque expeditionibus exercitatam, bello lacessere,
non deductis prius in societatem Hungaris, qui quidem soli fere hac tempestate cum
Turcis pugnare nouerunt, eo quod insito quodam odio quotidianis prope praeliis cum
his contendunt,
maximoque ob id ipsum illis terrori sunt. Quod profecto si
soli fere hac tempestate cum
Turcis pugnare nouerunt, eo quod insito quodam odio quotidianis prope praeliis cum
his contendunt,
maximoque ob id ipsum illis terrori sunt. Quod profecto si Alberthus
fecisset, haud ullam suspitionem eius in Moldouiam accessus Hungaris loci opportunitatem timentibus prorsus mouisset, quae quidem lues multorum fons errorum regum
inuicem animos uel maxime dissociat atque in discordiam impellit.
maximoque ob id ipsum illis terrori sunt. Quod profecto si Alberthus
fecisset, haud ullam suspitionem eius in Moldouiam accessus Hungaris loci opportunitatem timentibus prorsus mouisset, quae quidem lues multorum fons errorum regum
inuicem animos uel maxime dissociat atque in discordiam impellit.
eius in Moldouiam accessus Hungaris loci opportunitatem timentibus prorsus mouisset, quae quidem lues multorum fons errorum regum
inuicem animos uel maxime dissociat atque in discordiam impellit.
Non contemni enim ab eo, quocum nulla firma societas esse potest, non modo gloriosum est,
uerum etiam ualde tutum. Etenim Turcae, si quando nobiscum foedere coeunt, haud
nostro illud, sed suo metiuntur emolumento.
Bazethes cognitis, quae in Moldouia gesta erant, animum in Christianos, diu metu
fraterno coërcitum, uehementer exacuit. Iam enim Gemius Otomanus, Bazethis frater,
ueneno necatus interierat. Quem Rhodiorum equitum princeps,
quocum nulla firma societas esse potest, non modo gloriosum est,
uerum etiam ualde tutum. Etenim Turcae, si quando nobiscum foedere coeunt, haud
nostro illud, sed suo metiuntur emolumento.
Bazethes cognitis, quae in Moldouia gesta erant, animum in Christianos, diu metu
fraterno coërcitum, uehementer exacuit. Iam enim Gemius Otomanus, Bazethis frater,
ueneno necatus interierat. Quem Rhodiorum equitum princeps,
inuitus tradiderat. Cuius sane interitus Christianos, Turcis praesertim
conterminos, non mediocribus affecit incommodis, propterea quod Bazethes, qui antea
ueluti fraenis quibusdamue compedibus uinctus continebatur, sublato fratre non secus ac
fera bestia refractis claustris erupit in nostrae religionis gentem, atque exinde occasionem quaesiuit, qua uel his Christianis, quibuscum illi pax erat, modo hi opportuni
essent, iniuriae arma inferret.
Itaque Carbaliam, a Catharenis propter acerbas fructuum exactiones ad Turcas deficientem, quum per foedus
adiunxit imperio. Est autem Carbalia Dalmatiae regio, sinui imminens Rhizonico, agri eius
fructus Ascriuienses, quos nunc Catharenos dicunt, priusquam illa regio ad Turcas defecisset, perceperunt.
Caeterum occurebat animo eorum ritu, qui compositis actionibus sese in scholis
declamando exercent, nostratium impendentes, simul et recens acceptas, deplorare
calamitates. Quas quidem nunc institutarum rerum ordo exigit commemorare, atque ea
stylo persequi, quae profecto neque sine graui moerore monimentis mandare queunt, et
in maximum essent Christianos
compositis actionibus sese in scholis
declamando exercent, nostratium impendentes, simul et recens acceptas, deplorare
calamitates. Quas quidem nunc institutarum rerum ordo exigit commemorare, atque ea
stylo persequi, quae profecto neque sine graui moerore monimentis mandare queunt, et
in maximum essent Christianos principes odium inductura, modo id a lege historiae non
abhorreret, et uis ac facultas orationis meae rei gestae exaequare posset atrocitatem.
Equidem animaduertens, quum caeterorum Christianorum tum patriae meae periculum,
uix mihi temperare possum, quin
intulerunt, propterea quod illo
uiuente, ut paulo ante demonstratum est, nunquam ullam aduersus Christianos alicuius
momenti expeditionem Bazethes suscipere ausus est. Nam cum sexdecim prope annos
usque ad fratris obitum regnasset, nulla ferme arma in Christianos mouit, nec
quenquam de his locum caepit, praeterquam duo ignobilia circa Istrum castella, Cellias
Moncastrumque, quae quidem in Carabogdanis, ut dictum est, fuerunt ditione, magisque
ab incolis destituta sunt quam ab hostibus ui capta. Sed ante quam ad Christianorum
Bazethes suscipere ausus est. Nam cum sexdecim prope annos
usque ad fratris obitum regnasset, nulla ferme arma in Christianos mouit, nec
quenquam de his locum caepit, praeterquam duo ignobilia circa Istrum castella, Cellias
Moncastrumque, quae quidem in Carabogdanis, ut dictum est, fuerunt ditione, magisque
ab incolis destituta sunt quam ab hostibus ui capta. Sed ante quam ad Christianorum
clades accedam, quae Gemii interitum consecutae sunt, eius uiri fortunam, quo res paulo
ante perstricta magis in aperto sit, paucis attingam.
Moncastrumque, quae quidem in Carabogdanis, ut dictum est, fuerunt ditione, magisque
ab incolis destituta sunt quam ab hostibus ui capta. Sed ante quam ad Christianorum
clades accedam, quae Gemii interitum consecutae sunt, eius uiri fortunam, quo res paulo
ante perstricta magis in aperto sit, paucis attingam. Quod ut facerem, ea uel potissimum
causa adductus sum, ne uidear quempiam tanti sceleris falso insimulare.
uiri fortunam, quo res paulo
ante perstricta magis in aperto sit, paucis attingam. Quod ut facerem, ea uel potissimum
causa adductus sum, ne uidear quempiam tanti sceleris falso insimulare.
purpuratorum, qui quidem
Gemio erat deditus, eum confestim per literas de patris obitu certiorem facit, hortaturque, ut quam celerrime Constantinopolim aduolet, atque aduentum fratris praeuertat. Verum cum literę ab Achmetho Cossicio, Bazethis genero, qui per id tempus Mysiae
in Asia praeerat, forte essent intercaeptae, occasio oblata est Bazethi, priusquam Gemius
Constantinopolim accederet, sedem regiam paternumque thesaurum, qui quidem
Constantinopoli asseruabatur, occupandi. Quo ubi potitus est, nihil obstitit, quominus
statim rex appellaretur: nempe
occasio oblata est Bazethi, priusquam Gemius
Constantinopolim accederet, sedem regiam paternumque thesaurum, qui quidem
Constantinopoli asseruabatur, occupandi. Quo ubi potitus est, nihil obstitit, quominus
statim rex appellaretur: nempe praetorianos, ingenti donatiuo allectos, in partes suas
traxit. Turcarum enim animi nulla alia re magis quam largitione conciliantur. Quanquam
sunt, qui id gloriae non Achmetho Cossicio, sed cuidam Mustaphae Epeirotae tribuant,
qui sane, dum ad Bazethem contenderet nuntiatum illi paternam mortem, inciderat in
quendam
allectos, in partes suas
traxit. Turcarum enim animi nulla alia re magis quam largitione conciliantur. Quanquam
sunt, qui id gloriae non Achmetho Cossicio, sed cuidam Mustaphae Epeirotae tribuant,
qui sane, dum ad Bazethem contenderet nuntiatum illi paternam mortem, inciderat in
quendam eundem nuntium Gemio ferentem. A quo quum percepisset, quo iter haberet,
fingit se quoque eodem properare, atque parum cautum obtruncat. Quo facto et Gemio
mora iniecta est sedem paternam inuadendi, et Bazethi spatium datum
Constantinopolim, ante quam frater quicquam noui
caperet, perueniendi.
Bazethes igitur accepto regno, ut a pietate illud auspicaretur, patri regio more iusta
magnifice persoluit. Mox militibus praeter consuetum stipendium iterum satis large
donatis confestim aduersus fratrem qui iam in Bythiniam, qua ea Misiam contingit,
ingressus erat,
consuetum stipendium iterum satis large
donatis confestim aduersus fratrem qui iam in Bythiniam, qua ea Misiam contingit,
ingressus erat,
suburbia diripiebat, exercitum misit, cum insigni duce
Achimate Hiëdio, qui Hydruntem oppidum in Salentinis paucis ante mensibus
Mechmethis Magni auspiciis expugnarat, atroxque regi Neapolitano Ferdinando bellum
conflauerat. Bis itaque comisso praelio Gemius tandem profligatur, fugaque in Cariam,
mox Alicarnassum delatus est. Inde tuto accessu impetrato Rhodum sese recepit.
Insula haec Liciae adiacet, urbemque nobilem eodem nomine uocitatam habet. Eam
sacerdotes, qui et
haec Liciae adiacet, urbemque nobilem eodem nomine uocitatam habet. Eam
sacerdotes, qui et
eum quem
nostri
gerunt. Fundos, ex quibus
magna percipiunt commoda, per omnes Christianae ditionis regiones possident. Nemo
fere in eorum collegium admittitur, nisi illustribus ortus sit parentibus. Atque quum quis
eorum sacris initiatur, sacramento adigitur ne duobus armatis hostibus per metum cedat.
In quatuor autem classes distributi sunt, quibus quidem omnibus unus praeest princeps, quem ipsi, ut diximus,
sacramento adigitur ne duobus armatis hostibus per metum cedat.
In quatuor autem classes distributi sunt, quibus quidem omnibus unus praeest princeps, quem ipsi, ut diximus,
Ad hos cum Gemius quinquaginta circiter fidis clientibus comitatus profugisset, credens apud Christianos, et hos quidem religione sacros, fidem inuiolatam fore, atque aliquid inde subsidii afflictis rebus accessurum, statim in custodiam traditus est. Interiectis
aliquot diebus Rhodii equites ex collegii decreto mittunt ad Bazethem cum his
mandatis oratores, ut scilicet, si uellet fratrem in perpetua teneri custodia, solueret
quotannis
fore, atque aliquid inde subsidii afflictis rebus accessurum, statim in custodiam traditus est. Interiectis
aliquot diebus Rhodii equites ex collegii decreto mittunt ad Bazethem cum his
mandatis oratores, ut scilicet, si uellet fratrem in perpetua teneri custodia, solueret
quotannis quadraginta millia nummum aureorum, arbitrantes eo consilio et regem
Turcarum sibi ualde obnoxium futurum, et apud reliquos Christianos id splendori fore.
Bazethes primo Rhodios, ut precium pro nece Gemii mallent accipere
necquidquam licitatus est ― haud enim Rhodiis e re sua fore
uidebatur prodito Gemio tantum Bazethi demere metum ― oblatam accepit conditionem.
At Rhodii simul Turcarum propinquitatem animumque inimicum, simul ualidas uires
formidantes, Gemium naui onerariae impositum in Galliam auexerunt, ibique in quodam castello suae ditionis in libera custodia teneri iusserunt.
haud enim Rhodiis e re sua fore
uidebatur prodito Gemio tantum Bazethi demere metum ― oblatam accepit conditionem.
At Rhodii simul Turcarum propinquitatem animumque inimicum, simul ualidas uires
formidantes, Gemium naui onerariae impositum in Galliam auexerunt, ibique in quodam castello suae ditionis in libera custodia teneri iusserunt.
fore
uidebatur prodito Gemio tantum Bazethi demere metum ― oblatam accepit conditionem.
At Rhodii simul Turcarum propinquitatem animumque inimicum, simul ualidas uires
formidantes, Gemium naui onerariae impositum in Galliam auexerunt, ibique in quodam castello suae ditionis in libera custodia teneri iusserunt.
iusserunt.
et tanto auro, cuius quidem sacerdotes hac
tempestate maxime auidi sunt, potiri cupiens, oblata Rhodiorum principi dignitate, qua
cardinales sacerdotes Romanae ecclesiae insigniti sunt, agit cum illo, ut Turcam sibi
traderet. Rhodius non paruum fortunae suae additamentum existimans in collegium cardinalium cooptari, accepta conditione hominem suae fidei comissum huiuscemodi facile
permutat magistratu. Itaque uidimus, si Deo placet, non pecunia modo, quod iam
solemne est, sed etiam perfidia atque humano sanguine sacerdotia apud Christianos
parari, si
iam
solemne est, sed etiam perfidia atque humano sanguine sacerdotia apud Christianos
parari, si Christiani appellandi sunt qui nihil praeter nomen habent Christianorum.
Mortuo Innocentio Alexander Sextus, pontificatum pecunia adeptus, Gemium
in Caroli Octaui, Francorum regis, tunc Neapolitanum regnum petentis, coactus, ut
supra dictum est, permisit potestatem, dato ei prius ueneno haud quidem praesentaneo,
sed quod ad occultandam facinoris inuidiam aliquot diebus mortem protraheret. Ferunt
autem hunc pontificem adeo
Vnde omnibus persuasum est ipsum pontificem, qui uerius carnificis nomen obtinere
debuit, Venetis quoque non solum consciis, sed etiam internuntiis, propter simultatem,
quam cum rege Carolo habebant, ingentis pecuniae pactione ad hoc scelus a Bazethe esse
inductum, qui quidem in securitatem suam, ut dictum est, fratrem e medio tolli
magnopere optabat. Atque in hunc maxime modum Christiani, Turcis praesertim finitimi, a quibus minime oportuit, pene proditi sunt. Nam Bazethes, domestico metu liberatus, statim animo consilia uolutare coepit
obtinere
debuit, Venetis quoque non solum consciis, sed etiam internuntiis, propter simultatem,
quam cum rege Carolo habebant, ingentis pecuniae pactione ad hoc scelus a Bazethe esse
inductum, qui quidem in securitatem suam, ut dictum est, fratrem e medio tolli
magnopere optabat. Atque in hunc maxime modum Christiani, Turcis praesertim finitimi, a quibus minime oportuit, pene proditi sunt. Nam Bazethes, domestico metu liberatus, statim animo consilia uolutare coepit
Christianos aperte oppugnandi, atque
Christianos aperte oppugnandi, atque
opportunitate rerum gerendarum, quae ad illam diem haudquaquam patuerat, uti.
tuorum, rex Bazethes, antehac est ausus te ad ullam nouam
expeditionem suscipiendam adhortari, tametsi animi tui magnitudo et gloriae studium omnibus tuis satis perspecta essent, eo quod neminem latebat te non nisi iustis causis arma consuesse in hostem mouere, atque eos tantummodo bello persequi, qui te iniuria ultro affecerunt. Nunc autem prouocatus a Polonis, gente deside omniumque
ignauissima, permitte, uti per me illi intelligant, quibus uiris tuum munitum sit imperium, et quam temere quiescentem lacesserint leonem. Certum
quispiam eorum unquam aspiciat.
Aestate nihil praeter choreas puellarum ac iuuenum,
cibo potuque madentium, per urbeis et pagos spectare licet. Per totam uero hyemem ueluti insecta animalia, quae hiberno tempore subterranea petunt loca, in cellis caldariis abditi, perpetua item crapula graues iacent, corpore pariter et animo torpentes. Quare magis
nobis timendum est, ne ob illius tam desidis gentis ignauiam haud satis egregiam potius
reportemus uictoriam, quam ut ullum illic incommodum capiamus.
Hac Marconius
abditi, perpetua item crapula graues iacent, corpore pariter et animo torpentes. Quare magis
nobis timendum est, ne ob illius tam desidis gentis ignauiam haud satis egregiam potius
reportemus uictoriam, quam ut ullum illic incommodum capiamus.
Hac Marconius oratione, traducto in suam rege sententiam, Polonam obtinuit
prouinciam. Magna igitur Turcarum manu coacta (hi enim rapto ut plurimum uiuunt),
ad Istrum, qua hic amnis Peucem circunfluit insulam, profectus est. Hoc in loco lustrato exercitu ex omnibus copiis circiter quadraginta millia hominum, qui armis et
quam ut ullum illic incommodum capiamus.
Hac Marconius oratione, traducto in suam rege sententiam, Polonam obtinuit
prouinciam. Magna igitur Turcarum manu coacta (hi enim rapto ut plurimum uiuunt),
ad Istrum, qua hic amnis Peucem circunfluit insulam, profectus est. Hoc in loco lustrato exercitu ex omnibus copiis circiter quadraginta millia hominum, qui armis et equis
erant instructiores delegit, atque cum his traiecto Istro in Moldouiam perrexit. Ibi ad sex
millia Valachorum, quorum ira in Polonos nondum deferbuerat, cum eo sese
igitur Turcarum manu coacta (hi enim rapto ut plurimum uiuunt),
ad Istrum, qua hic amnis Peucem circunfluit insulam, profectus est. Hoc in loco lustrato exercitu ex omnibus copiis circiter quadraginta millia hominum, qui armis et equis
erant instructiores delegit, atque cum his traiecto Istro in Moldouiam perrexit. Ibi ad sex
millia Valachorum, quorum ira in Polonos nondum deferbuerat, cum eo sese coniungunt. His ducibus ad Tyram amnem, qui Dacos et Thataros disterminat, accessit. His
in locis aliquot dies moratus, dum et exercitum ex itinere
ad Istrum, qua hic amnis Peucem circunfluit insulam, profectus est. Hoc in loco lustrato exercitu ex omnibus copiis circiter quadraginta millia hominum, qui armis et equis
erant instructiores delegit, atque cum his traiecto Istro in Moldouiam perrexit. Ibi ad sex
millia Valachorum, quorum ira in Polonos nondum deferbuerat, cum eo sese coniungunt. His ducibus ad Tyram amnem, qui Dacos et Thataros disterminat, accessit. His
in locis aliquot dies moratus, dum et exercitum ex itinere defatigatum reficeret, et
Thatari, qui nunc terras mari
et equis
erant instructiores delegit, atque cum his traiecto Istro in Moldouiam perrexit. Ibi ad sex
millia Valachorum, quorum ira in Polonos nondum deferbuerat, cum eo sese coniungunt. His ducibus ad Tyram amnem, qui Dacos et Thataros disterminat, accessit. His
in locis aliquot dies moratus, dum et exercitum ex itinere defatigatum reficeret, et
Thatari, qui nunc terras mari adiacentes inter Tyram et Tanaim incolunt, in partem
praedae uocati sese Turcis aggregarent ― nam et ipsi Turcaico ritu Christianorum
regiones
sese coniungunt. His ducibus ad Tyram amnem, qui Dacos et Thataros disterminat, accessit. His
in locis aliquot dies moratus, dum et exercitum ex itinere defatigatum reficeret, et
Thatari, qui nunc terras mari adiacentes inter Tyram et Tanaim incolunt, in partem
praedae uocati sese Turcis aggregarent ― nam et ipsi Turcaico ritu Christianorum
regiones incursant, praedaeque et latrociniis maxime student ― cum hoc agmine Balis
Tyram dextrorsum, Scythicos montes a laeua habens, qua minime regio est uicis frequens
in
in partem
praedae uocati sese Turcis aggregarent ― nam et ipsi Turcaico ritu Christianorum
regiones incursant, praedaeque et latrociniis maxime student ― cum hoc agmine Balis
Tyram dextrorsum, Scythicos montes a laeua habens, qua minime regio est uicis frequens
in septentrionem incessit, quindecim dierum iter absque ullo maleficio emensus, ne per
tumultum praeda e manibus prius elaberetur quam regio, quae euastanda erat, hostilem
sentiret incursionem. Atque ita in Rhoxanorum agro uicis admodum frequenti, non
procul a radicibus montium, qui
Tyram dextrorsum, Scythicos montes a laeua habens, qua minime regio est uicis frequens
in septentrionem incessit, quindecim dierum iter absque ullo maleficio emensus, ne per
tumultum praeda e manibus prius elaberetur quam regio, quae euastanda erat, hostilem
sentiret incursionem. Atque ita in Rhoxanorum agro uicis admodum frequenti, non
procul a radicibus montium, qui Polonos a Rhoxanis seiungunt, consedit, castris in quodam tumulo paulo aeditiore communitis, exploratisque omnibus circa locis, ne quae
forte essent insidiae, nec non praesidiis dispositis, qua
iter absque ullo maleficio emensus, ne per
tumultum praeda e manibus prius elaberetur quam regio, quae euastanda erat, hostilem
sentiret incursionem. Atque ita in Rhoxanorum agro uicis admodum frequenti, non
procul a radicibus montium, qui Polonos a Rhoxanis seiungunt, consedit, castris in quodam tumulo paulo aeditiore communitis, exploratisque omnibus circa locis, ne quae
forte essent insidiae, nec non praesidiis dispositis, qua uenturum hostem suspicio erat
(allaturum enim opem suis Alberthum omnes credebant), copias praedatum emisit.
campos admodum opportuna. At illi
inopinato malo exterriti, quum alioquin armorum essent insueti ― tantummodo enim
agriculturae student ― neque sese armis defendere, neque diffugere, regionibus undique
obsessis ac armato hoste completis, nituntur, sed ueluti pecora in manus hostium una
cum omnibus fortunis inciderunt.
Clades regioni illatas, caedes hominum, rapinas, pagorum uastitatem, sacrarum aedium incendia, raptus uirginum ac puerorum, caeteraque quae praedones et foeda factu,
et relatu haud honesta in captiuos ediderunt, silentio
nituntur, sed ueluti pecora in manus hostium una
cum omnibus fortunis inciderunt.
Clades regioni illatas, caedes hominum, rapinas, pagorum uastitatem, sacrarum aedium incendia, raptus uirginum ac puerorum, caeteraque quae praedones et foeda factu,
et relatu haud honesta in captiuos ediderunt, silentio tegam, ne ea narrando eleuem,
quae sane miserrima omnium aetate nostra euenere, quum ignauia, tum dissensionibus
principum Christianorum, qui quidem dum quisque alienae inuidet gloriae, nulla prorsus queunt coire societate, aut in
honesta in captiuos ediderunt, silentio tegam, ne ea narrando eleuem,
quae sane miserrima omnium aetate nostra euenere, quum ignauia, tum dissensionibus
principum Christianorum, qui quidem dum quisque alienae inuidet gloriae, nulla prorsus queunt coire societate, aut in communem hostem opportune componi. Centum
prope millia hominum capta esse feruntur, nullo fere praedonum in populatione uulnerato, nedum interfecto, praeterquam circiter quingentos, qui profecto haud hostili ferro, uerum cuiusdam uici ab se
quum ignauia, tum dissensionibus
principum Christianorum, qui quidem dum quisque alienae inuidet gloriae, nulla prorsus queunt coire societate, aut in communem hostem opportune componi. Centum
prope millia hominum capta esse feruntur, nullo fere praedonum in populatione uulnerato, nedum interfecto, praeterquam circiter quingentos, qui profecto haud hostili ferro, uerum cuiusdam uici ab se capti incendio, fortuito noctu late effuso, periere
una cum tribus millibus captiuorum.
Postea quam aliquot dies
cuiusdam uici ab se capti incendio, fortuito noctu late effuso, periere
una cum tribus millibus captiuorum.
Postea quam aliquot dies populando assumpti praedones suas quisque sedes cum
praeda, quae cuique obtigerat, repetiuere, nullo non ante libidinis ac crudelitatis genere
in Rhoxanos aedito.
Nam ne quid postremo calamitatis infelicissimę deesset genti,
omnes qui aut ualetudine, aut senio itineris laborem pati nequibant, interfecti sunt, hoste
barbaro, ac omnium immanissimo, beneficii loco
beneficii loco saeuissimam inferente
mortem, quam
sane miseriarum finem, corporibus ita afflictis, praedicabant esse. Quanquam non captiuorum fortunae ea crudelitate consultum uolebant, sed saeuitiam suam eorum morte
exsaciare, quos in seruitutem abducere non poterant.
Caeterum Marconius, quum post quartum tandem a profectione mensem commissum sibi exercitum ad Istrum reduxisset, eo regius quaestor, qui mancipia recenseret,
regique quintum quodque mancipiorum caput de more acciperet, a
quemque praestantiorem forma captiuum, regi eum
attributurus, seligit, pene a quodam Marconii milite interfectus est. Nam caeteris tenui
tantum murmure indignationem prae se ferentibus, eo quod regis desidia aequale prope
emolumentum cum his acciperet, qui acerbissimos labores ac erumnas in expeditione
passi fuissent, ille collectam iram haudquaquam uerbis effundens, stricto ense in quaestorem irruit, occisurus eum, ni circumstantes inhibuissent commilitones. Atqui licet
huius uiri dolor ac indignatio haud omnino iniqua foret, modo citra rixam et gladii eductionem, quod
milite interfectus est. Nam caeteris tenui
tantum murmure indignationem prae se ferentibus, eo quod regis desidia aequale prope
emolumentum cum his acciperet, qui acerbissimos labores ac erumnas in expeditione
passi fuissent, ille collectam iram haudquaquam uerbis effundens, stricto ense in quaestorem irruit, occisurus eum, ni circumstantes inhibuissent commilitones. Atqui licet
huius uiri dolor ac indignatio haud omnino iniqua foret, modo citra rixam et gladii eductionem, quod apud Turcas capitale est, extitisset, mox tamen factus laesae maiestatis reus
dignas audacia sua
omnino iniqua foret, modo citra rixam et gladii eductionem, quod apud Turcas capitale est, extitisset, mox tamen factus laesae maiestatis reus
dignas audacia sua poenas dedit. Palo enim, nemine hoc supplitium deprecari audente,
Bazethis iussu affixus est. Eadem nimirum seueritate Turcarum reges in suos, qua domini in seruos, imperium exercent.
Caeterum quoniam de Turcis, quae quidem gens partim in Asia, partim in Europa
latissimum nostra tempestate obtinet imperium, in pluribus huius operis locis mentio
non modo facta est, sed etiam facienda, haud alienum uidetur eius
modo citra rixam et gladii eductionem, quod apud Turcas capitale est, extitisset, mox tamen factus laesae maiestatis reus
dignas audacia sua poenas dedit. Palo enim, nemine hoc supplitium deprecari audente,
Bazethis iussu affixus est. Eadem nimirum seueritate Turcarum reges in suos, qua domini in seruos, imperium exercent.
Caeterum quoniam de Turcis, quae quidem gens partim in Asia, partim in Europa
latissimum nostra tempestate obtinet imperium, in pluribus huius operis locis mentio
non modo facta est, sed etiam facienda, haud alienum uidetur eius gentis primordia et
tamen factus laesae maiestatis reus
dignas audacia sua poenas dedit. Palo enim, nemine hoc supplitium deprecari audente,
Bazethis iussu affixus est. Eadem nimirum seueritate Turcarum reges in suos, qua domini in seruos, imperium exercent.
Caeterum quoniam de Turcis, quae quidem gens partim in Asia, partim in Europa
latissimum nostra tempestate obtinet imperium, in pluribus huius operis locis mentio
non modo facta est, sed etiam facienda, haud alienum uidetur eius gentis primordia et
mores, atque quonam modo tantum imperium sit adepta, commemorare.
maiestatis reus
dignas audacia sua poenas dedit. Palo enim, nemine hoc supplitium deprecari audente,
Bazethis iussu affixus est. Eadem nimirum seueritate Turcarum reges in suos, qua domini in seruos, imperium exercent.
Caeterum quoniam de Turcis, quae quidem gens partim in Asia, partim in Europa
latissimum nostra tempestate obtinet imperium, in pluribus huius operis locis mentio
non modo facta est, sed etiam facienda, haud alienum uidetur eius gentis primordia et
mores, atque quonam modo tantum imperium sit adepta, commemorare.
nemine hoc supplitium deprecari audente,
Bazethis iussu affixus est. Eadem nimirum seueritate Turcarum reges in suos, qua domini in seruos, imperium exercent.
Caeterum quoniam de Turcis, quae quidem gens partim in Asia, partim in Europa
latissimum nostra tempestate obtinet imperium, in pluribus huius operis locis mentio
non modo facta est, sed etiam facienda, haud alienum uidetur eius gentis primordia et
mores, atque quonam modo tantum imperium sit adepta, commemorare.
mentio
non modo facta est, sed etiam facienda, haud alienum uidetur eius gentis primordia et
mores, atque quonam modo tantum imperium sit adepta, commemorare.
mihi exploratum est Turcas communes prope sedes quondam cum
Thataris intra Caucasum montem habuisse ― nam et eiusdem fere linguae homines sunt
- Thatarosque ad Tanaim fluuium profectos circa Moeotidem consedisse, Turcas uero,
meliores sedes expetentes, transgressos Caucasum in Albaniam irrupisse anno salutis
humanae quinquagesimo quinto supra septingentesimum. Inde per Albanum agrum ad
Cyrum amnem accessisse, moxque Armeniam Maiorem occupasse. Deinde cum Persis et
Sarracenis, gente Arabica, diu uaria fortuna decertasse, tandem a Sarracenis pacem
sedesque
Albaniam irrupisse anno salutis
humanae quinquagesimo quinto supra septingentesimum. Inde per Albanum agrum ad
Cyrum amnem accessisse, moxque Armeniam Maiorem occupasse. Deinde cum Persis et
Sarracenis, gente Arabica, diu uaria fortuna decertasse, tandem a Sarracenis pacem
sedesque in Asia quietas hac conditione impetrasse, uidelicet ut Machometani ritus
acciperent religionem atque aduersus Christianos, Gothifredum maxime, atque
Balduinum fratres, cognomento Bolionios, bellum gesturi secum arma coniungerent,
caeterosque Romanae religionis homines Asia
Qua quidem accepta conditione,
totius ferme Minoris Asiae imperium, praeter quasdam maritimas ciuitates breui sibi adiunxerunt, pulsis inde partim Graecis, partim Persis ac Sarracenis regulis.
Post aliquot deinde annos, extincta penitus apud Turcas regia Hunchariorum prole,
imperium in plures diuiditur principatus. Nam quisque fere praefectorum eam, cui praefuerat, regionem assumpto sibi regio nomine inuasit. Hi autem Turcarum satrapae
Mollio, Hunchariae familiae regi ultimo, superfuisse dicuntur: Othomanus, Hermenes,
Scarchanus, Germenes, Andinus, Mentheses,
confestim ex aemulatione, ut fit, odium, mox bella inter duces exorta sunt, saepiusque clades inuicem acceptae redditaeque.
Per idem tempus Othomanus, unus, ut dictum est, ex Huncharii praefectis, cuius
progenies Constantinopolim cum tot Asiae atque Europae regnis nunc tenet, in regione
Maioris Phrygiae circa Dorilium oppidum satrapeam obtinebat, uiculum quendam cum
familia sua incolens, quem ab ipsius Othomani nomine Othmanliam Turcae appellarunt.
Qui quidem animaduertens Asiam intestino bello ardere, nec quemquam unum ex
Turcaicis
incolens, quem ab ipsius Othomani nomine Othmanliam Turcae appellarunt.
Qui quidem animaduertens Asiam intestino bello ardere, nec quemquam unum ex
Turcaicis principibus esse, qui publicae rei studeret, collecta clientum pastorumque ac
agricultorum manu, coepit in uicinum agrum impetum facere, atque hostilem in modum
praedas agere,
suisque capta liberaliter diuidere. Et ubi uidit Asiaticorum principum
discordia ac publici status negligentia latrocinia sua impunita esse, uicorum ac castellorum
Turcae appellarunt.
Qui quidem animaduertens Asiam intestino bello ardere, nec quemquam unum ex
Turcaicis principibus esse, qui publicae rei studeret, collecta clientum pastorumque ac
agricultorum manu, coepit in uicinum agrum impetum facere, atque hostilem in modum
praedas agere,
suisque capta liberaliter diuidere. Et ubi uidit Asiaticorum principum
discordia ac publici status negligentia latrocinia sua impunita esse, uicorum ac castellorum oppugnationi animum mox adiecit, breuique in tantam
hostilem in modum
praedas agere,
suisque capta liberaliter diuidere. Et ubi uidit Asiaticorum principum
discordia ac publici status negligentia latrocinia sua impunita esse, uicorum ac castellorum oppugnationi animum mox adiecit, breuique in tantam fortunam creuit, ut cuique
Asiae praefectorum uiribus par esset.
Itaque quum duces, pace tandem composita, in gratiam rediissent, Asiaeque satrapeas inter se diuisissent, partem Mysiae, addita Maiore Phrygia, Othomanus obtineri
permissus, ut esset qui
ubi uidit Asiaticorum principum
discordia ac publici status negligentia latrocinia sua impunita esse, uicorum ac castellorum oppugnationi animum mox adiecit, breuique in tantam fortunam creuit, ut cuique
Asiae praefectorum uiribus par esset.
Itaque quum duces, pace tandem composita, in gratiam rediissent, Asiaeque satrapeas inter se diuisissent, partem Mysiae, addita Maiore Phrygia, Othomanus obtineri
permissus, ut esset qui Constantinopolitanum imperium euerteret. Destinauerat enim
Deus, ut rei euentus affirmauit, Graecorum nomen delere, propterea quod
passus est, sed quoque finitimo, Christiano maxime, cuius generis mortalibus Asia hoc
quoque tempore incolitur, uiribus suis impari hoste destinato, uicinum agrum incursare,
praedas agere, hostem terrere,
et in dies imbeciliorem reddere, suos rebus captis
allicere, promptioresque ad militiae labores tolerandos efficere. Quibus quidem artibus
breui maximum et apud suos et apud exteros adeptus est nomen. Itaque cum coepisset
a finitimis uehementer timeri, cogitaretque, successu rerum
suos rebus captis
allicere, promptioresque ad militiae labores tolerandos efficere. Quibus quidem artibus
breui maximum et apud suos et apud exteros adeptus est nomen. Itaque cum coepisset
a finitimis uehementer timeri, cogitaretque, successu rerum inflatus, maritimas Asiae
urbes, quae in ditione imperatoris Constantinopolitani erant, aggredi, morbo extinctus
est, sepultusque in uico, quem diximus ab eius nomine Othmanliam uocari.
quidem artibus
breui maximum et apud suos et apud exteros adeptus est nomen. Itaque cum coepisset
a finitimis uehementer timeri, cogitaretque, successu rerum inflatus, maritimas Asiae
urbes, quae in ditione imperatoris Constantinopolitani erant, aggredi, morbo extinctus
est, sepultusque in uico, quem diximus ab eius nomine Othmanliam uocari.
Orchano secundo eorum regi Amurathes I.
Amurathes I.
parentem non animi solum magnitudine ac uirtute, sed etiam imperio superauit. Nam ad parentis regnum totam fere Bythiniam adiecit, expugnata prius
Prusa urbe in radicibus Olympi montis posita, in qua ob cultorum frequentiam sedem
regni constituit. Quam sane urbem intra paucos dies in potestatem redegit, Graecis, qui
in ea praesidio erant, eam dedentibus, dum auxilium Constantinopolitani imperatoris,
qui per id tempus cum finitimis in Europa bellum gerebat, desperant. Tametsi sunt, qui
dicant Orchanum de priscis Turcis, quorum paulo
ac uirtute, sed etiam imperio superauit. Nam ad parentis regnum totam fere Bythiniam adiecit, expugnata prius
Prusa urbe in radicibus Olympi montis posita, in qua ob cultorum frequentiam sedem
regni constituit. Quam sane urbem intra paucos dies in potestatem redegit, Graecis, qui
in ea praesidio erant, eam dedentibus, dum auxilium Constantinopolitani imperatoris,
qui per id tempus cum finitimis in Europa bellum gerebat, desperant. Tametsi sunt, qui
dicant Orchanum de priscis Turcis, quorum paulo ante mentionem fecimus,
Prusam
prius
Prusa urbe in radicibus Olympi montis posita, in qua ob cultorum frequentiam sedem
regni constituit. Quam sane urbem intra paucos dies in potestatem redegit, Graecis, qui
in ea praesidio erant, eam dedentibus, dum auxilium Constantinopolitani imperatoris,
qui per id tempus cum finitimis in Europa bellum gerebat, desperant. Tametsi sunt, qui
dicant Orchanum de priscis Turcis, quorum paulo ante mentionem fecimus,
Prusam coepisse.
Iamque Orchanus ad Caramani imperium aspirabat, bellumque ei inferre parabat,
solus cupiens
Europa bellum gerebat, desperant. Tametsi sunt, qui
dicant Orchanum de priscis Turcis, quorum paulo ante mentionem fecimus,
Prusam coepisse.
Iamque Orchanus ad Caramani imperium aspirabat, bellumque ei inferre parabat,
solus cupiens in Minori Asia regnare, quum eum ab hac expeditione maior spes forte
oblata auertit. Per idem enim tempus Ioannes Palaeologus, Constantinopolitanus imperator, bello a Thracibus ac Bulgaris (gens Rhoxolanorum est Macedoniam incolens)
uehementer premebatur, nec prorsus his
Bulgaris (gens Rhoxolanorum est Macedoniam incolens)
uehementer premebatur, nec prorsus his resistere poterat. Itaque pessimo capto consilio
et quod non modo Graeciae, sed etiam bonae parti Europae pernitiem erat allaturum,
cum Orchano foedus iungit. Rogat mox eum sub stipendii pactione, ut in Europam cum
copiis suis traiciat, Thracumque, ac Macedonum agros incurset. Turca primum per
dolum haud se transiturum Hellespontum dicere, fingens se non audere exercitum in
Europam transmittere, nisi prius in potestatem suam Sestos, nunc tenuis uicus, olim urbs
nobilis, et
Europae pernitiem erat allaturum,
cum Orchano foedus iungit. Rogat mox eum sub stipendii pactione, ut in Europam cum
copiis suis traiciat, Thracumque, ac Macedonum agros incurset. Turca primum per
dolum haud se transiturum Hellespontum dicere, fingens se non audere exercitum in
Europam transmittere, nisi prius in potestatem suam Sestos, nunc tenuis uicus, olim urbs
nobilis, et apud poëtas magni amoris commertio celebris,
cum Callipoli traderetur.
Quod ubi haud difficulter Orchanus impetrauit,
cum Orchano foedus iungit. Rogat mox eum sub stipendii pactione, ut in Europam cum
copiis suis traiciat, Thracumque, ac Macedonum agros incurset. Turca primum per
dolum haud se transiturum Hellespontum dicere, fingens se non audere exercitum in
Europam transmittere, nisi prius in potestatem suam Sestos, nunc tenuis uicus, olim urbs
nobilis, et apud poëtas magni amoris commertio celebris,
cum Callipoli traderetur.
Quod ubi haud difficulter Orchanus impetrauit, ratus Graeci dementia abutendum
quoque confestim, non quidem socio ― quae enim firma societas inter homines diuersae religionis
esse potest? ― sed hosti infestissimo habendam permisit. At Orchanus praeter spem nactus loca idonea ad regiones Christianorum, quod summopere optabat, depopulandas,
mirum in modum laetari, frequentique incursione Graecorum hosteis uexare, interdum
socios quoque Graecos praedae auiditate iniuria afficere, rapere, abigere quae casus
obtulisset, commoda sua tantum, ut plaerisque barbaris mos est, curare, sociorum damna
nihili facere.
Expostulantibus iniurias imperitiam modo regionum, qua pacatum ab
hostili agro haud dignouisset, causari, iustas modo praedandi causas, ne uis ratione
carere uideretur, struere. Atque quo Asiaticos quoque Turcas, illos maxime, qui alienae
erant ditionis, in suas traheret parteis, ultra Hellespontum preciosam suppellectilem, formosas puellas puerosque, quibus sane rebus Turcae maxime capiuntur, transportare, atque emere cupientibus copiam facere, nec non interdum quibusdam etiam
dono dare, nihil
atque emere cupientibus copiam facere, nec non interdum quibusdam etiam
dono dare, nihil denique praetermittere, quo animi suae sectae hominum conciliari possent.
Quae ubi Graeci sero, iam peste praecordiis recępta, percepere, statuunt cum
finitimis Christianis in gratiam redire, et communi hoste Europam liberare. Caeterum
dum magis dicendis sententiis tempus territur, ut saepe fit, a Christianis quam ulla expeditio suscipitur, Graecus imperator diem suum obiit, cui Orchanus quoque haud multum
superuixit, Homurathe primo regni successore relicto.
ut
tunc erant Turcarum opes, exercitu confestim Hellespontum traicit, superatoque
Melante amne ad Hebrum, qua Hadrianopolim interfluit, perrexit, lateque agros nullo
hoste obuio populatus est, atque ingenti, quum pecorum, tum hominum, praeda abacta
Callipolim est reuersus. Quam sane urbem in Cherroneso sitam ubi operibus ac praesidio
muniuit, in Asiam se recępit.
Hellespontum traicit, superatoque
Melante amne ad Hebrum, qua Hadrianopolim interfluit, perrexit, lateque agros nullo
hoste obuio populatus est, atque ingenti, quum pecorum, tum hominum, praeda abacta
Callipolim est reuersus. Quam sane urbem in Cherroneso sitam ubi operibus ac praesidio
muniuit, in Asiam se recępit.
est, atque ingenti, quum pecorum, tum hominum, praeda abacta
Callipolim est reuersus. Quam sane urbem in Cherroneso sitam ubi operibus ac praesidio
muniuit, in Asiam se recępit.
post quem regnans Baiazethes Secundus a Milone Dardano trucidatur, Dardani vero a
Turcis subiguntur.
familiae debitum obtinere, eo magis, quia non
desunt, qui affirment Molium fraude praefectorum, et imprimis Othomani, ueneno
necatum esse. Bazethes eo nuntio exterritus, confestim cum exercitu Iconium proficiscitur, manumque cum Thataro infelici euentu conseruit. Nam captus in eo praelio turpissime uitam in seruitute finiuit. Praeter caetera dedecora, quibus a uictore insolenter afficiebatur, quotiescunque Thatarus, ut cibum caperet, accumbebat, Turcam cathenatum
iuxta lectum alligari iubebat, et ossa e mensa proiecta rodere ueluti canem cogebat.
Non
eo magis, quia non
desunt, qui affirment Molium fraude praefectorum, et imprimis Othomani, ueneno
necatum esse. Bazethes eo nuntio exterritus, confestim cum exercitu Iconium proficiscitur, manumque cum Thataro infelici euentu conseruit. Nam captus in eo praelio turpissime uitam in seruitute finiuit. Praeter caetera dedecora, quibus a uictore insolenter afficiebatur, quotiescunque Thatarus, ut cibum caperet, accumbebat, Turcam cathenatum
iuxta lectum alligari iubebat, et ossa e mensa proiecta rodere ueluti canem cogebat.
Non ita multo post Thatarus
Praeter caetera dedecora, quibus a uictore insolenter afficiebatur, quotiescunque Thatarus, ut cibum caperet, accumbebat, Turcam cathenatum
iuxta lectum alligari iubebat, et ossa e mensa proiecta rodere ueluti canem cogebat.
Non ita multo post Thatarus seditione domestica in patriam reuocatus Minorem
Asiam reliquit, Turcisque huius discessu libertas restituta est. Qui principibus suis
Prusam conuocatis, Musiam, cognomento Fulmineum, Orchani pronepotem, regem sufficiunt.
Hic pace in Asia cum finitimis composita, cum omnibus copiis, quas
Non ita multo post Thatarus seditione domestica in patriam reuocatus Minorem
Asiam reliquit, Turcisque huius discessu libertas restituta est. Qui principibus suis
Prusam conuocatis, Musiam, cognomento Fulmineum, Orchani pronepotem, regem sufficiunt.
Hic pace in Asia cum finitimis composita, cum omnibus copiis, quas contrahere potuit, Hellespontum traiecit bellum cum Grecis gesturus, cum quibus licet uaria
fortuna diu pugnauerit, saepius tamen uictor quam uictus discessit. Iam assiduis populationibus Graecorum ac
pro portis Adrianopolitanis praelium infeliciter comisserat. Atque quum situs urbis et
regio inter Melantem et Hebrum amneis admodum ferax placuisset, huc sedem regiam
e Prusa transtulit.
Hoc mortuo Bazethes Secundus regnat, qui dum auiti ac paterni imperii fines in
Europa prorogare nititur, transgressus Neston amnem usque ad Strymonem processit.
Non tulere hoc Dardani ac Macedonum reguli, uerum confestim coactis copiis Turcae,
qui iam Strymonem quoque traiecerat, occurunt, atque non procul ab hoste castra
ponunt. Caeterum quum
ab hoste castra
ponunt. Caeterum quum postero die pugna esset ineunda, Lazarus, Dardanorum rex,
duces suos ad cęnam uocat, obiecturus inter coenandum Miloni, ex purpuratis uni,
proditionem, cuius a quodam aemulo per inuidiam apud se erat criminatus, eo consilio,
uti aut in conuinctum sceleris animaduerteret ― solent enim Illyrici atque Macedones
uino aeque ac tormentis arcana elicere
- aut eo innoxio comperto sese suspitione
exoneraret.
Itaque dum se
tibi, Milon, uinum hoc una cum patera, licet proditionis apud me sis insimulatus .
Ille nullam conscientiae notam uultu prae se ferens acceptum hausit poculum, deinde
assurgens ad regem ait: Rex Lazare, quoniam nec iurgii nec disceptationis nunc tempus
est, hoste iam prope in acie stante crastino die re ipsa ostendam et delatorem meum falsum
ac mendacem, et me in regem meum integra esse fide . Milon, quo et proditionis culpam in se, ut erat, nullam fuisse ostenderet, et quod receperat, re ipsa praestaret, prima
luce omnibus insciis conscendit equum, et
nullam conscientiae notam uultu prae se ferens acceptum hausit poculum, deinde
assurgens ad regem ait: Rex Lazare, quoniam nec iurgii nec disceptationis nunc tempus
est, hoste iam prope in acie stante crastino die re ipsa ostendam et delatorem meum falsum
ac mendacem, et me in regem meum integra esse fide . Milon, quo et proditionis culpam in se, ut erat, nullam fuisse ostenderet, et quod receperat, re ipsa praestaret, prima
luce omnibus insciis conscendit equum, et lanceae, quam gerebat, cuspide auersa, quod
quidem transfugae ac pacatum insigne apud
poculum, deinde
assurgens ad regem ait: Rex Lazare, quoniam nec iurgii nec disceptationis nunc tempus
est, hoste iam prope in acie stante crastino die re ipsa ostendam et delatorem meum falsum
ac mendacem, et me in regem meum integra esse fide . Milon, quo et proditionis culpam in se, ut erat, nullam fuisse ostenderet, et quod receperat, re ipsa praestaret, prima
luce omnibus insciis conscendit equum, et lanceae, quam gerebat, cuspide auersa, quod
quidem transfugae ac pacatum insigne apud Illyricos est, ad castra Turcarum accedit.
Erat celebre apud Turcas
et quod receperat, re ipsa praestaret, prima
luce omnibus insciis conscendit equum, et lanceae, quam gerebat, cuspide auersa, quod
quidem transfugae ac pacatum insigne apud Illyricos est, ad castra Turcarum accedit.
Erat celebre apud Turcas quoque Milonis nomen. Itaque confestim in tabernaculum ad
regem eius aduentu admodum laetum est admissus. Ibi Turcarum ritu humi
procumbens regem adorat, ac dum submisso capite porrectam regis manum deosculatur,
educto clanculum pugione, quem sinu abditum attulerat, stomachum Turcae iterato
eicere conatur, a regii corporis custodibus intra tabernaculum confossus interiit. Huius facinoris monumentum adhuc extat Prusae: manus
Milonis argento inclusa ac Bazethis tumulo affixa.
Principes Turcarum tametsi regis nece uehementer essent commoti, haud tamen in
luctum proiecti, satis sagaci consilio eam et ab hostibus simul, et a suis, qui casum regium
nondum perceperant, coelant. Et est gens tegenda suorum aduersa fortuna obstinati
silentii: neque metu neque spe uox elici potest, qua quod principes coelatum uolunt,
prodatur.
simul, et a suis, qui casum regium
nondum perceperant, coelant. Et est gens tegenda suorum aduersa fortuna obstinati
silentii: neque metu neque spe uox elici potest, qua quod principes coelatum uolunt,
prodatur. Itaque prius quam res magno Turcarum periculo emanaret, in aciem copias
educunt, et quod pro regis gloria erat faciundum, id pro sua quisque salute agens, magnis in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde Christiani. Iamque
Turcae uix
fortuna obstinati
silentii: neque metu neque spe uox elici potest, qua quod principes coelatum uolunt,
prodatur. Itaque prius quam res magno Turcarum periculo emanaret, in aciem copias
educunt, et quod pro regis gloria erat faciundum, id pro sua quisque salute agens, magnis in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde Christiani. Iamque
Turcae uix impetum Dardanorum ac Macedonum sustinebant, locoque paululum cesserant alii, fugam alii spectabant. Tum duces
inde Christiani. Iamque
Turcae uix impetum Dardanorum ac Macedonum sustinebant, locoque paululum cesserant alii, fugam alii spectabant. Tum duces Turcarum altiore uoce, Quo fugitis , clamitant, uiri Machometani? A tergo Strymon, lęua Aegeum pelagus obstat fugae, nonne honestius est in acie uirorum more cadere quam tergo hostibus dato undis ritu pecorum
obrui?
Quo cessit ille animus, uiri Turcae, quo transmisso Hellesponto Europae imperium concupistis? An iccirco hucusque progressi sumus, ut
progressi sumus, ut Bulgaricae genti, nostra ignominia, decus et gloria paretur?
Non haec ducum adhortatio modo, sed etiam, ut saepe fit, salutis desperatio pectora Turcarum accendit. Itaque resumptis animis multo acriorem priore pugnam redintegrant, et sese iterato clamore in hostem inferunt.
Quod ubi uidit Dardanorum rex
Lazarus ― et erat ipse quoque acerrimus bellator ― Turcis, qua impressionem faciebant,
protegentibus eum Dardanis equitibus, praesenti animo occurit. Sed iam eius equum
Quod ubi uidit Dardanorum rex
Lazarus ― et erat ipse quoque acerrimus bellator ― Turcis, qua impressionem faciebant,
protegentibus eum Dardanis equitibus, praesenti animo occurit. Sed iam eius equum
defecerant uires: nam ab ortu solis in octauam prope horam pugna protracta erat. Itaque
rex cernens nouum de integro praelium ortum esse relicto fesso equo in recentiorem
parua interposita mora transilit. Quo quidem facto rem omnem euertit, propterea quod
illum subito non conspectum
― Turcis, qua impressionem faciebant,
protegentibus eum Dardanis equitibus, praesenti animo occurit. Sed iam eius equum
defecerant uires: nam ab ortu solis in octauam prope horam pugna protracta erat. Itaque
rex cernens nouum de integro praelium ortum esse relicto fesso equo in recentiorem
parua interposita mora transilit. Quo quidem facto rem omnem euertit, propterea quod
illum subito non conspectum sui cecidisse rati uehementer turbantur. Viderant
enim regem paulo ante suo simul et hostili cruore ― inter primos enim
subito non conspectum sui cecidisse rati uehementer turbantur. Viderant
enim regem paulo ante suo simul et hostili cruore ― inter primos enim pugnarat ― oppletum. Turcae perterritis acrius instant hostemque et pauore perculsum, et labore fessum
haud difficulter in fugam conuertunt. Rex errore suorum intellecto insignis cultu per
aciem discurrens conatus est primo Dardanos ad pugnam reuocare, sed ubi uidit se
adhortatione nihil proficere omnium auribus metu obstructis, et ipse fugae sese mandat,
fortunam (quae ut alio loco diximus,
incusans. Magis enim diuinae irae quam hostili uirtuti suorum pauorem adscribebat.
Quam quidem opinionem, uel potius omen, ipsius regis exitus statim comprobauit.
Nam dum paulum uia militari declinat uictores effugere cupiens,
in foueam uirgultis
tectam, quae forte ad feras capiendas facta erat, incidit, collapsusque una cum equo ab
insequentibus hostibus exanimis opprimitur. Turcae qui paulo ante prope desperauerant
salutem, laeti tanta uictoria sub occasum solis se in castra recipiunt, atque adorata luna
in foueam uirgultis
tectam, quae forte ad feras capiendas facta erat, incidit, collapsusque una cum equo ab
insequentibus hostibus exanimis opprimitur. Turcae qui paulo ante prope desperauerant
salutem, laeti tanta uictoria sub occasum solis se in castra recipiunt, atque adorata luna
ut his mos est, priusquam cibum caperent, inferias regi patrio ritu, haud tamen ibi corpore eius sepulto, dederunt.
priusquam cibum caperent, inferias regi patrio ritu, haud tamen ibi corpore eius sepulto, dederunt.
plurimas in suam potestatem
redegit.
Christianos actum est, praeter
populationes et unum insigne Turcaica clade cum Illyricis regulis ad Drinum amnem
praelium. Huic successit Hysladimirus, qui Graecos, Macedones, Thraces, Moesos itidem populationibus ualde uexauit. Cum Sigismundo quoque Caesare ad Nicopolim, in
Triballorum agro, quum eo ex Hungaria ille imperator processisset, aequo marte semel
pugnauit.
Hunc secutus est Homurathes cognomento Magnanimus, rex mea sententia et bello
et pace clarissimus. Hic totam Thraciam praeter Constantinopolim imperio suo adiunxit, Dardanos, Triballos,
imperio suo adiunxit, Dardanos, Triballos, Moesos, Macedoniam cum tota fere Graecia, excepta
Peloponeso, subegit. Decies cum Christianis manum collatis signis conseruit. Nam cum
deuictis Moesis usque ad Danubium et Pannonios peruenisset, Hungaros in se concitauit,
adeoque acrem hunc hostem habuit, ut iam non pro alieno solo, sed pro suis sedibus
inter Aemum et Rhodopen coactus sit cum his decertare. Eo enim usque Hungari duce
Sigismundo Caesare progressi tandem, nescio quo fato, ibi a Turcis callido hoste fere uictores
hoste fere uictores profligati sunt.
Habuit praeterea bellum Homurathes cum Wladislauo Polono, qui post Alberthum
Sigismundi generum regnum Hungariae obtinuit. Qui quidem, Romani pontificis suasu,
rupto foedere ac per inducias infelici euentu cum Turcis pugnauit. Nam dum inter dimicandum in castra hostium pro uictore sese gerens
inconsulte irruit (alterum enim
Hungarorum cornu, cui Ianus Chugniades, Mathiae Coruini pater, praefuerat, Turcas
aduersos in fugam coniecerat) interfectus est, una cum Iuliano Caesarino,
infelici euentu cum Turcis pugnauit. Nam dum inter dimicandum in castra hostium pro uictore sese gerens
inconsulte irruit (alterum enim
Hungarorum cornu, cui Ianus Chugniades, Mathiae Coruini pater, praefuerat, Turcas
aduersos in fugam coniecerat) interfectus est, una cum Iuliano Caesarino, cardinali sacerdote, magna Veneti populi infamia.
Porro Veneti, ne Hungaris Grecorum urbs Constantinopolitana uoluntate traderetur
- tunc enim denuntiabant Graeci se eam urbem aduersus Turcam defendere non posse dicuntur
una cum Iuliano Caesarino, cardinali sacerdote, magna Veneti populi infamia.
Porro Veneti, ne Hungaris Grecorum urbs Constantinopolitana uoluntate traderetur
- tunc enim denuntiabant Graeci se eam urbem aduersus Turcam defendere non posse dicuntur Turcaicum exercitum clam Christianis in Europam ex Asia suis nauibus
traiecisse, quo Homurathes maioribus copiis Hungaris occureret. Iam enim Hungari
Graecis opem allaturi in Inferiorem Moesiam ad Mesembriam (Varnum incolae dicunt)
castra posuerant. Malebant autem Veneti sibi potius quam Hungaris
- tunc enim denuntiabant Graeci se eam urbem aduersus Turcam defendere non posse dicuntur Turcaicum exercitum clam Christianis in Europam ex Asia suis nauibus
traiecisse, quo Homurathes maioribus copiis Hungaris occureret. Iam enim Hungari
Graecis opem allaturi in Inferiorem Moesiam ad Mesembriam (Varnum incolae dicunt)
castra posuerant. Malebant autem Veneti sibi potius quam Hungaris Constantinopolim
dedi. Quae quidem improba cupiditas Venetos et in odium Christianorum regum semper induxit, et maximis cladibus saepius affecit. Quandoquidem regibus ualde
maioribus copiis Hungaris occureret. Iam enim Hungari
Graecis opem allaturi in Inferiorem Moesiam ad Mesembriam (Varnum incolae dicunt)
castra posuerant. Malebant autem Veneti sibi potius quam Hungaris Constantinopolim
dedi. Quae quidem improba cupiditas Venetos et in odium Christianorum regum semper induxit, et maximis cladibus saepius affecit. Quandoquidem regibus ualde deforme
uidetur mercatores armorum imperitos, et qui uitae humilitate, pudendis artibus, sordido quaestus genere, caeteris opificibus pares sunt, imperium amplecti, atque regum magnitudini
Christianorum regum semper induxit, et maximis cladibus saepius affecit. Quandoquidem regibus ualde deforme
uidetur mercatores armorum imperitos, et qui uitae humilitate, pudendis artibus, sordido quaestus genere, caeteris opificibus pares sunt, imperium amplecti, atque regum magnitudini sese in aequo ponere.
Sed non est uicta cum rege Hungarorum uirtus. Hi nanque Iano Chugniade praefecto constituto adeo obstinatis animis bellum cum Turcis gessere, ut Homurathe e
Moesia pulso regnum quoque Dardanorum Georgio, nepoti ex fratre illius Lazari, de
Constantinopolim
coepit. Deinde Peloponesum pulso inde Graeco rege occupauit, et demum quicquid terrarum Istro amne et mari Aegeo atque Ionio continetur, cum toto fere Illyrico, praeter
maritimam Dalmatiae oram, atque eas regiones, quae ultra Naronem et Vrpanum amneis
Hungaris regibus parent, in potestatem redegit, principibus regionum, quos interposita
fide ad se euocauerat, nefarie necatis.
Verum uti celeriter, ita non sine suo ipsius periculo tot regna subegit. Nam cum per
Illyricum, inexplorato, utpote securus hostium, regulis, ut dixi, contra fidei religionem
interfectis,
principibus regionum, quos interposita
fide ad se euocauerat, nefarie necatis.
Verum uti celeriter, ita non sine suo ipsius periculo tot regna subegit. Nam cum per
Illyricum, inexplorato, utpote securus hostium, regulis, ut dixi, contra fidei religionem
interfectis, iter faceret, in eum nomades Illyrici, quos Valachos uulgo dicunt, duce
Vuladislauo Cossicio e montibus, qui Dalmatas a Moesis dirimunt, decurrentes impetum
fecerunt, atque ita eius agmen perturbarunt, ut bona ex parte Turcae in fugam sese relictis impedimentis conicerent.
regulis, ut dixi, contra fidei religionem
interfectis, iter faceret, in eum nomades Illyrici, quos Valachos uulgo dicunt, duce
Vuladislauo Cossicio e montibus, qui Dalmatas a Moesis dirimunt, decurrentes impetum
fecerunt, atque ita eius agmen perturbarunt, ut bona ex parte Turcae in fugam sese relictis impedimentis conicerent.
Sed quia agrestes praeda contenti hostem elabi permiserunt, nihil ea erruptione factum, praeter quam Turcae cautiores redditi.
Vniuersam praeterea Mehmethes Minorem Asiam,
omissaque ora
Scythiae maritima, quae inter Istrum et Carcinitem sinum interiacet, Thauricam
Chersonesum de Tatharis coepit.
Nec minore cura regnum tutatus est quam auxerit. Nam nihil ferme ex his, quae
imperio suo adiunxit, praeter duo oppida amisit. Quorum alterum in ripis Saui amnis
situm est, qua is Sirmiensem agrum Moesicumque interfluit, incolae Sabaciam dicunt;
Mehmethes ipse exędificauit, quo inde Pannonios Turcae incursarent. Alterum ad
Vrpanum amnem ab Illyricis regulis constructum, Iaizam, ut supra dictum est,
constructum, Iaizam, ut supra dictum est, uocant.
Vtrunque Hungari, duce Matthia Coruino, pulsis inde Turcis, ui coeperunt atque praesidiis nunc quoque obtinent.
Bis tantum cum hoste per se acie conflixit: semel cum Hungaris, a quibus haud
mediocri caede apud Taurunum oppidum in confluentibus Saui et Danubii situm, nunc
Nander Albam incolae nuncupant, est repulsus. Iterum ad Euphratem cum
Cassano, Medorum rege, ubi et optimum quemque ex suis in acie amisit, et hostis regis
filium interfecit. Hic adeo incerta ab his regibus
semel cum Hungaris, a quibus haud
mediocri caede apud Taurunum oppidum in confluentibus Saui et Danubii situm, nunc
Nander Albam incolae nuncupant, est repulsus. Iterum ad Euphratem cum
Cassano, Medorum rege, ubi et optimum quemque ex suis in acie amisit, et hostis regis
filium interfecit. Hic adeo incerta ab his regibus uictoria tunc pugnatum est, ut ab hoc
praelio uterque pro uicto discesserit.
Quin etiam saepius et in Asia cum uariis hostibus, et in Europa, cum Hungaris
maxime, per praefectos pugnauit. Quos
Euphratem cum
Cassano, Medorum rege, ubi et optimum quemque ex suis in acie amisit, et hostis regis
filium interfecit. Hic adeo incerta ab his regibus uictoria tunc pugnatum est, ut ab hoc
praelio uterque pro uicto discesserit.
Quin etiam saepius et in Asia cum uariis hostibus, et in Europa, cum Hungaris
maxime, per praefectos pugnauit. Quos etsi frequentibus uexauerit incursionibus, nunquam tamen acie superare potuit, sed contra saepius eius exercitus ab his caesus est.
Quod quum saepe alias, tum illa expeditione
cum
Cassano, Medorum rege, ubi et optimum quemque ex suis in acie amisit, et hostis regis
filium interfecit. Hic adeo incerta ab his regibus uictoria tunc pugnatum est, ut ab hoc
praelio uterque pro uicto discesserit.
Quin etiam saepius et in Asia cum uariis hostibus, et in Europa, cum Hungaris
maxime, per praefectos pugnauit. Quos etsi frequentibus uexauerit incursionibus, nunquam tamen acie superare potuit, sed contra saepius eius exercitus ab his caesus est.
Quod quum saepe alias, tum illa expeditione maxime accidit, qua Mehmethes in
et in Europa, cum Hungaris
maxime, per praefectos pugnauit. Quos etsi frequentibus uexauerit incursionibus, nunquam tamen acie superare potuit, sed contra saepius eius exercitus ab his caesus est.
Quod quum saepe alias, tum illa expeditione maxime accidit, qua Mehmethes in eam
partem Daciae, quam Hungari Transyluaniam uocant, copias praedatum miserat. Nam
ex quadraginta millibus hominum uix quinta pars exercitus domum reuersa est, caeteris,
regis Matthiae Coruini auspiciis, ductu uero Stephani Botheris, eo praelio interfectis,
quo Cereris campum, ager
regis Matthiae Coruini auspiciis, ductu uero Stephani Botheris, eo praelio interfectis,
quo Cereris campum, ager est Albae Iuliae, strages Turcaica nobilitauit.
Caeterum Mehmethes cum circiter duobus et triginta annis regnasset, dum aduersus
Syriae et Aegypti regem proficiscitur, in confinibus Mysiae et Bythiniae, non procul ab
Olimpo monte, uita excessit. Sunt tamen, qui asserant opera Bazethis filii, qui patri in
regnum successit, ueneno sublatum esse, non quod id quisquam pro comperto habet,
sed, ut opinor, ab odio, quo pater filium propter eius ignauiam
strages Turcaica nobilitauit.
Caeterum Mehmethes cum circiter duobus et triginta annis regnasset, dum aduersus
Syriae et Aegypti regem proficiscitur, in confinibus Mysiae et Bythiniae, non procul ab
Olimpo monte, uita excessit. Sunt tamen, qui asserant opera Bazethis filii, qui patri in
regnum successit, ueneno sublatum esse, non quod id quisquam pro comperto habet,
sed, ut opinor, ab odio, quo pater filium propter eius ignauiam prosecutus est, ducitur
coniectura. Satis enim constat Mehmethem de necando Bazethe cogitasse, quo Gemius,
de quo supra meminimus, regni
subeundam pro gloria et regis sui amplitudine promptissimi.
Vitam
parcam ac duram, atque ab omni alienam luxu ducunt. Maior anni pars aut sub dio, aut
sub tabernaculis fronde seu culmo intectis agitur, atque quum iter faciunt, uel in expeditionibus sunt, si sol aestiuus feruet, aut imber incesserit, eadem penula ex subcoactis
confecta equum pariter et dominum protegit.
Cibus his simplex ac parabilis est, potus lac aut purus, ut fere et caeteris
confecta equum pariter et dominum protegit.
Cibus his simplex ac parabilis est, potus lac aut purus, ut fere et caeteris
Machometanis, fontium liquor, uel, cum genio indulgent, melle conditus. Nulla apud
eos ars aut disciplina in maiore habetur precio, quam quae decertanti usui esse potest,
atque iccirco sagittandi atque equitandi peritissimi sunt. Tanta his belli inest gerendi
cupiditas, ut grauius fere ocium quam morbum ferant. Hostibus superatis nihil sibi arrogant, sed totum Deo acceptum referunt. Si
decertanti usui esse potest,
atque iccirco sagittandi atque equitandi peritissimi sunt. Tanta his belli inest gerendi
cupiditas, ut grauius fere ocium quam morbum ferant. Hostibus superatis nihil sibi arrogant, sed totum Deo acceptum referunt. Si forte, ut saepe fit, uincuntur, suae in Deum
impietati aduersam adscribunt fortunam. Et quum apud eos nulli
sit dedecori paupertas,
neque diuitiae neque generis uetustas quempiam honestiorem reddunt. Quem quisque sibi
armis et uirtute splendorem parauit, eo satis clarus est,
generis uetustas quempiam honestiorem reddunt. Quem quisque sibi
armis et uirtute splendorem parauit, eo satis clarus est, atque iccirco ad gloriam augendam maiorum nobilitatem nemo desiderat. Hospitalitatem adeo sanctam habent, ut cum
quo semel cibum sumpsere, eum uel hostem factum atque in acie occurrentem uiolare
nefas putent, existimantes etiam in quolibet dissidio ius amicitiae haud esse spernendum.
Ad haec fidem plerique et ius iurandum tanti faciunt, quanti non modo fortunas
omnes, sed et ipsam uitam. Fama satis constans est raro unquam Turcam inuentum
armis et uirtute splendorem parauit, eo satis clarus est, atque iccirco ad gloriam augendam maiorum nobilitatem nemo desiderat. Hospitalitatem adeo sanctam habent, ut cum
quo semel cibum sumpsere, eum uel hostem factum atque in acie occurrentem uiolare
nefas putent, existimantes etiam in quolibet dissidio ius amicitiae haud esse spernendum.
Ad haec fidem plerique et ius iurandum tanti faciunt, quanti non modo fortunas
omnes, sed et ipsam uitam. Fama satis constans est raro unquam Turcam inuentum esse,
qui amotis etiam arbitris, atque sub nullo scripto, sibi
est raro unquam Turcam inuentum esse,
qui amotis etiam arbitris, atque sub nullo scripto, sibi creditam abnegaret pecuniam, et
qui id sceleris commiserit, eum graueis apud inferos poenas luere arbitrantur.
Regem suum postremo tanta colunt ueneratione, ut quosdam morti a rege destinatos
in certam iuisse perniciem constet, nec ullo pacto induci potuisse, quo fuga periculum
euitarent, ne scilicet aut uitae amore, qua sane nihil iucundius est mortalibus, aut per
contumaciam regium neglexisse imperium uiderentur.
rei unum duntaxat ac insigne exemplum, quod me puero accidit,
commemorare. Erat apud Mehmethem Othomanum Secundum, Bazethis patrem,
satrapes Mechmethes Angelus, ex Illyrico oriundus, patria Dardanus, inter omneis purpuratos gratia eminens. Is ira percitus, regis filium, eo quod uxorem eius in publicis balneis constuprasset, ueneno clam necauit, quandoquidem rex in filium pro tali admisso
facinore animaduertere noluisset, quum maior poena apud Turcas adulteris constituta
sit, quam qua pater filium in regni maxime spem genitum possit afficere, et quod libido
magis Mechmethis
Erat apud Mehmethem Othomanum Secundum, Bazethis patrem,
satrapes Mechmethes Angelus, ex Illyrico oriundus, patria Dardanus, inter omneis purpuratos gratia eminens. Is ira percitus, regis filium, eo quod uxorem eius in publicis balneis constuprasset, ueneno clam necauit, quandoquidem rex in filium pro tali admisso
facinore animaduertere noluisset, quum maior poena apud Turcas adulteris constituta
sit, quam qua pater filium in regni maxime spem genitum possit afficere, et quod libido
magis Mechmethis Angeli quam matrimonium uiolatum esse uidebatur, quia cum singuli
purpuratos gratia eminens. Is ira percitus, regis filium, eo quod uxorem eius in publicis balneis constuprasset, ueneno clam necauit, quandoquidem rex in filium pro tali admisso
facinore animaduertere noluisset, quum maior poena apud Turcas adulteris constituta
sit, quam qua pater filium in regni maxime spem genitum possit afficere, et quod libido
magis Mechmethis Angeli quam matrimonium uiolatum esse uidebatur, quia cum singuli
Turcarum plures habeant uxores, nullam fere pro iusta ac legitima obtinent.
Vbi haec res ad regem ab his delata
Angeli quam matrimonium uiolatum esse uidebatur, quia cum singuli
Turcarum plures habeant uxores, nullam fere pro iusta ac legitima obtinent.
Vbi haec res ad regem ab his delata est, qui Mechmethi Angelo gloriam ac tantam
fortunam, ut fere fit in regum aulis, inuidebant, ceterisque indiciis deprehensa, rex
domestico simul moerore, simul satrapis scelere permotus, ei mortem, multis ante quam
inferret diebus, propalam minatus est. Amici, quos regis animus in Mechmethem
Angelum haud latebat, lachrymantes subinde orare,
qui Mechmethi Angelo gloriam ac tantam
fortunam, ut fere fit in regum aulis, inuidebant, ceterisque indiciis deprehensa, rex
domestico simul moerore, simul satrapis scelere permotus, ei mortem, multis ante quam
inferret diebus, propalam minatus est. Amici, quos regis animus in Mechmethem
Angelum haud latebat, lachrymantes subinde orare, suadere, ut imminentem pestem fuga
euitaret, seseque uiae comites, quacunque pergeret, libenti animo offerre, periculum
suum consilio adicientes. Ad haec satrapes, Immortales , inquit, uobis gratias habeo amici,
quod
meam ruentem, non secus ac stantem
incredibili fide prosequimini. Sed meum non est turpem transfugae una uobiscum subire
notam, et amicorum charissimis tanti dedecoris, simul et periculi esse causa, atque
alienum scelus meum ipsius, fuga patriam relinquendo, facere, in exilioque per dedecus
degere studio consulendae uitae, si non regia nunc ui, at certe morbo mox omnino interiturae. Proinde quemcunque exitum mihi dederit fortuna, eum haud inuitus subibo.
Atque ita uultu interrito, eodemque animo, quo locutus erat, collum laqueo frangendum
infectis rebus repetunt.
dolor effuderat, regem moueri Marconius intellexisset, haud mediocriter animo turbatus
regem adiit, atque dicendi impetrata potestate ita disseruit:
Etsi superuacaneum puto, rex Bazethes, apud te suspitionem refellere, qua in mei
odium tuis auribus aemuli mei obstrepunt, nacti criminum occasionem ex ea uictoria,
qua te Deus maximis laboribus meis in Polonia honestauit, quoniam et calumniae naturam, quae est prudentia tua, tibi satis notam esse scio, et quia si aetas mea (iam enim septuagesimum prope annum
adiit, atque dicendi impetrata potestate ita disseruit:
Etsi superuacaneum puto, rex Bazethes, apud te suspitionem refellere, qua in mei
odium tuis auribus aemuli mei obstrepunt, nacti criminum occasionem ex ea uictoria,
qua te Deus maximis laboribus meis in Polonia honestauit, quoniam et calumniae naturam, quae est prudentia tua, tibi satis notam esse scio, et quia si aetas mea (iam enim septuagesimum prope annum ago) ab hac suspitione me parum uindicaret, certe idem tanti
temporis fidei tenor, quum in parentem tuum, tum in te maxime perspectus, ab
ea uictoria,
qua te Deus maximis laboribus meis in Polonia honestauit, quoniam et calumniae naturam, quae est prudentia tua, tibi satis notam esse scio, et quia si aetas mea (iam enim septuagesimum prope annum ago) ab hac suspitione me parum uindicaret, certe idem tanti
temporis fidei tenor, quum in parentem tuum, tum in te maxime perspectus, ab ea me
prorsus eximeret, securumque iam diu cognita redderet integritas; non possum tamen de
iniquitate aduersariorum meorum non conqueri, qui quidem non modo impudenter, sed
etiam scelerate, et mihi uirtutis praemia, et tibi maximam nominis ac
maximis laboribus meis in Polonia honestauit, quoniam et calumniae naturam, quae est prudentia tua, tibi satis notam esse scio, et quia si aetas mea (iam enim septuagesimum prope annum ago) ab hac suspitione me parum uindicaret, certe idem tanti
temporis fidei tenor, quum in parentem tuum, tum in te maxime perspectus, ab ea me
prorsus eximeret, securumque iam diu cognita redderet integritas; non possum tamen de
iniquitate aduersariorum meorum non conqueri, qui quidem non modo impudenter, sed
etiam scelerate, et mihi uirtutis praemia, et tibi maximam nominis ac gloriae accessionem
attigimus. Quid uero ibi tuis auspiciis gesserimus, quantumue tibi gloriae fructusque haec
expeditio pepererit, uelim ipse per te me tacente reputes, ne ea parum prudenter iactare
uideamur, quae sane tuae magis fortunae quam nostrę uirtuti tribui debent. Ea nimirum
conditione omnes tuos natura in lucem aedidit, ut quicquid decoris uirtute sua, industria,
uigiliis, labore parare possent,
id totum te maxime illustraret, caeteris uero tuorum tantum ex eo laudis accederet, quantum tu ipsis permisisses. Nemo enim remigi potius quam
id totum te maxime illustraret, caeteris uero tuorum tantum ex eo laudis accederet, quantum tu ipsis permisisses. Nemo enim remigi potius quam
nauis gubernatori rei nauticae bene gestae assignat decus, nec colono praeter constitutam
stipem, licet ille laborem suum in colendo agro impenderit, sed domino cedunt prouentus. Atque id quidem recte institutum esse affirmauerim, ut is scilicet maximum eius
rei ferat fructum, cuius potissima ipse extiterit causa, propterea quod sicut cęlestia corpora a sole, seu a coelo
ei contigui sunt Alemani, nec procul abest Italia,
sicut armis militiae dissuetudine prope nuda, atque admodum imbellis, ita opibus ob terrae felicitatem et mercaturam, cui soli dedita est, refertissima. Vide quot pateant, modo
absit liuor, clarissimarum uiae expeditionum, quot rationes in promptu sint uirtutis
exercendae! Ad tuam igitur, regum maxime, spectat aequitatem, ne emulorum inuidia me,
ut ita dicam, iam segetibus maturis, ab eo deturbet agro, in quem uacuum primus ipse
ueni, quem antehac intactum meo proscidi aratro, in quem denique semina manu propria
ieci. Vnde
cui soli dedita est, refertissima. Vide quot pateant, modo
absit liuor, clarissimarum uiae expeditionum, quot rationes in promptu sint uirtutis
exercendae! Ad tuam igitur, regum maxime, spectat aequitatem, ne emulorum inuidia me,
ut ita dicam, iam segetibus maturis, ab eo deturbet agro, in quem uacuum primus ipse
ueni, quem antehac intactum meo proscidi aratro, in quem denique semina manu propria
ieci. Vnde licet, quicquid rex constituerit, exequendum sit ― regi enim perinde ac Deo
parendum est ― si haec mihi optio tua benignitate daretur, malim nutu tuo uitam
uiae expeditionum, quot rationes in promptu sint uirtutis
exercendae! Ad tuam igitur, regum maxime, spectat aequitatem, ne emulorum inuidia me,
ut ita dicam, iam segetibus maturis, ab eo deturbet agro, in quem uacuum primus ipse
ueni, quem antehac intactum meo proscidi aratro, in quem denique semina manu propria
ieci. Vnde licet, quicquid rex constituerit, exequendum sit ― regi enim perinde ac Deo
parendum est ― si haec mihi optio tua benignitate daretur, malim nutu tuo uitam mihi
eripi quam aduersariorum obtrectatione ea prouincia immerito spoliari.
uir Poloniae fines Turcis primus aperuerit.
Sed mens hominum successibus coeca haud saepe futuros prouidet euentus.
Nam Balys, nimium suae spei indulgens, extremo fere autumno in expeditionem profectus, non modo uacuus praeda domum reuersus est ― nempe Poloni cognito hostium
aduentu in munitiora ex agris loca demigrarant ― sed etiam inde rediens circa Istrum
coortis subito tempestatibus
adeo
prouidet euentus.
Nam Balys, nimium suae spei indulgens, extremo fere autumno in expeditionem profectus, non modo uacuus praeda domum reuersus est ― nempe Poloni cognito hostium
aduentu in munitiora ex agris loca demigrarant ― sed etiam inde rediens circa Istrum
coortis subito tempestatibus
adeo male habitus est, ut ex octuaginta prope millibus
hominum, qui secum in expeditionem iuerant, uix
Poloni cognito hostium
aduentu in munitiora ex agris loca demigrarant ― sed etiam inde rediens circa Istrum
coortis subito tempestatibus
adeo male habitus est, ut ex octuaginta prope millibus
hominum, qui secum in expeditionem iuerant, uix tertiam partem domum reduxerit.
Equorum insuper centum millia, ut fama est, amissa sunt: singuli enim uel infimae fortunae homines binos in expeditione ducunt equos, uno in itinere, altero, quum hostilem
agrum incursant, utuntur.
Turcae igitur, dum
adeo male habitus est, ut ex octuaginta prope millibus
hominum, qui secum in expeditionem iuerant, uix tertiam partem domum reduxerit.
Equorum insuper centum millia, ut fama est, amissa sunt: singuli enim uel infimae fortunae homines binos in expeditione ducunt equos, uno in itinere, altero, quum hostilem
agrum incursant, utuntur.
Turcae igitur, dum Poloniam petunt, ad temporis incommoda uestis inopiam
addunt. Nam quo essent in itinere expeditiores, ueste tantum, qua per aestatem uti consueuerunt, sese muniuerant,
adeo male habitus est, ut ex octuaginta prope millibus
hominum, qui secum in expeditionem iuerant, uix tertiam partem domum reduxerit.
Equorum insuper centum millia, ut fama est, amissa sunt: singuli enim uel infimae fortunae homines binos in expeditione ducunt equos, uno in itinere, altero, quum hostilem
agrum incursant, utuntur.
Turcae igitur, dum Poloniam petunt, ad temporis incommoda uestis inopiam
addunt. Nam quo essent in itinere expeditiores, ueste tantum, qua per aestatem uti consueuerunt, sese muniuerant, rati si eos forte saeuior
centum millia, ut fama est, amissa sunt: singuli enim uel infimae fortunae homines binos in expeditione ducunt equos, uno in itinere, altero, quum hostilem
agrum incursant, utuntur.
Turcae igitur, dum Poloniam petunt, ad temporis incommoda uestis inopiam
addunt. Nam quo essent in itinere expeditiores, ueste tantum, qua per aestatem uti consueuerunt, sese muniuerant, rati si eos forte saeuior hyems deprehendisset, spoliis
hostium se a frigore defensuros. Verum his longe secus quam sperauerant res cecidit.
Regressi enim pene seminudi e Polonia circa
his longe secus quam sperauerant res cecidit.
Regressi enim pene seminudi e Polonia circa Istrum, ut diximus, adeo atroci uexati sunt
tempestate, ut paucis diebus magna ex parte interirent. Nec quisquam ferme ex gregariis superfuisset militibus, insolita ui frigoris saeuiente, nisi propere in Moesiam traiectos
mitius coelum et pagi Turcaicae ditionis excepissent.
Circumistrana terra niue gelu concreta oppleta erat. In ea corpora fame ac longi
itineris labore defatigata sternere cogebantur,
eo quod a Dacis
ut paucis diebus magna ex parte interirent. Nec quisquam ferme ex gregariis superfuisset militibus, insolita ui frigoris saeuiente, nisi propere in Moesiam traiectos
mitius coelum et pagi Turcaicae ditionis excepissent.
Circumistrana terra niue gelu concreta oppleta erat. In ea corpora fame ac longi
itineris labore defatigata sternere cogebantur,
eo quod a Dacis Moldouiis propter iniurias, dum in Poloniam proficiscerentur, illatas tectis haudquaquam accipiebantur.
Itaque eo praesertim die, qui
et pagi Turcaicae ditionis excepissent.
Circumistrana terra niue gelu concreta oppleta erat. In ea corpora fame ac longi
itineris labore defatigata sternere cogebantur,
eo quod a Dacis Moldouiis propter iniurias, dum in Poloniam proficiscerentur, illatas tectis haudquaquam accipiebantur.
Itaque eo praesertim die, qui Nonis Ianuaribus illuxit, decem millia fere hominum frigore exanimata in utraque Istri ripa conspecta sunt. Cernere erat humana corpora
cadaueribus iumentorum permixta passim
eo quod a Dacis Moldouiis propter iniurias, dum in Poloniam proficiscerentur, illatas tectis haudquaquam accipiebantur.
Itaque eo praesertim die, qui Nonis Ianuaribus illuxit, decem millia fere hominum frigore exanimata in utraque Istri ripa conspecta sunt. Cernere erat humana corpora
cadaueribus iumentorum permixta passim iacentia, alia gelu contracta, atque extincta,
alia ita torpentia, ut uix tenuis spiritus his inesset. Nonnulla extremis pedum ac manuum digitis, auribusque et naribus adustis,
inesset. Nonnulla extremis pedum ac manuum digitis, auribusque et naribus adustis, adeo foede deformata, ut similiora inusitatis
quibusdam simulacris quam humanis corporibus esse uideretur.
Nunquam uno praelio tantam cladem Turcas aut accepisse, aut intulisse memorant.
Itaque re, ut fit, in religionem uersa, uarias huius calamitatis causas, suo quisque ingenio
interprete usus, extitisse arbitrantur. Alii Marconii impietatem merito a Deo multatam
affirmabant, eo quod sibi potius quam Deo, ad quem sane Turcae omnia referunt,
Rhoxanam uictoriam per arrogantiam
Marconii impietatem merito a Deo multatam
affirmabant, eo quod sibi potius quam Deo, ad quem sane Turcae omnia referunt,
Rhoxanam uictoriam per arrogantiam attribuisset. Alii, qui scilicet res mortalium magis
consilio quam fato regi censebant, imprudentiam praefecti accusabant, quod in regiones
perpetuo pene frigore damnatas alieno rebus gerendis tempore copias induxisset.
Nec deerant, ex Christianis maxime, qui hanc Turcarum cladem in Bazethis transferrent
res mortalium magis
consilio quam fato regi censebant, imprudentiam praefecti accusabant, quod in regiones
perpetuo pene frigore damnatas alieno rebus gerendis tempore copias induxisset.
Nec deerant, ex Christianis maxime, qui hanc Turcarum cladem in Bazethis transferrent
crudelitatem, atque ex Mauerdini Hadrianopolitani ortam supplicio crederent, quem
sane nolentem a Christiana deficere religione, igni necari iusserat.
crudelitatem, atque ex Mauerdini Hadrianopolitani ortam supplicio crederent, quem
sane nolentem a Christiana deficere religione, igni necari iusserat.
satis honeste
ingenteis nactus opes, utpote qui ne a foenore quidem sese continuerat, quum Turcis eius
fortunae inuidiae simul et suspitioni esse coepissent, productis falsis testibus contemptae
Machomethanae religionis (quod quidem apud Turcas capitale habetur) accusatus est,
atque in carcerem coniectus. Sed, quia talem uirum occidere inconsulto rege ueritus,
praetor, ad quem haec cognitio spectabat, quid facto opus esset consulit regem.
Bazethes, alioqui rex iustissimus, diuitis rei, ut quidam credidere, auro religionis praetextu potiri cupiens, mandat
praetor, ad quem haec cognitio spectabat, quid facto opus esset consulit regem.
Bazethes, alioqui rex iustissimus, diuitis rei, ut quidam credidere, auro religionis praetextu potiri cupiens, mandat praetori uti re diligenter inquisita, si Mauerdinus sceleris
conuictus fuerit, lege in eum uteretur, ni spreta Christiana religione sacris Machometanis
quamprimum initiari pateretur, haud sane hac in re paternam imitatus prudentiam. Ille
enim, cognito Machomethis astu ac religionis uanitate, stultam ludibrio habuit superstitionem.
Hoc nuntio accepto, praetor tribunal
rex iustissimus, diuitis rei, ut quidam credidere, auro religionis praetextu potiri cupiens, mandat praetori uti re diligenter inquisita, si Mauerdinus sceleris
conuictus fuerit, lege in eum uteretur, ni spreta Christiana religione sacris Machometanis
quamprimum initiari pateretur, haud sane hac in re paternam imitatus prudentiam. Ille
enim, cognito Machomethis astu ac religionis uanitate, stultam ludibrio habuit superstitionem.
Hoc nuntio accepto, praetor tribunal ascendit, atque strue lignorum ad terrorem circumstantium Christianorum consueto maiore composita reum, sicut erat
circumstantium Christianorum consueto maiore composita reum, sicut erat cathenis uinctus,
carcere educi, atque ad se attrahi iubet, silentioque per apparitorem indicto ita
coepit:
Quam uellem, Mauerdine, in aliena religione censenda Turcarum mentem habuisses,
nostrumque morem esses imitatus! Neque enim eo calamitatis nunc deuenisses, ut tibi aut
contemptu eius religionis in qua natus es, et iam consenuisti, aut morte acerbissima legibus Turcaicis esset satisfaciendum. Nos enim Christum, quem uos
atque ad se attrahi iubet, silentioque per apparitorem indicto ita
coepit:
Quam uellem, Mauerdine, in aliena religione censenda Turcarum mentem habuisses,
nostrumque morem esses imitatus! Neque enim eo calamitatis nunc deuenisses, ut tibi aut
contemptu eius religionis in qua natus es, et iam consenuisti, aut morte acerbissima legibus Turcaicis esset satisfaciendum. Nos enim Christum, quem uos Deum esse affirmatis, in omni sermone honorifice appellare solemus, poena ei grauissima constituta, qui de
Christo quicquid per contemptum obloqui, aut ullam uocem eo
censenda Turcarum mentem habuisses,
nostrumque morem esses imitatus! Neque enim eo calamitatis nunc deuenisses, ut tibi aut
contemptu eius religionis in qua natus es, et iam consenuisti, aut morte acerbissima legibus Turcaicis esset satisfaciendum. Nos enim Christum, quem uos Deum esse affirmatis, in omni sermone honorifice appellare solemus, poena ei grauissima constituta, qui de
Christo quicquid per contemptum obloqui, aut ullam uocem eo indignam proferre ausus
esset. Nec sane immerito. Nam sicut illum praeter morem humanae naturae nullo
genitali semine procreatum esse arbitramur, ita omnes mortales sanctitate antecessisse nulli
dubium est.
Quum igitur nos extra uestra positi sacra Christum tanti facimus, cur tu aduersus
nostras leges in Machomethem tam impie inuehi ausus es, qui quidem itidem Deo,
ut putamus, acceptus, et in paucis charus fuit? Turcasque perinde ac uanę superstitionis
ac stultitiae arguere non dubitasti, quum pro certo haberi debeat Machomethem aeque ac
Mosen et Christum ueritatem mortalibus nuntiasse, immo
omnes mortales sanctitate antecessisse nulli
dubium est.
Quum igitur nos extra uestra positi sacra Christum tanti facimus, cur tu aduersus
nostras leges in Machomethem tam impie inuehi ausus es, qui quidem itidem Deo,
ut putamus, acceptus, et in paucis charus fuit? Turcasque perinde ac uanę superstitionis
ac stultitiae arguere non dubitasti, quum pro certo haberi debeat Machomethem aeque ac
Mosen et Christum ueritatem mortalibus nuntiasse, immo antiquato ipsius Mosae pariter
et Christi ritu, licet ex utroque dogmate suam
oportere.
Quemadmodum enim priores Testamenti tabulae conditis posterioribus irritae fiunt, ita
etiam mos superior, ubi noua successerit lex, tollatur necesse est. Nam si regibus antiquas
leges recentioribus inductis abrogare licitum esse arbitramur, multo magis id Deo licere
credendum est, utpote in cuius potestate ipsos reges esse constat.
Atque iccirco impietate tua eam nobis neccessitatem imposuisti, ut te iam senem uirum,
nec fortunis, nec dignitate quidem contemnendum, aut ad nouam religionem suscipiendam
cogerem, aut, si nostris sacris initiari nolueris, in te Turcaicis
credendum est, utpote in cuius potestate ipsos reges esse constat.
Atque iccirco impietate tua eam nobis neccessitatem imposuisti, ut te iam senem uirum,
nec fortunis, nec dignitate quidem contemnendum, aut ad nouam religionem suscipiendam
cogerem, aut, si nostris sacris initiari nolueris, in te Turcaicis legibus animaduerterem. Nam
ex his duobus alterutrum tibi omnino est subeundum. Est enim Machometanis legibus cautum, ne rationibus, sed ui et gladio in defendenda religione utamur.
Ad ea Mauerdinus, salute fere omnino desperata et ob id elatiore animo,
fortunis, nec dignitate quidem contemnendum, aut ad nouam religionem suscipiendam
cogerem, aut, si nostris sacris initiari nolueris, in te Turcaicis legibus animaduerterem. Nam
ex his duobus alterutrum tibi omnino est subeundum. Est enim Machometanis legibus cautum, ne rationibus, sed ui et gladio in defendenda religione utamur.
Ad ea Mauerdinus, salute fere omnino desperata et ob id elatiore animo, ita
respondit:
Si tantumodo de religione uestra a me, ut obicitis, uiolata mihi esset
de me nihil tale unquam auditum est, haud consentaneum est a me
iam sene id esse admissum, atque eo, qui neque leges uestras ignorat, et his auctus est
fortunis, quae quidem uel ferociores aetate timidos ac cautos possunt efficere. Quare
uelim et te, praetor, qui hoc in magistratu regis fungeris munere, et regem ipsum
rogatos esse, ne quid grauius in me innoxium atque obiecti criminis omnino expertem
inconsulte statuatis.
Ad gloriam enim tanti regis pertinet, spreta perditorum
hominum
esse admissum, atque eo, qui neque leges uestras ignorat, et his auctus est
fortunis, quae quidem uel ferociores aetate timidos ac cautos possunt efficere. Quare
uelim et te, praetor, qui hoc in magistratu regis fungeris munere, et regem ipsum
rogatos esse, ne quid grauius in me innoxium atque obiecti criminis omnino expertem
inconsulte statuatis.
Ad gloriam enim tanti regis pertinet, spreta perditorum
hominum calumnia, innocentis uitam conseruare, atque in hoc parentis sui, prudentissimi regis,
regem ipsum
rogatos esse, ne quid grauius in me innoxium atque obiecti criminis omnino expertem
inconsulte statuatis.
Ad gloriam enim tanti regis pertinet, spreta perditorum
hominum calumnia, innocentis uitam conseruare, atque in hoc parentis sui, prudentissimi regis, mores imitari, qui sane, quum propter caeteras eius uirtutes, tum propter hoc
maxime laudibus effertur, quod nunquam ullis testibus in caput cuiusquam suae
ditionis hominis credendum esse censebat, cuius maxime
regis pertinet, spreta perditorum
hominum calumnia, innocentis uitam conseruare, atque in hoc parentis sui, prudentissimi regis, mores imitari, qui sane, quum propter caeteras eius uirtutes, tum propter hoc
maxime laudibus effertur, quod nunquam ullis testibus in caput cuiusquam suae
ditionis hominis credendum esse censebat, cuius maxime spectata esset integritas.
Propterea quod falsi testes, cuius quidem generis hominibus haec corruptissima ętas
maxime abundat, facile precio parari possunt.
Num credis, prudentissime praetor,
maxime spectata esset integritas.
Propterea quod falsi testes, cuius quidem generis hominibus haec corruptissima ętas
maxime abundat, facile precio parari possunt.
Num credis, prudentissime praetor, accusatorem meum hos difficulter inuenisse, qui
nullo periurii respectu in meum testantur caput? Certe paruo conducti sunt precio, et si
uerum uis audire, ipsi sese accusatori ultro obtulerunt, dum uel minimam utilitatem
maiori faciunt quam hominis uitam. Neque enim hi in coetu hominum quocunque modo
interficere dubitabunt, modo id impune liceat, qui quidem
praetor, accusatorem meum hos difficulter inuenisse, qui
nullo periurii respectu in meum testantur caput? Certe paruo conducti sunt precio, et si
uerum uis audire, ipsi sese accusatori ultro obtulerunt, dum uel minimam utilitatem
maiori faciunt quam hominis uitam. Neque enim hi in coetu hominum quocunque modo
interficere dubitabunt, modo id impune liceat, qui quidem in syluis maiorem uitae partem
per latrocinia tolerarunt. Atque iccirco, si his accusatoribus ac testibus morti addictus
sum, non mediocre solatium uel hac ex parte morituro est, quod nemo me non
in meum testantur caput? Certe paruo conducti sunt precio, et si
uerum uis audire, ipsi sese accusatori ultro obtulerunt, dum uel minimam utilitatem
maiori faciunt quam hominis uitam. Neque enim hi in coetu hominum quocunque modo
interficere dubitabunt, modo id impune liceat, qui quidem in syluis maiorem uitae partem
per latrocinia tolerarunt. Atque iccirco, si his accusatoribus ac testibus morti addictus
sum, non mediocre solatium uel hac ex parte morituro est, quod nemo me non per calumniam
interemptum iudicabit, cuius scilicet uita et mores,
partem
per latrocinia tolerarunt. Atque iccirco, si his accusatoribus ac testibus morti addictus
sum, non mediocre solatium uel hac ex parte morituro est, quod nemo me non per calumniam
interemptum iudicabit, cuius scilicet uita et mores, dicta factaque, in magnis
paruisque rebus, huic accusationi minime congruunt.
Proinde stultum est credere religionis praetextu impotentissimae notam cupiditatis
contectum iri. Fama mendacio instructa uix tridui spacio durat, deinde haud
notam cupiditatis
contectum iri. Fama mendacio instructa uix tridui spacio durat, deinde haud secus quam
facticius color ardentiore sole colliquatus euanescit. Si igitur religionis uestrae a me temeratae nec ipse mihi conscius sum ― ego enim quamquam solam Christianam religionem,
in qua sane mihi Dei munere nasci contigit, ueram esse existimo, Machomethi nunquam
detraxi ― nec ab his profecto accusor, quibus fides merito habenda est, precor ne mihi alia
res, quam cuius reus sum apud uos inuidiae sit. Nemo enim nisi eius sceleris, quod commisit, cuiusue conuictus est
bona dicuntur, magis neccessaria hominibus
quam magna esse ducimus. Vnde felicitatis humanae non adeo ignarus sum, ut proposito
uitae periculo malim fortunae bona quam propriam amplecti salutem. Si fortunae meae
magnitudine forte sua uobis suspectae petuntur, auferte eas, libens his cedo, sit in tuto
religio, et quam Christo debeo fides.
Nec putetis me, cui sane iam ingrauescente aetate fatum lege naturae diutius differri
nequit, mortis metu haec dicere, quae quidem Christiano uiro longe felicior quam ipsa
uita est, praesertim ei, qui ne a uera desciscat
asserens Christum e spiritu diuino natum ueritatem mortalibus indicasse. A
ueritate autem maximo Dei munere accepta, cui uestrae etiam sectae auctor adstipulatur,
dimoueri nefarium esse, quis nisi rationis prorsus expers non uideat?
Hec ubi Mauerdinus dixit, extemplo clamor Turcarum in eum, quasi obiecta parum
purgasset, accusatorum instinctu sublatus est, hoc quidem consilio ne forte iudex, quem
rei oratione, utpote uera, haud parum motum esse apparebat, dilato supplicio accusatorum fraudem deprehenderet. Itaque praetor circumstantis metu turbae, ne scilicet iure
apud regem
motum esse apparebat, dilato supplicio accusatorum fraudem deprehenderet. Itaque praetor circumstantis metu turbae, ne scilicet iure
apud regem accusari posset, quod Christianos digniores fide quam Turcas esset arbitratus, confestim Mauerdinum, prius minis, modo precibus nequicquam fatigatum, uti in
sectam Machomethanam traduci pateretur, palo e medio lignorum strue eminenti
admoueri iubet, ac ferreis alligari catenis. Vbi flamma per carnificem excitata, inter orandum exustus est.
Hunc exitum uitae perditorum hominum scelere Hadrianopolitanus
ac ferreis alligari catenis. Vbi flamma per carnificem excitata, inter orandum exustus est.
Hunc exitum uitae perditorum hominum scelere Hadrianopolitanus habuit, ne a
uera deficeret religione, sortitus plane mortem perpetuo celebrandam praeconio, et dignam eo Christiano, qui in coetu Romani ritus natus esset. Quamquam ad felicitatem consequendam, quae post hanc uitam Christianos manet, diuersitas ritus nihil obstat, modo
adsit ea religio, quam Apostoli diuino spiritu pleni per terrarum orbem tulere.
An autem huius uiri iniusta damnatio causa eius cladis, quam
ritus natus esset. Quamquam ad felicitatem consequendam, quae post hanc uitam Christianos manet, diuersitas ritus nihil obstat, modo
adsit ea religio, quam Apostoli diuino spiritu pleni per terrarum orbem tulere.
An autem huius uiri iniusta damnatio causa eius cladis, quam Turcae in Polonica
expeditione acceperunt, extiterit, nec ne, eius uiri iuditium sit, cui uitae sanctitate
diuina uoluntas, mortalibus sane, si uerum fateri uolumus, occulta, innotescere potest.
quam Turcae in Polonica
expeditione acceperunt, extiterit, nec ne, eius uiri iuditium sit, cui uitae sanctitate
diuina uoluntas, mortalibus sane, si uerum fateri uolumus, occulta, innotescere potest.
acceperunt, extiterit, nec ne, eius uiri iuditium sit, cui uitae sanctitate
diuina uoluntas, mortalibus sane, si uerum fateri uolumus, occulta, innotescere potest.
Caeterum ne Turcarum animos illa calamitate infractos esse Hungarus, et uicinus, et per se grauis hostis, arbitraretur, Bossinensis satrapes nulla foederis habita ratione
(pax enim inter Hungarum et Turcas erat) contractis quingentis circiter partim equitibus,
partim peditibus, praedatum in eam partem Dalmatiae, quam Choruatiam appellant, est
profectus. Quod ubi Ianus Coruinus, Dalmatiae praefectus, cognouit, et ipse dimissis per
regiones suae prouinciae nuntiis, ad trecentos equites celeriter contrahit, atque, ut sunt
Hungari elatioris spiritus, ne numero militum, sed uirtute
atque, ut sunt
Hungari elatioris spiritus, ne numero militum, sed uirtute potius superior esse uideretur,
cum hac tantum manu obuiam hosti progreditur. Nec tamen fortuna destituit temeritatem. Erat apud Ianum quidam Dalmata, Cara Michael nomine, uir et animo et corporis
uiribus in paucis memorandus. Miles quondam fuerat regis Matthiae Coruini, uerum ab
eo ad Turcas metu iudicii transfugerat, quum latrocinii cuiusdam esset accusatus. Aliquot
post annis Matthia extincto in Hungariam redierat, multis apud Turcas praeclaris facinoribus aeditis, quibus quidem uiri fortissimi
temeritatem. Erat apud Ianum quidam Dalmata, Cara Michael nomine, uir et animo et corporis
uiribus in paucis memorandus. Miles quondam fuerat regis Matthiae Coruini, uerum ab
eo ad Turcas metu iudicii transfugerat, quum latrocinii cuiusdam esset accusatus. Aliquot
post annis Matthia extincto in Hungariam redierat, multis apud Turcas praeclaris facinoribus aeditis, quibus quidem uiri fortissimi nomen adeptus fuerat.
Is igitur cum centum tantummodo praeesset equitibus ab ipso Iano ei attributis, fraetus uirtutis suae fama rem summae audacię est aggressus. Praemissus enim a duce
fuerat.
Is igitur cum centum tantummodo praeesset equitibus ab ipso Iano ei attributis, fraetus uirtutis suae fama rem summae audacię est aggressus. Praemissus enim a duce cum
turmalibus duntaxat suis ad explorandos hosteis, adeo alacri animo occurentes Turcas
est adortus, ut eos statim in fugam conuerteret. In qua quidem fuga plus quam dimidiam illorum partem occidit, nullo fere ex suis amisso. Tanta profecto fuit siue Turcarum
formido, quae quidem rem uel maxime solet euertere, siue Michaelis uirtus, siue fortuna, quam ut saepius diximus, ubique pro Dei uoluntate accipimus.
cum centum tantummodo praeesset equitibus ab ipso Iano ei attributis, fraetus uirtutis suae fama rem summae audacię est aggressus. Praemissus enim a duce cum
turmalibus duntaxat suis ad explorandos hosteis, adeo alacri animo occurentes Turcas
est adortus, ut eos statim in fugam conuerteret. In qua quidem fuga plus quam dimidiam illorum partem occidit, nullo fere ex suis amisso. Tanta profecto fuit siue Turcarum
formido, quae quidem rem uel maxime solet euertere, siue Michaelis uirtus, siue fortuna, quam ut saepius diximus, ubique pro Dei uoluntate accipimus.
Nec circa
uel maxime solet euertere, siue Michaelis uirtus, siue fortuna, quam ut saepius diximus, ubique pro Dei uoluntate accipimus.
Nec circa Danubium per idem tempus res quietę inter Turcas et Hungaros erant.
Milon Belmusius natione Moesus, Hungarorum ducum haud postremus, forte domi in
Tibisciensi agro agebat. Itaque festum Sacrosanctae Resurectionis diem celebraturus ad
aedem diuae Virginis, quae haud procul a domo eius sita est, una cum filio et sexaginta
circiter comitibus proficiscitur, diuinisque ibi rebus Graeco ritu peractis ad epulas et largiorem potum
diuinisque ibi rebus Graeco ritu peractis ad epulas et largiorem potum de more patrio conuertuntur. Deinde ubi satis epulati sunt, partim
ad uarios lusus, partim ad quietem pro suo quisque ingenio sese conferunt. Non latuit
hoc Turcas, qui Semederiam urbem, in ripa Danubii, in Moesico agro, a Stephano
Despoto exaedificatam, Taurinoque circiter uiginti millibus passuum distantem, praesidio obtinebant. Namque pridie quam eo Belmusius accessisset, uenturum eum Turcae
per quemdam transfugam accaeperant.
Itaque praefectus Turcarum
Graeco ritu peractis ad epulas et largiorem potum de more patrio conuertuntur. Deinde ubi satis epulati sunt, partim
ad uarios lusus, partim ad quietem pro suo quisque ingenio sese conferunt. Non latuit
hoc Turcas, qui Semederiam urbem, in ripa Danubii, in Moesico agro, a Stephano
Despoto exaedificatam, Taurinoque circiter uiginti millibus passuum distantem, praesidio obtinebant. Namque pridie quam eo Belmusius accessisset, uenturum eum Turcae
per quemdam transfugam accaeperant.
Itaque praefectus Turcarum euocatis circiter
distantem, praesidio obtinebant. Namque pridie quam eo Belmusius accessisset, uenturum eum Turcae
per quemdam transfugam accaeperant.
Itaque praefectus Turcarum euocatis circiter trecentis equitibus, prima uigilia traiecto Danubio, tribus fere millibus passuum a supradicto fano in quadam ualle occultus
consedit; quum noctu eo peruenisset, ibi paululum et sese quieti dedit, et caeteros quiescere iubet. Mox hominum simul et equorum curatis corporibus tenuique cibo more
Turcaico confirmatis, sexta diei fere hora, ratus, ut euenit, eo tempore Moesos
iubet. Mox hominum simul et equorum curatis corporibus tenuique cibo more
Turcaico confirmatis, sexta diei fere hora, ratus, ut euenit, eo tempore Moesos uino
graues futuros, quadraginta tantum equites progredi et Milonem leui certamine lacessere
imperat, atque si hostis in se irrueret, sensim cedere, donec eum ad uallem pertraheret,
ubi ipse expeditus cum reliquis equitibus rei gerendae expectabat opportunitatem.
Milon, ut ei nuntiatum est Turcas adesse, equum, praesto enim erat, confestim ascendit,
idem caeteros suorum facere iubet. Coactis itaque in
in se irrueret, sensim cedere, donec eum ad uallem pertraheret,
ubi ipse expeditus cum reliquis equitibus rei gerendae expectabat opportunitatem.
Milon, ut ei nuntiatum est Turcas adesse, equum, praesto enim erat, confestim ascendit,
idem caeteros suorum facere iubet. Coactis itaque in unum suis, paululum deliberabundus haesitauit, utrum ferro decerneret, an praelium fuga uitaret. Verum postea quam
paucos Turcarum conspicatus est, fraudis securus pene cum inermi et semisomni ex
recenti crapula turba in hostes impetum facit, ratus sibi uel imparato ad
idem caeteros suorum facere iubet. Coactis itaque in unum suis, paululum deliberabundus haesitauit, utrum ferro decerneret, an praelium fuga uitaret. Verum postea quam
paucos Turcarum conspicatus est, fraudis securus pene cum inermi et semisomni ex
recenti crapula turba in hostes impetum facit, ratus sibi uel imparato ad pugnam indecorum fore cum paucis hostibus non dimicasse. Tametsi ad conseruandam fortitudinis
famam nihil minus faciat quam temeritas: nam sicut pugnare, quum neccessitas cogat,
aut spes uictoriae subsit, fortis uiri est, ita certamen
instantibus cedunt, Christiani uero eos fugientes usque ad
insidiarum locum insecuntur. Ibi pro numero utriusque partis atrox praelium exortum
est, pluresque Turcarum quam Christianorum interfecti sunt. Verum paucitate nostrorum, uulnereque Belmusii patris, et quod Belmusius filius temere in hostem inuectus
ceciderat, maiorem cladem Christiani accepisse uisi sunt. Milon Turcarum fraude, suo
uulnere et filii morte ira inflammatus, ubi ex praelio domum reuersus est, omnes
captiuos Turcas, quorum non paruum numerum apud se habebat, e custodiis
ubi ex praelio domum reuersus est, omnes
captiuos Turcas, quorum non paruum numerum apud se habebat, e custodiis eductos,
crudeliterque excruciatos interficit, atque ita seu dolori suo indulsit, seu antiquorum
ritu, quem sane plerique Illyrici, uerae religionis inscitia, quibusdam in rebus adhuc retinent, manibus filii parentauit. Nec contentus captiuorum nece ― nondum enim ira ex
dolore concepta mente decesserat ― ut primum per uulnus licuit exercitu partim ex suis,
partim ex amicorum militibus ac clientibus coacto, hostium fines ingressus agros
Nec contentus captiuorum nece ― nondum enim ira ex
dolore concepta mente decesserat ― ut primum per uulnus licuit exercitu partim ex suis,
partim ex amicorum militibus ac clientibus coacto, hostium fines ingressus agros late
populatus est, nihilque crudelitatis in hosteis, quos casus obtulit, praetermissum, non
aetate confectis, non mulieribus, non infantibus pepercit.
Caeterum haec Turcarum in Milonem fraus haud mediocrem regi Wladislauo conflauit inuidiam, posteaquam res et uulgi rumore, ut fit, et ipsius Milonis
ex amicorum militibus ac clientibus coacto, hostium fines ingressus agros late
populatus est, nihilque crudelitatis in hosteis, quos casus obtulit, praetermissum, non
aetate confectis, non mulieribus, non infantibus pepercit.
Caeterum haec Turcarum in Milonem fraus haud mediocrem regi Wladislauo conflauit inuidiam, posteaquam res et uulgi rumore, ut fit, et ipsius Milonis querelis per
Hungariam dissipata est. Fremebant passim plebs principesque, uoces regia indignae
maiestate audiebantur, quippe iam haud
unicum regem fuisse praedicabant, qui non modo ciues suos ab
externa ui tutari, sed etiam imperium suum augere nosset; Vuladislauum cum perfida
Turcarum gente foedere iungi, nempe qui plura nefanda facinora per pacem et inducias,
quam dum bellum gerunt, perpetrent, incursiones in agros de improuiso faciant,
populationes, spolia, raptus exerceant, nihil tuti arma deponentibus relinquant, quippe
queis nihil ueri, nihil sancti, nulla prorsus iurisiurandi religio inesset.
raptus exerceant, nihil tuti arma deponentibus relinquant, quippe
queis nihil ueri, nihil sancti, nulla prorsus iurisiurandi religio inesset.
Haec aut his similia, prout dolor animi iratis uerba suppeditabat, ab Hungaris tum
in Vuladislauum, tum in Turcas merito iactabantur. Nam sicut Turcae priuatim fidem
egregie colunt, ita ubi publica affulsit utilitas, omne ius fasque prae ea contemnitur.
Tantum
nimirum his inest uel malis artibus imperii
tuti arma deponentibus relinquant, quippe
queis nihil ueri, nihil sancti, nulla prorsus iurisiurandi religio inesset.
Haec aut his similia, prout dolor animi iratis uerba suppeditabat, ab Hungaris tum
in Vuladislauum, tum in Turcas merito iactabantur. Nam sicut Turcae priuatim fidem
egregie colunt, ita ubi publica affulsit utilitas, omne ius fasque prae ea contemnitur.
Tantum
nimirum his inest uel malis artibus imperii augendi studium.
nullo non
Christianorum hoste destinato;
caeterum sicuti uniuersos magnifacere ac timere, ita singulos uehementer contemnere. Quum igitur aegre ferret Venetos, cum quibus sane pacis
tempus iam exierat, quasdam urbes maritimas in Graecia atque Illyrico possidere ipso
mediterraneis regionibus imperitante, omni studio ad eas in potestatem redigendas
incumbit, eoque magis, quod ad custodiam regni sui pertinere arbitrabatur maritimam
oram suis obtineri praesidiis, ne aliquando ea loca ad se oppugnandum hostibus
sicuti uniuersos magnifacere ac timere, ita singulos uehementer contemnere. Quum igitur aegre ferret Venetos, cum quibus sane pacis
tempus iam exierat, quasdam urbes maritimas in Graecia atque Illyrico possidere ipso
mediterraneis regionibus imperitante, omni studio ad eas in potestatem redigendas
incumbit, eoque magis, quod ad custodiam regni sui pertinere arbitrabatur maritimam
oram suis obtineri praesidiis, ne aliquando ea loca ad se oppugnandum hostibus aditum
praeberent. Valde enim eum propter Italiae propinquitatem perterruerat Gallorum in
regnum
ad eas in potestatem redigendas
incumbit, eoque magis, quod ad custodiam regni sui pertinere arbitrabatur maritimam
oram suis obtineri praesidiis, ne aliquando ea loca ad se oppugnandum hostibus aditum
praeberent. Valde enim eum propter Italiae propinquitatem perterruerat Gallorum in
regnum Neapolitanum duce Carolo Octauo aduentus, quum praesertim eum haud lateret Christianis, qui in eius ditione essent (est autem horum maxima per uniuersum regnum multitudo) non animum, sed ducem ad defectionem deesse.
Habebant autem in potestate
maritimam
oram suis obtineri praesidiis, ne aliquando ea loca ad se oppugnandum hostibus aditum
praeberent. Valde enim eum propter Italiae propinquitatem perterruerat Gallorum in
regnum Neapolitanum duce Carolo Octauo aduentus, quum praesertim eum haud lateret Christianis, qui in eius ditione essent (est autem horum maxima per uniuersum regnum multitudo) non animum, sed ducem ad defectionem deesse.
Habebant autem in potestate
Veneti praeter quaedam ignobilia in Illyrico oppida
Naupliam, Methonem,
perterruerat Gallorum in
regnum Neapolitanum duce Carolo Octauo aduentus, quum praesertim eum haud lateret Christianis, qui in eius ditione essent (est autem horum maxima per uniuersum regnum multitudo) non animum, sed ducem ad defectionem deesse.
Habebant autem in potestate
Veneti praeter quaedam ignobilia in Illyrico oppida
Naupliam, Methonem, et Coronem in Peloponeso, in Aetolia Naupactum, Corciram
quoque insulam Epeiro adiacentem. Ad haec accedebat suspicio aduersus ipsos Venetos
eum haud lateret Christianis, qui in eius ditione essent (est autem horum maxima per uniuersum regnum multitudo) non animum, sed ducem ad defectionem deesse.
Habebant autem in potestate
Veneti praeter quaedam ignobilia in Illyrico oppida
Naupliam, Methonem, et Coronem in Peloponeso, in Aetolia Naupactum, Corciram
quoque insulam Epeiro adiacentem. Ad haec accedebat suspicio aduersus ipsos Venetos
nuper exorta: audiuerat enim Bazethes eos cum Gallis pace facta nouum foedus percussisse, atque Lodouici
essent (est autem horum maxima per uniuersum regnum multitudo) non animum, sed ducem ad defectionem deesse.
Habebant autem in potestate
Veneti praeter quaedam ignobilia in Illyrico oppida
Naupliam, Methonem, et Coronem in Peloponeso, in Aetolia Naupactum, Corciram
quoque insulam Epeiro adiacentem. Ad haec accedebat suspicio aduersus ipsos Venetos
nuper exorta: audiuerat enim Bazethes eos cum Gallis pace facta nouum foedus percussisse, atque Lodouici Sfortiae odio, per quem sane stetit, ne Veneti Pisis (ea
horum maxima per uniuersum regnum multitudo) non animum, sed ducem ad defectionem deesse.
Habebant autem in potestate
Veneti praeter quaedam ignobilia in Illyrico oppida
Naupliam, Methonem, et Coronem in Peloponeso, in Aetolia Naupactum, Corciram
quoque insulam Epeiro adiacentem. Ad haec accedebat suspicio aduersus ipsos Venetos
nuper exorta: audiuerat enim Bazethes eos cum Gallis pace facta nouum foedus percussisse, atque Lodouici Sfortiae odio, per quem sane stetit, ne Veneti Pisis (ea est Ethruriae
urbs)
accedebat suspicio aduersus ipsos Venetos
nuper exorta: audiuerat enim Bazethes eos cum Gallis pace facta nouum foedus percussisse, atque Lodouici Sfortiae odio, per quem sane stetit, ne Veneti Pisis (ea est Ethruriae
urbs) potirentur, Lodouicum Genebium seu Aurelianensem, Francorum regem, in
Circumpadanam Italiam accire. Etenim Turcae, quamquam Venetos contemptui
habebant, Gallorum tamen, quos nondum nouerant, arma haud paruifacere. Caeterum
ne, dum ipse arma in Venetorum urbeis moueret, Hungarus occasionem secutus eius
consilia turbaret, cum Vuladislauo Hungarorum
Veneti Pisis (ea est Ethruriae
urbs) potirentur, Lodouicum Genebium seu Aurelianensem, Francorum regem, in
Circumpadanam Italiam accire. Etenim Turcae, quamquam Venetos contemptui
habebant, Gallorum tamen, quos nondum nouerant, arma haud paruifacere. Caeterum
ne, dum ipse arma in Venetorum urbeis moueret, Hungarus occasionem secutus eius
consilia turbaret, cum Vuladislauo Hungarorum rege, haud sane ob segnitiem inuito, per
biennium renouat foedus, principibus Hungaris huic paci tum propter Turcarum perfidiam aduersantibus, tum quia eum Turcis foedere
haud
parum ualere, uenturosque suis subsidio arbitraretur, atque ob id ad rem aggrediendam esset cunctantior, hortatu quorundam purpuratorum suorum, quorum princeps
erat Alexander Trapezuntius, Achimathesque Cossicius Dalmata, trecentarum nauium
classem in Bythinia et reliqua Propontidis atque Hellesponti ora aedificari iussit, ut scilicet,
quod suorum peritiae deesset, numero nauium dependeretur. Porro Alexander, ut
plaerique Graeci, odio in Latinae literaturae gentem insito in Venetos inuehebatur.
Cossicius uero
Trapezuntius, Achimathesque Cossicius Dalmata, trecentarum nauium
classem in Bythinia et reliqua Propontidis atque Hellesponti ora aedificari iussit, ut scilicet,
quod suorum peritiae deesset, numero nauium dependeretur. Porro Alexander, ut
plaerique Graeci, odio in Latinae literaturae gentem insito in Venetos inuehebatur.
Cossicius uero Venetis infensus erat eo quod, quum Bazethis auspiciis aduersus
Aegiptyos bellum in Cilitia gereret, captusque forte esset in praelio, regem Aegyptium
Venetorum instinctu de se necando cogitasse
Dalmata, trecentarum nauium
classem in Bythinia et reliqua Propontidis atque Hellesponti ora aedificari iussit, ut scilicet,
quod suorum peritiae deesset, numero nauium dependeretur. Porro Alexander, ut
plaerique Graeci, odio in Latinae literaturae gentem insito in Venetos inuehebatur.
Cossicius uero Venetis infensus erat eo quod, quum Bazethis auspiciis aduersus
Aegiptyos bellum in Cilitia gereret, captusque forte esset in praelio, regem Aegyptium
Venetorum instinctu de se necando cogitasse opinabatur. Accendebat praeterea
Achimathis
quod suorum peritiae deesset, numero nauium dependeretur. Porro Alexander, ut
plaerique Graeci, odio in Latinae literaturae gentem insito in Venetos inuehebatur.
Cossicius uero Venetis infensus erat eo quod, quum Bazethis auspiciis aduersus
Aegiptyos bellum in Cilitia gereret, captusque forte esset in praelio, regem Aegyptium
Venetorum instinctu de se necando cogitasse opinabatur. Accendebat praeterea
Achimathis odium suspicio quaedam, qua credebat non nihil paterni thesauri apud
Venetos esse, quem sane uxor Latcouii fratris, qui
deesset, numero nauium dependeretur. Porro Alexander, ut
plaerique Graeci, odio in Latinae literaturae gentem insito in Venetos inuehebatur.
Cossicius uero Venetis infensus erat eo quod, quum Bazethis auspiciis aduersus
Aegiptyos bellum in Cilitia gereret, captusque forte esset in praelio, regem Aegyptium
Venetorum instinctu de se necando cogitasse opinabatur. Accendebat praeterea
Achimathis odium suspicio quaedam, qua credebat non nihil paterni thesauri apud
Venetos esse, quem sane uxor Latcouii fratris, qui ultimus Cossiciorum in Illyrico regnauit,
captusque forte esset in praelio, regem Aegyptium
Venetorum instinctu de se necando cogitasse opinabatur. Accendebat praeterea
Achimathis odium suspicio quaedam, qua credebat non nihil paterni thesauri apud
Venetos esse, quem sane uxor Latcouii fratris, qui ultimus Cossiciorum in Illyrico regnauit, secum Venetias attulisse ferebatur. Illa enim, amisso uiro regnoque, eo sese cum
paruo filio ex Latcouio genito habitatum contulerat. Exasperabat insuper animum ipsius
fratris Latcouii filius eo quod, quum ipse puerum per nuntios multa ei pollicendo, ut ad
sese ueniret,
est, priusquam Turcae
animus ac consilia satis cognita sunt. Itaque misso ad Turcam ueluti ad amicum cum
donis regiae Venetaeque item fortunae congruentibus legato Andraea Zancano, uiro
magis stolida facundia quam literis insigni, placuit Turcaico ritu ab eo querere, utrum in
pace a parente eius facta, deinde ab ipso renouata permaneret, et quid tanti maritimi
apparatus sibi peterent, quandoquidem esset foederi adscriptum inter Venetos et
Turcam facto, ne classis Turcaica per pacem inconsulto senatu Veneto Ionium
inde faucibus ciuitatis uestrae obsessis necessario uos non de imperio, uerum de salute decertare coget, pro qua scilicet opificum
uestrorum uulgus et sellullarii Turcaico militi oppositi egregie pugnabunt.
Quare
inducite tandem in animum uos intra pelliculam, ut dicitur, continere, et discite mercatori imperium conuenire perinde ac asino ephippium!
Caeterum neque Zancano animus ad respondendum defuit ― his enim uerbis eum
tunc usum ferunt: etsi senatus Venetus nihil magis optet, quam ut rex pacem
desunt insuper, qui dicant quasdam naueis a
rege submissas, ut Venetam triremem Hellesponto egredientem adorirentur, atque si
possent una cum uectoribus submergerent. At ego tantum scelus Bazethem iussisse haud
arbitror, quandoquidem et Zancanus ne uiso quidem ullo hoste in patriam cum
comitibus suis incolumis regressus sit, et rex ille ita iustitia insignis uixerit, ut hanc fere
solam laudem ab omnibus semper tulerit.
Veneti animaduerso Bazethis hostili animo, qui classi praeesset Antonium
Crimanum, uirum sicut mercatura ac diuitiis, quibus sane
ut hanc fere
solam laudem ab omnibus semper tulerit.
Veneti animaduerso Bazethis hostili animo, qui classi praeesset Antonium
Crimanum, uirum sicut mercatura ac diuitiis, quibus sane rebus Veneti imprimis student,
insignem, ita bellicae artis prorsus rudem creant. Nam Veneti licet in terrestribus expeditionibus externis et militibus et ducibus utantur, e suo tamen corpore homines nauibus
praeficiunt. Quinque et uiginti triremes e nauali suo, in quo ad centum aedificatas naueis
semper habere dicuntur, deducunt, instructasque nautis ac classicis militibus in
Corcyram
mercatura ac diuitiis, quibus sane rebus Veneti imprimis student,
insignem, ita bellicae artis prorsus rudem creant. Nam Veneti licet in terrestribus expeditionibus externis et militibus et ducibus utantur, e suo tamen corpore homines nauibus
praeficiunt. Quinque et uiginti triremes e nauali suo, in quo ad centum aedificatas naueis
semper habere dicuntur, deducunt, instructasque nautis ac classicis militibus in
Corcyram insulam proficisci iubent. Eodem paucis post diebus Crimanus quoque profectus est, imperatis Istriae ac Dalmatiae maritimis urbibus, quae in Venetorum ditione
licet in terrestribus expeditionibus externis et militibus et ducibus utantur, e suo tamen corpore homines nauibus
praeficiunt. Quinque et uiginti triremes e nauali suo, in quo ad centum aedificatas naueis
semper habere dicuntur, deducunt, instructasque nautis ac classicis militibus in
Corcyram insulam proficisci iubent. Eodem paucis post diebus Crimanus quoque profectus est, imperatis Istriae ac Dalmatiae maritimis urbibus, quae in Venetorum ditione
erant, circiter decem triremibus, totidem Cretae insulae, quinque Corcirae, Apuliae ciuitatibus, quas pignoris nomine id
triremes e nauali suo, in quo ad centum aedificatas naueis
semper habere dicuntur, deducunt, instructasque nautis ac classicis militibus in
Corcyram insulam proficisci iubent. Eodem paucis post diebus Crimanus quoque profectus est, imperatis Istriae ac Dalmatiae maritimis urbibus, quae in Venetorum ditione
erant, circiter decem triremibus, totidem Cretae insulae, quinque Corcirae, Apuliae ciuitatibus, quas pignoris nomine id temporis Veneti tenebant, quatuor.
Iam Turcarum classis omnibus necessariis rebus instructa in Cherronesum Thracium
contracta erat, signumque
imperatis Istriae ac Dalmatiae maritimis urbibus, quae in Venetorum ditione
erant, circiter decem triremibus, totidem Cretae insulae, quinque Corcirae, Apuliae ciuitatibus, quas pignoris nomine id temporis Veneti tenebant, quatuor.
Iam Turcarum classis omnibus necessariis rebus instructa in Cherronesum Thracium
contracta erat, signumque proficiscendi expectabat.
Itaque Bazethes designato classis
praefecto Thaude Cossicio imperauit naues soluere, atque Hellesponto educi,
Thracium
contracta erat, signumque proficiscendi expectabat.
Itaque Bazethes designato classis
praefecto Thaude Cossicio imperauit naues soluere, atque Hellesponto educi,
Saronicum contendere. Constabat autem haec classis ex centum triremibus, centum et quadraginta dierotis, additis quinquaginta uarii generis turritis nauibus, quas inter rarae una magnitudinis erat, utpote quatuor millium amphorarum
capax.
In hanc praeter commeatum, ingentem belli apparatum, multiplicia armorum
ac tormentorum genera, ligneam insuper turrim Turca contulerat, quam frustatim circumferri promontorioque Patrensi, quod ex aduerso Aetoliae mille circiter passuum
interuallo a Naupacto distat, imponi
Naupacto distat, imponi constituerat, quo inde Venetos Corinthiacum
sinum cum nauibus ingredi, suppetiasque Naupacto ferre, quam sane urbem oppugnare
statuerat, facilius prohiberet.
inde Venetos Corinthiacum
sinum cum nauibus ingredi, suppetiasque Naupacto ferre, quam sane urbem oppugnare
statuerat, facilius prohiberet.
Iaderinos Dalmatas Turcae inuadunt.
quam per se subiret, regi parum conuenire, simul ut ex proximo, si usus postulasset, auxilia suis posset submittere. Statuerat enim non nisi ui capta,
aut oppidanorum uoluntate dedita Naupacto ex illis regionibus abscedere. Nam quum
totum Corinthiacum sinum, quem nunc Patrensem uocant, in ditione haberet,
Naupactum in faucibus ipsius sinus sitam a Venetis obtineri aegerrime ferebat.
Venetus imperator ubi cognouit Turcarum classem soluisse atque Aegeum mare
petere, relicto Corcirae satis firmo praesidio in Peloponesum Methonem uersus cum
omnibus
conuenire, simul ut ex proximo, si usus postulasset, auxilia suis posset submittere. Statuerat enim non nisi ui capta,
aut oppidanorum uoluntate dedita Naupacto ex illis regionibus abscedere. Nam quum
totum Corinthiacum sinum, quem nunc Patrensem uocant, in ditione haberet,
Naupactum in faucibus ipsius sinus sitam a Venetis obtineri aegerrime ferebat.
Venetus imperator ubi cognouit Turcarum classem soluisse atque Aegeum mare
petere, relicto Corcirae satis firmo praesidio in Peloponesum Methonem uersus cum
omnibus nauibus, quas compararat,
sinum, quem nunc Patrensem uocant, in ditione haberet,
Naupactum in faucibus ipsius sinus sitam a Venetis obtineri aegerrime ferebat.
Venetus imperator ubi cognouit Turcarum classem soluisse atque Aegeum mare
petere, relicto Corcirae satis firmo praesidio in Peloponesum Methonem uersus cum
omnibus nauibus, quas compararat, contendit, senatumque Venetum de Bazethis terrestri itinere eiusque classis magnitudine ac profectione certiorem facit, numerumque
nauium sibi augeri petit, tametsi nauium numero, ut fama erat,
et ipsae terno ordine remis aguntur,
grossas uulgo uocant, armis militibusque instructas cum onerariis sexaginta adiungunt,
Methonemque ad Crimanum proficisci iubent. Nec confisi hoc nauium ad hostem
terrendum numero, a Lodouico Aurelianensi in locum demortui Caroli Octaui
Francorum regis suffecto, cum quo amicitiam, ut dictum est, nuper contraxerant,
precibus impetrant, ut illas circiter duodecim turritas naueis, cum quatuor triremibus ad
Crimanum auxilio mitteret, quas sane Massiliae et in caeteris Narbonensis
Lodouico Aurelianensi in locum demortui Caroli Octaui
Francorum regis suffecto, cum quo amicitiam, ut dictum est, nuper contraxerant,
precibus impetrant, ut illas circiter duodecim turritas naueis, cum quatuor triremibus ad
Crimanum auxilio mitteret, quas sane Massiliae et in caeteris Narbonensis prouinciae
locis Galliarum nobilitas ad opem Rhodiis ferendam suo sumptu armauerat. Nam et
Rhodii id temporis Turcas propter uicinitatem uehementer timebant.
Iam Bazethes cum suis copiis in Thessalia, ut dictum est, substiterat, quum Thaudes
Cossicius,
ad
Crimanum auxilio mitteret, quas sane Massiliae et in caeteris Narbonensis prouinciae
locis Galliarum nobilitas ad opem Rhodiis ferendam suo sumptu armauerat. Nam et
Rhodii id temporis Turcas propter uicinitatem uehementer timebant.
Iam Bazethes cum suis copiis in Thessalia, ut dictum est, substiterat, quum Thaudes
Cossicius, praefectus regiae classis, qui amissis naufragio circa Euboęam quinque et uiginti longis nauibus Sunium promontorium praeteruectus ad Munychiam, Atticae locum,
iam appulerat, eum per nuntium docet Venetam classem nauium numero haud
urbes territarent, hostilesque naues, si possent, aliqua ex parte distinerent. Iubet classem Corinthiacum sinum, quem Rhion scriptores
uocant, petere Achimathemque ducem ita sequi, ut imperium magis communicatum cum
illo quam Thaudi ademptum uideretur, ne is collegam sibi adiunctum in contumeliam
uerteret, et ob id inter eos dissensio, regiis rebus cladem allatura, oriretur, tametsi rex ex
eo nuntio Thaudem et rei nauticae parum idoneum esse deprehenderat, nec per se satis
animi, si praelium
Per idem quoque tempus mandat
Alexandro Trapezuntio (is eius Dalm
ex foedere repeteret: nondum enim Bazethes bellum Venetis, ut paulo ante dictum est, indixerat. Satrapes Graeco astu ― Trapezo enim, ut supra demonstrauimus,
Graecorum colonia erat oriundus ― simulata amicitia uultuque ita composito, ut prae se
ferret grauem in praedones indignationem, captiuos conquiri, repertosque statim reddi
suis iussit, atque quo maritimis Dalmatis prorsus demeret metum ac incursionis suspicionem, profecturum se aduersus proximos Pannonios fingit. Huius rei fama ad
Iadestinos Turcarum incursionem uehementer
fama ad
Iadestinos Turcarum incursionem uehementer formidantes celeriter praefertur, fidesque
famae propter hanc captiuorum restitutionem habita, tametsi a quibusdam Hungaricae
ditionis Dalmatis per literas nuntiatum erat Iadestinis, ut sibi Turcarum haud paruam
coactam manum, atque in maritimam oram procul dubio excursuram, cauerent. Itaque
Iadestini in maximas inciderunt calamitates, quum hostium dolo, tum sua ipsorum
imprudentia: neque enim alicuius fuit consilii auctore communi Christianorum hoste
metum, qui sane eos conseruare poterat, deponere, et
praefertur, fidesque
famae propter hanc captiuorum restitutionem habita, tametsi a quibusdam Hungaricae
ditionis Dalmatis per literas nuntiatum erat Iadestinis, ut sibi Turcarum haud paruam
coactam manum, atque in maritimam oram procul dubio excursuram, cauerent. Itaque
Iadestini in maximas inciderunt calamitates, quum hostium dolo, tum sua ipsorum
imprudentia: neque enim alicuius fuit consilii auctore communi Christianorum hoste
metum, qui sane eos conseruare poterat, deponere, et amicis plane utilia suadentibus credendum erat.
Paucis post diebus
neque enim alicuius fuit consilii auctore communi Christianorum hoste
metum, qui sane eos conseruare poterat, deponere, et amicis plane utilia suadentibus credendum erat.
Paucis post diebus circiter quingenti Turcae partim equites, partim pedites praedae
incitati auiditate rursus in maritimos Dalmatas incursionem fecerunt,
qui quum temere
in agrum Scardonitanum, natura montibus asperrimis munitum, penetrassent, locorum
angustiis, simulque Cossuli ― ex eo genere Illyrici hominis, qui se Romanos putant ― astu
deponere, et amicis plane utilia suadentibus credendum erat.
Paucis post diebus circiter quingenti Turcae partim equites, partim pedites praedae
incitati auiditate rursus in maritimos Dalmatas incursionem fecerunt,
qui quum temere
in agrum Scardonitanum, natura montibus asperrimis munitum, penetrassent, locorum
angustiis, simulque Cossuli ― ex eo genere Illyrici hominis, qui se Romanos putant ― astu
pene interclusi uix inde ad quadraginta ex suis amissis praeda nequicquam petita
euasere. Id sane tenuis admodum
astu
pene interclusi uix inde ad quadraginta ex suis amissis praeda nequicquam petita
euasere. Id sane tenuis admodum solatii fuit Dalmatis pro tot cladibus per eos dies
acceptis.
cladibus per eos dies
acceptis.
cum Achimathe nauigat, mox superato Asineo promontorio in
quo Corone urbs sita adhuc extat, Methonem, ubi Venetam classem constitisse supra
docuimus, proficiscitur. Verum quum aduerso uento coorto
iter prosequi nequisset, in
insulam tribus millibus passuum a Methone distantem, Sophiam uocant, sese cum classe
recępit, locatis ad fauces portus, in quo substiterat, omnibus onerariis ac turritis nauibus.
Venetus imperator cum prope in conspectu hostis erat, classe e portu educta duo millia
passuum in altum cum omnibus
classem constitisse supra
docuimus, proficiscitur. Verum quum aduerso uento coorto
iter prosequi nequisset, in
insulam tribus millibus passuum a Methone distantem, Sophiam uocant, sese cum classe
recępit, locatis ad fauces portus, in quo substiterat, omnibus onerariis ac turritis nauibus.
Venetus imperator cum prope in conspectu hostis erat, classe e portu educta duo millia
passuum in altum cum omnibus suis nauibus prouehitur, conuersisque in hostem proris
ueluti pugnaturus atque ex latiore maris spatio naues suas remis
iter prosequi nequisset, in
insulam tribus millibus passuum a Methone distantem, Sophiam uocant, sese cum classe
recępit, locatis ad fauces portus, in quo substiterat, omnibus onerariis ac turritis nauibus.
Venetus imperator cum prope in conspectu hostis erat, classe e portu educta duo millia
passuum in altum cum omnibus suis nauibus prouehitur, conuersisque in hostem proris
ueluti pugnaturus atque ex latiore maris spatio naues suas remis concitaturus consistit.
At Turcae existimantes Venetos pugnae se haud commissuros ― neque
prosequi nequisset, in
insulam tribus millibus passuum a Methone distantem, Sophiam uocant, sese cum classe
recępit, locatis ad fauces portus, in quo substiterat, omnibus onerariis ac turritis nauibus.
Venetus imperator cum prope in conspectu hostis erat, classe e portu educta duo millia
passuum in altum cum omnibus suis nauibus prouehitur, conuersisque in hostem proris
ueluti pugnaturus atque ex latiore maris spatio naues suas remis concitaturus consistit.
At Turcae existimantes Venetos pugnae se haud commissuros ― neque enim eos latebat
senatum Venetum solere suis ducibus in
distantem, Sophiam uocant, sese cum classe
recępit, locatis ad fauces portus, in quo substiterat, omnibus onerariis ac turritis nauibus.
Venetus imperator cum prope in conspectu hostis erat, classe e portu educta duo millia
passuum in altum cum omnibus suis nauibus prouehitur, conuersisque in hostem proris
ueluti pugnaturus atque ex latiore maris spatio naues suas remis concitaturus consistit.
At Turcae existimantes Venetos pugnae se haud commissuros ― neque enim eos latebat
senatum Venetum solere suis ducibus in expeditionem proficiscentibus mandare ne
unquam summam
passuum in altum cum omnibus suis nauibus prouehitur, conuersisque in hostem proris
ueluti pugnaturus atque ex latiore maris spatio naues suas remis concitaturus consistit.
At Turcae existimantes Venetos pugnae se haud commissuros ― neque enim eos latebat
senatum Venetum solere suis ducibus in expeditionem proficiscentibus mandare ne
unquam summam rerum fortunae atque uniuersi certaminis periculo committant ― e
portu Sophiae tertia diei hora progrediuntur; naues quae remis agebantur, propter litora cursum dirigebant, onerariis illarum latera in hostem uergentia
solere suis ducibus in expeditionem proficiscentibus mandare ne
unquam summam rerum fortunae atque uniuersi certaminis periculo committant ― e
portu Sophiae tertia diei hora progrediuntur; naues quae remis agebantur, propter litora cursum dirigebant, onerariis illarum latera in hostem uergentia claudentibus.
Quum ita Turcae haud minus formidantes quam formidolosi nauigarent, Andraeas
Lauredanus, uir, ut inter Venetos non militiae, sed mercaturae deditos, audacia insignis,
suane sponte an imperatoris iussu ― parum mihi constat, cum tribus ingentis
superata non nihil animi suis adici posse, simul et de Turcarum audacia demptum iri.
Ex his autem tribus nauibus Lauredano attributis, una Armeria, alia Cretensis, tertia
Pandaurea, qua ipse Lauredanus uehebatur, appellabatur. Prima igitur Armeria, mox
Pandaurea ex alio latere in hostilem nauim impetum facit, Cretensis uero nauis, dum se
quoque Turcaicae naui celeriter admouere conatur, hostilis tormenti ictu depressa pessum iuit.
Quum igitur duae Venetae naues Turcaicam nauim circumstetissent ferreisque
manibus iniectis colligatae essent, acerrimum inter
duce suis subsidia submittente, siue mutuo metu, siue quia utrique ducum forte mandatum erat, ne cum uniuersa classe concurrerent. Itaque quum duas ferme horas pugnatum
esset, uictoriaque neutro adhuc inclinaret, pari prope desperatione ignis utrinque
uicissim in aduersas naues coniectus est, unaque cum nauibus homines eodem incendio
absumpti sunt, pauci admodum ex utraque parte, qui scilicet sese praecipites in mare
dederant atque ad Turcaicas biremes adnarant, ignem euasere, quarum aliquot hostili
metu abutentes a caetera classe
pugnatum
esset, uictoriaque neutro adhuc inclinaret, pari prope desperatione ignis utrinque
uicissim in aduersas naues coniectus est, unaque cum nauibus homines eodem incendio
absumpti sunt, pauci admodum ex utraque parte, qui scilicet sese praecipites in mare
dederant atque ad Turcaicas biremes adnarant, ignem euasere, quarum aliquot hostili
metu abutentes a caetera classe seiunctae suos pariter et hostes recipiebant, hos quidem
ut spoliatos aut occiderent, aut in seruitutem abducerent, illos uero ut conseruarent.
Turcae
admodum ex utraque parte, qui scilicet sese praecipites in mare
dederant atque ad Turcaicas biremes adnarant, ignem euasere, quarum aliquot hostili
metu abutentes a caetera classe seiunctae suos pariter et hostes recipiebant, hos quidem
ut spoliatos aut occiderent, aut in seruitutem abducerent, illos uero ut conseruarent.
Turcae enim Christianos, quos seruituti minus idoneos putant, prius diligenter excussos
subinde interficere atque in mare
abutentes a caetera classe seiunctae suos pariter et hostes recipiebant, hos quidem
ut spoliatos aut occiderent, aut in seruitutem abducerent, illos uero ut conseruarent.
Turcae enim Christianos, quos seruituti minus idoneos putant, prius diligenter excussos
subinde interficere atque in mare
Grimano Veneto suam ignauiam exprobrat.
Igitur praefectis nauium, quos
constituunt Turcarum classem e portu egredientem onerariis primum triremibus, quae, ut diximus, sexdecim erant, adoriri ― sunt autem hae
triremes sicut caeteris longis nauibus uelocitate haud comparandae, ita robore multo
superiores ― deinde Gallicas emittere in hostem naueis, quibus sane hostis (tantum his
roboris inerat) rostro suarum nauium nocere non poterat, neque etiam propter altitudinem oppugnatu faciles erant; Venetus demum imperator cum reliqua classe in perturbatum hostem ― ita enim futurum arbitrabantur ―
ita robore multo
superiores ― deinde Gallicas emittere in hostem naueis, quibus sane hostis (tantum his
roboris inerat) rostro suarum nauium nocere non poterat, neque etiam propter altitudinem oppugnatu faciles erant; Venetus demum imperator cum reliqua classe in perturbatum hostem ― ita enim futurum arbitrabantur ― impetum citra periculum faceret,
totamque rem ex tuto gereret.
Ibi Gallus, Massiliensis classis praefectus, sublato risu, Rectum sane , inquit, ac
salutare consilium a
Massiliensis classis praefectus, sublato risu, Rectum sane , inquit, ac
salutare consilium a uobis initum est, Veneti: sed quid prosunt bene consulta, nisi ea
fueris mature executus? Immo, sicut extremi ingenii est non excogitare, quae in rem sunt,
ita turpissimum, modo adsit efficiendi facultas, a recte adinuentis per ignauiam desistere.
Putasne, Antoni Crimane, ad te nihil agentem ultro accessuram uictoriam? Scito igitur
neque eum, qui non iaculatur, signo unquam potiturum, neque eum, qui non pugnat, uictoriam
Crimane, ad te nihil agentem ultro accessuram uictoriam? Scito igitur
neque eum, qui non iaculatur, signo unquam potiturum, neque eum, qui non pugnat, uictoriam consecuturum.
Turcae siue per occultos nuntios, siue coniectura aliqua, siue fama timoris, quo
Veneti in committendis praeliis utuntur, cognito Christianorum consilio, tertia fere uigilia subsolano leniter flante, sublatis uelis e portu sensim atque sine ullo strepitu
(Gallorum enim auxilia uehementer timebant) procedunt Patrasque oppidum uersus,
inde Rhion intraturi
solet, quandoquidem litora praesertim sinuosa, qualia Dalmatiae sunt,
unde hanc duco coniecturam, ictu solarium radiorum percussa talis existant causa motionis, atque iccirco ab ea regione, ad quam sol inclinat, uentus etiam utplurimum exoriri
consueuit.
Turcae igitur a uento in malacia ac tranquilitate destituti uix sese iam commouere
poterant.
Qua re conspecta Veneti in postremas hostium naues e tormentis missilia
eminus adigere, seque ad pugnam expedire coeperunt. At Turcae neccessitate
causa motionis, atque iccirco ab ea regione, ad quam sol inclinat, uentus etiam utplurimum exoriri
consueuit.
Turcae igitur a uento in malacia ac tranquilitate destituti uix sese iam commouere
poterant.
Qua re conspecta Veneti in postremas hostium naues e tormentis missilia
eminus adigere, seque ad pugnam expedire coeperunt. At Turcae neccessitate animos
acuente proras in hostem conuertunt, ita demum concursuri, si ad littora, quae quidem
a suis copiis subsidii ferendi causa insessa erant, effugium non
destituti uix sese iam commouere
poterant.
Qua re conspecta Veneti in postremas hostium naues e tormentis missilia
eminus adigere, seque ad pugnam expedire coeperunt. At Turcae neccessitate animos
acuente proras in hostem conuertunt, ita demum concursuri, si ad littora, quae quidem
a suis copiis subsidii ferendi causa insessa erant, effugium non pateret. Caeterum Veneti,
ubi animaduertere Turcas dimicationem, ut ipsi credebant, haudquaquam subterfugere,
statim in pelagus prouecti puppes hosti dederunt, nec
Turcae neccessitate animos
acuente proras in hostem conuertunt, ita demum concursuri, si ad littora, quae quidem
a suis copiis subsidii ferendi causa insessa erant, effugium non pateret. Caeterum Veneti,
ubi animaduertere Turcas dimicationem, ut ipsi credebant, haudquaquam subterfugere,
statim in pelagus prouecti puppes hosti dederunt, nec praelium ulla ex parte committere
ausi sunt. Quos Turcae eorum formidine abusi, dum per quatuor modo stadia probra
ingerendo insecuntur, unam ex onerariis Venetam triremem, quas diximus
ingerendo insecuntur, unam ex onerariis Venetam triremem, quas diximus
numero nauium ac hominum multo
maior, Gallicam nauim adorta est. Magna utrinque strages tormentis ac missilibus iam
aedita erat, quum quidam Turcarum ― etenim hostibus admoti rem lanceis ac gladiis
comminus gerebant ― in Venetam transiliunt nauim. Quod ubi nauis gubernator animaduertit, qui quidem Illyricis parentibus Venetiis ortus erat, haudquaquam animum
demisit. Itaque praefecti magis quam gubernatoris munus obiens (praefectus enim genere
Venetus ordineque patritius, atque ideo belli prorsus
ubi nauis gubernator animaduertit, qui quidem Illyricis parentibus Venetiis ortus erat, haudquaquam animum
demisit. Itaque praefecti magis quam gubernatoris munus obiens (praefectus enim genere
Venetus ordineque patritius, atque ideo belli prorsus insuetus metu imminentis periculi
in inferiorem partem nauis sese abdiderat) cohortatur suos, ut praesenti animo pugnarent, atque hostes temere insilientes repellerent, cogerentque praecipites ruere in
undas,
nec formidarent periti rei nauticae imperitissimos.
munus obiens (praefectus enim genere
Venetus ordineque patritius, atque ideo belli prorsus insuetus metu imminentis periculi
in inferiorem partem nauis sese abdiderat) cohortatur suos, ut praesenti animo pugnarent, atque hostes temere insilientes repellerent, cogerentque praecipites ruere in
undas,
nec formidarent periti rei nauticae imperitissimos.
Haud irrita cohortatio fuit: Christiani enim totam in uirtutem spem reponentes
negotio non defuerunt.
praesenti animo pugnarent, atque hostes temere insilientes repellerent, cogerentque praecipites ruere in
undas,
nec formidarent periti rei nauticae imperitissimos.
Haud irrita cohortatio fuit: Christiani enim totam in uirtutem spem reponentes
negotio non defuerunt.
Itaque magna ui in hostem conuersi Turcas, qui in Venetam
nauim transgressi erant, partim obtruncant, partim exturbant, non sine manifesta Dei
ope. Nam quum acerrimam treis
nec formidarent periti rei nauticae imperitissimos.
Haud irrita cohortatio fuit: Christiani enim totam in uirtutem spem reponentes
negotio non defuerunt.
Itaque magna ui in hostem conuersi Turcas, qui in Venetam
nauim transgressi erant, partim obtruncant, partim exturbant, non sine manifesta Dei
ope. Nam quum acerrimam treis fere horas Veneta triremis oppugnationem sustinuisset,
subito uentus e terra coortus
nec formidarent periti rei nauticae imperitissimos.
Haud irrita cohortatio fuit: Christiani enim totam in uirtutem spem reponentes
negotio non defuerunt.
Itaque magna ui in hostem conuersi Turcas, qui in Venetam
nauim transgressi erant, partim obtruncant, partim exturbant, non sine manifesta Dei
ope. Nam quum acerrimam treis fere horas Veneta triremis oppugnationem sustinuisset,
subito uentus e terra coortus
eam in altum
qui in Venetam
nauim transgressi erant, partim obtruncant, partim exturbant, non sine manifesta Dei
ope. Nam quum acerrimam treis fere horas Veneta triremis oppugnationem sustinuisset,
subito uentus e terra coortus
eam in altum abripuit, cum suisque coniunxit. Eodem
quoque uento Gallica nauis usa sese ad suos recepit, octo longis hostium nauibus tormentorum ictibus demersis, suorum uero paucis uulneratis, paucioribus interfectis. Galli
enim, ut fere et caeteri Oceani accolae, in nauali bello mira utuntur
eam in altum abripuit, cum suisque coniunxit. Eodem
quoque uento Gallica nauis usa sese ad suos recepit, octo longis hostium nauibus tormentorum ictibus demersis, suorum uero paucis uulneratis, paucioribus interfectis. Galli
enim, ut fere et caeteri Oceani accolae, in nauali bello mira utuntur disciplina, adeoque
operibus ac tormentis instruunt naues, ut pene nulla ui expugnari queant. Etenim praelium turritis maxime nauibus inituri quicquid aperti inter proram et puppim est, id totum
opere in formam carinae structo atque testudineato obtegunt, quod quidem ex
interfectis. Galli
enim, ut fere et caeteri Oceani accolae, in nauali bello mira utuntur disciplina, adeoque
operibus ac tormentis instruunt naues, ut pene nulla ui expugnari queant. Etenim praelium turritis maxime nauibus inituri quicquid aperti inter proram et puppim est, id totum
opere in formam carinae structo atque testudineato obtegunt, quod quidem ex ualidis
asseribus unius pedis interuallo inter se uinctis, pluteis superiniectis ad militaris uineae
modum construitur, relicta superne inter extrema asserum cacumina trasenna, per quam
nautae propugnatoresque a puppi in
opere in formam carinae structo atque testudineato obtegunt, quod quidem ex ualidis
asseribus unius pedis interuallo inter se uinctis, pluteis superiniectis ad militaris uineae
modum construitur, relicta superne inter extrema asserum cacumina trasenna, per quam
nautae propugnatoresque a puppi in proram, quum opus est, percurrant, quo quidem
opere et nauis hosti prorsus inuia efficitur, quandoquidem ex utroque eius latere
nihil aperti
patet, et propugnatores a missilibus tuti
a missilibus tuti redduntur.
Postridie eius diei Turcae missis quatuor tantumodo triremibus ― adeo Venetos iam
coeperant contemnere ― quae de proximo hostibus ignauiam obiciendo illuderent, atque
ad parem nauium numero pugnam eos prouocarent, e Cyllenio promontorio soluunt, in
Corinthiacumque sinum, quem diximus Patrensem uocari, cum reliqua classe ingrediuntur. Venetus imperator, conspicatus quatuor hostium triremes longo a suis interuallo
diductas, tuti tantumodo, mercatorum ritu, memor, in eas duodecim longas naueis ex
suis
e Cyllenio promontorio soluunt, in
Corinthiacumque sinum, quem diximus Patrensem uocari, cum reliqua classe ingrediuntur. Venetus imperator, conspicatus quatuor hostium triremes longo a suis interuallo
diductas, tuti tantumodo, mercatorum ritu, memor, in eas duodecim longas naueis ex
suis emisit. Turcae siue hostis contemptu, siue effugium desperantes, in aduersas
Venetorum acerrime inuehuntur naueis. Christiani quoque e diuerso suas triremes in
hostem tam temere irruentem concitant remis. Itaque ui magna telorum eminus
cum reliqua classe ingrediuntur. Venetus imperator, conspicatus quatuor hostium triremes longo a suis interuallo
diductas, tuti tantumodo, mercatorum ritu, memor, in eas duodecim longas naueis ex
suis emisit. Turcae siue hostis contemptu, siue effugium desperantes, in aduersas
Venetorum acerrime inuehuntur naueis. Christiani quoque e diuerso suas triremes in
hostem tam temere irruentem concitant remis. Itaque ui magna telorum eminus utrinque
coniecta confligunt. Caeterum Turcae, quum tres eorum triremes ex concursu grauiter
laborarent iamque
a suis interuallo
diductas, tuti tantumodo, mercatorum ritu, memor, in eas duodecim longas naueis ex
suis emisit. Turcae siue hostis contemptu, siue effugium desperantes, in aduersas
Venetorum acerrime inuehuntur naueis. Christiani quoque e diuerso suas triremes in
hostem tam temere irruentem concitant remis. Itaque ui magna telorum eminus utrinque
coniecta confligunt. Caeterum Turcae, quum tres eorum triremes ex concursu grauiter
laborarent iamque collabefierent,
his relictis in integram
suas triremes in
hostem tam temere irruentem concitant remis. Itaque ui magna telorum eminus utrinque
coniecta confligunt. Caeterum Turcae, quum tres eorum triremes ex concursu grauiter
laborarent iamque collabefierent,
his relictis in integram transgrediuntur nauim, receptique celeriter in interiorem nauis partem, cum ne multitudine pugnam confunderent,
tum ut essent, qui sauciis ac fessis integri succederent, adeo accensis animis pugnarunt,
ut quinque horas certamine protracto duo millia prope hostium
remis. Itaque ui magna telorum eminus utrinque
coniecta confligunt. Caeterum Turcae, quum tres eorum triremes ex concursu grauiter
laborarent iamque collabefierent,
his relictis in integram transgrediuntur nauim, receptique celeriter in interiorem nauis partem, cum ne multitudine pugnam confunderent,
tum ut essent, qui sauciis ac fessis integri succederent, adeo accensis animis pugnarunt,
ut quinque horas certamine protracto duo millia prope hostium interficerent. Demum
non hostili uirtute, sed multitudine obruti
cuiusdam uiri filium, quem quidem uulnere sopitum
inter occisa corpora seminecem hostes inuenerunt.
Naupactum iam obsidentem, qui cum eo de deditione agerent, confestim mittunt, Venetis quoque, qui urbi atque arci praeerant, proditionis metu assentientibus. Non enim ausi sunt Graecis, qui Romani ritus hominibus ualde infensi sunt,
aduersari, hoste praesertim uictore pene in urbem admisso. Et quoniam Mustapha
Graecis parentibus ortus erat, eo deprecatore apud regem dedititii usi nihil fere priuatae
rei urbe in Turcarum potestate redacta amisere. Iussi insuper sunt omnes urbem incolere per quinquennium ab omni immunes tributo, post quinquennium uero
metu assentientibus. Non enim ausi sunt Graecis, qui Romani ritus hominibus ualde infensi sunt,
aduersari, hoste praesertim uictore pene in urbem admisso. Et quoniam Mustapha
Graecis parentibus ortus erat, eo deprecatore apud regem dedititii usi nihil fere priuatae
rei urbe in Turcarum potestate redacta amisere. Iussi insuper sunt omnes urbem incolere per quinquennium ab omni immunes tributo, post quinquennium uero his conditionibus, quibus dum in Venetorum essent ditione uixerant.
Turca potitus Naupacto confestim
Mustapha
Graecis parentibus ortus erat, eo deprecatore apud regem dedititii usi nihil fere priuatae
rei urbe in Turcarum potestate redacta amisere. Iussi insuper sunt omnes urbem incolere per quinquennium ab omni immunes tributo, post quinquennium uero his conditionibus, quibus dum in Venetorum essent ditione uixerant.
Turca potitus Naupacto confestim Alexandro Trapezuntio, Bossinae, ut dictum
est, satrapae, per literas, quod ipse ultro postulauerat, mandat, ut per Dalmatiam, ac
Liburnos Istrosque terrestri itinere ad
alia insuper augeretur calamitate, magisque hostiles infringeret animos, et militibus suis praede non deesset occasio. Alexander igitur coactis
circiter decem millibus equitum haud satis prosperam suscepit expeditionem. Non enim
mediocri detrimento, ut paullo post demonstrabitur, illi in tam longinquas regiones profectio constitit, propterea quod temere ingressus iter Liburnos, Iapidiam, Istriam
emmensus est, Natisoneque transmisso amne non procul ab Aquilea substitit, quo et suos
quiete aliquantulum reficeret, et hostium consilia exploraret,
transmisso amne non procul ab Aquilea substitit, quo et suos
quiete aliquantulum reficeret, et hostium consilia exploraret, quos ad obsistendum
Turcis circa ea loca collocatos accaeperat. Qui ubi Christianos praelium subterfugere,
nec morti sese credituros cognouit, dextrorsum in Carnorum montanam caesareae ditionis regionem iter flectit, atque inde aliquot millia passuum uersus Opiterginos montes
processit, Liquentiae fluuii, quem traicere cupiebat, uestigans uada, quo latius Venetum
uastaret agrum. Quem ubi uado transire nequit, quicquid erat Carnici agri Venetae
cupiebat, uestigans uada, quo latius Venetum
uastaret agrum. Quem ubi uado transire nequit, quicquid erat Carnici agri Venetae ditionis, inter Tergeste et Liquentiam late populatus est.
Caeterum quoniam pro uicorum cultorumque frequentia haud quaquam occurebat
praeda, regionum incolis in loca tuta dilapsis ― neque enim eo Turcae improuise accesserant ― in pagos ac uillas saeuitum est, nullo Christianorum prohibente, tametsi Veneti his
in locis, ut paulo ante dictum est, exercitum tunc haberent numero Turcis praedonibus
longe superiorem. Sed quum et copiae his non ex ueterano
uado transire nequit, quicquid erat Carnici agri Venetae ditionis, inter Tergeste et Liquentiam late populatus est.
Caeterum quoniam pro uicorum cultorumque frequentia haud quaquam occurebat
praeda, regionum incolis in loca tuta dilapsis ― neque enim eo Turcae improuise accesserant ― in pagos ac uillas saeuitum est, nullo Christianorum prohibente, tametsi Veneti his
in locis, ut paulo ante dictum est, exercitum tunc haberent numero Turcis praedonibus
longe superiorem. Sed quum et copiae his non ex ueterano ac belli perito milite, uerum
collectitiae essent, et legatus ipse
et Liquentiam late populatus est.
Caeterum quoniam pro uicorum cultorumque frequentia haud quaquam occurebat
praeda, regionum incolis in loca tuta dilapsis ― neque enim eo Turcae improuise accesserant ― in pagos ac uillas saeuitum est, nullo Christianorum prohibente, tametsi Veneti his
in locis, ut paulo ante dictum est, exercitum tunc haberent numero Turcis praedonibus
longe superiorem. Sed quum et copiae his non ex ueterano ac belli perito milite, uerum
collectitiae essent, et legatus ipse ad exercitum Andraeas Zancanus sola lingua, ut
plaerique Veneti, satis
Macedonas patrio quodam, seorsum a Graeco et Illyrico
sermone usos, teste Alexandro Magno apud Curtium, suspicor ipsos Albanesios
antiquos esse Macedonas, a Bulgaris, Sarmatiae Asiaticae gente, e
mediterraneis regionibus in maritimam Macedoniae oram expulsos. Non enim me
praeterit accolas olim Rha fluminis, quos nunc partim Rhacianos, partim
Bulgaros appellant, pulsos a Thataris e patriis sedibus profugos ad Tanaim
amnem, inde ad Istrum
Graeciae necessario
insedisse.
Nempe facilius adducor, ut credam hanc gentem Macedonas potius esse quam
Albanos, qui in Asia ultra Cyrum amnem sedes habent, atque ad Caspim
pertingunt mare, propterea quod Albanos ex Asia in Europam aliquando uenisse
neque Graecis, neque Illyricis, neque Latinis monimentis, quod sciam,
traditum est, et satis
credam hanc gentem Macedonas potius esse quam
Albanos, qui in Asia ultra Cyrum amnem sedes habent, atque ad Caspim
pertingunt mare, propterea quod Albanos ex Asia in Europam aliquando uenisse
neque Graecis, neque Illyricis, neque Latinis monimentis, quod sciam,
traditum est, et satis constat Albanum haud obscuram Macedoniae urbem supra
Dyrrachium, non procul a montibus, qui Dalmatas ac
imbribus ualde excreuerant, etiam fame ad ultimum pene inopiae sunt adducti.
Carni enim, Istri, ac Liburni omne frumentum et caetera usu idonea, quum
Turcarum metu ex uicis demigrassent, in oppida ac castella, ne ea communibus hostibus
per ea loca iter habentibus praedae essent, comportarant, quo facto
tertia prope
hominum iumentorumque pars e Turcaico interiit exercitu. Eandem fortunam mancipia
quoque subiere:
tertia prope
hominum iumentorumque pars e Turcaico interiit exercitu. Eandem fortunam mancipia
quoque subiere: uix enim ex decem millibus captiuorum dimidia pars hostilem terram
attigit. Caeteri, quos praesertim Pannoniorum metu, per quorum fines in Bossinam redeundum erat, trahere catenatos periculosum uidebatur, quique ualetudine aut aetate
abduci non potuerunt, interfecti sunt, ne scilicet certae destinatos pesti a graui seruitute
et sanguinarii praedonis manibus morbus, quasi beneficii loco forte datus, eriperet.
aetate
abduci non potuerunt, interfecti sunt, ne scilicet certae destinatos pesti a graui seruitute
et sanguinarii praedonis manibus morbus, quasi beneficii loco forte datus, eriperet.
agro male habitos fuisse, rati eos haud omnino inuictos
esse, contractis circiter quadringentis hominibus finitimam mediterraneae Dalmatiae
Turcaicae ditionis regionem inuadunt, dumque abacto, quod sors obtulerat, pecore
domum reuertuntur, Turcae, nonaginta dumtaxat ex his, qui in finibus Bossinae prouinciae ad custodiam ab Alexandro relicti erant, pauore ac fuga suorum exciti raptim conscensis equis praedatores insequuntur. Christiani (miles ex urbanis, ut demonstrauimus,
collectus hominibus) ubi insequentium hostium primo puluerem prospexere, crebro
enim
praedatores insequuntur. Christiani (miles ex urbanis, ut demonstrauimus,
collectus hominibus) ubi insequentium hostium primo puluerem prospexere, crebro
enim urgente formidine post terga respiciebant, mox etiam equorum hominumque
strepitum sensere, circumspicientes omnia, utpote in aliena terra, hostilia atque infesta
esse, pro suo quisque ingenio sibi consulere coeperunt. Itaque plures sese in fugam
extemplo coniciunt, pauci hortatu Nicolai
primo puluerem prospexere, crebro
enim urgente formidine post terga respiciebant, mox etiam equorum hominumque
strepitum sensere, circumspicientes omnia, utpote in aliena terra, hostilia atque infesta
esse, pro suo quisque ingenio sibi consulere coeperunt. Itaque plures sese in fugam
extemplo coniciunt, pauci hortatu Nicolai
hostilia atque infesta
esse, pro suo quisque ingenio sibi consulere coeperunt. Itaque plures sese in fugam
extemplo coniciunt, pauci hortatu Nicolai
metum in extremum adductis discrimen perniciosa
esse, nec ullo pacto Turcis terga danda ― hi enim, ut plaerique barbari, cedentibus
ferociter instant ― conglobati sese hosti maximo impetu inferenti opponunt, atque praesenti animo pugnantes partim uiui, sed grauiter saucii in potestatem hostium uenere,
partim una cum Buccario, qui quidem uiuus capi haud sustinuit, non inulti procubuere,
non magis hostili uirtute quam suorum fuga ac metu superati. Fuga autem a maritimis
Dalmatis coepit, qui quidem, quod fere omnes
superati. Fuga autem a maritimis
Dalmatis coepit, qui quidem, quod fere omnes mercaturae
Venetorum ritu student, cultumque et humanitatem Venetam imitantur, imbelles sunt, praeter illos, qui in
agris suis uicatim habitant, Hungaricaeque sunt ditionis. Hi enim caeteris Illyricis uirtute
praestant, propterea quod continuis fere praeliis cum Turcis contendunt, nec ulla adeo
re, quae ad effoeminandos animos pertinet, utuntur.
Illyricis uirtute
praestant, propterea quod continuis fere praeliis cum Turcis contendunt, nec ulla adeo
re, quae ad effoeminandos animos pertinet, utuntur.
cum Turcis contendunt, nec ulla adeo
re, quae ad effoeminandos animos pertinet, utuntur.
uersus
recipit; in Hadrianopolitano tandem agro hyberna constituit; digressio ad Alfonsum II,
Neapolis regem, et Ludouicum Sfortiam, Mediolani ducem.
Dum ea in Venetorum
Carnorumque confinibus atque Illyrico geruntur, Bazethes Turcarum rex ex Graecia sese
cum exercitu in interiorem Macedoniam Scopos recaepit, relicto uno ex purpuratis suis
cum satis ualida manu, qui Corinthiaci sinus fauces custodiret, duoque castella in
angustiis Rhii, alterum Peloponesiaco, alterum ex aduerso in Aetolico litore exedificaret,
ne aditus hostili classi eo pateret. Est autem minus mille passuum interuallum fraeti,
quo Patrae ab Aetolia dirimuntur. Quae quidem
Illyrico geruntur, Bazethes Turcarum rex ex Graecia sese
cum exercitu in interiorem Macedoniam Scopos recaepit, relicto uno ex purpuratis suis
cum satis ualida manu, qui Corinthiaci sinus fauces custodiret, duoque castella in
angustiis Rhii, alterum Peloponesiaco, alterum ex aduerso in Aetolico litore exedificaret,
ne aditus hostili classi eo pateret. Est autem minus mille passuum interuallum fraeti,
quo Patrae ab Aetolia dirimuntur. Quae quidem castella ubi in iustam erecta magnitudinem, tormentisque ac
Rhii, alterum Peloponesiaco, alterum ex aduerso in Aetolico litore exedificaret,
ne aditus hostili classi eo pateret. Est autem minus mille passuum interuallum fraeti,
quo Patrae ab Aetolia dirimuntur. Quae quidem castella ubi in iustam erecta magnitudinem, tormentisque ac militibus instructa esse intellexit, a Scopis Philippopolim uersus (ea Thraciae urbs est Hadrianopoli proxima) mouit. Ibi quum aliquot substitisset
dies, ex literis Alexandri Trapezuntii, quae in Veneto atque Carnico agro gesta
Quae quidem castella ubi in iustam erecta magnitudinem, tormentisque ac militibus instructa esse intellexit, a Scopis Philippopolim uersus (ea Thraciae urbs est Hadrianopoli proxima) mouit. Ibi quum aliquot substitisset
dies, ex literis Alexandri Trapezuntii, quae in Veneto atque Carnico agro gesta erant
cognoscit, propterea quod ubi primum ille prouinciae suae fines attigit, munera cum
breuibus literis, ut Turcis mos est, in hanc ferme sententiam exaratis ad Bazethem misit:
Alexander Bazethi regi salutem. Tandem
Hadrianopoli proxima) mouit. Ibi quum aliquot substitisset
dies, ex literis Alexandri Trapezuntii, quae in Veneto atque Carnico agro gesta erant
cognoscit, propterea quod ubi primum ille prouinciae suae fines attigit, munera cum
breuibus literis, ut Turcis mos est, in hanc ferme sententiam exaratis ad Bazethem misit:
Alexander Bazethi regi salutem. Tandem multas perpessi erumnas reuersi sumus in
Bossinam. Si quid autem incommodi in hanc expeditione accaepimus, neque uirtuti neque
etiam felicitati suae adscribere hostis potest,
erant
cognoscit, propterea quod ubi primum ille prouinciae suae fines attigit, munera cum
breuibus literis, ut Turcis mos est, in hanc ferme sententiam exaratis ad Bazethem misit:
Alexander Bazethi regi salutem. Tandem multas perpessi erumnas reuersi sumus in
Bossinam. Si quid autem incommodi in hanc expeditione accaepimus, neque uirtuti neque
etiam felicitati suae adscribere hostis potest, quippe cuius armati ignauiam, dum agrum
Venetum populamur, omnino contempsimus, eum partim impune lacessendo, partim non
sine risu spectando oneratum magis quam
primum ille prouinciae suae fines attigit, munera cum
breuibus literis, ut Turcis mos est, in hanc ferme sententiam exaratis ad Bazethem misit:
Alexander Bazethi regi salutem. Tandem multas perpessi erumnas reuersi sumus in
Bossinam. Si quid autem incommodi in hanc expeditione accaepimus, neque uirtuti neque
etiam felicitati suae adscribere hostis potest, quippe cuius armati ignauiam, dum agrum
Venetum populamur, omnino contempsimus, eum partim impune lacessendo, partim non
sine risu spectando oneratum magis quam munitum armis. Ibi enim obuiam
quam uiros ostendere.
Sed forte iccirco gloriari atque efferri
Veneti possunt, quod uis tempestatum, commeatusque penuria nos uehementer afflixit, posteaquam agros eorum omni clade euastauimus, magnaque ex parte mortales in illis regionibus inuentos abduximus. Ex quibus
quidem adducta sunt in Bossinam circiter quatuor millia captiuorum, reliqui uero, quos
fame enectos trahere difficile erat, interfecti, e quorum numero ducentos utriusque sexus,
qui forma et aetate conspectiores uisi sunt, selectos
Veneti possunt, quod uis tempestatum, commeatusque penuria nos uehementer afflixit, posteaquam agros eorum omni clade euastauimus, magnaque ex parte mortales in illis regionibus inuentos abduximus. Ex quibus
quidem adducta sunt in Bossinam circiter quatuor millia captiuorum, reliqui uero, quos
fame enectos trahere difficile erat, interfecti, e quorum numero ducentos utriusque sexus,
qui forma et aetate conspectiores uisi sunt, selectos tibi muneri misimus, praeter eos, qui
e communi praedae aceruo ad quaestorem tuum de
utriusque sexus,
qui forma et aetate conspectiores uisi sunt, selectos tibi muneri misimus, praeter eos, qui
e communi praedae aceruo ad quaestorem tuum de more relati sunt. Accipies igitur, regum maxime, hilari uultu munera tuorum militum sudore parata, et quae in agro
Veneto gessimus, Deo duntaxat et tuae accaeptum referes felicitati.
Rex simul his donis, simul rei haud omnino praeter uotum in hostico gestae nuntio
admodum laetus Hadrianopoli hibernatum concessit, ibi per hyemem de bello aduersus
Venetos magna iam contentione
de more relati sunt. Accipies igitur, regum maxime, hilari uultu munera tuorum militum sudore parata, et quae in agro
Veneto gessimus, Deo duntaxat et tuae accaeptum referes felicitati.
Rex simul his donis, simul rei haud omnino praeter uotum in hostico gestae nuntio
admodum laetus Hadrianopoli hibernatum concessit, ibi per hyemem de bello aduersus
Venetos magna iam contentione suscepto cum suis de integro
Ludouici Sfortiae malae artes et ambitio;
Isabellae Hispanae ad patrem Alfonsum querelae.
Neapolitanum per sese fere administraret (rex enim
ingrauescente aetate haud inuitus filio mox in regnum successuro publica munera
demandabat) tantis saepe cogitationibus animum fatigasse dicitur, quonam modo sibi ac
posteris regnum stabiliret, atque contra molem Venetae fortunae in dies magis, magisque
crescentem sese redderet firmiorem. Is igitur, ratus adiuncta nouae affinitatis necessitudine sese in Italiam uiribus multo ualidiorem fore, Ioanni Galeacio, Mediolanensium
duci, admodum puero, atque iccirco sub tutela Lodouici Sforciae patrui constituto, filiam
publica munera
demandabat) tantis saepe cogitationibus animum fatigasse dicitur, quonam modo sibi ac
posteris regnum stabiliret, atque contra molem Venetae fortunae in dies magis, magisque
crescentem sese redderet firmiorem. Is igitur, ratus adiuncta nouae affinitatis necessitudine sese in Italiam uiribus multo ualidiorem fore, Ioanni Galeacio, Mediolanensium
duci, admodum puero, atque iccirco sub tutela Lodouici Sforciae patrui constituto, filiam despondet, Ferrando patre id magis improbante quam abnuente. Augurabatur enim,
ut erat satis circumspectus, eam, ut euenit,
magnae futuram perturbationi.
Itaque Lodouicus, dum tutelam fratris filii gerit, animaduertitque illum ad regni
munia obeunda propter insitam ingenio socordiam haud idoneum fore, quo ipse
diutius ac liberius per speciem tutoris regnaret, in omnia uitia illum praecipitari
magnopere laetabatur, comites ei de industria attribuere, queis nullus pudor, nulla inerat continentia, quique non alienam modo, sed ne suam quidem pudicitiam magni
faciebant. Quod temporis comessationibus supererat, iocis ac
quique non alienam modo, sed ne suam quidem pudicitiam magni
faciebant. Quod temporis comessationibus supererat, iocis ac ludis, aut aucupio, rei
aeque ac imperaturo dignissimae, dabatur. Literae quae sane humana ingenia uel
maxime excolunt apud eum nullo fere in precio erant. Ab armorum et equitandi studio
prorsus abhorrebat, ac si cuiuspiam mercatoris, non autem principis filius esset, magisque meminerat se ciuem Mediolanensem esse, cuius proprium est opificio ac mercaturae, ut plaerisque Italis mos est, incumbere, quam Francisci Sforciae
esset, magisque meminerat se ciuem Mediolanensem esse, cuius proprium est opificio ac mercaturae, ut plaerisque Italis mos est, incumbere, quam Francisci Sforciae nepotem, qui quidem quum esset nouus homo, bellica tamen uirtute Mediolanense per adoptionem
promeruit imperium, accaepta in uxorem Philippi Mariae Vicicomitis, Insubrium ducis,
filia.
Congressus praeterea uirorum, qui uitae integritate rerumque usu clari essent, tanquam contagium quoddam uitabatur. Quum ita corruptis esset moribus, Hisabellam
Alfonsi Secundi filiam, amitinam suam, permissu Romani
coniuncta, mihi magna ex parte fortunam simul et
dignitatem auctum iri, futurumque, ut non modo regis filia, sed etiam regina uocarer.
Verum nunc uideo rem se longe aliter quam putaram habere, uirum meum titulotenus
regem esse, caeterum patruum eius dominari, me in durissimam redactam seruitutem.
Quapropter ad tuam atque familiae nostrae spectat dignitatem, uti et genero paternum
regnum, et filiae opera tua libertas restituatur. Quae quidem res non modo uiro meo, sed
et tibi magno splendori atque additamento est futura: nobis enim nostra reddita
opera tua libertas restituatur. Quae quidem res non modo uiro meo, sed
et tibi magno splendori atque additamento est futura: nobis enim nostra reddita libertate
haud parum procul dubio ad tuas accedet uires, quandoquidem Mediolanense
imperium nulli in Italia imperio opibus cedat.
Atque rem haud factu difficilem es aggressurus: nam tyrannus ab omnibus odio
habetur, populoque Mediolanensi neque animus, neque uires, sed author ad sese a tyrannide liberandum deest. Per te igitur stat, pater, quin in libertatem uindicemur,
imperium nulli in Italia imperio opibus cedat.
Atque rem haud factu difficilem es aggressurus: nam tyrannus ab omnibus odio
habetur, populoque Mediolanensi neque animus, neque uires, sed author ad sese a tyrannide liberandum deest. Per te igitur stat, pater, quin in libertatem uindicemur, et dignitas
nostra magna cum gloria tua nobis restituatur.
sed author ad sese a tyrannide liberandum deest. Per te igitur stat, pater, quin in libertatem uindicemur, et dignitas
nostra magna cum gloria tua nobis restituatur.
deest. Per te igitur stat, pater, quin in libertatem uindicemur, et dignitas
nostra magna cum gloria tua nobis restituatur.
nihil importune incipiendum
esse, breui fore, ut uiolentum per sese ruat imperium. Mox euenturum Ludouico
Sforciae , inquit, quod amicus meus Scender Albanesius, cuius sane forti ac fideli opera, ut
nosti, in bello aduersus Ioannem Andum usi sumus, accipitri aliquando accidisse memorabat, eos haud sane illepida taxans fabella, qui propria minime contenti sorte ea
appetunt, quae uiribus suis longe sunt maiora. Dicebat enim cuculum ab accipitre
irrisum, quod quum
nisi
procuratione Mediolanensis imperii ocius abiret. Est etiam fama satis constans Alfonsum
quosdam Italiae primarios uiros una cum oratore, qui Lodouici Sforciae nomine id temporis Neapoli obuersabatur moxque Mediolanum, utpote functus legatione, erat repetiturus, ad coenam haud procul Neapoli, in uillam, quam Collem Caesareum uocant, inuitasse, atque ibi inter coenandum ad legatum ita locutum esse: Quum ad principem
tuum accesseris, ei nomine meo nuntiabis, uti aut pertinaciae suae in obtinendo alieno
imperio finem imponat, aut sibi domicilium in coelo paret, quoniam in
Mediolanum, utpote functus legatione, erat repetiturus, ad coenam haud procul Neapoli, in uillam, quam Collem Caesareum uocant, inuitasse, atque ibi inter coenandum ad legatum ita locutum esse: Quum ad principem
tuum accesseris, ei nomine meo nuntiabis, uti aut pertinaciae suae in obtinendo alieno
imperio finem imponat, aut sibi domicilium in coelo paret, quoniam in terris illud
nullo pacto posthac est habiturus.
Huic pleno temeritatis nuntio, haud impari insolentia Lodouicum Sforciam
coenam haud procul Neapoli, in uillam, quam Collem Caesareum uocant, inuitasse, atque ibi inter coenandum ad legatum ita locutum esse: Quum ad principem
tuum accesseris, ei nomine meo nuntiabis, uti aut pertinaciae suae in obtinendo alieno
imperio finem imponat, aut sibi domicilium in coelo paret, quoniam in terris illud
nullo pacto posthac est habiturus.
Huic pleno temeritatis nuntio, haud impari insolentia Lodouicum Sforciam
respondisse ferunt se Alfonsi minis non magnopere terreri,
in uillam, quam Collem Caesareum uocant, inuitasse, atque ibi inter coenandum ad legatum ita locutum esse: Quum ad principem
tuum accesseris, ei nomine meo nuntiabis, uti aut pertinaciae suae in obtinendo alieno
imperio finem imponat, aut sibi domicilium in coelo paret, quoniam in terris illud
nullo pacto posthac est habiturus.
Huic pleno temeritatis nuntio, haud impari insolentia Lodouicum Sforciam
respondisse ferunt se Alfonsi minis non magnopere terreri, neque enim
deturbare, propediem
sentiet Alfonsus se et frustra id conatum esse, et igni ab se incenso eum ipsum primum
conflagratum iri.
Haud uana profecto Lodouicum locutum esse mox rei euentus comprobauit.
Namque Alfonsus, parente morbo, quem animi aegritudine propter Gallorum in Italiam
aduentum contraxerat, extincto, ubi regnum adeptus est, pessimo sane usus consilio,
nullo quempiam ciuium suorum demeruit officio, cum multae ciuitates missis cum
muneribus de more ad nouum regem oratoribus, non se quidem consueti aliqua tributi
parte donari peterent,
maturauit, omnium animis regis illiberalitate offensis. Est
enim fere sapientibus solemne regibus, quum ineunt regnum neminem ab se tristem
dimittere.
Huius regis auaritiae quum fama extra Italiae quoque fines uulgata esset, ferunt
quendam Dalmatam, ut est ea gens in alienis rebus inquirendis natura paulo curiosior,
ita de Alfonsi rebus sensisse: regem aut esse mente captum, aut propediem (iam enim de
Gallorum in Italiam ingressu rumor spargebatur) regnum, ut euenit, fuga deserturum.
Huic furori aliud insuper facinus, et periculo et scelere par
dimittere.
Huius regis auaritiae quum fama extra Italiae quoque fines uulgata esset, ferunt
quendam Dalmatam, ut est ea gens in alienis rebus inquirendis natura paulo curiosior,
ita de Alfonsi rebus sensisse: regem aut esse mente captum, aut propediem (iam enim de
Gallorum in Italiam ingressu rumor spargebatur) regnum, ut euenit, fuga deserturum.
Huic furori aliud insuper facinus, et periculo et scelere par addidit Alfonsus: nam quum
ad capienda regni insignia pontificis Romani indigeret auctoritate ― est enim regnum
Neapolitanum, ut etiam bona
auctoritate ― est enim regnum
Neapolitanum, ut etiam bona pars reliquae Italiae, antiquo Caroli Magni instituto, quod
luxus et insolentiae sacerdotalis maximum est fomentum, pontifici Romano tributarium,
nec sine eius interposita auctoritate rex ibi creari solet ― tanta peruicacia in pontificem
Alexandrum Sextum usus est, ut ille iniuriae impatiens Carolum Octauum, Francorum
regem, id ualde cupientem, ad occupandum Neapolitanum regnum per literas adhortatus sit.
Quum igitur Lodouicus Sforcia, cuius in Italia id temporis ob ingenii
creari solet ― tanta peruicacia in pontificem
Alexandrum Sextum usus est, ut ille iniuriae impatiens Carolum Octauum, Francorum
regem, id ualde cupientem, ad occupandum Neapolitanum regnum per literas adhortatus sit.
Quum igitur Lodouicus Sforcia, cuius in Italia id temporis ob ingenii calliditatem longe maxima erat auctoritas, percepisset Alfonsum a suis ciuibus odio haberi,
pontifici infensum esse, ratus, ut erat, datam sibi ad oppugnandum hostem occasionem,
et ipse socium se addit pontifici Neapolitanisque principibus ad euertendum
ciuibus odio haberi,
pontifici infensum esse, ratus, ut erat, datam sibi ad oppugnandum hostem occasionem,
et ipse socium se addit pontifici Neapolitanisque principibus ad euertendum Alfonsi regnum. Igitur pollicitus Francorum regi praeter ducenta millia aureorum nummum omnem
suam operam se in expellendo e regno Alfonso nauaturum, persuasit ei ut in Italiam,
deinde in regnum Neapolitanum cum exercitu ueniret. Qui quidem transmissis cum non
mediocri manu Alpibus ubi Astam togatae Galliae oppidum ingressus est, promissum a
Lodouico confestim accepit aurum, quo militibus
datam sibi ad oppugnandum hostem occasionem,
et ipse socium se addit pontifici Neapolitanisque principibus ad euertendum Alfonsi regnum. Igitur pollicitus Francorum regi praeter ducenta millia aureorum nummum omnem
suam operam se in expellendo e regno Alfonso nauaturum, persuasit ei ut in Italiam,
deinde in regnum Neapolitanum cum exercitu ueniret. Qui quidem transmissis cum non
mediocri manu Alpibus ubi Astam togatae Galliae oppidum ingressus est, promissum a
Lodouico confestim accepit aurum, quo militibus numerato magnis itineribus per
Ligusticum agrum Florentiam
hostem occasionem,
et ipse socium se addit pontifici Neapolitanisque principibus ad euertendum Alfonsi regnum. Igitur pollicitus Francorum regi praeter ducenta millia aureorum nummum omnem
suam operam se in expellendo e regno Alfonso nauaturum, persuasit ei ut in Italiam,
deinde in regnum Neapolitanum cum exercitu ueniret. Qui quidem transmissis cum non
mediocri manu Alpibus ubi Astam togatae Galliae oppidum ingressus est, promissum a
Lodouico confestim accepit aurum, quo militibus numerato magnis itineribus per
Ligusticum agrum Florentiam contendit, ubi quum
suos ab se ciues esse alienatos,
seque ab omnibus Italiae principibus destitutum, sero quidem, sed non omnino insalubri
consilio, nisi Deus posteritati quoque eius hoc regnum, ut euenit, abrogasset, deposito
imperio, Ferrandinum filium creat regem, ratus et sibi nihil ablatum iri, quod in filium
contulisset, et ita suorum ciuium odium magna ex parte deflagraturum, quum filius nulli
unquam iniurius extitisset. Itaque filio rege constituto in Siciliam se contulit, ubi, ut
supra demonstratum est, intra paucos menses animi aegritudine uita excessit, ne filii quidem, ut
quoque eius hoc regnum, ut euenit, abrogasset, deposito
imperio, Ferrandinum filium creat regem, ratus et sibi nihil ablatum iri, quod in filium
contulisset, et ita suorum ciuium odium magna ex parte deflagraturum, quum filius nulli
unquam iniurius extitisset. Itaque filio rege constituto in Siciliam se contulit, ubi, ut
supra demonstratum est, intra paucos menses animi aegritudine uita excessit, ne filii quidem, ut fertur, miseratione, siue dolorem absconderit, ne populares, quibus pater odio
fuerat, offenderet, siue quia omnes humanos affectus imperandi cupiditas
imperandi cupiditas uincat.
Quamquam Alfonsus eo temporis spatio, quo regnum obtinuit, a morte autem parentis
circiter nouem mensibus regnauit, magis metum iniuriarum suis incutere potuit quam
ullam inferre iniuriam, propterea quod per id tempus siue hostili metu, siue moribus in
melius, quod quidem licentia regni principibus raro usu uenit, mutatis, non tam iniurius
quam non beneficus extitit, quorum alterum in principe, quum solum est, non adeo magnis laudibus effertur, alterum omnino uituperari solet. Quis enim regem laudat, in quo
beneficentia
magis metum iniuriarum suis incutere potuit quam
ullam inferre iniuriam, propterea quod per id tempus siue hostili metu, siue moribus in
melius, quod quidem licentia regni principibus raro usu uenit, mutatis, non tam iniurius
quam non beneficus extitit, quorum alterum in principe, quum solum est, non adeo magnis laudibus effertur, alterum omnino uituperari solet. Quis enim regem laudat, in quo
beneficentia desideratur, uel si caeteris uirtutibus sit praeditus, quum e contrario multa
uitia aut omnino contegat splendore suo liberalitas, aut minus conspecta
hostili metu, siue moribus in
melius, quod quidem licentia regni principibus raro usu uenit, mutatis, non tam iniurius
quam non beneficus extitit, quorum alterum in principe, quum solum est, non adeo magnis laudibus effertur, alterum omnino uituperari solet. Quis enim regem laudat, in quo
beneficentia desideratur, uel si caeteris uirtutibus sit praeditus, quum e contrario multa
uitia aut omnino contegat splendore suo liberalitas, aut minus conspecta faciat?
fuga, castra Neapolim confestim mouit, urbeque potitus est,
ciuibus eam nullo Ferrandini respectu habito ultro dedentibus. Ferrandinus enim quum
regni nouitate, tum hoste potentissimo urgente, nullam apud suos auctoritatem habebat.
Gallus Neapoli, quae sedes regni est, in potestatem redacta, reliquum quoque intra
decem fere dies regnum sub eius imperium magna incolarum infamia concessit.
Itaque
domus Alfonsi simul sua ipsius tyrannide, simul principum suorum proditione ex regio
fastigio ad ima
fastigio ad ima praecipitata est, tametsi eo iam Italorum mores, quum intestina discordia, tum militiae desuetudine deuenere, ut huiusce flagitia ne pro dedecore quidem apud
ipsos habeantur. Inde Italiae accidere solet, ut quicunque illam armatus fere attigerit,
sine ullo certamine in deditionem redigat, quum procul dubio nulli nationi ingenio,
opibus ac hominum multitudine illa gens cedat.
Caeterum Veneti aegre ferentes Gallos tantam Italiae partem spe celerius sua occupasse, sibique insuper timentes (uox enim regis hostilis ac mali in Venetos animi Gallica
sine ullo certamine in deditionem redigat, quum procul dubio nulli nationi ingenio,
opibus ac hominum multitudine illa gens cedat.
Caeterum Veneti aegre ferentes Gallos tantam Italiae partem spe celerius sua occupasse, sibique insuper timentes (uox enim regis hostilis ac mali in Venetos animi Gallica
leuitate saepius erat audita), Lodouicum Sforciam, qui iam, ut fama est, fratris filio
Mediolanensium duce ueneno sublato, inter Italiae motum Mediolanense inuaserat
imperium, ab amicitia Gallorum auertunt, atque cum eo ineunt societatem,
ipsorum Venetorum fortunam efficere auctiorem. Quod ubi palam factum est, ferunt Alfonsum, ut sunt plaerique Neapolitani Hispana iactantia infecti, paucis
quam obisset diebus Francorum regi, ad iter se in Galliam iam accingenti, cuniculum
cauea inclusum ex Sicilia, queis sane quadrupedibus ea insula abundat, dono misisse, qua
scilicet re significaret Gallicam stoliditatem Italico astu in insidias praecipitatam.
Nec profecto, quantum in Venetorum animo fuit, falsus extitit uates. Comparatis
etenim ingentibus copiis Veneti Francorum regi Gallias repetenti obuiam ire, iterque eius
legionibus obstruere constituunt. Peruenerat iam rex in agrum Parmensem, quum
obisset diebus Francorum regi, ad iter se in Galliam iam accingenti, cuniculum
cauea inclusum ex Sicilia, queis sane quadrupedibus ea insula abundat, dono misisse, qua
scilicet re significaret Gallicam stoliditatem Italico astu in insidias praecipitatam.
Nec profecto, quantum in Venetorum animo fuit, falsus extitit uates. Comparatis
etenim ingentibus copiis Veneti Francorum regi Gallias repetenti obuiam ire, iterque eius
legionibus obstruere constituunt. Peruenerat iam rex in agrum Parmensem, quum allatum est ad eum uiam, qua eundum esset, a Veneto exercitu
stoliditatem Italico astu in insidias praecipitatam.
Nec profecto, quantum in Venetorum animo fuit, falsus extitit uates. Comparatis
etenim ingentibus copiis Veneti Francorum regi Gallias repetenti obuiam ire, iterque eius
legionibus obstruere constituunt. Peruenerat iam rex in agrum Parmensem, quum allatum est ad eum uiam, qua eundum esset, a Veneto exercitu interclusam. Rex arbitratus
Venetos, utpote bello nequaquam indicto, nihil hostilis rei in se facturos, misit satis
molli sermone sciscitatum, an per Venetos liceret iter
repetenti obuiam ire, iterque eius
legionibus obstruere constituunt. Peruenerat iam rex in agrum Parmensem, quum allatum est ad eum uiam, qua eundum esset, a Veneto exercitu interclusam. Rex arbitratus
Venetos, utpote bello nequaquam indicto, nihil hostilis rei in se facturos, misit satis
molli sermone sciscitatum, an per Venetos liceret iter coeptum persequi. Cui quum
Veneti exercitus imperator legatorum instinctu, qui quidem patritii Veneti erant, uulgo
quorum sane ignauia Veneti fraeti tam
improbam spem concępisse feruntur.
Comisso igitur praelio Itali, utpote magna ex parte collectitii milites, primo hostium
impetu
pulsi fugantur, amissis ex suo exercitu, magis in fuga quam in certamine, circiter
septem millibus hominum. Galli parua suorum cęde, centum enim et quinquaginta dumtaxat ceciderant, regem suum incolumem in agrum Astensem enecti prope fame
reduxerunt, haud sane tam propria uirtute, licet et ea non mediocris extiterit,
sane ignauia Veneti fraeti tam
improbam spem concępisse feruntur.
Comisso igitur praelio Itali, utpote magna ex parte collectitii milites, primo hostium
impetu
pulsi fugantur, amissis ex suo exercitu, magis in fuga quam in certamine, circiter
septem millibus hominum. Galli parua suorum cęde, centum enim et quinquaginta dumtaxat ceciderant, regem suum incolumem in agrum Astensem enecti prope fame
reduxerunt, haud sane tam propria uirtute, licet et ea non mediocris extiterit, quam
Veneti
primo hostium
impetu
pulsi fugantur, amissis ex suo exercitu, magis in fuga quam in certamine, circiter
septem millibus hominum. Galli parua suorum cęde, centum enim et quinquaginta dumtaxat ceciderant, regem suum incolumem in agrum Astensem enecti prope fame
reduxerunt, haud sane tam propria uirtute, licet et ea non mediocris extiterit, quam
Veneti exercitus ignauia, Lodouicique Sforciae seu dolo, seu metu, ne si res parum processisset, Gallum in se merito prouocaret,
dumtaxat ceciderant, regem suum incolumem in agrum Astensem enecti prope fame
reduxerunt, haud sane tam propria uirtute, licet et ea non mediocris extiterit, quam
Veneti exercitus ignauia, Lodouicique Sforciae seu dolo, seu metu, ne si res parum processisset, Gallum in se merito prouocaret, propterea quod Galli tum commeatus
inopia, tum locorum iniquitate deleri poterant, si et Venetus postridie quam pugnatum
est, hostem
grauiter laborantem, et ob id cedentem, insecutus fuisset, et
Lodouicus Sforcia aduersus paulo ante socium regem fidelem tunc operam Venetis, quorum fortunam, ut dictum est, nimis erigi nolebat, praestitisset. Qui quidem eo et in
Gallum mobili fide extitit, dum illum Italia propere excedere cupit, ne, ut quidam arbitrantur, causam parricidii dicere apud regem cogeretur, et conuictus sceleris e
Mediolanensium imperio pelleretur, constituto in eius locum consobrino suo Lodouico
Genebiorum duce, quam ciuitatem
est, nimis erigi nolebat, praestitisset. Qui quidem eo et in
Gallum mobili fide extitit, dum illum Italia propere excedere cupit, ne, ut quidam arbitrantur, causam parricidii dicere apud regem cogeretur, et conuictus sceleris e
Mediolanensium imperio pelleretur, constituto in eius locum consobrino suo Lodouico
Genebiorum duce, quam ciuitatem nunc Aureliensem uocant. Hic est Lodouicus, qui
postea Francorum rex creatus Mediolanense imperium iure haereditario ad se spectans
armis sibi uendicauit.
Hoc praelio Veneti praeter famae ac
Francorum rex creatus Mediolanense imperium iure haereditario ad se spectans
armis sibi uendicauit.
Hoc praelio Veneti praeter famae ac tot millium hominum iacturam, licet ipsi ritu
mercatorum nulla honesti habita ratione omnia utilitate metiantur, totam Galliarum
nobilitatem in se, nescio stolidius, an sceleratius concitarunt, sibique infestam ita
fecerunt, ut nulla unquam postea fideli societate una iungi potuerint. Galli enim eo
iniquiore animo Venetorum iniuriam tulere, quia praeterquam quod sine ullo in Venetos
maleficio iter per Italiam
metiantur, totam Galliarum
nobilitatem in se, nescio stolidius, an sceleratius concitarunt, sibique infestam ita
fecerunt, ut nulla unquam postea fideli societate una iungi potuerint. Galli enim eo
iniquiore animo Venetorum iniuriam tulere, quia praeterquam quod sine ullo in Venetos
maleficio iter per Italiam fecerant, non indicto de more bello praelio lacessiti fuerant,
unde omnes cogitationes suas in ultionem iniuriae contulerunt, quam quum aliquandiu
coxissent animis, tandem, ut suo loco demonstrabitur, per occasionem ea acerrime usi
sunt. At Veneti, quibus sane
ut nulla unquam postea fideli societate una iungi potuerint. Galli enim eo
iniquiore animo Venetorum iniuriam tulere, quia praeterquam quod sine ullo in Venetos
maleficio iter per Italiam fecerant, non indicto de more bello praelio lacessiti fuerant,
unde omnes cogitationes suas in ultionem iniuriae contulerunt, quam quum aliquandiu
coxissent animis, tandem, ut suo loco demonstrabitur, per occasionem ea acerrime usi
sunt. At Veneti, quibus sane mos est magis consilio quam uiribus rem gerere, clade, quam
in praelio acceperant, dissimulata, famam de industria extra Italiae
de more bello praelio lacessiti fuerant,
unde omnes cogitationes suas in ultionem iniuriae contulerunt, quam quum aliquandiu
coxissent animis, tandem, ut suo loco demonstrabitur, per occasionem ea acerrime usi
sunt. At Veneti, quibus sane mos est magis consilio quam uiribus rem gerere, clade, quam
in praelio acceperant, dissimulata, famam de industria extra Italiae fines, apud Turcas
maxime, quo huius cladis nuntium nondum peruenisse credebant, ingenti eorum, quibus
res cognita erat, risu, dissipant se uidelicet aduersus Gallos uictores fuisse, abusi plane
imprudenter subita regis post
credebant, ingenti eorum, quibus
res cognita erat, risu, dissipant se uidelicet aduersus Gallos uictores fuisse, abusi plane
imprudenter subita regis post praelium profectione. Qui quidem, quod satis constat, tum
ne coeptum interrumperet iter, tum fame, ut dictum est, urgente, coniectos in fugam
hostes nequaquam est persecutus.
euitat, sese receperat, Neapolim rediit, atque intra paucos menses Venetorum ope regnum,
praeter quasdam urbeis ad mare Superum positas, quas ipsi Veneti pro auxiliis aduersus
Gallos allatis pignoris nomine retinuerant, recuperauit, Gallorum quoque praesidio,
quod eorum rex ibi reliquerat, in potestatem suam deditione redacto. Quo facto celebrata in Italia ad illam diem Gallorum fortitudo ad ludibrium redisse uisa est, quippe
quos non uirtute, sed impetu ualere iam inde omnes arbitrati sunt. Et profecto Gallorum
uis animi sicut secundis rebus supra modum
menses Venetorum ope regnum,
praeter quasdam urbeis ad mare Superum positas, quas ipsi Veneti pro auxiliis aduersus
Gallos allatis pignoris nomine retinuerant, recuperauit, Gallorum quoque praesidio,
quod eorum rex ibi reliquerat, in potestatem suam deditione redacto. Quo facto celebrata in Italia ad illam diem Gallorum fortitudo ad ludibrium redisse uisa est, quippe
quos non uirtute, sed impetu ualere iam inde omnes arbitrati sunt. Et profecto Gallorum
uis animi sicut secundis rebus supra modum
pericula
libenter subit, atque eo minus, quia ex rebus bene gestis solum fere regem decus et gloria manet.
Carolus amisso Neapolitano regno, quod sane, ut dictum est, non tam armis quam
uoluntaria incolarum deditione occupauerat, suisque ex tota Italia pulsis, secundam in
Italos, Venetos imprimis, decernit expeditionem, quam dum maximo conatu parat,
neruorum resolutione, quem morbum Graeca uoce
sobole nulla ex sese relicta. Mos est apud Gallos, quos Francos appellant, foeminas ad regni successionem non admittere. Itaque decessoris regis sororibus praeteritis,
Gallorum nobilitas Lodouicum Aureliensem longa cognatione stirpi regiae annexum in
locum demortui regis sufficit. Qui quidem una cum regno, uxorem etiam ipsius regis in
matrimonium accaepit, prima coniuge nouo inter Christianos exemplo repudiata,
apud quos sane coniugium non nisi morte alterius dirimitur.
Ferunt autem Aureliensem
quos Francos appellant, foeminas ad regni successionem non admittere. Itaque decessoris regis sororibus praeteritis,
Gallorum nobilitas Lodouicum Aureliensem longa cognatione stirpi regiae annexum in
locum demortui regis sufficit. Qui quidem una cum regno, uxorem etiam ipsius regis in
matrimonium accaepit, prima coniuge nouo inter Christianos exemplo repudiata,
apud quos sane coniugium non nisi morte alterius dirimitur.
Ferunt autem Aureliensem hoc consilio tantum facinus Alexandro Sexto Romano
pontifice annuente
facinus Alexandro Sexto Romano
pontifice annuente admisisse, ne scilicet a Francorum regno Armoricae ciuitates, quas
gentes nunc Brithones uocant, ad imperium et ius Annae, uxoris Caroli, spectantes deficerent, si illa alium uirum sibi matrimonio adiungeret. Haec enim mulier nulla in domo
paterna uirili sobole superstite Brithonum regionem hereditario iure obtinebat. Nec
mirum si tales nuptiae ab Alexandro Sexto Romano pontifice permissae sunt, quum et
ipse Alexander filiam suam ex quadam adultera susceptam, atque cum principe
Pisaurensium matrimonio
obtinebat. Nec
mirum si tales nuptiae ab Alexandro Sexto Romano pontifice permissae sunt, quum et
ipse Alexander filiam suam ex quadam adultera susceptam, atque cum principe
Pisaurensium matrimonio coniunctam, e uiri thalamo aduersus leges pontificias
abripuerit, atque alii in matrimonium sola fortunatioris coniugii spe dederit.
imperio ui oppresso. Neque enim, ut impii arbitrantur, Deus negligit
mortalia, quamquam hoc seculum seu mortalis uitae curriculum uidetur potius esse naturae quam iudicii.
Itaque dum ab se pestem auertere conatur, Galliarum prius pariter et Germaniae
principibus nequicquam in nouum Francorum regem solicitatis, aduersus Gallicas copias
iam Alpes transgredientes atque in se aduentantes parat exercitum, propriis uiribus tandem sese postea quam externa deerant auxilia defensurus. Coacta igitur magna militum
ui castra in Ligustico agro ad urbem Alexandriam ducem exercitus
seculum seu mortalis uitae curriculum uidetur potius esse naturae quam iudicii.
Itaque dum ab se pestem auertere conatur, Galliarum prius pariter et Germaniae
principibus nequicquam in nouum Francorum regem solicitatis, aduersus Gallicas copias
iam Alpes transgredientes atque in se aduentantes parat exercitum, propriis uiribus tandem sese postea quam externa deerant auxilia defensurus. Coacta igitur magna militum
ui castra in Ligustico agro ad urbem Alexandriam ducem exercitus sui locari iussit, ratus
et eo Gallos, ut euenit, primum irrupturos, et tutius se ibi quam in
prius pariter et Germaniae
principibus nequicquam in nouum Francorum regem solicitatis, aduersus Gallicas copias
iam Alpes transgredientes atque in se aduentantes parat exercitum, propriis uiribus tandem sese postea quam externa deerant auxilia defensurus. Coacta igitur magna militum
ui castra in Ligustico agro ad urbem Alexandriam ducem exercitus sui locari iussit, ratus
et eo Gallos, ut euenit, primum irrupturos, et tutius se ibi quam in agro Mediolanensi
cum hoste dimicaturum: quia si quid aduersi cecidisset, minore hominum consternatione
id futurum esset, quam si in
in se aduentantes parat exercitum, propriis uiribus tandem sese postea quam externa deerant auxilia defensurus. Coacta igitur magna militum
ui castra in Ligustico agro ad urbem Alexandriam ducem exercitus sui locari iussit, ratus
et eo Gallos, ut euenit, primum irrupturos, et tutius se ibi quam in agro Mediolanensi
cum hoste dimicaturum: quia si quid aduersi cecidisset, minore hominum consternatione
id futurum esset, quam si in oculis Mediolanensis ciuitatis profligatus fuisset, quo quidem casu urbs ipsa praemium uictori cessura uidebatur, unde ipse ex rerum euentu
in Ligustico agro ad urbem Alexandriam ducem exercitus sui locari iussit, ratus
et eo Gallos, ut euenit, primum irrupturos, et tutius se ibi quam in agro Mediolanensi
cum hoste dimicaturum: quia si quid aduersi cecidisset, minore hominum consternatione
id futurum esset, quam si in oculis Mediolanensis ciuitatis profligatus fuisset, quo quidem casu urbs ipsa praemium uictori cessura uidebatur, unde ipse ex rerum euentu consilium capturus Mediolani substitit.
Itaque simul ac suos in fugam compulsos audiuit (nam ne
consternatione
id futurum esset, quam si in oculis Mediolanensis ciuitatis profligatus fuisset, quo quidem casu urbs ipsa praemium uictori cessura uidebatur, unde ipse ex rerum euentu consilium capturus Mediolani substitit.
Itaque simul ac suos in fugam compulsos audiuit (nam ne conspectum quidem
hostium Sforciadae sustinuerant)
thesauro omni, quem per acerbissimas exactiones
spatio multorum annorum coaceruauerat,
hostium Sforciadae sustinuerant)
thesauro omni, quem per acerbissimas exactiones
spatio multorum annorum coaceruauerat,
quinque et uiginti sarcinariis mulis imposito
in Germaniam ad Maximilianum, Friderici Caesaris filium confugit, relicto hostibus
regno, quod quatuor fere annos post mortem fratris filii obtinuerat, omnibus auaritiae
ac crudelitatis operibus in suos aeditis, ne scilicet imperium aliis artibus, quam quibus
illud parauerat, gereret.
quinque et uiginti sarcinariis mulis imposito
in Germaniam ad Maximilianum, Friderici Caesaris filium confugit, relicto hostibus
regno, quod quatuor fere annos post mortem fratris filii obtinuerat, omnibus auaritiae
ac crudelitatis operibus in suos aeditis, ne scilicet imperium aliis artibus, quam quibus
illud parauerat, gereret.
Hunc in modum prius Alfonso Secundo Neapolitano regi regnum, Lodouico deinde
Sforciae Mauro tyrannis adempta est. Qui quidem sicuti aequali prope popularium
quaerela imperium administrarunt,
ad Maximilianum, Friderici Caesaris filium confugit, relicto hostibus
regno, quod quatuor fere annos post mortem fratris filii obtinuerat, omnibus auaritiae
ac crudelitatis operibus in suos aeditis, ne scilicet imperium aliis artibus, quam quibus
illud parauerat, gereret.
Hunc in modum prius Alfonso Secundo Neapolitano regi regnum, Lodouico deinde
Sforciae Mauro tyrannis adempta est. Qui quidem sicuti aequali prope popularium
quaerela imperium administrarunt, ita eundem fere rerum suarum exitum uterque sortitus est, nisi quod alter fortunae suae haud
est, nisi quod alter fortunae suae haud multum superuixit, alter uero paucis post
fugam mensibus, cum magno conductorum militum exercitu ex Alemanis confecto, ab
exilio reuersus, quum iam haud paruam imperii partem recuperasset, externi militis
fraude ac proditione uiuus in potestatem hostium pertractus est, cum et copiis Gallo
praestaret, et omnes pene Italiae principes ei perinde ac procul dubio uictori futuro partim sese propalam aggregarent, partim clam auxilia submitterent.
Quin etiam hac ex parte hi duo principes comparem exitum
Gallo
praestaret, et omnes pene Italiae principes ei perinde ac procul dubio uictori futuro partim sese propalam aggregarent, partim clam auxilia submitterent.
Quin etiam hac ex parte hi duo principes comparem exitum habuisse dicuntur,
propterea quod quemadmodum Lodouicus in expellendo e regno Alfonso Gallis
praestiterat opem, ita Veneti eo ipso ab iisdem Gallis de imperio eiciendo omne studium
contulerunt, quum propter eam iniuriam, qua Veneti se ab illo in rebus Pisanis affectos
esse, ut supra demonstratum est, arbitrabantur, tum uel maxime propter nefarium
parte hi duo principes comparem exitum habuisse dicuntur,
propterea quod quemadmodum Lodouicus in expellendo e regno Alfonso Gallis
praestiterat opem, ita Veneti eo ipso ab iisdem Gallis de imperio eiciendo omne studium
contulerunt, quum propter eam iniuriam, qua Veneti se ab illo in rebus Pisanis affectos
esse, ut supra demonstratum est, arbitrabantur, tum uel maxime propter nefarium foedus, quod ille aduersus ipsos Venetos cum Bazethe Turcarum rege percusserat. Iam
insignibus duorum principum casibus ad regum documentum qualicunque oratione ante
oculos legentium
qualicunque oratione ante
oculos legentium propositis ad institutarum rerum regrediar narrationem.
rerum regrediar narrationem.
Turcae, qui partim in Peloponeso, partim circa maritima Illyrici loca limiti hostium praepositi erant, ne hyemem sine ullo praelio segnem omnino transigerent, crebro cum
hostibus leuia conserebant certamina.
Est oppidum in Troezenio agro Venetae ditionis, ab ipsis Venetis instauratum, natura pariter et operibus perquam munitissimum,
Naupliam scriptores uocant. Hunc locum praeter caeteros ciues ad mille
Albanesiorum equitum incolebant, qui eo ex diuersis
caeteros ciues ad mille
Albanesiorum equitum incolebant, qui eo ex diuersis Peloponesi atque Achaiae regionibus Turcarum graue Christianis hominibus imperium auersantibus confluxerant,
agrique angustia per latrocinia ac rapinam magna ex parte uitam tolerantes in regiones
Turcaicae ditionis frequentes faciebant incursiones.
Turcae igitur eorum populationibus saepius uexati tandem ineunt consilium dolo
Albanesios praedatores excipiendi. Itaque coacto equestri exercitu, qui
incursiones.
Turcae igitur eorum populationibus saepius uexati tandem ineunt consilium dolo
Albanesios praedatores excipiendi. Itaque coacto equestri exercitu, qui et uiribus et
numero hostibus superior esset, in agrum Naupliensem proficiscuntur. Quo ubi peruentum est, copias bifariam diuidunt, duae partes exercitus trans proximos montes conduntur, reliqui populabundi ad moenia urbis incedunt, quo elicerent hostes ad pugnam.
Albanesii qui quidem consueuerant pauci etiam aduersus plures hostium
incedunt, quo elicerent hostes ad pugnam.
Albanesii qui quidem consueuerant pauci etiam aduersus plures hostium pugnare, conspicati Turcas Christianis copiis numero haudquaquam superiores, conscensis equis
temere atque inexplorato prouolant extra oppidum. Turcae Albanesiis se in hostem
magno impetu inferentibus simulato metu cedunt, reiectis post terga scutis, ut in ueram
effusi fugam esse uiderentur. Iam insequendi ardore Christiani praeterierant hostes in
insidiis latentes: itaque eodem tempore et ab insidiis consurgunt Turcae, et simulatam
sistunt fugam,
aduersus plures hostium pugnare, conspicati Turcas Christianis copiis numero haudquaquam superiores, conscensis equis
temere atque inexplorato prouolant extra oppidum. Turcae Albanesiis se in hostem
magno impetu inferentibus simulato metu cedunt, reiectis post terga scutis, ut in ueram
effusi fugam esse uiderentur. Iam insequendi ardore Christiani praeterierant hostes in
insidiis latentes: itaque eodem tempore et ab insidiis consurgunt Turcae, et simulatam
sistunt fugam, atque in Albanesios longius ab oppido interclusos conuertunt equos, circunuentosque ita
conscensis equis
temere atque inexplorato prouolant extra oppidum. Turcae Albanesiis se in hostem
magno impetu inferentibus simulato metu cedunt, reiectis post terga scutis, ut in ueram
effusi fugam esse uiderentur. Iam insequendi ardore Christiani praeterierant hostes in
insidiis latentes: itaque eodem tempore et ab insidiis consurgunt Turcae, et simulatam
sistunt fugam, atque in Albanesios longius ab oppido interclusos conuertunt equos, circunuentosque ita magna ex parte trucidant. Pauci etenim ex mille hominibus per nota
diuerticula incolumes in urbem elapsi
magno impetu inferentibus simulato metu cedunt, reiectis post terga scutis, ut in ueram
effusi fugam esse uiderentur. Iam insequendi ardore Christiani praeterierant hostes in
insidiis latentes: itaque eodem tempore et ab insidiis consurgunt Turcae, et simulatam
sistunt fugam, atque in Albanesios longius ab oppido interclusos conuertunt equos, circunuentosque ita magna ex parte trucidant. Pauci etenim ex mille hominibus per nota
diuerticula incolumes in urbem elapsi sunt.
Per idem fere tempus Turcaica biremis e Corinthiaco sinu, hostilem classem exploratum egressa,
hostes in
insidiis latentes: itaque eodem tempore et ab insidiis consurgunt Turcae, et simulatam
sistunt fugam, atque in Albanesios longius ab oppido interclusos conuertunt equos, circunuentosque ita magna ex parte trucidant. Pauci etenim ex mille hominibus per nota
diuerticula incolumes in urbem elapsi sunt.
Per idem fere tempus Turcaica biremis e Corinthiaco sinu, hostilem classem exploratum egressa, circa Cephaleniam insulam in Venetam forte incidit triremem. Turcae
primo fugere conati, deinde ubi celeritate Christianae nauis iam uinci coeperunt, omisso remigio
interclusos conuertunt equos, circunuentosque ita magna ex parte trucidant. Pauci etenim ex mille hominibus per nota
diuerticula incolumes in urbem elapsi sunt.
Per idem fere tempus Turcaica biremis e Corinthiaco sinu, hostilem classem exploratum egressa, circa Cephaleniam insulam in Venetam forte incidit triremem. Turcae
primo fugere conati, deinde ubi celeritate Christianae nauis iam uinci coeperunt, omisso remigio arma expediunt, plane aut pugnando periculum euasuri, aut cruentam hosti
praebituri uictoriam. Veneti, arbitrantes Turcas desperata fuga uiuos
forte incidit triremem. Turcae
primo fugere conati, deinde ubi celeritate Christianae nauis iam uinci coeperunt, omisso remigio arma expediunt, plane aut pugnando periculum euasuri, aut cruentam hosti
praebituri uictoriam. Veneti, arbitrantes Turcas desperata fuga uiuos deditione in
hostium uenturos potestatem, ne in concursu biremem rostro discuterent, latus suae
triremis cum latere Turcaicae nauis iniecta manu ferrea coniungunt, nondum uelis per
securitatem subductis, quum alioqui classici praelium nauale inituri antemnas soleant
dimittere, modo sint
primo fugere conati, deinde ubi celeritate Christianae nauis iam uinci coeperunt, omisso remigio arma expediunt, plane aut pugnando periculum euasuri, aut cruentam hosti
praebituri uictoriam. Veneti, arbitrantes Turcas desperata fuga uiuos deditione in
hostium uenturos potestatem, ne in concursu biremem rostro discuterent, latus suae
triremis cum latere Turcaicae nauis iniecta manu ferrea coniungunt, nondum uelis per
securitatem subductis, quum alioqui classici praelium nauale inituri antemnas soleant
dimittere, modo sint nauticae rei periti,
praelium nauale inituri antemnas soleant
dimittere, modo sint nauticae rei periti,
nec de fuga cogitent. Turcae ubi uident se ab
hostibus religatos, fugamque praereptam esse, pars eorum tela in hostes adigere
coepit, atque ne saltu ad se irrumperent arcere, pars salute desperata circumspicere qua
in hostilem transilirent nauim, ibique pugnando inter hostium corpora ab se occisa
caderent.
Tandem quinque ex Turcis, animaduertentes Christianos segnius prae timore,
nec de fuga cogitent. Turcae ubi uident se ab
hostibus religatos, fugamque praereptam esse, pars eorum tela in hostes adigere
coepit, atque ne saltu ad se irrumperent arcere, pars salute desperata circumspicere qua
in hostilem transilirent nauim, ibique pugnando inter hostium corpora ab se occisa
caderent.
Tandem quinque ex Turcis, animaduertentes Christianos segnius prae timore, quem
hostium insperata incusserat audacia, decertare, in Venetam transiliunt triremem,
funesque, quibus
arcere, pars salute desperata circumspicere qua
in hostilem transilirent nauim, ibique pugnando inter hostium corpora ab se occisa
caderent.
Tandem quinque ex Turcis, animaduertentes Christianos segnius prae timore, quem
hostium insperata incusserat audacia, decertare, in Venetam transiliunt triremem,
funesque, quibus antemnae malo adnectuntur, abscindunt; uela una cum antemnis neccessario collapsa hostium capitibus incidunt, oculosque ac manus eorum obtegunt,
simulque implicant. Non desunt occasioni Turcae, itaque occisis aliquot hostium
Turcae, itaque occisis aliquot hostium
pluribusque grauiter uulneratis, uinculoque ferreae manus, quam hostes iniecerant,
abrupto, nauim suam strenuo repetunt saltu, hosteque
omnibus uerborum probris lacerato in Corinthiacum regrediuntur sinum, suis mox renuntiant Venetorum classem
nulla ex parte imminutam cum nouo imperatore Malchione Treuisano (Antonio enim
Crimano, ignauia notato, abrogatum erat imperium) partim in Corcyra, partim circa
Echinades insulas
omnibus uerborum probris lacerato in Corinthiacum regrediuntur sinum, suis mox renuntiant Venetorum classem
nulla ex parte imminutam cum nouo imperatore Malchione Treuisano (Antonio enim
Crimano, ignauia notato, abrogatum erat imperium) partim in Corcyra, partim circa
Echinades insulas esse, Christianosque parare irruptionem in Rhion eo consilio, ut hostilem, si possent, incenderent classem.
Qua re accepta Bazethes et supplementum militum eo confestim misit, et de ignominia Crimani ualde gauisus est, Venetorum simul
suis mox renuntiant Venetorum classem
nulla ex parte imminutam cum nouo imperatore Malchione Treuisano (Antonio enim
Crimano, ignauia notato, abrogatum erat imperium) partim in Corcyra, partim circa
Echinades insulas esse, Christianosque parare irruptionem in Rhion eo consilio, ut hostilem, si possent, incenderent classem.
Qua re accepta Bazethes et supplementum militum eo confestim misit, et de ignominia Crimani ualde gauisus est, Venetorum simul imprudentiam, simul intestina odia
ac simultates ex eo colligens. Censebat enim ducem exercitus
exercitus non nisi ob infidelitatis ac
proditionis crimen plectendum esse; caetera ducum errata non tam ipsis obicienda quam
eorum suffragatoribus, qui quidem summum imperium per stultitiam ad minus idoneum
detulissent. Caeterum ne ipse quoque de maritima expeditione aliquid remisisse uideretur, in pluribus imperii sui locis naueis fabricandas, ueteresque reficiendas constituit.
Itaque ad eas naueis, quas superiore anno aedificauerat, circiter sexaginta nouas addidit.
Quas sane partim in sinu Ambracio, partim in flumine Aeante ad Aulonem oppidum construi iussit, hac uel maxime
detulissent. Caeterum ne ipse quoque de maritima expeditione aliquid remisisse uideretur, in pluribus imperii sui locis naueis fabricandas, ueteresque reficiendas constituit.
Itaque ad eas naueis, quas superiore anno aedificauerat, circiter sexaginta nouas addidit.
Quas sane partim in sinu Ambracio, partim in flumine Aeante ad Aulonem oppidum construi iussit, hac uel maxime causa, ut Veneti eo terrore desperationeque resistendi compulsi animum ad pacem petendam flecterent, maritimisque Graeciae ac Illyrici locis, ad
quae ex Apulia et Calabria breuis transitus esset,
ne ipse quoque de maritima expeditione aliquid remisisse uideretur, in pluribus imperii sui locis naueis fabricandas, ueteresque reficiendas constituit.
Itaque ad eas naueis, quas superiore anno aedificauerat, circiter sexaginta nouas addidit.
Quas sane partim in sinu Ambracio, partim in flumine Aeante ad Aulonem oppidum construi iussit, hac uel maxime causa, ut Veneti eo terrore desperationeque resistendi compulsi animum ad pacem petendam flecterent, maritimisque Graeciae ac Illyrici locis, ad
quae ex Apulia et Calabria breuis transitus esset, caederent, ut scilicet Gallorum
maxime causa, ut Veneti eo terrore desperationeque resistendi compulsi animum ad pacem petendam flecterent, maritimisque Graeciae ac Illyrici locis, ad
quae ex Apulia et Calabria breuis transitus esset, caederent, ut scilicet Gallorum rex, si
forte subacto Neapolitano regno uellet traicere in Graeciam, Turcarum praesidiis per
illius orae loca dispositis facilius ab aditu arceretur; ad haec, quo Turcae nacti aliquando Italicae expeditionis opportunitatem commodius ac tutius ad occupandam
Italiam copias traducerent, nullo hostili loco in
in Graeciam, Turcarum praesidiis per
illius orae loca dispositis facilius ab aditu arceretur; ad haec, quo Turcae nacti aliquando Italicae expeditionis opportunitatem commodius ac tutius ad occupandam
Italiam copias traducerent, nullo hostili loco in Graecia, Macedonia atque Illyria relicto.
Etenim praeterquam quod haec gens proferendis imperii finibus semper studet,
malebat cum Gallis in Italia quam in Graecia rem gerere, propterea quod in aliena terra
et uictoriam gloriosiorem esse, et uinci minus periculosum censebat, ubi
opportunitatem commodius ac tutius ad occupandam
Italiam copias traducerent, nullo hostili loco in Graecia, Macedonia atque Illyria relicto.
Etenim praeterquam quod haec gens proferendis imperii finibus semper studet,
malebat cum Gallis in Italia quam in Graecia rem gerere, propterea quod in aliena terra
et uictoriam gloriosiorem esse, et uinci minus periculosum censebat, ubi scilicet uicti non
regionis, sed militum detrimentum essent accepturi. Et profecto Turcae nihil magis sibi
uitandum putant, quam ne in suis sedibus manum cum
opportunitatem commodius ac tutius ad occupandam
Italiam copias traducerent, nullo hostili loco in Graecia, Macedonia atque Illyria relicto.
Etenim praeterquam quod haec gens proferendis imperii finibus semper studet,
malebat cum Gallis in Italia quam in Graecia rem gerere, propterea quod in aliena terra
et uictoriam gloriosiorem esse, et uinci minus periculosum censebat, ubi scilicet uicti non
regionis, sed militum detrimentum essent accepturi. Et profecto Turcae nihil magis sibi
uitandum putant, quam ne in suis sedibus manum cum Christianis
commodius ac tutius ad occupandam
Italiam copias traducerent, nullo hostili loco in Graecia, Macedonia atque Illyria relicto.
Etenim praeterquam quod haec gens proferendis imperii finibus semper studet,
malebat cum Gallis in Italia quam in Graecia rem gerere, propterea quod in aliena terra
et uictoriam gloriosiorem esse, et uinci minus periculosum censebat, ubi scilicet uicti non
regionis, sed militum detrimentum essent accepturi. Et profecto Turcae nihil magis sibi
uitandum putant, quam ne in suis sedibus manum cum Christianis conserere cogantur.
Valde enim timent,
malebat cum Gallis in Italia quam in Graecia rem gerere, propterea quod in aliena terra
et uictoriam gloriosiorem esse, et uinci minus periculosum censebat, ubi scilicet uicti non
regionis, sed militum detrimentum essent accepturi. Et profecto Turcae nihil magis sibi
uitandum putant, quam ne in suis sedibus manum cum Christianis conserere cogantur.
Valde enim timent, ne suae ditionis Christiani, quorum quidem uis ingens est, licet iam
extincta sit eorum nobilitas, oblata externi auxilii occasione iugum excutiat, et in communem hostem arma rapiat. Inde morem illis esse arbitror,
Et profecto Turcae nihil magis sibi
uitandum putant, quam ne in suis sedibus manum cum Christianis conserere cogantur.
Valde enim timent, ne suae ditionis Christiani, quorum quidem uis ingens est, licet iam
extincta sit eorum nobilitas, oblata externi auxilii occasione iugum excutiat, et in communem hostem arma rapiat. Inde morem illis esse arbitror, ut si quem forte alicuius
numeri hostem intra fines suos armatum coeperint, eum extemplo interficiant; rursus,
ipsi praedandi studio egressi, quemcunque in hostico nacti fuerint conseruent, in
seruitutemque
nobilitas, oblata externi auxilii occasione iugum excutiat, et in communem hostem arma rapiat. Inde morem illis esse arbitror, ut si quem forte alicuius
numeri hostem intra fines suos armatum coeperint, eum extemplo interficiant; rursus,
ipsi praedandi studio egressi, quemcunque in hostico nacti fuerint conseruent, in
seruitutemque abducant. Tametsi ferocissima natio solos fere Hungaros, Choruatos et
Moldouios sibi uirtute pares ducat; caeteros uero Christianos, eo quod haud saepe comminus, sed tormentis ac missilibus ut plurimum pugnant,
iugum excutiat, et in communem hostem arma rapiat. Inde morem illis esse arbitror, ut si quem forte alicuius
numeri hostem intra fines suos armatum coeperint, eum extemplo interficiant; rursus,
ipsi praedandi studio egressi, quemcunque in hostico nacti fuerint conseruent, in
seruitutemque abducant. Tametsi ferocissima natio solos fere Hungaros, Choruatos et
Moldouios sibi uirtute pares ducat; caeteros uero Christianos, eo quod haud saepe comminus, sed tormentis ac missilibus ut plurimum pugnant,
perinde ac foeminas spernat.
Putat enim proprium uiri esse rem gladio comminus gerere,
illatorum uulnerum foeditate suam hostiumque uirtutem metiens, quippe non praelium, sed puerorum iocum
existimat, in quo abscissis manibus pedibusque, aut tota ceruice desecta, corpora minime
detruncantur.
in quo abscissis manibus pedibusque, aut tota ceruice desecta, corpora minime
detruncantur.
tentata, nauem proditam incauti amittunt.
moueret, quocum sane non sine publico detrimento priuatam habebat simultatem, tum
ne inbellem inglorius gereret magistratum, atque eo magis ut hostibus, apud quos Veneti
contemptui erant, ostenderet se quoque armatos esse atque ad uim inferendam haud
imparatos. Iacet haec insula in Ionio mari, fauces Rhii uno latere prospectans, hinc ab
Acarnania, inde a Peloponeso pari fere spatio submota: trecenta enim circiter et uiginti
stadia ab utroque distat litore. Circuitu patet centum et quadraginta millia passuum,
est.
Igitur Triuisanus, ui magna pulueris
utuntur, apparatuque caetero urbium oppugnandarum Methone aduecto,
cum tota classe ad Cephaleniam contendit, oppidumque ibi eiusdem nominis oppugnare
adortus est. In qua quidem oppugnatione, tametsi totum pene oppidum muris dirutis
nudasset munimentis, summa tamen uirtute a Turcis, qui in praesidio erant, defensum
est. Quum itaque totam fere hyemem Venetus ad Cephaleniam, eo quod remige tantum
classem instructam, milite uero inopem habebat, nequicquam absumpsisset, amissis
duobus circiter millibus, promptissimo quoque classicorum, tandem irrito incaepto inde
abscessit
et uituperari solent, propterea quod ipsi Veneti mercatorum ritu solo lucro, ut alio
loco diximus, omnia metiuntur, nec animaduertunt, rei bellicae prorsus ignari, etiam
peritissimis militiae ducibus, nedum e mercaturae officina ad regendum exercitum
assumptis, haud semper in bello euentus respondere.
Praeter haec nihil ferme dignum memoratu a Turcis Venetisque per hyemem actum,
nisi quod Turcae ad Sasonem insulam, quae ab Orico octo fere millia passuum abest, non
minore astu quam audacia Istricam triremem expugnatam, tribus Venetis longis nauibus
prope
hostiles lembos ab Hieronymo Contareno ad classem legato
quatuor triremes, e quibus una Istrica, treis reliquas antecedens, regionibus explorandis
praemissa ad Sasonem insulam accessit (inde Brundusium breuis traiectus intercedit). Et
quum ad hanc insulam, qua ea in Apuliam uergit, sub solis occasum applicuisset, nautae
remigesque totius diei lassi remigio, iactis anchoris, coenatique nauim tentoriis de
more integunt, mox quietem hostium prorsus securi capiunt. Erat in insula Graecus
quidam, solitariam uitam
Et
quum ad hanc insulam, qua ea in Apuliam uergit, sub solis occasum applicuisset, nautae
remigesque totius diei lassi remigio, iactis anchoris, coenatique nauim tentoriis de
more integunt, mox quietem hostium prorsus securi capiunt. Erat in insula Graecus
quidam, solitariam uitam ducens, uulgus Graeca uoce ita degentes
uitam ducens, uulgus Graeca uoce ita degentes
Graeca uoce ita degentes
nauim conspexisset, flamma ignis aut fumo
signum aederet.
Is itaque ac si non in diuino cultu, sed in specula ibi positus esset, ubi uidit
Christianam triremem ad eam insulae regionem stare, quae Italiam spectat, signum
Turcis e diuerso ab ea parte, qua insula in Turcaicam continentem uergit, ex composito
reddidit, ne scelerati hominis proditio a Christianis deprehendi posset. Tres autem
biremes Turcaicę, per id tempus Aulone forte emissae litori, cui Ceraunii montes incumbunt, alligatae stabant: distat autem ab hoc litore Sason insula
deprehendi posset. Tres autem
biremes Turcaicę, per id tempus Aulone forte emissae litori, cui Ceraunii montes incumbunt, alligatae stabant: distat autem ab hoc litore Sason insula circiter quatuor et uiginti stadiorum interuallo. Turcae igitur quum e signo ab Eremita dato Christianam nauim
in proxima statione esse intellexissent, armis caeterisque rebus ad pugnam neccessariis
expeditis, nocte intempesta silentio ad hostilem accedunt nauim. Vbi quum omnia
neglecta atque ipsos quoque uigiles sopitos esse sensissent, horribili sonitu ac clamore
sublato in Istricam
nauim
in proxima statione esse intellexissent, armis caeterisque rebus ad pugnam neccessariis
expeditis, nocte intempesta silentio ad hostilem accedunt nauim. Vbi quum omnia
neglecta atque ipsos quoque uigiles sopitos esse sensissent, horribili sonitu ac clamore
sublato in Istricam transcedunt triremem, alios torpidos somno pauentesque ad
necopinatum tumultum, alios in intima nauis metu refugientes, alios praesenti animo
arma sumentes opprimunt, caedeque miserabili omnia eo magis replent, quod praefectus nauis Ister (et est ea gens, ut plaerique
nocte intempesta silentio ad hostilem accedunt nauim. Vbi quum omnia
neglecta atque ipsos quoque uigiles sopitos esse sensissent, horribili sonitu ac clamore
sublato in Istricam transcedunt triremem, alios torpidos somno pauentesque ad
necopinatum tumultum, alios in intima nauis metu refugientes, alios praesenti animo
arma sumentes opprimunt, caedeque miserabili omnia eo magis replent, quod praefectus nauis Ister (et est ea gens, ut plaerique Dalmatae ferocioris animi) Norica bipenni,
quam forte inter tumultum somno excitus arripuerat, puppim
arripuerat, puppim aliquamdiu, dum incolumis stetit, non sine hostium caede defenderat.
Exortu aurorae, Turcae, ne a Venetis triremibus, quas haud procul esse sciebant,
opprimerentur, expugnatam nauim Aulonem, remulco cursum eius adiuuantes, raptim
pertraxerunt. Et tumultuatum in Venetis nauibus fuerat, ut Istriae triremi irent subsidio,
sed dum metu segniter cunctabundique suas moliuntur naues, putantes se non tam auxilio perditis fore quam semet in discrimen coniecturos, si hostis insequi pergeret, Turcas
e manibus emisere.
esse sciebant,
opprimerentur, expugnatam nauim Aulonem, remulco cursum eius adiuuantes, raptim
pertraxerunt. Et tumultuatum in Venetis nauibus fuerat, ut Istriae triremi irent subsidio,
sed dum metu segniter cunctabundique suas moliuntur naues, putantes se non tam auxilio perditis fore quam semet in discrimen coniecturos, si hostis insequi pergeret, Turcas
e manibus emisere.
quam semet in discrimen coniecturos, si hostis insequi pergeret, Turcas
e manibus emisere.
euocauit, ratus magna
militiae iactura ignauiam dimitti impunitam. At praefecti, quamquam non lati auxilii
conscientia moesti, fixis in terram oculis ante tribunal legati, qui quidem locum
demortui imperatoris tenebat, stabant, culpam tamen in Istros transferentes sese noxae
eximere conabantur, qui procul a suis per temeritatem abiuncti in hostico, tanquam in
pacato, securi sine ullis custodiis noctem aegissent; se insuper, Istris exploratum loca
praemissis, praelio non interfuisse, sed re iam transacta
non lati auxilii
conscientia moesti, fixis in terram oculis ante tribunal legati, qui quidem locum
demortui imperatoris tenebat, stabant, culpam tamen in Istros transferentes sese noxae
eximere conabantur, qui procul a suis per temeritatem abiuncti in hostico, tanquam in
pacato, securi sine ullis custodiis noctem aegissent; se insuper, Istris exploratum loca
praemissis, praelio non interfuisse, sed re iam transacta superuenisse asseuerabant. Qui
quidem quum sese parum purgasse uisi essent, acerbissima primo lacerati
conscientia moesti, fixis in terram oculis ante tribunal legati, qui quidem locum
demortui imperatoris tenebat, stabant, culpam tamen in Istros transferentes sese noxae
eximere conabantur, qui procul a suis per temeritatem abiuncti in hostico, tanquam in
pacato, securi sine ullis custodiis noctem aegissent; se insuper, Istris exploratum loca
praemissis, praelio non interfuisse, sed re iam transacta superuenisse asseuerabant. Qui
quidem quum sese parum purgasse uisi essent, acerbissima primo lacerati sunt a legato
insuper, Istris exploratum loca
praemissis, praelio non interfuisse, sed re iam transacta superuenisse asseuerabant. Qui
quidem quum sese parum purgasse uisi essent, acerbissima primo lacerati sunt a legato
oratione, deinde cathenę his iniectae, uinctique Venetias missi ibique in carcerem coniecti, tandem post aliquos menses mulcta dicta dimissi. Etenim senatus Venetus, tametsi
illos pro desertoribus haberet, poenam tamen ultimi supplicii eis remisit, non ausus capitalis in patritios animaduersionis inuidiam subire. Seniores enim apud Venetos iuniorum
sunt a legato
oratione, deinde cathenę his iniectae, uinctique Venetias missi ibique in carcerem coniecti, tandem post aliquos menses mulcta dicta dimissi. Etenim senatus Venetus, tametsi
illos pro desertoribus haberet, poenam tamen ultimi supplicii eis remisit, non ausus capitalis in patritios animaduersionis inuidiam subire. Seniores enim apud Venetos iuniorum suffragia in petendis magistratibus aucupantes iuuenibus suis ambitione corrupti
uehementer indulgent, ut fere fit in omnibus rebus publicis, ubi populi studiis honores
mandantur.
Accedit ad hoc,
coniecti, tandem post aliquos menses mulcta dicta dimissi. Etenim senatus Venetus, tametsi
illos pro desertoribus haberet, poenam tamen ultimi supplicii eis remisit, non ausus capitalis in patritios animaduersionis inuidiam subire. Seniores enim apud Venetos iuniorum suffragia in petendis magistratibus aucupantes iuuenibus suis ambitione corrupti
uehementer indulgent, ut fere fit in omnibus rebus publicis, ubi populi studiis honores
mandantur.
Accedit ad hoc, quod illi desertionis rei non ciues, sed socios ab hostibus circumuentos deseruerant,
pro desertoribus haberet, poenam tamen ultimi supplicii eis remisit, non ausus capitalis in patritios animaduersionis inuidiam subire. Seniores enim apud Venetos iuniorum suffragia in petendis magistratibus aucupantes iuuenibus suis ambitione corrupti
uehementer indulgent, ut fere fit in omnibus rebus publicis, ubi populi studiis honores
mandantur.
Accedit ad hoc, quod illi desertionis rei non ciues, sed socios ab hostibus circumuentos deseruerant, quorum plane uiliora sunt capita Venetis quam ciuium. Nam licet
Veneti sociis ac plebi etiam suae hac ex parte
uiliora sunt capita Venetis quam ciuium. Nam licet
Veneti sociis ac plebi etiam suae hac ex parte uideantur esse pares, quod cum his connubio iungantur, tamen quia soli patritii, si mercatores eo nomine appellandi sint, non
modo ad imperia ac magistratus admittuntur, sed etiam suffragii ferendi in comitiis ius
habent, longe maioris precii sunt apud Venetum senatum quam caeteri extra patritiorum
corpus positi, siue hi sunt socii, siue ciues. Infimae enim prope fortunae apud Venetos
habentur, cum quibus illi imperium non communicant, nec honorem impertiuntur.
Quamquam Christianae
non fugeret, puderetque irriti ad
Cephaleniam incoepti, missis legatis cum muneribus ad Ferrandum, Ioannis Arragonii
filium, Hispaniorum regem, suppliciter petierunt, ut eius permissu liceret Consaluo
Adigario, clarissimo sua aetate duci, cum his Hispanorum copiis, quas ipse in Sicilia id
temporis habebat, ad Cephaleniam proficisci, atque inde pulsis Turcis Venetorum ditioni
insulam adiungere. In quam quidem sententiam quum regem facile induxissent,
numerata Hispanis militibus ingenti ui pecuniae Cephaleniam una cum
filium, Hispaniorum regem, suppliciter petierunt, ut eius permissu liceret Consaluo
Adigario, clarissimo sua aetate duci, cum his Hispanorum copiis, quas ipse in Sicilia id
temporis habebat, ad Cephaleniam proficisci, atque inde pulsis Turcis Venetorum ditioni
insulam adiungere. In quam quidem sententiam quum regem facile induxissent,
numerata Hispanis militibus ingenti ui pecuniae Cephaleniam una cum Consaluo
repetunt. Ibi dux Hispanus expositis in terram militibus, situmque ac moenia oppidi
prius
atque inde pulsis Turcis Venetorum ditioni
insulam adiungere. In quam quidem sententiam quum regem facile induxissent,
numerata Hispanis militibus ingenti ui pecuniae Cephaleniam una cum Consaluo
repetunt. Ibi dux Hispanus expositis in terram militibus, situmque ac moenia oppidi
prius contemplatus, turrim ligneam, quae muros oppidi altitudine adaequaret celerrime
exstruxit, qua muris admota, hostibusque, qui obsistebant, missilibus submotis, oppidum
intra paucas horas, postea quam oppugnari coeptum est, ui coepit.
militibus, situmque ac moenia oppidi
prius contemplatus, turrim ligneam, quae muros oppidi altitudine adaequaret celerrime
exstruxit, qua muris admota, hostibusque, qui obsistebant, missilibus submotis, oppidum
intra paucas horas, postea quam oppugnari coeptum est, ui coepit.
Quo in potestatem Venetorum reddito, ipse cum militibus suis captiuisque Turcis, et
caetera omni praeda, quam in oppido nactus fuerat, in Siciliam, unde profectus erat,
confestim enauigauit, ne ab iniquo bello abesset, quod aduersus Fridericum
Neapolitanum regem, qui Ferrandino in
adaequaret celerrime
exstruxit, qua muris admota, hostibusque, qui obsistebant, missilibus submotis, oppidum
intra paucas horas, postea quam oppugnari coeptum est, ui coepit.
Quo in potestatem Venetorum reddito, ipse cum militibus suis captiuisque Turcis, et
caetera omni praeda, quam in oppido nactus fuerat, in Siciliam, unde profectus erat,
confestim enauigauit, ne ab iniquo bello abesset, quod aduersus Fridericum
Neapolitanum regem, qui Ferrandino in regnum successerat, parabatur. Iam enim Gallus
et Hispanus reges, nullo infamiae respectu, scelestum
qua muris admota, hostibusque, qui obsistebant, missilibus submotis, oppidum
intra paucas horas, postea quam oppugnari coeptum est, ui coepit.
Quo in potestatem Venetorum reddito, ipse cum militibus suis captiuisque Turcis, et
caetera omni praeda, quam in oppido nactus fuerat, in Siciliam, unde profectus erat,
confestim enauigauit, ne ab iniquo bello abesset, quod aduersus Fridericum
Neapolitanum regem, qui Ferrandino in regnum successerat, parabatur. Iam enim Gallus
et Hispanus reges, nullo infamiae respectu, scelestum inierant consilium Fridericum
in potestatem Venetorum reddito, ipse cum militibus suis captiuisque Turcis, et
caetera omni praeda, quam in oppido nactus fuerat, in Siciliam, unde profectus erat,
confestim enauigauit, ne ab iniquo bello abesset, quod aduersus Fridericum
Neapolitanum regem, qui Ferrandino in regnum successerat, parabatur. Iam enim Gallus
et Hispanus reges, nullo infamiae respectu, scelestum inierant consilium Fridericum e
regno expellendi, atque illud, non quidem regio more sed latronum ritu, inter se
diuidendi. Est enim proprium regum de suo
coeli motu quam Dei arbitrio regerentur, et quia
Ferrandinum regem, fratris filium, ueneno necasse dicitur.
Caeterum Gallus rex, simul gloria Hispanorum stimulatus, quam illi Cephalenis subactis sibi adiecerant, simul ut, prae se ferendo Turcis se iam hostem esse, spargeretur in
uulgus se iccirco regnum Friderico ereptum ire, quo ex propinquo commodius in Turcas
arma mouerent, quasi non posset cum Turcis bellum geri Friderico in regno suo
manente, et ad hanc expeditionem operam suam ultro pollicente, armatis Massiliae ad
duodecim turritis nauibus eas Venetis
fratris filium, ueneno necasse dicitur.
Caeterum Gallus rex, simul gloria Hispanorum stimulatus, quam illi Cephalenis subactis sibi adiecerant, simul ut, prae se ferendo Turcis se iam hostem esse, spargeretur in
uulgus se iccirco regnum Friderico ereptum ire, quo ex propinquo commodius in Turcas
arma mouerent, quasi non posset cum Turcis bellum geri Friderico in regno suo
manente, et ad hanc expeditionem operam suam ultro pollicente, armatis Massiliae ad
duodecim turritis nauibus eas Venetis auxilio misit. Quibus Veneti classi suae adiunctis
Lesbum insulam inuasere,
Hispanorum stimulatus, quam illi Cephalenis subactis sibi adiecerant, simul ut, prae se ferendo Turcis se iam hostem esse, spargeretur in
uulgus se iccirco regnum Friderico ereptum ire, quo ex propinquo commodius in Turcas
arma mouerent, quasi non posset cum Turcis bellum geri Friderico in regno suo
manente, et ad hanc expeditionem operam suam ultro pollicente, armatis Massiliae ad
duodecim turritis nauibus eas Venetis auxilio misit. Quibus Veneti classi suae adiunctis
Lesbum insulam inuasere, ubi cum Galli Mytilenem urbem aliquandiu
Vladislauo rege foedus ineunt.
atque Illyrici loca postulabat ― uariis diu ac saepe consiliis agitatis tandem ad Hungarorum opem implorandam,
utpote (quos timeri a Turcis fama haud falsa plane erat) necessario confugiunt, non tam
eorum amicitia fraeti quam existimantes illos, si quis stipendium offerret, haud difficulter arma in Turcas sumpturos, quum alioqui his et per se essent infensi, et Christiano
nomini deditissimi.
Misso igitur ad Vuladislauum, cui Hungari ob segnitiem uaccae nomen indiderant,
oratore Sebastiano Iustiniano, oratione quam maxime miserabili (ipsi etenim eam aeditam uidimus) detegendo clades
iuuandos bellumque communibus uiribus aduersus hosteis gerendum. Sed quum rex ex oratione et postulatis Veneti
oratoris ad concilium principum retulisset, nemini fere praeter Thomam, Strigoniensium
pontificem et Romanae Ecclesiae cardinalem, uisi sunt Veneti armis defendendi. Quod
enim meritum in se Venetorum esse pro se quisque dicebat, ut pro illis aduersus Turcas
arma sumant? Contra satis sese scire Venetos Hungarico regno ualde esse iniurios,
quippe qui maritimae Dalmatiae quasdam urbeis, iuris procul dubio regni Hungarici,
post mortem
gentis suae animum
metiebatur; eius esse Vuladislauum ingenii, ut malit aurum quam gloriam, nihil non
illum spe pecuniae, cuius esset auidissimus, facturum.
Itaque Venetus promissis (sic enim domi mandatum erat) in singulos annos centum
millibus nummum aureorum Hungaris pendendis, donec bellum esset Venetis cum
Turca, ubi autem debellatum esset, paxue cum hoste aequis conditionibus composita,
triginta solum millia nummum Veneti perpenderent, cum Vuladislauo foedus
cum Vuladislauo foedus icit,
non
quidem ut bellum totis regni uiribus cum Turcis gereretur, sed potius ut umbra
Hungarici auxilii Veneti tegerentur. Tanta nimirum erat et apud Turcas Hungaricae uirtutis opinio, et Venetis in ea gente spes reposita, tametsi Veneti, dum a Turcis bello
urgentur, saepius conquesti sint Hungaros magis spem auxilii ostendere quam re socios
iuuare. Qua quidem in re Venetos imprudenter conquestos esse arbitror: neque enim
Veneti suo duntaxat aerario totas
Hungarici auxilii Veneti tegerentur. Tanta nimirum erat et apud Turcas Hungaricae uirtutis opinio, et Venetis in ea gente spes reposita, tametsi Veneti, dum a Turcis bello
urgentur, saepius conquesti sint Hungaros magis spem auxilii ostendere quam re socios
iuuare. Qua quidem in re Venetos imprudenter conquestos esse arbitror: neque enim
Veneti suo duntaxat aerario totas Hungarorum uires, quas id bellum postulabat, conducere poterant, nec rursus Hungari centum millium aureorum precio Turcarum arma
in se auertere seque pro alienis uastandis obicere
ostendere quam re socios
iuuare. Qua quidem in re Venetos imprudenter conquestos esse arbitror: neque enim
Veneti suo duntaxat aerario totas Hungarorum uires, quas id bellum postulabat, conducere poterant, nec rursus Hungari centum millium aureorum precio Turcarum arma
in se auertere seque pro alienis uastandis obicere censebant. Turcae enim sicut ad pugnam collatis signis ineundam statarii militis inopia parum idonei sunt,
ita depopulandis hostium agris eximia equorum pernicitate aptissimi.
nuntiisque ultro citroque
missitandis tantisper bellum differret, dum tempus hyemis absumeretur, quo prima
aestate, aut quiescentibus Hungaris aut ad arma mouenda nondum paratis, classem e
Rhio, ubi id temporis hyemabat, eductam cum his nauibus, quas in Ambracio sinu, ut
ante dictum est, aedificari iusserat, coniungeret, Methonemque inde oppidum ac caetera
Venetorum in Peloponeso loca iret oppugnatum.
Itaque quum ex Hungaria, legato a Vuladislauo, licet nouo exemplo, in gratiam
Christianorum retento, neque certum bellum,
aestate, aut quiescentibus Hungaris aut ad arma mouenda nondum paratis, classem e
Rhio, ubi id temporis hyemabat, eductam cum his nauibus, quas in Ambracio sinu, ut
ante dictum est, aedificari iusserat, coniungeret, Methonemque inde oppidum ac caetera
Venetorum in Peloponeso loca iret oppugnatum.
Itaque quum ex Hungaria, legato a Vuladislauo, licet nouo exemplo, in gratiam
Christianorum retento, neque certum bellum, neque res quietae nuntiarentur, Iacobum
Eunuchum ― is erat ex regiis purpuratis haud postremus ― classe
ubi id temporis hyemabat, eductam cum his nauibus, quas in Ambracio sinu, ut
ante dictum est, aedificari iusserat, coniungeret, Methonemque inde oppidum ac caetera
Venetorum in Peloponeso loca iret oppugnatum.
Itaque quum ex Hungaria, legato a Vuladislauo, licet nouo exemplo, in gratiam
Christianorum retento, neque certum bellum, neque res quietae nuntiarentur, Iacobum
Eunuchum ― is erat ex regiis purpuratis haud postremus ― classe utraque ei attributa,
omnibusque rebus, quae ad nauale bellum usui essent instructa, Methonem petere iubet,
satis gnarus
qua Veneti, ut Turcas bello Hungarico aliqua ex parte occuparent, cum
Hungaris pacti erant, ad equos eorum calciandos, nedum ad iustum exercitum conducendum uix sufficere. Ferunt autem hanc classem trecentarum nauium numerum explesse, praeter illas naues, quae ad Aulonem constructae in Aoum flumen, quod quidam
Aeantem dicunt,
deductae erant nec emitti in salum poterant, eo quod fluuius nullis
per aestatem imbribus auctus adeo diutino insuper aestu exaruerat, ut circa ostium
nedum ad iustum exercitum conducendum uix sufficere. Ferunt autem hanc classem trecentarum nauium numerum explesse, praeter illas naues, quae ad Aulonem constructae in Aoum flumen, quod quidam
Aeantem dicunt,
deductae erant nec emitti in salum poterant, eo quod fluuius nullis
per aestatem imbribus auctus adeo diutino insuper aestu exaruerat, ut circa ostium
maxime uix unius pedis alueo in mare effunderetur, quum et per se conuolutis rapido
amnis cursu
deductae erant nec emitti in salum poterant, eo quod fluuius nullis
per aestatem imbribus auctus adeo diutino insuper aestu exaruerat, ut circa ostium
maxime uix unius pedis alueo in mare effunderetur, quum et per se conuolutis rapido
amnis cursu arenis, simul et marinis fluctibus ad ostium
actis arenaeque effluenti
occurentibus os amnis exaggeretur, nec fit nauibus peruium, nisi quum
solers, obiectis
sex partim onerariis, partim longis nauibus ostio
amnis eo facilius Turcas exitu arcebant,
quod non nisi singulae naues propter fluuialis aluei angustias, et hae ne remis quidem
instructae, nedum armatae fluuio educi in altum poterant, uel si is, ut per hyemem fieri
solet, largissimis intumuisset imbribus. Valde autem Turcae timebant, utpote qui fortunae nihil committunt, ne, ut quaeque nauis euecta esset, antequam se ad pugnam
instruere posset ab hostibus, qui praesto erant, interciperetur.
timebant, utpote qui fortunae nihil committunt, ne, ut quaeque nauis euecta esset, antequam se ad pugnam
instruere posset ab hostibus, qui praesto erant, interciperetur. Porro nullum ex aequo
certamen fore uidebatur, nisi prius aliquot una constitutae naues atque in frontem
instructae tantum spatii in altum procederent, quantum satis esset ad sese remis
aduersum hosteis concitandum.
Bazethes rex interea, cum equitatu pedestribusque copiis ex hybernis profectus, per
Macedoniam, Thessaliamque, inde
committunt, ne, ut quaeque nauis euecta esset, antequam se ad pugnam
instruere posset ab hostibus, qui praesto erant, interciperetur. Porro nullum ex aequo
certamen fore uidebatur, nisi prius aliquot una constitutae naues atque in frontem
instructae tantum spatii in altum procederent, quantum satis esset ad sese remis
aduersum hosteis concitandum.
Bazethes rex interea, cum equitatu pedestribusque copiis ex hybernis profectus, per
Macedoniam, Thessaliamque, inde per Locros, Ozolas cognomine,
inde per Locros, Ozolas cognomine,
ac Phocidem
caeterasque Graeciae regiones Isthmo appositas iter agens Peloponnesum ingressus est.
Atque quo suspitionem ab oppugnanda Methone auerteret, hostemque securiorem redderet ― Turcae enim in hoste nihil contemnunt ― leuorsum aliquot stadiis Argiuum uersus agrum flectens rumorem de industria uulgat se Naupliam iturum oppugnatum, quam
quidem urbem inter Argiuum et Troezenium agrum esse, situque loci ac operibus munitissimam atque iccirco oppugnanti haud promptam supra docuimus.
stadiis Argiuum uersus agrum flectens rumorem de industria uulgat se Naupliam iturum oppugnatum, quam
quidem urbem inter Argiuum et Troezenium agrum esse, situque loci ac operibus munitissimam atque iccirco oppugnanti haud promptam supra docuimus.
Caeterum peruastato Naupliensi agro in Arcadiam conuertit iter, regionis amoenitate atque commeatuum copia inuitatus. Ea regio in medio ferme Peloponneso sita crebris montibus distincta est, fontibusque saluberrimis abundat, equis insuper alendis
propter pabuli copiam peropportuna. Hic igitur aliquot moratus diebus et ipse
oppugnatum, quam
quidem urbem inter Argiuum et Troezenium agrum esse, situque loci ac operibus munitissimam atque iccirco oppugnanti haud promptam supra docuimus.
Caeterum peruastato Naupliensi agro in Arcadiam conuertit iter, regionis amoenitate atque commeatuum copia inuitatus. Ea regio in medio ferme Peloponneso sita crebris montibus distincta est, fontibusque saluberrimis abundat, equis insuper alendis
propter pabuli copiam peropportuna. Hic igitur aliquot moratus diebus et ipse uenationi
atque aucupio dedit operam, nec caeteris principum uenari feras
classibus
institutum teneret iter, Venetus ad classem legatus Hieronymus Contarenus, qui, ut dictum est, locum demortui obtinebat imperatoris, aegre ferens Venetos non Aegaei solum,
sed et Ionii maris pelli possessione, e Sybota soluens ― Epeiri insula est Thesprotio litori,
qua Thyamis amnis in mare erumpit, adiacens ― quo, ne hostium coactu praelium
nec sese pugnae per metum committentes contemnere eorumque ignauiam irridere, nec coeptum intermittere cursum. Vbi
uero lenior uentus flare ― is enim sub occasum solis languescere solet ― uelaque mox
flaccescere coeperunt, subductis uelis proras in hostem conuertunt. Veneti metu pugnandi ingenito, quamquam ipsi non formidine, sed consilio se certamen subterfugere
prędicant, confestim altum petunt. Turcae eos paruo spatio insecuti duas ex hostium
uectoriis nauibus, quas a Venetis grossas uocari triremes ante
suorum cęde ad
ducem, non praeda modo, sed et omine futuri successus laetum, uacuas fere hominibus
pertraxere. Etenim Christiani, qui quidem magna ex parte Dalmatae erant, ad mortem
insita feritate haud imparati, posteaquam se ferreis teneri harpagonibus nec fugae uiam
patere uident, dimissis in aquam ab utroque nauis latere remis, quo remige quoque cum
classiariis militibus rem gererent, adeo pertinaciter desperata salute decertarunt, ut non
nisi paucissimi uiui, et hi quidem uulneribus pene confecti in hostium deuenerint potestatem.
Igitur Iacobus nihil non regiae fortunae
posteaquam se ferreis teneri harpagonibus nec fugae uiam
patere uident, dimissis in aquam ab utroque nauis latere remis, quo remige quoque cum
classiariis militibus rem gererent, adeo pertinaciter desperata salute decertarunt, ut non
nisi paucissimi uiui, et hi quidem uulneribus pene confecti in hostium deuenerint potestatem.
Igitur Iacobus nihil non regiae fortunae simulque Turcarum uirtuti patere ratus,
securus propter Peloponnesiacum
litus Methonem uersus nauigabat. Iamque
Cyparissiam attingens
incumbentibus litori naues omnes cursum tenentes, nec
incolumes modo, sed etiam aliqua ex parte uictrices prospexit, ex equo, ut ferunt, disiliit, atque posteaquam prostratus humi (eo ritu Turcae Deum uenerantur) terram osculo magna spectantium admiratione contigit, ita, ut erat in genua submissus, oculis in
coelum sublatis,
Grates tibi, inquit, summe Deus, ago, quod me mari quoque, quod quidem uix sperare audebam, hostibus meis prętuleris.
Iam enim illis confessionem concessi maris, quasi
omnes cursum tenentes, nec
incolumes modo, sed etiam aliqua ex parte uictrices prospexit, ex equo, ut ferunt, disiliit, atque posteaquam prostratus humi (eo ritu Turcae Deum uenerantur) terram osculo magna spectantium admiratione contigit, ita, ut erat in genua submissus, oculis in
coelum sublatis,
Grates tibi, inquit, summe Deus, ago, quod me mari quoque, quod quidem uix sperare audebam, hostibus meis prętuleris.
Iam enim illis confessionem concessi maris, quasi uictis, palam expressimus,
metum committunt.
Porro cur me tibi minorem non geram, cur ad te omnia non referam, quandoquidem
tuo amoto auxilio (quippe per me puluis sum et umbra) nihil erat, quod de maris sperarem possessione? Tu enim res hominum administras et singulos etiam hominum actus
animaduertis, neque aliquid est in rebus abs te conditis (omnium enim tu author es) quod
ad tuum non agatur praescriptum. Vnde licet tuo iussu alia extollantur, alia deprimantur,
omnia tamen recte et ordine facis, propterea quod quemadmodum tu summa
ratione mundum
alia deprimantur,
omnia tamen recte et ordine facis, propterea quod quemadmodum tu summa
ratione mundum construxisti, ita summa is etiam ratione abs te regatur necesse est.
Quum igitur tuo solius arbitratu mortales et uoti compotes procul dubio efficiantur,
et in aduersa incidant, fac me, obsecro, si tua fert uoluntas, ita superbissimorum hostium
uictorem, utpote qui maris possessionem sibi nefarie uendicant, ut tamen animus meus,
nil per insolentiam secundis inflatus rebus, tibi qui ritu solis obscura illustras, lucidis uero
ac per se fulgentibus
erat, magna potiundae urbis spe se
contulit. Quumque cognouisset classem quoque ad Thriasterides, insulas Messenio litori,
ut ante dictum est, obiectas, accessisse atque portum ingressam, quem recentiores Graeci
Sophiam uocant, confestim urbis oppugnationem agressus est. Ea porro exstructa est in
Messenii agri lingua tria ferme stadia in altum prominente, undique mari abluitur,
praeterquam a septemtrione, qua continenti adnectitur, atque per id quoque spatium,
quod quidem unius stadii longitudinem uix excedit, duplex fossa satisque lata ducta est,
cuius non minimam
Quumque cognouisset classem quoque ad Thriasterides, insulas Messenio litori,
ut ante dictum est, obiectas, accessisse atque portum ingressam, quem recentiores Graeci
Sophiam uocant, confestim urbis oppugnationem agressus est. Ea porro exstructa est in
Messenii agri lingua tria ferme stadia in altum prominente, undique mari abluitur,
praeterquam a septemtrione, qua continenti adnectitur, atque per id quoque spatium,
quod quidem unius stadii longitudinem uix excedit, duplex fossa satisque lata ducta est,
cuius non minimam etiam partem aqua per effossam terram a Cretico
praeterquam a septemtrione, qua continenti adnectitur, atque per id quoque spatium,
quod quidem unius stadii longitudinem uix excedit, duplex fossa satisque lata ducta est,
cuius non minimam etiam partem aqua per effossam terram a Cretico irrumpens mari
obtinet. Portum habet ostio in Libycum
pelagus uerso uix quindecim longarum nauium
capacem, atque haud ita natura loci, sed mole undis obiecta tutum. Ex alio quoque latere, qua urbs continenti adhaeret, suburbium est muris ac turribus, fossaque haud
sed mole undis obiecta tutum. Ex alio quoque latere, qua urbs continenti adhaeret, suburbium est muris ac turribus, fossaque haud
angusta itemque duplici, nisi qua mari praeceps imminet, cinctum. Ab ipsa urbe fossae
tantum interuallo dirimitur: nam ligneo ponte ex suburbio transitus in urbem patet.
Turca itaque ratus, ut erat, Methonem haud idoneam expugnationi fore, nisi prius
suburbium in potestatem redigeretur, omnem
ac turribus, fossaque haud
angusta itemque duplici, nisi qua mari praeceps imminet, cinctum. Ab ipsa urbe fossae
tantum interuallo dirimitur: nam ligneo ponte ex suburbio transitus in urbem patet.
Turca itaque ratus, ut erat, Methonem haud idoneam expugnationi fore, nisi prius
suburbium in potestatem redigeretur, omnem
igitur machinis ac tormentis, suburbii muros, qua parte aditum molitus est, solo
aequauit, fossasque celeriter compleuit, mox nullo ferme repugnante suburbium coepit,
ab ipsis incolis retinendi desperatione prius magna ex parte concrematum. Ciues,
itemque milites, qui in praesidio loci fuerant, intra oppidi muros sese recipiunt. Non
desunt Turcae rebus prospere cedentibus. Itaque turres aedesque suburbii, partim adhuc
integras, partim semirutas, terra iumentorum excrementis commixta complent, eo
consilio ne machinis ex
fossam inter urbem suburbiumque interiectam replere;
hostium tela ex aduerso uolantia obiectis cratibus atque prae se actis excipiunt. Contra
ea oppidani hostem simul infestis missilibus pro se quisque petere, simul, quae
coniecta in fossam erant, egerere, nihil, quod defensioni opportunum uidebatur, omittere, sese
mutuis adhortationibus excitare suis satis uiribus confidere, nec tamen diuinam opem
non implorare; interdum, ut fit, ingeniorum leuitate probra etiam in hostem iacere.
Dum haec
coniecta in fossam erant, egerere, nihil, quod defensioni opportunum uidebatur, omittere, sese
mutuis adhortationibus excitare suis satis uiribus confidere, nec tamen diuinam opem
non implorare; interdum, ut fit, ingeniorum leuitate probra etiam in hostem iacere.
Dum haec aguntur, nouus Venetae classis imperator, Benedictus Pisauriensis, in
Trauisani suffectus locum, ad Strophades insulas cum omnibus nauibus rei exitum
opperiebatur. Itaque ueritus ne, si oppidum terra simul et mari, ut accidit,
sese
mutuis adhortationibus excitare suis satis uiribus confidere, nec tamen diuinam opem
non implorare; interdum, ut fit, ingeniorum leuitate probra etiam in hostem iacere.
Dum haec aguntur, nouus Venetae classis imperator, Benedictus Pisauriensis, in
Trauisani suffectus locum, ad Strophades insulas cum omnibus nauibus rei exitum
opperiebatur. Itaque ueritus ne, si oppidum terra simul et mari, ut accidit, oppugnari
coeptum esset, manus oppidanorum tantis hostium copiis undique ingruentibus defensioni parum sufficerent,
poterant. Sed haec quoque, ut plaeraque, dictu quam
re faciliora.
Quibus Methonem proficisci imperatum erat, eo enixius dicto paruerunt, propterea
quod, quum urbem satis omnibus rebus ad /202/ repugnandum hosti instructam expugnatum iri haud arbitrarentur, non modo tuto in eam se ituros expeditionem putabant,
uerum etiam duplicem inde laudem ac decus reportaturos, et egregie uidelicet in
oppidum irruptionis per oppositas hostilium nauium stationes, et eius defensionis, quam
quidem praesentis simul et potentissimi regis oppugnatio nobiliorem erat
dicto paruerunt, propterea
quod, quum urbem satis omnibus rebus ad /202/ repugnandum hosti instructam expugnatum iri haud arbitrarentur, non modo tuto in eam se ituros expeditionem putabant,
uerum etiam duplicem inde laudem ac decus reportaturos, et egregie uidelicet in
oppidum irruptionis per oppositas hostilium nauium stationes, et eius defensionis, quam
quidem praesentis simul et potentissimi regis oppugnatio nobiliorem erat factura.
occurunt. Vndecim
Venetorum triremes, conspectis hostibus obuiam uenientibus iter prosequi non ausae,
extemplo qua quamque metus impulit dissipantur, non suo magis quam publico emolumento. Quatuor reliquae classicorum simul audacia, simul rei nauticae peritia, infausto
tamen incoepto in Methonensem elabuntur portum. Fit enim saepe, nescio quo fato, ut
quemadmodum potio medicata, ad uim morbi leuandam data,
plaerumque interimat
aegrotum, ita consilia uel optime excogitata quandoque destituat euentus. Satis
plaerumque interimat
aegrotum, ita consilia uel optime excogitata quandoque destituat euentus. Satis enim
creditur hoc subsidium oppido exitium intulisse, dum oppidani stationibus temere relictis, ad portum, quo maxime tumultuabatur, accurrunt, credentes ab ea parte hostem in
urbem una cum suis irrupisse. Turcae, qui praesertim terra Methonem oppugnabant, ubi
animaduertunt Christianas naues oppidanis subsidio uenisse suosque inde, ni totis
uiribus adnitantur, elusum iri conatus, adeo ira atque indignatione accensi sunt, ut iniussi omnes
uirtutis ac ignauiae futurus.
Porro Turcarum animos, quum
praelium ineunt, regis praesentia periculi immemores facit,
quia praeterquam quod
Turcae suos a Christianis in pugna caesos felices apud inferos fore arbitrantur, ingentia
fortes uiros praemia manent. Hortatur eos ad operam sibi strenue nauandam magna
proposita mercede, his pecuniam pollicetur, aliis agros, quibusdam praefecturas offert,
nulli demum humilitatem suam (modo adsit uirtus) ad
asperis increpat uerbis, mortemque timidis
minatur.
Succedunt ergo ad murorum ruinas, strenui pariter et ignaui, illi praemio ac gloria
illecti, hi metu coacti. Caeterum nec a mari oppidanis quies ulla dabatur. Iacobus enim,
classis Turcaicae praefectus, quum suopte impulsus in Christianos odio, tum ut uanas
hostiles faceret suppetias, utpote quae culpa sua in oppidum importatae uidebantur, cum
parte nauium ad muros, qua occidentem spectant, accessit, scalasque applicare frustra
conatur, simul nauium, quae uento agitabantur, instabilitate, simul quia
ruinas, strenui pariter et ignaui, illi praemio ac gloria
illecti, hi metu coacti. Caeterum nec a mari oppidanis quies ulla dabatur. Iacobus enim,
classis Turcaicae praefectus, quum suopte impulsus in Christianos odio, tum ut uanas
hostiles faceret suppetias, utpote quae culpa sua in oppidum importatae uidebantur, cum
parte nauium ad muros, qua occidentem spectant, accessit, scalasque applicare frustra
conatur, simul nauium, quae uento agitabantur, instabilitate, simul quia rupes, in quibus
ea pars muri extructa erat, inter salum et murum ipsum interiectae,
Christianos odio, tum ut uanas
hostiles faceret suppetias, utpote quae culpa sua in oppidum importatae uidebantur, cum
parte nauium ad muros, qua occidentem spectant, accessit, scalasque applicare frustra
conatur, simul nauium, quae uento agitabantur, instabilitate, simul quia rupes, in quibus
ea pars muri extructa erat, inter salum et murum ipsum interiectae, prohibebant naues
moenibus admouere, licet inde oppidum opere haud satis emunitum esset, ut ubi ipsius
loci ac maris praesidio tutum foret. Sed quia Iacobus metu poenae obstinauerat animo
immissi in oppidum auxilii
simul quia rupes, in quibus
ea pars muri extructa erat, inter salum et murum ipsum interiectae, prohibebant naues
moenibus admouere, licet inde oppidum opere haud satis emunitum esset, ut ubi ipsius
loci ac maris praesidio tutum foret. Sed quia Iacobus metu poenae obstinauerat animo
immissi in oppidum auxilii negligentiam egregio aliquo facinore compensare, quo specie
saltem oppugnationis inde ostensa uires oppidanorum distraheret, iubet suos per rupes
urbi appositas ascensu tentato muros adoriri, uirtutis, cuius mentione Turcae admodum
excitantur, praemiorumque, quae a rege pro
uitium
plaerisque nouis inest hominibus ― erat enim ex humili ordine ad eum gradum promotus
- uerbis obterit: luxum, mollitiem, rei militaris imperitiam, sordidae mercaturae arteis,
quas Veneti, ut plaerique maritimam incolentes oram, promiscue exercent, obicit. Quin
euadatis, inquit, in muros, fortissimi uiri, et regi nostro inspectanti, uirtutisque ac
ignauiae nostrae arbitro, operam praestatis? Neque enim ipse more Veneti principis domi
in urbanis deliciis procul ab hoste agit, uerum nobiscum militiae una graues sustinet
labores, nobiscum imbres, pariter
mercaturae arteis,
quas Veneti, ut plaerique maritimam incolentes oram, promiscue exercent, obicit. Quin
euadatis, inquit, in muros, fortissimi uiri, et regi nostro inspectanti, uirtutisque ac
ignauiae nostrae arbitro, operam praestatis? Neque enim ipse more Veneti principis domi
in urbanis deliciis procul ab hoste agit, uerum nobiscum militiae una graues sustinet
labores, nobiscum imbres, pariter et aestus patitur feruorem, atque ad ipsos prope hostilium telorum ictus exponitur, haud plane alia magis causa quam ut illi largior suppetat
uestrae uirtutis
militiae una graues sustinet
labores, nobiscum imbres, pariter et aestus patitur feruorem, atque ad ipsos prope hostilium telorum ictus exponitur, haud plane alia magis causa quam ut illi largior suppetat
uestrae uirtutis remunerandae facultas. Eia agite, commilitones, irrumpite in urbem,
quam quidem Graeci, nobis multo magis quam Venetis dediti, incolunt! Nil uos terreat
oppidanis adiunctus miles: is enim non ex eo genere est, quos Christiani aerarios appellant eosdemque militiae peritos putant, sed magna ex parte e lupanari atque
contubernio euocatus, sicut inter lenones ferox est, ita inter hostes ignauus, nulliusque prorsus ad militiam usus, atque adeo gentis quoque uitio imbellis, ut ne foeminis
quidem nostris sit conferendus. Nec sane praefectum se meliorem ille miles sortitus est:
latet is in praetorio abditus, procul a proelio submotus, ne conspectus quidem hostilis
patiens. Nimirum Venetus est ciuis, cuius proprium est merces alias aliis permutare
mercibus, et postea quam mercaturae munus obierit, ueneri et gulae indulgere, omnique
luxus genere etiam cum
qua rex ipse adiuncto sibi Achimate Cossicio
Dalmata, amicorum ac purpuratorum acceptissimo, agmen cogebat hortatorque aderat,
milites, quum spe ingentium donorum illecti, tum quo se classiariis praeferrent (uerebantur enim ne a mari uictoria inciperet) periculi prorsus obliti in hostem iam uigiliis,
certamine, uulneribus fessum metuque attonitum ruebant. Igitur oppidani partim maritimo illo ad portum tumultu, ut supra memorauimus, coorto ab stationibus auersi, partim hostium telis ac impetu e propugnaculis magna ex parte dirutis submoti, in media
urbe consilii
prorsus obliti in hostem iam uigiliis,
certamine, uulneribus fessum metuque attonitum ruebant. Igitur oppidani partim maritimo illo ad portum tumultu, ut supra memorauimus, coorto ab stationibus auersi, partim hostium telis ac impetu e propugnaculis magna ex parte dirutis submoti, in media
urbe consilii inopes, stupentibus similes, ita tamen armis instructi consistunt, ut ni animus, cui coecus timor uim omnem penitus extinxerat, ad repugnandum defuisset, procul
dubio facta ualida impressione eiecissent hostem ex urbe, propterea quod Turcae occupatis insperato muris fraudem
tamen armis instructi consistunt, ut ni animus, cui coecus timor uim omnem penitus extinxerat, ad repugnandum defuisset, procul
dubio facta ualida impressione eiecissent hostem ex urbe, propterea quod Turcae occupatis insperato muris fraudem ueriti haud quaquam eodem impetu, quo muros coeperant, in aequum ad hosteis decurrerunt, uerum mox animaduerso Christianorum pauore
ad caedem uersi nullum trucidandi modum adhibuere, armatis passim inermibusque, qui
obuiam fuere, interfectis. Quos forma atque aetatis flos seu casus praesenti exemit neci,
partim uictorum libidini, quod quidem ingenuis
leuius fuit,
partim nefandae atque detestabili uictimae reseruati sunt, mox foedum caeteris, regi
uero triste etiam spectaculum exhibituri. Hos enim rex, alioqui minime sanguinarius
natura et mancipiorum cupidus, ad se pertractos in conspectu suo pene inuitus
interfici iussit, quo, ut quidam existimant, caeteros Christianos eo terrore segniores in
repugnando redderet. Tametsi sunt, qui credant Turcas id manibus ciuium in praelio
caesorum tribuere solere, atque eo ritu uita functis parentare. Caeterum siue ad
etiam spectaculum exhibituri. Hos enim rex, alioqui minime sanguinarius
natura et mancipiorum cupidus, ad se pertractos in conspectu suo pene inuitus
interfici iussit, quo, ut quidam existimant, caeteros Christianos eo terrore segniores in
repugnando redderet. Tametsi sunt, qui credant Turcas id manibus ciuium in praelio
caesorum tribuere solere, atque eo ritu uita functis parentare. Caeterum siue ad terrorem
hostibus incutiendum, siue perinde ac sacro quodam, quod quidem uerius sacrilegium
appellandum est,
natura et mancipiorum cupidus, ad se pertractos in conspectu suo pene inuitus
interfici iussit, quo, ut quidam existimant, caeteros Christianos eo terrore segniores in
repugnando redderet. Tametsi sunt, qui credant Turcas id manibus ciuium in praelio
caesorum tribuere solere, atque eo ritu uita functis parentare. Caeterum siue ad terrorem
hostibus incutiendum, siue perinde ac sacro quodam, quod quidem uerius sacrilegium
appellandum est, illa immanitate Turcae utantur, procul tamen a uiris fortibus, ubi praelio defuncti
siue ad terrorem
hostibus incutiendum, siue perinde ac sacro quodam, quod quidem uerius sacrilegium
appellandum est, illa immanitate Turcae utantur, procul tamen a uiris fortibus, ubi praelio defuncti sunt, huiusmodi crudelitas abesse debet. Nam quemadmodum armatum
hostem in praelio occidere decorum est, ita uictos excarnificari feritatis omnem immanitatem excedentis.
Sed nec ualde miror Bazethem, patriis sacris deditissimum, consuetudini ac religioni,
quibus sane reges etiam parent, cessisse, quandoquidem ad studia subiectorum concitanda principes eadem
suis superstitione tangi prope necesse sit. Nihil
enim homines magis disiungit quam diuersitas religionis. Vnde Christianos praeter
caeteras gentes fortunatos haberi decet, qui soli coelitus edocti atque diuinae sapientiae
lumine illustrati cognoscunt non in sanguine humano, quam quidem atrocem et sceleratam uictimam esse nemo mentis compos dubitat, seu in alia superstitione, sed innocentia caeterisque animi uirtutibus Dei cultum consistere.
Praetor urbis metu exanguis in cubiculo, quo se primo captae urbis tumultu contulerat,
disiungit quam diuersitas religionis. Vnde Christianos praeter
caeteras gentes fortunatos haberi decet, qui soli coelitus edocti atque diuinae sapientiae
lumine illustrati cognoscunt non in sanguine humano, quam quidem atrocem et sceleratam uictimam esse nemo mentis compos dubitat, seu in alia superstitione, sed innocentia caeterisque animi uirtutibus Dei cultum consistere.
Praetor urbis metu exanguis in cubiculo, quo se primo captae urbis tumultu contulerat, inuentus est, spondae lecti prae lassitudine ac moerore innixus, atque ut erat
armatus,
edocti atque diuinae sapientiae
lumine illustrati cognoscunt non in sanguine humano, quam quidem atrocem et sceleratam uictimam esse nemo mentis compos dubitat, seu in alia superstitione, sed innocentia caeterisque animi uirtutibus Dei cultum consistere.
Praetor urbis metu exanguis in cubiculo, quo se primo captae urbis tumultu contulerat, inuentus est, spondae lecti prae lassitudine ac moerore innixus, atque ut erat
armatus, non sine risu ducentium, ac si foemina gladio cincta duceretur. Veneti enim
militantes suis ipsorum militibus, nedum
cincta duceretur. Veneti enim
militantes suis ipsorum militibus, nedum hostibus risui sunt. Ad regem incolumis deductus est, a quo non modo uiolatus non est, uerum etiam contra spem omnium benigne
excaeptus. Quin etiam quum rex eum adhibito interprete per se interogasset, cur in
defendenda urbe pertinacior extitisset, respondenti sui muneris non minus fuisse urbem
fidei commissam tutari quam regii eam oppugnare, uestis e regio deprompta uestiario,
quod quidem apud barbaros regis gratiam testatur, dono data est. Adeo Turcae uirtutem
etiam in hoste admirantur. Vnde
per se interogasset, cur in
defendenda urbe pertinacior extitisset, respondenti sui muneris non minus fuisse urbem
fidei commissam tutari quam regii eam oppugnare, uestis e regio deprompta uestiario,
quod quidem apud barbaros regis gratiam testatur, dono data est. Adeo Turcae uirtutem
etiam in hoste admirantur. Vnde liberos quoque huius praetoris conquisitos atque in
regiam adductos cubiculariis suis adiunxit. Qua profecto comitate, credunt Turcae,
Bazethem ostendere uoluisse se non hostium perniciem, sed seruitutem quaerere,
rem
sui muneris non minus fuisse urbem
fidei commissam tutari quam regii eam oppugnare, uestis e regio deprompta uestiario,
quod quidem apud barbaros regis gratiam testatur, dono data est. Adeo Turcae uirtutem
etiam in hoste admirantur. Vnde liberos quoque huius praetoris conquisitos atque in
regiam adductos cubiculariis suis adiunxit. Qua profecto comitate, credunt Turcae,
Bazethem ostendere uoluisse se non hostium perniciem, sed seruitutem quaerere,
rem sane uictis, ut ipsi arbitrantur, non omnino miseram, quum pręsertim illi cum
firmata milites fessos reliquum diei quiescere, corporaque curare iubet,
nec tamen,
quibus commessatio cordi fuit, insequentem noctem laetam per potum agere inhibuit.
Nam et ipse, quum se sub primam uesperam in tabernaculum recaepisset, duces, qui
pone secuti erant seque deduxerant, ad coenam inuitat. Vbi quum quidam uictoriam eius
diei uerbis per assentationem, ut fit, extollerent, rex affirmauit multo melius quam sperarat rem Dei munere contigisse. Etenim , inquit, hosteis putaui aereos,
pręmiisque ex cuiusque merito
ornata, quatuor prouinciarum praefectos, quos Turcae
prouinciarum praefectos, quos Turcae
prouinciasque quibus praefuerant
ademit, atque in uincula capite puniendos coniecit. Verum quum deprecante Achimathe
Cossicio (is erat regi carus in paucis), tum ne praesentem militum laetitiam minueret
commilitonum nece, supplicium his quidem distulit, sed crimine non exemit. In eorum
locum totidem ex gregariis militibus, qui primi murum ascenderant, suffecti: adeo apud
Turcas uirtus uel infimae fortunae uiris gloriam ac decus conciliat.
Methonis expugnatio Coronem quoque, duodecim millibus passuum inde distantem, cum
quoque, duodecim millibus passuum inde distantem, cum quibusdam ignobilibus castellis, uoluntaria traxit ad Turcam deditione.
Coronaeis praeter libertatem, si quid tamen ea amissa reliqui sit
mortalibus, nihil ereptum. His rebus in Peloponneso gestis Bazethes, classe Hellespontum repetere iussa, ut ibi
quassatae reficerentur naues, cum omnibus copiis praeterquam quos Peloponneso custodienda
reliquit, Istmo digressus Serras uersus (urbs est Macedoniae) profectus
uersus (urbs est Macedoniae) profectus est, inde
Hadrianopolim petit; prius tamen quam Peloponneso excederet, Naupliensibus ad uoluntariam deditionem nequicquam tentatis, propterea quod hi neque recenti Methonis
clade, cuius Turcae praetore Methonensi cum quibusdam captiuis ad murum in conspectu productis eos admonuerant, neque insueta Turcis singularique in Coroneos
humanitate compelli ad defectionem potuerunt. Vi autem urbem aggredi haudquaquam
uisum est, quum ne, si incoepta minus successissent, notae aliquid praesenti inureretur
uictoriae, tum ne nimia
quam Peloponneso excederet, Naupliensibus ad uoluntariam deditionem nequicquam tentatis, propterea quod hi neque recenti Methonis
clade, cuius Turcae praetore Methonensi cum quibusdam captiuis ad murum in conspectu productis eos admonuerant, neque insueta Turcis singularique in Coroneos
humanitate compelli ad defectionem potuerunt. Vi autem urbem aggredi haudquaquam
uisum est, quum ne, si incoepta minus successissent, notae aliquid praesenti inureretur
uictoriae, tum ne nimia Venetos oppugnandi auiditate reliquos in se Christianos
concitaret, cogeretque
neque insueta Turcis singularique in Coroneos
humanitate compelli ad defectionem potuerunt. Vi autem urbem aggredi haudquaquam
uisum est, quum ne, si incoepta minus successissent, notae aliquid praesenti inureretur
uictoriae, tum ne nimia Venetos oppugnandi auiditate reliquos in se Christianos
concitaret, cogeretque hostes inuidia inter se dissidentes metu communis periculi una
coire.
Porro Turcae haud alia magis re quam Christianorum regum fraeti discordia nos
oppugnant, quod plane quum ex multis aliis rebus, tum ex illorum precationibus,
unquam societate ac amicitia
una iungantur, sed semper bellum gerant, mutuisque inter se odiis continenter digladientur. Quas equidem praeces uereor ne Deus nostris sceleribus irritatus eo magis exaudiat, quia nemo iam Christianorum principum, ne ipse quidem Romanus pontifex, quicquam salutare in medium consulit.
Quisque regum deserto publico bono suis
rationibus seruit: inde cauendis atque struendis inuicem insidiis per metum suspicionemque territur tempus. Quo profecto furore non modo nostrae occasioni
cauendis atque struendis inuicem insidiis per metum suspicionemque territur tempus. Quo profecto furore non modo nostrae occasioni desumus,
sed etiam suam communibus hostibus
etiam suam communibus hostibus
rebus infringi, et per sese
absque ullo etiam externo auxilio posse hosteis bello urgere, cum decem longis nauibus
Ambracii sinus fauces de improuiso irrupit. Vbi quum tresdecim tantum hostiles triremes
armis hominibusque uacuas litori alligatas nactus esset, eas omnes abduxit, iniecto igni
in tabernas litori appositas, quae quidem armis, aere, ferro, linteis, funibus canapinis, et
nauali alia materia ad naueis edificandas simulque instruendas erant refertae. Turcae,
trepidis suorum nuntiis ex proximis locis exciti, ad litora, qua maxime flamma fundebatur, accurrunt, simul
et
nauali alia materia ad naueis edificandas simulque instruendas erant refertae. Turcae,
trepidis suorum nuntiis ex proximis locis exciti, ad litora, qua maxime flamma fundebatur, accurrunt, simul ut incendium restinguerent, simul ut abreptas naueis, si possent,
hosti eriperent. Itaque in ducentos circiter Christianos, qui aut praeda occupati nondum
naueis repetierant, aut armis graues nandiue ignari
sese undae credere ausi non sunt,
impetu facto partim trucidarunt, partim uiuos coeperunt, Venetis extra iactum teli
sese undae credere ausi non sunt,
impetu facto partim trucidarunt, partim uiuos coeperunt, Venetis extra iactum teli litore
submotis atque inspectantibus.
Imperator Venetus triduo per Ambrachium sinum uagatus magno cum periculo per
fauces euasit. Etenim e castellis in faucibus ipsius sinus utroque ex latere positis ingenti
tormentorum ui est petitus. Omnes tamen naues, praeter unam Dalmaticam, fortunae
beneficio integras inde eduxit, quae quidem et ipsa haud eo loci percussa fuit, ut aut ita
undam acciperet, ut pessum iret, aut difficulter
ui est petitus. Omnes tamen naues, praeter unam Dalmaticam, fortunae
beneficio integras inde eduxit, quae quidem et ipsa haud eo loci percussa fuit, ut aut ita
undam acciperet, ut pessum iret, aut difficulter refici posset. Egressus sinu Ambracio
Venetus imperator oppidum in Leucadii litoris peninsula situm ― locus est opere accolarum a continenti nunc abscissus, uulgo Sanctam Mariam uocant ― adoritur, atque haud
magno certamine expugnat, classicis recenti naualium sociorum ac commilitonum nece
irritatis. Leucade pręsidio imposito ad Aulonem et Aeantem fluuium,
situm ― locus est opere accolarum a continenti nunc abscissus, uulgo Sanctam Mariam uocant ― adoritur, atque haud
magno certamine expugnat, classicis recenti naualium sociorum ac commilitonum nece
irritatis. Leucade pręsidio imposito ad Aulonem et Aeantem fluuium, ut hostiles naues
his in locis aedificatas incenderet, est profectus, laetis omnibus utpote Leucadiae
inescatis expugnatione. Vbi quum ad sexcentos ex classiariis, duce his minime idoneo
dato senatorii ordinis uiro, exposuisset, partimque pedestri itinere Aulonem ire,
Vbi quum ad sexcentos ex classiariis, duce his minime idoneo
dato senatorii ordinis uiro, exposuisset, partimque pedestri itinere Aulonem ire,
partim lembis ac maioribus onerariorum nauium scaphis impositos fluuium ingredi,
ignemque in Turcaicas naueis, quae plurimae in amnem deductae erant, coniici iussisset,
ab hoste in insidiis latente excępti sunt, atque ad unum omnes fere aut caesi, aut capti,
praeter paucos unius scaphae nauales socios, qui notitia fluuialis aluei, simulque audacia
repugnandi hostibus ripas fluuii
duce his minime idoneo
dato senatorii ordinis uiro, exposuisset, partimque pedestri itinere Aulonem ire,
partim lembis ac maioribus onerariorum nauium scaphis impositos fluuium ingredi,
ignemque in Turcaicas naueis, quae plurimae in amnem deductae erant, coniici iussisset,
ab hoste in insidiis latente excępti sunt, atque ad unum omnes fere aut caesi, aut capti,
praeter paucos unius scaphae nauales socios, qui notitia fluuialis aluei, simulque audacia
repugnandi hostibus ripas fluuii obsidentibus magna cum laude effugerunt.
ordinis uiro, exposuisset, partimque pedestri itinere Aulonem ire,
partim lembis ac maioribus onerariorum nauium scaphis impositos fluuium ingredi,
ignemque in Turcaicas naueis, quae plurimae in amnem deductae erant, coniici iussisset,
ab hoste in insidiis latente excępti sunt, atque ad unum omnes fere aut caesi, aut capti,
praeter paucos unius scaphae nauales socios, qui notitia fluuialis aluei, simulque audacia
repugnandi hostibus ripas fluuii obsidentibus magna cum laude effugerunt. Nam huius
hostis manus tunc effugisse apud
temporis induciae ― proximos Turcarum fines circa Naronem amnem adorti
sunt. Qui quidem dum ingentem pecorum hominumque praedam securi hostium abducunt,
ab agrestibus, quorum uis magna dolore amissarum rerum e proximis locis in
praedones excita fuerat, admixtis paucis Turcis equitibus, haud parua ex parte in locis
iniquis circumuenti sunt, partimque caesi, partim uiui capti sunt. In quibus quindecim
ferme insignes nobilitate Dalmatae equites cum ducentis obscurioribus uiris desiderati
sunt, meritasque dedisse
quidem dum ingentem pecorum hominumque praedam securi hostium abducunt,
ab agrestibus, quorum uis magna dolore amissarum rerum e proximis locis in
praedones excita fuerat, admixtis paucis Turcis equitibus, haud parua ex parte in locis
iniquis circumuenti sunt, partimque caesi, partim uiui capti sunt. In quibus quindecim
ferme insignes nobilitate Dalmatae equites cum ducentis obscurioribus uiris desiderati
sunt, meritasque dedisse poenas uisi, quum negligentia ac securitate sua in hostico, tum
induciarum fide
ab agrestibus, quorum uis magna dolore amissarum rerum e proximis locis in
praedones excita fuerat, admixtis paucis Turcis equitibus, haud parua ex parte in locis
iniquis circumuenti sunt, partimque caesi, partim uiui capti sunt. In quibus quindecim
ferme insignes nobilitate Dalmatae equites cum ducentis obscurioribus uiris desiderati
sunt, meritasque dedisse poenas uisi, quum negligentia ac securitate sua in hostico, tum
induciarum fide uiolata.
equitibus, haud parua ex parte in locis
iniquis circumuenti sunt, partimque caesi, partim uiui capti sunt. In quibus quindecim
ferme insignes nobilitate Dalmatae equites cum ducentis obscurioribus uiris desiderati
sunt, meritasque dedisse poenas uisi, quum negligentia ac securitate sua in hostico, tum
induciarum fide uiolata.
Turcis deficiunt, et Venetis oppidum tradunt; Alexandrum
exulem quendam Albanesiis ducem accersunt, qui pro Venetis primum rem
bene gerit, paullo tamen post ad Turcas deficit.
miles accaepit, tantundem fere ad Lyssum
oppidum hosti duce Alexandro Albanesio redditum est. Est autem Lyssum
oppidum aliquot ante annis Turcarum metu, qui illas accolunt regiones, a
continenti atque antiquis sedibus in insulam, quam mare litori obiectum et
Drinon amnis duobus ostiis in salum effluens efficit, ab ipsis ciuibus
nequicquam plane traductum. Nam Scodra a Turcis de
ante annis Turcarum metu, qui illas accolunt regiones, a
continenti atque antiquis sedibus in insulam, quam mare litori obiectum et
Drinon amnis duobus ostiis in salum effluens efficit, ab ipsis ciuibus
nequicquam plane traductum. Nam Scodra a Turcis de Venetis capta Lyssum
quoque barbarorum iugum haudquaquam
effugit, quanquam ante bellum, quod nunc
traductum. Nam Scodra a Turcis de Venetis capta Lyssum
quoque barbarorum iugum haudquaquam
effugit, quanquam ante bellum, quod nunc Turcae cum Venetis gerunt,
tributarium magis barbaris quam in eorum erat ditione. Hoc autem bello
exorto eius oppidi ciues Turcarum auersati tyrannidem sese Venetis
tradiderunt, quum Christianorum classe ac maritimis auxiliis fraeti, tum
insita Albanesiis temeritate atque in Turcas
quam in eorum erat ditione. Hoc autem bello
exorto eius oppidi ciues Turcarum auersati tyrannidem sese Venetis
tradiderunt, quum Christianorum classe ac maritimis auxiliis fraeti, tum
insita Albanesiis temeritate atque in Turcas odio. Porro haec loca licet
Illyricae sint regionis, tamen magna ex parte ab his, quos uulgo Albanesios
uocant, incoluntur.
Veneti permunito Lysso praesidioque firmato statuunt a Cathareno atque
et hostibus non esset contemnendus. Nemo igitur ad hoc aptior uisus
quam is, qui ex eius gentis regulo esset progenitus. Itaque Veneti
adolescentem quendam Alexandrum nomine ad se e regno Neapolitano, ubi id
temporis cum patre in quodam Calabriae oppidulo eorum uictui a rege
Ferdinando attributo degebat, accersunt, mox cum duabus triremibus Lyssum
deuehunt, quem quidem populares magna exceptum laetitia sibi ducem
constituunt. Hic est eius Alexandri
prouinciae praefectus, ad sexigentos
equites, ut hostium conatibus obuiam iret, celeriter
contrahit, quos inter multi etiam Graeci ritus Christiani Turcaicae ditionis fuere, Pheridem
secuti haud quidem uoluntate, sed imperio, ut mox in concursu satis patuit, coacti. Hac
manu bifariam diuisa Pheris in agrum Lyssanum contendit: cum altera enim equitum parte
cis amnem ipse incessit, alteram Drinonem
traicere ac propter ulteriorem eius ripam progredi iussit, ignarus in
equites, ut hostium conatibus obuiam iret, celeriter
contrahit, quos inter multi etiam Graeci ritus Christiani Turcaicae ditionis fuere, Pheridem
secuti haud quidem uoluntate, sed imperio, ut mox in concursu satis patuit, coacti. Hac
manu bifariam diuisa Pheris in agrum Lyssanum contendit: cum altera enim equitum parte
cis amnem ipse incessit, alteram Drinonem
traicere ac propter ulteriorem eius ripam progredi iussit, ignarus in quam fluminis regionem Albanesii cum Lyssanis tunc essent praedatum
mox in concursu satis patuit, coacti. Hac
manu bifariam diuisa Pheris in agrum Lyssanum contendit: cum altera enim equitum parte
cis amnem ipse incessit, alteram Drinonem
traicere ac propter ulteriorem eius ripam progredi iussit, ignarus in quam fluminis regionem Albanesii cum Lyssanis tunc essent praedatum egressuri. Itaque Turcae non procul ab oppido occulti, ut ipsi arbitrabantur, in
utraque fluminis ripa densis arboribus obsita consederunt, eo consilio ut Christianos aut
oppido ex consuetudine praedatum egressos
Drinonem
traicere ac propter ulteriorem eius ripam progredi iussit, ignarus in quam fluminis regionem Albanesii cum Lyssanis tunc essent praedatum egressuri. Itaque Turcae non procul ab oppido occulti, ut ipsi arbitrabantur, in
utraque fluminis ripa densis arboribus obsita consederunt, eo consilio ut Christianos aut
oppido ex consuetudine praedatum egressos inuaderent, aut his absentibus amnem uado
transirent insulamque, in qua oppidum exędificatum demonstrauimus, uacuam defensoribus una cum oppido
egressuri. Itaque Turcae non procul ab oppido occulti, ut ipsi arbitrabantur, in
utraque fluminis ripa densis arboribus obsita consederunt, eo consilio ut Christianos aut
oppido ex consuetudine praedatum egressos inuaderent, aut his absentibus amnem uado
transirent insulamque, in qua oppidum exędificatum demonstrauimus, uacuam defensoribus una cum oppido occuparent. Oppidani a Christianis, quos cum Turcis hanc in
expeditionem profectos diximus, per occultos nuntios edocti quemadmodum Turcarum
copiae essent diuisae, quidue insuper hosteis
eo consilio ut Christianos aut
oppido ex consuetudine praedatum egressos inuaderent, aut his absentibus amnem uado
transirent insulamque, in qua oppidum exędificatum demonstrauimus, uacuam defensoribus una cum oppido occuparent. Oppidani a Christianis, quos cum Turcis hanc in
expeditionem profectos diximus, per occultos nuntios edocti quemadmodum Turcarum
copiae essent diuisae, quidue insuper hosteis molirentur ― nempe sicut eadem religio
hominum animos ualde coniungit, ita plaerisque mortalibus, qui inter se sacris differunt,
perinde ac inter
ut erat, Turcas metu perculsos, hostilique formidine
abutentes eos ex aduerso ingenti clamore sublato inuadunt.
Quos quidem quiescentibus auxiliariis Christianis, qui cum ipsis Turcis aduenerant, primo fere congressu in
fugam coniectos magna ex parte trucidarunt, equisque atque armis haud paruo reguli
emolumento spoliarunt, utpote qui nulla ferme re ad talem expeditionem necessaria
instructus Lyssum accesserat.
Maior uictoria ex cęde quam captiuitate hostium fuit: quinquaginta
hostium fuit: quinquaginta tantum ex
Turcis uiui Lyssum adducti, caeteri partim interfecti, partim fuga elapsi. Pheris cognita
suorum aduersa pugna, quos trans Drinonem
missos docuimus, necubi forte in hostes
non modo uictoria, sed et ingenio feroces incideret, Scodram cum reliquo exercitu rediit. Et quia satius uisum est rem consilio cum Albanesiis quam armis gerere, dedit operam, ut Alexandrum Schenderbeghi nepotem sibi conciliaret.
Itaque quum apud se multos Albanesios
nepotem sibi conciliaret.
Itaque quum apud se multos Albanesios haberet, linguae commertio per occulta colloquia ingentibus promissis iuuenem genere nobilem, auique gloria illustrem, nullis apud
Christianos praeditum fortunis, aetate fluxum, atque praesentis tędio fortunae in
oblatam spem flecti promptum, non modo Venetis ademit, sed etiam sibi eo facilius
assumpsit, quia satis constabat illum de Venetis ualde conqueri atque ferre aegerrime,
quod se ob sua in eos merita proque opera abs se proximo praelio nauata nullis decorassent donis. Et
Christianos praeditum fortunis, aetate fluxum, atque praesentis tędio fortunae in
oblatam spem flecti promptum, non modo Venetis ademit, sed etiam sibi eo facilius
assumpsit, quia satis constabat illum de Venetis ualde conqueri atque ferre aegerrime,
quod se ob sua in eos merita proque opera abs se proximo praelio nauata nullis decorassent donis. Et profecto Christianae nobilitati satis persuasum est Venetos opera nobilium in bello necessitate magis quam uoluntate uti, uirtutem uero eorum, quia mercaturae dediti arma per se non exercent, semper suspectam
sibi eo facilius
assumpsit, quia satis constabat illum de Venetis ualde conqueri atque ferre aegerrime,
quod se ob sua in eos merita proque opera abs se proximo praelio nauata nullis decorassent donis. Et profecto Christianae nobilitati satis persuasum est Venetos opera nobilium in bello necessitate magis quam uoluntate uti, uirtutem uero eorum, quia mercaturae dediti arma per se non exercent, semper suspectam habere.
an idem sit, cum eo amne, quem Plinius Drilonem
uocat, uisum est haud absurdum paululum excedere ad demonstrandum hunc amnem et Drilonem, quem uulgo
Boianam dicunt, eundem non esse, quamuis Hermolaus Barbarus Venetus in Plinianis
castigationibus eundem esse uelit, deceptus cum uocabuli similitudine, tum quia apud
ueteres scriptores Boianae nomen nusquam extat. Et Plinius forsan, quia de Drinone nullam mentionem facit, hos duos procul dubio amnes unum esse putauit, hac maxime, ni
fallor, causa lapsus,
dum Drinon Scodrensem agrum
praeterfluit, dirimantur, atque inde, uelut ex eodem fonte bifariam effusi, mox magno
interuallo disiuncti Adriatico mari uterque accipitur.
Vnde diuersos esse amneis, nec usquam commisceri ex hoc etiam satis constat,
propterea quod Drinon in monte Scardo, qui Dalmatiam a Dardanis disterminat, exoritur quibusdamque ignobilibus amnibus accaeptis per confinia Illyrici ac Macedoniae
fluit, duobusque ostiis
in
in monte Scardo, qui Dalmatiam a Dardanis disterminat, exoritur quibusdamque ignobilibus amnibus accaeptis per confinia Illyrici ac Macedoniae
fluit, duobusque ostiis
in mare euolutus insulam, in qua Lyssum oppidum nostra
aetate, ut supra diximus, exędificatum est, efficit. Drilo uero, cui Slaueni a pestilenti eius
aura Boianę nomen indiderunt, e lacu effluens Lygni
a Dardanis disterminat, exoritur quibusdamque ignobilibus amnibus accaeptis per confinia Illyrici ac Macedoniae
fluit, duobusque ostiis
in mare euolutus insulam, in qua Lyssum oppidum nostra
aetate, ut supra diximus, exędificatum est, efficit. Drilo uero, cui Slaueni a pestilenti eius
aura Boianę nomen indiderunt, e lacu effluens Lygni
est, efficit. Drilo uero, cui Slaueni a pestilenti eius
aura Boianę nomen indiderunt, e lacu effluens Lygni
Romanorum urbs extitit, qua is radices montis subit, in quo Scodra oppidum
situm est, atque eodem alueo per decem et octo millia passuum labens (tantum enim
spatii, quod et Plinius affirmat, ea urbs a mari distat)
in pelagus haud procul Olchinio
effunditur. Sed neque eius regionis incolis assentior, qui lacum, ex quo Dirilo seu Boiana
emittitur, post Slauenorum in Illyricum irruptionem (ea est Dacica Gothorum gens, ut
alio loco demonstrauimus) crebris terremotibus solo suapte natura humente et pluribus
passuum labens (tantum enim
spatii, quod et Plinius affirmat, ea urbs a mari distat)
in pelagus haud procul Olchinio
effunditur. Sed neque eius regionis incolis assentior, qui lacum, ex quo Dirilo seu Boiana
emittitur, post Slauenorum in Illyricum irruptionem (ea est Dacica Gothorum gens, ut
alio loco demonstrauimus) crebris terremotibus solo suapte natura humente et pluribus
distincto fontibus erupisse tradunt, dum ualidior terrae concussio aquarum ultro etiam
emanantium laxiores efficit uenas. Ipsum insuper montem Adrium, qui
Gothorum gens, ut
alio loco demonstrauimus) crebris terremotibus solo suapte natura humente et pluribus
distincto fontibus erupisse tradunt, dum ualidior terrae concussio aquarum ultro etiam
emanantium laxiores efficit uenas. Ipsum insuper montem Adrium, qui dorso mediam
secat Dalmatiam, multis in locis ingenti proruisse lapsu arbitrantur, et largiores e radicibus effudisse riuos, e quibus sane Maracius in iustum pene auctus fluuium eo ipso
accipitur lacu, qua Docleae (quam et ipsam erumpentibus subito aquis absortam esse credunt) uestigia ac ruinae, marmoreaque monimenta sub
erupisse tradunt, dum ualidior terrae concussio aquarum ultro etiam
emanantium laxiores efficit uenas. Ipsum insuper montem Adrium, qui dorso mediam
secat Dalmatiam, multis in locis ingenti proruisse lapsu arbitrantur, et largiores e radicibus effudisse riuos, e quibus sane Maracius in iustum pene auctus fluuium eo ipso
accipitur lacu, qua Docleae (quam et ipsam erumpentibus subito aquis absortam esse credunt) uestigia ac ruinae, marmoreaque monimenta sub aquis uisuntur.
Ego autem Docleae excidium in aquas terrae motu exortas haud quaquam contulerim,
effudisse riuos, e quibus sane Maracius in iustum pene auctus fluuium eo ipso
accipitur lacu, qua Docleae (quam et ipsam erumpentibus subito aquis absortam esse credunt) uestigia ac ruinae, marmoreaque monimenta sub aquis uisuntur.
Ego autem Docleae excidium in aquas terrae motu exortas haud quaquam contulerim, sed potius in Gothos, Hungaros, Slauenos, Sarracenos, quae quidem gentes non
modo Docleam, sed et Salonas clarissimam Dalmatiae urbem, multasque alias Illyrici non
ignobiles Latinas colonias fractis Romanis opibus deleuere. Huius
auctus fluuium eo ipso
accipitur lacu, qua Docleae (quam et ipsam erumpentibus subito aquis absortam esse credunt) uestigia ac ruinae, marmoreaque monimenta sub aquis uisuntur.
Ego autem Docleae excidium in aquas terrae motu exortas haud quaquam contulerim, sed potius in Gothos, Hungaros, Slauenos, Sarracenos, quae quidem gentes non
modo Docleam, sed et Salonas clarissimam Dalmatiae urbem, multasque alias Illyrici non
ignobiles Latinas colonias fractis Romanis opibus deleuere. Huius praeterea tempestatis
acerbitas Epidaurum quoque euertit, unde quaedam
Dalmatiae urbem, multasque alias Illyrici non
ignobiles Latinas colonias fractis Romanis opibus deleuere. Huius praeterea tempestatis
acerbitas Epidaurum quoque euertit, unde quaedam antiquae familiae a Romanis ciuibus
originem ducentes cremata patria ad munitiorem locum commigrauere, in quo haud
multis post annis Polimirum Belum Slauenorum regem, Roma, ubi aliquamdiu exulauerat, in Illyricum a principibus regionum accitum, urbem Rhacusam condidisse supra
demonstrauimus. Et profecto urbes quoque ea lege statuuntur, ut aliquando, aeque ac
caetera mortalium opera,
Huius praeterea tempestatis
acerbitas Epidaurum quoque euertit, unde quaedam antiquae familiae a Romanis ciuibus
originem ducentes cremata patria ad munitiorem locum commigrauere, in quo haud
multis post annis Polimirum Belum Slauenorum regem, Roma, ubi aliquamdiu exulauerat, in Illyricum a principibus regionum accitum, urbem Rhacusam condidisse supra
demonstrauimus. Et profecto urbes quoque ea lege statuuntur, ut aliquando, aeque ac
caetera mortalium opera, consenescant atque etiam intereant, quamquam urbes ipsas
restitui ac reuiuiscere interdum uidemus.
fortunae erant, bellum pace atque ocio
mutare recusabant. Videbant enim damno magis quam emolumento illis id bellum esse:
nam praeter quam quod nullo stipendio a rege accepto, sed suo ipsorum sumptu ac pecunia ex agrorum, quos precario possident, reditibus contracta semper militant, in ea expeditione nihil fere praedae obueniebat, quum nec Venetus terra, nec Turca mari bellator
esset. Turcarum autem opes in mancipiis, caeterisque rapinis magna ex parte consistunt.
Sed quia Veneti a Turcis contemptui habebantur, pacem per sese petere, ne hostes ea re
elati iniquas pacis
bellum esse:
nam praeter quam quod nullo stipendio a rege accepto, sed suo ipsorum sumptu ac pecunia ex agrorum, quos precario possident, reditibus contracta semper militant, in ea expeditione nihil fere praedae obueniebat, quum nec Venetus terra, nec Turca mari bellator
esset. Turcarum autem opes in mancipiis, caeterisque rapinis magna ex parte consistunt.
Sed quia Veneti a Turcis contemptui habebantur, pacem per sese petere, ne hostes ea re
elati iniquas pacis conditiones ferrent, haudquaquam ausi sunt. Itaque agunt cum
Hungaris, ut uulgata noua militum conscriptione
magna ex parte consistunt.
Sed quia Veneti a Turcis contemptui habebantur, pacem per sese petere, ne hostes ea re
elati iniquas pacis conditiones ferrent, haudquaquam ausi sunt. Itaque agunt cum
Hungaris, ut uulgata noua militum conscriptione territarent Turcas, ita tamen re in
speciem composita, ut Hungarum
non minus pacis quam belli cupidum esse appareret,
eoque modo tentarentur hostes, an ad pacem animos uersos haberent.
Quos quum ad quietiora consilia et arma deponenda inclinatos
suo tantum nomine, sed etiam perinde ac pacificator a Venetis adhibitus, ad
pacem his conditionibus componendam Bazethem fere coegit: ut Veneti deducto
Leucade praesidio oppidum Turcis redderent, Cephaleniam tamen insulam per bellum
captam tenerent; Turca uero item quicquid in continenti de Venetis coepisset, sibi belli
iure haberet, atque eo die populandi uexandique Venetos tam terra quam mari finem
faceret.
Eodem fere tempore accidit Constantinopoli res mira et rari exempli, atque ob id
literis mandanda, quaeque maxime
mari finem
faceret.
Eodem fere tempore accidit Constantinopoli res mira et rari exempli, atque ob id
literis mandanda, quaeque maxime argumento esset uerum Dei cultum coelitus
infundi, purgatamque uitiis mentem illustrari ac in diuinitatis cognitionem induci. Turca
quidam ex eo sacerdotum genere, quos Machomethani
erectum Mechmethes, Bazethis pater, capta Constantinopoli Machomethanis sacris dedicauerat. Qui quum esset inter sacerdotes eruditione simul et uitae integritate insignis,
non modo a plebe, sed etiam a rege ipso, dum doceret populum, attentissime audiebatur,
omnesque mirum in modum concionibus suis tenebat. Tandem quum in templo leges
Machomethanas de more populo rege praesente interpraetaretur, proiecto per contemptum codice, quem Turcae
Machomethanis sacris dedicauerat. Qui quum esset inter sacerdotes eruditione simul et uitae integritate insignis,
non modo a plebe, sed etiam a rege ipso, dum doceret populum, attentissime audiebatur,
omnesque mirum in modum concionibus suis tenebat. Tandem quum in templo leges
Machomethanas de more populo rege praesente interpraetaretur, proiecto per contemptum codice, quem Turcae
collectionem uocant,
conuersusque ad ipsum regem diuinitus procul dubio mente monita inquit:
Miror te, rex, quum sis uir sapiens, nondum deprehendisse Machomethanae haeresis
uanitatem, ac quendam uersuti auctoris astum in sua secta constituenda, utpote quae
nihil in se diuini, aut quod ad ueram hominum beatitudinem pertineret, habeat. Quippe
Machomethes, terrena tantum ac corporea sapiens, nec uiuis uerum iter ad felicitatem
ostendit, et uita functis communem cum bestiis beatitudinem pollicetur, atque quum
uideret uir
suam munire ac tueri praecepit.
Quare scito solam Christianam religionem ueram censendam, et Christum, ut ipse recte
affirmat, uiam, ueritatem et uitam esse.
Quod ubi Thalysmanus dixit, extemplo rex, ut erat patriae religioni deditus,
hominem comprehendi, atque in foribus templi crudelissime necari iussit, denuntiauitque rem silentio tegi, graui poena proposita, si quis efferret. Verum id coelari Deus
haud quaquam permisit: nam quidam Turca Illyricae nationis eiusdem gentis Christiano
homini omnia, uti gesta erant, narrauit. Quae quum multorum
discordia, quandoquidem et regnum societatem non admittat, et possessio iniuste ac per latrocinium parta haudquaquam
sit diuturna, licet saepe uideamus reges etiam malis artibus factos iisdemque regna gerentes occulta Dei uoluntate ualde florere. Nec mirum, quum nihil apud Deum praeter
uirtutem in bonis numeretur. Itaque rupto foedere, quo patrium Friderico regnum ablatum erat, ferro decernere incipiunt, uter regum iustior Neapolitani regni esset possessor.
Vbi ad arma uentum est, intra unius ferme mensis spatium, Hispanis in oppidum maritimum Appuliae, Barletum incolae uocant, haud
ualde florere. Nec mirum, quum nihil apud Deum praeter
uirtutem in bonis numeretur. Itaque rupto foedere, quo patrium Friderico regnum ablatum erat, ferro decernere incipiunt, uter regum iustior Neapolitani regni esset possessor.
Vbi ad arma uentum est, intra unius ferme mensis spatium, Hispanis in oppidum maritimum Appuliae, Barletum incolae uocant, haud memorabili praelio compulsis, regnum
Galli occuparunt.
Erat Hispanis dux Consaluus Adigarius, sicut pacis artibus uir insignis, ita omni bellica laude dignissimus, quem supra diximus Cephaleniam de Turcis coepisse. Qui quum
uocant, haud memorabili praelio compulsis, regnum
Galli occuparunt.
Erat Hispanis dux Consaluus Adigarius, sicut pacis artibus uir insignis, ita omni bellica laude dignissimus, quem supra diximus Cephaleniam de Turcis coepisse. Qui quum
uidisset Italos Francis conciliari, iamque in eorum ditionem totum regnum concessisse,
statuit quoad Galli simul incolarum fauore, simul suis ipsorum uiribus florerent, certamine supersedere,
nec manum cum his conserere, uerum cunctatione atque mora eos
eludere, satis gnarus et
uim breui senescere solere, et regni Neapolitani incolas, ut caeteros quoque huius aetatis Italos, fidem paruo momento mutare.
Itaque commeatu Barletum comportato cum omnibus suis, quos inter quidam
Columnenses equites, uiri, ut nunc est Italorum uirtus, satis strenui, se in oppido obsidendum permisit, atque eo tandem inopiae deuenit, ut in sola fuga spem omnem salutis
collocaret. Iamque naues, Hispanos fugientes auecturae, paratae erant, quum Veneti,
nullo socialis fidei respectu ― erant enim cum Gallo rege tunc foedere iuncti ― aduersus
Francos clam
quoque huius aetatis Italos, fidem paruo momento mutare.
Itaque commeatu Barletum comportato cum omnibus suis, quos inter quidam
Columnenses equites, uiri, ut nunc est Italorum uirtus, satis strenui, se in oppido obsidendum permisit, atque eo tandem inopiae deuenit, ut in sola fuga spem omnem salutis
collocaret. Iamque naues, Hispanos fugientes auecturae, paratae erant, quum Veneti,
nullo socialis fidei respectu ― erant enim cum Gallo rege tunc foedere iuncti ― aduersus
Francos clam mittunt nauibus ad Consaluum cum commeatu ac stipendio
Heluetios milites, quos haec aetas
Gallos ad Mediolanense imperium Neapolitanum regnum sibi adiungere.
Consaluus hoc auxilio a Venetis adiutus, abiecto fugae consilio, coepit crebris ex oppido eruptionibus Gallos in dies magis magisque uexare, nec tamen ad aleam totius pugnae descendere, uerum ubi paulum procurrisset, statim in oppidum refugere, et quo
magis hostium negligentia cresceret, metum ac diffidentiam simulare.
At Galli, insitam eorum socordiam prospera fortuna fouente, in dies negligentiores atque ab
paulum procurrisset, statim in oppidum refugere, et quo
magis hostium negligentia cresceret, metum ac diffidentiam simulare.
At Galli, insitam eorum socordiam prospera fortuna fouente, in dies negligentiores atque ab secundis rebus, ut fit, magis solito incautiores esse, ac ueluti ipsi obsessi
fame macerarentur, non autem hostes clausos obsiderent, labores detrectare, moram ac
dilationem certaminis aegre ferre, in casum uniuersae pugnae obsidionis taedio Hispanos
prouocare.
prospera fortuna fouente, in dies negligentiores atque ab secundis rebus, ut fit, magis solito incautiores esse, ac ueluti ipsi obsessi
fame macerarentur, non autem hostes clausos obsiderent, labores detrectare, moram ac
dilationem certaminis aegre ferre, in casum uniuersae pugnae obsidionis taedio Hispanos
prouocare. Hostium enim noua auxilia a Venetis, ut dictum est, submissa ignorabant,
nec consilium Hispani ducis animaduertebant. Qui quidem quod uiribus deerat, id
fraude supplendum ratus, quum aliquandiu metum simulasset,
per inducias agebant.
Itaque Consaluus, uir caetera egregius, religione induciarum per dissimulationem
spreta, qua scilicet citra famae iacturam se hostibus impositurum putauit, quia nondum
inducias inter reges pactas nuntii palam attulerant, signum pugnae proponit, Francosque
in agro Cethignolano decem et octo millibus passuum procul a Barleto agentes, propter
spem proximam pacis certaminis securos, atque ob id ad praelium imparatos (credebant
enim inducias esse) aggreditur. Galli re improuisa perculsi primo trepidare, mox collecto animo aciem instruunt, atque in hostem
in agro Cethignolano decem et octo millibus passuum procul a Barleto agentes, propter
spem proximam pacis certaminis securos, atque ob id ad praelium imparatos (credebant
enim inducias esse) aggreditur. Galli re improuisa perculsi primo trepidare, mox collecto animo aciem instruunt, atque in hostem ex aduerso uenientem impetum faciunt, primoque congressu turbatum loco mouent Hispanum. Sed quia Deus regnum
Neapolitanum Hispanis destinarat, dux Francorum, dum in primam aciem equo prouectus Gallos ad pugnam hortatur (nam Consaluus suos iam terga dantes ac fugam
inducias esse) aggreditur. Galli re improuisa perculsi primo trepidare, mox collecto animo aciem instruunt, atque in hostem ex aduerso uenientem impetum faciunt, primoque congressu turbatum loco mouent Hispanum. Sed quia Deus regnum
Neapolitanum Hispanis destinarat, dux Francorum, dum in primam aciem equo prouectus Gallos ad pugnam hortatur (nam Consaluus suos iam terga dantes ac fugam spectantes in pugnam reuocauerat), tormento forte ab hostibus misso ictus cecidit. Cuius casu
Galli perturbati terga hosti confestim uertunt ac foeda fuga dissipantur, eademque
ex aduerso uenientem impetum faciunt, primoque congressu turbatum loco mouent Hispanum. Sed quia Deus regnum
Neapolitanum Hispanis destinarat, dux Francorum, dum in primam aciem equo prouectus Gallos ad pugnam hortatur (nam Consaluus suos iam terga dantes ac fugam spectantes in pugnam reuocauerat), tormento forte ab hostibus misso ictus cecidit. Cuius casu
Galli perturbati terga hosti confestim uertunt ac foeda fuga dissipantur, eademque facilitate, qua regnum Neapolitanum caeperant, amiserunt. Nulla enim fere gens est, quae
minore animo aduersa ferat, celerioriue
infracto animo
sese uinciendos Slaueno praebuerunt, quos magna omnium admiratione prae se agens
Barletum compulit. Consaluus statim ab ipsa pugna cum uictore milite Neapolim eo laetior petit, quo paulo ante propior periculo fuerat, urbemque quamquam in Gallos
inclinatiorem, uoluntate ciuium laetisque populi dolorem dissimulantis acclamationibus
ingressus est. Vultus enim et uox humana, uel quum maxime animo disparia sunt, seruire
possunt. Intra paucos dies arx quoque Neapolitana capta, muris eius, qua aditum
Hispani
sunt, cuniculo puluere accensibili repleto atque incenso dirutis.
celeriter confecto, regnum Neapolitanum
repeti iubet, creato exercitus duce Francisco Gonzaga, principe Mantuano. Iam
Francorum copiae fines regni Neapolitani ingressae ad Lyrim peruenerant, ponteque
amnem Franci iungebant, quum Consaluus, cum modica quidem suorum manu, sed duro
in armis milite, eo accessit transitu hostem prohibiturus. Caeterum effecto opere,
Hispanis nequicquam obstantibus, atque ad utranque partem pontis castellis cum praesidio impositis, Galli partem copiarum crebro traducebant, ac leuia certamina cum
hostibus uario euentu
iussu Galli regis ad exercitum uenit. Quem quum inuenisset soluto imperio inertem,
imbecillem, commeatus ac omnium rerum necessariarum inopia laborantem, licentia ac
lasciuia corruptum, ad haec graui ualetudine tentatum, eo quod castra sicut nulla munitione tuta erant, ita nec in loco salubri inscitia ac negligentia ducum posita, conuocatis
principibus acerba eos oratione increpuit. Galli praeterquam quod externi hominis
imperium insita genti superbia aspernabantur, saeua etiam concione exacerbati nihil
quod aut ipsis salutare esset, aut regi
detractum, statuit hostem ad
certamen ultro prouocare. Sed quia inter Hispanos et Gallos amnis, ut dictum est, intererat pontemque superiniectum Galli tenebant, inuitis ipsis Gallis manus conseri
nequibat. Itaque accitum ad se Petrum cognomento Nauarram, spectatae uirtutis uirum,
qui in Hispano exercitu ordinem ducebat, hortatur, ut cum sua cohorte praesidium ponti
impositum aggrediatur. Exercitum Gallorum sine duce esse, inquit, sine imperio, nec
minus seditione quam aegritudine inualidum, atque iccirco Hispanos occupato ponte
facile amnem transituros,
manusque cum hoste uiribus multo inferiore conserturos,
locumque aut uictoriae inuenturos, aut Gallos, si pugnam detrectarint, spe regni
Neapolitani abiecta, procul ab his finibus per se abituros.
Petrus ducis adhortatione accensus, assumpta cohorte sua, et id roboris in exercitu
Hispano erat, plenus bonae spei uadit ad oppugnandum castellum in ea parte pontis constructum, quae ad Hispanos uergebat. Nec uana spes fuit: nam Franci cum ne conspectum quidem Hispanorum sustinuissent, eodem impetu in illud quoque castellum, quod
ad alteram partem pontis aedificatum
aut uictoriae inuenturos, aut Gallos, si pugnam detrectarint, spe regni
Neapolitani abiecta, procul ab his finibus per se abituros.
Petrus ducis adhortatione accensus, assumpta cohorte sua, et id roboris in exercitu
Hispano erat, plenus bonae spei uadit ad oppugnandum castellum in ea parte pontis constructum, quae ad Hispanos uergebat. Nec uana spes fuit: nam Franci cum ne conspectum quidem Hispanorum sustinuissent, eodem impetu in illud quoque castellum, quod
ad alteram partem pontis aedificatum diximus, irrumpunt.
ducis adhortatione accensus, assumpta cohorte sua, et id roboris in exercitu
Hispano erat, plenus bonae spei uadit ad oppugnandum castellum in ea parte pontis constructum, quae ad Hispanos uergebat. Nec uana spes fuit: nam Franci cum ne conspectum quidem Hispanorum sustinuissent, eodem impetu in illud quoque castellum, quod
ad alteram partem pontis aedificatum diximus, irrumpunt.
Consaluus occupato a suis
ponte, quem Gallis pauore attonitis ne rescindere quidem, nedum hosti repugnare in
mentem uenerat, legiones
sustinuissent, eodem impetu in illud quoque castellum, quod
ad alteram partem pontis aedificatum diximus, irrumpunt.
Consaluus occupato a suis
ponte, quem Gallis pauore attonitis ne rescindere quidem, nedum hosti repugnare in
mentem uenerat, legiones traducit, acieque instructa ad hostem pergit. Galli e castellis,
quae ponti superimposuerant, deturbati, ponteque ammisso ac hoste in castra pene
accaepto, a ducibus destituti, morbo, fameque magna ex parte confecti, et ob id certaminis studio auersi, ne
Consaluus occupato a suis
ponte, quem Gallis pauore attonitis ne rescindere quidem, nedum hosti repugnare in
mentem uenerat, legiones traducit, acieque instructa ad hostem pergit. Galli e castellis,
quae ponti superimposuerant, deturbati, ponteque ammisso ac hoste in castra pene
accaepto, a ducibus destituti, morbo, fameque magna ex parte confecti, et ob id certaminis studio auersi, ne tentato praelio dissipantur. Qui uero per ualetudinem effugere
nequiuerunt, positis armis hosti sese dediderunt. Dux Hispanus
positis armis hosti sese dediderunt. Dux Hispanus arbitratus non
minus decorum esse uictis parcere quam hostes superare, suos a caede hostium inhibuit,
Francosque armis spoliatos dimisit incolumes. Quosdam etiam ex hostibus illustriores
uiros, Christiana ac rara uictoris in deuictos usus benignitate, ne in itinere necessariarum
rerum inopia deficerent, memor humanarum rerum uiatico iuuit.
sese dediderunt. Dux Hispanus arbitratus non
minus decorum esse uictis parcere quam hostes superare, suos a caede hostium inhibuit,
Francosque armis spoliatos dimisit incolumes. Quosdam etiam ex hostibus illustriores
uiros, Christiana ac rara uictoris in deuictos usus benignitate, ne in itinere necessariarum
rerum inopia deficerent, memor humanarum rerum uiatico iuuit.
incolumes. Quosdam etiam ex hostibus illustriores
uiros, Christiana ac rara uictoris in deuictos usus benignitate, ne in itinere necessariarum
rerum inopia deficerent, memor humanarum rerum uiatico iuuit.
suorum alia super aliam nuntiata iram in Venetos ob
eorum infidam societatem adeo accendit, ut statim consilium coeperit de bello cum
Hispano rege finiendo, quo facilius Venetorum iniurias ulcisceretur. Nihil enim regem
latebat eorum, quae Veneti aduersus Gallos in Italia moliti fuerant, Ioanne Laschare, qui
regii oratoris nomine apud Venetos id temporis agebat, omnia Venetorum consilia et callidissime explorante, et ad regem per occultos nuntios deferente. Itaque non modo pacem
cum Hispano composuit, sed etiam affinitatem contraxit, data illi in
Gallos in Italia moliti fuerant, Ioanne Laschare, qui
regii oratoris nomine apud Venetos id temporis agebat, omnia Venetorum consilia et callidissime explorante, et ad regem per occultos nuntios deferente. Itaque non modo pacem
cum Hispano composuit, sed etiam affinitatem contraxit, data illi in matrimonium sororis
suae filia. De regno autem Neapolitano, cuius sane possessio, si aut uis abesset, aut iure
disceptaretur, neutri eorum competeret, ita transactum est, ut rex Hispanus dimidiam eius
partem iure prioris foederis obtineret, alteram partem dotis nomine ita possideret, ut singulis
erat, perlata, ingenti ex conscientia perfidiae metu
perculsi sunt. Itaque quo
et ipsi alicuius Christiani regis amicitia sese munirent, omnibus
tentarunt artibus Maximilianum Caesarem, Friderici filium, hominem satis notae leuitatis, in societatem pellicere, aut saltem a caeteris Christianis regibus auertere. Nihil
enim Veneti et Romani etiam pontifices magis sibi timendum censent quam
Christianorum regum coitionem. Metus autem utrisque hinc oritur, quia neutros sane
Christiani reges imperio dignos
plęrique eorum religionis ritu capti reliquerant. Sed de hoc alias.
Vt uero animaduerterunt Veneti, non caeteros modo Christianos principes fere sibi
esse infensos, sed ipsum quoque Maximilianum ab se auersum, omni spe in propriis
uiribus reposita, audacia sese tutos reddere constituunt, nulloque honestatis respectu,
quod ut plurimum ab his a condita eorum urbe factitatum est, imperium augere, rati
amplitudinem imperii, quibuscunque id artibus fiat, non tam inuidiam eis apud
conflaturam, quam uires ac potentiam collecturam. Quod profecto improbum consilium tandem destituit fortuna, tametsi satis
laetis initiis coepta eorum uisa sit fouere. Fortunam autem uim quandam diuinae appellamus constitutionis, qua humana negocia agi censemus. Nam quum in idem tempus,
quo Veneti huius modi consilia animo uoluebant, mors Alexandri Sexti, pontificis
Romani, peropportune incidisset, multas Italiae urbes pontificis Romani uectigales partim a possessoribus pecunia emptas, partim uoluntaria deditione traditas in ditionem
censemus. Nam quum in idem tempus,
quo Veneti huius modi consilia animo uoluebant, mors Alexandri Sexti, pontificis
Romani, peropportune incidisset, multas Italiae urbes pontificis Romani uectigales partim a possessoribus pecunia emptas, partim uoluntaria deditione traditas in ditionem
redegerunt. Quas sane urbes Caesar, Valentiniensium dux, homo omnibus sceleribus
coopertus,
atque ad perturbandam Italiam natus, ipsius Alexandri pontificis filius ex
adulterio susceptus, ui tenuerat pulsis inde
est, de quo supra etiam meminimus, dum esset cardinalis quinque liberos ex quadam adultera Romana fęmina tulit,
quorum quatuor mares fuere, quos inter natu minimus Caesar praenomine, dux
Valentiniensium nuncupatus, audacia atque crudelitate quum in suos, tum in alienos ita
notus extitit, ut omnis fere memoriae barbariem libidine atque importunitate aut supergressus sit, aut adaequarit. Hunc pater, pecunia, ut alio loco diximus, pontificatum nactus, uix puberem cardinalem designauit, ementitus non ex se genitum esse, sed ex uiro,
cuius
quo supra etiam meminimus, dum esset cardinalis quinque liberos ex quadam adultera Romana fęmina tulit,
quorum quatuor mares fuere, quos inter natu minimus Caesar praenomine, dux
Valentiniensium nuncupatus, audacia atque crudelitate quum in suos, tum in alienos ita
notus extitit, ut omnis fere memoriae barbariem libidine atque importunitate aut supergressus sit, aut adaequarit. Hunc pater, pecunia, ut alio loco diximus, pontificatum nactus, uix puberem cardinalem designauit, ementitus non ex se genitum esse, sed ex uiro,
cuius uxorem, quod
depositoque cardinalatu regnum sibi parare constituit, ad quod sane illi, maiore fratre incolumi, facilis
uia, ut ipse arbitrabatur, haud quaquam patebat: nam ut, quae destinauerat, efficere posset, tota parentis fortuna sibi soli erat uendicanda. Itaque simulata reconciliatione
fratrem in quosdam extra urbem hortos ad cęnam inuitat, redeuntemque sub uesperum
in urbem atque aliquanto a comitibus amotum per speciem aspiciendae cuiusdam insigni
forma mulieris, dato uni ex suis, cum quo consilium communicarat, negocio, nil tale suspicantem obtruncat, saccoque una cum grauibus saxis
maiore fratre incolumi, facilis
uia, ut ipse arbitrabatur, haud quaquam patebat: nam ut, quae destinauerat, efficere posset, tota parentis fortuna sibi soli erat uendicanda. Itaque simulata reconciliatione
fratrem in quosdam extra urbem hortos ad cęnam inuitat, redeuntemque sub uesperum
in urbem atque aliquanto a comitibus amotum per speciem aspiciendae cuiusdam insigni
forma mulieris, dato uni ex suis, cum quo consilium communicarat, negocio, nil tale suspicantem obtruncat, saccoque una cum grauibus saxis insutum in Tyberim demersit. Hoc
parricidio admisso Caesar, cardinalatu,
extra urbem hortos ad cęnam inuitat, redeuntemque sub uesperum
in urbem atque aliquanto a comitibus amotum per speciem aspiciendae cuiusdam insigni
forma mulieris, dato uni ex suis, cum quo consilium communicarat, negocio, nil tale suspicantem obtruncat, saccoque una cum grauibus saxis insutum in Tyberim demersit. Hoc
parricidio admisso Caesar, cardinalatu, quem a patre ultro oblatum non religionis studio, sed spe, ut plaerique faciunt, opulentioris fortunae accaeperat, sese sponte abdicauit, palam professus se a pontifice progenitum, et ob id tanto nequaquam idoneum
ut plaerique faciunt, opulentioris fortunae accaeperat, sese sponte abdicauit, palam professus se a pontifice progenitum, et ob id tanto nequaquam idoneum sacerdotio, atque ac maius flagitium esset illegitime natum summum sacerdotium obtinere
quam sacris Deoque dicatis pecuniis ac in hospitalitatem absumendis abuti, atque his
ipsis regna pulsis iustis regibus per nefas parare.
Et quia potentia per scelus quaesita pessime exerceri solet, ac plerunque suum ipsius
exemplum in auctorem recidit, patrem carnificio
sacris Deoque dicatis pecuniis ac in hospitalitatem absumendis abuti, atque his
ipsis regna pulsis iustis regibus per nefas parare.
Et quia potentia per scelus quaesita pessime exerceri solet, ac plerunque suum ipsius
exemplum in auctorem recidit, patrem carnificio uultu minisque circumsessum arbitrio
suo regebat, atque ita in suam, incusso metu, cupidinem
trahebat, ut ex scelerato per se
homine perditissimum efficeret, omnemque humanitatem exuere cogeret.
regna pulsis iustis regibus per nefas parare.
Et quia potentia per scelus quaesita pessime exerceri solet, ac plerunque suum ipsius
exemplum in auctorem recidit, patrem carnificio uultu minisque circumsessum arbitrio
suo regebat, atque ita in suam, incusso metu, cupidinem
trahebat, ut ex scelerato per se
homine perditissimum efficeret, omnemque humanitatem exuere cogeret. Nihil enim
petenti miserrimus pater negare audebat, uel si id, quod peteretur, turpissimum
quoque impunitates precio dabantur, nemo literis aut uitae
sanctimonia ad ullam subuehebatur dignitatem, solis nummis ad sacerdotia aditus patebat. Diuites episcopi ueneno necabantur, quo non modo pontificis filius, quod turpiter
prodigeret, haberet, sed et eius familia spoliis expleretur; in demortuorum locum atque
in uacua sacerdotia, qui plus auri obtulisset, sufficiebatur. His pecuniis milites conducebantur, quorum expeditio ac militia erat principes Italiae e suis sedibus pellere, captos
forte, aut fide interposita uocatos interficere. Vnde tota Flaminiae regio, et
dabantur, nemo literis aut uitae
sanctimonia ad ullam subuehebatur dignitatem, solis nummis ad sacerdotia aditus patebat. Diuites episcopi ueneno necabantur, quo non modo pontificis filius, quod turpiter
prodigeret, haberet, sed et eius familia spoliis expleretur; in demortuorum locum atque
in uacua sacerdotia, qui plus auri obtulisset, sufficiebatur. His pecuniis milites conducebantur, quorum expeditio ac militia erat principes Italiae e suis sedibus pellere, captos
forte, aut fide interposita uocatos interficere. Vnde tota Flaminiae regio, et quicquid
praeterea urbium
ueneno inficit; eum qui a calicibus erat, sceleris prorsus inscium, admonet, ut de illo uino
solis, quos morti destinauerat, inter coenandum offerat. Caeterum Alexander pontifex
(iam enim scelesti pontificatus supremus dies appetebat) quum forte prius quam coeteri
ad coenam uenissent ― nam in eius aedibus conuiuium instructum erat ― sitis admonitu
interrogat ministrum poculis praepositum, quale uinum conuiuis depromptum
esset. Minister illud ipsum uinum, cui uenenum immixtum erat, sceleris ut diximus
ignarus, offert: nemini
cardinales, quos diximus ad coenam uocatos, ancipiti metu deliberare
irentne ad pestiferas epulas, an ualetudine excusata domi se continerent. Sed quia eo
rerum uentum erat, ut non minus periculosum esset uitare quam inire conuiuium ― timebant enim, ne euitato ueneno in ferrum inciderent ― pręsumptis aduersus uenenum
remediis eunt ad epulas. Itaque quum omnes discubuissent, dux Valentiniensium et ipse
aduersus uenenum praemunitus uultu in hilaritatem composito coepit large epulari,
atque ex eo ipso uino, cui uenenum
minus periculosum esset uitare quam inire conuiuium ― timebant enim, ne euitato ueneno in ferrum inciderent ― pręsumptis aduersus uenenum
remediis eunt ad epulas. Itaque quum omnes discubuissent, dux Valentiniensium et ipse
aduersus uenenum praemunitus uultu in hilaritatem composito coepit large epulari,
atque ex eo ipso uino, cui uenenum inditum erat, quo metum cardinalibus demeret,
bibere: tanta auiditas huic monstro inerat necandi hos cardinales. Sed quia minister, dum
quantum de uenenato uino potionibus absumebatur, tantundem puri
coepit large epulari,
atque ex eo ipso uino, cui uenenum inditum erat, quo metum cardinalibus demeret,
bibere: tanta auiditas huic monstro inerat necandi hos cardinales. Sed quia minister, dum
quantum de uenenato uino potionibus absumebatur, tantundem puri atque innoxii uini
in lagenam imprudens adicit, uim ueneni magna ex parte mitigarat. Virus in inferenda
morte efficax prima potione solus pontifex hausit, quo intra duodecim dies extincto caeteri conuiuae, una cum pontificis filio, haud graui adeo morbo paulo post afflicti periculum euasere. Haec
inditum erat, quo metum cardinalibus demeret,
bibere: tanta auiditas huic monstro inerat necandi hos cardinales. Sed quia minister, dum
quantum de uenenato uino potionibus absumebatur, tantundem puri atque innoxii uini
in lagenam imprudens adicit, uim ueneni magna ex parte mitigarat. Virus in inferenda
morte efficax prima potione solus pontifex hausit, quo intra duodecim dies extincto caeteri conuiuae, una cum pontificis filio, haud graui adeo morbo paulo post afflicti periculum euasere. Haec aegritudo non minus quam pontificis mors res Caesaris funditus
euertit: nam
praesidiis
principes suos reuocarunt, partim Venetis, ut dictum est, sese dediderunt.
enarrantur; Pontifex in Venetos Christianos principes concitat;
Bentiuola pulso Bononia potitur; unde simultates inter Gallos et Venetos nascuntur.
Romano imperatori restitueret ― id
enim Pium mente agitasse quidam auctores sunt ― pactus est Caesar, incertum qua mercede, cum Iuliano Sauonense ciue, diui Petri ad uincula tunc cardinale, quem pontificem
creatum Iulium Secundum appellarunt, ut sua opera cardinales Hispani in pontificiis
comitiis suffragiis ineundis ipsi Iuliano adiumento forent. Caeterum quum Iulius
pontificatum adeptus Genuensi religione fidem Caesari seruaret, nec modo promissa ei
non praestaret, sed insuper malum minaretur, Neapolim se contulit. Ibi, quia Deus
ipsi Iuliano adiumento forent. Caeterum quum Iulius
pontificatum adeptus Genuensi religione fidem Caesari seruaret, nec modo promissa ei
non praestaret, sed insuper malum minaretur, Neapolim se contulit. Ibi, quia Deus illum
tam diu iniurias impune ferre noluit, fugiendo, ut saepe usu uenit, in periculum incidit,
propterea quod a Consaluo Adigario eadem fraude, qua ille multos Italiae principes
interfecerat, fide interposita comprehensus, atque in custodiam datus in Hispaniam ad
Ferdinandum regem, Hisabellae uirum, missus est, a quo in carcerem coniectus quum
diu
malum minaretur, Neapolim se contulit. Ibi, quia Deus illum
tam diu iniurias impune ferre noluit, fugiendo, ut saepe usu uenit, in periculum incidit,
propterea quod a Consaluo Adigario eadem fraude, qua ille multos Italiae principes
interfecerat, fide interposita comprehensus, atque in custodiam datus in Hispaniam ad
Ferdinandum regem, Hisabellae uirum, missus est, a quo in carcerem coniectus quum
diu uaria consilia euadendi animo uolutasset, tandem sanguinarius homo, ne ab ingenio
suo degeneraret, subsidium ab audacia et crudelitate petendum censuit.
Itaque
Neapolim se contulit. Ibi, quia Deus illum
tam diu iniurias impune ferre noluit, fugiendo, ut saepe usu uenit, in periculum incidit,
propterea quod a Consaluo Adigario eadem fraude, qua ille multos Italiae principes
interfecerat, fide interposita comprehensus, atque in custodiam datus in Hispaniam ad
Ferdinandum regem, Hisabellae uirum, missus est, a quo in carcerem coniectus quum
diu uaria consilia euadendi animo uolutasset, tandem sanguinarius homo, ne ab ingenio
suo degeneraret, subsidium ab audacia et crudelitate petendum censuit.
Itaque simulata scelerum
fugiendo, ut saepe usu uenit, in periculum incidit,
propterea quod a Consaluo Adigario eadem fraude, qua ille multos Italiae principes
interfecerat, fide interposita comprehensus, atque in custodiam datus in Hispaniam ad
Ferdinandum regem, Hisabellae uirum, missus est, a quo in carcerem coniectus quum
diu uaria consilia euadendi animo uolutasset, tandem sanguinarius homo, ne ab ingenio
suo degeneraret, subsidium ab audacia et crudelitate petendum censuit.
Itaque simulata scelerum poenitudine uocat ad se quendam Caesiae sectę, cuius diuus
Franciscus auctor
suo degeneraret, subsidium ab audacia et crudelitate petendum censuit.
Itaque simulata scelerum poenitudine uocat ad se quendam Caesiae sectę, cuius diuus
Franciscus auctor est, sacerdotem, cui scilicet Christiano ritu peccata aperiret. Qui cum
custodum permissu carcerem ingressus esset, in sede procul ab hostio carceris de industria collocata confessionem auditurus considere iubetur. Caesar, quantum temporis confessioni satis esse putauit moratus, educto pugione sacerdotem percutit uesteque exanimati induitur, credens eo habitu custodes decaeptum iri. Iam primam custodiam
uesteque exanimati induitur, credens eo habitu custodes decaeptum iri. Iam primam custodiam euaserat,
quum carceri prępositus, caeteris solertior, conspecto homine sacerdotali ueste induto, cuius cucullus ― ita capitis tegumentum monachi appellant ― magis solito in oculos
demissus esset, suspicatus, ut erat, Caesarem dolum aliquem commentum esse, iniectis
manibus hominem comprehendit, agnitumque recipi in carcerem coëgit. Rex Hispaniae,
percepta sceleris atrocitate, Caesarem ultimo supplicio afficiendum censuit, uerum
praecibus quorundam
caeteris solertior, conspecto homine sacerdotali ueste induto, cuius cucullus ― ita capitis tegumentum monachi appellant ― magis solito in oculos
demissus esset, suspicatus, ut erat, Caesarem dolum aliquem commentum esse, iniectis
manibus hominem comprehendit, agnitumque recipi in carcerem coëgit. Rex Hispaniae,
percepta sceleris atrocitate, Caesarem ultimo supplicio afficiendum censuit, uerum
praecibus quorundam principum sententia dimotus, ita illum, ne quid salute desperata
ferox iuuenis grauius consuleret, uinculis liberauit, ut praedes acciperet, qui eum,
quorundam principum sententia dimotus, ita illum, ne quid salute desperata
ferox iuuenis grauius consuleret, uinculis liberauit, ut praedes acciperet, qui eum, quandocunque iussisset, sisterent, quem nisi promissores exhibuissent, pecunia regis arbitratu
luerent. Non ita multo post Caesar, audiens in ea Hispaniae regione, quam nostra aetas
restituerent, nec iniquis augescerent incrementis; uiderent, ne expeditius sit
quaedam rapere quam continere,
reputarentque nimias opes magnae locum facere iacturae. Veneti praesenti inflati fortuna haud fere reputare secundas res in aduersas facile
conuerti. Itaque pontificis postulata paruifacere, interdum ei etiam minari, inuidiam
nequaquam uereri, immo sermonibus propalam ferre sacerdoti rerum imperium haud
conuenire, quasi illud mercatori magis quam sacerdoti conueniret.
Pontifex animaduersa
pontificis uerba non modo auribus, sed et animis admittere: nam praeterquam quod
reges natura ipsa, cuius uis maxima est, uitae ac fortunae, ut fit, dissimilitudine populorum imperium auersantur, utilia simul et honesta suadebat.
Itaque Francorum regem per se quoque in Venetos male animatum rogat, ut se
octingentorum equitum auxilio ad Bononiensem expeditionem iuuaret. Decreuerat
autem Iulius pontifex, quo Venetis aliena calamitate metum incuteret, ostenderetque se
iam coepisse res ecclesiasticas repetere, capto aut pulso Ioanne Bentiuola
Iulius pontifex, quo Venetis aliena calamitate metum incuteret, ostenderetque se
iam coepisse res ecclesiasticas repetere, capto aut pulso Ioanne Bentiuola importuni
tyranni dominatu Bononiam liberare, atque iuri Romanae Ecclesiae urbem omnino
restituere, magis irae suae in ipsum Ioannem, incertum quam ob causam concoeptae,
indulgens quam ciuitati consulens. Nam Italiae ciuitatum ob factiones ac discordias
omnem potestatem ad unum conferri interest.
Acceptis a rege Gallo, quos postulauerat, equitibus Bononiam cum
uero, ut erat peruicacis ingenii, opinionem de se hominum simul et
conscientiam spernens, magisque profani principis quam sacerdotis munus obiens, intra
paucos dies Bononiam deditione coepit, Ioanne Bentiuola, ubi ciuium suorum uoluntatem in pontificem inclinatam cognouit, fuga cum liberis suis elapso. Ferunt Bentiuolam
patriam relinquentem dixisse: Quantum mutauerint mores suos Romani pontifices uel
hoc exilium argumento erit. Diuus Gregorius, ne arma in Longobardos moueret passus est
eos Italiam uexare, asserens se Dei
coepit, Ioanne Bentiuola, ubi ciuium suorum uoluntatem in pontificem inclinatam cognouit, fuga cum liberis suis elapso. Ferunt Bentiuolam
patriam relinquentem dixisse: Quantum mutauerint mores suos Romani pontifices uel
hoc exilium argumento erit. Diuus Gregorius, ne arma in Longobardos moueret passus est
eos Italiam uexare, asserens se Dei timore ab armis arceri; Iulium uero pontificem exercitum per sese ad oppugnandam Bononiam, quod nemo unquam pontificum fecisset,
duxisse. Quod ubi Venetis nuntiatum est, qui quidem malebant Bononiam a Bentiuola
quam
Italiam uexare, asserens se Dei timore ab armis arceri; Iulium uero pontificem exercitum per sese ad oppugnandam Bononiam, quod nemo unquam pontificum fecisset,
duxisse. Quod ubi Venetis nuntiatum est, qui quidem malebant Bononiam a Bentiuola
quam a Romano pontifice teneri, uocato in senatum Ioanne Laschare, Graeco homine ac
Francorum regis oratore, multis uerbis expostulant eo quod rex, Veneto senatu inconsulto pontificem, Venetis infensum, in oppugnanda Bononia suis iuuisset auxiliis. Et
perinde ac eo facto societas uiolata esset, homines insolentissimi adiciunt
duxisse. Quod ubi Venetis nuntiatum est, qui quidem malebant Bononiam a Bentiuola
quam a Romano pontifice teneri, uocato in senatum Ioanne Laschare, Graeco homine ac
Francorum regis oratore, multis uerbis expostulant eo quod rex, Veneto senatu inconsulto pontificem, Venetis infensum, in oppugnanda Bononia suis iuuisset auxiliis. Et
perinde ac eo facto societas uiolata esset, homines insolentissimi adiciunt haud mirandum esse si regem poenitebit.
Laschares admiratus Venetorum temeritatem inquit se nihil a rege habere, quod illis
responderet, sed si his uideretur,
Laschares admiratus Venetorum temeritatem inquit se nihil a rege habere, quod illis
responderet, sed si his uideretur, se regem de hac expostulatione certiorem facturum, et
quod ab illo rescriptum fuerit, Venetis indicaturum. Rex cognitis Venetorum non modo
quaerelis, sed etiam minis, iram in tempus magis opportunum differens, seu forte ea re
non admodum motus, mandat Laschari, Venetos perhumano exciperet sermone,
diceretque his se, quod pontificem auxilio iuuisset, nihil aduersus socialis fidei religionem fecisse ― neque enim foederi adscriptum esse, ne sibi
ad Tridentum consistunt; Veneti plurima loca Carnico atque Istrico agro occupant, sed aucta potentia aliorum in se odium excitant.
Ferdinandus, Hispanorum rex, Philippo, Belgarum ac
Morinorum duce, Maximiliani Cęsaris filio, genero ipsius regis, ab Hispanis principibus
in Ulteriorem Hispaniam accito, praetextu regni Neapolitani uisendi cum quadraginta
circiter nauium classe Neapolim uenit. Non enim sese in Tarraconensem Hispaniam,
patrium regnum, tunc contulit, quo et sponte sua magis quam Hispanorum principum
coactu Ulteriori Hispania genero cessisse uideretur, et Consaluum Adigarium, tot uictoriarum
successu inflatum, regiumque, ut fama erat, affectantem
iniuriam tamen tacitus ferebat.
Neque enim urbes illas per se armis repetendas censebat, caeteris regibus, qui aduersus
Venetos secum sentiebant, nondum ad gerendum bellum satis paratis, quippe Venetos
tanti tunc faciebant Hispani (nondum enim imbecillitatem uirium eorum in rebus bellicis detexerat fortuna) ut eos non nisi fractis prius a rege Gallo opibus eorum aggredi ausi
sint. Nam Veneti, antequam Galli et Hispani, hi regnum Neapolitanum, illi
Mediolanense, non magis armis quam cognationis iure obtinuissent, toti fere Italiae
moderabantur:
iure obtinuissent, toti fere Italiae
moderabantur: tantum sane ualebat Venetorum consilium aduersus reliquos Italos
ignauia simul ac discordia eneruatos. Itaque Philippo Morino intra paucos dies febri
extincto, quem diximus ab Hispanis principibus regem designatum in Ulteriorem
Hispaniam accessisse, Ferdinandus re, quae ad Apuliae urbes Venetis oppignoratas
spectabat, infecta, Hispanias repetiit, reuocantibus eum his ipsis, qui paucis ante mensibus, dum genero fauent, pene expulerant.
Fama est satis constans hunc regem, dum in Hispaniam
designatum in Ulteriorem
Hispaniam accessisse, Ferdinandus re, quae ad Apuliae urbes Venetis oppignoratas
spectabat, infecta, Hispanias repetiit, reuocantibus eum his ipsis, qui paucis ante mensibus, dum genero fauent, pene expulerant.
Fama est satis constans hunc regem, dum in Hispaniam reuertitur, inter nauigandum
Ostiam
(ita uocant oppidum ab Anco rege Romano conditum, qua Tyberis in Tuscum
mare influit) primum diuertisse, atque cum Iulio Secundo, Romano pontifice, collocutum esse; deinde Sauonae (urbs
his ipsis, qui paucis ante mensibus, dum genero fauent, pene expulerant.
Fama est satis constans hunc regem, dum in Hispaniam reuertitur, inter nauigandum
Ostiam
(ita uocant oppidum ab Anco rege Romano conditum, qua Tyberis in Tuscum
mare influit) primum diuertisse, atque cum Iulio Secundo, Romano pontifice, collocutum esse; deinde Sauonae (urbs est in Ligustico litore sita) cum rege Gallo congressum,
cum utroque autem de bello Venetis inferendo sermonem contulisse. Per idem enim
tempus Francorum rex
reuertitur, inter nauigandum
Ostiam
(ita uocant oppidum ab Anco rege Romano conditum, qua Tyberis in Tuscum
mare influit) primum diuertisse, atque cum Iulio Secundo, Romano pontifice, collocutum esse; deinde Sauonae (urbs est in Ligustico litore sita) cum rege Gallo congressum,
cum utroque autem de bello Venetis inferendo sermonem contulisse. Per idem enim
tempus Francorum rex Genuam haud procul a Sauona distantem, quae, ut fama est,
Venetorum in primis instinctu defecerat, per se eo cum
pontifice, collocutum esse; deinde Sauonae (urbs est in Ligustico litore sita) cum rege Gallo congressum,
cum utroque autem de bello Venetis inferendo sermonem contulisse. Per idem enim
tempus Francorum rex Genuam haud procul a Sauona distantem, quae, ut fama est,
Venetorum in primis instinctu defecerat, per se eo cum exercitu accedens deditione
ciuium recaeperat. Non enim senatus Genuensis, sed plebs, in cuius manu res Genuensis
est, ab officio decesserat.
Caeterum Maximiliano, qui et ipse Venetis sese acerrimum hostem prae se ferebat,
ingenti
inferendo sermonem contulisse. Per idem enim
tempus Francorum rex Genuam haud procul a Sauona distantem, quae, ut fama est,
Venetorum in primis instinctu defecerat, per se eo cum exercitu accedens deditione
ciuium recaeperat. Non enim senatus Genuensis, sed plebs, in cuius manu res Genuensis
est, ab officio decesserat.
Caeterum Maximiliano, qui et ipse Venetis sese acerrimum hostem prae se ferebat,
ingenti uulnere filii morte icto, bellum Venetum, quoad is elugeret, dilatum est, eo magis
quia Maximilianus uano spiritu inflatus primas aduersus Venetos
est, ab officio decesserat.
Caeterum Maximiliano, qui et ipse Venetis sese acerrimum hostem prae se ferebat,
ingenti uulnere filii morte icto, bellum Venetum, quoad is elugeret, dilatum est, eo magis
quia Maximilianus uano spiritu inflatus primas aduersus Venetos partes sibi deposcens
tam in regem Francorum quam in Iulium pontificem mobili esse animo habebatur,
propterea quod ita Venetis, quas in Italia tenebant urbes, eripi uolebat, ut etiam a iure
pontificis Francorumque imperio Italia eximeretur, atque imperator Alemanus, quem
quidam
Caeterum Maximiliano, qui et ipse Venetis sese acerrimum hostem prae se ferebat,
ingenti uulnere filii morte icto, bellum Venetum, quoad is elugeret, dilatum est, eo magis
quia Maximilianus uano spiritu inflatus primas aduersus Venetos partes sibi deposcens
tam in regem Francorum quam in Iulium pontificem mobili esse animo habebatur,
propterea quod ita Venetis, quas in Italia tenebant urbes, eripi uolebat, ut etiam a iure
pontificis Francorumque imperio Italia eximeretur, atque imperator Alemanus, quem
quidam Germani principes regem
icto, bellum Venetum, quoad is elugeret, dilatum est, eo magis
quia Maximilianus uano spiritu inflatus primas aduersus Venetos partes sibi deposcens
tam in regem Francorum quam in Iulium pontificem mobili esse animo habebatur,
propterea quod ita Venetis, quas in Italia tenebant urbes, eripi uolebat, ut etiam a iure
pontificis Francorumque imperio Italia eximeretur, atque imperator Alemanus, quem
quidam Germani principes regem Romanum dictum in imperatorem Christiani exercitus designant, in sua ditione Italiam solus haberet. Vnde quidam Gallus,
mobili esse animo habebatur,
propterea quod ita Venetis, quas in Italia tenebant urbes, eripi uolebat, ut etiam a iure
pontificis Francorumque imperio Italia eximeretur, atque imperator Alemanus, quem
quidam Germani principes regem Romanum dictum in imperatorem Christiani exercitus designant, in sua ditione Italiam solus haberet. Vnde quidam Gallus, qui id temporis
Mediolanensibus Francorum regis nomine praeerat, satis urbane in Maximilianum iocatus
affirmauit illum ingentia infirmis manibus semper amplecti, atque ob id et
esse animo habebatur,
propterea quod ita Venetis, quas in Italia tenebant urbes, eripi uolebat, ut etiam a iure
pontificis Francorumque imperio Italia eximeretur, atque imperator Alemanus, quem
quidam Germani principes regem Romanum dictum in imperatorem Christiani exercitus designant, in sua ditione Italiam solus haberet. Vnde quidam Gallus, qui id temporis
Mediolanensibus Francorum regis nomine praeerat, satis urbane in Maximilianum iocatus
affirmauit illum ingentia infirmis manibus semper amplecti, atque ob id et pacis et
belli iura confundere, nec pacta ulla
imperio Italia eximeretur, atque imperator Alemanus, quem
quidam Germani principes regem Romanum dictum in imperatorem Christiani exercitus designant, in sua ditione Italiam solus haberet. Vnde quidam Gallus, qui id temporis
Mediolanensibus Francorum regis nomine praeerat, satis urbane in Maximilianum iocatus
affirmauit illum ingentia infirmis manibus semper amplecti, atque ob id et pacis et
belli iura confundere, nec pacta ulla seruare religione, aliisque, ne quid rei gerant, magis
impedimento esse quam ipsum quicquam rege dignum gerere.
Itaque
ingentia infirmis manibus semper amplecti, atque ob id et pacis et
belli iura confundere, nec pacta ulla seruare religione, aliisque, ne quid rei gerant, magis
impedimento esse quam ipsum quicquam rege dignum gerere.
Itaque Maximilianus contractis circiter decem millibus peditum equitumque in agro
Tridentino consedit primo tempore Italiam ingressurus. Non enim deerant quidam
Patauinorum, Vicentinorum, Veronensium, Taurisanorum, qui ei hanc expeditionem
suscipiendam odio in Venetos ita suaderent, ut defectionem a Venetis pollicentes certam
spem uictoriae ― adeo
dignum gerere.
Itaque Maximilianus contractis circiter decem millibus peditum equitumque in agro
Tridentino consedit primo tempore Italiam ingressurus. Non enim deerant quidam
Patauinorum, Vicentinorum, Veronensium, Taurisanorum, qui ei hanc expeditionem
suscipiendam odio in Venetos ita suaderent, ut defectionem a Venetis pollicentes certam
spem uictoriae ― adeo mortalibus fiduciam ira attollit ― augurarentur. Sed quoniam,
quoad superatis Alpibus, quae Italos a Germanis dirimunt, in Italiam transcenderet, dissimulare bellum tutius uidebatur quam illud
Taurisanorum, qui ei hanc expeditionem
suscipiendam odio in Venetos ita suaderent, ut defectionem a Venetis pollicentes certam
spem uictoriae ― adeo mortalibus fiduciam ira attollit ― augurarentur. Sed quoniam,
quoad superatis Alpibus, quae Italos a Germanis dirimunt, in Italiam transcenderet, dissimulare bellum tutius uidebatur quam illud aperte indicere, seu uiribus suis, seu fidei
illorum, qui eum in Italiam uocabant, diffisus misit ad Venetos nuntium se iter Romam
habere, quo ibi a Romano pontifice imperii insignia de more acciperet; uelle sibi
certam
spem uictoriae ― adeo mortalibus fiduciam ira attollit ― augurarentur. Sed quoniam,
quoad superatis Alpibus, quae Italos a Germanis dirimunt, in Italiam transcenderet, dissimulare bellum tutius uidebatur quam illud aperte indicere, seu uiribus suis, seu fidei
illorum, qui eum in Italiam uocabant, diffisus misit ad Venetos nuntium se iter Romam
habere, quo ibi a Romano pontifice imperii insignia de more acciperet; uelle sibi
Venetorum permissu liceret per agrum Venetae ditionis exercitum ducere. Veneti, ut qui
in deliberando ad tutiora semper inclinant, uel
seu uiribus suis, seu fidei
illorum, qui eum in Italiam uocabant, diffisus misit ad Venetos nuntium se iter Romam
habere, quo ibi a Romano pontifice imperii insignia de more acciperet; uelle sibi
Venetorum permissu liceret per agrum Venetae ditionis exercitum ducere. Veneti, ut qui
in deliberando ad tutiora semper inclinant, uel forte alicuius Alemani ipsorum pecunia
corrupti enuntiatione consilio Maximiliani perspecto, respondent imperatorem multis
militum copiis, quibuscum Romam iret, haud indigere, se paratos esse in eius gratiam,
cum suo exercitu illum, quo uellet,
Venetae ditionis exercitum ducere. Veneti, ut qui
in deliberando ad tutiora semper inclinant, uel forte alicuius Alemani ipsorum pecunia
corrupti enuntiatione consilio Maximiliani perspecto, respondent imperatorem multis
militum copiis, quibuscum Romam iret, haud indigere, se paratos esse in eius gratiam,
cum suo exercitu illum, quo uellet, deducere.
Hoc nuntio ad Maximilianum remisso exercitum suum eo proficisci iubent, unde
Germanos in Italiam irrupturos putabant. Maximilianus satis intelligens se suis artibus a
Venetis peti, cum paucis equitibus e Tridento in
Maximiliani perspecto, respondent imperatorem multis
militum copiis, quibuscum Romam iret, haud indigere, se paratos esse in eius gratiam,
cum suo exercitu illum, quo uellet, deducere.
Hoc nuntio ad Maximilianum remisso exercitum suum eo proficisci iubent, unde
Germanos in Italiam irrupturos putabant. Maximilianus satis intelligens se suis artibus a
Venetis peti, cum paucis equitibus e Tridento in Ulteriorem Alemaniam, relictis ibi castris, proficiscitur, quo maioribus copiis coactis rediret, Venetosque indicto bello urgeret.
Videbatur enim illi iure
esse in eius gratiam,
cum suo exercitu illum, quo uellet, deducere.
Hoc nuntio ad Maximilianum remisso exercitum suum eo proficisci iubent, unde
Germanos in Italiam irrupturos putabant. Maximilianus satis intelligens se suis artibus a
Venetis peti, cum paucis equitibus e Tridento in Ulteriorem Alemaniam, relictis ibi castris, proficiscitur, quo maioribus copiis coactis rediret, Venetosque indicto bello urgeret.
Videbatur enim illi iure imperatorio urbes Venetis parentes repetitum iri, propterea
quod Gregorius Tertius, Romanus pontifex, abrogato Leoni
urgeret.
Videbatur enim illi iure imperatorio urbes Venetis parentes repetitum iri, propterea
quod Gregorius Tertius, Romanus pontifex, abrogato Leoni Constantinopolitano
imperio, eo quod haud recte de religione sentiret, ius Romani Imperii in Francos primum transtulerat, Luithprando Longobardorum rege Ecclesiam Romanam bello uastante, eo maxime tempore, quo ipse Leo urbem Constantinopolitanam aegre a Saracenis
tutabatur, nec sese, nedum Italiam defendere poterat, licet mox, quum centum annos
Romani nomen Imperii
rege Ecclesiam Romanam bello uastante, eo maxime tempore, quo ipse Leo urbem Constantinopolitanam aegre a Saracenis
tutabatur, nec sese, nedum Italiam defendere poterat, licet mox, quum centum annos
Romani nomen Imperii Franci obtinuissent, deficiente Caroli Magni genere in Lodouico,
Lotharii filio, id ius in Germanos Leo Octauus, Romanus pontifex, contulerit. Quo quidem Germani nunc quoque utuntur, paruo admodum Christianae reipublicae emolumento, quandoquidem nusquam Christiani nominis hostibus proximi sint, tametsi ea
gens et opibus, et uirtute
bello uastante, eo maxime tempore, quo ipse Leo urbem Constantinopolitanam aegre a Saracenis
tutabatur, nec sese, nedum Italiam defendere poterat, licet mox, quum centum annos
Romani nomen Imperii Franci obtinuissent, deficiente Caroli Magni genere in Lodouico,
Lotharii filio, id ius in Germanos Leo Octauus, Romanus pontifex, contulerit. Quo quidem Germani nunc quoque utuntur, paruo admodum Christianae reipublicae emolumento, quandoquidem nusquam Christiani nominis hostibus proximi sint, tametsi ea
gens et opibus, et uirtute nulli Christianorum secunda
pontifex, contulerit. Quo quidem Germani nunc quoque utuntur, paruo admodum Christianae reipublicae emolumento, quandoquidem nusquam Christiani nominis hostibus proximi sint, tametsi ea
gens et opibus, et uirtute nulli Christianorum secunda sit.
Interea Germani, qui in Tridentinis castris statiua habebant, ac si Maximilianus
Venetis bellum indixisset, excursiones facere, in Venetorum agros crebro irrumpere,
praedas pecorum simul et hominum agere; Veneti ex aduerso obuiam hosti ire, suum
agrum tutari, cum praedatoribus ex
quandoquidem nusquam Christiani nominis hostibus proximi sint, tametsi ea
gens et opibus, et uirtute nulli Christianorum secunda sit.
Interea Germani, qui in Tridentinis castris statiua habebant, ac si Maximilianus
Venetis bellum indixisset, excursiones facere, in Venetorum agros crebro irrumpere,
praedas pecorum simul et hominum agere; Veneti ex aduerso obuiam hosti ire, suum
agrum tutari, cum praedatoribus ex occasione manum conserere, eosque haud parua
cęde ab incursionibus deterrere.
hosti ire, suum
agrum tutari, cum praedatoribus ex occasione manum conserere, eosque haud parua
cęde ab incursionibus deterrere.
Gallos insuper (cum quibus foedus et societatem rex
Lodouicus nondum ruperat), quo et Galli in causam descendentes Alemanico illigarentur
bello, rogare, ut cum Maximiliano bellum pro sociis ex foedere suscipiant. Et quoniam Francorum rex cupiens sibi cum Maximiliano omnia integra esse, conscripto
exercitu nihil auxilii Venetis portabat, sed Mediolanensis imperii
quo Venetis maius omni ex parte odium conflaretur.
Igitur Veneti, abusi Maximiliani absentia, Carnos Histrosque, quatenus hae gentes
ad Maximilianum pertinebant, suis per se copiis inuadere statuunt. Itaque nullo hoste
occurente intra paucos dies, quicquid oppidorum ac uicorum in finibus Veneti imperii
Alemanus tenebat, partim ui, partim hostium uoluntate, arcium praefectis pecunia corruptis, in potestatem redegerunt. Fuere autem ad septuaginta prope loca muris septa,
quae in Carnico atque Histrico agro de Maximiliani patrimonio Veneti tunc coeperunt.
Hac
quatenus hae gentes
ad Maximilianum pertinebant, suis per se copiis inuadere statuunt. Itaque nullo hoste
occurente intra paucos dies, quicquid oppidorum ac uicorum in finibus Veneti imperii
Alemanus tenebat, partim ui, partim hostium uoluntate, arcium praefectis pecunia corruptis, in potestatem redegerunt. Fuere autem ad septuaginta prope loca muris septa,
quae in Carnico atque Histrico agro de Maximiliani patrimonio Veneti tunc coeperunt.
Hac uictoria, tametsi illa in senatu Veneto belli huius suasoribus maximo honori
ob
Itaque nullo hoste
occurente intra paucos dies, quicquid oppidorum ac uicorum in finibus Veneti imperii
Alemanus tenebat, partim ui, partim hostium uoluntate, arcium praefectis pecunia corruptis, in potestatem redegerunt. Fuere autem ad septuaginta prope loca muris septa,
quae in Carnico atque Histrico agro de Maximiliani patrimonio Veneti tunc coeperunt.
Hac uictoria, tametsi illa in senatu Veneto belli huius suasoribus maximo honori
ob praesentem laetitiam fuerit, quosdam seniores Venetorum, uacuo a perturbatione
animo
partim hostium uoluntate, arcium praefectis pecunia corruptis, in potestatem redegerunt. Fuere autem ad septuaginta prope loca muris septa,
quae in Carnico atque Histrico agro de Maximiliani patrimonio Veneti tunc coeperunt.
Hac uictoria, tametsi illa in senatu Veneto belli huius suasoribus maximo honori
ob praesentem laetitiam fuerit, quosdam seniores Venetorum, uacuo a perturbatione
animo futura prudentius perpendentes, fleuisse dolore accepimus, quos quidem futuri
euentus uates fuisse certum est. Quippe hoc bellum Venetis,
est. Quippe hoc bellum Venetis, alioqui ob cupiditatem finium proferendorum graui oneratis inuidia, adeo auxit odium, ut non minorem illis paulo
post cladem, quam Alemano ignominiam tunc intulerit, propterea quod omnes fere
Christiani principes pro se quisque fremere regum maiestatem in ordinem coactam esse,
mercatores imbelles ex argentaria officina ad imperia prodire, domi resides alienis oculis,
alienis manibus in bello uti, regum ignauiam atque discordiam in consilio habere, hisque
oscitantibus rerum potiri: itaque nisi Venetis mature occuratur, totam Italiam sub
illis paulo
post cladem, quam Alemano ignominiam tunc intulerit, propterea quod omnes fere
Christiani principes pro se quisque fremere regum maiestatem in ordinem coactam esse,
mercatores imbelles ex argentaria officina ad imperia prodire, domi resides alienis oculis,
alienis manibus in bello uti, regum ignauiam atque discordiam in consilio habere, hisque
oscitantibus rerum potiri: itaque nisi Venetis mature occuratur, totam Italiam sub
imperium eorum breui cessuram, atque infima summis aequatum iri.
ignominiam tunc intulerit, propterea quod omnes fere
Christiani principes pro se quisque fremere regum maiestatem in ordinem coactam esse,
mercatores imbelles ex argentaria officina ad imperia prodire, domi resides alienis oculis,
alienis manibus in bello uti, regum ignauiam atque discordiam in consilio habere, hisque
oscitantibus rerum potiri: itaque nisi Venetis mature occuratur, totam Italiam sub
imperium eorum breui cessuram, atque infima summis aequatum iri.
de temporibus suis
liber nonus
rege, ascriptis insuper foederi Alfonso
Ferrariensium duce, Franciscoque Gonzaga, marchione Mantuano, huiusmodi orationem apud Francorum regem pontificis legatus habuisse dicitur:
Etsi, Lodouice, rex Christianissime, pontificem Romanum, qui plane Christi locum in
terris obtinet, nihil magis decet quam non modo paci studere, uerum etiam Christianos
dissidentes in gratiam reducere, ac praescriptis quemque finibus continere, tamen quum
non liceat pace frui, nisi eam armis quaesieris, non solum bellum honestum est, sed etiam
neccessarium, modo id ita
Mantuano, huiusmodi orationem apud Francorum regem pontificis legatus habuisse dicitur:
Etsi, Lodouice, rex Christianissime, pontificem Romanum, qui plane Christi locum in
terris obtinet, nihil magis decet quam non modo paci studere, uerum etiam Christianos
dissidentes in gratiam reducere, ac praescriptis quemque finibus continere, tamen quum
non liceat pace frui, nisi eam armis quaesieris, non solum bellum honestum est, sed etiam
neccessarium, modo id ita geratur, ut omnibus testatum sit non alia causa susceptum esse,
quam ut eo suum cuique
testatum sit non alia causa susceptum esse,
quam ut eo suum cuique restituatur. Iam quartus annus circumactus est, ex quo Iulius
pontifex nunquam Venetos hortari destitit, ut tandem latrocinio suo finem imponerent,
redderentque Romanae Ecclesiae saltem illas urbeis, quas recens in Flaminia occuparunt.
Praeces adhibitae sunt, minae etiam adiunctae, nihil denique, quo illos ad saniora consilia reuocare posset, praetermissum. Qui, quoniam olim negotiandi consuetudine omnia
lucro ac utilitate pensant, nec his humana ulla iura, aut diuina obstant, quin cuncta sibi
per scelus
Id ita se habere non inficiamur, sed Veneti magis simulant se Christianos esse quam re ipsa ostendunt, quippe qui
iustitiam, pietatem, innocentiam nihili ducunt; rursus modo utilitas affulgeat, fraude niti,
fidem uiolare, foedus frangere pro summo bono semper habuere. His artibus tot urbes in
Circumpadana Italia imperio suo adiunxerunt, Cretam et Cyprum insulas intercęperunt,
et quia puero Cyprio rege ueneno sublato inuidiam uerebantur, conuocatos fide interposita omnes eius insulae principes atque in nauibus impositos, ne quis superesset, qui
spem eorum
frangere pro summo bono semper habuere. His artibus tot urbes in
Circumpadana Italia imperio suo adiunxerunt, Cretam et Cyprum insulas intercęperunt,
et quia puero Cyprio rege ueneno sublato inuidiam uerebantur, conuocatos fide interposita omnes eius insulae principes atque in nauibus impositos, ne quis superesset, qui
spem eorum sollicitam faceret, miserrima omnium morte illata in altum demersere.
Postremo ubi uidere nefarii homines tot facinora ab se impune perpetrata, ne quid sceleris
praetermitterent, mare Mediterraneum, omnibus gentibus commune
et Cyprum insulas intercęperunt,
et quia puero Cyprio rege ueneno sublato inuidiam uerebantur, conuocatos fide interposita omnes eius insulae principes atque in nauibus impositos, ne quis superesset, qui
spem eorum sollicitam faceret, miserrima omnium morte illata in altum demersere.
Postremo ubi uidere nefarii homines tot facinora ab se impune perpetrata, ne quid sceleris
praetermitterent, mare Mediterraneum, omnibus gentibus commune Dei munus, assidua
classe insidentes caeteris negociatoribus praecluserunt: quicquid nauibus ex uariis regionibus
altum demersere.
Postremo ubi uidere nefarii homines tot facinora ab se impune perpetrata, ne quid sceleris
praetermitterent, mare Mediterraneum, omnibus gentibus commune Dei munus, assidua
classe insidentes caeteris negociatoribus praecluserunt: quicquid nauibus ex uariis regionibus conuehitur, in suis portoriis esse uolunt. Atqui horum scelerum ultio ad pontificem
spectat, cui quia tantis coeptis pares uires desunt, tibi, Ecclesiae Romanae filio natu maximo, hanc ultionem pontifex delegat.
Diffiteri nequeo nihil magis celsi animi esse, nihil quod Christianum ita deceat, quam
consiliis apud Venetos nihil profecisse, eius auctoritatem
apud omnes Christianos sanctam Venetis ludibrio esse. Horum contemptus
caue ne latius emanet, neue a Romano pontifice ad reges facili descensu perueniat. Et profecto persuasum habent Veneti regum maiestatem in uulgus redigi posse, atque etiam ad
ima praecipitari. Igitur nefandis illorum consiliis mature occurrendum est, suis ipsorum
cladibus aequo iure cum caeteris mercatoribus uiuere docendi sunt,
sub legibus, sub
regum imperio
est, suis ipsorum
cladibus aequo iure cum caeteris mercatoribus uiuere docendi sunt,
sub legibus, sub
regum imperio tenendi.
Nec putes factu esse difficile Venetorum spiritus infringi: in bello alienis oculis,
alienis manibus utuntur, quippe mercenarios non modo milites, sed etiam duces habent.
Si uno praelio haud incruenti abierint, statim cognoscent se non sua uirtute, sed aliena
ignauia fortunatos ac felices fuisse, licet nunc cum regibus ex aequo agere uideantur. At
quum tibi
intra fines tuos te continueris, nec tuis duntaxat, sed, quod
proprium magni regis est, amicorum et ipsorum etiam hostium rationibus inseruieris.
Nam sicut summi ducis est hostes superare, ita etiam his ipsis parta uictoria consulere.
Haud difficulter populi erga regem amor in odium conuertitur, ubi fortuna obsequente cupiditatibus suis rex minus imperare in animum induxerit. Omnibus uictoria tua
grata erit, si insolentia caruerit. Nemo non bene praecabitur tibi, nulli tuum imperium
graue futurum est, si non quantum fortuna suadebit, sed quantum aequitas
amicorum et ipsorum etiam hostium rationibus inseruieris.
Nam sicut summi ducis est hostes superare, ita etiam his ipsis parta uictoria consulere.
Haud difficulter populi erga regem amor in odium conuertitur, ubi fortuna obsequente cupiditatibus suis rex minus imperare in animum induxerit. Omnibus uictoria tua
grata erit, si insolentia caruerit. Nemo non bene praecabitur tibi, nulli tuum imperium
graue futurum est, si non quantum fortuna suadebit, sed quantum aequitas permiserit et
ipse pontifex annuerit, tibi assumpseris.
Haec apostolicus
permiserit et
ipse pontifex annuerit, tibi assumpseris.
Haec apostolicus legatus. Contra rex (tametsi intelligebat, qua mente pontifex modestiam ei suaderet: nempe, ut demonstrauimus, pontificis consilium erat Venetorum
spiritus submitti, non autem Francorum uires in Italia augeri) se primas huius belli partes
libenter sumpturum respondet, daturumque operam, ut Veneti dignas improbitate sua
poenas luant, seque ita in potestate Romani pontificis futurum, ut caeteris quoque
Christianis testatum sit Lodouicum, Francorum regem, nihil sua seorsum causa
modestiam ei suaderet: nempe, ut demonstrauimus, pontificis consilium erat Venetorum
spiritus submitti, non autem Francorum uires in Italia augeri) se primas huius belli partes
libenter sumpturum respondet, daturumque operam, ut Veneti dignas improbitate sua
poenas luant, seque ita in potestate Romani pontificis futurum, ut caeteris quoque
Christianis testatum sit Lodouicum, Francorum regem, nihil sua seorsum causa facere,
sed omnia ad communem utilitatem referre.
quippe qui foederis religionem saepius uiolastis, hostes eius
auxiliis modo ac pecunia iuuando, modo, quod his haud minus sceleratum est, cum amicis regibus eum committendo. Vnde non qui prior arma mouet, sed qui prior foederis iura
uiolat, is et fidem frangit, et iniurius est. Proinde aut in animum inducite pro iniuriis satisfacere, aut bellum accipite. Satisfaciendi autem hanc unicam uiam esse: primum, ut
omnibus urbibus Flaminiae pontifici Romano uectigalibus cedatis; deinde, quicquid locorum ulli Christiano principi, praesertim Maximiliano Caesari ac regno
Veneti princeps Leonardus Lauredanus, priusquam a Gallo rege nuntius
accessisset, satis gnarus, quibus cum mandatis mitteretur, consuluerat senatum, quid regi
esset respondendum. Itaque uultu ita composito, ut nullam animi formidinem prae se
ferre uideretur, Gallo hunc in modum ex senatus sententia paucis respondisse dicitur:
quum apud Christianos ualde impium habeatur socios prodere, se uehementer mirari
Lodouicum regem in animum inducere, ut Iulii pontificis Romani, scelerati hominis, persuasu credat Venetos quicquam hostile seu aduersum foedus in se
quid regi
esset respondendum. Itaque uultu ita composito, ut nullam animi formidinem prae se
ferre uideretur, Gallo hunc in modum ex senatus sententia paucis respondisse dicitur:
quum apud Christianos ualde impium habeatur socios prodere, se uehementer mirari
Lodouicum regem in animum inducere, ut Iulii pontificis Romani, scelerati hominis, persuasu credat Venetos quicquam hostile seu aduersum foedus in se cogitasse, et ob solam
suspitionem tantum sceleris concipere, ut uelit sociis ac amicis arma inferre, quum probe
sciat rex nullam causam Venetos praebuisse, cur
hunc in modum ex senatus sententia paucis respondisse dicitur:
quum apud Christianos ualde impium habeatur socios prodere, se uehementer mirari
Lodouicum regem in animum inducere, ut Iulii pontificis Romani, scelerati hominis, persuasu credat Venetos quicquam hostile seu aduersum foedus in se cogitasse, et ob solam
suspitionem tantum sceleris concipere, ut uelit sociis ac amicis arma inferre, quum probe
sciat rex nullam causam Venetos praebuisse, cur deberet iure dirimi societas; quare se
regem uelle monitum esse, ut cum Venetis in societate permaneat, nec lacessat bello gentem
credat Venetos quicquam hostile seu aduersum foedus in se cogitasse, et ob solam
suspitionem tantum sceleris concipere, ut uelit sociis ac amicis arma inferre, quum probe
sciat rex nullam causam Venetos praebuisse, cur deberet iure dirimi societas; quare se
regem uelle monitum esse, ut cum Venetis in societate permaneat, nec lacessat bello gentem Christiani orbis potentissimam.
Ad ea Gallus subridens, Leonarde , inquit, scito Francorum regem nihil de Venetis aut
temere credere, aut aduersus eos inconsulte facturum. Satis enim compertum habet, qua
religione amicitiam ac
haec parua imperii
uestri munimenta fore putat, nisi uos ferrum texerit, praesertim aduersus eos hosteis,
apud quos tanti estis, ut fortunis uestris citra ullum periculum se potituros arbitrentur.
Proinde opus uobis est aut pari robore, aut obsequio in regem, quod solum, ut propediem per uos intellecturi estis, uos tutari potest.
Amice monuerat Venetos hostis, sed illi, militiae simul imperitia, simul praesenti fortuna sublati uires non militum uirtute, uerum multitudine pensantes, cum rege bellicoso
et optimi generis equite
fortuna sublati uires non militum uirtute, uerum multitudine pensantes, cum rege bellicoso
et optimi generis equite succincto manum conserere statuerunt, quum nullo modo eis
praelium committi expediret, sed aut bellum ducere, quod quidem factu haud difficile
erat ― bellum enim in solo et suis sedibus erat gerendum ― aut hostibus aequa petentibus
parere, sua unicuique, quae per scelus occupauerant, ultro restituendo, et soli, quod
institutis ac moribus illorum conueniebat, mercaturę incumbere, nec terra marique
regendis imperiis
propterea quod nihil minus tutum est quam ingentes opes
nullis aduersus hostem propriis armis munitae. Nam hae, ut alio loco dictum est, alienis
armis et milite externo aere conducto tutae esse nequeunt.
Vt is, qui bellum Venetis indixerat, Mediolanum ad regem est reuersus, rex in
Cremonensem agrum confestim contendit,
qui dum eo iter faceret, audiens Triuilium,
Rhipaltamque, Glareabduani agri oppida ab hostibus recoepta atque incensa ― haec enim
oppida indicto Venetis bello ad regem defecerant ― Cassianum
hostilium tormentorum, metum simulans, ne
hostes praelium subterfugerent, quatriduo continuit. Dux Veneti exercitus Bartholomeus
Liuianus, regem loco iniquo inclusum esse existimans, literas ad Venetos ferocibus dictis refertas, suo et legatorum nomine, qui ex Venetis ciuibus secum in exercitu erant,
conscribebat, quibus propediem fore affirmabat, ut barbaros fuga dissipatos regemque
ipsorum captum uiderent. Gaudebant illi ea uerborum contumelia exultabantque uana
et mox in contraria cessura spe. Verebatur rex, ut demonstrauimus, ne Veneti praelium
uitando ducerent
ad Venetos ferocibus dictis refertas, suo et legatorum nomine, qui ex Venetis ciuibus secum in exercitu erant,
conscribebat, quibus propediem fore affirmabat, ut barbaros fuga dissipatos regemque
ipsorum captum uiderent. Gaudebant illi ea uerborum contumelia exultabantque uana
et mox in contraria cessura spe. Verebatur rex, ut demonstrauimus, ne Veneti praelium
uitando ducerent bellum.
Veneti duce capto caeduntur; Bergomates, Cremonenses, Brixiani se regi dedunt;
Mediolanensis imperii fines ad Mincium producuntur; Veronenses, Vicentini et Patauini
se Gallis subiciunt; Veneti cunctatione hostium seruantur.
imbellis est,
et leuis armaturae externis equitibus primam Gallorum aciem, cui praefectus
Mediolanensium, Gallicae uir nationis, cum Iacobo Triuultio praeerat, adoritur, atque
ita praelium ferociter iniit, ut Gallos primo congressu loco moueret. Quod ubi rex conspexit, adhortatus suos in primam aciem aduolauit, atque cum omnibus suis turmis, quod
roboris in exercitu Gallico erat,
impetu in hostem facto confestim aduersarios in
fugam coniecit, capto Liuiano caesisque ex Veneto
Gallicae uir nationis, cum Iacobo Triuultio praeerat, adoritur, atque
ita praelium ferociter iniit, ut Gallos primo congressu loco moueret. Quod ubi rex conspexit, adhortatus suos in primam aciem aduolauit, atque cum omnibus suis turmis, quod
roboris in exercitu Gallico erat,
impetu in hostem facto confestim aduersarios in
fugam coniecit, capto Liuiano caesisque ex Veneto exercitu quatuordecim millibus
hominum, paucissimis ex suis desideratis.
ferociter iniit, ut Gallos primo congressu loco moueret. Quod ubi rex conspexit, adhortatus suos in primam aciem aduolauit, atque cum omnibus suis turmis, quod
roboris in exercitu Gallico erat,
impetu in hostem facto confestim aduersarios in
fugam coniecit, capto Liuiano caesisque ex Veneto exercitu quatuordecim millibus
hominum, paucissimis ex suis desideratis.
Quo facto uisum est Italis, qui praelio interfuerunt, aciem
loco moueret. Quod ubi rex conspexit, adhortatus suos in primam aciem aduolauit, atque cum omnibus suis turmis, quod
roboris in exercitu Gallico erat,
impetu in hostem facto confestim aduersarios in
fugam coniecit, capto Liuiano caesisque ex Veneto exercitu quatuordecim millibus
hominum, paucissimis ex suis desideratis.
Quo facto uisum est Italis, qui praelio interfuerunt, aciem Venetorum prorsus inermem et sine
Gallos uero centimanos extitisse; quanquam Bazethes Othomanus, Turcarum rex, audito huius certaminis euentu Gallos fortunatos appellauit, qui opificem hostem ad fugam plane quam ad
pugnam aptiorem habuerint.
Profligato exercitu Veneto princeps Petilianus, cui summa imperii in exercitu permissa erat, cum reliquis copiis in Brixianum agrum urbem ingressurus contendit. Brixiam
non admissus Venetias uersus abiit atque ad oppidum, quod Venetiis tribus millibus passuum distat (incolae Mestrim uocant) consedit. Interim Bergomates, Cremenses,
Bazethes Othomanus, Turcarum rex, audito huius certaminis euentu Gallos fortunatos appellauit, qui opificem hostem ad fugam plane quam ad
pugnam aptiorem habuerint.
Profligato exercitu Veneto princeps Petilianus, cui summa imperii in exercitu permissa erat, cum reliquis copiis in Brixianum agrum urbem ingressurus contendit. Brixiam
non admissus Venetias uersus abiit atque ad oppidum, quod Venetiis tribus millibus passuum distat (incolae Mestrim uocant) consedit. Interim Bergomates, Cremenses,
Brixiani, Cremonenses sese regi permiserunt,
Italis, nihil magis tunc optabat quam dari sibi opportunitatem opes
Venetorum, publicas simul et priuatas, diripiendi. Quod quidem senatoribus eorumque
liberis, qui et per se imbelles sunt, improuiso malo consternatis factu facillimum futurum
fuisset, si rex castris ad Mestrim in litore Venetiis proximo positis pronunciasset eorum,
qui diripuissent, praedam futuram.
At ego crediderim Deum maluisse Venetos illa clade admonere iustitiae, cuius alioquin eos ingens obliuio coeperat, quam funditus perdere, quandoquidem non magis
Francorum regis modestia quam
finitima quaeque loca recensentem tanquam
ad praedam exposita. Et sane testantur morum eius gentis periti meliorem ac sapientiorem, et reipublicae studiosiorem apud Venetos haberi, qui inter consultandum docuisset nefaria, modo magnitudo utilitatis quaeratur. Nolim autem petulantior in scribendo
uideri, quod ita Venetorum mores nudarim: nulla mihi iniuria haec gens cognita est. Ipse
autem, quum Christianus sim, odio neminem habeo: ut rerum qualiscunque scriptor,
quae in meam aetatem incidere narro, plaeraque, ne uerbis quidem immutatis, uti accepta sunt
inter consultandum docuisset nefaria, modo magnitudo utilitatis quaeratur. Nolim autem petulantior in scribendo
uideri, quod ita Venetorum mores nudarim: nulla mihi iniuria haec gens cognita est. Ipse
autem, quum Christianus sim, odio neminem habeo: ut rerum qualiscunque scriptor,
quae in meam aetatem incidere narro, plaeraque, ne uerbis quidem immutatis, uti accepta sunt transcribens.
odio neminem habeo: ut rerum qualiscunque scriptor,
quae in meam aetatem incidere narro, plaeraque, ne uerbis quidem immutatis, uti accepta sunt transcribens.
Iulius pontifex Rauennam, Ceruiam, Fauentiam, Cesenam, Ariminium etc. in potestatem suam redigit; Ferrariae dux et Mantuae marchio sua recuperant; urbes
Neapolitanae a Venetis ad Hispanos redeunt; Dalmatae defectionem minantur; Vladislaui
regis ignauia; Veneti in Dalmatia plebem concitant, quae optimatum armis sopitur;
Verona et Patauium imperatori, sed Germanis mox pulsis Patauium iterum cedit Venetis;
pacis conditiones Maximilianus reicit; Patauium frustra obsessum deserit.
regis ignauia; Veneti in Dalmatia plebem concitant, quae optimatum armis sopitur;
Verona et Patauium imperatori, sed Germanis mox pulsis Patauium iterum cedit Venetis;
pacis conditiones Maximilianus reicit; Patauium frustra obsessum deserit.
Maximilianus reicit; Patauium frustra obsessum deserit.
Iulii Secundi Romani pontificis exercitus Rauennam accessit,
ciuibusque eam dedentibus recaepit, centesimo et quadragesimo fere anno posteaquam
Polentanis fide interposita in uincula coniectis eam Veneti occupauerant. Inde Ceruiam,
Fauentiam, Cesenam, Ariminum, et quicquid eo in tractu locorum ad Romanam
Ecclesiam unquam pertinuit, uoluntaria item omnium deditione in potestatem pontifex
redegit. Eodem quoque tempore Alfonsus Ferrariensium dux, Franciscusque Mantuanus
marchio, quicquid Veneti de eorum imperio ad illam diem tenuerant, recuperarunt.
Vrbes
recaepit, centesimo et quadragesimo fere anno posteaquam
Polentanis fide interposita in uincula coniectis eam Veneti occupauerant. Inde Ceruiam,
Fauentiam, Cesenam, Ariminum, et quicquid eo in tractu locorum ad Romanam
Ecclesiam unquam pertinuit, uoluntaria item omnium deditione in potestatem pontifex
redegit. Eodem quoque tempore Alfonsus Ferrariensium dux, Franciscusque Mantuanus
marchio, quicquid Veneti de eorum imperio ad illam diem tenuerant, recuperarunt.
Vrbes item regni Neapolitani pignori, ut supra demonstrauimus, datae pulsis Venetis in
fidem Hispani
omnium deditione in potestatem pontifex
redegit. Eodem quoque tempore Alfonsus Ferrariensium dux, Franciscusque Mantuanus
marchio, quicquid Veneti de eorum imperio ad illam diem tenuerant, recuperarunt.
Vrbes item regni Neapolitani pignori, ut supra demonstrauimus, datae pulsis Venetis in
fidem Hispani regis uenerunt. Satis creditur Cretenses Cypriosque descituros fuisse si, ad
quem deficerent, habuissent; idem consilium maritimae Dalmatiae urbes coepissent, nisi
Vuladislaui Casimiri regis ignauia obstitisset.
Porro non solum mediterranea Dalmatiae, sed etiam maritima
sed etiam maritima eius regionis loca ad
Hungaricam ditionem, ut alio loco diximus, antiquo iure spectare certum est. Quod
quum Veneti non ignorarent, timerentque illarum urbium defectionem, ne quid
Dalmatiae optimates respectu pristini et regii imperii moliri possent, in eos plebem clam
concitasse in suspitionem uenerunt. Nempe nobilitas sub ius alienum neccessario
posita longe inclinatior est ad regium quam ad populi imperium, quandoquidem dignitate domini minus turpis uideatur esse seruitus.
Hoc igitur exorto seu
ut alio loco diximus, antiquo iure spectare certum est. Quod
quum Veneti non ignorarent, timerentque illarum urbium defectionem, ne quid
Dalmatiae optimates respectu pristini et regii imperii moliri possent, in eos plebem clam
concitasse in suspitionem uenerunt. Nempe nobilitas sub ius alienum neccessario
posita longe inclinatior est ad regium quam ad populi imperium, quandoquidem dignitate domini minus turpis uideatur esse seruitus.
Hoc igitur exorto seu fortuito tumultu, seu Venetorum consilio ― neque enim id pro
uocant, nobilitas pene deleta est, ea
partim interfecta, partim domo sedibusque patriis extorri. Illius enim insulae plebs, auctore quodam eiusdem corporis sacerdote, adiunctis sibi agricultoribus, prima omnium
Dalmatarum arma in optimates sumpsit. Hoc morbo in reliquos Venetae ditionis
Dalmatas quasi contagione quadam uulgato multi Antiuarensium principes a plebe sua
interfecti sunt. Cathareni, multitudine ac uiribus suis aduersariis ualidiores, audacia
etiam se ab impetu plebis facile tutati sunt. Nam
uocant, nobilitas pene deleta est, ea
partim interfecta, partim domo sedibusque patriis extorri. Illius enim insulae plebs, auctore quodam eiusdem corporis sacerdote, adiunctis sibi agricultoribus, prima omnium
Dalmatarum arma in optimates sumpsit. Hoc morbo in reliquos Venetae ditionis
Dalmatas quasi contagione quadam uulgato multi Antiuarensium principes a plebe sua
interfecti sunt. Cathareni, multitudine ac uiribus suis aduersariis ualidiores, audacia
etiam se ab impetu plebis facile tutati sunt. Nam quum conspexissent plebem una coire,
quasi contagione quadam uulgato multi Antiuarensium principes a plebe sua
interfecti sunt. Cathareni, multitudine ac uiribus suis aduersariis ualidiores, audacia
etiam se ab impetu plebis facile tutati sunt. Nam quum conspexissent plebem una coire,
sumptis armis eam inuadunt atque e foro in domos citra caedem et sanguinem compellunt, quo facto res Catharena subita seditione turbata composita est. Caeteris Dalmatiae
ciuitatibus magis metus, ne quid noui consilii aduersus Venetos inirent, intentatus est,
quam ulla insignis calamitas ad hanc diem per plebem illata, seu id Veneto de
est. Caeteris Dalmatiae
ciuitatibus magis metus, ne quid noui consilii aduersus Venetos inirent, intentatus est,
quam ulla insignis calamitas ad hanc diem per plebem illata, seu id Veneto de industria
agente, ne fraude sua plebem concitatam fuisse appareret, seu ipsi Veneti ad Dalmatiae
optimates in officio continendos eo terrore satis profectum arbitrati.
Maximilianus ubi accepit res Venetorum uno praelio aduerso uehementer accisas
esse, ratus occasionem sibi quoque oblatam adiungendi imperio suo quicquid urbium in
Circumpadana Italia a Gallo rege relictum erat, misso
fuisse appareret, seu ipsi Veneti ad Dalmatiae
optimates in officio continendos eo terrore satis profectum arbitrati.
Maximilianus ubi accepit res Venetorum uno praelio aduerso uehementer accisas
esse, ratus occasionem sibi quoque oblatam adiungendi imperio suo quicquid urbium in
Circumpadana Italia a Gallo rege relictum erat, misso Veronam quodam Alemano episcopo urbem ciuium uoluntate in suam ditionem redegit. Veronae defectione Patauini
quoque Alemanicum praesidium intra urbem accępere, praetore Veneto sine iniuria
emisso. Caeterum
Maximilianus ubi accepit res Venetorum uno praelio aduerso uehementer accisas
esse, ratus occasionem sibi quoque oblatam adiungendi imperio suo quicquid urbium in
Circumpadana Italia a Gallo rege relictum erat, misso Veronam quodam Alemano episcopo urbem ciuium uoluntate in suam ditionem redegit. Veronae defectione Patauini
quoque Alemanicum praesidium intra urbem accępere, praetore Veneto sine iniuria
emisso. Caeterum dum et Maximilianus contrahendo exercitu in Germania moratur, et
rex Gallorum Mincium amnem Benacumque lacum
erat, misso Veronam quodam Alemano episcopo urbem ciuium uoluntate in suam ditionem redegit. Veronae defectione Patauini
quoque Alemanicum praesidium intra urbem accępere, praetore Veneto sine iniuria
emisso. Caeterum dum et Maximilianus contrahendo exercitu in Germania moratur, et
rex Gallorum Mincium amnem Benacumque lacum imperio suo terminum constituit,
Veneti paulum a terrore collecti, Patauina plebe eorum coepta adiuuante ― plebs enim
senatui suo semper aduersatur ― Patauium recipiunt, pulso Alemanorum praesidio, quod
numero hominum
negauit. Permisit tamen mandata, quae praetulerant, scriptis edere. Quae
huiuscemodi fuisse dicuntur: Venetos amicitiam ac societatem uelle cum Maximiliano
iungere, eique omnibus Italiae urbibus, totoque continenti cedere; polliceri insuper quinquaginta millia nummum aureorum in singulos annos perpetuo se pensuros, modo ille
aduersus Gallos arma sumat. Alemanus animaduertens Venetorum postulatis manifestam
subesse fraudem, nec eos quicquam aliud quaerere quam sociorum regum dissidium, eos
re infecta ab se dimisit, exercitumque Patauium admouit. Nam Venetis toto
sunt. Vnde non solum militum praesidio, sed etiam opere Patauium
egregie emunitum erat. Itaque Maximilianus, quum duos menses oppugnanda urbe frustra absumpsisset ― nihil enim dignum dictu egit ― dato documento nomen caesareum sine
uiribus inane esse, a militibus inopia stipendii pene desertus in Alemaniam est reuersus.
nomen caesareum sine
uiribus inane esse, a militibus inopia stipendii pene desertus in Alemaniam est reuersus.
est reuersus.
hominis officio fungi curauit, dum Francos ex
Italia pellere conatur, non communi quidem Christianorum utilitati, ut pontificem decet,
inseruiens, sed quo securior ipse luxui ac superbiae amoto censore indulgeret. Itaque uana
spe inflatus cum Venetis in gratiam rediit, omniumque Christianorum principum animos
in regem Francorum sollicitare instituit. Et quia Alfonsum Hestensem, Ferrariensium
ducem, ut secum in regem Gallum coniuraret, inducere nequiuerat, ei bellum indicit,
crimine impudentissime obiecto, uectigali non
fungi curauit, dum Francos ex
Italia pellere conatur, non communi quidem Christianorum utilitati, ut pontificem decet,
inseruiens, sed quo securior ipse luxui ac superbiae amoto censore indulgeret. Itaque uana
spe inflatus cum Venetis in gratiam rediit, omniumque Christianorum principum animos
in regem Francorum sollicitare instituit. Et quia Alfonsum Hestensem, Ferrariensium
ducem, ut secum in regem Gallum coniuraret, inducere nequiuerat, ei bellum indicit,
crimine impudentissime obiecto, uectigali non soluto (est enim Ferrariensium ciuitas
Romanae Ecclesiae
decet,
inseruiens, sed quo securior ipse luxui ac superbiae amoto censore indulgeret. Itaque uana
spe inflatus cum Venetis in gratiam rediit, omniumque Christianorum principum animos
in regem Francorum sollicitare instituit. Et quia Alfonsum Hestensem, Ferrariensium
ducem, ut secum in regem Gallum coniuraret, inducere nequiuerat, ei bellum indicit,
crimine impudentissime obiecto, uectigali non soluto (est enim Ferrariensium ciuitas
Romanae Ecclesiae uectigalis), ut scilicet eius causae praetextu Ferrariam ipsi duci auferret, quam sane urbem ex pago in
secum in regem Gallum coniuraret, inducere nequiuerat, ei bellum indicit,
crimine impudentissime obiecto, uectigali non soluto (est enim Ferrariensium ciuitas
Romanae Ecclesiae uectigalis), ut scilicet eius causae praetextu Ferrariam ipsi duci auferret, quam sane urbem ex pago in pulcherrimam Italiae ciuitatem gens Hestensis redegisset.
Hac pontificis iniquitate motus Bernardinus, natione Hispanus, Sanctae Crucis cardinalis, uir et uitae integritate, et eruditione insignis, clam pontifice se Mediolanum contulit, atque ex tuto (erat enim Iulius pontifex non modo
eius
non stetit, rebus diuinis possit interdicere? Quae poena sane grauissima est: nempe cui ita
est interdictum, numero impiorum ac sceleratorum habetur.
Et quum demum Bernardinus cardinalis animaduertisset pontificem in pertinacia
persistere, concilium Gallicae Ecclesiae, auctore rege Lodouico Duodecimo, aduersus eum conuocauit, in quo, plaerisque Gallis ob insitam genti religionem huic concilio
aduersantibus, quippe quod non nisi pontifice Romano auctore indici potest, multa
habetur.
Et quum demum Bernardinus cardinalis animaduertisset pontificem in pertinacia
persistere, concilium Gallicae Ecclesiae, auctore rege Lodouico Duodecimo, aduersus eum conuocauit, in quo, plaerisque Gallis ob insitam genti religionem huic concilio
aduersantibus, quippe quod non nisi pontifice Romano auctore indici potest, multa et
maxima scelera Iulio Secundo obiecta sunt. Sed quia id temporis quidam Christiani maximi principes, quorum societatem pontifices
quorum societatem pontifices Romani suis rationibus, ne dicam licentiae,
minime conducere putant, rupto nefarie pacis
foedere inter se simultates exercebant,
non solum sua ipsorum aemulatione ac inuidia, sed etiam pontificis in Gallum odio tanquam furia quadam eos committente, quicunque Francorum regi infensus erat, is pontificis insaniam fouebat. Itaque re alia alio, ut fit, trahente, animisque in diuersa studia
uersis, nihil quod aut ad instaurandos sacerdotum mores, aut ad hostes Christiani
nominis
foedere inter se simultates exercebant,
non solum sua ipsorum aemulatione ac inuidia, sed etiam pontificis in Gallum odio tanquam furia quadam eos committente, quicunque Francorum regi infensus erat, is pontificis insaniam fouebat. Itaque re alia alio, ut fit, trahente, animisque in diuersa studia
uersis, nihil quod aut ad instaurandos sacerdotum mores, aut ad hostes Christiani
nominis contundendos pertineret, agi tunc potuit.
Deposito igitur censurae metu Iulius pontifex coacto exercitu per se in expeditionem
profectus est. Atque dum Mirandulam oppugnat,
fouebat. Itaque re alia alio, ut fit, trahente, animisque in diuersa studia
uersis, nihil quod aut ad instaurandos sacerdotum mores, aut ad hostes Christiani
nominis contundendos pertineret, agi tunc potuit.
Deposito igitur censurae metu Iulius pontifex coacto exercitu per se in expeditionem
profectus est. Atque dum Mirandulam oppugnat, quae tunc cum Ferrariensium duce erat
societate iuncta, ratus ibi haud difficilem uictoriam fore, eo quod ciuitas minus firma
esse uidebatur, a Gallis Iacobo Triuultio duce profligatur. Sane Triuultius permoleste
Ferrariensium duce erat
societate iuncta, ratus ibi haud difficilem uictoriam fore, eo quod ciuitas minus firma
esse uidebatur, a Gallis Iacobo Triuultio duce profligatur. Sane Triuultius permoleste
ferebat principem Mirandulanum ciuitate sua pelli: is enim Triuultii filiam in matrimonium duxerat. Hac clade animo haudquaquam demisso, immo magis ad bellum gerendum accenso, quum Romam sese pontifex recaepisset, uocat ad se Hispani regis oratorem, et uoce ita sublata, ut a circumstantibus exaudiretur, Scribe , inquit, confestim regi
tuo, ut, si
suo seruitio liberam omnino relinquant, aut
mox Italiam una cum regno etiam Neapolitano uicto pontifice obtineant.
Quae ubi rex Hispanus ex literis legati sui cognouit, nullo foederis ac socii regis
respectu, ueluti equus oestro exagitatus regi Gallo, cuius sororis filiam in matrimonium
duxerat, amicitiam renuntiat, conscriptamque octo millium hominum phalangem atque
in naues impositam Neapolim proficisci iubet. Mandat insuper Rhaimundo Cardonensi,
regni Neapolitani praefecto, ut totas illius regni uires in defensionem Romanae Ecclesiae
conuertat, atque in omnibus
obtineant.
Quae ubi rex Hispanus ex literis legati sui cognouit, nullo foederis ac socii regis
respectu, ueluti equus oestro exagitatus regi Gallo, cuius sororis filiam in matrimonium
duxerat, amicitiam renuntiat, conscriptamque octo millium hominum phalangem atque
in naues impositam Neapolim proficisci iubet. Mandat insuper Rhaimundo Cardonensi,
regni Neapolitani praefecto, ut totas illius regni uires in defensionem Romanae Ecclesiae
conuertat, atque in omnibus pontificis uoluntati obtemperet, modo ille stipendium militibus de suo numerare non recuset.
equus oestro exagitatus regi Gallo, cuius sororis filiam in matrimonium
duxerat, amicitiam renuntiat, conscriptamque octo millium hominum phalangem atque
in naues impositam Neapolim proficisci iubet. Mandat insuper Rhaimundo Cardonensi,
regni Neapolitani praefecto, ut totas illius regni uires in defensionem Romanae Ecclesiae
conuertat, atque in omnibus pontificis uoluntati obtemperet, modo ille stipendium militibus de suo numerare non recuset. Itaque regni Neapolitani praefectus delectu habito,
equitum frenatorum mille, peditum cum Hispana legione
filiam in matrimonium
duxerat, amicitiam renuntiat, conscriptamque octo millium hominum phalangem atque
in naues impositam Neapolim proficisci iubet. Mandat insuper Rhaimundo Cardonensi,
regni Neapolitani praefecto, ut totas illius regni uires in defensionem Romanae Ecclesiae
conuertat, atque in omnibus pontificis uoluntati obtemperet, modo ille stipendium militibus de suo numerare non recuset. Itaque regni Neapolitani praefectus delectu habito,
equitum frenatorum mille, peditum cum Hispana legione duodecim millia confecit
atque magnis itineribus
non recuset. Itaque regni Neapolitani praefectus delectu habito,
equitum frenatorum mille, peditum cum Hispana legione duodecim millia confecit
atque magnis itineribus Bononiam contendit, quae paucis ante mensibus, pontifice, ut
supra demonstrauimus, in fugam a Gallis coniecto, ab imperio ipsius pontificis defecerat, Bentiuolis in patriam restitutis. Porro Iulius pontifex, ut alio loco diximus, ueteribus
inimicitiis incitatus, magno Bentiuolas odio prosequebatur, seu animi morbo indulgens nam ex hominibus, et his interdum minime
frenatorum mille, peditum cum Hispana legione duodecim millia confecit
atque magnis itineribus Bononiam contendit, quae paucis ante mensibus, pontifice, ut
supra demonstrauimus, in fugam a Gallis coniecto, ab imperio ipsius pontificis defecerat, Bentiuolis in patriam restitutis. Porro Iulius pontifex, ut alio loco diximus, ueteribus
inimicitiis incitatus, magno Bentiuolas odio prosequebatur, seu animi morbo indulgens nam ex hominibus, et his interdum minime studiosis, fiunt pontifices ― seu tyrannidi
ipsius familiae infensus.
incitatus, magno Bentiuolas odio prosequebatur, seu animi morbo indulgens nam ex hominibus, et his interdum minime studiosis, fiunt pontifices ― seu tyrannidi
ipsius familiae infensus.
indulgens nam ex hominibus, et his interdum minime studiosis, fiunt pontifices ― seu tyrannidi
ipsius familiae infensus.
agris statiua
habebant, intellexerunt, missis auxilio quinque Vasconum cohortibus, Bononiam aduersus Hispanos egregie tutati sunt. Nam quum Hispani per ruinas murorum, quos tormentis demoliti erant, urbem ingredi conarentur, multis suorum amissis primo a muris
repulsi, mox etiam in castra redacti sunt. Veneti duorum Christiani orbis potentissimorum regum insania abutendum rati, et terra et mari rem pro uiribus gerere constituunt.
Itaque decem et septem triremes nautis ac remigibus magis quam militibus instructae
nauibus iubet, cum tertia ipse Venetas naues aggreditur. Itaque praedatoribus partim caesis, partim fugatis, ex decem et septem nauibus quindecim capiunt, duae reliquae, quae
agmen coegerant, nec multum ab ostio
Padi processerant, in altum refugerunt.
Alfonsus tractis Ferrariam captiuis nauibus, naualia his exaedificauit, eoque eas,
monimentum naualis uictoriae, omnibus conspiciendas magno Venetorum dolore subduxit. Quippe qui tantam rerum commutationem aegerrime ferebant, recordantes se,
inuito, qui et ducis consilio interesset, et ius Venetae nationi
diceret, Ferrariam mittebant. Ad hoc dictu quidem ridiculum, sed quod de maiestate ducis multum detraheret: non licebat duci tuba signum, sed cornu Ferrariae canere,
quum praetor Venetus in eadem urbe, quoties signum canendum esset, tuba uteretur.
Porro Veneti cum aliquando Ferrariensium dissensionibus fraeti urbem fraude occupassent, coactu pontificis Romani, quibus diximus conditionibus, praesidium inde
deduxere, urbe Hestensibus restituta.
Iisdem
uteretur.
Porro Veneti cum aliquando Ferrariensium dissensionibus fraeti urbem fraude occupassent, coactu pontificis Romani, quibus diximus conditionibus, praesidium inde
deduxere, urbe Hestensibus restituta.
Iisdem fere temporibus Veneti, hac maritima infelici expeditione in inscitiam atque
ignauiam praefecti classis coniecta ― semper enim apud Venetos res bello male gesta
ducibus adscribitur ― dissimulataque consternatione, terrestres copias, licet hae admodum tenues essent, Brixiam, quae iam Gallicum iugum gentis insolentia ac libidine
― et est campus intra urbem arci subiectus, mediocribus explicandis aciebus non
admodum incommodus.
Porro neutra pars iustum exercitum habebat, propterea quod
Venetorum res iam accisae erant, Galli uero copias suas minuerant, milite in multa distributo praesidia. Sed Venetus exercitus per se a Gallo facile uinci assuetus, utpote mercenarius et pro aliena republica dimicans, ubi uidit Brixianos armatum hostem non
sustinere, sed acie paulatim excedere, atque arma ab hoste auertere, quosdam etiam
fugae sese
cedes omnia obtinuit: milites Itali ad unum fere omnes cum magna
Brixianorum parte trucidati sunt, urbis fortunae direptae, Andraeas quoque Grittius,
ciuis Venetus, qui mercatura intermissa cum exercitu Veneto Brixiam ingressus fuerat,
uiuus captus. Nam is suorum acie inclinata in hospitis cuiusdam aedem pauidus
profugerat atque ita, hostium furori spatio dato, praeter captiuitatem nihil in eum
grauius consultum est.
Andraeas quoque Grittius,
ciuis Venetus, qui mercatura intermissa cum exercitu Veneto Brixiam ingressus fuerat,
uiuus captus. Nam is suorum acie inclinata in hospitis cuiusdam aedem pauidus
profugerat atque ita, hostium furori spatio dato, praeter captiuitatem nihil in eum
grauius consultum est.
Veneto Brixiam ingressus fuerat,
uiuus captus. Nam is suorum acie inclinata in hospitis cuiusdam aedem pauidus
profugerat atque ita, hostium furori spatio dato, praeter captiuitatem nihil in eum
grauius consultum est.
in hospitis cuiusdam aedem pauidus
profugerat atque ita, hostium furori spatio dato, praeter captiuitatem nihil in eum
grauius consultum est.
nihil in eum
grauius consultum est.
commeatus mari Adriatico ex Apulia conuexerant: cum Gallis enim signa conferre
uehementer cupiebant. Rursus Galli aegre patiebantur Hispanum armata manu suam
prouinciam inuadere. Itaque Caston Fuxius, Francorum regis sorore ortus, cui summa
rei Gallicae in Italia permissa erat a rege, iuuenis raro animi simul et corporis robore,
lustrato ad Ferrariam exercitu pergit ad hostem. Hispani, ut sunt insita uafri calliditate,
praelium ex occasione commissuri et Gallos, ut saepe alias fecere, temporis spatio segniores ad dimicandum reddituri, collem satis
praelium ex occasione commissuri et Gallos, ut saepe alias fecere, temporis spatio segniores ad dimicandum reddituri, collem satis editum tribus millibus passuum Rauenna
distantem castris coeperant, nec facile aduersarii illos munitionibus sese tenentes aggredi poterant. Itaque Galli, ut in aequum traherent Hispanum, simulant se Rauennam
oppugnatum ituros. Et haud difficulter fides habita est: nam satis constabat et Gallos
necessariarum rerum inopia urgeri, et Rauennam commeatu abundare. Dux igitur
Hispanus non ad caetera eius nationis ingenia solers
inopia urgeri, et Rauennam commeatu abundare. Dux igitur
Hispanus non ad caetera eius nationis ingenia solers Rauennam defensurus collem necessario relinquendum censuit et propius urbem instructa acie constitit.
Quod ubi Galli conspexere, uotum suum impletum rati signa in hostem extemplo
conuertunt. Primo ingens strages hominum iumentorumque tormentis utrinque aedita
est, mox gladiis res geri coepta. Iam Gallo equite acriter instante Hispana acies nudata
erat equestri magna ex parte auxilio, equitibus Hispanis aut captis, aut in fugam coniectis; pedes
impletum rati signa in hostem extemplo
conuertunt. Primo ingens strages hominum iumentorumque tormentis utrinque aedita
est, mox gladiis res geri coepta. Iam Gallo equite acriter instante Hispana acies nudata
erat equestri magna ex parte auxilio, equitibus Hispanis aut captis, aut in fugam coniectis; pedes tamen eius gentis nondum loco motus acerrimam aduersus Vascones,
Alemanosque atque Boëmos, Gallorum mercenarios, ciebat pugnam. Quod Caston
Foisius conspicatus equo descendit et peditibus permixtus hortatur Vascones adniterentur paululum,
Alemanosque atque Boëmos, Gallorum mercenarios, ciebat pugnam. Quod Caston
Foisius conspicatus equo descendit et peditibus permixtus hortatur Vascones adniterentur paululum, pulsos hostium equites partamque uictoriam esse, pedites Hispanos solos,
ab equite desertos, in acie adhuc stare non pugnandi ardore, sed fugae desperatione.
Quae dum inter suos dux armis insignis agit, telo e tormento ab incerto auctore emisso
ictus concidit, quamquam eo tempore rumor non defuit Castonem a Vasconibus, popularibus suis, per iram interfectum, quos
dum inter suos dux armis insignis agit, telo e tormento ab incerto auctore emisso
ictus concidit, quamquam eo tempore rumor non defuit Castonem a Vasconibus, popularibus suis, per iram interfectum, quos sane segnius signa inferentes pugnamque
remittentes ferro ac uulneribus in hostem redigere coeperat. Porro Vascones, quemadmodum et Hispani, eius ingenii sunt, ut facilius blanda oratione quam ui ad officium
impellantur. Sed quia eodem tempore Alfonsus, Ferrariensium dux, cum auxiliis aduenerat, nihil fere terroris Gallis mors ducis intulit, spe
aduenerat, nihil fere terroris Gallis mors ducis intulit, spe metum aequante.
Caeterum Hispani non modo ab equite suo, sed etiam a duce militiae imperito ― nunquam enim antehac exercitum duxerat ― destituti languidius pugnabant, nec iam in re
trepida spes fere salutis quam in fuga apparebat: attamen pertinax in tenui spe certamen
non omnino omittebant. Itaque sine ullius imperio, nempe ueterani, in orbem coeunt,
atque interdum procurrendo, quos hostium nacti essent, concidebant. Quare Galli,
tametsi Hispanorum timore
mors ducis intulit, spe metum aequante.
Caeterum Hispani non modo ab equite suo, sed etiam a duce militiae imperito ― nunquam enim antehac exercitum duxerat ― destituti languidius pugnabant, nec iam in re
trepida spes fere salutis quam in fuga apparebat: attamen pertinax in tenui spe certamen
non omnino omittebant. Itaque sine ullius imperio, nempe ueterani, in orbem coeunt,
atque interdum procurrendo, quos hostium nacti essent, concidebant. Quare Galli,
tametsi Hispanorum timore ac desperatione alacriores effecti
metum aequante.
Caeterum Hispani non modo ab equite suo, sed etiam a duce militiae imperito ― nunquam enim antehac exercitum duxerat ― destituti languidius pugnabant, nec iam in re
trepida spes fere salutis quam in fuga apparebat: attamen pertinax in tenui spe certamen
non omnino omittebant. Itaque sine ullius imperio, nempe ueterani, in orbem coeunt,
atque interdum procurrendo, quos hostium nacti essent, concidebant. Quare Galli,
tametsi Hispanorum timore ac desperatione alacriores effecti essent, tamen propius
adire non
sed etiam a duce militiae imperito ― nunquam enim antehac exercitum duxerat ― destituti languidius pugnabant, nec iam in re
trepida spes fere salutis quam in fuga apparebat: attamen pertinax in tenui spe certamen
non omnino omittebant. Itaque sine ullius imperio, nempe ueterani, in orbem coeunt,
atque interdum procurrendo, quos hostium nacti essent, concidebant. Quare Galli,
tametsi Hispanorum timore ac desperatione alacriores effecti essent, tamen propius
adire non audentes procul tela coniciebant. Sed postea quam Ferrariensium dux
Hispanos
Quare Galli,
tametsi Hispanorum timore ac desperatione alacriores effecti essent, tamen propius
adire non audentes procul tela coniciebant. Sed postea quam Ferrariensium dux
Hispanos tormentis urgere coepit, Galli redintegrato clamore signa obnixi inferunt in
hostem,
tandemque haud dissipata fuga cedentem in proximos montes compulere.
Caesa esse ex utraque acie ad quindecim millia hominum dicuntur.
Sed rem miram et quae nescio an unquam prius usu uenerit, qui huic praelio
adire non audentes procul tela coniciebant. Sed postea quam Ferrariensium dux
Hispanos tormentis urgere coepit, Galli redintegrato clamore signa obnixi inferunt in
hostem,
tandemque haud dissipata fuga cedentem in proximos montes compulere.
Caesa esse ex utraque acie ad quindecim millia hominum dicuntur.
Sed rem miram et quae nescio an unquam prius usu uenerit, qui huic praelio interfuere, accidisse affirmant. Gallos quum et multo plures cecidissent, et ducem amisissent,
pro uictoribus
pro uictoribus discessisse, seu ob hanc forte causam, quia hostium dux nullo uulnere
accepto praelio excesserat, fugaque cum paucis arrepta pugnantes adhuc suos reliquerat,
seu quia plures Galli ― maioribus enim copiis certamen inierant ― incolumes superfuerant,
locumque in quo dimicatum est praelio functi haudquaquam deseruerant, sensu forsan
casus ducis, qui militum animos consternare solet, non nisi peracta pugna ad Gallos
perueniente. Victores hostibus fugatis uerius quam uictis Rauennam ui irrumpunt,
praeterque commeatum, quem diximus eo
Flaminiae nomine concilii Gallici occuparunt duce quodam
Sanctoseuerinate, ciue Mediolanense, Romanae Ecclesiae cardinale sacerdote, qui cum
Bernardino cardinale, de quo supra minimus, aduersus Iulium pontificem nequicquam
coniurarat, regibus Christianis, ut dictum est, in diuersa studia diductis. Rex Hispanus
audita suorum aduersa pugna, reque, ut gesta erat, cognita, et ob id parum admodum
perturbatus, magnam Hispanorum partem ad arma concitat, confestimque ingenti
exercitu confecto Vasconum fines Gallicae ditionis, qua illa gens Pompelonenses
erat, cognita, et ob id parum admodum
perturbatus, magnam Hispanorum partem ad arma concitat, confestimque ingenti
exercitu confecto Vasconum fines Gallicae ditionis, qua illa gens Pompelonenses
attingit, ingredi iubet, ad Pompellonemque urbem, quae tunc in societate Galli regis erat,
sedem belli constituit, eo consilio, ut inde Aquitaniae imminens Francos ab Italia auerteret. Maximilianus quoque, qui et per se Gallis gloriam semper inuidit, Germanos
milites, qui mercede conducti cum Gallis in Italia militabant, Hispani regis, affinis
iubet, ad Pompellonemque urbem, quae tunc in societate Galli regis erat,
sedem belli constituit, eo consilio, ut inde Aquitaniae imminens Francos ab Italia auerteret. Maximilianus quoque, qui et per se Gallis gloriam semper inuidit, Germanos
milites, qui mercede conducti cum Gallis in Italia militabant, Hispani regis, affinis sui,
pontificisque rogatu inuitos domum pro auctoritate sua reuocat, ut erat homo nouandis
rebus quam gerendis aptior.
Quod autem hi Germani, Gallorum mercenarii, legionem
suam inuiti
nouandis
rebus quam gerendis aptior.
Quod autem hi Germani, Gallorum mercenarii, legionem
suam inuiti abduxerint, id argumento est, quia e castris Gallicis abeuntes sua sponte neque enim ad id cogi poterant ― iurarunt se in Gallorum regem arma nequaquam uersuros, sed confestim domum repetituros, nefas existimantes aduersus eum dimicare,
cuius paulo ante milites extitissent. Quorum mentes si Maximilianus, eorum princeps, ut
debuerat, esset imitatus, haud sane ab officio ita facile discessisset, destituendo
morem gerere uoluntati quam sinere regem Gallum, opibus Italiae adauctum, super caeteros reges
eminere, inuidia, quae animum uehementer mordebat, hac honestatis specie obtecta.
Eodem quoque tempore ad duodecim millia Heluetiorum a pontifice Venetisque
mercede conducta in Circumpadanam Italiam cum filio Lodouici Mauri, cui
Mediolanense imperium Gallorum rex paucis ante annis abstulerat, irrumpunt. Nec
Morini et reliqui Belgae, qui nepoti Maximiliani tunc parebant, Britannusque rex ab hac
coniuratione aduersus Gallos inita abfuere, quorum
irrumpunt. Nec
Morini et reliqui Belgae, qui nepoti Maximiliani tunc parebant, Britannusque rex ab hac
coniuratione aduersus Gallos inita abfuere, quorum alter nepos ex filia regi Hispano
erat, alter unam ex filiabus ipsius regis matrimonio sibi coniunxerat. Hac tanta belli mole
in Gallum regem concitata facta est repente magna rerum commutatio: nam Gallus,
retentis solummodo arcibus urbium Circumpadanae Italiae, exercitum ex Italia in
Galliam neccessario reuocauit, atque ita arma, quacunque hostis spem belli gerendi praebebat, circumtulit, ut nullam
ex filia regi Hispano
erat, alter unam ex filiabus ipsius regis matrimonio sibi coniunxerat. Hac tanta belli mole
in Gallum regem concitata facta est repente magna rerum commutatio: nam Gallus,
retentis solummodo arcibus urbium Circumpadanae Italiae, exercitum ex Italia in
Galliam neccessario reuocauit, atque ita arma, quacunque hostis spem belli gerendi praebebat, circumtulit, ut nullam occasionem illi dederit ullam Gallico regno iniuriam inferendi. Rhaimundus Hispanus dux, cuius culpa paucis ante diebus in agro Rauennate ab
Hispanis male pugnatum erat, simul ac
urbium Circumpadanae Italiae, exercitum ex Italia in
Galliam neccessario reuocauit, atque ita arma, quacunque hostis spem belli gerendi praebebat, circumtulit, ut nullam occasionem illi dederit ullam Gallico regno iniuriam inferendi. Rhaimundus Hispanus dux, cuius culpa paucis ante diebus in agro Rauennate ab
Hispanis male pugnatum erat, simul ac Gallos Italia excessisse audiuit, easque regiones,
ex quibus illi digressi erant, sociis Germanorum armis obtineri, reparato exercitu
- et ita ab Hispano rege ei mandatum erat ― ignominiam turpi fuga
eorum pecuniam
militibus numerare deberet, procacius stipendium flagitatur, atque eo seditionis peruentum est, ut Venetos ad exercitum legatos Heluetii uincirent, quos mox accepto stipendio
liberos abire permiserunt. Ipsi uero latronum ritu grassantes multis Venetis oppidis ac
uicis direptis in suas sedes redierunt, dato documento eos, quibus nihil ciuilis roboris est,
imperio potiri, ut alio loco diximus, non posse. Nam nihil aliud est externos milites conducere quam tyrannos ac dominos propria mercede paratos habere.
eos, quibus nihil ciuilis roboris est,
imperio potiri, ut alio loco diximus, non posse. Nam nihil aliud est externos milites conducere quam tyrannos ac dominos propria mercede paratos habere.
est,
imperio potiri, ut alio loco diximus, non posse. Nam nihil aliud est externos milites conducere quam tyrannos ac dominos propria mercede paratos habere.
qui, ut diximus, huiusce dissidii auctor concitatorque extitit, geruntur,
Bazethes Ottomanus, Turcarum rex, senio simul et aegritudine prope confectus, intelligens se neque regendo imperio iam parem esse, neque a fine uitae nimium abesse, constituit deposito imperio unum ex liberis in locum suum regem subrogare, quo et populares imperatore regiae stirpis non indigerent, si quis hostium pacem eorum lacesseret,
et ne, ubi ipse excessisset, regnum Turcaicum fratrum dissidio ac mutuo conflictu (sunt
enim apud Turcas usitata fratrum de regno certamina) primum in multos
ex liberis in locum suum regem subrogare, quo et populares imperatore regiae stirpis non indigerent, si quis hostium pacem eorum lacesseret,
et ne, ubi ipse excessisset, regnum Turcaicum fratrum dissidio ac mutuo conflictu (sunt
enim apud Turcas usitata fratrum de regno certamina) primum in multos principatus
diuideretur, mox diuisum et ob id debile effectum aut hostili iniuriae expositum esset,
aut per se domesticis armis attritum euerteretur.
Porro erant Bazethi multi utriusque sexus liberi ex uariis captiuis mulieribus ritu
Turcaico suscepti, apud quos sane
consueuerat, quo quisque amotis arbitris suam liberius promeret sententiam; sciscitatur,
quemnam ex liberis suis potiorem regno administrando censerent. Purpuratorum opulentiores, quique ocio et quieti dediti erant, Achimatem maxime probabant, utpote mitis
hominem ingenii, nec ulla notum in suos asperitate. Armorum uero ac belli cupidiores
Selynem imperio magis idoneum putabant: etenim uir ardentis animi et bellis gerendis
natus esse uidebatur. Maximum natu regulorum regno indignum omnino censebant, eo
quod ceruicosior esset, nec suorum consiliis obtemperans, paternae etiam
imperio magis idoneum putabant: etenim uir ardentis animi et bellis gerendis
natus esse uidebatur. Maximum natu regulorum regno indignum omnino censebant, eo
quod ceruicosior esset, nec suorum consiliis obtemperans, paternae etiam admonitionis
impatiens, licet et amplissimam satrapaeam in Asia obtineret, et filium rarae indolis
haberet, cui tamen neque ordo paternae aetatis, neque ius gentium, neque animi dotes
regnum conciliare potuerunt uoluntate aui obsistente. Qua sane insigni iniuria adolescens agitatus non solum in Achimatem regem designatum,
et amplissimam satrapaeam in Asia obtineret, et filium rarae indolis
haberet, cui tamen neque ordo paternae aetatis, neque ius gentium, neque animi dotes
regnum conciliare potuerunt uoluntate aui obsistente. Qua sane insigni iniuria adolescens agitatus non solum in Achimatem regem designatum, sed etiam in ipsum auum
ingens concaepit odium, quod statim detexit, ut paulo post demonstrabimus, quum primum explicandae irae nactus est opportunitatem. Corcuthes uero ne in consultationem
quidem, utpote uirili stirpe orbus, ueniebat, propterea quod Turcae eum
et filium rarae indolis
haberet, cui tamen neque ordo paternae aetatis, neque ius gentium, neque animi dotes
regnum conciliare potuerunt uoluntate aui obsistente. Qua sane insigni iniuria adolescens agitatus non solum in Achimatem regem designatum, sed etiam in ipsum auum
ingens concaepit odium, quod statim detexit, ut paulo post demonstrabimus, quum primum explicandae irae nactus est opportunitatem. Corcuthes uero ne in consultationem
quidem, utpote uirili stirpe orbus, ueniebat, propterea quod Turcae eum regnare haud
facile permittunt, cui spes
uoluntate aui obsistente. Qua sane insigni iniuria adolescens agitatus non solum in Achimatem regem designatum, sed etiam in ipsum auum
ingens concaepit odium, quod statim detexit, ut paulo post demonstrabimus, quum primum explicandae irae nactus est opportunitatem. Corcuthes uero ne in consultationem
quidem, utpote uirili stirpe orbus, ueniebat, propterea quod Turcae eum regnare haud
facile permittunt, cui spes sobolis adempta est. Quod quidem eo consilio faciunt, ne rege
sine liberis defuncto regnum aut omnino interiret, aut ad quempiam seruorum sobole
regia
ueniebat, propterea quod Turcae eum regnare haud
facile permittunt, cui spes sobolis adempta est. Quod quidem eo consilio faciunt, ne rege
sine liberis defuncto regnum aut omnino interiret, aut ad quempiam seruorum sobole
regia extincta delaberetur, quum omnes fere, qui apud Turcas in summo magistratu sunt,
unde gradus ad imperium facilis, aut serui sint, aut libertinae conditionis.
Tandem quum aliquandiu de rege constituendo consultassent, decernunt regem
Achimathem, satrapem Amysinum, moderati ac iusti regis indole apud Turcas celebrem.
Caeterum quo sine
quum aliquandiu de rege constituendo consultassent, decernunt regem
Achimathem, satrapem Amysinum, moderati ac iusti regis indole apud Turcas celebrem.
Caeterum quo sine tumultu ex Amyso Constantinopolim Achimathes deduci posset,
praetextu Sophiacae expeditionis mittitur in Asiam cum parte regii exercitus Halis
quidam ex regiis purpuratis, regi designato ad Sangarium amnem ― ita enim inter ipsos
conuenerat ― occursurus. Nec inepte Achimathis amici hanc simularunt expeditionem,
propterea quod quosdam Asiaticos Turcas, Sophias dictos, per
quidem inter caeteros Machomethanarum
legum scriptores praestare dicuntur. Multi autem Machometanas leges uani, assimilatione sanctissimorum uirorum, qui Christi euangelium conscripsere, literis mandarunt,
quas sane Machomethes, uaferrimus hominum, quo rudem literarum gentem in suam
sententiam facilius induceret, coelitus sibi traditas seque a Deo missum aeque ac
Christum satis efficaci fraude ementitus est, si non ex animi bonis et uera felicitate, sed
ex terreno imperio ac praesentibus opibus exitialem sectam aestimare uelis: quandoquidem siue Dei in nos
in suam
sententiam facilius induceret, coelitus sibi traditas seque a Deo missum aeque ac
Christum satis efficaci fraude ementitus est, si non ex animi bonis et uera felicitate, sed
ex terreno imperio ac praesentibus opibus exitialem sectam aestimare uelis: quandoquidem siue Dei in nos ira, siue nostra ignauia maximam orbis terrarum partem, non sine
Christiani nominis dedecore ac detrimento, Machomethani armis occuparint. Sed
Asiatici ut plurimum Helisophiae libros in precio habent, reliquorum scripta non magni
faciunt. Inde ritus,
ex terreno imperio ac praesentibus opibus exitialem sectam aestimare uelis: quandoquidem siue Dei in nos ira, siue nostra ignauia maximam orbis terrarum partem, non sine
Christiani nominis dedecore ac detrimento, Machomethani armis occuparint. Sed
Asiatici ut plurimum Helisophiae libros in precio habent, reliquorum scripta non magni
faciunt. Inde ritus,
ut fit, diuersitate inimicitias conflante Machomethanis simultates
intercedunt.
Differunt autem Sophiae a caeteris Machomethanis ritu solum
Curcuthem, Lidiae satrapem, regis consilium, ipsius regis consiliariis rem
prodentibus, quos ille donis ac pollicitationibus sibi nequicquam conciliarat. Sane quilibet liberorum regis suos apud patrem parare solet fautores. Itaque quasi desperans de
successione paternae fortunae coepit Selyni in speciem regnum moliri, ratus eo in
fratrem studio et illius uoluntatem redemptum iri, nec suis uotis propter aetatis honorem
id magnopere obstiturum. Credebat enim Achimathe primo loco deiecto aut sese eum
ipsum locum adepturum, aut, si ad spem euentus non respondisset,
ipsius regis consiliariis rem
prodentibus, quos ille donis ac pollicitationibus sibi nequicquam conciliarat. Sane quilibet liberorum regis suos apud patrem parare solet fautores. Itaque quasi desperans de
successione paternae fortunae coepit Selyni in speciem regnum moliri, ratus eo in
fratrem studio et illius uoluntatem redemptum iri, nec suis uotis propter aetatis honorem
id magnopere obstiturum. Credebat enim Achimathe primo loco deiecto aut sese eum
ipsum locum adepturum, aut, si ad spem euentus non respondisset,
primo loco deiecto aut sese eum
ipsum locum adepturum, aut, si ad spem euentus non respondisset,
Selyne non sine
sua suffragatione rege declarato, se non modo ampliorem ac opulentiorem satrapaeam
habiturum, sed etiam salutem suam in tuto locatum iri, quamquam nullo officio
frater fratris in regno Turcaico constituti gratiam redimere potest amore securitati
cedente. Nam ferox gens Turcarum ex multis nationibus contracta, sicut metu magis
quam charitate regibus suis
Selyne non sine
sua suffragatione rege declarato, se non modo ampliorem ac opulentiorem satrapaeam
habiturum, sed etiam salutem suam in tuto locatum iri, quamquam nullo officio
frater fratris in regno Turcaico constituti gratiam redimere potest amore securitati
cedente. Nam ferox gens Turcarum ex multis nationibus contracta, sicut metu magis
quam charitate regibus suis paret, ita et reges magis terrore quam beneficentia subiectos
in officio continere solent.
nullo officio
frater fratris in regno Turcaico constituti gratiam redimere potest amore securitati
cedente. Nam ferox gens Turcarum ex multis nationibus contracta, sicut metu magis
quam charitate regibus suis paret, ita et reges magis terrore quam beneficentia subiectos
in officio continere solent.
Satis autem constat timorem haud fidum esse regni custodem: subditi enim quem timent aut perire cupiunt, aut alio saltim rectore mutare. Nec
flagitiosum apud Turcas putatur fratri de imperio deturbato fratrem
Satis autem constat timorem haud fidum esse regni custodem: subditi enim quem timent aut perire cupiunt, aut alio saltim rectore mutare. Nec
flagitiosum apud Turcas putatur fratri de imperio deturbato fratrem seu quemlibet alium
eiusdem familiae in regnum substituere: nempe non minus ad familiam regiam quam ad
regem imperium spectare censent. Inde nulla sunt apud Turcas acerbiora odia quam
eorum, qui in eandem spem regni geniti sunt.
rectore mutare. Nec
flagitiosum apud Turcas putatur fratri de imperio deturbato fratrem seu quemlibet alium
eiusdem familiae in regnum substituere: nempe non minus ad familiam regiam quam ad
regem imperium spectare censent. Inde nulla sunt apud Turcas acerbiora odia quam
eorum, qui in eandem spem regni geniti sunt.
imperium spectare censent. Inde nulla sunt apud Turcas acerbiora odia quam
eorum, qui in eandem spem regni geniti sunt.
Corguthes, Selyni fratri contra Achmetem fauens, discordias inter illum et patrem
seminat; latronem quendam in armorum societatem adsciscit, a quo Halis Achmetis dux
profligatur.
illum et patrem
seminat; latronem quendam in armorum societatem adsciscit, a quo Halis Achmetis dux
profligatur.
Hic est autem ille Bazethis filius Corcuthes, qui admodum puer a Mehmethe
auo in Asiam proficiscente Constantinopoli relictus, auoque paucis post diebus in
Bythinia extincto, quoad Bazethes pater eius ex Galatia, quam uictui suo attributam
tenuerat, Constantinopolim accederet, in sede regia a paternis amicis collocatus, ea conditione, ut fama est, patri sedem ipsam regiam concesserat, ut illi ipse in regnum succederet. Qui quidem Bazethe de imperio deponendo agitante, dum parentem Achimathi
deditum putat, in Aegyptum abierat, illius regis animum tentaturus, ut scilicet
auoque paucis post diebus in
Bythinia extincto, quoad Bazethes pater eius ex Galatia, quam uictui suo attributam
tenuerat, Constantinopolim accederet, in sede regia a paternis amicis collocatus, ea conditione, ut fama est, patri sedem ipsam regiam concesserat, ut illi ipse in regnum succederet. Qui quidem Bazethe de imperio deponendo agitante, dum parentem Achimathi
deditum putat, in Aegyptum abierat, illius regis animum tentaturus, ut scilicet externo
auxilio id efficeret, quod uidebat patris uoluntate sibi negari. Vnde Bazethes hoc
Corguthis consilio
uictui suo attributam
tenuerat, Constantinopolim accederet, in sede regia a paternis amicis collocatus, ea conditione, ut fama est, patri sedem ipsam regiam concesserat, ut illi ipse in regnum succederet. Qui quidem Bazethe de imperio deponendo agitante, dum parentem Achimathi
deditum putat, in Aegyptum abierat, illius regis animum tentaturus, ut scilicet externo
auxilio id efficeret, quod uidebat patris uoluntate sibi negari. Vnde Bazethes hoc
Corguthis consilio uehementer permotus ingenti sumptu eum ab Aegypto domum reuocauerat rege Aegypti haud inuito ― magnis
quod uidebat patris uoluntate sibi negari. Vnde Bazethes hoc
Corguthis consilio uehementer permotus ingenti sumptu eum ab Aegypto domum reuocauerat rege Aegypti haud inuito ― magnis enim muneribus, ne reditum Corghutis
moraretur, cultus fuerat.
Corguthes igitur ubi in Lydiam rediit, commutandam sibi consilii rationem
arbitratus totum se ad Selynis amicitiam adiunctum, ut paulo ante demonstrauimus,
uideri uolebat. Itaque ad Selynem in Cappadociam Trapezuntum, ubi ille satrapaeam
obtinebat, nuntium confestim mittit, qui Bazethis in Achimathem
― magnis enim muneribus, ne reditum Corghutis
moraretur, cultus fuerat.
Corguthes igitur ubi in Lydiam rediit, commutandam sibi consilii rationem
arbitratus totum se ad Selynis amicitiam adiunctum, ut paulo ante demonstrauimus,
uideri uolebat. Itaque ad Selynem in Cappadociam Trapezuntum, ubi ille satrapaeam
obtinebat, nuntium confestim mittit, qui Bazethis in Achimathem animum ei indicaret,
simulque hortaretur eum, ut in Europam transgressus bellum patri excitaret, in idque
omnibus uiribus incumberet, ut Sarmatas atque Europaeos Turcas sibi conciliaret:
igitur ubi in Lydiam rediit, commutandam sibi consilii rationem
arbitratus totum se ad Selynis amicitiam adiunctum, ut paulo ante demonstrauimus,
uideri uolebat. Itaque ad Selynem in Cappadociam Trapezuntum, ubi ille satrapaeam
obtinebat, nuntium confestim mittit, qui Bazethis in Achimathem animum ei indicaret,
simulque hortaretur eum, ut in Europam transgressus bellum patri excitaret, in idque
omnibus uiribus incumberet, ut Sarmatas atque Europaeos Turcas sibi conciliaret: nam
his in societatem deductis paternum Achimathi studium non admodum profuturum. Et
rationem
arbitratus totum se ad Selynis amicitiam adiunctum, ut paulo ante demonstrauimus,
uideri uolebat. Itaque ad Selynem in Cappadociam Trapezuntum, ubi ille satrapaeam
obtinebat, nuntium confestim mittit, qui Bazethis in Achimathem animum ei indicaret,
simulque hortaretur eum, ut in Europam transgressus bellum patri excitaret, in idque
omnibus uiribus incumberet, ut Sarmatas atque Europaeos Turcas sibi conciliaret: nam
his in societatem deductis paternum Achimathi studium non admodum profuturum. Et
ne Halys, dux regii exercitus, cum Achimate, quem
amicitiam adiunctum, ut paulo ante demonstrauimus,
uideri uolebat. Itaque ad Selynem in Cappadociam Trapezuntum, ubi ille satrapaeam
obtinebat, nuntium confestim mittit, qui Bazethis in Achimathem animum ei indicaret,
simulque hortaretur eum, ut in Europam transgressus bellum patri excitaret, in idque
omnibus uiribus incumberet, ut Sarmatas atque Europaeos Turcas sibi conciliaret: nam
his in societatem deductis paternum Achimathi studium non admodum profuturum. Et
ne Halys, dux regii exercitus, cum Achimate, quem diximus regem esse designatum,
coniungi posset,
Trapezuntum, ubi ille satrapaeam
obtinebat, nuntium confestim mittit, qui Bazethis in Achimathem animum ei indicaret,
simulque hortaretur eum, ut in Europam transgressus bellum patri excitaret, in idque
omnibus uiribus incumberet, ut Sarmatas atque Europaeos Turcas sibi conciliaret: nam
his in societatem deductis paternum Achimathi studium non admodum profuturum. Et
ne Halys, dux regii exercitus, cum Achimate, quem diximus regem esse designatum,
coniungi posset, uiresque in unum conferre, clam iniit societatem cum quodam latrone,
eius sectae, quam diximus
uiribus incumberet, ut Sarmatas atque Europaeos Turcas sibi conciliaret: nam
his in societatem deductis paternum Achimathi studium non admodum profuturum. Et
ne Halys, dux regii exercitus, cum Achimate, quem diximus regem esse designatum,
coniungi posset, uiresque in unum conferre, clam iniit societatem cum quodam latrone,
eius sectae, quam diximus apud Turcas Sophiacam appellari, eique persuadet
aduersus Halydem, paternum ducem, bellum suscipere. Hic autem latro aliquot ante
mensibus adscita haud
acie superatum, seu
simulato metu sponte cedentem, ad mare Phoceam compulerat, nec paruam deinde
montanae Moeoniae partem occuparat, aperteque ab Othomanis deficiens uicinas
regiones latrociniis infestas reddebat, praedicabatque se quoque ut pastorem quondam
Othomanum a Deo in magnam uocari fortunam. Etenim Othomanus, cuius soboles
multis Asiae atque Europae regionibus nunc imperat, ex pastore latro, ut supra
demonstrauimus, effectus successu rerum prospero ad regium fastigium accesserat.
Itaque Corguthis suasu latro fit obuiam Halidi
in magnam uocari fortunam. Etenim Othomanus, cuius soboles
multis Asiae atque Europae regionibus nunc imperat, ex pastore latro, ut supra
demonstrauimus, effectus successu rerum prospero ad regium fastigium accesserat.
Itaque Corguthis suasu latro fit obuiam Halidi in radicibus Dindymi montis, quo,
priusquam Achimathes regiis opem laturus, quem Amyso iam profectum constabat, eo cum
copiis suis accessisset, manum cum hoste consereret, ratus et se tutius cum uno exercitu
praelium initurum, et Halyde profligato uiam ad imperium Achimathi praeclusum
eo cum
copiis suis accessisset, manum cum hoste consereret, ratus et se tutius cum uno exercitu
praelium initurum, et Halyde profligato uiam ad imperium Achimathi praeclusum iri.
Halys ubi animaduertit latronem acie instructa ex aduerso uenire, et ipse suos arma capere
iubet atque in latrones impetum facere. Commisso certamine atrox editur cędes, ut fieri
necessario solet inter eos, qui et rari loricis corpora inter pugnandum muniunt, et ad
mortem, insita animo ferocia, promptissimi sunt. Ibi Halys, dum in primam aciem prouectus equo hortatur suos, a Cichanis
ex aduerso uenire, et ipse suos arma capere
iubet atque in latrones impetum facere. Commisso certamine atrox editur cędes, ut fieri
necessario solet inter eos, qui et rari loricis corpora inter pugnandum muniunt, et ad
mortem, insita animo ferocia, promptissimi sunt. Ibi Halys, dum in primam aciem prouectus equo hortatur suos, a Cichanis filio, de quo supra meminimus, per dolum interficitur
eo consilio, ut regiis audita ducis nece pauor et consternatio iniceretur. Is autem Bazethis
ex filio nepos, quamuis esset patris iussu inter regia auxilia, tamen Cichane inter
iniceretur. Is autem Bazethis
ex filio nepos, quamuis esset patris iussu inter regia auxilia, tamen Cichane inter hunc
tumultum repentina morte, dum inter epulas cum aequalibus largiore uino utitur,
exanimato, cognitoque aui in Achimathem studio Selynis
partes secutus est, ne Achimathis
rem, quem, ut dictum est, uehementer oderat, copiis suis augeret. Tanta sane illi seu
explendae irae cupiditas extitit,
ipse mortem mature erat
illaturus. Itaque Cichanis filius Selyni sese adiungit, nescius futurae sortis, nec animaduertens quam sua parum interesset, Selynes an Achimathes regno potiretur: nempe ab
neutro ille conseruandus erat, quandoquidem Othomanis regibus, ut docuimus, solemne
sit in securitatem suam, quam ipsi imperii conseruationem appellant, omnem cognationem et stirpem regiam, praeter liberos proprios interficere. Porro solis liberis parcunt,
ne subsidia spei intereant et regni desit custodia.
Phalanx regia utpote militiae assueta duce amisso neque animum deiecit, neque ulla
ex parte pugnam remisit, sed latronum impetum praesenti animo sustinens hostem
incruenta uictoria potiri haud quaquam permisit. Tandem multis utrinque desideratis
latrones in proximos montes se contulere, regius uero exercitus haud effusa fuga castra
repetiit.
montes se contulere, regius uero exercitus haud effusa fuga castra
repetiit.
agro considet; simulato odio patri blanditur et stationem sibi in Hungarorum finibus concedi postulat.
tempore ratus aliquem in Thracia locum, Constantinopoli uicinum, occupandum censuit, satis gnarus, qui regulorum sedem regni tenuerit, eum imperio quoque
procul dubio potiturum. Commissa igitur cuidam ex amicis Trapezuntia satrapaea cum
quinquaginta lembis per Euxinum mare enauigat, atque in Tauricam chersonessum, quo
loci distantia patri eius in Europam aduentus minus suspectus foret, cursum dirigit. Eam
regionem a Taphro, nobili urbe, Capham corrupta antiqua uoce aetas nostra nominat.
Chersonesso, pulso inde patris praesidio, in potestatem redacta filioque suo atributa,
uicinum, occupandum censuit, satis gnarus, qui regulorum sedem regni tenuerit, eum imperio quoque
procul dubio potiturum. Commissa igitur cuidam ex amicis Trapezuntia satrapaea cum
quinquaginta lembis per Euxinum mare enauigat, atque in Tauricam chersonessum, quo
loci distantia patri eius in Europam aduentus minus suspectus foret, cursum dirigit. Eam
regionem a Taphro, nobili urbe, Capham corrupta antiqua uoce aetas nostra nominat.
Chersonesso, pulso inde patris praesidio, in potestatem redacta filioque suo atributa,
Sarmatas Chersonessi accolas, quos nunc Thataros dicunt,
lembis per Euxinum mare enauigat, atque in Tauricam chersonessum, quo
loci distantia patri eius in Europam aduentus minus suspectus foret, cursum dirigit. Eam
regionem a Taphro, nobili urbe, Capham corrupta antiqua uoce aetas nostra nominat.
Chersonesso, pulso inde patris praesidio, in potestatem redacta filioque suo atributa,
Sarmatas Chersonessi accolas, quos nunc Thataros dicunt, sibi amicitia, affinitate cum
his contracta, iungit: nam filiam Thatari regis filio suo in uxorem accaepit.
Itaque ex illis gentibus ipsius regis uoluntate ad tria millia armatorum
urbe, Capham corrupta antiqua uoce aetas nostra nominat.
Chersonesso, pulso inde patris praesidio, in potestatem redacta filioque suo atributa,
Sarmatas Chersonessi accolas, quos nunc Thataros dicunt, sibi amicitia, affinitate cum
his contracta, iungit: nam filiam Thatari regis filio suo in uxorem accaepit.
Itaque ex illis gentibus ipsius regis uoluntate ad tria millia armatorum facile confecit,
licet haec natio, ferox illa quidem, sed ad pugnam cominus ineundam nullius fere usus
sit, utpote sagittis emissis magis terga uertere quam gladio rem gerere assueta.
natio, ferox illa quidem, sed ad pugnam cominus ineundam nullius fere usus
sit, utpote sagittis emissis magis terga uertere quam gladio rem gerere assueta.
Quibus
suis copiis adiunctis nauibusque impositis contendit, qua Ister in Pontum influit. Inde
Istri ostia
praeteruectus ad Istropolim Tomosque et circa illa loca copias suas exponit.
Mox Moesiae ulteriora petens inter Aemum montem et Danubium amnem in
Triballorum agro consedit. Inde credens
nauibusque impositis contendit, qua Ister in Pontum influit. Inde
Istri ostia
praeteruectus ad Istropolim Tomosque et circa illa loca copias suas exponit.
Mox Moesiae ulteriora petens inter Aemum montem et Danubium amnem in
Triballorum agro consedit. Inde credens patrem coeptis suis, quia nemo obuiam se tulerat, haud obstare, transgressus Aemum ad Rhodopem montem accessit. Hinc ad patrem
Hadrianopoli tunc agentem literas querelarum plenas dedit, petens ut sibi eum adire
liceret. Bazethes enim metu
tunc agentem literas querelarum plenas dedit, petens ut sibi eum adire
liceret. Bazethes enim metu terrę motus aliquot ante mensibus e Bizantio
Hadrianopolim, urbem ad Hebrum amnem haud procul a Rhodopes radicibus sitam,
secesserat. Ferunt autem epistolam in hanc sententiam conscriptam fuisse:
Selynes Bazethi patri, regum maximo felicitatem.
Quum accepissem, pater, te simul morbo, simul senecta molestam uitam /254/ ducere,
atque ideo nolle amplius mole regendi imperii grauari, et paterno casu, ut
pertinere tu ipse iudicabis, quum mihi accessum dicendique potestatem concesseris.
Vbi ex literis Bazethes ad amicos retulit agitatumque, an Selynes ad patrem esset
admittendus, nemo id faciendum suasit. Omnes enim fere Achimathis partes se fouere
simularunt, quia rex in illum inclinabat, licet non idem animi habitus omnium esset,
nempe quibusdam imperium ad Selynem trahentibus, sed nemo suo ipsius periculo
Selyni consultum uolebat. Itaque censuerunt Selynem primo molli rescripto reprehendendum, quod iniussu patris prouincia sua
Selynem trahentibus, sed nemo suo ipsius periculo
Selyni consultum uolebat. Itaque censuerunt Selynem primo molli rescripto reprehendendum, quod iniussu patris prouincia sua Trapezunto excessisset, deinde quod non
accersitus ad patrem praeter morem Turcaicum uenire in animum induxisset. Iisdem
literis hortati sunt eum prouinciam suam repetere omniaque ex parente sperare, quae
indulgentissimus pater in liberos conferre debeat, si ipse patris uoluntati morem gerendo eius beneficio dignum se praestiterit. Selynes uidens aditum sibi ad patrem
quod iniussu patris prouincia sua Trapezunto excessisset, deinde quod non
accersitus ad patrem praeter morem Turcaicum uenire in animum induxisset. Iisdem
literis hortati sunt eum prouinciam suam repetere omniaque ex parente sperare, quae
indulgentissimus pater in liberos conferre debeat, si ipse patris uoluntati morem gerendo eius beneficio dignum se praestiterit. Selynes uidens aditum sibi ad patrem negari, nec
ad regnum aquirendum ullam spem in patris uoluntate relinqui, animum ad alia praesidia paranda conuertit. Attamen uelato odio ad patrem
hortati sunt eum prouinciam suam repetere omniaque ex parente sperare, quae
indulgentissimus pater in liberos conferre debeat, si ipse patris uoluntati morem gerendo eius beneficio dignum se praestiterit. Selynes uidens aditum sibi ad patrem negari, nec
ad regnum aquirendum ullam spem in patris uoluntate relinqui, animum ad alia praesidia paranda conuertit. Attamen uelato odio ad patrem fallacibus blanditiis nuntiat se
fore in patris potestate, uerum magnopere rogare patrem, ne se ad gloriam natum releget
in Cappadociam, et ibi inglorium desidere cogat, sed permitteret
ipse patris uoluntati morem gerendo eius beneficio dignum se praestiterit. Selynes uidens aditum sibi ad patrem negari, nec
ad regnum aquirendum ullam spem in patris uoluntate relinqui, animum ad alia praesidia paranda conuertit. Attamen uelato odio ad patrem fallacibus blanditiis nuntiat se
fore in patris potestate, uerum magnopere rogare patrem, ne se ad gloriam natum releget
in Cappadociam, et ibi inglorium desidere cogat, sed permitteret se esse in finibus
imperii Hungaris adiacentibus. Ex hoc se nec patri suspectum fore, utpote procul a
Constantinopoli et
uidens aditum sibi ad patrem negari, nec
ad regnum aquirendum ullam spem in patris uoluntate relinqui, animum ad alia praesidia paranda conuertit. Attamen uelato odio ad patrem fallacibus blanditiis nuntiat se
fore in patris potestate, uerum magnopere rogare patrem, ne se ad gloriam natum releget
in Cappadociam, et ibi inglorium desidere cogat, sed permitteret se esse in finibus
imperii Hungaris adiacentibus. Ex hoc se nec patri suspectum fore, utpote procul a
Constantinopoli et regni sede ablegatum, armis uero ita operam daturum, ut omnes
Christiani
uoluntate relinqui, animum ad alia praesidia paranda conuertit. Attamen uelato odio ad patrem fallacibus blanditiis nuntiat se
fore in patris potestate, uerum magnopere rogare patrem, ne se ad gloriam natum releget
in Cappadociam, et ibi inglorium desidere cogat, sed permitteret se esse in finibus
imperii Hungaris adiacentibus. Ex hoc se nec patri suspectum fore, utpote procul a
Constantinopoli et regni sede ablegatum, armis uero ita operam daturum, ut omnes
Christiani pariter et Turcae intelligant se ueram Othomani sobolem esse. Hoc autem
se ueram Othomani sobolem esse. Hoc autem
dicebat, non quo Hungaris bellum inferre uellet, quippe quos ne omnibus quidem
Turcaici imperii uiribus aggredi auderet, sed ut, feroces gentes ad Danubium positas imperio nactus, et patrem facilius in suam adduceret sententiam, et spem regni caeteris fratribus praecideret ― nam Turcae Europaei, maxime qui Danubium accolunt,
Asiaticis uirtute longe praestant; ad hoc ut, si fortuna consilio eius aduersata fuisset, se
e proximo ad Hungaros conferret, eorumque amicitia ac opibus et
longe praestant; ad hoc ut, si fortuna consilio eius aduersata fuisset, se
e proximo ad Hungaros conferret, eorumque amicitia ac opibus et regem Turcaicum territaret, et nouarum rerum cupidis praesto esset. Nam nemo fere regum potest esse
omnibus adeo commodus, quin habeat aliquos in regno saltem occultos aduersarios, qui
sane quum non deest eiusdem uir stirpis, quem regi opponant, facile noua consilia uel
leui intercedente offensa capere solent.
deinde si precibus, aut persuasione parum profecisset, ad uim nefaria descenderet audacia, qua sane mente et ualidissimam imperii nostri partem sibi comitti optat, quo uel me inuito imperio potiatur. Quare ex quo Achimathi
regnum destinauimus, Selynis petulantiam armis reprimere in animo est, nisi quid forte
aliud uobis, quod magis e republica uideatur, in mentem uenit.
Ibi dum quisque subterfugit princeps sententiam promere, ne forte aut studium suum
alienum a regia uoluntate detegeret, aut uitae periculo eius consilii auctor fieret, quod
postea euentus minime
audacia, qua sane mente et ualidissimam imperii nostri partem sibi comitti optat, quo uel me inuito imperio potiatur. Quare ex quo Achimathi
regnum destinauimus, Selynis petulantiam armis reprimere in animo est, nisi quid forte
aliud uobis, quod magis e republica uideatur, in mentem uenit.
Ibi dum quisque subterfugit princeps sententiam promere, ne forte aut studium suum
alienum a regia uoluntate detegeret, aut uitae periculo eius consilii auctor fieret, quod
postea euentus minime probaret, Ionas Dalmata, praetorianorum militum, quos Turcae
quisque subterfugit princeps sententiam promere, ne forte aut studium suum
alienum a regia uoluntate detegeret, aut uitae periculo eius consilii auctor fieret, quod
postea euentus minime probaret, Ionas Dalmata, praetorianorum militum, quos Turcae
est regi de maximis rebus deliberanti consilium afferre, propterea quod
nemo ita prudens est, ut eum opinio aliquando non decipiat, quoniam ne bona quidem
consilia saepe ex sententia cedunt, quia Deus res mortalium suo potius arbitratu quam ex
hominum uoto agitat, tamen quum et meus in regem animus satis sit perspectus, nec
imprudentia quicquam detrahat fidei, sententiam meam primus dicere non dubitaui,
utcunque res casura est, eo magis quia, quod honestissimum simul et tutissimum
uisum est, sequendum putem. Nulli nostrum, qui
nefasque, ut est, uidetur, arte aliqua procul hinc submouendus. Si rex iusserit armis aduersus filium uti, parendum omnino esse. Quis enim regi optimo ac sanctissimo potius non obtemperet quam
tam atrocis imperii munus exhorrescat? Sed ualde uerendum est, ne milites uel iurati in
obsequium regis non audeant, quum dimicandum fuerit, enses in regis filium stringere,
nisi rex ipse, qui quidem ob ualetudinem equo uehi nequit, huic tam nefario praelio,
utpote inter patrem et filium comisso, per se intersit, quandoquidem omnes regii serui
Si rex iusserit armis aduersus filium uti, parendum omnino esse. Quis enim regi optimo ac sanctissimo potius non obtemperet quam
tam atrocis imperii munus exhorrescat? Sed ualde uerendum est, ne milites uel iurati in
obsequium regis non audeant, quum dimicandum fuerit, enses in regis filium stringere,
nisi rex ipse, qui quidem ob ualetudinem equo uehi nequit, huic tam nefario praelio,
utpote inter patrem et filium comisso, per se intersit, quandoquidem omnes regii serui
sumus atque ita instituti, ut perinde ac Deum in terris non solum regem,
fuerit, enses in regis filium stringere,
nisi rex ipse, qui quidem ob ualetudinem equo uehi nequit, huic tam nefario praelio,
utpote inter patrem et filium comisso, per se intersit, quandoquidem omnes regii serui
sumus atque ita instituti, ut perinde ac Deum in terris non solum regem, sed et liberos
eius habeamus. Propterea hoc quoque aduertendum est, an Turcaico imperio conducat
tutumue in posterum sit futurum milites ciuili bello assuesse, et seruorum manus regio
sanguine imbui. Et hoc dico ac si praelii euentum et uictoriam exploratam
praelio,
utpote inter patrem et filium comisso, per se intersit, quandoquidem omnes regii serui
sumus atque ita instituti, ut perinde ac Deum in terris non solum regem, sed et liberos
eius habeamus. Propterea hoc quoque aduertendum est, an Turcaico imperio conducat
tutumue in posterum sit futurum milites ciuili bello assuesse, et seruorum manus regio
sanguine imbui. Et hoc dico ac si praelii euentum et uictoriam exploratam haberem, quod
si quid secus, quod omen Deus auertat, quam speraueras ceciderit, uerendum est, ne uictor malit esse memor fortunae beneficii quam
tuum
exequi possis, et ille aliqua ex parte uoti compos hinc abeat. Nam quemadmodum regnum pluribus eadem auctoritate praeditis committere haud puto reipublicae expedire, ita
caeteros liberos contemnere, dum uni tantum prospicitur, parum tutum. Neque enim
homines accepta beneficia tam in officio continent quam iniuriae abalienant. Et quis credet Selynem, licet sit Bazethes regum iustissimus filiorumque amantissimus, non esse iniuria affectum, si ille tristis, utpote aditu et conspectu patrio prohibitus, discesserit?
Limites igitur Danubii, qui ad Hungaros
Limites igitur Danubii, qui ad Hungaros uergunt, ita Selyni attribues, ut omnia castella, et quicquid ibi munitioris loci est, tui iuris sit tuoque nomine teneatur, uicinarumque
praefectos prouinciarum admonebis ac etiam nouo sacramento astringes, ne illi te inconsulto ulla in re, quae maioris momenti sit, morem gerant. Quo facto et ille praefectum
magis quam regem aget, et citra tui sanguinis effusionem, quem uolueris, regem
facies. Nam cuicunque legiones tuas una cum thesauro tradideris, is non modo uolentibus
pariter et
uolueris, regem
facies. Nam cuicunque legiones tuas una cum thesauro tradideris, is non modo uolentibus
pariter et inuitis procul dubio imperabit, sed etiam totas regni uires ad se trahet, adempta uiuo quoque tibi regia auctoritate. Nempe regium per se nomen uiribus ablatis uanum
euadere, atque in ordinem facile cogi nulli dubium est.
Hac sententia a rege, simplicis ingenii homine, et qui ex suo animo amicos aestimabat, comprobata, eo magis, quia nihil minus utile id temporis esse quam ciuilis discordia
uidebatur, attributisque Selyni regionibus Turcaici imperii,
suo animo amicos aestimabat, comprobata, eo magis, quia nihil minus utile id temporis esse quam ciuilis discordia
uidebatur, attributisque Selyni regionibus Turcaici imperii, quae regno Hungarico adiacebant, iubet
eum confestim in prouinciam sibi destinatam proficisci.
uidebatur, attributisque Selyni regionibus Turcaici imperii, quae regno Hungarico adiacebant, iubet
eum confestim in prouinciam sibi destinatam proficisci.
Itaque consulit amicos, Hadrianopolimne inuaderet, an prius regni sedem et thesauros, maximam turbae militaris illecebram, iret
occupatum. Sed quum neutrum amici incolumi paterno exercitu faciendum censerent,
licet Constantinopolim, ubi regii thesauri asseruabantur, in potestate habere e re sua
uideretur, statuit, id tutius consilium ratus, milites uariis uersando artibus ad se trahere,
atque ad transfugia pellicere, omnibus prius prouinciis, quas inter Danubium et
Haemum montem usque ad Drinum amnem sibi commissas putabat, pecuniis imperatis
uersus,
ne leuibus ingeniis nouorum consiliorum occasionem praeberet, simul quo Asiae propinquior
Sophiacae factioni maiorem incuteret terrorem;
ad haec, ut si Selynes in pertinacia persisteret, copiis suis Achimathi attributis potius fratres inter se de regno dimicarent, quam ipse senecta simul et morbo inualidus bellum gerere cogeretur, atque aetate
per summam quietem acta sub extremum uitae tempus manum cum filio, quod infelicissimum putabat, consereret.
confirmatis non magnopere
patris eius maiestatem uererentur, atque uel si armis decernendum foret, sese ad suam
causam adiungere non dubitarent:
Non me fugit, inquit, milites,
eum qui patris uoluntati uel paruis in rebus aduersatur, nedum illum armis lacessat, apud omnes gentes impium ac detestabilem haberi.
Verum quum incoepti mei causam simul et paternum consilium intellexeritis, non modo
me nullum scelus admittere, uerum etiam summa dignum
uerum etiam summa dignum laude iudicabitis, quandoquidem omnes cogitationes meę ad publicam duntaxat utilitatem referuntur: nec digitum, ut
dicitur, ab imperii salute excaedo. Scitis, milites, parentem meum aetate ac ualetudine
adeo affectum, ut iam decreuerit deposito imperio in ocium omnino concedere,
Achimatemque regem pro se constituere, primum quia ille ad regia munera obeunda sese
parum idoneum putat, deinde uti Turcae, si qua uis hostilis repente ingrueret, habeant
imperatorem, qui et possit et audeat hostibus non solum repugnare, sed etiam, si res
imperatorem, qui et possit et audeat hostibus non solum repugnare, sed etiam, si res postulauerit, bellum ultro inferre.
Et probe nostis Turcaici imperii finibus Hungaros, opulentos ac eosdem ferocissimos
hostes, magna ex parte circumiectos, ut taceam nouos aduersarios Sophias nobis in Asia
exortos, Iuliumque Secundum, pontificem Romanum, ingentis spiritus uirum, quem ferunt Turcaici belli semina iam iecisse. Et sane hominem in ea dignitate collocatum
asserunt Christiani ius habere omnes suae sectae principes in nos concitandi, ex quibus
nostis Turcaici imperii finibus Hungaros, opulentos ac eosdem ferocissimos
hostes, magna ex parte circumiectos, ut taceam nouos aduersarios Sophias nobis in Asia
exortos, Iuliumque Secundum, pontificem Romanum, ingentis spiritus uirum, quem ferunt Turcaici belli semina iam iecisse. Et sane hominem in ea dignitate collocatum
asserunt Christiani ius habere omnes suae sectae principes in nos concitandi, ex quibus
Francorum ac Hispanorum reges lumina mundi appellant, quorum alter iam multos
annos aduersus nostrae religionis gentem, Aphricae incolam,
nouos aduersarios Sophias nobis in Asia
exortos, Iuliumque Secundum, pontificem Romanum, ingentis spiritus uirum, quem ferunt Turcaici belli semina iam iecisse. Et sane hominem in ea dignitate collocatum
asserunt Christiani ius habere omnes suae sectae principes in nos concitandi, ex quibus
Francorum ac Hispanorum reges lumina mundi appellant, quorum alter iam multos
annos aduersus nostrae religionis gentem, Aphricae incolam, felici incoepto bellum gerit,
alter nihil aliud meditatur quam deuicta Italia, cuius iam maiorem partem habet in
principes in nos concitandi, ex quibus
Francorum ac Hispanorum reges lumina mundi appellant, quorum alter iam multos
annos aduersus nostrae religionis gentem, Aphricae incolam, felici incoepto bellum gerit,
alter nihil aliud meditatur quam deuicta Italia, cuius iam maiorem partem habet in potestate, Venetisque sub iugum missis, nobis arma inferre. Et affirmant Gallicae nationis periti Francos, qui sane ab ultima origine Sarmatae sunt, eos esse bellatores, qui nostrae
genti facile conferri possint, nec multum Hungaris, grauibus
nostris, uel animi
magnitudine, uel caedis auiditate concedere.
Si igitur pater, quia ita illi e Turcaici nominis republica esse uidetur, sponte sua regno
cedit, quis est nostrum adeo a salute huius imperii auersus, qui non existimet quam optimum, atque eundem fortissimum in locum patris cooptandum, etiam si aliter illi cordi
esset, propterea quod hac in re utpote, quae ad communem utilitatem et gloriam spectat,
non quod patri libet faciundum, sed publicum emolumentum et salus quaerenda,
quamquam pater, si uere regno consulendum cupit, uoluntatem iudicio
Si igitur pater, quia ita illi e Turcaici nominis republica esse uidetur, sponte sua regno
cedit, quis est nostrum adeo a salute huius imperii auersus, qui non existimet quam optimum, atque eundem fortissimum in locum patris cooptandum, etiam si aliter illi cordi
esset, propterea quod hac in re utpote, quae ad communem utilitatem et gloriam spectat,
non quod patri libet faciundum, sed publicum emolumentum et salus quaerenda,
quamquam pater, si uere regno consulendum cupit, uoluntatem iudicio dissonam habere
non debet, sed animi libidinem saluti publicae subicere. Putat
spectat,
non quod patri libet faciundum, sed publicum emolumentum et salus quaerenda,
quamquam pater, si uere regno consulendum cupit, uoluntatem iudicio dissonam habere
non debet, sed animi libidinem saluti publicae subicere. Putat enim regno sibi esse abeundum, quo magis idoneus in imperium sufficiatur. Sed quid refert, dimoto sene aegroto,
iuueni in umbra et ocio educato, atque ob id ignauo, imperium, et ipsum tot annorum
pace languidum, incumbat?
Certe praeterquam quod a uiuo rege, quod nefas est, regnum
et salus quaerenda,
quamquam pater, si uere regno consulendum cupit, uoluntatem iudicio dissonam habere
non debet, sed animi libidinem saluti publicae subicere. Putat enim regno sibi esse abeundum, quo magis idoneus in imperium sufficiatur. Sed quid refert, dimoto sene aegroto,
iuueni in umbra et ocio educato, atque ob id ignauo, imperium, et ipsum tot annorum
pace languidum, incumbat?
Certe praeterquam quod a uiuo rege, quod nefas est, regnum
aufertur, in maius discrimen recidimus, quandoquidem regna, quae late
sufficiatur. Sed quid refert, dimoto sene aegroto,
iuueni in umbra et ocio educato, atque ob id ignauo, imperium, et ipsum tot annorum
pace languidum, incumbat?
Certe praeterquam quod a uiuo rege, quod nefas est, regnum
aufertur, in maius discrimen recidimus, quandoquidem regna, quae late patent, desidia
contineri nequeant. Quum igitur patri certum sit imperii abdicatione regno prospicere,
successoremque uiuo sibi constituere, uos milites magis decet iudicium patris mei quam
improuidam eius animi
uiuo sibi constituere, uos milites magis decet iudicium patris mei quam
improuidam eius animi affectionem sequi. Altero enim salus imperio paratur, altera
clades certissima: nam sicut Turcarum imperium armis conditum est et in hanc fortunam
auctum, ita iisdem etiam artibus administrandum.
Quae quum ita sint, milites,
iura, quae liberos parentibus iungunt, his coeptis nulla
ex parte uiolamus, sed potius a deside ad strenuum, cui maxime
iisdem etiam artibus administrandum.
Quae quum ita sint, milites,
iura, quae liberos parentibus iungunt, his coeptis nulla
ex parte uiolamus, sed potius a deside ad strenuum, cui maxime conuenit, imperium
transferimus. In quod quidem is nostrum ius habet maximum, qui reliquis fratribus uirtute praestat. Vter autem nostrum paternae fortunae dignior sit successione, facillimum
diiudicatu uobis erit, si me cum Achimathe contuleritis. De fratre nihil obloquor, quum
praesertim et mei
nostrum ius habet maximum, qui reliquis fratribus uirtute praestat. Vter autem nostrum paternae fortunae dignior sit successione, facillimum
diiudicatu uobis erit, si me cum Achimathe contuleritis. De fratre nihil obloquor, quum
praesertim et mei et illius mores in aperto sint. Satis mihi fuerit uos optime nosse
me nunquam pro ignauia ac segnicie modestiam simulasse, uerum et domi et militiae
illud de me specimen semper dedisse, quod a iusto simul et magnanimo rege expectandum
est.
felicitatis
fortuna tribuerit, id totum mihi uobiscum commune futurum est. Nihil enim mihi
antiquius erit quam de me optime meritis parem gratiam referre, et eos beneficiis meis
quam ornatissimos reddere, qui in asserenda dignitate mea strenuam operam nauauerint.
Atque ut cognoscatis, quid ex utroque nostrum speretis, unicum filium habeo, cuius
uictui una ex regionibus Asiae attributa satis diuitem ac honoratum satrapem efficiet.
Caeterae prouinciae uestrae uirtuti patebunt, uestram
fortunae quam possessores
eritis. Quare si, quod nolim, cum paterno exercitu necessario pugnandum fuerit, mementote eo nostram causam deductam, ut non nisi dimicatione et uictoria non modo tuti, sed
etiam innocentes esse possimus. Nam quamuis patrem ipsum Bazethem amore in patriam superemus ― ille enim suae affectioni inseruit, nos publicae utilitatis rationem habemus ― tamen uidemur aduersariis, qui nostrae inuident uirtuti, descisse, atque hostilia
agere, et iccirco nisi uicerimus, omnibus perinde ac patriae hostibus est pereundum. Vnde
iniusti
affectioni inseruit, nos publicae utilitatis rationem habemus ― tamen uidemur aduersariis, qui nostrae inuident uirtuti, descisse, atque hostilia
agere, et iccirco nisi uicerimus, omnibus perinde ac patriae hostibus est pereundum. Vnde
iniusti esse non possumus, quibus scilicet et in patriam pietas honesta arma induit, et non
modo bellum necessarium est, sed etiam unica spes in armis relinquitur.
Si me igitur uictorem reddideritis, praeterquam quod in tuto res nostrae collocabuntur, imperii assertor una uobiscum perpetuis laudibus ferar. Haud enim in patrem iniurii
qui nostrae inuident uirtuti, descisse, atque hostilia
agere, et iccirco nisi uicerimus, omnibus perinde ac patriae hostibus est pereundum. Vnde
iniusti esse non possumus, quibus scilicet et in patriam pietas honesta arma induit, et non
modo bellum necessarium est, sed etiam unica spes in armis relinquitur.
Si me igitur uictorem reddideritis, praeterquam quod in tuto res nostrae collocabuntur, imperii assertor una uobiscum perpetuis laudibus ferar. Haud enim in patrem iniurii
existimabimur, si, quod ipse eiurat et in nos merito conferendum est, uirtute nostra
nisi uicerimus, omnibus perinde ac patriae hostibus est pereundum. Vnde
iniusti esse non possumus, quibus scilicet et in patriam pietas honesta arma induit, et non
modo bellum necessarium est, sed etiam unica spes in armis relinquitur.
Si me igitur uictorem reddideritis, praeterquam quod in tuto res nostrae collocabuntur, imperii assertor una uobiscum perpetuis laudibus ferar. Haud enim in patrem iniurii
existimabimur, si, quod ipse eiurat et in nos merito conferendum est, uirtute nostra occupauerimus. Immo et ipse pater mutata sententia uictorem amplectetur, fortitudinem
quibus scilicet et in patriam pietas honesta arma induit, et non
modo bellum necessarium est, sed etiam unica spes in armis relinquitur.
Si me igitur uictorem reddideritis, praeterquam quod in tuto res nostrae collocabuntur, imperii assertor una uobiscum perpetuis laudibus ferar. Haud enim in patrem iniurii
existimabimur, si, quod ipse eiurat et in nos merito conferendum est, uirtute nostra occupauerimus. Immo et ipse pater mutata sententia uictorem amplectetur, fortitudinem
admirabitur, et demum imperio eum dignissimum iudicabit, quem fortuna in id fastigium
euexerit.
et non
modo bellum necessarium est, sed etiam unica spes in armis relinquitur.
Si me igitur uictorem reddideritis, praeterquam quod in tuto res nostrae collocabuntur, imperii assertor una uobiscum perpetuis laudibus ferar. Haud enim in patrem iniurii
existimabimur, si, quod ipse eiurat et in nos merito conferendum est, uirtute nostra occupauerimus. Immo et ipse pater mutata sententia uictorem amplectetur, fortitudinem
admirabitur, et demum imperio eum dignissimum iudicabit, quem fortuna in id fastigium
euexerit. Natura enim cogente pater, modo animi perturbatione
laudibus ferar. Haud enim in patrem iniurii
existimabimur, si, quod ipse eiurat et in nos merito conferendum est, uirtute nostra occupauerimus. Immo et ipse pater mutata sententia uictorem amplectetur, fortitudinem
admirabitur, et demum imperio eum dignissimum iudicabit, quem fortuna in id fastigium
euexerit. Natura enim cogente pater, modo animi perturbatione uacet, omnes
liberos eodem charitatis gradu habet, nisi quispiam filiorum maiore uirtute plus paternae
beneuolentiae ad sese merito traxerit.
Vt finem orationi
spei plenus patrem Constantinopolim uersus,
ut dictum est, iter habentem sequi coepit, uestigiis eius ita insistens, ut ubi pater noctem
egisset, ipse eodem loco postridie se reciperet, eo consilio, ut si Achimathi, ut rebatur,
transitus in Europam esset praeclusus, paterque illius accessum forte desperasset, praesto
haberet in eandem spem genitum, quem tanti tumultus causa quasi necessario regem designaret, haud diffidens etiam aliquem ex regiis amicis, quos sibi iam diu multis officiis
parauerat, id ipsum Bazethi suasurum;
eius ita insistens, ut ubi pater noctem
egisset, ipse eodem loco postridie se reciperet, eo consilio, ut si Achimathi, ut rebatur,
transitus in Europam esset praeclusus, paterque illius accessum forte desperasset, praesto
haberet in eandem spem genitum, quem tanti tumultus causa quasi necessario regem designaret, haud diffidens etiam aliquem ex regiis amicis, quos sibi iam diu multis officiis
parauerat, id ipsum Bazethi suasurum; sin uero pater obiecto exercitu uenienti obsisteret, occasione pugnandi oblata
Bazethi suasurum; sin uero pater obiecto exercitu uenienti obsisteret, occasione pugnandi oblata uteretur, satis credens proposito certamine bonam
paterni exercitus partem ad se transituram.
Nempe, Bazethe ob grauescentem in dies
magis ualetudinem supremis adpropinquante, credibile erat multos Turcarum ingruentis
imperii gratiam paratum ire nouamque spem transitione foturos.
Iam Bazethes Selymbrianos campos attigerat ― ea enim iter facere constituerat utpote regione propter spaciosam
iret ad Selynem assumptis secum militum quinque millibus, atque
sublato candido uexillo, quod colloquii signum apud Turcas est, percunctaretur illum,
quid hoc rei esset, cur patrem armatus sequeretur, cur ad destinatam sibi ac tantopere
petitam prouinciam non proficisceretur. Selynes sua in patrem atrocitate animum patrium erga se metitus, ubi uidit partem regii exercitus seiunctam a caeteris copiis ad se uersum progredi, coniectans ex candore uexilli patrem haud tam humanitate coactum
quam spe dimicandi praedamnata metu consternatum ea
coniectans ex candore uexilli patrem haud tam humanitate coactum
quam spe dimicandi praedamnata metu consternatum ea pacis uelamenta praeferre,
ratusque territis addendum timorem atque perturbatis illis, in fugamque conuersis
reliquum quoque patris exercitum, utpote cui nullius usus esset imperator, facile dissipatum iri, Sinonem aggreditur et haud parua caede ab se submouet. Nec fere apud
Turcas, barbaram ac feram gentem, hoc Selynis facinus adeo detestabile uisum est, ut illi
et uoce ob ualetudinem tenui ac subdeficienti,
uix proximis exaudientibus, interrogauit primo, an ipse imperii potens esset, et posteaquam a circumstantibus audiuit cuncta esse in regis potestate, obortis lachrymis
accusauit filii impietatem,
commemoratisque beneficiis, quibus per triginta annos et amicos et milites ad illam diem
prosecutus esset, hortatus est eos, ut regi suo gratiam referrent fortem ac fidelem
et amicos et milites ad illam diem
prosecutus esset, hortatus est eos, ut regi suo gratiam referrent fortem ac fidelem operam nauando. Et quia Selynes non solum dicto audiens non esset, sed etiam hostilia
ageret, darent operam, ut illi apud patrem filii nomen parum prosit. Ira tamen in patrio
et miti pectore charitati erga sobolem paulatim cedente, postremo addidit sermoni,
cauerent, ne sibi filium interficerent, id scilicet fortuna agente, ut esset, qui patrem mox
necaret.
Hac habita oratione sagitta, qua potuit ui arcu excussa, signum pugnae
addidit sermoni,
cauerent, ne sibi filium interficerent, id scilicet fortuna agente, ut esset, qui patrem mox
necaret.
Hac habita oratione sagitta, qua potuit ui arcu excussa, signum pugnae dedit.
Duces regii in suos quisque ordines confestim se recipiunt: mox clamore sublato, qui
quidem tubarum sonitu tympanorumque pulsu confusus multo terribilior auribus
accedebat, equisque admissis ruunt in Selynem. Quibus quum ille impigre occurisset, ita
eorum impetum sustinuit, ut aliquandiu
pugnae dedit.
Duces regii in suos quisque ordines confestim se recipiunt: mox clamore sublato, qui
quidem tubarum sonitu tympanorumque pulsu confusus multo terribilior auribus
accedebat, equisque admissis ruunt in Selynem. Quibus quum ille impigre occurisset, ita
eorum impetum sustinuit, ut aliquandiu neutro sit pugna inclinata.
Tandem equites
regii, adiunctis sibi turmis, quae ex nobilibus adolescentibus confectae regem
regii, adiunctis sibi turmis, quae ex nobilibus adolescentibus confectae regem semper
comitantur ―
uocant ― aduersam multitudine superante
impellunt aciem, atque ingenti aedita strage in fugam coniiciunt. Et quoniam id quoque
memoria dignum quibusdam uisum est, ferunt Bazethem, quum hanc pugnam e curru
spectaret, conspecto Selyne in primam aciem euecto suosque ad praelium adhortante
(erat enim sicut armis et coetero ornatu, ita staturae breuitate insignis, insidebatque
equum rara magnitudine conspicuum) proximos percunctatum esse, quisnam esset ille
tam paululus homo, qui tantopere certamen
cognouit filium esse, iniecta sibi admiratione paululum uelut attonitum
silentium tenuisse, mox renidentem dixisse habitum corporis filii sui audacię atque animi
elationi haudquaquam respondere. Nempe Scythae eos maxime magnis rebus gerendis
idoneos putant, quos specie corporis excellere uident. In hac pugna ex Selynis exercitu
quatuor millia caesa esse dicuntur, uictores uero circiter quingenti desiderati sunt.
respondere. Nempe Scythae eos maxime magnis rebus gerendis
idoneos putant, quos specie corporis excellere uident. In hac pugna ex Selynis exercitu
quatuor millia caesa esse dicuntur, uictores uero circiter quingenti desiderati sunt.
naues, unde uenerat, refugit, mox ad Tauricam chersonessum sese recępit.
Bazethes uero haud minus rerum perturbatione moestus quam uictoria lętus,
Constantinopolim se contulit. Curam illi intendebat, ne Selynes imperii auidus gloriaeque appetens militaris Turcarum studia in se accenderet, Achimathisque e contrario
modestia atque in patrem pietas apud gentem inquietam armisque deditam pro socordia
haberetur. Igitur nondum exercitu dimisso, quemadmodum citra tumultum Achimathi
regnum confirmaret, agitare cum amicis coepit. Nam praetoriani milites, quos
recępit.
Bazethes uero haud minus rerum perturbatione moestus quam uictoria lętus,
Constantinopolim se contulit. Curam illi intendebat, ne Selynes imperii auidus gloriaeque appetens militaris Turcarum studia in se accenderet, Achimathisque e contrario
modestia atque in patrem pietas apud gentem inquietam armisque deditam pro socordia
haberetur. Igitur nondum exercitu dimisso, quemadmodum citra tumultum Achimathi
regnum confirmaret, agitare cum amicis coepit. Nam praetoriani milites, quos Ianiciarios
uocari diximus, pre se ferebant se uiuo rege
socordia
haberetur. Igitur nondum exercitu dimisso, quemadmodum citra tumultum Achimathi
regnum confirmaret, agitare cum amicis coepit. Nam praetoriani milites, quos Ianiciarios
uocari diximus, pre se ferebant se uiuo rege alium suffici non passuros, quod quidem
non charitate in Bazethem, sed odio in Achimathem speque direptionum ab his agebatur,
quae apud Turcas per interregni spatium quandoque militari fiunt licentia.
Caeterum Selynes ne profligatus quidem spem regni abiciendam putauit: tantum
fiduciae seu animi magnitudo ei addebat, seu quia
Igitur nondum exercitu dimisso, quemadmodum citra tumultum Achimathi
regnum confirmaret, agitare cum amicis coepit. Nam praetoriani milites, quos Ianiciarios
uocari diximus, pre se ferebant se uiuo rege alium suffici non passuros, quod quidem
non charitate in Bazethem, sed odio in Achimathem speque direptionum ab his agebatur,
quae apud Turcas per interregni spatium quandoque militari fiunt licentia.
Caeterum Selynes ne profligatus quidem spem regni abiciendam putauit: tantum
fiduciae seu animi magnitudo ei addebat, seu quia exploratum haberet paternum
speque direptionum ab his agebatur,
quae apud Turcas per interregni spatium quandoque militari fiunt licentia.
Caeterum Selynes ne profligatus quidem spem regni abiciendam putauit: tantum
fiduciae seu animi magnitudo ei addebat, seu quia exploratum haberet paternum exercitum in se magis quam in Achimathem inclinare. Quam quidem spem uel maxime confirmauit, posteaquam intellexit praetorianos neque orationis lenocinio, neque ulla largitione posse induci, uti Achimathem uiuo parente regnum inire paterentur. Et ne occasioni suae deesset, treis rarę magnitudinis naues
ab his agebatur,
quae apud Turcas per interregni spatium quandoque militari fiunt licentia.
Caeterum Selynes ne profligatus quidem spem regni abiciendam putauit: tantum
fiduciae seu animi magnitudo ei addebat, seu quia exploratum haberet paternum exercitum in se magis quam in Achimathem inclinare. Quam quidem spem uel maxime confirmauit, posteaquam intellexit praetorianos neque orationis lenocinio, neque ulla largitione posse induci, uti Achimathem uiuo parente regnum inire paterentur. Et ne occasioni suae deesset, treis rarę magnitudinis naues frumento onustas e
altitudo animi decori esse coepit quam fuerat paulo ante sceleri data regnandi
cupiditas aduersus parentis uoluntatem concoepta, militari turba, quae liberalitate illecta ac conciliata erat, interpretante Selynis consilium non tam impium quam necessarium
esse, quandoquidem Achimathi in regni successione ille praeferendus esse uideretur.
Itaque praetoriani, ne Achimathes, qui gratia apud patrem ualidior erat, mox tractis
ad se prouinciarum praefectis uiribus quoque praeualeret, tale aduersus eum ineunt consilium. Conuocatis in aedes, quas omnes pariter
necessarium
esse, quandoquidem Achimathi in regni successione ille praeferendus esse uideretur.
Itaque praetoriani, ne Achimathes, qui gratia apud patrem ualidior erat, mox tractis
ad se prouinciarum praefectis uiribus quoque praeualeret, tale aduersus eum ineunt consilium. Conuocatis in aedes, quas omnes pariter incolebant, tribunis ac centurionibus,
iubent eos et ipsos idem sentientes Bazethem adire, ac tumultuosius ab illo petere sibi
Selynem ducem daret, quocum aduersus Achimathem in Asiam transportati eius conatus
reprimerent, ne ille uiuo parente de regno per nefas
uiribus quoque praeualeret, tale aduersus eum ineunt consilium. Conuocatis in aedes, quas omnes pariter incolebant, tribunis ac centurionibus,
iubent eos et ipsos idem sentientes Bazethem adire, ac tumultuosius ab illo petere sibi
Selynem ducem daret, quocum aduersus Achimathem in Asiam transportati eius conatus
reprimerent, ne ille uiuo parente de regno per nefas ambigat; se enim non passuros pro
sua in Bazethem pietate quemquam regulorum, antequam ille uita excedat, pro regis successore haberi, nec propterea se ad obliuionem sacramenti procedere, quandoquidem
tribunis ac centurionibus,
iubent eos et ipsos idem sentientes Bazethem adire, ac tumultuosius ab illo petere sibi
Selynem ducem daret, quocum aduersus Achimathem in Asiam transportati eius conatus
reprimerent, ne ille uiuo parente de regno per nefas ambigat; se enim non passuros pro
sua in Bazethem pietate quemquam regulorum, antequam ille uita excedat, pro regis successore haberi, nec propterea se ad obliuionem sacramenti procedere, quandoquidem
non regem, sed ducem sibi dari postulent, ut est Turcaici moris malum animum mitiore
uoce plerunque tegere. Porro praetoriani,
pietate quemquam regulorum, antequam ille uita excedat, pro regis successore haberi, nec propterea se ad obliuionem sacramenti procedere, quandoquidem
non regem, sed ducem sibi dari postulent, ut est Turcaici moris malum animum mitiore
uoce plerunque tegere. Porro praetoriani, qui ob suum in Selynem studium putabant sibi
Achimathem ualde infensum esse, et plane malum eis inconsulte minatum fuisse dicunt,
quum alias satis esset modestus, eiuscemodi fere necessario caepere consilium auctore,
ut fama est, Mustapha Macedone, amicorum regis praecipuo. Sane Mustapha, ut
praetoriani se uiuo rege nihil noui consilii capturos) uoluntati eorum assensus est. Igitur duo
tribuni cum aliquot centurionibus et magna gregarii militis parte, ex sententia tamen
caeterorum, ad Selynem Constantinopolim deducendum proficiscuntur. Quo ad
Odessum, qua Panisus in Pontum cadit, inuento (iam enim literis Mustaphae Iurisii
Dalmatae, Achaiae praefecti, e Taurica chersoneso reuocatus eo peruenerat, exercitumque reparare coeperat spe repetendi regni paterni) praetorianorum nomine hortantur, Constantinopolim accederet atque assumpto paterno
atque assumpto paterno exercitu aduersus Achimathem
expeditionem susciperet. Ille uero pro ingenita calliditate ita perplexe respondit, ut
appareret imperandi solum causa se pietatem relicturum, alioqui ab honestate
nequaquam discessurum. Ait enim se non nisi regem atque in patria sede collocatum ob
communem Turcaici nominis utilitatem cum parente, nedum cum fratre dimicaturum;
etenim nefas esse, quum nulla eiusmodi subsit causa, in coniunctum sanguine hostilia
agere. Praetoriani, agrestes homines pinguique ingenio (et sunt fere omnes ex Illyrico,
pueri
solum causa se pietatem relicturum, alioqui ab honestate
nequaquam discessurum. Ait enim se non nisi regem atque in patria sede collocatum ob
communem Turcaici nominis utilitatem cum parente, nedum cum fratre dimicaturum;
etenim nefas esse, quum nulla eiusmodi subsit causa, in coniunctum sanguine hostilia
agere. Praetoriani, agrestes homines pinguique ingenio (et sunt fere omnes ex Illyrico,
pueri admodum parentibus ui ablati, qui, ubi sacris Machomethanis imbuti linguaque
Turcaica eruditi adoleuerint, praetorianis adscribuntur),
parentibus ui ablati, qui, ubi sacris Machomethanis imbuti linguaque
Turcaica eruditi adoleuerint, praetorianis adscribuntur), existimantes Selynis orationem,
quia ex ipsorum uoto mittebatur, honestati haud repugnare eumque recte sentire, atque
aequa postulare, odio in Achimathem animos eorum deprauante pollicentur se, quum
primum Constantinopolim peruenisset, deiecto Bazethe sedem ei auitam occupandam
permissuros.
primum Constantinopolim peruenisset, deiecto Bazethe sedem ei auitam occupandam
permissuros.
regnum ambit; praetoriani Selynem Constantinopolim deducunt; Baiazethes Dymam secedit; ueneno sibi a filio proditione immisso in itinere uita priuatur.
est, se esse contentum, ex Lydia Constantinopolim aduectus patrem
adit, eum ut ad se regnum deferret uaria fatigat oratione, ostendit demum regnum auitum nulli magis quam sibi conuenire, quippe quod, ut ante demonstrauimus, ipse patri
dedisset. Sane supra docuimus Corguthem, si quid iuris ea res in regni successione
acquirenda sibi comparare potuit, ab auo Mechmethe in Asiam proficiscente
Constantinopoli relictum fuisse, auoque ibi extincto locum regium tenuisse, quoad pater
Bazethes ex Amasya Constantinopolim accessit. Qui quidem
oratione, ostendit demum regnum auitum nulli magis quam sibi conuenire, quippe quod, ut ante demonstrauimus, ipse patri
dedisset. Sane supra docuimus Corguthem, si quid iuris ea res in regni successione
acquirenda sibi comparare potuit, ab auo Mechmethe in Asiam proficiscente
Constantinopoli relictum fuisse, auoque ibi extincto locum regium tenuisse, quoad pater
Bazethes ex Amasya Constantinopolim accessit. Qui quidem animaduertens parentem
imperii iam parum esse potentem, conuersus ad praetorianos, qui regis creandi totum ius
sibi
ad se trahere. Sed quum percepisset illorum fidem Selyni obstrictam esse omissa tandem regni petitione de salute paranda coepit
cogitare. Itaque existimauit Selynem, cuius perfidiam nondum norat, Constantinopoli
expectandum, a quo fidem per se presens acciperet, ut sibi per illum liceret in sua satrapaea sine metu aetatem agere.
Selynes Constantinopolim deductus duces praetorianorum ad se uocat, promissa sibi
praestari deposcit. Illi quasi signo tuba dato confestim ingenti tumultu ad regiam accedentes regios iubent consiliarios regi nuntiare, ut eligat sibi extra
multo auro mulos onerari ac prae se agi Dymamque,
oppidum ad Hebrum amnem situm, deponi iubet. Mox et ipse uehiculo a spadonibus
regis casum miserantibus impositus eodem Achimathis causa inuitus gemensque proficiscitur. Maluerat enim Achimathe rege substituto sese ultro in quietem recipere, et quia
ille et aetate caeteris fratribus praeferendus erat, et specimen dederat moderati regis,
uidebaturque uelle patriis uestigiis insistere.
Caeterum Selynes ueritus, ne pater rei indignitatem aegre ferens prouinciarum praefectos (nempe
et si uirtus ac religio extra
Christianam Ecclesiam inueniri potest, cultu erga Deum, quem tametsi trinum Turcae
nondum coelitus illuminati haud existimant, authorem tamen rerum fatentur, innocentia, humanitate, promissi fide ac constantia, alienae rei continentia admirandus. In hac
tamen fere sola re ualde, nec immerito culpatur, quia quum optaret iudices ac praefectos suos quam optimos esse ― crebro enim eos iustitiae admonebat ― grauabatur in eorum
uitam ac mores inquirere. Vnde quum esset natura humanissimus, adituque praeter illius
gentis superbiam
authorem tamen rerum fatentur, innocentia, humanitate, promissi fide ac constantia, alienae rei continentia admirandus. In hac
tamen fere sola re ualde, nec immerito culpatur, quia quum optaret iudices ac praefectos suos quam optimos esse ― crebro enim eos iustitiae admonebat ― grauabatur in eorum
uitam ac mores inquirere. Vnde quum esset natura humanissimus, adituque praeter illius
gentis superbiam facillimus, fraude tamen aulicorum deferentibus querelas nullus fere
aditus patebat. Quo facto sicut ipse per se nihil peccabat, ita ad uindicanda suorum peccata haud satis
eorum tamen bellandi studium haud magnopere imitatus est.
Nam contentus gloria ac opibus a maioribus suis partis, magis tutandis quam proferendis
regni finibus incubuit. Regnauit treis et triginta annos, uixit duos et septuaginta.
gloria ac opibus a maioribus suis partis, magis tutandis quam proferendis
regni finibus incubuit. Regnauit treis et triginta annos, uixit duos et septuaginta.
suis partis, magis tutandis quam proferendis
regni finibus incubuit. Regnauit treis et triginta annos, uixit duos et septuaginta.
fratris insidiis caeduntur; Mustapha
Macedo perfidiae suae poenas soluit.
Selynes Corghutem fratrem, fide
data, quam mox Turcaica religione praestitit, incolumem conseruaturum, ad satrapaeam
suam in Lydiam dimisit, addita illi Lesbo insula, quo munificentia delinitum, incautum
et nihil de se timentem facilius opprimeret, non ausus tunc occidere, ne nondum in
regno stabilitus tot parricidiis sese nimis inuisum redderet, quamquam apud Turcas
magis necessarium quam crudele ducitur eos tolli, qui regnum occupanti spem dubiam
ac sollicitam eodem successionis iure possent facere. Dimisso Corghute bellum cum
Achimate gesturus omnes
redderet, quamquam apud Turcas
magis necessarium quam crudele ducitur eos tolli, qui regnum occupanti spem dubiam
ac sollicitam eodem successionis iure possent facere. Dimisso Corghute bellum cum
Achimate gesturus omnes Europaeos praefectos, qui Turcaico imperio parebant, in
Asiam contendere imperat. A quo consilio quum Mustaphas Iurisius, amicorum princeps
et rei militaris, utpote uetus dux, simulque animorum multitudinis peritus, dissentiret,
suaderetque expeditionem tantisper differendam, quoad illum Europeae prouinciae beneficiis cognoscerent, studiaque in
in
Asiam contendere imperat. A quo consilio quum Mustaphas Iurisius, amicorum princeps
et rei militaris, utpote uetus dux, simulque animorum multitudinis peritus, dissentiret,
suaderetque expeditionem tantisper differendam, quoad illum Europeae prouinciae beneficiis cognoscerent, studiaque in se praefectorum excitaret, affirmauit Mustapham
recte quidem sentire ― quis enim neget regna populi beneuolentia stabiliri ― sed consilia
ordinaria id tempus non pati. Nam festinationem sibi, moram hosti utiliorem esse,
propterea quod quum Achimathes non modo
Mustapham
recte quidem sentire ― quis enim neget regna populi beneuolentia stabiliri ― sed consilia
ordinaria id tempus non pati. Nam festinationem sibi, moram hosti utiliorem esse,
propterea quod quum Achimathes non modo aetatis ordine, sed etiam parentis iudicio
in regni successione potior esset, sola industria efficaci ad illam diem negocii conficiendi celeritate sibi nitendum esse. Itaque cum Europaeis copiis in Asiam confestim
transgressus magnis itineribus in Bythiniam proficiscitur. Inde transmisso
propterea quod quum Achimathes non modo aetatis ordine, sed etiam parentis iudicio
in regni successione potior esset, sola industria efficaci ad illam diem negocii conficiendi celeritate sibi nitendum esse. Itaque cum Europaeis copiis in Asiam confestim
transgressus magnis itineribus in Bythiniam proficiscitur. Inde transmisso Sangario
amne, quem ponte raptim iunxerat, in Paphlagoniam Gallatiamque pergens Angiram
petit, mox Amysum usque peruenit. Sed nusquam hoste inuento ― Achimathes enim, non
ausus aequo
modo aetatis ordine, sed etiam parentis iudicio
in regni successione potior esset, sola industria efficaci ad illam diem negocii conficiendi celeritate sibi nitendum esse. Itaque cum Europaeis copiis in Asiam confestim
transgressus magnis itineribus in Bythiniam proficiscitur. Inde transmisso Sangario
amne, quem ponte raptim iunxerat, in Paphlagoniam Gallatiamque pergens Angiram
petit, mox Amysum usque peruenit. Sed nusquam hoste inuento ― Achimathes enim, non
ausus aequo loco sese committere, altissimos et pene inuios montes
potior esset, sola industria efficaci ad illam diem negocii conficiendi celeritate sibi nitendum esse. Itaque cum Europaeis copiis in Asiam confestim
transgressus magnis itineribus in Bythiniam proficiscitur. Inde transmisso Sangario
amne, quem ponte raptim iunxerat, in Paphlagoniam Gallatiamque pergens Angiram
petit, mox Amysum usque peruenit. Sed nusquam hoste inuento ― Achimathes enim, non
ausus aequo loco sese committere, altissimos et pene inuios montes subierat ― Prusam,
circa ea loca hybernaturus, exercitum reduxit, relicta copiarum parte, quae
apud eum
esse respondent, cuius beneficio uicturi essent.
Itaque ubi omnes fidei pignore obligati
sunt,
quam mox nefaria proditione fefellerunt, militibus adscripti sunt; dux in cohortem etiam amicorum recaeptus.
Quo tempore haec in Asia gerebantur, erat apud Selynem uir dignitate primus
Mustaphas nomine, Macedo natione, auaritiae ita deditus, ut nihil fere esset apud ullam
gentem tam sanctum, quod ille oblato precio non contemneret. Qui quum
Itaque ubi omnes fidei pignore obligati
sunt,
quam mox nefaria proditione fefellerunt, militibus adscripti sunt; dux in cohortem etiam amicorum recaeptus.
Quo tempore haec in Asia gerebantur, erat apud Selynem uir dignitate primus
Mustaphas nomine, Macedo natione, auaritiae ita deditus, ut nihil fere esset apud ullam
gentem tam sanctum, quod ille oblato precio non contemneret. Qui quum animaduertisset Selynem his ualde infensum esse, qui in magistratu
haec in Asia gerebantur, erat apud Selynem uir dignitate primus
Mustaphas nomine, Macedo natione, auaritiae ita deditus, ut nihil fere esset apud ullam
gentem tam sanctum, quod ille oblato precio non contemneret. Qui quum animaduertisset Selynem his ualde infensum esse, qui in magistratu constituti pecuniae nimium
studerent, nec posset cupiditati suae (nempe, quae longo usu altissimas miserat radices)
imperare, ueritus, ne quod ipse multis annis malis etiam artibus congessisset, unius hore
spatio una cum uita amitteret, uir cautus et satis prudens uictus auaritia
(nempe, quae longo usu altissimas miserat radices)
imperare, ueritus, ne quod ipse multis annis malis etiam artibus congessisset, unius hore
spatio una cum uita amitteret, uir cautus et satis prudens uictus auaritia temerarium ac
sibi perniciosum capit consilium, ut Selyne dolo necato Achimathem in regnum uocaret.
Consilii autem exequendi haec illi obuenit occasio. Audierat Selynem dedisse quibusdam
ex suis negocium, ut puerum elegantem tonsoriae artis peritum quaererent, cuius ministerio ipse esset usurus. Itaque ratus tonsoris operam ad Selynem necandum peridoneam
fore, dat ad Achimathem
radendas
tonsores illinunt, eam omnibus inscientibus ueneno aromatibus commixto infectam,
quod crebro attritu mortem inferret, theca cornea includit pueroque seruandam dedit,
quem, prius quam ad Selynem perduceret, docet, consilii sui omnino inscium, illa sola
pila, quae radenda essent in rege, illiniri. Turcae autem caput et magna ex parte corpus
reliquum, praeter superius labrum, radunt. Re in hunc modum composita hortatur
Achimathem, missis ad eum literis plumbea pila inclusis, ut cum exercitu propius Prusam
accedat occasionique suae non desit. Iisdem
theca cornea includit pueroque seruandam dedit,
quem, prius quam ad Selynem perduceret, docet, consilii sui omnino inscium, illa sola
pila, quae radenda essent in rege, illiniri. Turcae autem caput et magna ex parte corpus
reliquum, praeter superius labrum, radunt. Re in hunc modum composita hortatur
Achimathem, missis ad eum literis plumbea pila inclusis, ut cum exercitu propius Prusam
accedat occasionique suae non desit. Iisdem literis ei cuncta, quae parabat, ordine perscribit, mandatque insuper, ut lectis literis tabellarium extemplo interficiat, ne si
mandatque insuper, ut lectis literis tabellarium extemplo interficiat, ne si consilium parum procederet, certo eius uitae periculo emanaret.
Nuntius ad Achimathem profectus, conspecta epistola praeter usitatum modum
plumbo inclusa, re insolita permotus ueritusque, ut est in his suspicax mens humana,
quae ad propriam salutem pertinere putat, ne sibi ipsi illis literis perniciem portaret, confracto plumbo amotoque inuolucro eas aperit, et ubi, quod suspicatus erat, exempta
dubitatione comperit, ancipiti malo consternatus coepit cogitare, quid consilii
in his suspicax mens humana,
quae ad propriam salutem pertinere putat, ne sibi ipsi illis literis perniciem portaret, confracto plumbo amotoque inuolucro eas aperit, et ubi, quod suspicatus erat, exempta
dubitatione comperit, ancipiti malo consternatus coepit cogitare, quid consilii in tali casu
sibi esset capiundum.
Quidquid autem metus aut spes subiecerat, diligenti aestimatione pensabat: Pergamne, quo missus sum ire, et scelesti domini exequar mandatum,
atque ne immerito quidem me opprimi
aestimatione pensabat: Pergamne, quo missus sum ire, et scelesti domini exequar mandatum,
atque ne immerito quidem me opprimi patiar? Porro si regressus Prusam rem Selyni indicauero, nullam inditio non fide, sed necessitate expresso gratiam initurus sum. Tandem
animo diu in diuersa uersato tutius uisum est (et eo ultio atque ira in dominum non
immerito concoepta impellebat), ut rem ad Selynem deferret, existimans uel non omnino integra fide salutare indicium sibi apud Selynem si non emolumento, at certe saluti
futurum. Itaque omisso instituto
et scelesti domini exequar mandatum,
atque ne immerito quidem me opprimi patiar? Porro si regressus Prusam rem Selyni indicauero, nullam inditio non fide, sed necessitate expresso gratiam initurus sum. Tandem
animo diu in diuersa uersato tutius uisum est (et eo ultio atque ira in dominum non
immerito concoepta impellebat), ut rem ad Selynem deferret, existimans uel non omnino integra fide salutare indicium sibi apud Selynem si non emolumento, at certe saluti
futurum. Itaque omisso instituto itinere Prusam repetens noctu ad Selynem clam peruenit, ostendit se
ut rem ad Selynem deferret, existimans uel non omnino integra fide salutare indicium sibi apud Selynem si non emolumento, at certe saluti
futurum. Itaque omisso instituto itinere Prusam repetens noctu ad Selynem clam peruenit, ostendit se ad salutem regis pertinentia afferre. Admissus in tabernaculum, quae
in caput regis Macedo moliebatur, omnia ordine exponens indicauit, prolatisque literis
manu proditoris exaratis indicium confirmauit.
Selynes, cuius animo lectis literis ingens incussa est sollicitudo, indice uinciri atque
in crastinum diem asseruari iusso, periculum
existimans uel non omnino integra fide salutare indicium sibi apud Selynem si non emolumento, at certe saluti
futurum. Itaque omisso instituto itinere Prusam repetens noctu ad Selynem clam peruenit, ostendit se ad salutem regis pertinentia afferre. Admissus in tabernaculum, quae
in caput regis Macedo moliebatur, omnia ordine exponens indicauit, prolatisque literis
manu proditoris exaratis indicium confirmauit.
Selynes, cuius animo lectis literis ingens incussa est sollicitudo, indice uinciri atque
in crastinum diem asseruari iusso, periculum suum animo uoluendo
salutem regis pertinentia afferre. Admissus in tabernaculum, quae
in caput regis Macedo moliebatur, omnia ordine exponens indicauit, prolatisque literis
manu proditoris exaratis indicium confirmauit.
Selynes, cuius animo lectis literis ingens incussa est sollicitudo, indice uinciri atque
in crastinum diem asseruari iusso, periculum suum animo uoluendo noctem uigiliis extraxit primaque luce proditorem accersit. Reus arbitratus nemini facile persuasum
iri fortunam suam nouarum rerum studio idoneam crimen inficiatur, licet eum uultus,
orationi
posset, indicis admonitu puer tonsor accitur, interrogatur unde ad Macedonem peruenisset. Ille nulla pauoris
signa prae se ferens fatetur se a quodam priuato quidem homine ad Mustapham
Macedonem missum, sed nullius maleficii mandatum a quoquam accepisse, nec se conscium ullius noxae in regem esse. Et re uera pilam illam tonsoriam, de qua paulo ante
retuli, ueneno imbutam fuisse puerum omnino latebat. Tutius enim parricidae uisum
fuerat a tonsore sceleris imprudente potius quam a conscio tantum facinus perpetrari.
Itaque reus ueneficii manifestus (regi
tonsoriam, de qua paulo ante
retuli, ueneno imbutam fuisse puerum omnino latebat. Tutius enim parricidae uisum
fuerat a tonsore sceleris imprudente potius quam a conscio tantum facinus perpetrari.
Itaque reus ueneficii manifestus (regi enim, quo nihil indicio deesset, in cane
uenenum experiri placuerat) carnifici traditur, cuius ubi gula laqueo fracta est, liberi
etiam confestim necati sunt, bonaque omnia in fiscum relata. Mox de tonsore quoque
supplicium sumptum, qui sane, non ut conscius, sed aeque ac instrumentum sceleris
interfici
potius quam a conscio tantum facinus perpetrari.
Itaque reus ueneficii manifestus (regi enim, quo nihil indicio deesset, in cane
uenenum experiri placuerat) carnifici traditur, cuius ubi gula laqueo fracta est, liberi
etiam confestim necati sunt, bonaque omnia in fiscum relata. Mox de tonsore quoque
supplicium sumptum, qui sane, non ut conscius, sed aeque ac instrumentum sceleris
interfici iussus est. Indici uita solum concessa, praemium nullum datum, quandoquidem
corrupta procul dubio fide tanto post, quae sciuerat,
tolli iubet; Cichanis casus magnanimus; Selynes luctum fingit;
Corguthes quaeritur et necatur.
Selynes tanto uitae periculo functus existimans belli dilationem ac moram non solum externis hostibus occasionem iniuriae inferendae oblaturam, sed etiam domesticis insidiis maiorem in dies materiam praebituram, nec semper
detegenda intestina fraude eandem fortunam fore, statuit, ex quo hostis in aciem se non
committebat, consilio, si posset, bellum conficere. Itaque primum omnium in securitatem suam, atque ut belli intestini semina extingueret, quos regiae stirpis propinquos
apud se habebat, comprehendi atque interfici iubet. Erant autem apud Selynem sex
fratrum,
occasionem iniuriae inferendae oblaturam, sed etiam domesticis insidiis maiorem in dies materiam praebituram, nec semper
detegenda intestina fraude eandem fortunam fore, statuit, ex quo hostis in aciem se non
committebat, consilio, si posset, bellum conficere. Itaque primum omnium in securitatem suam, atque ut belli intestini semina extingueret, quos regiae stirpis propinquos
apud se habebat, comprehendi atque interfici iubet. Erant autem apud Selynem sex
fratrum, qui iam decesserant, liberi, qui quidem in fidem eius sese permittentes, acceptis in Asia latis ad
si posset, bellum conficere. Itaque primum omnium in securitatem suam, atque ut belli intestini semina extingueret, quos regiae stirpis propinquos
apud se habebat, comprehendi atque interfici iubet. Erant autem apud Selynem sex
fratrum, qui iam decesserant, liberi, qui quidem in fidem eius sese permittentes, acceptis in Asia latis ad uictum cultumque agris, perinde ac caeteri regis amici ac purpurati
eum fide satis integra, et ob id securi, comitabantur. Horum domos milites regis eodem
tempore ita complexi sunt, ut nemo inde elabi posset. Itaque
primum omnium in securitatem suam, atque ut belli intestini semina extingueret, quos regiae stirpis propinquos
apud se habebat, comprehendi atque interfici iubet. Erant autem apud Selynem sex
fratrum, qui iam decesserant, liberi, qui quidem in fidem eius sese permittentes, acceptis in Asia latis ad uictum cultumque agris, perinde ac caeteri regis amici ac purpurati
eum fide satis integra, et ob id securi, comitabantur. Horum domos milites regis eodem
tempore ita complexi sunt, ut nemo inde elabi posset. Itaque comprehensi omnes
eodem
irae
quam timori propior, multis uulneribus confectus tanquam acie pugnans cecidit. Selynes
enim, simul ac accępit fratris filium non pati ad se carnificem adire, misso centurione
cum suis manipularibus eum interfici iubet, collaudata adolescentis animi magnitudine,
qui sane ne in ultimi supplicii quidem
metu decoris immemor maluerit militari ferro, ut
dignum esset Othomana gente, quam carnificis manu perire. His adiecit dignum futurum
fuisse ob tantam indolem suae fortunae successione, nisi amor patrius filium
ignoscere, existimantes
regnum societatis impatiens),
nihil admodum iam suorum de se opinionem ueritus
ad inferendam Corghuti mortem animum adiecit, accusata prius falso apud
Turcaicarum legum peritos fratris in se perfidia, ne sine legitima causa suum iusiurandum,
quo incolumitatem fratri promiserat, contempsisse uideretur, et aliquam periurii
latebram inueniret. Ementitur igitur se ad Corghutem tentandi eius animi causa
praetorianorum nomine scripsisse, ut quia Selynes crudelitate
Constantinopolim, sedemque regiam opportune
occuparet; secuturos eum non solum praetorianos, sed etiam omnes Europaeos
Turcas, miteque ingenium fero praelaturos. Fingit insuper prolatis falsis literis signo
Corghutis adulterino signatis Corghutem ita in summam
rescripsisse, ut facile eius
ambitio ac regnandi cupiditas deprehendi posset. Itaque quum Turcaici iuris consultos,
apud quos criminibus suis fidem faciebat, suspitionis in Corghutem implesset, illique
in eius gratiam, ut
signo
Corghutis adulterino signatis Corghutem ita in summam
rescripsisse, ut facile eius
ambitio ac regnandi cupiditas deprehendi posset. Itaque quum Turcaici iuris consultos,
apud quos criminibus suis fidem faciebat, suspitionis in Corghutem implesset, illique
in eius gratiam, ut sunt humana ingenia fortunae obsequentia, Corghutem morti
debitum censuissent ― est autem horum hominum maxima apud Turcas auctoritas,
omniaque ex eorum fere praescripto aguntur ― instructis multis lembis atque
Corghutem ita in summam
rescripsisse, ut facile eius
ambitio ac regnandi cupiditas deprehendi posset. Itaque quum Turcaici iuris consultos,
apud quos criminibus suis fidem faciebat, suspitionis in Corghutem implesset, illique
in eius gratiam, ut sunt humana ingenia fortunae obsequentia, Corghutem morti
debitum censuissent ― est autem horum hominum maxima apud Turcas auctoritas,
omniaque ex eorum fere praescripto aguntur ― instructis multis lembis atque
Mustangiae, genero suo,
Turcas auctoritas,
omniaque ex eorum fere praescripto aguntur ― instructis multis lembis atque
Mustangiae, genero suo, attributis, iubet eum omnia Asiae litora circumire diligenterque
curare, ne Corghutes mari elaberetur.
Ipse assumpta parte exercitus magnis itineribus Prusa in Lydiam ad Tmolum proficiscitur, ubi Corghutes patrii regni oblitus, et ob id de Selyne nihil timens, quieti solum
et literis uacabat. Ad quem quum Selynis aduentus perlatus esset, ratus, ut erat, fratrem
ad se opprimendum uenire, conuocat familiam seruisque ingenti pecunia cum libertate
donatis
libertate
donatis cum tribus tantum comitibus, reliquis omnibus inscientibus, aufugit. Et dum per
Cariae montes ac uicos, situ et squalore obsitus, et ob id ignotus uagatur, satis gnarus
litora et portus fraternarum nauium custodiis teneri, labore continuo ac rerum necessariarum inopia in grauem incidit morbum, aegerque apud quendam colonum in paruo
uiculo aliquandiu delituit. Sed regum cura nihil diu occultari patitur, quod inuestigari
uolunt, multis in obsequium, propter ingentia praemia, paratis.
Igitur hunc in modum Corghutes sese occultans repertus est.
omnibus inscientibus, aufugit. Et dum per
Cariae montes ac uicos, situ et squalore obsitus, et ob id ignotus uagatur, satis gnarus
litora et portus fraternarum nauium custodiis teneri, labore continuo ac rerum necessariarum inopia in grauem incidit morbum, aegerque apud quendam colonum in paruo
uiculo aliquandiu delituit. Sed regum cura nihil diu occultari patitur, quod inuestigari
uolunt, multis in obsequium, propter ingentia praemia, paratis.
Igitur hunc in modum Corghutes sese occultans repertus est. Equus ipsius Corghutis,
forma eximius, quum alterius
gnarus
litora et portus fraternarum nauium custodiis teneri, labore continuo ac rerum necessariarum inopia in grauem incidit morbum, aegerque apud quendam colonum in paruo
uiculo aliquandiu delituit. Sed regum cura nihil diu occultari patitur, quod inuestigari
uolunt, multis in obsequium, propter ingentia praemia, paratis.
Igitur hunc in modum Corghutes sese occultans repertus est. Equus ipsius Corghutis,
forma eximius, quum alterius copia non esset, hospiti datus est, ut eo Alicarnassum
uectus conduceret nauim, qua in Rhodiorum insulam auehi
labore continuo ac rerum necessariarum inopia in grauem incidit morbum, aegerque apud quendam colonum in paruo
uiculo aliquandiu delituit. Sed regum cura nihil diu occultari patitur, quod inuestigari
uolunt, multis in obsequium, propter ingentia praemia, paratis.
Igitur hunc in modum Corghutes sese occultans repertus est. Equus ipsius Corghutis,
forma eximius, quum alterius copia non esset, hospiti datus est, ut eo Alicarnassum
uectus conduceret nauim, qua in Rhodiorum insulam auehi posset Corghutes. Colonus
equo insidens conspicuo quibusdam Selynis
inuestigari
uolunt, multis in obsequium, propter ingentia praemia, paratis.
Igitur hunc in modum Corghutes sese occultans repertus est. Equus ipsius Corghutis,
forma eximius, quum alterius copia non esset, hospiti datus est, ut eo Alicarnassum
uectus conduceret nauim, qua in Rhodiorum insulam auehi posset Corghutes. Colonus
equo insidens conspicuo quibusdam Selynis militibus, ad inuestigandum Corghutem
missis, fit forte obuiam. Interrogatus quis esset, unde ueniret, quoue tenderet et cuius ille
esset equus agricultoris fortunae minime conueniens, ille
tantum curare asseueraret, equumque esse, quo ueheretur, cuiusdam hospitis, quem et ipse haud satis nosset. Interrogantibus suspectus factus
iniectis manibus comprehenditur, atque ad praefectum turmae perductus cogitur metu
tormentorum admoto Corghutem indicare. Sed quum Selynis milites in uicum, in
quo Corghuthes diuersabatur, a colono perducti illum non inuenissent (nam
regulus conspectis procul equitibus, ratus se proditum esse, montem uico proximum
petierat, seque in quodam specu abdiderat, ore ipsius
asseueraret, equumque esse, quo ueheretur, cuiusdam hospitis, quem et ipse haud satis nosset. Interrogantibus suspectus factus
iniectis manibus comprehenditur, atque ad praefectum turmae perductus cogitur metu
tormentorum admoto Corghutem indicare. Sed quum Selynis milites in uicum, in
quo Corghuthes diuersabatur, a colono perducti illum non inuenissent (nam
regulus conspectis procul equitibus, ratus se proditum esse, montem uico proximum
petierat, seque in quodam specu abdiderat, ore ipsius specus
Sed quum Selynis milites in uicum, in
quo Corghuthes diuersabatur, a colono perducti illum non inuenissent (nam
regulus conspectis procul equitibus, ratus se proditum esse, montem uico proximum
petierat, seque in quodam specu abdiderat, ore ipsius specus uepribus obstructo) omnia
circa scrutati loca forte animaduertunt ad os specus, in quo Corguthes latebat, congestas
uepres recens succisas. Suspicati, id quod erat, ibi quippiam nuper a uicanis abditum
esse, quod a conspectu suo dedita opera
illum non inuenissent (nam
regulus conspectis procul equitibus, ratus se proditum esse, montem uico proximum
petierat, seque in quodam specu abdiderat, ore ipsius specus uepribus obstructo) omnia
circa scrutati loca forte animaduertunt ad os specus, in quo Corguthes latebat, congestas
uepres recens succisas. Suspicati, id quod erat, ibi quippiam nuper a uicanis abditum
esse, quod a conspectu suo dedita opera submotum esset, studio, ut fit, inquirendi amotis uepribus reperiunt regulum ueste obsoleta ex subcoactis confecta indutum
indutum humi, ut
Turcis mos est, contractis cruribus sedentem. Quem quum hortarentur, ut ad Selynem
impauidus accederet, beneque de fratre speraret, respondit se probe scire morti esse
destinatum, fatum suum iam Dei arbitratu, cuius nutu omnia moderantur, impleturum.
Itaque deductus in uicum, unde aufugerat, poscit papyrum, conscriptisque ad Selynem
codicillis rogat, ut libros suos, quorum ingens numerus fuit, cum omni suppellectile
quibusdam in Asia sacerdotibus tribueret, familiamque suam incolumem esse pateretur.
Ferunt Selynem lectis Corguthis codicillis
scire morti esse
destinatum, fatum suum iam Dei arbitratu, cuius nutu omnia moderantur, impleturum.
Itaque deductus in uicum, unde aufugerat, poscit papyrum, conscriptisque ad Selynem
codicillis rogat, ut libros suos, quorum ingens numerus fuit, cum omni suppellectile
quibusdam in Asia sacerdotibus tribueret, familiamque suam incolumem esse pateretur.
Ferunt Selynem lectis Corguthis codicillis lachrymis non temperasse, suisque iussisse, ut
eum mitissima morte, et citra ullum doloris sensum, si id fieri posset, necarent. Itaque
milites, quibus necandi Corghutis negocium
ut
eum mitissima morte, et citra ullum doloris sensum, si id fieri posset, necarent. Itaque
milites, quibus necandi Corghutis negocium datum erat, instructo conuiuio large epulati
cum regulo eius mentem uino, quantum potuerant, alienarunt; mox sopitum agressi,
iniectis tapetibus in caput faucesque, spiritum illius intercluserunt. Corpus Prusam
deuectum, regioque more magnifice funeratum, sacerdotes sepulchro seorsum constructo,
intra tamen septa Othomanorum tumulis dicata, intulerunt.
dolo Prusam allicitur; uictus capitur et strangulatur.
locum eliceret
- neque enim se, ut dictum est, in aciem committebat ― huiusce fraudem commentus est.
Dimissa Constantinopolim
maiore praetorianorum parte, perinde ac longinquam
diuturnamque militiam detrectarent, nec essent in se bene animati, conscribit ad
fratrem literas nomine Achimatis Cossicii Dalmatae, purpuratorum suorum nobilissimi,
ratus fratrem dolum haud percepturum, eo quod Cossicio cum Achimathe Othomano
uiuente Bazethe necessitudinem intercessisse satis constabat. Ad hoc quum Cossicius
Achimathes Cossicius regi Achimathi Othomano salutem.
Aduersarium tuum patriam sedem occupare iccirco Deus uidetur permisisse, quo et
ille grauiore lapsu, acerbiores pro flagitiis suis poenas lueret, et tu dignitatem tuam ac
patrium regnum, a quo modestia ac pietate in parentem decidisse uisus es, maiore gloria
mox recuperares. Itaque non posses a Deo nec honestiorem, nec tutiorem uiam ad repetendum patrium regnum optare, quam quae tibi nunc oblata est. Nam non solum humanitate tua ac iustitia, quae te dignum imperio facit, sed etiam odio aduersarii, quod
propinquorum caede efferata, ita occursu uisuque terribilis effecta est, ut omnes existiment Turcarum nihil interesse, utrum sub hoc rege uiuant, an pestilentia et quotidianis
funeribus absumantur. Scito igitur, si copias tuas Prusam admoueris, Selynem a suis relictum iri, teque omnes in patria sede, prout dignus es, eo fastigio collocaturos. Et quia nos
malumus uideri acie superati quam famam subire desertorum, quum conspexeris Selynis
exercitum ex aduerso in te ire, audacter praelium committes, terga nos consulto, perinde
ac profligati, confestim dabimus: tu ac si
quotidianis
funeribus absumantur. Scito igitur, si copias tuas Prusam admoueris, Selynem a suis relictum iri, teque omnes in patria sede, prout dignus es, eo fastigio collocaturos. Et quia nos
malumus uideri acie superati quam famam subire desertorum, quum conspexeris Selynis
exercitum ex aduerso in te ire, audacter praelium committes, terga nos consulto, perinde
ac profligati, confestim dabimus: tu ac si uictor aduersariorum maiore gloria regnum
inibis.
Hac epistola lecta Achimathes uehementer laetus ― et crudelitas Selynis omnibus nota
fidem literis faciebat
faciebat fraudemque tegebat ― Prusam uersus extemplo mouit. Quem ubi
Selynes sex circiter millibus passuum ab castris suis abesse cognouit, et ipse obuiam hosti
acie instructa proficiscitur. Postquam eo uentum est, unde praelium committi posset,
Mussias, quem captum atque in amicorum numerum recoeptum ab Achimathe supra
demonstrauimus, cum tribus aliis insignibus uiris, equis admissis auersisque transfugarum
ritu lancearum cuspidibus ad Selynem transfugiunt, eo consilio repentene capto, an ex
composito, parum comperii. Transfugae ab Selyne benigne
lancearum cuspidibus ad Selynem transfugiunt, eo consilio repentene capto, an ex
composito, parum comperii. Transfugae ab Selyne benigne excępti monent, iubeat suos
clamorem tollere, pugnamque confestim inire, affirmantes nihil roboris esse in
Achimathis exercitu, utpote qui speraret ipsum destitutum iri a suis. Quod ubi Achimathes
Othomanus conspexit, ratus, ut erat, se proditum, atque in insidias praecipitatum esse,
animo statim concidit, metuque consternatus ― et erat ad bellum gerendum minime
idoneus ― non tempus
excępti monent, iubeat suos
clamorem tollere, pugnamque confestim inire, affirmantes nihil roboris esse in
Achimathis exercitu, utpote qui speraret ipsum destitutum iri a suis. Quod ubi Achimathes
Othomanus conspexit, ratus, ut erat, se proditum, atque in insidias praecipitatum esse,
animo statim concidit, metuque consternatus ― et erat ad bellum gerendum minime
idoneus ― non tempus pugnae eligere potuit, non aciem instruere, non subsidiis firmare,
non ullum imperatoris munus obire, nec denique matura saltem fuga salutem sibi
consternatus ― et erat ad bellum gerendum minime
idoneus ― non tempus pugnae eligere potuit, non aciem instruere, non subsidiis firmare,
non ullum imperatoris munus obire, nec denique matura saltem fuga salutem sibi parare.
Itaque uix tentato quidem certamine primo statim hostium impetu in fugam conicitur;
pauci ex eius exercitu pugnantes, caeterum in fuga ad quinque millia interfecti.
Achimathes animaduertens res perditas esse, ne fugiens agnosci posset, uestem suam
cum gregarii militis ueste permutat; quam
non subsidiis firmare,
non ullum imperatoris munus obire, nec denique matura saltem fuga salutem sibi parare.
Itaque uix tentato quidem certamine primo statim hostium impetu in fugam conicitur;
pauci ex eius exercitu pugnantes, caeterum in fuga ad quinque millia interfecti.
Achimathes animaduertens res perditas esse, ne fugiens agnosci posset, uestem suam
cum gregarii militis ueste permutat; quam dum induit, a Cialapia Ducagino, hostilis
turmae praefecto, agnitus uiuus capitur. Animo per
rebus gerendis aptissimam esse.
siue quis Christianorum Romam rei
suae expediendae causa petierit, exhaustum pecuniis domum inde reuerti ― pontifex
enim Romanus etiam minimi sacerdotii tam collationem quam confirmationem studio
pecuniae congerendae sibi uendicauit ― siue legatus a Sede Apostolica in aliquam
regionem missus fuerit, onustum auro per omne nefas quaesito Romam regredi.
Fatetur praeterea uanus homo, ut furorem suum, quo tantum Christiani sanguinis in
Rauennati agro effusum est, excusaret, se nulla alia causa Gallis hostem fuisse, quam ut
rebus Italicis consuleret, quum
collationem quam confirmationem studio
pecuniae congerendae sibi uendicauit ― siue legatus a Sede Apostolica in aliquam
regionem missus fuerit, onustum auro per omne nefas quaesito Romam regredi.
Fatetur praeterea uanus homo, ut furorem suum, quo tantum Christiani sanguinis in
Rauennati agro effusum est, excusaret, se nulla alia causa Gallis hostem fuisse, quam ut
rebus Italicis consuleret, quum neminem fugeret Italiam sine rege armis ac magnis opibus
instructo nequaquam posse foelicem esse, atque ob id maxime crebro turbari, ac plurimum tyrannide uexari, quia in
in
Rauennati agro effusum est, excusaret, se nulla alia causa Gallis hostem fuisse, quam ut
rebus Italicis consuleret, quum neminem fugeret Italiam sine rege armis ac magnis opibus
instructo nequaquam posse foelicem esse, atque ob id maxime crebro turbari, ac plurimum tyrannide uexari, quia in multos esset principatus diuisa. Vnde recte Plato regem,
Homerico more pastorem atque curatorem nominans, totius, si fieri posset, humani
generis, quasi unius ouilis, unum esse pastorem debere designat.
Nihil enim paci ac
Galli pace et societate cum Venetis inita Italiam denuo tentant.
reuertitur.
Inde filium Solomonem, decem et octo annos natum, satrapem Amysinum declaratum in
destinatam dimisit prouinciam. Est enim mos apud Turcas hanc regionem attribuere
, qui patri in regnum est successurus. Mox et coeteros prouinciarum praefectos
suam quemque regionem obtinere iussit. Est autem totum regnum Turcaicum, praeter
Syriam et Aegiptum, Minoremque Armeniam, quas regiones Selynes imperio suo nuper
adiunxit, in septuaginta fere satrapaeas diuisum. Et quoniam imperii uiribus multum
deesse compertum est, si hae naualis rei auxilio destitutę sunt, ea quoque parte regni
uires adaugere instituit. Itaque ducentis longis nauibus, centum onerariis
uiribus multum
deesse compertum est, si hae naualis rei auxilio destitutę sunt, ea quoque parte regni
uires adaugere instituit. Itaque ducentis longis nauibus, centum onerariis
aedificandis
materiam ex Bythinia caedi atque in aquae marinae proximis litori uadis dimitti imperat. Nempe usu repertum est ligna, praesertim roborea, e queis carinae ac interior pars
nauis fabricatur, caesa, si prius quam contexantur naues aquae marinae salsugine
macerata sint, utiliora reddi. Caeterum,
agros incursassent, Valdanum
amnem spe praedae transmittunt; ibi quoque ab incolis regionum adiunctis Hungaricis
auxiliis populatores opressi sunt. Ex tribus millibus equitum uix dimidia pars effugere,
coeteri partim caesi sunt, partim gurgitibus hausti, dum inconsulta consternatione acti in
transitu Valdani amnis uadis aberrant, nihil praeter hostem caeci pauore metuentes.
Nec in Italia interim Galliisque res quietae erant. Quae ut suis temporibus reddantur, his rebus coniungendae sunt: et ita, quae in diuersis, Christiani praesertim orbis,
regionibus gesta
adiunctis Hungaricis
auxiliis populatores opressi sunt. Ex tribus millibus equitum uix dimidia pars effugere,
coeteri partim caesi sunt, partim gurgitibus hausti, dum inconsulta consternatione acti in
transitu Valdani amnis uadis aberrant, nihil praeter hostem caeci pauore metuentes.
Nec in Italia interim Galliisque res quietae erant. Quae ut suis temporibus reddantur, his rebus coniungendae sunt: et ita, quae in diuersis, Christiani praesertim orbis,
regionibus gesta sunt, commemoro, modo ea digna cognitu uideantur, ac si unius ciuitatis res perscriberem. Lodouicus
sunt, partim gurgitibus hausti, dum inconsulta consternatione acti in
transitu Valdani amnis uadis aberrant, nihil praeter hostem caeci pauore metuentes.
Nec in Italia interim Galliisque res quietae erant. Quae ut suis temporibus reddantur, his rebus coniungendae sunt: et ita, quae in diuersis, Christiani praesertim orbis,
regionibus gesta sunt, commemoro, modo ea digna cognitu uideantur, ac si unius ciuitatis res perscriberem. Lodouicus Duodecimus, Francorum rex, existimans Iulii pontificis
morte multum de hostium uiribus in Italia demptum esse,
sunt: et ita, quae in diuersis, Christiani praesertim orbis,
regionibus gesta sunt, commemoro, modo ea digna cognitu uideantur, ac si unius ciuitatis res perscriberem. Lodouicus Duodecimus, Francorum rex, existimans Iulii pontificis
morte multum de hostium uiribus in Italia demptum esse, decem millia peditum cum
quadringentis fraenatis equitibus in Italiam, Mediolanense imperium recuperaturus,
misit, prius cum Venetis non modo pace composita, sed etiam societate inita, credens
illorum auxiliis sibi adiunctis Alemanos atque Hispanos
gesta sunt, commemoro, modo ea digna cognitu uideantur, ac si unius ciuitatis res perscriberem. Lodouicus Duodecimus, Francorum rex, existimans Iulii pontificis
morte multum de hostium uiribus in Italia demptum esse, decem millia peditum cum
quadringentis fraenatis equitibus in Italiam, Mediolanense imperium recuperaturus,
misit, prius cum Venetis non modo pace composita, sed etiam societate inita, credens
illorum auxiliis sibi adiunctis Alemanos atque Hispanos e Circumpadana Italia pelli
posse. Et quo Venetis eximeret dubitationem se de pace
Bartholomaeum Aluianum, strenuum ac nobilem ex Vrsina gente uirum, et Andraeam
Grittium, ciuem quidem Venetum ac mercatorem, atque ob id belli artium rudem, sed
animi magnitudine cuilibet summae fortunae uiro parem, sine precio dimissos restituit.
Horum alter, ut supra demonstratum est, in receptione Brixiae quum ad Venetos defecit,
a Gallis captus fuerat; alter in praelio ad Abduam cum hoc ipso rege infeliciter commisso, quippe quo Venetorum opes fractae sunt, in hostium uenerat potestatem.
et Andraeam
Grittium, ciuem quidem Venetum ac mercatorem, atque ob id belli artium rudem, sed
animi magnitudine cuilibet summae fortunae uiro parem, sine precio dimissos restituit.
Horum alter, ut supra demonstratum est, in receptione Brixiae quum ad Venetos defecit,
a Gallis captus fuerat; alter in praelio ad Abduam cum hoc ipso rege infeliciter commisso, quippe quo Venetorum opes fractae sunt, in hostium uenerat potestatem.
magnitudine cuilibet summae fortunae uiro parem, sine precio dimissos restituit.
Horum alter, ut supra demonstratum est, in receptione Brixiae quum ad Venetos defecit,
a Gallis captus fuerat; alter in praelio ad Abduam cum hoc ipso rege infeliciter commisso, quippe quo Venetorum opes fractae sunt, in hostium uenerat potestatem.
Matthiae Hungariae regis de statu democratico indicium.
Francorum
traderent. Sed ubi Germanos flagitium aspernari uident, aggredi oppidum constituunt.
Iamque deiecerant aliquantum muri tormentis, quum subito Alemani ex oppido
erumpentes Gallum, nihil minus quam eruptionem hostium timentem, inuadunt, et
quum multum terroris ac tumultus in aciem hostium, quae aduersus erumpentes opponi
coeperant, intulissent, multique ex Gallis primo congressu cecidissent, caeterique omni
ex parte pellerentur et Germanis aduersariorum trepidatione crescerent animi, terga
Galli, relictis hosti omnibus tormentis, ita dederunt, ut nusquam
multique ex Gallis primo congressu cecidissent, caeterique omni
ex parte pellerentur et Germanis aduersariorum trepidatione crescerent animi, terga
Galli, relictis hosti omnibus tormentis, ita dederunt, ut nusquam cis Alpes consisterent.
Huius certaminis fortuna elati Alemani in gratiam Maximiliani Caesaris arma in
Venetos conuertunt. Quos quum aequo campo congredi non ausos Patauinis muris inclusos cognouissent, adiunctis sibi Hispanis sociis urbem obsidere instituunt. Et quia ea
urbs, utpote ualido praesidio ac operibus, ut supra demonstratum est,
caeterique omni
ex parte pellerentur et Germanis aduersariorum trepidatione crescerent animi, terga
Galli, relictis hosti omnibus tormentis, ita dederunt, ut nusquam cis Alpes consisterent.
Huius certaminis fortuna elati Alemani in gratiam Maximiliani Caesaris arma in
Venetos conuertunt. Quos quum aequo campo congredi non ausos Patauinis muris inclusos cognouissent, adiunctis sibi Hispanis sociis urbem obsidere instituunt. Et quia ea
urbs, utpote ualido praesidio ac operibus, ut supra demonstratum est, munita, difficilis
oppugnatu uisa est,
quamquam Maximilianus non tam
auidus quam indigus pecuniae erat, quippe quam inconsultis sumptibus ita absumebat,
ut ei stipendium militibus dandum nunquam fere suppeteret, unde expeditiones magno
conatu susceptas inopia stipendii saepius omittere cogebatur. Hos Maximiliani mores
Veneti in consilio habentes, rege Gallo pacificatore adhibito inducias primo impetrant.
Mox numerata Maximiliani praesenti summa ducentorum millium nummum aureorum,
pactique item ut quinque et uiginti millia in singulos annos Romano imperatori tributi
nomine perpetuo penderent, uoluntate ipsius
susceptas inopia stipendii saepius omittere cogebatur. Hos Maximiliani mores
Veneti in consilio habentes, rege Gallo pacificatore adhibito inducias primo impetrant.
Mox numerata Maximiliani praesenti summa ducentorum millium nummum aureorum,
pactique item ut quinque et uiginti millia in singulos annos Romano imperatori tributi
nomine perpetuo penderent, uoluntate ipsius Veronam ita recęperunt, ut magis appareret se inducias potius quam pacem domum retulisse. Quippe praeterquam quod
Verona his adiectis conditionibus restituta est, ut scilicet omnibus
ut dictum est, factas, non autem certam pacem compositam fuisse, quo scilicet Maximilianus aut, quum ei uideretur bellum instaurandum,
sublatis induciis libera fide illud cum Venetis gereret, infidis sane sociis hostibusque
imbellibus, aut metu belli de integro inferendi eos in officio contineret. Solent enim
plaerique regum crebris sermonibus ferre populos urbibus inclusos suisque legibus, non
regum arbitrio aetatem agentes, nisi aeque ac agrestes metu coerceas, facile obsequium
exuere, fidem mutare, regumque imperia contemnere. Porro reges eodem loco urbium
gentes extra Italiam positae, quas uulgo Transmontanas
appellant, existimant, propterea quod Itali, senatorii etiam ordinis homines, urbes
promiscue cum opificibus incolunt, mercaturamque excaeptis Neapolitanis patriciis ut
plurimum exercent, nec plebem cultoresque agrorum in potestate habent, sed operis
faciundis colonos mercede conducunt, quum e contrario Transmontana nobilitas procul
ab urbibus in suis praediis uicatim habitet, solius regis sui dicto audiens.
Atque hanc puto causam regi Matthiae Chugniadi
homines, urbes
promiscue cum opificibus incolunt, mercaturamque excaeptis Neapolitanis patriciis ut
plurimum exercent, nec plebem cultoresque agrorum in potestate habent, sed operis
faciundis colonos mercede conducunt, quum e contrario Transmontana nobilitas procul
ab urbibus in suis praediis uicatim habitet, solius regis sui dicto audiens.
Atque hanc puto causam regi Matthiae Chugniadi Coruino extitisse, ut Venetos,
quoties in eos ira accenderetur, non ignobiles modo plebeosque, sed etiam rusticos uocitaret, asserens
colonos mercede conducunt, quum e contrario Transmontana nobilitas procul
ab urbibus in suis praediis uicatim habitet, solius regis sui dicto audiens.
Atque hanc puto causam regi Matthiae Chugniadi Coruino extitisse, ut Venetos,
quoties in eos ira accenderetur, non ignobiles modo plebeosque, sed etiam rusticos uocitaret, asserens fortunam genus haud quaquam mutare, quum praesertim Veneti nulla
ex parte nobilibus essent adaequandi, et quia omnes mercaturae student, et quia militiae,
quae est potissima, quod
ars, operam nauare non solent.
Proprium autem seruorum atque infimae conditionis hominum esse, rex Matthias arbitrabatur, regium nomen, quos apud omnes gentes tam sanctum quam necessarium est,
auersari. Nihil autem ambigitur apud Venetos reges inuisos esse, eo quod eorum cupiditati, qua illi in proferendis finibus feruntur, semper obuiam ierunt, existimantes mercatoribus nauticam magis quam imperium conuenire ― quippe quae conuehendis
mercibus ualde commoda est ― quum imperium sine armis ac uiribus, et
his quidem,
domi
natis, neque parari, neque conseruari possit.
ad bellum sacrum Turcis inferendum congregat; plebs furibunda Georgio
duce regnum ambiente arma in nobilitatem conuertit.
inter plebeios et nobiles non modo discordia,
uerum etiam atrox bellum, cuius quidem authorem ferunt extitisse tum Thomae cardinalis imprudentiam, ne dicam calliditatem ― nam et ipse e corpore plebeorum erat ― tum
cuiusdam Georgii cognomento Scythe improbitatem. Qui dum Tauruni in praesidio
eques satis strenuus agit ― est autem id oppidum in confluentibus Saui et Danubii, ut
supra demonstratum est, situm, Nanderalbam aetas nostra appellat ― forte una Turcarum
equitum turma Samandria egressa praedandi studio agrum Taurunensem ingreditur.
Distant
cuius quidem authorem ferunt extitisse tum Thomae cardinalis imprudentiam, ne dicam calliditatem ― nam et ipse e corpore plebeorum erat ― tum
cuiusdam Georgii cognomento Scythe improbitatem. Qui dum Tauruni in praesidio
eques satis strenuus agit ― est autem id oppidum in confluentibus Saui et Danubii, ut
supra demonstratum est, situm, Nanderalbam aetas nostra appellat ― forte una Turcarum
equitum turma Samandria egressa praedandi studio agrum Taurunensem ingreditur.
Distant autem haec duo inter se oppida uiginti circiter millia passuum, atque
Saui et Danubii, ut
supra demonstratum est, situm, Nanderalbam aetas nostra appellat ― forte una Turcarum
equitum turma Samandria egressa praedandi studio agrum Taurunensem ingreditur.
Distant autem haec duo inter se oppida uiginti circiter millia passuum, atque utrunque
in ripis Danubii conditum, alterum Turcaicos limites, alterum Hungaricos finit: nam
quicquid agri in medio iacet cultoribus uacuum solitudo obtinet. Hungari, qui in praesidio Tauruni oppidi erant, conspicati Turcas extemplo conscensis equis obuiam illis
eunt, uestis maxime et
una Turcarum
equitum turma Samandria egressa praedandi studio agrum Taurunensem ingreditur.
Distant autem haec duo inter se oppida uiginti circiter millia passuum, atque utrunque
in ripis Danubii conditum, alterum Turcaicos limites, alterum Hungaricos finit: nam
quicquid agri in medio iacet cultoribus uacuum solitudo obtinet. Hungari, qui in praesidio Tauruni oppidi erant, conspicati Turcas extemplo conscensis equis obuiam illis
eunt, uestis maxime et equorum Turcaicorum cupidine incitati. Et quum, ut fit, concursando leue inter se certamen aederent, quidam
studio agrum Taurunensem ingreditur.
Distant autem haec duo inter se oppida uiginti circiter millia passuum, atque utrunque
in ripis Danubii conditum, alterum Turcaicos limites, alterum Hungaricos finit: nam
quicquid agri in medio iacet cultoribus uacuum solitudo obtinet. Hungari, qui in praesidio Tauruni oppidi erant, conspicati Turcas extemplo conscensis equis obuiam illis
eunt, uestis maxime et equorum Turcaicorum cupidine incitati. Et quum, ut fit, concursando leue inter se certamen aederent, quidam inter Turcas, caeteris et nobilitate et uirtute praestantior, equo
quidam inter Turcas, caeteris et nobilitate et uirtute praestantior, equo eximio insidens, paulo extra suos prouectus praefectum turmae
Hungaricae nomine compellans, Quid , inquit, frustra nulloque proposito praemio
inter nos digladiamur, quum nulla nos in agro uestro deserto et per bellum continuum
cultoribus destituto maneat praeda? Quin potius, quando ex populationibus emolumentum nequit aquiri, gloria
bellicae uirtutis quaeratur? Quare si quis uestrum, Hungari,
laudis studiosior est
per bellum continuum
cultoribus destituto maneat praeda? Quin potius, quando ex populationibus emolumentum nequit aquiri, gloria
bellicae uirtutis quaeratur? Quare si quis uestrum, Hungari,
laudis studiosior est et animi fidens, prodeat in medium ac mecum singulari certamine
congrediatur.
Mouent tam elata Turcae uerba iram Georgio Scythae, et praeterquam quod
Hungari alienam insolentiam haud facile patiuntur, in equum etiam illum, quem prouocator
insidebat, oculos coniecerat, eiusque
quaeratur? Quare si quis uestrum, Hungari,
laudis studiosior est et animi fidens, prodeat in medium ac mecum singulari certamine
congrediatur.
Mouent tam elata Turcae uerba iram Georgio Scythae, et praeterquam quod
Hungari alienam insolentiam haud facile patiuntur, in equum etiam illum, quem prouocator
insidebat, oculos coniecerat, eiusque potiundi cupidine ardebat. Itaque equo calcaribus incenso, infesta hasta Turcam sibi impigre occurentem petit, pectoreque
Machomethani per parmam transfixo atque hasta e uulnere euulsa
rexque
rem, uti gesta erat, cognouit, quo uiri uirtutem praemio aliquo affecisse uideretur, iussit
illi pagum unum quadraginta circiter colonis inhabitatum, itemque uineis ac aruo satis
instructum attribui.
Per idem fere tempus Thomas, cardinalis ac Strigonensium antistes, Roma in
Hungariam redierat, quo profectus fuerat sub extremum tempus pontificatus Iulii
Secundi, pontificis Romani, spe fere tota ob ingentes diuitias Iulio in pontificatum
Romanum succedendi. Eo enim mores Romanae Ecclesiae deuenere, ut qui cardinalium
opibus instructior est, is ad
ac aruo satis
instructum attribui.
Per idem fere tempus Thomas, cardinalis ac Strigonensium antistes, Roma in
Hungariam redierat, quo profectus fuerat sub extremum tempus pontificatus Iulii
Secundi, pontificis Romani, spe fere tota ob ingentes diuitias Iulio in pontificatum
Romanum succedendi. Eo enim mores Romanae Ecclesiae deuenere, ut qui cardinalium
opibus instructior est, is ad pontificatus
munus obeundum magis idoneus existimetur,
quod quidem argumento est Romae integritati ac doctrinae
opibus instructior est, is ad pontificatus
munus obeundum magis idoneus existimetur,
quod quidem argumento est Romae integritati ac doctrinae nullum fere locum esse. Et
quo Thomas cardinalis pecuniam, quam Romae absumpserat, in Hungaria resarciret nempe dum Romanum pontificatum ambit, atque a splendore ac magnificentia
commendari curat, sine ingenti sumptu ibi agere nequiuerat ― impetrata a pontifice
Romano Leone Decimo legatione apostolica, re nunquam
pontificatum ambit, atque a splendore ac magnificentia
commendari curat, sine ingenti sumptu ibi agere nequiuerat ― impetrata a pontifice
Romano Leone Decimo legatione apostolica, re nunquam non quaestuaria et lucrosa,
regressus in Pannoniam coepit Hungaros hortari pollicendo peccatorum purgationem ad
expeditionem in Turcas suscipiendam, credens nec Hungaris id ingratum fore, et nullum
inde tumultum aut periculum ortum iri. Quod quum per totum Hungariae regnum fama
uulgatum esset, Georgius Scytha, quietis ac ocii
magnificentia
commendari curat, sine ingenti sumptu ibi agere nequiuerat ― impetrata a pontifice
Romano Leone Decimo legatione apostolica, re nunquam non quaestuaria et lucrosa,
regressus in Pannoniam coepit Hungaros hortari pollicendo peccatorum purgationem ad
expeditionem in Turcas suscipiendam, credens nec Hungaris id ingratum fore, et nullum
inde tumultum aut periculum ortum iri. Quod quum per totum Hungariae regnum fama
uulgatum esset, Georgius Scytha, quietis ac ocii impatiens, accedit ad cardinalem, profitetur se breui magna Hungarorum manu contracta Turcis
profitetur se breui magna Hungarorum manu contracta Turcis bellum illaturum, modo nobilitas Hungarica aut suis opibus huic expeditioni auxilio foret, aut saltem moram tam egregio facto non iniceret. Cardinalis homine collaudato ignarus futuri euentus dat ei literas,
quibus fidem faceret arma in Turcas sumentibus expiationem omnium admissorum
Sedem Apostolicam polliceri.
Itaque, ut sunt Hungari religioni dediti, paucis diebus ad octuaginta millia agrestium
duntaxat in unum conuenere. Nobilitas et principes Hungariae, qui praesertim caeteros
prudentia anteibant, rei nouitate
iniceret. Cardinalis homine collaudato ignarus futuri euentus dat ei literas,
quibus fidem faceret arma in Turcas sumentibus expiationem omnium admissorum
Sedem Apostolicam polliceri.
Itaque, ut sunt Hungari religioni dediti, paucis diebus ad octuaginta millia agrestium
duntaxat in unum conuenere. Nobilitas et principes Hungariae, qui praesertim caeteros
prudentia anteibant, rei nouitate permoti inquirunt, quid id licentiae esset, quid sibi uellet agrorum cultura relicta, rusticorum coitio, cuiusue iussu coirent. Atque alius existimans alium scire, quod ipse ignorabat,
humanitatis obliti plebi ut seruis dominantur.
Itaque plebs nulla beneuolentia, sed solo metu, qui quidem malus concordiae custos
est, suis principibus parent. Vnde plebs fraeta sua coitione ac multitudine, perinde ac
equus domitis fraenis sessorem contemnens, arma in Turcas parata aduersus
principes suos conuertit auctore, ut dictum est, Georgio Scytha; quamquam omnes fere
plebei generis antistites haec coniuratio infamia asperserit, eo quod rustici illos, utpote
sui corporis homines, nulla iniuria ac maleficio
Scytha; quamquam omnes fere
plebei generis antistites haec coniuratio infamia asperserit, eo quod rustici illos, utpote
sui corporis homines, nulla iniuria ac maleficio affecerant, quum e contrario nobilitati
maxime iniurii extitissent. Qui quidem Scytha, ubi animaduertit multitudinis animum in
nobilitatem accensum, addit ultro effraenatis oratione furorem, ut scilicet excusso
seruitii iugo non modo in libertatem sese uendicent, sed etiam suis principibus dominentur, ratus sibi quoque ea uia imperium accessurum. Est autem proprium multitudinis
nihil modeste agere,
sui corporis homines, nulla iniuria ac maleficio affecerant, quum e contrario nobilitati
maxime iniurii extitissent. Qui quidem Scytha, ubi animaduertit multitudinis animum in
nobilitatem accensum, addit ultro effraenatis oratione furorem, ut scilicet excusso
seruitii iugo non modo in libertatem sese uendicent, sed etiam suis principibus dominentur, ratus sibi quoque ea uia imperium accessurum. Est autem proprium multitudinis
nihil modeste agere, sed aut libertate abuti, aut humiliter et abiecto animo sese alterius
imperio subicere.
Est autem proprium multitudinis
nihil modeste agere, sed aut libertate abuti, aut humiliter et abiecto animo sese alterius
imperio subicere.
destinarat, ab Aegyptiaca tyrannide iugoque regio ac ingentibus erumnis ereptum non modo libertate donasse, sed etiam accolarum uictores
hostiumque suorum dominos fecisse. Nec immerito: nihil enim magis auersatur Deus,
summus rerum omnium parens ac dominus, quam hominum in homines impotentem
dominatum. Nam quum non natura, sed fortunae iniuria et humana cupiditate seruitus
sit constituta, nulli mortalium maius scelus suscipiunt, quam qui propria auctoritate abutentes suae praesertim nationis homines inclementi ac dura affligunt seruitute. Quid enim
refert
seruilibus operibus praemi et seruum esse aere paratum, aut bello captum? Nempe
fortuna haudquaquam haec inter se differunt, quamuis nomine tantum distinguantur.
Neque enim Hungarica nobilitas uos, colonos suos, ciuium loco habet, sed ut mancipiis dominatur, aeque ac belli iure liceret, in uos hostilia exercet. Immo uix luce ista,
qua promiscue homines cum pecoribus utuntur, uos dignos censet. Caetera omnia, quae
uobis cum nobilitate communia esse debent, sibi ipsi nobilitas seorsum nefarie uendicat.
Quin etiam ne miseram
Quin etiam ne miseram
sine
graui uestro detrimento.
Quis hoc ferat, cui aliquid humanae inest mentis, nihil nobilibus neque prosperi neque
aduersi euenire posse, quod uobis aliquam non afferat calamitatem? Si illi diem festum
celebratumque agunt, uobis luctum indicunt tributum exigendo, quo habeant pecuniam
in luxum absumendam. Si ipsi lugent, funusue ducunt, uestris impensis exequias faciunt,
uobisque ueras lachrymas eliciunt; neque liberalitate, neque magnificentia, maximis
atque gratissimis uirtutibus, scelesti homines sine uestra pernicie utuntur. Si uero pecuniae, cuius mortales
quam
uobis animos esse excutiendi iugum seruitutis. Docete insolentes belluas ex aequo cum
suis colonis ac ciuibus uiuere, non autem per intolerabilem fastum atque impotentiam nefarie dominari! Nolite praetermittere occasionem hanc uindicandi uos in libertatem! Occasionis opportunitas, si eam statim non arripueris, praeteruolat, eodem loci
posthac nunquam redditura. Prudentum est praebentem se fortunam sequi et his, quae
ultro offeruntur, consilium accommodare. Quare cauendum est uobis, ne Deo irato hanc
grauique ac perpetua seruitute
superbissimis hostibus satisfaciendum. Non potuistis innocentes et officiosi nobilium
tyrannidem pati: quid noxii passuri estis considerate, si noxii appellandi sunt, qui libertatem et iura sua sibi restitui postulant. Et ne putetis uobis in discrimen coniectis me
extra periculum fore: in asserenda libertate uestra profiteor me ducem esse, recipioque,
modo Deus coeptis faueat, mihi in laboribus ac periculis subeundis neque animum neque
fidem defuturam.
Vos quod nomen
hostibus satisfaciendum. Non potuistis innocentes et officiosi nobilium
tyrannidem pati: quid noxii passuri estis considerate, si noxii appellandi sunt, qui libertatem et iura sua sibi restitui postulant. Et ne putetis uobis in discrimen coniectis me
extra periculum fore: in asserenda libertate uestra profiteor me ducem esse, recipioque,
modo Deus coeptis faueat, mihi in laboribus ac periculis subeundis neque animum neque
fidem defuturam.
Vos quod nomen imperii assertori uestro imposueritis, eo ad uos
quid noxii passuri estis considerate, si noxii appellandi sunt, qui libertatem et iura sua sibi restitui postulant. Et ne putetis uobis in discrimen coniectis me
extra periculum fore: in asserenda libertate uestra profiteor me ducem esse, recipioque,
modo Deus coeptis faueat, mihi in laboribus ac periculis subeundis neque animum neque
fidem defuturam.
Vos quod nomen imperii assertori uestro imposueritis, eo ad uos tuendos atque aduersarios oppugnandos utar.
nobiles quidam a rusticis crudeliter interempti
commemorantur.
adoriretur priusque eos dissiparet quam illi militaria
facere coepissent, aduersus Stephanum Botherem iuniorem, Thibiscensium praefectum,
cum copiis suis proficiscitur, ratus illo duce superato totam nobilitatem consternatum iri.
Porro Stephanus, id temporis cum parua manu in Thibiscensi agro ad uicum
Nadlacum agens, haud procul aberat ab agrestium castris, opperiebaturque, quid illi in
tanto motu animi haberent consiliique capturi essent, non nisi lacessitus pugnam
initurus. Itaque ubi animaduertit Scytham sublatis signis in se
Thibiscensium praefectum,
cum copiis suis proficiscitur, ratus illo duce superato totam nobilitatem consternatum iri.
Porro Stephanus, id temporis cum parua manu in Thibiscensi agro ad uicum
Nadlacum agens, haud procul aberat ab agrestium castris, opperiebaturque, quid illi in
tanto motu animi haberent consiliique capturi essent, non nisi lacessitus pugnam
initurus. Itaque ubi animaduertit Scytham sublatis signis in se progredi, uix tentato certamine, utpote uiribus impar, in oppidum Thibiscense sese recepit, paucis ex suis amissis,
in Thibiscensi agro ad uicum
Nadlacum agens, haud procul aberat ab agrestium castris, opperiebaturque, quid illi in
tanto motu animi haberent consiliique capturi essent, non nisi lacessitus pugnam
initurus. Itaque ubi animaduertit Scytham sublatis signis in se progredi, uix tentato certamine, utpote uiribus impar, in oppidum Thibiscense sese recepit, paucis ex suis amissis, confestimque metu obsidionis ad Ioannem Sepusiensem, Transyluanum praefectum
nuntium misit, qui illi indicaret, ut in oppidum Thibiscense ab agrestibus esset compulsus,
aberat ab agrestium castris, opperiebaturque, quid illi in
tanto motu animi haberent consiliique capturi essent, non nisi lacessitus pugnam
initurus. Itaque ubi animaduertit Scytham sublatis signis in se progredi, uix tentato certamine, utpote uiribus impar, in oppidum Thibiscense sese recepit, paucis ex suis amissis, confestimque metu obsidionis ad Ioannem Sepusiensem, Transyluanum praefectum
nuntium misit, qui illi indicaret, ut in oppidum Thibiscense ab agrestibus esset compulsus, quantoque in discrimine uersaretur, ni illi subsidio acceleraret.
initurus. Itaque ubi animaduertit Scytham sublatis signis in se progredi, uix tentato certamine, utpote uiribus impar, in oppidum Thibiscense sese recepit, paucis ex suis amissis, confestimque metu obsidionis ad Ioannem Sepusiensem, Transyluanum praefectum
nuntium misit, qui illi indicaret, ut in oppidum Thibiscense ab agrestibus esset compulsus, quantoque in discrimine uersaretur, ni illi subsidio acceleraret. Sepusiensis cognito
tanti uiri periculo non tam succurendi studio (honoris enim, ut fit, aemulatio eorum animos disiunxerat), quam ne gloriae occasionem praetermitteret ― nam in
se progredi, uix tentato certamine, utpote uiribus impar, in oppidum Thibiscense sese recepit, paucis ex suis amissis, confestimque metu obsidionis ad Ioannem Sepusiensem, Transyluanum praefectum
nuntium misit, qui illi indicaret, ut in oppidum Thibiscense ab agrestibus esset compulsus, quantoque in discrimine uersaretur, ni illi subsidio acceleraret. Sepusiensis cognito
tanti uiri periculo non tam succurendi studio (honoris enim, ut fit, aemulatio eorum animos disiunxerat), quam ne gloriae occasionem praetermitteret ― nam in publicam utilitatem uel aduersario opem ferre amplum sibi fore
in oppidum Thibiscense ab agrestibus esset compulsus, quantoque in discrimine uersaretur, ni illi subsidio acceleraret. Sepusiensis cognito
tanti uiri periculo non tam succurendi studio (honoris enim, ut fit, aemulatio eorum animos disiunxerat), quam ne gloriae occasionem praetermitteret ― nam in publicam utilitatem uel aduersario opem ferre amplum sibi fore existimabat ― coactis quum suis, tum
prouinciae suae uiribus, magnis itineribus Thibiscum contendit. Et quum haud procul a
castris agrestium esset, turmam equitum, quidnam Scythes cum suis rusticis moliretur,
Scythes cum suis rusticis moliretur,
exploratum praemisit.
Rustici conspecta turma equitum rati, ut erat, Sepusiensem cum magna manu
aduentare, extemplo turbantur, atque ad ducem suum trepidi conueniunt. Ille aduentu
hostium nihil territus arma induit, conscensoque equo hostem in se uenientem, certamen
haud detrectaturus, opperitur. Praeerat Sepusiensi turmae Petrus Petreius, ex ea regione
Dalmatiae oriundus, quae inter Sauum et Drauum amneis sita aetate nostra Possega
appellatur, patre Michaele Petreio, uiro longe fortissimo, natus, qui cernens Scytham ad
ex ea regione
Dalmatiae oriundus, quae inter Sauum et Drauum amneis sita aetate nostra Possega
appellatur, patre Michaele Petreio, uiro longe fortissimo, natus, qui cernens Scytham ad
pugnam per se ineundam haud imparatum admisso equo eum inuadit, spiculumque
lanceae forte in latus Scythae, qua thorax ferreus inter se non coierat (non enim suis sed
raptis armis utebatur) adegit, delapsumque ex equo semianimem uinciri iubet. Duce
amisso agrestes ― iam enim et Ioannes Sepusiensis cum exercitu aduenerat ― partim fugae
sese mandare, partim errori ueniam
metu perculsi torpere. Quos ita consternatos atque animi incertos
Sepusiensis nactus magna ex parte concidit, nulla quidem ira aut ingenii crudelitate, sed
quo coeteros rusticos terrore incusso ad officium reuocaret. Satis enim exploratum habet
nobilitas rusticos ac seruiles animos non nisi metu in officio contineri.
Praefectus Transyluanus, adducto ad se uiuo Georgio Scytha, licet grauiter, ut dictum est, uulnerato, coronam e ferro fabricatam candentem eius capiti imponi iussit,
atque ita per ludibrium, quasi rusticorum regem
ad nobilium officium pertinere militiam exercere, rusticorum uero
esse agrum colere, et ex fructibus labore suo partis nobilitati alimenta suppeditare,
quippe quae armis suis ipsos rusticos tueretur. Nec ob tam atrocem poenam uisus est
Hungaris Ioannes inhumana in Scytham usus crudelitate, eo quod rustici ipsius Scythae
instinctu nobilissimos Hungariae uiros, fide interposita euocatos, crudeli ac foeda morte
affecerant, quemdam ex Caicia familia Canadinensium episcopum, Georgium Docium,
Petrum Rhauosdium, Nicolaum Tornaeum. Ex quibus Caicium
usus crudelitate, eo quod rustici ipsius Scythae
instinctu nobilissimos Hungariae uiros, fide interposita euocatos, crudeli ac foeda morte
affecerant, quemdam ex Caicia familia Canadinensium episcopum, Georgium Docium,
Petrum Rhauosdium, Nicolaum Tornaeum. Ex quibus Caicium praesulem palo in uiscera eius adacto trucidarant, quamquam ferunt hunc antistitem ob libidines et stupra
foeminis per uim illata meritas dedisse poenas.
eius adacto trucidarant, quamquam ferunt hunc antistitem ob libidines et stupra
foeminis per uim illata meritas dedisse poenas.
Viennam ad
Maximilianum imperatorem ascendens, affinitate cum Austriacis iungitur; Budam regressus paucos post menses diem obit.
Nam quum assumptis
secum quingentis equitibus e Buda Danubium traiecisset, atque intra muros Pestensis
oppidi sese contineret, perinde ac pacificator, non hostis eo uenisset, misit nuntium ad
rusticos, quibus Ambrosius Saleresius, Pestensis ciuis, praeerat, qui regis nomine hunc in
modum eos est allocutus: certo scire regem neque Ambrosium
Saleresium,
neque
colonos omnes, qui eum sequuntur, male in regem esse animatos, quippe quibus rex nullam unquam iniuriam intulisset, sed per speciem, immo consilio
misit nuntium ad
rusticos, quibus Ambrosius Saleresius, Pestensis ciuis, praeerat, qui regis nomine hunc in
modum eos est allocutus: certo scire regem neque Ambrosium
Saleresium,
neque
colonos omnes, qui eum sequuntur, male in regem esse animatos, quippe quibus rex nullam unquam iniuriam intulisset, sed per speciem, immo consilio expeditionis aduersus
Turcas suscipiendae, cui quidem expeditioni rex ipse nullam afferret moram, si tanto
bello capescendo tempus idoneum foret,
afferret moram, si tanto
bello capescendo tempus idoneum foret,
quare qui regi et
nomini Hungarico hostes non essent, sese a flagitiosis et noxiis hominibus secernerent,
atque in dexteram transirent partem. Magna eorum pars una cum Ambrosio transiere,
metu magis pugnae instantis quam coniurationis poenitentia, et quia proprium rusticorum est in dimicatione ferocia magis quam fortitudine uti, et quia putabant iustum
exercitum esse cum Ioanne Abstemio Pestensibus inclusum muris. Itaque extemplo in
incertos sententiae signa illata, omnesque pariter non sine cęde in fugam coniecti.
Eodem quoque astu ac
una cum Ambrosio transiere,
metu magis pugnae instantis quam coniurationis poenitentia, et quia proprium rusticorum est in dimicatione ferocia magis quam fortitudine uti, et quia putabant iustum
exercitum esse cum Ioanne Abstemio Pestensibus inclusum muris. Itaque extemplo in
incertos sententiae signa illata, omnesque pariter non sine cęde in fugam coniecti.
Eodem quoque astu ac fortuna coniuratio Antonii cognomento Longi in agro
Colociensi disiecta est, de quo quidem, quum uiuus captus esset, supplicium Budae in
regia ciuitate sumptum est. Hoc
poenitentia, et quia proprium rusticorum est in dimicatione ferocia magis quam fortitudine uti, et quia putabant iustum
exercitum esse cum Ioanne Abstemio Pestensibus inclusum muris. Itaque extemplo in
incertos sententiae signa illata, omnesque pariter non sine cęde in fugam coniecti.
Eodem quoque astu ac fortuna coniuratio Antonii cognomento Longi in agro
Colociensi disiecta est, de quo quidem, quum uiuus captus esset, supplicium Budae in
regia ciuitate sumptum est. Hoc nobilitatis successu coeteri coniurati a perniciosis consiliis deterriti
uti, et quia putabant iustum
exercitum esse cum Ioanne Abstemio Pestensibus inclusum muris. Itaque extemplo in
incertos sententiae signa illata, omnesque pariter non sine cęde in fugam coniecti.
Eodem quoque astu ac fortuna coniuratio Antonii cognomento Longi in agro
Colociensi disiecta est, de quo quidem, quum uiuus captus esset, supplicium Budae in
regia ciuitate sumptum est. Hoc nobilitatis successu coeteri coniurati a perniciosis consiliis deterriti ultro dissipantur, e queis Martinus quidam et Laurentius, uterque religione
sacri, quum
inclusum muris. Itaque extemplo in
incertos sententiae signa illata, omnesque pariter non sine cęde in fugam coniecti.
Eodem quoque astu ac fortuna coniuratio Antonii cognomento Longi in agro
Colociensi disiecta est, de quo quidem, quum uiuus captus esset, supplicium Budae in
regia ciuitate sumptum est. Hoc nobilitatis successu coeteri coniurati a perniciosis consiliis deterriti ultro dissipantur, e queis Martinus quidam et Laurentius, uterque religione
sacri, quum et ipsi colonos in nobilitatem concitassent ― nempe alter in
quidem, quum uiuus captus esset, supplicium Budae in
regia ciuitate sumptum est. Hoc nobilitatis successu coeteri coniurati a perniciosis consiliis deterriti ultro dissipantur, e queis Martinus quidam et Laurentius, uterque religione
sacri, quum et ipsi colonos in nobilitatem concitassent ― nempe alter in Agriensi,
alter in Varadinensi agro opprimendae nobilitatis consilium coeperant ― aut morte uoluntaria, aut fuga occulta sese e manibus nobilium eripuere. Neque enim ignorabant se
crudelissimam mortem manere, si in manus nobilium incidissent. Hi enim
Budae in
regia ciuitate sumptum est. Hoc nobilitatis successu coeteri coniurati a perniciosis consiliis deterriti ultro dissipantur, e queis Martinus quidam et Laurentius, uterque religione
sacri, quum et ipsi colonos in nobilitatem concitassent ― nempe alter in Agriensi,
alter in Varadinensi agro opprimendae nobilitatis consilium coeperant ― aut morte uoluntaria, aut fuga occulta sese e manibus nobilium eripuere. Neque enim ignorabant se
crudelissimam mortem manere, si in manus nobilium incidissent. Hi enim perditissimi
sacerdotum inter coetera
sumptum est. Hoc nobilitatis successu coeteri coniurati a perniciosis consiliis deterriti ultro dissipantur, e queis Martinus quidam et Laurentius, uterque religione
sacri, quum et ipsi colonos in nobilitatem concitassent ― nempe alter in Agriensi,
alter in Varadinensi agro opprimendae nobilitatis consilium coeperant ― aut morte uoluntaria, aut fuga occulta sese e manibus nobilium eripuere. Neque enim ignorabant se
crudelissimam mortem manere, si in manus nobilium incidissent. Hi enim perditissimi
sacerdotum inter coetera scelera, quae
et ipsi colonos in nobilitatem concitassent ― nempe alter in Agriensi,
alter in Varadinensi agro opprimendae nobilitatis consilium coeperant ― aut morte uoluntaria, aut fuga occulta sese e manibus nobilium eripuere. Neque enim ignorabant se
crudelissimam mortem manere, si in manus nobilium incidissent. Hi enim perditissimi
sacerdotum inter coetera scelera, quae admiserant, uirum illustrem, Nicolaum
Solohomium, cum tribus fratribus germanis crudelissime interfecerant, aedibusque
eorum, ablatis prius omnibus rebus, quae asportari poterant, ignem
quae admiserant, uirum illustrem, Nicolaum
Solohomium, cum tribus fratribus germanis crudelissime interfecerant, aedibusque
eorum, ablatis prius omnibus rebus, quae asportari poterant, ignem iniecerant.
Compositis Hungariae rebus, ingenti Ioannis Sepusiensis gloria ― is enim in comprimendo rusticorum, ut demonstratum est, tumultu optimam nauauerat operam ― suboritur regi suspicio, ne Sepusiensis gloriam suam ac populi fauorem in perniciem regiae
domus conuerteret, abutendo quum regis senecta tum liberorum eius aetate. Erant autem
regi duo filii, mas et
rebus, quae asportari poterant, ignem iniecerant.
Compositis Hungariae rebus, ingenti Ioannis Sepusiensis gloria ― is enim in comprimendo rusticorum, ut demonstratum est, tumultu optimam nauauerat operam ― suboritur regi suspicio, ne Sepusiensis gloriam suam ac populi fauorem in perniciem regiae
domus conuerteret, abutendo quum regis senecta tum liberorum eius aetate. Erant autem
regi duo filii, mas et foemina, quorum alter nondum decimum annum attigerat, altera
triennio maior erat. Porro Sepusiensis, etiam ante quam regi filius nasceretur, fraetus
suae
abutendo quum regis senecta tum liberorum eius aetate. Erant autem
regi duo filii, mas et foemina, quorum alter nondum decimum annum attigerat, altera
triennio maior erat. Porro Sepusiensis, etiam ante quam regi filius nasceretur, fraetus
suae factionis hominibus molitus erat spe in regnum Vuladislauo succedendi affinitatem
cum ipso rege contrahere, uxore regis id aperte improbante, quae sane malebat, propter
generis nobilitatem, unum ex Maximiliani Caesaris nepotibus sibi generum adsciscere,
tametsi plaerique Hungarorum huic affinitati, ne regnum ad Alemanum
unum ex Maximiliani Caesaris nepotibus sibi generum adsciscere,
tametsi plaerique Hungarorum huic affinitati, ne regnum ad Alemanum perueniret,
ualde aduersarentur.
Igitur Vuladislauus (neque enim erat adeo hebeti ingenio, quin interdum prospiceret,
quae in rem suam essent) communicato cum amicis consilio, his maxime, qui Sepusiensem
supra modum crescere nolebant, misit ad Maximilianum legatos, qui postularent, ut in
confinibus utriusque imperii locum colloquio deligeret,
uelle sese
aduersarentur.
Igitur Vuladislauus (neque enim erat adeo hebeti ingenio, quin interdum prospiceret,
quae in rem suam essent) communicato cum amicis consilio, his maxime, qui Sepusiensem
supra modum crescere nolebant, misit ad Maximilianum legatos, qui postularent, ut in
confinibus utriusque imperii locum colloquio deligeret,
uelle sese de summis rebus ad
utrumque pertinentibus cum eo agere. Qui quum non abnuisset colloquium, rex extemplo
Posonium cum liberis ac amicis profectus est,
frater Vuladislaui, Polonorum rex, eo accederet ― nempe illum quoque huic
colloquio interesse placuerat ― et Maximilianum Vianam appropinquare allatum esset;
sane eam urbem colloquio destinarant. Vianae reges congressi adeo magnifice a
Maximiliano habiti sunt, ut in eorum lautitiam ad centum millia nummum aureorum paucis diebus absumpta sint: nemo enim regum aetate sua Maximilianum pecuniae contemptu superauit. Eo colloquio quum multa inter se reges aegissent, quae in uulgus
parum sunt enuntiata, futura tamen
adeo magnifice a
Maximiliano habiti sunt, ut in eorum lautitiam ad centum millia nummum aureorum paucis diebus absumpta sint: nemo enim regum aetate sua Maximilianum pecuniae contemptu superauit. Eo colloquio quum multa inter se reges aegissent, quae in uulgus
parum sunt enuntiata, futura tamen affinitas, ut tunc fama ferebatur, inter ipsos inita est.
Quae quidem fama ex eo maxime increbuit, quia Vuladislauus, filia, quae uni ex
Maximiliani nepotibus desponsanda esset, potius in potestatem Maximiliani quam
Sigismundi fratris
colloquio quum multa inter se reges aegissent, quae in uulgus
parum sunt enuntiata, futura tamen affinitas, ut tunc fama ferebatur, inter ipsos inita est.
Quae quidem fama ex eo maxime increbuit, quia Vuladislauus, filia, quae uni ex
Maximiliani nepotibus desponsanda esset, potius in potestatem Maximiliani quam
Sigismundi fratris tradita, eo quod Sigismundus sororem Sepusiensis, qui, ut dictum est,
regi suspectus erat, in matrimonio habebat, in Hungariam regressus est, paucisque post
mensibus Budae moritur. Qui profecto praeterquam quod regiam prolem Hungaris
inita est.
Quae quidem fama ex eo maxime increbuit, quia Vuladislauus, filia, quae uni ex
Maximiliani nepotibus desponsanda esset, potius in potestatem Maximiliani quam
Sigismundi fratris tradita, eo quod Sigismundus sororem Sepusiensis, qui, ut dictum est,
regi suspectus erat, in matrimonio habebat, in Hungariam regressus est, paucisque post
mensibus Budae moritur. Qui profecto praeterquam quod regiam prolem Hungaris ac
Boemis ex se genitam reliquit, uilissimum regem egit, eo maxime, quod uisus est nulla
prorsus gloriae cupidine duci, quum proprium
fama ex eo maxime increbuit, quia Vuladislauus, filia, quae uni ex
Maximiliani nepotibus desponsanda esset, potius in potestatem Maximiliani quam
Sigismundi fratris tradita, eo quod Sigismundus sororem Sepusiensis, qui, ut dictum est,
regi suspectus erat, in matrimonio habebat, in Hungariam regressus est, paucisque post
mensibus Budae moritur. Qui profecto praeterquam quod regiam prolem Hungaris ac
Boemis ex se genitam reliquit, uilissimum regem egit, eo maxime, quod uisus est nulla
prorsus gloriae cupidine duci, quum proprium regum sit omnia ad
armis urgere, quandoquidem intima regni Turcaici cum suis copiis, quae paruae admodum erant, penetrare haudquaquam
tutum uidebatur. Nempe Selynes Europaeas regiones non adeo uacuas exercitu reliquerat, quin essent, qui a circuniectis hostibus fines Turcaicos tutari possent. Arx est in
tumulo satis decliui, ab Illyricis regibus, antequam Turcae in Europam transgressi essent,
extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus
a Tauruno quam Samandria distans, praeterfluenti Istro (inde enim Danubius in Istri
nomen abit) imminet; situ
quae paruae admodum erant, penetrare haudquaquam
tutum uidebatur. Nempe Selynes Europaeas regiones non adeo uacuas exercitu reliquerat, quin essent, qui a circuniectis hostibus fines Turcaicos tutari possent. Arx est in
tumulo satis decliui, ab Illyricis regibus, antequam Turcae in Europam transgressi essent,
extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus
a Tauruno quam Samandria distans, praeterfluenti Istro (inde enim Danubius in Istri
nomen abit) imminet; situ simul et operibus ac praesidio Turcarum locus satis munitus
tutari possent. Arx est in
tumulo satis decliui, ab Illyricis regibus, antequam Turcae in Europam transgressi essent,
extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus
a Tauruno quam Samandria distans, praeterfluenti Istro (inde enim Danubius in Istri
nomen abit) imminet; situ simul et operibus ac praesidio Turcarum locus satis munitus
est. Inde Turcae perinde ac e specula, quidquid Tauruni ab Hungaris incipitur, speculantur, suisque Samandriae agentibus renuntiant. Hanc arcem Hungari aeque ac Tauruni
ceruicibus impositam, aut
euertere, aut deiectis inde Turcis
praesidio Hungarico firmare exoptabant.
Itaque Transiluanus praefectus, contractis circiter quinque millibus equitum peditumque, it locum oppugnatum. Iam Hungari deiecerant tormentis aliquantum muri,
Turcaeque, qui in praesidio erant, coeperant inter se de deditione agitare. Identidem
tamen Samandriam clam noctu nuntios mittebant, qui Balidi Iachio, praefecto
Samandriano, indicarent quanto ipsi in periculo essent, orarentque, ne Chaualam
sua cunctatione
it locum oppugnatum. Iam Hungari deiecerant tormentis aliquantum muri,
Turcaeque, qui in praesidio erant, coeperant inter se de deditione agitare. Identidem
tamen Samandriam clam noctu nuntios mittebant, qui Balidi Iachio, praefecto
Samandriano, indicarent quanto ipsi in periculo essent, orarentque, ne Chaualam
sua cunctatione hostibus proderet, simul ne pateretur Turcaico nomini per absentiam
Selynis tantam ignominiam inferri, admonerentque illum supplicii, quod eum arce amissa a Seline maneret. Balis simul
constabat, et sicut numero hominum
Hungaricis copiis praestabat, ita genere militum ac robore inferior erat, statuit Hungaros
arte aggredi. Itaque quosdam Christianos Turcaicae ditionis specie transfugarum misit ad
Sepusiensem, qui dicerent ingentes Turcarum copias in subsidium Chaualae aduentare,
atque ubi primum Hungarorum agmen conspexissent, manum conserturas. Hungari hoc
nuntio accępto, conscii paucitatis exercitus sui, usque adeo metu consternati sunt, ut per
trepidationem statim omissuri fuerint obsidionem fuga effusa, ni uir animo et fortitudine
firmat, exercitumque ad pugnam
paratum esse iubet, asserens sermoni transfugarum temere nihil esse credendum.
Eo die Turcae conatus hostium expectantes nihil mouerunt, sed sese castris quieti
continuere. Nocte insecuta Balys ad hostem terrendum (saepe enim leuia et uana in bello
haud paruum momentum faciunt) magnae exercitus parti faces, quarum uim ingentem
collectam secum attulerat, distribuit, quibus accensis ad muros Chaualae omnes, qui
faces portabant, succedere iubet, Hungaris relucentis flammae conspectu attonitis. Igitur
Turcae rati, ut erat,
metu quietos esse, quosdam e suis Chaualam, et ita his a duce
imperatum erat, intromittunt, reliqui partem hostium, qui secreti a coetero exercitu ad
tormenta aenea, quibus arx Chaualae deiciebatur, excubabant, adoriuntur, quosdam ex
his repugnantes interficiunt, alios uiuos capiunt, plures in fugam conuertunt. Qui
refugientes ad suos Turcarum manus euaserant, tanto terrore Hungarorum castra complerunt, ut uix ducis et caeterorum principum auctoritate ad auroram in castris contineri
potuerint. Michael Paxius, coelo iam albente, aegre
deiciebatur, excubabant, adoriuntur, quosdam ex
his repugnantes interficiunt, alios uiuos capiunt, plures in fugam conuertunt. Qui
refugientes ad suos Turcarum manus euaserant, tanto terrore Hungarorum castra complerunt, ut uix ducis et caeterorum principum auctoritate ad auroram in castris contineri
potuerint. Michael Paxius, coelo iam albente, aegre ferens tantum suae gentis
dedecus cum his, quibus ipse praeerat, ad tormenta saluanda secumque reuehenda, ne ab
hostibus occupata asportarentur, accedit, indeque Turcis leui
reliquus exercitus relictis tormentis
fugae se nullo hostium insequente mandarunt. Turcae enim, utpote apud quos non plus
animorum erat, nihil magis cupiebant quam Hungaros omissa Chaualae oppugnatione
citra dimicationem abire.
Sepusiensis quantum gloriae aliquot ante mensibus, in terra Hungarica
ex tumultu
agrestium compresso adeptus erat, tantum ignominiae, re forsan non sua, sed aliena
culpa aduersus Turcas male gesta, domum reportauit. Sunt enim qui suspicentur
Hungaros haud quidem
compresso adeptus erat, tantum ignominiae, re forsan non sua, sed aliena
culpa aduersus Turcas male gesta, domum reportauit. Sunt enim qui suspicentur
Hungaros haud quidem Turcarum metu fugam conscisse, quippe qui saepe alias maximas Turcarum copias parua manu fuderint, sed in regis Vuladislaui gratiam hanc expeditionem turpi fuga consulto dedecorasse, quandoquidem Sepusiensis opes nimium
eminere rex noluerit, quippe quem cogendum aequo iure cum caeteris principibus uiuere
censeret. Ego autem uix adducor, ut credam Vuladislauum regem tanta suorum clade ac
turpi fuga consulto dedecorasse, quandoquidem Sepusiensis opes nimium
eminere rex noluerit, quippe quem cogendum aequo iure cum caeteris principibus uiuere
censeret. Ego autem uix adducor, ut credam Vuladislauum regem tanta suorum clade ac
ignominia uoluisse Ioannem Sepusiensem in ordinem cogi, qui sane illi magis suspectus
erat quam ullius sceleris compertus, nisi forte tam abiecti animi rex fuerit, ut maluerit
securitati suae quam regno et gloriae, famaeque consultum esse.
aliarum gentium, quae inter Hircanum et Persicum mare
incolunt, regem, profectus est. Causam belli inter ipsos contracti hanc extitisse ferebant.
Ismahel, quum sese crederet ueram illorum regum progeniem, qui septingentos ab hinc
annos ex ultimis Scythiae Asiaticae oris profecti in Maiore Armenia sedes posuissent,
totamque Minorem Asiam imperio obtinuissent, aegre ferebat Othomani stirpem Asiae
dominari, quandoquidem Othomanus ex pastore satelles proximi regis Asiae fuerit, a
quo ipse Ismahel originem duceret. Selynes uero existimans se satis nobilem esse,
Vbi quum hostem non inuenisset, ad Periedros
montes, qua hi septentrionem spectant, prope accessit, inopia commeatus uehementer
laborans, propterea quod Ismahel, quo Turcam uenturum putabat, quicquid hostibus
usui posset esse, partim corruperat, partim in deuia et munitiora loca asportarat, quo
fame ac omnium rerum inopia Turcam uexatum adoriretur, et ob id differebat praelium,
existimans sibi mora opus esse, Turcae uero festinatione. Nam licet Ismahel egregios
equites haberet, Selynes tamen militum multitudine
quam foeminas inuenit. Quae
enim gens adeo imbellis et ignaua ferre posset hostem regiones suas impune peragrare? Tu
uero, inquit, Ismahel, uerbis potius quam re nobilis non modo obuiam hosti prodire non
audes, et uera uirtute bellum gerere, sed etiam uicos et urbes tuas diripis atque incendis,
in deuiaque refugiendo uincentium praemia uictus corrumpis. Vnde non immerito te
omnes sacerdotem magis quam exercitus imperatorem existimant, qui sane conspectum
hostium sustinere nequeas. Quare si quid tibi animi generosi atque uirium est, elige
locum, in quo cum Selyne
atque incendis,
in deuiaque refugiendo uincentium praemia uictus corrumpis. Vnde non immerito te
omnes sacerdotem magis quam exercitus imperatorem existimant, qui sane conspectum
hostium sustinere nequeas. Quare si quid tibi animi generosi atque uirium est, elige
locum, in quo cum Selyne congressurus es, quique, ubi aequo campo collatis signis dimicare coeperitis, facile decreturus
sit, Turca, an Armenius bello sit praestantior. Alioqui si
in pugnam prodire non audes, induc in animum meliori parere ac
quid tibi animi generosi atque uirium est, elige
locum, in quo cum Selyne congressurus es, quique, ubi aequo campo collatis signis dimicare coeperitis, facile decreturus
sit, Turca, an Armenius bello sit praestantior. Alioqui si
in pugnam prodire non audes, induc in animum meliori parere ac stipendium pendere.
Ad haec Sophenus subridens respondit se non eo, quo hostis uocaret, sed quo ipse
constituisset uenturum: Ismahelem enim solere suo ipsius arbitratu ac consilio, non
alieno praescripto omnia
uirium est, elige
locum, in quo cum Selyne congressurus es, quique, ubi aequo campo collatis signis dimicare coeperitis, facile decreturus
sit, Turca, an Armenius bello sit praestantior. Alioqui si
in pugnam prodire non audes, induc in animum meliori parere ac stipendium pendere.
Ad haec Sophenus subridens respondit se non eo, quo hostis uocaret, sed quo ipse
constituisset uenturum: Ismahelem enim solere suo ipsius arbitratu ac consilio, non
alieno praescripto omnia agere,
retulit ad amicos, an tempus pugnae
iam committendae his uideretur. Omnes censuere extemplo pugnandum esse, impetu
quodam magis quam consilio: nam exploratum habebant Turcas inopiam rerum necessariarum uix tolerare, multosque hostium una cum iumentis fame enectos esse, et ob id
Turcam in hostili terra plures dies haudquaquam mansurum.
Postridieque eius diei, quum iam pransissent sui, signum pugnae proposuit, prius
huiuscemodi apud suos habita oratione:
Non me praeterit, uiri fortissimi, Turcas Europaeos famam eximiae uirtutis in bello
obtinere,
eo quod hi ex Illyricis, Thracibus ac Macedonibus magna ex parte constent,
quae sane gentes fortitudinis laudem semper fere tulerunt. Sed nolite famae credere! Solet
illa multo maiora uero praedicare et ob id
rarissimis pagis habitantur, solisque
seruitiis a solitudine uindicantur. Scitote igitur, milites, eos omnes, quibus Selynes arma
aduersus nos sumpta comisit, uilissima esse mancipia, atque ergastulis quam bello gerendo multo aptiora. Quare quum praelium inibitis, eos animos geretis, qui dominis in seruos esse debent, et eos seruos, qui ausi sunt herilem terram armata manu per summum
nefas inuadere. Satis enim constat Othomanum progenitoribus meis seruitutem seruisse.
Sed nec tormenta, quae Turca aduexisse fertur, nimium timueritis: ea maiorem eminus fragorem quam periculum
ac seminudis, peritos militiae cum imbellibus, ac imperitissimis. Turcae enim nullis
militaribus institutis student, nihil fere ordinatae disciplinae habent: turba est incondita,
rudis, temeraria, neque se unquam, neque equos suos bellicis meditationibus exercent.
Omnis illorum uis non in signis conferendis, sed in praeda conuectanda consistit. Itaque
simul ac in illos impetum feceritis, foedam stragem ac fugam conspicietis.
Hec uultu interrito et bonae spei plenus elocutus, tubas et cornua canere, atque tympana pulsari clamoremque tolli, simulque hostem inuadere
cum imbellibus, ac imperitissimis. Turcae enim nullis
militaribus institutis student, nihil fere ordinatae disciplinae habent: turba est incondita,
rudis, temeraria, neque se unquam, neque equos suos bellicis meditationibus exercent.
Omnis illorum uis non in signis conferendis, sed in praeda conuectanda consistit. Itaque
simul ac in illos impetum feceritis, foedam stragem ac fugam conspicietis.
Hec uultu interrito et bonae spei plenus elocutus, tubas et cornua canere, atque tympana pulsari clamoremque tolli, simulque hostem inuadere iubet. Turcarum copiae
nullis
militaribus institutis student, nihil fere ordinatae disciplinae habent: turba est incondita,
rudis, temeraria, neque se unquam, neque equos suos bellicis meditationibus exercent.
Omnis illorum uis non in signis conferendis, sed in praeda conuectanda consistit. Itaque
simul ac in illos impetum feceritis, foedam stragem ac fugam conspicietis.
Hec uultu interrito et bonae spei plenus elocutus, tubas et cornua canere, atque tympana pulsari clamoremque tolli, simulque hostem inuadere iubet. Turcarum copiae trifariam erant diuisae: in dextro cornu
Itaque
simul ac in illos impetum feceritis, foedam stragem ac fugam conspicietis.
Hec uultu interrito et bonae spei plenus elocutus, tubas et cornua canere, atque tympana pulsari clamoremque tolli, simulque hostem inuadere iubet. Turcarum copiae trifariam erant diuisae: in dextro cornu Asiatici constiterant, laeuum Europaei tenuere.
Selynes cum his, quos regio more fere satellitum loco secum habebat, ita mediam aciem
tutandam suscepit, ut magis in subsidiis quam in acie esset. Suae autem custodiae causa
more Othomanorum regum circum se
tympana pulsari clamoremque tolli, simulque hostem inuadere iubet. Turcarum copiae trifariam erant diuisae: in dextro cornu Asiatici constiterant, laeuum Europaei tenuere.
Selynes cum his, quos regio more fere satellitum loco secum habebat, ita mediam aciem
tutandam suscepit, ut magis in subsidiis quam in acie esset. Suae autem custodiae causa
more Othomanorum regum circum se habere consueuerat praeter sex millia peditum,
quos praetorianos uocant, ad decem millia equitum, qui sane nusquam a corpore regis,
dum in castris est, discedere solent.
clamoremque tolli, simulque hostem inuadere iubet. Turcarum copiae trifariam erant diuisae: in dextro cornu Asiatici constiterant, laeuum Europaei tenuere.
Selynes cum his, quos regio more fere satellitum loco secum habebat, ita mediam aciem
tutandam suscepit, ut magis in subsidiis quam in acie esset. Suae autem custodiae causa
more Othomanorum regum circum se habere consueuerat praeter sex millia peditum,
quos praetorianos uocant, ad decem millia equitum, qui sane nusquam a corpore regis,
dum in castris est, discedere solent. Turca igitur,
mediam aciem
tutandam suscepit, ut magis in subsidiis quam in acie esset. Suae autem custodiae causa
more Othomanorum regum circum se habere consueuerat praeter sex millia peditum,
quos praetorianos uocant, ad decem millia equitum, qui sane nusquam a corpore regis,
dum in castris est, discedere solent. Turca igitur, conserto praelio ac uehementer per
mutuum odium accenso, quum uidisset utrumque sui exercitus cornu ualde premi,
Europaeos ingenti etiam cęde prope stratos (Asiaticis enim Sopheni, ueluti cognatis,
quantum fieri
ac uehementer per
mutuum odium accenso, quum uidisset utrumque sui exercitus cornu ualde premi,
Europaeos ingenti etiam cęde prope stratos (Asiaticis enim Sopheni, ueluti cognatis,
quantum fieri poterat, parcebant), iamque Sophenos superiores ac successu rerum exultantes in subsidia Turcaica, ubi Selynes ipse curabat, impetum facere, iubet libratores ferreas pilas e maioribus tormentis in irruentem hostem torquere eumque a munitionibus
arcere. Qui, ut imperatum erat, igni tormentis admoto plures suorum quam hostium
ingenti etiam cęde prope stratos (Asiaticis enim Sopheni, ueluti cognatis,
quantum fieri poterat, parcebant), iamque Sophenos superiores ac successu rerum exultantes in subsidia Turcaica, ubi Selynes ipse curabat, impetum facere, iubet libratores ferreas pilas e maioribus tormentis in irruentem hostem torquere eumque a munitionibus
arcere. Qui, ut imperatum erat, igni tormentis admoto plures suorum quam hostium
foede trucidarunt ― ita enim Turcae cum hostibus permixti erant, ut sine utriusque
partis strage Sopheni ab hosticis
admoto plures suorum quam hostium
foede trucidarunt ― ita enim Turcae cum hostibus permixti erant, ut sine utriusque
partis strage Sopheni ab hosticis munitionibus repelli nequiuerint. Qui si, ut fama fertur,
copiam peditum, quorum opera Asiatici in bello prorsus non utuntur, habuissent, aut
postero die certamen instaurassent, in munitiones hostium Turcis impetu hostili consternatis procul dubio irrupissent, uiuumque Selynem, et ipsum eodem metu attonitum,
parumque mentis compotem coepissent.
― ita enim Turcae cum hostibus permixti erant, ut sine utriusque
partis strage Sopheni ab hosticis munitionibus repelli nequiuerint. Qui si, ut fama fertur,
copiam peditum, quorum opera Asiatici in bello prorsus non utuntur, habuissent, aut
postero die certamen instaurassent, in munitiones hostium Turcis impetu hostili consternatis procul dubio irrupissent, uiuumque Selynem, et ipsum eodem metu attonitum,
parumque mentis compotem coepissent.
eodem metu attonitum,
parumque mentis compotem coepissent.
cataphractarum pondere. Nam principes et
nobilissimus quisque tegmine e ferreis laminis confecto utuntur;
pedibus stipendia
facere apud ipsos inusitatum.
Ferunt hoc in praelio ad quadraginta millia Turcarum,
cum decem et septem praefectis, fortissimis uiris, cecidisse. Ex Armeniis uero circiter
mille et quingentos desideratos esse, inter quos dux insignis Aiax Deuius, dum hortatur
suos castra hostium inuadere, sub ipsis Turcarum munitionibus
et septem praefectis, fortissimis uiris, cecidisse. Ex Armeniis uero circiter
mille et quingentos desideratos esse, inter quos dux insignis Aiax Deuius, dum hortatur
suos castra hostium inuadere, sub ipsis Turcarum munitionibus peremptus est, pilula
plumbea e minore tormento in frontem adacta, cuius casu maior prope pars
Sophenorum turbata a castrorum oppugnatione auersa est. Cernere erat in campis, ubi
depugnatum est, spectaculum adeo foedum ac horribile, ut Sophenis pariter et Turcis
terror quidam pigritiaque posthac inter se manus conserendi
inter quos dux insignis Aiax Deuius, dum hortatur
suos castra hostium inuadere, sub ipsis Turcarum munitionibus peremptus est, pilula
plumbea e minore tormento in frontem adacta, cuius casu maior prope pars
Sophenorum turbata a castrorum oppugnatione auersa est. Cernere erat in campis, ubi
depugnatum est, spectaculum adeo foedum ac horribile, ut Sophenis pariter et Turcis
terror quidam pigritiaque posthac inter se manus conserendi incuteretur. Iacebant tot
millia hominum caesa, e queis partim gladiis sagittisque, ac lanceis uulnera acceperant,
pila lapidea traiecta effusis ac
disiectis uisceribus totum corporis positum ac figuram confuderat. Nec minus foeda
equorum caeterorumque iumentorum strages cernebatur.
Caeterum, quamquam Selynes dimidiam fere exercitus sui partem amiserit, fama
tamen aduersae pugnae in Sophenos uertit, eo quod quum praelio facto uterque exercitus intra sua munimenta sese recepisset, Sopheni tormentorum inusitata atrocitate
attoniti et perterriti relictis castris suis, praedae et commeatuum plenis, e conspectu
Turcarum noctu abierint, tametsi
quod quum praelio facto uterque exercitus intra sua munimenta sese recepisset, Sopheni tormentorum inusitata atrocitate
attoniti et perterriti relictis castris suis, praedae et commeatuum plenis, e conspectu
Turcarum noctu abierint, tametsi alii fugam Sophenorum in charitatem erga Ismahelem
conferunt. Qui quum brachium illius (nempe in prima acie uersatus fuerat) parua pilula
e tormento emissa traiectum foret, timuerunt posthac regem suum, quem diuinis prope
honoribus colunt, tam terribilibus tormentorum ictibus obicere. Turcae eodem loci, in
quo dimicatum
recepisset, Sopheni tormentorum inusitata atrocitate
attoniti et perterriti relictis castris suis, praedae et commeatuum plenis, e conspectu
Turcarum noctu abierint, tametsi alii fugam Sophenorum in charitatem erga Ismahelem
conferunt. Qui quum brachium illius (nempe in prima acie uersatus fuerat) parua pilula
e tormento emissa traiectum foret, timuerunt posthac regem suum, quem diuinis prope
honoribus colunt, tam terribilibus tormentorum ictibus obicere. Turcae eodem loci, in
quo dimicatum erat, permanentes et hostium spolia per ocium legerunt, et suorum
Sophenorum in charitatem erga Ismahelem
conferunt. Qui quum brachium illius (nempe in prima acie uersatus fuerat) parua pilula
e tormento emissa traiectum foret, timuerunt posthac regem suum, quem diuinis prope
honoribus colunt, tam terribilibus tormentorum ictibus obicere. Turcae eodem loci, in
quo dimicatum erat, permanentes et hostium spolia per ocium legerunt, et suorum
corporibus contra Turcaicum morem (solent enim Turcae sepelire suorum cadauera, non
cremare) ignem iniecere,
eo consilio,
interfectorum hostes inito sese pro uictoribus, tanta Turcarum
clade conspecta, ferrent. Quidam spoliandi studio, simul et suos funeris causa inquirendi, dum hostilia uoluunt cadauera, reppererunt, magna spectantium admiratione, foeminas quoque uirorum armis ornatas, atque ita in hostem uersas, ut aduersis uulneribus
uiderentur esse confectae. Et quod maiorem incutiebat admirationem, nullam earum
uiuam in potestate hostium uenisse satis constabat: tanto sane apud Sophenos amore
foeminae uiros suos prosequuntur, ut ne ad bellum euntes relinquant,
funeris causa inquirendi, dum hostilia uoluunt cadauera, reppererunt, magna spectantium admiratione, foeminas quoque uirorum armis ornatas, atque ita in hostem uersas, ut aduersis uulneribus
uiderentur esse confectae. Et quod maiorem incutiebat admirationem, nullam earum
uiuam in potestate hostium uenisse satis constabat: tanto sane apud Sophenos amore
foeminae uiros suos prosequuntur, ut ne ad bellum euntes relinquant, tantaque his animi
magnitudo inest, mortisque, cuius metus plerosque uiros exanimat,
ut ne ad bellum euntes relinquant, tantaque his animi
magnitudo inest, mortisque, cuius metus plerosque uiros exanimat,
contemptio.
Post hoc praelium Selynes, ut Armeniis ostenderet se uictorem esse hostemque in
fugam coniectum, petit Taurim urbem ad Araxem sitam, sedem nunc regni Armeniae,
nec multum ab eo loco, in quo pugna commissa fuerat, distantem. Vrbem hanc puto
Artaxata antiquis uocitatam, atque Domitio Nerone Romanis imperante a Corbulone
deletam, deinde post longa
uiros exanimat,
contemptio.
Post hoc praelium Selynes, ut Armeniis ostenderet se uictorem esse hostemque in
fugam coniectum, petit Taurim urbem ad Araxem sitam, sedem nunc regni Armeniae,
nec multum ab eo loco, in quo pugna commissa fuerat, distantem. Vrbem hanc puto
Artaxata antiquis uocitatam, atque Domitio Nerone Romanis imperante a Corbulone
deletam, deinde post longa tempora a Machomethanis regibus ita instauratam, ut in
amplissimam creuerit ciuitatem. Sane illam
sedem nunc regni Armeniae,
nec multum ab eo loco, in quo pugna commissa fuerat, distantem. Vrbem hanc puto
Artaxata antiquis uocitatam, atque Domitio Nerone Romanis imperante a Corbulone
deletam, deinde post longa tempora a Machomethanis regibus ita instauratam, ut in
amplissimam creuerit ciuitatem. Sane illam magnitudine ac incolarum frequentia
Hadrianopoli conferunt. Vbi quum triduum moratus esset, subiit eius animum suspitio,
ne scilicet Ismahel simulata fuga abesset, pugnaque repetita Turcas remissius Artaxatis
agentes inuaderet. Vrbe inuiolata
esset, subiit eius animum suspitio,
ne scilicet Ismahel simulata fuga abesset, pugnaque repetita Turcas remissius Artaxatis
agentes inuaderet. Vrbe inuiolata relicta, et quia uoluntarie se dediderat, et quia apud
Armenios clementiae famam quaerebat, eodem itinere, quo ad Araxem uenerat, in
Capadociam regressus est, abductis secum multis ferrariis fabris et id genus opificibus,
quorum ars erat tegmina militum e laminis ferreis conficere. Quibus Constantinopolim
missis officinas attribuit, iussitque arma fabricare, atque eadem arte alios instituere. Inde
in Gallograeciam, Amysum,
quo ad Araxem uenerat, in
Capadociam regressus est, abductis secum multis ferrariis fabris et id genus opificibus,
quorum ars erat tegmina militum e laminis ferreis conficere. Quibus Constantinopolim
missis officinas attribuit, iussitque arma fabricare, atque eadem arte alios instituere. Inde
in Gallograeciam, Amysum, hybernatum concessit. Iisdem in regionibus exercitum
quoque hyemandi causa collocat, uere ineunte ad Euphratem cum copiis suis reuersurus,
propterea quod die noctuque animum fatigabat cogitando, quonam modo aut
Ismahelem, hostem sibi acerrimum, bello
secum multis ferrariis fabris et id genus opificibus,
quorum ars erat tegmina militum e laminis ferreis conficere. Quibus Constantinopolim
missis officinas attribuit, iussitque arma fabricare, atque eadem arte alios instituere. Inde
in Gallograeciam, Amysum, hybernatum concessit. Iisdem in regionibus exercitum
quoque hyemandi causa collocat, uere ineunte ad Euphratem cum copiis suis reuersurus,
propterea quod die noctuque animum fatigabat cogitando, quonam modo aut
Ismahelem, hostem sibi acerrimum, bello superaret, aut pace cum ipso facta Achimathis
fratris filium per
quoque hyemandi causa collocat, uere ineunte ad Euphratem cum copiis suis reuersurus,
propterea quod die noctuque animum fatigabat cogitando, quonam modo aut
Ismahelem, hostem sibi acerrimum, bello superaret, aut pace cum ipso facta Achimathis
fratris filium per pacis conditiones in suam redigeret potestatem, ne esset in familia
Othomana, quem praetoriani, ut est uulgus mobili ingenio et seditiosum,
aliquando Selyni possent opponere, et eodem exemplo, quo Selynes
ad Euphratem cum copiis suis reuersurus,
propterea quod die noctuque animum fatigabat cogitando, quonam modo aut
Ismahelem, hostem sibi acerrimum, bello superaret, aut pace cum ipso facta Achimathis
fratris filium per pacis conditiones in suam redigeret potestatem, ne esset in familia
Othomana, quem praetoriani, ut est uulgus mobili ingenio et seditiosum,
aliquando Selyni possent opponere, et eodem exemplo, quo Selynes parentem sede regia
deturbasset, ipsum
Selyni possent opponere, et eodem exemplo, quo Selynes parentem sede regia
deturbasset, ipsum fratris filius de regno eiceret. Is autem adolescens patre a Selyne necato
confugerat ad Ismahelem, a quo benigne exceptus liberaliter magnoque cum honore
habebatur, data ei filia in matrimonium.
hybernis mouit,
magnoque labore per Cappadociam Minoremque Armeniam tormenta aenea plaustris trahens ad Euphratem peruenit, qua is Melanta fluuium, ex Argaeo Cappadociae monte
profluentem, accipit Ciamachumque oppidum in Maiore Armenia aedito loco positum
praeterfluit. Valde enim cupiebat illo oppido potiri, ut et ibi praesidio imposito, circumque ea loca stationibus militum collocatis, prohiberet Sophenum auxilia Minoris
Armeniae regulis portare. Quorum regiones ipse aggredi suoque
loco satis tutum esse uideretur,
nec iccirco praesidio militum munitum esset, primo fere Turcarum impetu captum est.
Turcae enim discussa tormentis muri parte, propugnatoribusque, qui fere oppidani, et
ob id imbelles erant, inde missilibus submotis, per praerupta haud facile subeuntes in
ruinas muri, qua oppidum custodiis nudatum erat, euadunt, oppidoque potiuntur,
puberibus magna ex parte interfectis.
Quo ualido praesidio multisque tormentis firmato, in Minorem Asiam sese recipiunt.
Ibi Selynes castris positis omnes regionum principes ad se accersiri iubet,
oppidani, et
ob id imbelles erant, inde missilibus submotis, per praerupta haud facile subeuntes in
ruinas muri, qua oppidum custodiis nudatum erat, euadunt, oppidoque potiuntur,
puberibus magna ex parte interfectis.
Quo ualido praesidio multisque tormentis firmato, in Minorem Asiam sese recipiunt.
Ibi Selynes castris positis omnes regionum principes ad se accersiri iubet, quorum magna
pars in fidem eius sese permiserunt. Alii Selynis fidei parum credentes ultra Euphratem
refugere, atque ad Ismahelem sese contulerunt, rati illum nobilibus uiris profugium
qua oppidum custodiis nudatum erat, euadunt, oppidoque potiuntur,
puberibus magna ex parte interfectis.
Quo ualido praesidio multisque tormentis firmato, in Minorem Asiam sese recipiunt.
Ibi Selynes castris positis omnes regionum principes ad se accersiri iubet, quorum magna
pars in fidem eius sese permiserunt. Alii Selynis fidei parum credentes ultra Euphratem
refugere, atque ad Ismahelem sese contulerunt, rati illum nobilibus uiris profugium esse,
utpote beneficiis ac munificentia notissimum, Selynem uero nulla mansuetudine humanitateue praeditum omnia serua et subiecta
Selynis fidei parum credentes ultra Euphratem
refugere, atque ad Ismahelem sese contulerunt, rati illum nobilibus uiris profugium esse,
utpote beneficiis ac munificentia notissimum, Selynem uero nulla mansuetudine humanitateue praeditum omnia serua et subiecta sibi uelle. Erat id temporis iisdem in regionibus regulus quidam, Alaudolam populares uocabant, qui sicut caeteros circa regulos
opibus, ita et animo superabat. Qui quidem uocatus Selynem adire renuit, confisus tum
asperitate locorum, quae incolebat, tum copiis suis ad iustum fere exercitum accedentibus. Ad haec non audebat
misit, ita ut et ipse haud procul a Sinone cum reliquo exercitu abesset, auxilio futurus, si res postulasset. Alaudola accępto hostium aduentu haud cunctatus
est his obuiam ire. Caeterum uix conserto praelio Alaudolani seu dolo, seu metu terga
uertunt. Regulus inter tumultum elapsus cum paucis in montes Ciliciae pene inaccessos
profugit, quamquam a suorum perfidia ac parricidio sese loco tutari nequiuit. Nam
nobilitas, quae sub Alaudolae imperio degebat, ubi sensit reguli morte aut deditione
Selynis iram mitigari ac expleri posse, magis periculi quam fidei memores,
claementiamque potius uictoris quam uim experiatur. At ubi uident regulum deditionem
auersari, ac malle mortem oppetere quam manibus hostium se ultro offerre, rati tolerabilius seruitium deditis fore quam ui subactis, paciscuntur cum Selyne, ut quos agros
tenuissent, eodem modo in posterum quoque tenerent; hominem circumsistunt atque
uinciunt, uiuumque ad hostem adducunt. Quem Selynes, ut erat amicis, nedum hostibus
implacabilis, extemplo iugulari iussit, regionique cui ille praefuerat, praesidium imponit.
Mox aestate iam exacta Constantinopolim
praefuerat, praesidium imponit.
Mox aestate iam exacta Constantinopolim reuersus est. Ibi cum Hungaris, legato
Barnaba Belliano rem curante, uiro, ut inter Hungaros, non minus facundo quam circumspecto, quem sex annos apud se honorifice retinuerat, magnamque uim auri in eius
lautitiam erogarat, pacem per triennium fecit, omnibus Christianis praeter Rhodios
pacis conditionibus adscriptis, quamquam Turca multum institisset Hungaris abnuentibus, ut caeteris Christianis exclusis cum solis Hungaris in septennium induciae
magnamque uim auri in eius
lautitiam erogarat, pacem per triennium fecit, omnibus Christianis praeter Rhodios
pacis conditionibus adscriptis, quamquam Turca multum institisset Hungaris abnuentibus, ut caeteris Christianis exclusis cum solis Hungaris in septennium induciae fierent,
quo uacuus pace Hungarica bellum aut aduersus Ismahelem susceptum commodius
gerere posset, aut Rhodios Turcis ualde infestos oppugnaret.
paucis desideratis; Selynes legatum Sigismundo regi gratulantem simul pro
pace mittit.
Polonum regem, et Iuonem, qui
Asiaticis Sarmatis imperabat, Moscouios aetas nostra appellat, atrox praelium exortum
est. Moscouiorum autem in terra Asia ultro Tanaim amnem late patent opes. His eadem
sacra ac religio, quae et Graecis sunt, ritu magis quibusdamque institutis quam cultu in
Deum a caeteris Christianis, qui Romanae sedi parent, differunt. Itaque quia, ut alio loco
diximus, nihil magis humanos disiungit animos quam sacrorum ac religionis diuersitas,
Moschouii aequum censentes, ut sui ritus regiones, quae sub Polonorum imperio essent,
ipsis potius quam Polonis
imperio fraude primum ac clandestinis suasionibus auertere, sibique adiungere.
Mox ubi
utriusque imperii posita, oppugnare aggressi sunt. Caeterum inde a
Polonicis praesidiis erumpentibus non sine cęde repulsi iterum maiore manu coacta fines
Lithuaniae adorti sunt, Smolencumque oppidum, adiuti quorundam Graeci ritus oppidanorum proditione, occuparunt, plurimis ex suis in ea oppugnatione amissis.
Hoc autem magnae rei successu Moschouius elatus cum ingentibus copiis (ferunt
enim supra octuaginta millia equitum contraxisse) fines Polonici regni est ingressus,
atque ad Panticapem amnem progressus regiones flumini adiacentes castris ibi
Porro Panticapes, quem nunc Scythae Beresinam nuncupant, et
Borysthenes, e diuersis fontibus orti, multum campi inter se relinquentes Amadocenas
Scythiae regiones percurrunt, ubi ad Olbiam, nunc uicum infrequentem, olim urbem
nobilem, peruenere, confluunt, deinde ambo in unum abeuntes nomen Ponticum mare
eodem alueo subeunt. Sigismundus de hostium aduentu certior factus confestim exercitum misit, qui hostem Panticapem traicere prohiberet, atque cum illo ex occasione
manum consereret. Igitur Poloni ui tormentorum ingenti cis Panticapem
exercitum misit, qui hostem Panticapem traicere prohiberet, atque cum illo ex occasione
manum consereret. Igitur Poloni ui tormentorum ingenti cis Panticapem disposita
hostem ab ulteriore ripa procul summouent, transmissoque amne in perculsum
Moschouium signa inferunt, atque haud parua cęde aedita hostem in fugam compellunt,
totoque campo, qui inter Panticapem et Borystenem interiacet, hostis exactus. Nec contenti fuga hostium Poloni, sed consternatione eorum abutendum rati ultra Borystenem
hostes insequuntur, ac prius
cum illo ex occasione
manum consereret. Igitur Poloni ui tormentorum ingenti cis Panticapem disposita
hostem ab ulteriore ripa procul summouent, transmissoque amne in perculsum
Moschouium signa inferunt, atque haud parua cęde aedita hostem in fugam compellunt,
totoque campo, qui inter Panticapem et Borystenem interiacet, hostis exactus. Nec contenti fuga hostium Poloni, sed consternatione eorum abutendum rati ultra Borystenem
hostes insequuntur, ac prius quam a pauore sese colligerent iterato praelio eadem fortuna cum Moscouio
confligunt. Itaque ex Moscouiis supra triginta millia hominum
cecidere, paucissimis admodum ex Polonica acie caesis.
Poloni direptis hostium castris cum magna quum rerum, tum hominum captorum
praeda ad regem suum tanta uictoria laetum reuersi sunt. Nempe in ea pugna praeter
duo millia nobilium equitum, decem duces, et septem ac triginta senatorii ordinis
homines uiui capti sunt. Neque huius rei gestae fama Sarmatiae finibus se tenuit, sed
Selynes quoque, superbissimus Turcarum rex, legatos gratulatum pacemque petitum ad
qui tunc puer admodum erat, omnia ex praescripto patrui atque eo auctore agere,
nec Hungaros sine Sigismundo, aut illius iniussu noui consilii quicquam capturos.
euersum fuerit.
pertineret, decederet ab Armenia
Minori et Cilicia, atque eas regiones praesidiis suis liberas legitimo principi restitueret;
alioqui se non passurum amicum hominem et fidem suam implorantem patria per summam iniuriam
pulsum in exilio senescere. Qua denuntiatione Selynem, existimantem
Aegyptium suis potius rationibus seruientem quam Alaudolae fortunarum miserantem ea
dixisse (tutius enim uidebatur Cauirio Alaudolam finitimum quam Turcam
habere), adeo ira exarsisse
Selynem suis finibus conterminum habere.
Qua profecto simulatione si usus est, a magnanimi uiri officio procul dubio recessit, magisque callidi hominis fraudem, quam regiam simplicitatem secutus est. Est enim proprium regum non dolo aut insidiis niti, sed iusto bello suscepto uera illud uirtute et in communem gerere uoluptatem.
Res admonet, quemadmodum sacerdotali fraude Syriae et Aegipti imperium a legitimis principibus ad seruos translatum fuerit, paucis attingere, eo magis, quo famam
deuictis Cercassis apud Turcas uulgatam haud omnino uanam esse
et Aegipti imperium a legitimis principibus ad seruos translatum fuerit, paucis attingere, eo magis, quo famam
deuictis Cercassis apud Turcas uulgatam haud omnino uanam esse demonstrarem,
Selynem Aegyptios ac Syros non tam armis subegisse quam sublato seruili dominatu in libertatem uindicasse. Mos erat apud Aegyptios, ex quo illa gens in Machomethanam sectam concessit, e cohorte eorum, qui literis eruditi et imprimis legum consulti essent,
caliphem (ita summum antistitem appellant) constituere. Hic non modo sacra et quae ad
religionem pertinent
translatum fuerit, paucis attingere, eo magis, quo famam
deuictis Cercassis apud Turcas uulgatam haud omnino uanam esse demonstrarem,
Selynem Aegyptios ac Syros non tam armis subegisse quam sublato seruili dominatu in libertatem uindicasse. Mos erat apud Aegyptios, ex quo illa gens in Machomethanam sectam concessit, e cohorte eorum, qui literis eruditi et imprimis legum consulti essent,
caliphem (ita summum antistitem appellant) constituere. Hic non modo sacra et quae ad
religionem pertinent curabat, sed etiam de publicis ac priuatis controuersiis cognoscebat,
supra millesimum bellum acerrime gesserunt, Christianis
natale Christi solum sibi iure suo uendicantibus, uictoriam socordia mutantes luxui se ac
desidiae, ubi hostilis metus animo decessit, corrumpendos dedere. Nempe Aegyptus locorum amoenitate, coeterisque uoluptatum illecebris facile homines in ocio emolliuerat.
Caliphes, ut sunt plaerique sacerdotes ad fallendum et dominationem captandam callidi, ignauiam regum in consilio habens, totas imperii uires paulatim ad se trahendo, eo magnitudinis deuenit, ut regia auctoritas in dies
desidiae, ubi hostilis metus animo decessit, corrumpendos dedere. Nempe Aegyptus locorum amoenitate, coeterisque uoluptatum illecebris facile homines in ocio emolliuerat.
Caliphes, ut sunt plaerique sacerdotes ad fallendum et dominationem captandam callidi, ignauiam regum in consilio habens, totas imperii uires paulatim ad se trahendo, eo magnitudinis deuenit, ut regia auctoritas in dies despectior breui fere extingueretur. Adempta regibus ui imperii, equites quoque, quorum opera res Aegyptia stabat,
modo in commeatus
in ocio emolliuerat.
Caliphes, ut sunt plaerique sacerdotes ad fallendum et dominationem captandam callidi, ignauiam regum in consilio habens, totas imperii uires paulatim ad se trahendo, eo magnitudinis deuenit, ut regia auctoritas in dies despectior breui fere extingueretur. Adempta regibus ui imperii, equites quoque, quorum opera res Aegyptia stabat,
modo in commeatus mittendo atque in uarios militares usus ablegando, modo tamquam
emeritos in agros deducendo, prope exauctorauit, nullo eorum uacationis et
ignauiam regum in consilio habens, totas imperii uires paulatim ad se trahendo, eo magnitudinis deuenit, ut regia auctoritas in dies despectior breui fere extingueretur. Adempta regibus ui imperii, equites quoque, quorum opera res Aegyptia stabat,
modo in commeatus mittendo atque in uarios militares usus ablegando, modo tamquam
emeritos in agros deducendo, prope exauctorauit, nullo eorum uacationis et ocii dulcedine astum caliphis sentiente. Caeterum quum circumspectus homo crederet nullum
imperium sine militari manu posse
totas imperii uires paulatim ad se trahendo, eo magnitudinis deuenit, ut regia auctoritas in dies despectior breui fere extingueretur. Adempta regibus ui imperii, equites quoque, quorum opera res Aegyptia stabat,
modo in commeatus mittendo atque in uarios militares usus ablegando, modo tamquam
emeritos in agros deducendo, prope exauctorauit, nullo eorum uacationis et ocii dulcedine astum caliphis sentiente. Caeterum quum circumspectus homo crederet nullum
imperium sine militari manu posse consistere, adiecit animum ad
paulatim ad se trahendo, eo magnitudinis deuenit, ut regia auctoritas in dies despectior breui fere extingueretur. Adempta regibus ui imperii, equites quoque, quorum opera res Aegyptia stabat,
modo in commeatus mittendo atque in uarios militares usus ablegando, modo tamquam
emeritos in agros deducendo, prope exauctorauit, nullo eorum uacationis et ocii dulcedine astum caliphis sentiente. Caeterum quum circumspectus homo crederet nullum
imperium sine militari manu posse consistere, adiecit animum ad milites ex seruis
instituendos, ratus id genus hominibus
uana euaderet.
Itaque Pontica gens, quae inter Moeotim et Phasim incolit (uulgo Cercassos uocant) ad
hanc militiam delecta. Inde greges seruorum abducebantur: partim liberi a parentibus
uenundati, qui sane nihil sceleris eo facinore se suscipere putabant, existimantes prolem
suam non in seruitutem adduci, uerum in imperium mitti, partim a Thataris,
Moeotis
accolis, empti, quos illi Ponticas regiones incursando captos cum Syris mercatoribus tum
ueste, tum pecunia permutabant. Hi serui ad caliphem perducti hominibus
gens, quae inter Moeotim et Phasim incolit (uulgo Cercassos uocant) ad
hanc militiam delecta. Inde greges seruorum abducebantur: partim liberi a parentibus
uenundati, qui sane nihil sceleris eo facinore se suscipere putabant, existimantes prolem
suam non in seruitutem adduci, uerum in imperium mitti, partim a Thataris,
Moeotis
accolis, empti, quos illi Ponticas regiones incursando captos cum Syris mercatoribus tum
ueste, tum pecunia permutabant. Hi serui ad caliphem perducti hominibus armorum et
equitandi peritis
a Thataris,
Moeotis
accolis, empti, quos illi Ponticas regiones incursando captos cum Syris mercatoribus tum
ueste, tum pecunia permutabant. Hi serui ad caliphem perducti hominibus armorum et
equitandi peritis diuidebantur. Quos illi in disciplinam accęptos omneis equestris militiae artes edocebant, quotidianisque fere meditationibus ac pugnae simulacris experiundo eorum corpora simul et animos ad bellum acuebant.
Caeterum imperium fraude quęsitum haud altius
non
suis, sed alienis uiribus inniteretur. Nam seruiles animi, postea quam se iusto exercitu
auctos uiresque regni ex se pendere uiderunt, reputantes perfidiae praemium regnum
fore, inito inter se consilio aduersum caliphem coniurant. Cur enim sacerdos curandis
sacris constitutus, qui in ocio aetatem agit, quippe qui nusquam e cubiculo prodit, uerum
in sella aurea residens puluillis purpureis innixus ne hyberni quidem solis patiens, quasi
animal epulis destinatum sese intra septa saginando, regnum potius temperaret quam
milites, sine quorum armis, sudore et sanguine
postea quam se iusto exercitu
auctos uiresque regni ex se pendere uiderunt, reputantes perfidiae praemium regnum
fore, inito inter se consilio aduersum caliphem coniurant. Cur enim sacerdos curandis
sacris constitutus, qui in ocio aetatem agit, quippe qui nusquam e cubiculo prodit, uerum
in sella aurea residens puluillis purpureis innixus ne hyberni quidem solis patiens, quasi
animal epulis destinatum sese intra septa saginando, regnum potius temperaret quam
milites, sine quorum armis, sudore et sanguine neque imperium ampliari, neque tutum
reddi queat? Itaque misso
queat? Itaque misso ad caliphem nuntio iubent illum sacra dumtaxat
capescere, uetito eo pro imperio quicquam de caetero agere. Extorto caliphi regno,
quum seruorum imperium ad ducentos fere annos durasset, tandem a Turcis hunc in
modum deletum est.
Selynes,
ut supra dictum est, Cercassis infensus aduersus eos cum exercitu proficiscitur, perque
eam Cappadociae partem, quae cum Cilicia continens est, iter faciens in Syriam monte
Amano superato descendit, et prius quam ei hostium quisquam occureret, ad Orontem
fluuium in agro Antiochensi castra posuit. Consauus Cauirius, ubi accepit Turcas in
Syriam irrupisse, coactis octo millibus equitum, hosti obuiam magnis itineribus contendit. Plures autem eo numero equites confici nequiuerunt, propterea quod superioribus annis multi
proficiscitur, perque
eam Cappadociae partem, quae cum Cilicia continens est, iter faciens in Syriam monte
Amano superato descendit, et prius quam ei hostium quisquam occureret, ad Orontem
fluuium in agro Antiochensi castra posuit. Consauus Cauirius, ubi accepit Turcas in
Syriam irrupisse, coactis octo millibus equitum, hosti obuiam magnis itineribus contendit. Plures autem eo numero equites confici nequiuerunt, propterea quod superioribus annis multi
ex his pestilentia ac ciuili
equitum, hosti obuiam magnis itineribus contendit. Plures autem eo numero equites confici nequiuerunt, propterea quod superioribus annis multi
ex his pestilentia ac ciuili bello, uariisque aliis casibus interierant, nec
in locum eorum, qui absumpti fuerant, alii ueteri instituto suffecti erant, principibus ob
intestinas, ut fit, discordias priuatis potius rebus quam publicis studentibus.
Iam rex Aegyptius in Pheniciam progressus Lyconta fluuium transmiserat, quum
Selynes, et ipse Adonio amne
ex his pestilentia ac ciuili bello, uariisque aliis casibus interierant, nec
in locum eorum, qui absumpti fuerant, alii ueteri instituto suffecti erant, principibus ob
intestinas, ut fit, discordias priuatis potius rebus quam publicis studentibus.
Iam rex Aegyptius in Pheniciam progressus Lyconta fluuium transmiserat, quum
Selynes, et ipse Adonio amne traiecto, haud procul ab Heliopoli communitis castris
consedit. In conspectu prope erant exercitus, neuter tamen regum omnes copias in aciem
prodire sinebat, alter alterius conatus metu mutuo
principibus ob
intestinas, ut fit, discordias priuatis potius rebus quam publicis studentibus.
Iam rex Aegyptius in Pheniciam progressus Lyconta fluuium transmiserat, quum
Selynes, et ipse Adonio amne traiecto, haud procul ab Heliopoli communitis castris
consedit. In conspectu prope erant exercitus, neuter tamen regum omnes copias in aciem
prodire sinebat, alter alterius conatus metu mutuo expectantes. Nempe Turcis ueniebat
in mentem Bazethe Selynis patre regnante, quum de finibus certatum esset, saepius se a
Cercassis profligatos fuisse; rursus Cercassus
rebus quam publicis studentibus.
Iam rex Aegyptius in Pheniciam progressus Lyconta fluuium transmiserat, quum
Selynes, et ipse Adonio amne traiecto, haud procul ab Heliopoli communitis castris
consedit. In conspectu prope erant exercitus, neuter tamen regum omnes copias in aciem
prodire sinebat, alter alterius conatus metu mutuo expectantes. Nempe Turcis ueniebat
in mentem Bazethe Selynis patre regnante, quum de finibus certatum esset, saepius se a
Cercassis profligatos fuisse; rursus Cercassus uerebatur hostium multitudinem, uim magnam tormentorum, genus teli
fluuium transmiserat, quum
Selynes, et ipse Adonio amne traiecto, haud procul ab Heliopoli communitis castris
consedit. In conspectu prope erant exercitus, neuter tamen regum omnes copias in aciem
prodire sinebat, alter alterius conatus metu mutuo expectantes. Nempe Turcis ueniebat
in mentem Bazethe Selynis patre regnante, quum de finibus certatum esset, saepius se a
Cercassis profligatos fuisse; rursus Cercassus uerebatur hostium multitudinem, uim magnam tormentorum, genus teli equis pariter et sessoribus terribile et perniciosum, praesentiam Selynis, quo quidem, praeterquam
quod ne uictus
Turcae multo
acrius essent pugnaturi. Itaque utrique regum uisum, priusquam totis uiribus in aciem
descenderent, e stationibus procursando leuibus certaminibus animos suorum periclitari.
Haec certamina, licet essent haud satis digna dictu, Cercassorum animos mirum in
modum auxere. Nam aliquoties comminus turmatim congressi Turcarum ferociam, militaribus meditationibus assueti, non sine pernicie hostium facile eludebant. Qua re
Selynes animaduersa, ne suorum animi minuerentur, concione aduocata his fere uerbis
Turcas ad praelium totis uiribus
scio, quicquid agimus, diuino id
esse subiectum arbitrio:
eodem cultu Deum omnium rerum auctorem una uobiscum
colimus. Eum solum diuinis honoribus uenerandum censemus, immo, si quid prospere
hac in expeditione, ut speramus, contigerit, quandoquidem iustissimum bellum suscepimus, id totum Deo acceptum referemus. Nec ullum seorsum a uobis praemium mihi
dari postulo: et gloria, licet ea propria sit regum, et utilitas uictoriae inter nos futura est
communis. Caeterum si unquam ulli
propria sit regum, et utilitas uictoriae inter nos futura est
communis. Caeterum si unquam ulli homines egregiis facinoribus perpetuam famam merito consequuti sunt, ego una uobiscum (quippe sine uestra uirtute nihil praeclari geri
potest) eo decore dignus ab omnibus existimabor, modo in praelio, quod instat, forti ac
parato animo pugnaueritis, propterea quod liberatores nos Machomethani nominis omnia
secula laudibus ferent, si grauissimum Cercassorum iugum Aegipto et Syriae dempserimus. Nulla enim unquam gens saeuius, uiolentius, intemperantius, magisque impotenter in
in praelio, quod instat, forti ac
parato animo pugnaueritis, propterea quod liberatores nos Machomethani nominis omnia
secula laudibus ferent, si grauissimum Cercassorum iugum Aegipto et Syriae dempserimus. Nulla enim unquam gens saeuius, uiolentius, intemperantius, magisque impotenter in suos dominationem exercuit quam haec immanis natio in Machomethanos homines
Syriam et Aegyptum incolentes exercet. Hae importunae belluae haud satis habent populos sibi subiectos bonis spoliare, sed insuper eos leuissima ex causa uerberant, uulnerant,
occidunt, matres familias ac uirgines
propterea quod liberatores nos Machomethani nominis omnia
secula laudibus ferent, si grauissimum Cercassorum iugum Aegipto et Syriae dempserimus. Nulla enim unquam gens saeuius, uiolentius, intemperantius, magisque impotenter in suos dominationem exercuit quam haec immanis natio in Machomethanos homines
Syriam et Aegyptum incolentes exercet. Hae importunae belluae haud satis habent populos sibi subiectos bonis spoliare, sed insuper eos leuissima ex causa uerberant, uulnerant,
occidunt, matres familias ac uirgines constuprant, omnia scelera in ciues suos, ac si belli
iure
exercuit quam haec immanis natio in Machomethanos homines
Syriam et Aegyptum incolentes exercet. Hae importunae belluae haud satis habent populos sibi subiectos bonis spoliare, sed insuper eos leuissima ex causa uerberant, uulnerant,
occidunt, matres familias ac uirgines constuprant, omnia scelera in ciues suos, ac si belli
iure liceret, quotidie ędunt.
Quare quum praelium inibitis, memineritis uos aduersus infestissimos latrones gladios
strinxisse, et certam animis spem uictoriae concipite. Daturus est enim Deus nobis
inibitis, memineritis uos aduersus infestissimos latrones gladios
strinxisse, et certam animis spem uictoriae concipite. Daturus est enim Deus nobis huius
belli exitum, quem par est nos expectare, qui iisdem sacris ac religione coniunctos ab
iniusta eripimus seruitute, ac tanto studio in libertatem uindicamus, qui nostrae sectae
hominibus salutem, lucem, uitam restituimus. Quae enim uitae usura potest esse sub
nefario degentibus latrocinio? Nec moueat animos uestros, milites, Cercassorum in obeundis pugnae simulacris agilitas.
ac religione coniunctos ab
iniusta eripimus seruitute, ac tanto studio in libertatem uindicamus, qui nostrae sectae
hominibus salutem, lucem, uitam restituimus. Quae enim uitae usura potest esse sub
nefario degentibus latrocinio? Nec moueat animos uestros, milites, Cercassorum in obeundis pugnae simulacris agilitas. Huiusce certamina ab equis magis quam ab equitibus fiunt, et ea multo similiora sunt saltationibus quam dimicationi. Excidet hosti de
memoria sua in equitando habilitas, quum Turcaicae robur iuuentutis oculis studio pugnae
degentibus latrocinio? Nec moueat animos uestros, milites, Cercassorum in obeundis pugnae simulacris agilitas. Huiusce certamina ab equis magis quam ab equitibus fiunt, et ea multo similiora sunt saltationibus quam dimicationi. Excidet hosti de
memoria sua in equitando habilitas, quum Turcaicae robur iuuentutis oculis studio pugnae ardentibus in se inferri conspexerit, quum emissis missilibus res geri comminus gladiis
stantibus equis, uulnera inferri et accipi, cruorque effusus late manare coeperit: insitae
animis uirtuti ficta cedet
pugnae simulacris agilitas. Huiusce certamina ab equis magis quam ab equitibus fiunt, et ea multo similiora sunt saltationibus quam dimicationi. Excidet hosti de
memoria sua in equitando habilitas, quum Turcaicae robur iuuentutis oculis studio pugnae ardentibus in se inferri conspexerit, quum emissis missilibus res geri comminus gladiis
stantibus equis, uulnera inferri et accipi, cruorque effusus late manare coeperit: insitae
animis uirtuti ficta cedet meditatio.
Itaque quum primum uideritis hostes tormentis nostris in fugam coniectos,
pugnae ardentibus in se inferri conspexerit, quum emissis missilibus res geri comminus gladiis
stantibus equis, uulnera inferri et accipi, cruorque effusus late manare coeperit: insitae
animis uirtuti ficta cedet meditatio.
Itaque quum primum uideritis hostes tormentis nostris in fugam coniectos, quorum
ne fragorem quidem, nedum lapidum tanto impetu excussorum ictus sustinere poterunt,
subdite equis calcaria, et instate tergis fugientium, atque pauore attonitos ac dispersos
uelut pecora trucidate. Neque enim uos magis ad dimicationem, quae ferme nulla futura
ferme nulla futura
est, quam ad caedem et stragem aedendam uoco.
Haec adeo elato animo disseruit, ut omnes Selynem aeque ac procul dubio uictorem
alacres intuerentur. Itaque prius quam signum pugnae daret, admonuit turmarum praefectos, ut suos quisque turmales doceret, ne iniussi in hostem procurrerent, sed quum ad
teli coniectum cum hoste conuenissent, tubaque signum datum esset, extemplo deducta
media acie in dextram leuamque applicantes se apperirent uiam, qua tormenta emitti
possent, ne, ut Sophiaco bello contigerat, tela in hostes ciuibus permixtos excussa
aeque ac procul dubio uictorem
alacres intuerentur. Itaque prius quam signum pugnae daret, admonuit turmarum praefectos, ut suos quisque turmales doceret, ne iniussi in hostem procurrerent, sed quum ad
teli coniectum cum hoste conuenissent, tubaque signum datum esset, extemplo deducta
media acie in dextram leuamque applicantes se apperirent uiam, qua tormenta emitti
possent, ne, ut Sophiaco bello contigerat, tela in hostes ciuibus permixtos excussa plures
Turcarum quam hostium interficerent.
quisque turmales doceret, ne iniussi in hostem procurrerent, sed quum ad
teli coniectum cum hoste conuenissent, tubaque signum datum esset, extemplo deducta
media acie in dextram leuamque applicantes se apperirent uiam, qua tormenta emitti
possent, ne, ut Sophiaco bello contigerat, tela in hostes ciuibus permixtos excussa plures
Turcarum quam hostium interficerent.
tela in hostes ciuibus permixtos excussa plures
Turcarum quam hostium interficerent.
cum Selyne confligit; Gazam relinquit; in desertis locis latibulum
quaerit.
instructa paulatim ad Turcas, et
ipsos ad pugnam paratos, sed quiescentes adequitabat, eoque prope peruenerat, unde
admissis equis impetum in hostem facere posset, quum accensis a Turca tormentis pilae
lapideae cum terribili fragore, qua data uia erat emissae, equos Aegyptios conterritos in
fugam non sine ingenti strage uertunt. Qua conspecta re Turcae, uti praeceptum erat,
concitatis equis Cercassos dissipatos insequuntur, caedunt, capiunt, spoliant, equos hostiles abripiunt, plures tamen hostium interimunt quam capiunt, propterea quod Cercassi
non ita omnes perculsi erant, quin
Turcae, uti praeceptum erat,
concitatis equis Cercassos dissipatos insequuntur, caedunt, capiunt, spoliant, equos hostiles abripiunt, plures tamen hostium interimunt quam capiunt, propterea quod Cercassi
non ita omnes perculsi erant, quin quidam eorum interdum continerent se ab effusa fuga
atque in hostem uersi non modo repugnarent inconsultius inuectis, sed etiam pauci
pluribus resisterent. Qui ubi eo fuga acti sunt, quo tormentorum tela adigi non poterant,
haud contemnendo agmine collectis a pauore animis constiterunt, quasi in pugnam reddituri. Sed quia Consauus in fuga mortem
eorum interdum continerent se ab effusa fuga
atque in hostem uersi non modo repugnarent inconsultius inuectis, sed etiam pauci
pluribus resisterent. Qui ubi eo fuga acti sunt, quo tormentorum tela adigi non poterant,
haud contemnendo agmine collectis a pauore animis constiterunt, quasi in pugnam reddituri. Sed quia Consauus in fuga mortem oppetierat, uoluntariam an fortuitam incertum ― utrunque enim traditur ― omisso pugnae consilio Gazam se conferunt, amissis circiter duobus millibus equitum. Satis autem constat Cauirium Consauum, siue
fuga
atque in hostem uersi non modo repugnarent inconsultius inuectis, sed etiam pauci
pluribus resisterent. Qui ubi eo fuga acti sunt, quo tormentorum tela adigi non poterant,
haud contemnendo agmine collectis a pauore animis constiterunt, quasi in pugnam reddituri. Sed quia Consauus in fuga mortem oppetierat, uoluntariam an fortuitam incertum ― utrunque enim traditur ― omisso pugnae consilio Gazam se conferunt, amissis circiter duobus millibus equitum. Satis autem constat Cauirium Consauum, siue sibi
ipsi mortem consciuerit, siue
fuga hostium non modo Syriam sibi esse concessam, sed etiam
Aegyptum apertam, eo magis, quia Cahirius, Heliopolitanae regionis praefectus, transfugio
suo magnam Cercassorum partem ad Turcaicum imperium inclinaturus uidebatur ― quippe
is statim post hoc praelium se urbemque Heliopolim in ditionem Turcaicam permiserat constituit uti uictoria, quum praesertim Damascus quoque in uoluntariam concessisset
deditionem. Itaque Damasci aliquot dies in reficiendo exercitu moratus ― et est urbs aedificiorum magnificentia, coeli temperie ac salubritate, simulque soli hubertate,
quia Cahirius, Heliopolitanae regionis praefectus, transfugio
suo magnam Cercassorum partem ad Turcaicum imperium inclinaturus uidebatur ― quippe
is statim post hoc praelium se urbemque Heliopolim in ditionem Turcaicam permiserat constituit uti uictoria, quum praesertim Damascus quoque in uoluntariam concessisset
deditionem. Itaque Damasci aliquot dies in reficiendo exercitu moratus ― et est urbs aedificiorum magnificentia, coeli temperie ac salubritate, simulque soli hubertate, fontium fluuiorumque amoenitate, fructuum copia nulli in tota Syria secunda ― Gazam
Cercassorum partem ad Turcaicum imperium inclinaturus uidebatur ― quippe
is statim post hoc praelium se urbemque Heliopolim in ditionem Turcaicam permiserat constituit uti uictoria, quum praesertim Damascus quoque in uoluntariam concessisset
deditionem. Itaque Damasci aliquot dies in reficiendo exercitu moratus ― et est urbs aedificiorum magnificentia, coeli temperie ac salubritate, simulque soli hubertate, fontium fluuiorumque amoenitate, fructuum copia nulli in tota Syria secunda ― Gazam contendit,
praemisso cum parte copiarum Sinone Macedone, qui,
quum praesertim Damascus quoque in uoluntariam concessisset
deditionem. Itaque Damasci aliquot dies in reficiendo exercitu moratus ― et est urbs aedificiorum magnificentia, coeli temperie ac salubritate, simulque soli hubertate, fontium fluuiorumque amoenitate, fructuum copia nulli in tota Syria secunda ― Gazam contendit,
praemisso cum parte copiarum Sinone Macedone, qui, prius quam ipse eo accederet,
urbem aut ui, aut uoluntaria deditione in suam redigeret potestatem, quo ibi praesidio
imposito Caërium petiturus hostes post terga non
temperie ac salubritate, simulque soli hubertate, fontium fluuiorumque amoenitate, fructuum copia nulli in tota Syria secunda ― Gazam contendit,
praemisso cum parte copiarum Sinone Macedone, qui, prius quam ipse eo accederet,
urbem aut ui, aut uoluntaria deditione in suam redigeret potestatem, quo ibi praesidio
imposito Caërium petiturus hostes post terga non relinqueret. Substiterant Gazae octingenti circiter equites Cercassi cum impigro et acri duce Casalio Iamberdino, caeteri, qui
proximae cladi superfuerant, Caërium profecti erant, ibi
Iamberdino, caeteri, qui
proximae cladi superfuerant, Caërium profecti erant, ibi comitia nouo regi creando habituri. Itaque ubi Sinon urbi appropinquare conspectus est, Iamberdinus patefactis portis
quanto maximo
potuit impetu in hostem erupit, tantumque terroris ac tumultus in aciem
Turcaicam, negligentem ob paulo ante fugatum hostem, ad urbem succedentem intulit, ut
si uirtus Cercassorum numero militum fuisset adiuta, magnam cladem eo praelio Sinon
accępturus fuisset.
Igitur
Caërium profecti erant, ibi comitia nouo regi creando habituri. Itaque ubi Sinon urbi appropinquare conspectus est, Iamberdinus patefactis portis
quanto maximo
potuit impetu in hostem erupit, tantumque terroris ac tumultus in aciem
Turcaicam, negligentem ob paulo ante fugatum hostem, ad urbem succedentem intulit, ut
si uirtus Cercassorum numero militum fuisset adiuta, magnam cladem eo praelio Sinon
accępturus fuisset.
Igitur Iamberdinus aedito haud incruento certamine,
Cercassorum numero militum fuisset adiuta, magnam cladem eo praelio Sinon
accępturus fuisset.
Igitur Iamberdinus aedito haud incruento certamine,
hostium multitudine magis
obrutus quam uictus, in solitudinem, quae inter Idumaeam et Aegyptum interiacet, paucis ex suis desyderatis, relicta hostibus urbe Gaza, cum reliquis equitibus refugit. Turca
Gaza occupata retulit ad amicos, tentando animos eorum magis quam consilium
exquirendo, an nullo laxamento hostibus dato
suam aedere nemo audebat incerta regis uoluntate. Itaque Ionas Dalmata, ex
purpuratis regiis, solito adulantium more inquit militum esse iussa exequi, regum imperare; duceret, quo uellet secuturos. Rex existimans, nisi Aegiptus quoque iugum acciperet
et Cercassi funditus interirent, Syriam in officio non mansuram, magnam uim camelorum ac utrium ad aquam portandam comparari iubet ― est enim id animal et pabuli minimi, et sitis mirum in modum patiens, quippe quod sitim quatriduo potest tolerare ― misitque nuntios, qui terrestri itinere per disposita iumenta celeriter
exequi, regum imperare; duceret, quo uellet secuturos. Rex existimans, nisi Aegiptus quoque iugum acciperet
et Cercassi funditus interirent, Syriam in officio non mansuram, magnam uim camelorum ac utrium ad aquam portandam comparari iubet ― est enim id animal et pabuli minimi, et sitis mirum in modum patiens, quippe quod sitim quatriduo potest tolerare ― misitque nuntios, qui terrestri itinere per disposita iumenta celeriter Constantinopolim percurrerent, et Pirrho Caramano, quem Constantinopolitanae praefecerat ciuitati, suis
imperarent uerbis, ut ocyus quadraginta longas
haud satis memores suae paucitatis, atque adeo pugnam magno animo capessunt, ut sibi minime parcentes hostibus haud incruentam uictoriam reliquerint. Iamberdinus et ipse saucius,
postea quam uidit fortunam hostium esse,
in interiorem solitudinem cum paucis
refugit, atque ubi procul a conspectu Turcarum fuga euectus est, dedit operam, ut sciret,
quis in locum demortui Cansaui solidanus esset designatus. Simul atque cognouit imperium
ad quendam Thomam delatum, adeo ira exarsit, siue
uictoriam reliquerint. Iamberdinus et ipse saucius,
postea quam uidit fortunam hostium esse,
in interiorem solitudinem cum paucis
refugit, atque ubi procul a conspectu Turcarum fuga euectus est, dedit operam, ut sciret,
quis in locum demortui Cansaui solidanus esset designatus. Simul atque cognouit imperium
ad quendam Thomam delatum, adeo ira exarsit, siue odio in nouum regem, siue
dolore (nam et ipse regnum absens petierat, et se dignissimum eo fastigio
interiorem solitudinem cum paucis
refugit, atque ubi procul a conspectu Turcarum fuga euectus est, dedit operam, ut sciret,
quis in locum demortui Cansaui solidanus esset designatus. Simul atque cognouit imperium
ad quendam Thomam delatum, adeo ira exarsit, siue odio in nouum regem, siue
dolore (nam et ipse regnum absens petierat, et se dignissimum eo fastigio merito
iudicabat), ut mutata repente uoluntate hostis acerrimus eius imperii efficeretur, pro quo
toties cum uitae periculo decertarat. Itaque tuto accessu impetrato
fieri, ut
plaerique mortalium malint non sine patriae dedecore, atque etiam excidio, ablatum a
suo ciue imperium ad externum, cui sane minus inuidetur, deferre.
Turca, adiuncto sibi et hosti adempto tam forti ac strenuo uiro, magna solicitudine
uidebatur liberatus: tantam inesse uim in uno homine censebat.
Itaque magna spe uictoriae animo concoepta, ubi solitudinem cum copiis emensus est, ad Horionem amnem
castra locat, stationibus equitum undique obiectis, ne aliqua hostis ex improuiso accederet, Turcasque in aliena
uim in uno homine censebat.
Itaque magna spe uictoriae animo concoepta, ubi solitudinem cum copiis emensus est, ad Horionem amnem
castra locat, stationibus equitum undique obiectis, ne aliqua hostis ex improuiso accederet, Turcasque in aliena et ignota terra turbaret. Nondum enim Cercassorum res, licet
accisae essent, contemnendae uidebantur. Inde transmisso Horione castra in agro
Babylopolitano haud procul a Cercassorum regia posuit, quandoquidem classis quoque
e Constantinopoli profecta, Pelusiaco ostio appulsa
cum copiis emensus est, ad Horionem amnem
castra locat, stationibus equitum undique obiectis, ne aliqua hostis ex improuiso accederet, Turcasque in aliena et ignota terra turbaret. Nondum enim Cercassorum res, licet
accisae essent, contemnendae uidebantur. Inde transmisso Horione castra in agro
Babylopolitano haud procul a Cercassorum regia posuit, quandoquidem classis quoque
e Constantinopoli profecta, Pelusiaco ostio appulsa Nilumque inuecta nuntiabatur. Hanc
autem urbem quidam exules a Mesopotamia profugi, partim Babylonii, partim
Carrenses, latere Arabiae, ex
quandoquidem classis quoque
e Constantinopoli profecta, Pelusiaco ostio appulsa Nilumque inuecta nuntiabatur. Hanc
autem urbem quidam exules a Mesopotamia profugi, partim Babylonii, partim
Carrenses, latere Arabiae, ex aduerso Memphiticae urbis olim dirutae, paulo supra
deltam, in sinistra Nili ripa sursum uersus nauigando, condidere, permissuque
Aegyptiorum regum ibi sedes posuere amplexi ingens terrae spatium muris, urbemque
binominem appellarunt. Nempe altera eius pars, in qua arx sita est, Babylopolis a
Babyloniis, altera a Carrensibus Caërium
Arabiae, ex aduerso Memphiticae urbis olim dirutae, paulo supra
deltam, in sinistra Nili ripa sursum uersus nauigando, condidere, permissuque
Aegyptiorum regum ibi sedes posuere amplexi ingens terrae spatium muris, urbemque
binominem appellarunt. Nempe altera eius pars, in qua arx sita est, Babylopolis a
Babyloniis, altera a Carrensibus Caërium nuncupata est. Quę quidem urbs seu coeli
salubritate, seu soli hubertate, seu in mutandis mercibus solertia adeo opibus ac multitudinis incremento coaluit, ut incolarum frequentia diuitiisque cum maximis
regum ibi sedes posuere amplexi ingens terrae spatium muris, urbemque
binominem appellarunt. Nempe altera eius pars, in qua arx sita est, Babylopolis a
Babyloniis, altera a Carrensibus Caërium nuncupata est. Quę quidem urbs seu coeli
salubritate, seu soli hubertate, seu in mutandis mercibus solertia adeo opibus ac multitudinis incremento coaluit, ut incolarum frequentia diuitiisque cum maximis regnis certet.
Et quamquam supra decies centena millia hominum urbem incolant, pauci tamen
admodum, et hi omnes serui, ut dictum est, militiam exercent; caeteri
commitendam, statuit dolo et moenibus uim
hostium arcere. Itaque qua hostem muris successurum arbitratus est, crebras fossas perducit, puluere accensibili quasdam replet, ut quum eo Turcae peruenissent, iniecto igni homines pariter et equi comburerentur; in aliis sudes, stipites acutos defigit, atque
hęc leuibus cratibus terraque occultanda fraude contegit. Iam coeperat admouere exercitum ad urbem Selynes copiam pugnae hostibus pro portis facturus, aut Cercassis certamen detrectantibus ui in urbem nulla fossa propugnaculisue munitam
iniecto igni homines pariter et equi comburerentur; in aliis sudes, stipites acutos defigit, atque
hęc leuibus cratibus terraque occultanda fraude contegit. Iam coeperat admouere exercitum ad urbem Selynes copiam pugnae hostibus pro portis facturus, aut Cercassis certamen detrectantibus ui in urbem nulla fossa propugnaculisue munitam
irrupturus, hostilis fraudis ignarus, quum quidam Geticae nationis transfuga Turcam adit, fraudem indicat, monet ut fossas terra opertas et coecum uallum caueat,
qua nullae insidiae structae erant, moenia aggrediuntur. Quos ut successisse muris
Cercassi uiderunt, instructa intra portam acie cum magno tumultu erumpunt, tantamque
stragem hostium faciunt, ultima desperatione animos irritante, ut non modo Turcas submouerint a moenibus, sed etiam in castra trepidos redegerint. Selynes conuocatis ducibus
suis acerba eos increpuit oratione. Qui terror , inquit, hic inconsultus est, hostem toties
uictum atque intra moenia urbis compulsum formidatis, quae sola totius regni
Cercassorum reliqua est, quam nondum coepimus?
quae sola totius regni
Cercassorum reliqua est, quam nondum coepimus? Integris uiribus Cercassi uos non
sustinuerunt, nunc fractos, ac pene deletos fugitis, uultus errumpentium aspicere non
audentes. Quare nemo uestrum speret se unquam Europam uisurum, aut in patriam
reuersurum, nisi hostium sede expugnata. Itaque crastina die, quum praelium inibitis,
memineritis non modo ferociam hostium contundere, sed etiam urbe capta finem belli ac
laboris imponere.
His dictis ad
armorum curam committit; Babylon tandem duro labore cadit.
Deinde Sinonem Macedonem iubet signa in hostem inferre. Nec Cercassi moram
pugnae fecerunt. Pugnatum utrinque aliquanto quam pridie acrius est, Turcis indignantibus, quod tot praeliis uicti cum uictoribus certamen instaurarent, nec deditionem
facere in animum inducerent, Cercassis, praeterquam quod mutatione fortunae in
furorem erant uersi, cupientibus testatum etiam apud posteros relinquere sibi in imperio
defendendo non uirtutem, sed fortunam defuisse.
Iam diei haud multum
moram
pugnae fecerunt. Pugnatum utrinque aliquanto quam pridie acrius est, Turcis indignantibus, quod tot praeliis uicti cum uictoribus certamen instaurarent, nec deditionem
facere in animum inducerent, Cercassis, praeterquam quod mutatione fortunae in
furorem erant uersi, cupientibus testatum etiam apud posteros relinquere sibi in imperio
defendendo non uirtutem, sed fortunam defuisse.
Iam diei haud multum supererat, nec
tamen Cercassi quicquam de pertinacia remittebant, quum Sinon
indignantibus, quod tot praeliis uicti cum uictoribus certamen instaurarent, nec deditionem
facere in animum inducerent, Cercassis, praeterquam quod mutatione fortunae in
furorem erant uersi, cupientibus testatum etiam apud posteros relinquere sibi in imperio
defendendo non uirtutem, sed fortunam defuisse.
Iam diei haud multum supererat, nec
tamen Cercassi quicquam de pertinacia remittebant, quum Sinon Macedo, accensus ira
atque sui protegendi corporis immemor, in primam aciem
relinquere sibi in imperio
defendendo non uirtutem, sed fortunam defuisse.
Iam diei haud multum supererat, nec
tamen Cercassi quicquam de pertinacia remittebant, quum Sinon Macedo, accensus ira
atque sui protegendi corporis immemor, in primam aciem peruolat; quem Cercassus
quidam iam portam occupantem hasta in pectus adacta transfigit. Tanti ducis casu Turcae
perculsi retulere pedem, nec siuerunt tamen hostes eius corpore potiri, rapere
conantes
turmales Sinonis
Iam diei haud multum supererat, nec
tamen Cercassi quicquam de pertinacia remittebant, quum Sinon Macedo, accensus ira
atque sui protegendi corporis immemor, in primam aciem peruolat; quem Cercassus
quidam iam portam occupantem hasta in pectus adacta transfigit. Tanti ducis casu Turcae
perculsi retulere pedem, nec siuerunt tamen hostes eius corpore potiri, rapere
conantes
turmales Sinonis obiectis lanceis arcuere. Itaque sublatum e terra (delapsus enim ex equo
fuerat)
Turcae
perculsi retulere pedem, nec siuerunt tamen hostes eius corpore potiri, rapere
conantes
turmales Sinonis obiectis lanceis arcuere. Itaque sublatum e terra (delapsus enim ex equo
fuerat) nondum exanimem, cum inhęrente telo, quo in conspectu regis mortem obiret,
et ita ei cordi fuerat, ad Selynem detulere, simulatque telum e corpore euulsum est, animam Sinon expirauit.
Amissi desyderium rex gemitu et lachrymis testatus est; honorem funeri seruauit, et
patrio Turcarum more inferias dedit, corpusque
est, animam Sinon expirauit.
Amissi desyderium rex gemitu et lachrymis testatus est; honorem funeri seruauit, et
patrio Turcarum more inferias dedit, corpusque insigni tumulo contegi iussit.
Natus
est Sinon in Macedonia Christianis parentibus, nec sponte, sed coactus ad
Machomethanam sectam hunc in modum desciuit. Mos est Turcarum per regiones suae
ditionis quolibet fere quinquennio, interdum etiam triennio, delectum puerorum ad
regem abducendorum agere. Ex his enim custodes regii
testatus est; honorem funeri seruauit, et
patrio Turcarum more inferias dedit, corpusque insigni tumulo contegi iussit.
Natus
est Sinon in Macedonia Christianis parentibus, nec sponte, sed coactus ad
Machomethanam sectam hunc in modum desciuit. Mos est Turcarum per regiones suae
ditionis quolibet fere quinquennio, interdum etiam triennio, delectum puerorum ad
regem abducendorum agere. Ex his enim custodes regii corporis fiunt, ex eadem etiam
cohorte duces exercituum ac praefecti prouinciarum euadunt, nec fas
nequitia hoc consilio ualidior
fuit. Nam quidam satrapes Turca flore illius aetatis accensus, et erat insigni forma puer,
obiecta parentibus fraude, quasi regio imposuissent conquisitori, quod puerum, ne
abduceretur, matrimonio deuinxissent, Sinonem ui e manibus parentum abstractum in
domum suam recepit, iussitque de caetero secubare.
Ille diuortii impatiens, eo magis
quia cum uxore religio quoque Christiana erat relinquenda, clam ad uxorem uentitare et
cum ea coire. Quod quum rescisset satrapes, ira
exectis uirilibus
Sinonem emasculauit. At Sinon tam atroci iniuria affectus ad regem Bazethem confugit
- licet enim Turcaico more seruo de soeuitia domini conqueri ― qua apud iudicem
probata, cogitur dominus seruum uendere et praecio accepto eum emptori in seruitutem
tradere. Sinon igitur a Bazethe benigne exceptus, artibusque studiorum liberalium excultus, breui ad praefecturam prouinciae prouectus est. Mortuo Bazethe non modo ei
eadem dignatio retenta, sed etiam aucta.
Postridie eius diei, quo Sinon ceciderat,
Selynes ratus hesternum
praelium magis
Sinonis morte quam uirtute hostium ad spem non respondisse, repetit oppugnationem,
pugnae cura Ionae Dalmatae demandata. Qui rei militaris haud imperitus, existimans
non minus in rem esse suos conseruare quam hostem affligere, cum robore militum cautius ad muros succedit. Nam priusquam manum cum Cercassis consereret, magna ui tormentorum (
Ionae Dalmatae demandata. Qui rei militaris haud imperitus, existimans
non minus in rem esse suos conseruare quam hostem affligere, cum robore militum cautius ad muros succedit. Nam priusquam manum cum Cercassis consereret, magna ui tormentorum (
affligere, cum robore militum cautius ad muros succedit. Nam priusquam manum cum Cercassis consereret, magna ui tormentorum (
pro portis certamine atrox caedes utrinque aedebatur.
Stabant obnixi Cercassi haud pauciora inferentes quam accipientes uulnera:
tandem Turcarum multitudine circumfusi, telisque pene obruti ac confixi, relictis portis
in domos ac tecta refugientes lapidibus telisque aliis, et imprimis plumbo igni colliquato
hostes incessere. Adeo autem Turcae plumbo liquefacto afflicti sunt, ut Selynes statim ab
hoc praelio edictum Constantinopolim miserit, ne liceret cuiquam e regionibus Turcaici
imperii plumbum exportare,
lapidibus telisque aliis, et imprimis plumbo igni colliquato
hostes incessere. Adeo autem Turcae plumbo liquefacto afflicti sunt, ut Selynes statim ab
hoc praelio edictum Constantinopolim miserit, ne liceret cuiquam e regionibus Turcaici
imperii plumbum exportare, credens inde plumbum duntaxat in Aegiptum aduehi, quum
satis constet Britanniam quoque huiusce metalli copiam suppeditare.
Capta urbe protinus ad arcem occupandam copiae missae. Quam quidem custodes,
quo uictoris gratiam inirent, sine ullo certamine dediderunt; milites Cercassi, qui in urbe
comprehendi
plumbum duntaxat in Aegiptum aduehi, quum
satis constet Britanniam quoque huiusce metalli copiam suppeditare.
Capta urbe protinus ad arcem occupandam copiae missae. Quam quidem custodes,
quo uictoris gratiam inirent, sine ullo certamine dediderunt; milites Cercassi, qui in urbe
comprehendi potuerunt, omnes caesi. Coeterorum ciuium uiolatus est nemo, nihil cuiquam ereptum, nulli uis illata, et quia urbem non captam, sed liberatam Selynes uideri
uolebat, et quia, ut fortis est armatum hostem persequi, ita magnanimi inermibus
parcere. Velim Christiani hanc
caesi. Coeterorum ciuium uiolatus est nemo, nihil cuiquam ereptum, nulli uis illata, et quia urbem non captam, sed liberatam Selynes uideri
uolebat, et quia, ut fortis est armatum hostem persequi, ita magnanimi inermibus
parcere. Velim Christiani hanc Machomethani hominis mansuetudinem in expugnandis
urbibus imitarentur, quorum plaerique, quum urbes ui capiunt, non modo caedibus ac
direptionibus non temperant, sed etiam ubi egesserint omnes deuictorum fortunas, in
pudicitiam foeminarum, ne religione quidem sacris parcentes,
persequi, ita magnanimi inermibus
parcere. Velim Christiani hanc Machomethani hominis mansuetudinem in expugnandis
urbibus imitarentur, quorum plaerique, quum urbes ui capiunt, non modo caedibus ac
direptionibus non temperant, sed etiam ubi egesserint omnes deuictorum fortunas, in
pudicitiam foeminarum, ne religione quidem sacris parcentes,
impii homines impetum
faciunt, putantes tum maxime se uictoria egregie usos, quum eam inhumana libidine
ac crudelitate
quidem sacris parcentes,
impii homines impetum
faciunt, putantes tum maxime se uictoria egregie usos, quum eam inhumana libidine
ac crudelitate foedarint, qui rursus, si forte in Machomethanum hominem
inciderint, foeminis molliores et animo et corpore sese ostendunt.
uinctum hostibus Abdias, summus Machomethanorum sacerdos, tradidit, imitatus
Alexandrum Sextum, pontificem Romanum, qui ingenti ui nummum aureorum a
Bazethe, Selynis patre, accepta, ut supra demonstratum est, Gemium, Mehmethis filium,
ueneno sustulit. Pari tamen in scelere Machomethanus Christiano minus turpis extitit:
alter enim metu, alter auaritia ab honesto recessit, quamquam sunt, qui affirmant
Thomam fide interposita ad Selynem perductum fidemque datam Selynem seruaturum
fuisse, nisi rumor inter Caërenses temere uulgatus fuisset de
ut fama
est, largiter coluerant, simul quorum amicitiam aucupabatur, magis suis quam regiis
rationibus inseruiens. Nempe si opulentioribus sociis praeesset, maius emolumentum sibi
inde prouenturum sperabat. Quae res ubi indicio eorum, qui asportabantur, ad Selynem
delata est, accitum in castra Ionam indicta causa telis praetorianorum ira furens obiecit,
exprobrata ei praeter inobedientiam atque auaritiam paterna nece, quandoquidem graui
odio magnorum scelerum ministri, quasi facinus semper exprobrantes, aspiciuntur.
Nempe Selynis iussu, ut supra demonstratum est, Ionas
ministri, quasi facinus semper exprobrantes, aspiciuntur.
Nempe Selynis iussu, ut supra demonstratum est, Ionas uenenum Bazethi dederat.
Has scelestus homo poenas luit quum ob recens flagitium, tum ob paricidium admissum in Bazethem, regum Othomanorum sanctissimum, ac de hoc ipso Iona optime meritum, quippe qui illum a puero in regia sua eduxerat, liberalibusque disciplinis institutum numero praefectorum ac ducum suorum adscripserat. Vnde nemo minore hominum
misericordia, quamquam et inauditus, et egregiam
est, Ionas uenenum Bazethi dederat.
Has scelestus homo poenas luit quum ob recens flagitium, tum ob paricidium admissum in Bazethem, regum Othomanorum sanctissimum, ac de hoc ipso Iona optime meritum, quippe qui illum a puero in regia sua eduxerat, liberalibusque disciplinis institutum numero praefectorum ac ducum suorum adscripserat. Vnde nemo minore hominum
misericordia, quamquam et inauditus, et egregiam nuper operam in oppugnatione
Caërensi Selyni nauauerat, interemptus est. Vix enim ullis meritis
regum Othomanorum sanctissimum, ac de hoc ipso Iona optime meritum, quippe qui illum a puero in regia sua eduxerat, liberalibusque disciplinis institutum numero praefectorum ac ducum suorum adscripserat. Vnde nemo minore hominum
misericordia, quamquam et inauditus, et egregiam nuper operam in oppugnatione
Caërensi Selyni nauauerat, interemptus est. Vix enim ullis meritis proditionis, ingratitudinis ac paricidii immane scelus compensari potest. Igitur Cahirio, quem supra demonstrauimus ad Turcas transfugisse, Caërensibus praeposito, eique equitum ac peditum
satis ualido
proditionis, ingratitudinis ac paricidii immane scelus compensari potest. Igitur Cahirio, quem supra demonstrauimus ad Turcas transfugisse, Caërensibus praeposito, eique equitum ac peditum
satis ualido praesidio ex Turcaicis copiis adiuncto, quo et urbem simul et ipsum praefectum in potestate haberet, classeque in Europam dimissa in Syriam profectus est,
Iamberdino secum ducto, cui sane Damascenam destinauerat praefecturam.
paricidii immane scelus compensari potest. Igitur Cahirio, quem supra demonstrauimus ad Turcas transfugisse, Caërensibus praeposito, eique equitum ac peditum
satis ualido praesidio ex Turcaicis copiis adiuncto, quo et urbem simul et ipsum praefectum in potestate haberet, classeque in Europam dimissa in Syriam profectus est,
Iamberdino secum ducto, cui sane Damascenam destinauerat praefecturam.
compensari potest. Igitur Cahirio, quem supra demonstrauimus ad Turcas transfugisse, Caërensibus praeposito, eique equitum ac peditum
satis ualido praesidio ex Turcaicis copiis adiuncto, quo et urbem simul et ipsum praefectum in potestate haberet, classeque in Europam dimissa in Syriam profectus est,
Iamberdino secum ducto, cui sane Damascenam destinauerat praefecturam.
Syriae locis munitis, Iamberdini custodiae Damascum et totam fere Syriam
tradit; ipse, salubriori aura fruiturus, Cilicia peragrata Hadrianopolim iter dirigit; contra
Rhodios bellum meditatur; Rhacusani terrae motu uexati templum Christo ascendenti
uouent; pestilentia in Turcas saeuiens Rhodios ab insultu liberat.
regionibus, quae loca praesidiis munienda uisa sunt, ea, praesertim maritima, militibus
firmauit, ne quid aperti atque opportuni naualibus Christianorum incursionibus foret.
Christiani enim piratae illam oram infestam faciebant. Ab oris maritimis Damascum se
recaepit, diutiusque nullo in loco quam Damasci commoratus est, allectus tum eius coeli
salubritate, tum inde egredi ualetudine prohibitus. Nam dum iter per Syriam facit, in
grauissimam inciderat febrim, quam ubi haud parum remissiorem sensit, morbumque
posse iam se sustinere, commissa Iamberdino Damasci
incursionibus foret.
Christiani enim piratae illam oram infestam faciebant. Ab oris maritimis Damascum se
recaepit, diutiusque nullo in loco quam Damasci commoratus est, allectus tum eius coeli
salubritate, tum inde egredi ualetudine prohibitus. Nam dum iter per Syriam facit, in
grauissimam inciderat febrim, quam ubi haud parum remissiorem sensit, morbumque
posse iam se sustinere, commissa Iamberdino Damasci et totius fere Syriae tutela modicis
itineribus, modo rheda, modo lectica, interdum equo uectus Cilitiam petit, multisque
diebus in Asia
facit, in
grauissimam inciderat febrim, quam ubi haud parum remissiorem sensit, morbumque
posse iam se sustinere, commissa Iamberdino Damasci et totius fere Syriae tutela modicis
itineribus, modo rheda, modo lectica, interdum equo uectus Cilitiam petit, multisque
diebus in Asia consumptis tandem Constantinopolim corpore ualde affecto, utpote
itinere et longa ualetudine conflictato, peruenit. Inde Hadrianopolim concessit, ratus
Hadrianopolitanum coelum corpori suo ad uires confirmandas admodum conuenire,
quum praesertim et uenandi uoluptate
et uenandi uoluptate teneretur, et illa regio syluosis collibus distincta
huic studio idonea esset; quamquam sunt, qui tradant, Selynem Constantinopolitanam
habitationem consulto uitare solitum. Nulla enim ibi, ut ferunt, nox illi quieta erat,
paternis furiis eum exagitantibus. Sane in illa urbe patrem regno abire coegerat.
Caeterum Selynes, tametsi corpore diutina egritudine haud satis firmo esset, uidereturque abiecta publicorum negociorum cura ualetudini duntaxat indulgere ― quippe qui
contra morem uetustum Othomanorum regum nullam rem, neque publicam, neque
haud satis firmo esset, uidereturque abiecta publicorum negociorum cura ualetudini duntaxat indulgere ― quippe qui
contra morem uetustum Othomanorum regum nullam rem, neque publicam, neque priuatam, ad se admitteret, atque sine ullo ferme comitatu, saepius asino Aegyptio quam
equo insidens, in publicum prodiret, uehereturque eo iumento etiam extra urbem ― attamen uafer homo belli cogitationem haud quaquam omittebat. Nam quum Rhodiorum
iniurias ferre nequiret ― nempe omnes Turcaici imperii maritimas oras ac litora,
totumque id mare, quod inter Asiam et Macedoniam late
Nam quum Rhodiorum
iniurias ferre nequiret ― nempe omnes Turcaici imperii maritimas oras ac litora,
totumque id mare, quod inter Asiam et Macedoniam late patet, ita nauibus suis infestabant, ut nulla fere Turcaica nauis frumento onusta Constantinopolim tuto peruenire, aut
inde in alias regiones cum mercibus enauigare posset ― statuit eis bellum inferre, ratus
quum suorum res ac fortunas sibi cure esse debere, tum non paruam dignitati et gloriae
suae labem inustum iri, nisi tam infestae ac uicinae gentis excidio latrociniis mare liberaret.
euentum, auertendae coelestis irę causa
non modo crebrae per faerias supplicationes habitae sunt, sed etiam templum
Christo ad patrem abeunti a senatu Ragusano uotum, eo quod eo ipso die, quo
Christus quondam nube circumfusus in coelum sublatus est, tremor ille terrae
exortus fuerat. Itaque templi publico sumptu extruendi
triumuiris a senatorio ordine creatis negocium demandatum, Danieli Rhestio,
Demiano Minutio, Petro Seorgio, qui
Selynis paulo post suo loco dicemus.
Iam comparauerat Selynes ad ducentas partim longas, partim onerarias naues, libratoresque tormentorum e toto regno euocauerat, et fossorum non mediocrem manum ex
eo genere hominum, quibus uenas argenti (sunt enim in multis Turcaici imperii locis
argentariae fodinae) perscrutari ars est cum ferramentis suis, ad cuniculos in terra agendos contraxerat. Quasdam praeterea naueis rudi xilo et succida lana onerari iusserat, quo
saccis ea materia refertis et suos ab hostilibus tormentis tegeret, et fossas
partim longas, partim onerarias naues, libratoresque tormentorum e toto regno euocauerat, et fossorum non mediocrem manum ex
eo genere hominum, quibus uenas argenti (sunt enim in multis Turcaici imperii locis
argentariae fodinae) perscrutari ars est cum ferramentis suis, ad cuniculos in terra agendos contraxerat. Quasdam praeterea naueis rudi xilo et succida lana onerari iusserat, quo
saccis ea materia refertis et suos ab hostilibus tormentis tegeret, et fossas Rhodiae urbis
momento compleret. Denique classicos, commeatum, tormenta in naues imposuerat,
quum foeda
est cum ferramentis suis, ad cuniculos in terra agendos contraxerat. Quasdam praeterea naueis rudi xilo et succida lana onerari iusserat, quo
saccis ea materia refertis et suos ab hostilibus tormentis tegeret, et fossas Rhodiae urbis
momento compleret. Denique classicos, commeatum, tormenta in naues imposuerat,
quum foeda pestilentia nauales socios adorta coegit Selynem belli consilia omittere.
Itaque subductis nauibus, quas euocauerat, copias domum dimisit; ipse uero haud multo
post in grauiorem recidens morbum medicorum cum metu, tum imperitia extinctus est.
et fossas Rhodiae urbis
momento compleret. Denique classicos, commeatum, tormenta in naues imposuerat,
quum foeda pestilentia nauales socios adorta coegit Selynem belli consilia omittere.
Itaque subductis nauibus, quas euocauerat, copias domum dimisit; ipse uero haud multo
post in grauiorem recidens morbum medicorum cum metu, tum imperitia extinctus est.
nauibus, quas euocauerat, copias domum dimisit; ipse uero haud multo
post in grauiorem recidens morbum medicorum cum metu, tum imperitia extinctus est.
est.
Turcas in officio retinet; uirtutes eius et uitia conferuntur.
et uitia conferuntur.
qui multum terrarum
Turcaico imperio adiunxit, audacia pugnandi longe superauit, uictoriis prope aequauit,
nec Omurathi proaui gloriae cedit. Ille pluries collatis signis cum hoste dimicauit, hic
pluribus prouinciis subactis rem Turcaicam auxit. Coeterum nec morienti Selyni cura in
posteros defuit: nam ne mors eius tumultum in regno excitaret, aliquot ante quam
interiret diebus, sentiens se iam deficere, filium Salamonem ex Caria, quam sane prouinciam
cum adiacentibus regionibus illius cultui attribuerat, acciri iussit. Qui nondum parentis
audacia pugnandi longe superauit, uictoriis prope aequauit,
nec Omurathi proaui gloriae cedit. Ille pluries collatis signis cum hoste dimicauit, hic
pluribus prouinciis subactis rem Turcaicam auxit. Coeterum nec morienti Selyni cura in
posteros defuit: nam ne mors eius tumultum in regno excitaret, aliquot ante quam
interiret diebus, sentiens se iam deficere, filium Salamonem ex Caria, quam sane prouinciam
cum adiacentibus regionibus illius cultui attribuerat, acciri iussit. Qui nondum parentis morte palam facta Constantinopolim quum accessisset,
aliquot ante quam
interiret diebus, sentiens se iam deficere, filium Salamonem ex Caria, quam sane prouinciam
cum adiacentibus regionibus illius cultui attribuerat, acciri iussit. Qui nondum parentis morte palam facta Constantinopolim quum accessisset, praesentia sua Turcas in
officio continuit; non tamen ausus est aedes regias (ita eum mater admonuerat) ingredi,
prius quam per speciem inferias dandi corpus paternum extinctum uidisset. Verebatur
enim circumspecta foemina, Salomonis mater, utpote cui satis perspecta erat admiranda
Selynis simulatio, ne fama mortis
utpote cui satis perspecta erat admiranda
Selynis simulatio, ne fama mortis falso emissa erga se filii mentem deprehenderet.
Porro quidam arbitrantur Selynem ne filium quidem patria dilexisse charitate, quam
sane opinionem inde obortam reor, quia nec Selynes odio propter crudelitatem in suos
caruit, et nemo unquam mortalium extitit consortis imperii
eo impatientior. Eam autem
dominandi libidinem habuit, ut maximam et solam fere gloriam in maximo imperio
sitam esse putaret, et ob id studiosior erat magnae
opinionem inde obortam reor, quia nec Selynes odio propter crudelitatem in suos
caruit, et nemo unquam mortalium extitit consortis imperii
eo impatientior. Eam autem
dominandi libidinem habuit, ut maximam et solam fere gloriam in maximo imperio
sitam esse putaret, et ob id studiosior erat magnae famae quam bonae. Nam dum regni
fines proferre, prolatosque stabilire cupit, neque fidem frangere, neque inhumana uti
crudelitate dubitauit. Sed nec publicum odium expauit, maluitque metui a suis quam diligi. Praeter
saeuitiam ac immensam dominandi cupiditatem ne alieno quidem abstinuit, propterea quod auaritiae stimulis agitatus quosdam ex ditibus purpuratis, ut eorum
bona inuaderet, interfecit, obiciens eis rapacitatem, quasi ingentes opes inique congessissent.
In aliis laudare licet hominem. Praeter morem Othomanorum regum neminem ad se
adeuntem procumbere, aut genibus positis se uenerare passus est. Cibi et uini parcus fuit,
somni etiam minimi, laboris, frigoris, caloris, inediae patientissimus,
se uenerare passus est. Cibi et uini parcus fuit,
somni etiam minimi, laboris, frigoris, caloris, inediae patientissimus,
ueste habituque
uix a priuato discrepans, literarum, quibus Turcae utuntur, satis eruditus. Quum opus
esset, uerba in concione facere non deerat ei dicendi facultas. Nihil libentius audiebat
quam anagnostem gesta illustrium uirorum, praesertim Magni Alexandri legentem.
Interdum uersus etiam sua lingua haud quidem amatorios componebat, sed quibus
testaretur se cupidine gloriae
ei dicendi facultas. Nihil libentius audiebat
quam anagnostem gesta illustrium uirorum, praesertim Magni Alexandri legentem.
Interdum uersus etiam sua lingua haud quidem amatorios componebat, sed quibus
testaretur se cupidine gloriae uehementer flagrare. Fertur in libidinem masculorum
paulo propensior fuisse. Alii nulla eum nisi ex permisso uoluptate usum affirmant: negabat enim regem obscenas aut incestas decere libidines, arbitrabaturque nihil magis aduersari res magnas gerenti quam immodicas uoluptates. In iudices parum integros et prouinciarum
gloriae uehementer flagrare. Fertur in libidinem masculorum
paulo propensior fuisse. Alii nulla eum nisi ex permisso uoluptate usum affirmant: negabat enim regem obscenas aut incestas decere libidines, arbitrabaturque nihil magis aduersari res magnas gerenti quam immodicas uoluptates. In iudices parum integros et prouinciarum praefectos, qui repetundarum accusati et conuicti essent, seuerissime animaduertit. Impatientissime etiam suorum dedecora tulit. Nam sororem et fratris filiam, quum
comperisset eas parum honeste pudicitiam habuisse, necari iussit.
Vita ex insita
et fratris filiam, quum
comperisset eas parum honeste pudicitiam habuisse, necari iussit.
Vita ex insita ambitione tristiori fuit, utpote qui ne conuiuari quidem cum amicis,
nisi admodum raro soleret. Quum de bello suscipiendo deliberaret, amicorum quidem
sententiam exquirebat, sed in capiendo consilio suam potius sequebatur. Suspicabatur
enim duces, qui praesertim sub sene Bazethe diutius uixerant, quietis quam belli studiosiores
esse. Inde uox eius saepius audita se neminem habere, quocum de magnis rebus
consilia agitaret. Itaque neccessario
consilio suam potius sequebatur. Suspicabatur
enim duces, qui praesertim sub sene Bazethe diutius uixerant, quietis quam belli studiosiores
esse. Inde uox eius saepius audita se neminem habere, quocum de magnis rebus
consilia agitaret. Itaque neccessario cogebatur, quae in rem essent, per se excogitare. Et
erat eius solertiae, itaque
et se et hostem exacte perpendebat, ut nullius unquam coepti
eum poenituerit. Quamquam hoc quoque eius felicitati tribuerim, quod, priusquam
alteram experiretur
Damascus Alaudolae iunioris fidei
committitur; Verbosanienses Turcae Iahiciam tentantes a Chegleuuo Dalmata funduntur.
Salomon, Selynis filius, regno inito ratus nihil honestius neque popularibus accaeptius esse
quam regnum a pietate et iustitia auspicari, omnium primum in patris memoriam templum
cum magnificis aedibus erigere instituit,
cum magnificis aedibus erigere instituit,
conferenda esset, necessaria capere possent. Porro apud
Machomethanos non modo reges, sed etiam omnes magnae fortunae uiri templa
hospitalibus aedibus adiunctis aedificant, easque domunculis exornant et commodis pro
facultatibus instruunt. Auctor templi sepulchrum sibi in eodem templo constituit ac fato
functus eo infertur, in aedibus uero templo appositis diuersoria simul et cibaria egenis
perpetuo, ut dictum est, peregreque aduenientibus per triduum benigne exhibentur.
Haec ubi decreuit, edixit, ut si cui essent bona a parentis sui
apud
Machomethanos non modo reges, sed etiam omnes magnae fortunae uiri templa
hospitalibus aedibus adiunctis aedificant, easque domunculis exornant et commodis pro
facultatibus instruunt. Auctor templi sepulchrum sibi in eodem templo constituit ac fato
functus eo infertur, in aedibus uero templo appositis diuersoria simul et cibaria egenis
perpetuo, ut dictum est, peregreque aduenientibus per triduum benigne exhibentur.
Haec ubi decreuit, edixit, ut si cui essent bona a parentis sui procuratoribus inique
erepta, etiamsi sint fisco illata, causa
ubi decreuit, edixit, ut si cui essent bona a parentis sui procuratoribus inique
erepta, etiamsi sint fisco illata, causa cognita restituerentur. Atque ita omnibus fere,
quibus per iniuriam quicquam ablatum erat, magna omnium admiratione redditum.
Nefas enim Turcae putant in fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam uertere: tantum plane
Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis
uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui praesertim in
inique
erepta, etiamsi sint fisco illata, causa cognita restituerentur. Atque ita omnibus fere,
quibus per iniuriam quicquam ablatum erat, magna omnium admiratione redditum.
Nefas enim Turcae putant in fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam uertere: tantum plane
Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis
uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui praesertim in aula Turcarum regis degunt, aut
serui aut libertine conditionis, quorum
etiamsi sint fisco illata, causa cognita restituerentur. Atque ita omnibus fere,
quibus per iniuriam quicquam ablatum erat, magna omnium admiratione redditum.
Nefas enim Turcae putant in fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam uertere: tantum plane
Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis
uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui praesertim in aula Turcarum regis degunt, aut
serui aut libertine conditionis, quorum proprium est assentari,
in fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam uertere: tantum plane
Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis
uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui praesertim in aula Turcarum regis degunt, aut
serui aut libertine conditionis, quorum proprium est assentari, atque in gratiam dominorum omnia et loqui et facere.
Dum haec Salomon agit, literę e Syria ad eum afferuntur Iamberdinum, Damasci
praefectum, defecisse et contracta haud parua eius
principis, seu publicam uertere: tantum plane
Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis
uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui praesertim in aula Turcarum regis degunt, aut
serui aut libertine conditionis, quorum proprium est assentari, atque in gratiam dominorum omnia et loqui et facere.
Dum haec Salomon agit, literę e Syria ad eum afferuntur Iamberdinum, Damasci
praefectum, defecisse et contracta haud parua eius regionis hominum manu Heliopolim
Syriae oppugnare. Igitur eo confestim exercitus cum duce
agit, literę e Syria ad eum afferuntur Iamberdinum, Damasci
praefectum, defecisse et contracta haud parua eius regionis hominum manu Heliopolim
Syriae oppugnare. Igitur eo confestim exercitus cum duce Perchato Dalmata, qui
Iamberdini conatus comprimeret, missus. Itaque in agro Damasceno pugna commissa,
qui defecerant profligati, Iamberdinus ipse, ut ex Salomonis literis ad quosdam amicos
scriptis cognitum est, interfectus, Damascus a Turcis recoepta, Alaudolaeque
iunioris fidei, cuius praeclarum facinus in hoc ipso
Itaque in agro Damasceno pugna commissa,
qui defecerant profligati, Iamberdinus ipse, ut ex Salomonis literis ad quosdam amicos
scriptis cognitum est, interfectus, Damascus a Turcis recoepta, Alaudolaeque
iunioris fidei, cuius praeclarum facinus in hoc ipso praelio aduersus Iamberdinum extitit, commissa. Hic est autem Alaudola ille, qui coniuratione facta cum quibusdam
Minoris Armeniae nobilibus seniorem Alaudolam, licet consanguineum, regnumque eius
Selyni ob simultatem inter ipsos de regno exortam prodiderat. Et
Hic est autem Alaudola ille, qui coniuratione facta cum quibusdam
Minoris Armeniae nobilibus seniorem Alaudolam, licet consanguineum, regnumque eius
Selyni ob simultatem inter ipsos de regno exortam prodiderat. Et quamquam Turcae
predicabant Iamberdinum in hac pugna cecidisse, non desunt tamen, qui affirment illum
ex praelio uiuum elapsum, atque ad Ismahelem Armeniae regem perfugisse.
Per idem tempus trecenti circiter equites Turcae, qui Verbosaniam, oppidum
mediterraneae Dalmatiae, incolebant, factis militaribus admodum
fraudi locum inuenturos, et quia custodias Hungarorum morte Selynis
remissiores esse putabant, et quia Salomon miserat oratorem ad Lodouicum Casimirum,
regem Hungarorum, pacem petitum et ob id hostilia a Turcis haud uidebantur Hungaris
timenda. Itaque quum tecti montibus ac syluis in proximam urbi uallem paucis ante solis
occasum horis peruenissent, eo loci sese condiderunt, a quarta statim uigilia scalis admotis urbem aggressuri. Erat Iahiciani praesidii praefectus Petrus Chegleuus Dalmata, acerrimus iuuenis, nec Turcaicis opportunus insidiis, quippe qui cum Turcis bellare
quippe qui cum Turcis bellare a tenera
fere aetate didicerat. Itaque quum Turcae Iahicianos speculatores, quos Chegleuus per
loca urbi uicina exploratum identidem mittebat, ne quid improuisae fraudis a Turcis
strueretur, haudquaquam fefellissent, indicatumque praefecto esset, ubi Turcae in insidiis laterent, conuocatis militibus suis (praeerat autem ducentis circiter equitibus) iubet eos
leui cibo uires corporis reficere, deinde equos sternere, paratosque in expeditionem esse.
Primis igitur tenebris centum equites silenti agmine ex oppido emittit, docetque, ut circuita ualle in
ne quid improuisae fraudis a Turcis
strueretur, haudquaquam fefellissent, indicatumque praefecto esset, ubi Turcae in insidiis laterent, conuocatis militibus suis (praeerat autem ducentis circiter equitibus) iubet eos
leui cibo uires corporis reficere, deinde equos sternere, paratosque in expeditionem esse.
Primis igitur tenebris centum equites silenti agmine ex oppido emittit, docetque, ut circuita ualle in qua Turcae abditi erant, occulti a tergo illis considerent, et ubi signum consurgendi accepissent, hostes, sublato quanto maximo clamore possent, inuaderent. Ipse
paulo ante
in insidiis laterent, conuocatis militibus suis (praeerat autem ducentis circiter equitibus) iubet eos
leui cibo uires corporis reficere, deinde equos sternere, paratosque in expeditionem esse.
Primis igitur tenebris centum equites silenti agmine ex oppido emittit, docetque, ut circuita ualle in qua Turcae abditi erant, occulti a tergo illis considerent, et ubi signum consurgendi accepissent, hostes, sublato quanto maximo clamore possent, inuaderent. Ipse
paulo ante lucem iubet puellas et coeteras iuniores mulieres choreas extra urbem ducere,
atque in conspectu Turcarum audacter
emittit, docetque, ut circuita ualle in qua Turcae abditi erant, occulti a tergo illis considerent, et ubi signum consurgendi accepissent, hostes, sublato quanto maximo clamore possent, inuaderent. Ipse
paulo ante lucem iubet puellas et coeteras iuniores mulieres choreas extra urbem ducere,
atque in conspectu Turcarum audacter pergere, affirmans se in tempore auxilio affuturum. Turcae nondum scalis effectis ab his, quibus id negocii demandatum erat omnis nempe
conatus sine scalis uanus omnino
erant, occulti a tergo illis considerent, et ubi signum consurgendi accepissent, hostes, sublato quanto maximo clamore possent, inuaderent. Ipse
paulo ante lucem iubet puellas et coeteras iuniores mulieres choreas extra urbem ducere,
atque in conspectu Turcarum audacter pergere, affirmans se in tempore auxilio affuturum. Turcae nondum scalis effectis ab his, quibus id negocii demandatum erat omnis nempe
conatus sine scalis uanus omnino futurus uidebatur ― conspecto puellarum
choro, et iam
puellarum
choro, et iam lux appetebat, consilium oppidi inuadendi omittunt, atque ad rapinam uirginum sese conuertunt. Qua re animaduersa Kegleuus cum reliquis equitibus ex oppido
prouolat, mulieribusque receptis ac post equites ita locatis, ut per sese tuto urbem
repetere possent, in Turcas impetum facit, dato signo illis, qui trans montem conditi
erant, ut a tergo hostes adorirentur. Itaque Turcae ad unum omnes, uix nuntio cladis
relicto, caesi, aut capti.
Itaque Turcae ad unum omnes, uix nuntio cladis
relicto, caesi, aut capti.
Eodem fere tempore
Samandriani Turcae a quibusdam falsis Christianis certiores facti magnam uim pecoris
haud procul Istri ripis uagari, citraque dimicationem excipi atque abduci posse. Turcae
igitur delecti omnes traiecto Danubio, dum praedam persequuntur, in praesidium
Taurunense incidunt, quod sane ad ipsum defendendum pecus a praefecto Tauruni ultra
Istrum inscientibus Turcis missum erat. Nempe praedatores amnem transmittentes a
Taurunensibus conspecti fuerant. Itaque ingenti caede ad naues compulsi documentum
dederunt se latrones magis
Nempe praedatores amnem transmittentes a
Taurunensibus conspecti fuerant. Itaque ingenti caede ad naues compulsi documentum
dederunt se latrones magis esse quam bellatores, nec tam uirtute quam fraude et furto
niti.
Mos est Turcarum regum, simul ac regnum iniere, contractis in unum imperii
uiribus, nouam aliquam expeditionem suscipere, quo et suis uirtutem atque animi magnitudinem probarent, et hostibus accolis, ne quis ab his motus oriretur, metum inicerent.
Itaque Salomon Othomanus, Turcarum rex, quem pater Selynes, quum animaduertisset
in luxum ac libidines
iniere, contractis in unum imperii
uiribus, nouam aliquam expeditionem suscipere, quo et suis uirtutem atque animi magnitudinem probarent, et hostibus accolis, ne quis ab his motus oriretur, metum inicerent.
Itaque Salomon Othomanus, Turcarum rex, quem pater Selynes, quum animaduertisset
in luxum ac libidines admodum pronum, nec more gentis suae armorum et aequitandi
studio teneri, ignauissimum Othomanorum fore iudicarat, ne a maioribus suis degenerasse uideretur, initio regni armis sibi gloriam comparare statuit, ratus id incoeptum
non minus regno suo utile, quam sibi
Othomanorum fore iudicarat, ne a maioribus suis degenerasse uideretur, initio regni armis sibi gloriam comparare statuit, ratus id incoeptum
non minus regno suo utile, quam sibi ipsi amplum et gloriosum fore.
Igitur quum in
Asiam exercitum traicere, Colchis, quos Georgistanos aetas nostra appellat, arma illaturus cogitaret ― quippe Colchi, quum sint tam Turcaicis, quam Sophenorum finibus in
Asia appositi, multo maiore studio in Sophenos, Turcarum hostes, quam in Turcas inclinant, credentes Othomanos
quam sibi ipsi amplum et gloriosum fore.
Igitur quum in
Asiam exercitum traicere, Colchis, quos Georgistanos aetas nostra appellat, arma illaturus cogitaret ― quippe Colchi, quum sint tam Turcaicis, quam Sophenorum finibus in
Asia appositi, multo maiore studio in Sophenos, Turcarum hostes, quam in Turcas inclinant, credentes Othomanos superbe nimium, simul et auare uictis imperitare ― cum
Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est, legatione
duxit, quibus pater Selynes
Igitur quum in
Asiam exercitum traicere, Colchis, quos Georgistanos aetas nostra appellat, arma illaturus cogitaret ― quippe Colchi, quum sint tam Turcaicis, quam Sophenorum finibus in
Asia appositi, multo maiore studio in Sophenos, Turcarum hostes, quam in Turcas inclinant, credentes Othomanos superbe nimium, simul et auare uictis imperitare ― cum
Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est, legatione
duxit, quibus pater Selynes pacem
Igitur quum in
Asiam exercitum traicere, Colchis, quos Georgistanos aetas nostra appellat, arma illaturus cogitaret ― quippe Colchi, quum sint tam Turcaicis, quam Sophenorum finibus in
Asia appositi, multo maiore studio in Sophenos, Turcarum hostes, quam in Turcas inclinant, credentes Othomanos superbe nimium, simul et auare uictis imperitare ― cum
Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est, legatione
duxit, quibus pater Selynes pacem cum illis fecerat, ne Hungari
Othomanos superbe nimium, simul et auare uictis imperitare ― cum
Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est, legatione
duxit, quibus pater Selynes pacem cum illis fecerat, ne Hungari interim Salomonis
absentiam in consilio habentes aut aliquid Turcaici agri armis occuparent, aut incursionibus fines uexarent. Sed quum Hungari, qui in procuratione regni propter aetatem
regis erant, legato contra ius gentium retento nullum aliquamdiu responsum, utpote consilii capiundi incerti, dedissent ― neque
missa, ut supra dictum est, legatione
duxit, quibus pater Selynes pacem cum illis fecerat, ne Hungari interim Salomonis
absentiam in consilio habentes aut aliquid Turcaici agri armis occuparent, aut incursionibus fines uexarent. Sed quum Hungari, qui in procuratione regni propter aetatem
regis erant, legato contra ius gentium retento nullum aliquamdiu responsum, utpote consilii capiundi incerti, dedissent ― neque enim pacem cum Turca componere in animum
inducebant, quippe turpe arbitrabantur Christianis esse cum Machomethano foedere
Turcaici agri armis occuparent, aut incursionibus fines uexarent. Sed quum Hungari, qui in procuratione regni propter aetatem
regis erant, legato contra ius gentium retento nullum aliquamdiu responsum, utpote consilii capiundi incerti, dedissent ― neque enim pacem cum Turca componere in animum
inducebant, quippe turpe arbitrabantur Christianis esse cum Machomethano foedere
iungi, neque rursus uirium suarum conscii bellum cum eo gerere audebant, rege praesertim suo admodum puero, nec ullam fere inter suos auctoritatem obtinente ― Turca ira
inflamatus atque insolentiae
Christianis esse cum Machomethano foedere
iungi, neque rursus uirium suarum conscii bellum cum eo gerere audebant, rege praesertim suo admodum puero, nec ullam fere inter suos auctoritatem obtinente ― Turca ira
inflamatus atque insolentiae Hungarorum infensus arma Asiae destinata in eos conuertere subito quodam impetu raptus statuit, ratus, ut euenit, se omnia apud Hungaros
imparata, armisque suis, si accelerasset iter, peruia atque exposita inuenturum. Nam ab
excessu regis Matthiae Chugniadis Coruini ad illam diem, qua Salomon fines Pannoniae
inuasit, per
imparata, armisque suis, si accelerasset iter, peruia atque exposita inuenturum. Nam ab
excessu regis Matthiae Chugniadis Coruini ad illam diem, qua Salomon fines Pannoniae
inuasit, per triginta fere annos res Hungarica adeo deses atque imbellis fuit ex ocii diuturnitate ac belli desuetudine, ut in sola uitia, diuitias et luxuriam creuerit. Ad hoc satis
compertum habebat principes regni inter se dissidere, nec regi, praeter quam quod
summa aerarii inopia laboraret, ob aetatem quicquam auctoritatis inter suos esse.
Et auxerat regis contemptum casus et
habebat principes regni inter se dissidere, nec regi, praeter quam quod
summa aerarii inopia laboraret, ob aetatem quicquam auctoritatis inter suos esse.
Et auxerat regis contemptum casus et caedes duorum Hungariae nobilium uirorum
indigne a quodam Boëmo in rixa subito exorta interemptorum. Quorum caedem, quum
rex ulcisci deberet, ne Boëmos gentem bellica uirtute illustrem sibique deditissimam ab
se alienaret, inultam esse magna Hungarorum consternatione passus est, tametsi humanissima et tempori conuenienti
principibus,
qui illi perduellionem iudicaturi erant,
contenderit. Atque iccirco sunt, qui credant
Hungaros a Turca, Hungaricae discordiae haud ignaro, legatione
in speciem pacis
petendae missa, fraude actos, quo improuidos ac de bello nihil suspicantes adoriretur.
Igitur conuocatis amicis, quibuscum de maioribus rebus consultabat, ad eos de bello
Hungaris inferendo refert. Et quo populares ad bellum ineundum uehementius accenderet, ementitur
fraude actos, quo improuidos ac de bello nihil suspicantes adoriretur.
Igitur conuocatis amicis, quibuscum de maioribus rebus consultabat, ad eos de bello
Hungaris inferendo refert. Et quo populares ad bellum ineundum uehementius accenderet, ementitur nulla regii decoris habita ratione, in uulgusque spargi imperat Hungaros
sublato gentium iure legato suo aures et nares praecidisse. Nec uanitas tanto regi apud
Turcas infamiae fuit, sed potius ― ita mores Machometanorum sese habent ― prudentiae assignata est. Caeterum quoniam animaduertebat
habent ― prudentiae assignata est. Caeterum quoniam animaduertebat animos quorundam amicorum
ac purpuratorum a bello Hungaris inferendo haud parum abhorrere, nec facile ad eam
expeditionem Hungarici nominis metu impelli, Pyrrhi Mustaphae suasu, qui et apud
ipsum prudentia sua in magno erat honore, et Christianos inexplicabili odio persequebatur, huiuscemodi oratione ad bellum suscipiendum eos hortatus est:
Si mihi, uiri Turcae, de imperio tantum proferendo decertandum esset, armisque gloria quaerenda, satis honestam causam belli aduersus Hungaros ineundi
huiuscemodi oratione ad bellum suscipiendum eos hortatus est:
Si mihi, uiri Turcae, de imperio tantum proferendo decertandum esset, armisque gloria quaerenda, satis honestam causam belli aduersus Hungaros ineundi mihi esse existimarem. Quippe semper magnorum uirorum in numero habiti sunt, qui augendo armis
imperio gloriam suam excoluerunt. Nunc uero, quum sim insigni iniuria lacessitus, non
modo iustam belli causam, sed etiam neccessariam mihi obuenisse arbitror. Nam quum
legatio iure gentium ubique sancta sit, eam Hungari temeritate ac
non
modo iustam belli causam, sed etiam neccessariam mihi obuenisse arbitror. Nam quum
legatio iure gentium ubique sancta sit, eam Hungari temeritate ac superbia, spreto
Othomanorum fastigio, dupliciter uiolarunt, et quod legationi nostrae noluerint respondere, et quod legatum ipsum in carcerem coniecerint. Magno igitur animo Hungarorum
iniuriis obuiam eundum est, dandaque opera, ut qui priores lacessere ausi sunt, eos iniuriae suę poeniteat. Nam si facinoris huius obliti fuerimus, uidebimur superbissimae
genti timore ultionem omisisse. Atqui sicut gloriosius, ita
uidebimur superbissimae
genti timore ultionem omisisse. Atqui sicut gloriosius, ita multo tutius est facere quam
habere metum, alioqui coeteri quoque Christiani, et imprimis accolae, formidine nostra
abusi incipient nos oppugnare, et bellum, quod ad hanc diem semper inferre consueuimus,
in terram nostram accipiemus, Christianisque, qui nobis metu parent, occasionem
dabimus, uti aeque ac Hispanarum triremium remiges, nacti libertatis opportunitatem,
abruptis uinculis arma in nos conuertant.
Quare omissa Asia tota hac belli mole in Hungaros ita
abusi incipient nos oppugnare, et bellum, quod ad hanc diem semper inferre consueuimus,
in terram nostram accipiemus, Christianisque, qui nobis metu parent, occasionem
dabimus, uti aeque ac Hispanarum triremium remiges, nacti libertatis opportunitatem,
abruptis uinculis arma in nos conuertant.
Quare omissa Asia tota hac belli mole in Hungaros ita irrumpendum censeo, ut
famam quoque nostri aduentus antecedamus, nesciosque ac incautos offendamus. Nec
ulla magnopere Hungaris uerecundia obstricti erimus, eo quod bellum illis
inferre consueuimus,
in terram nostram accipiemus, Christianisque, qui nobis metu parent, occasionem
dabimus, uti aeque ac Hispanarum triremium remiges, nacti libertatis opportunitatem,
abruptis uinculis arma in nos conuertant.
Quare omissa Asia tota hac belli mole in Hungaros ita irrumpendum censeo, ut
famam quoque nostri aduentus antecedamus, nesciosque ac incautos offendamus. Nec
ulla magnopere Hungaris uerecundia obstricti erimus, eo quod bellum illis haud denuntiatum inferimus, utpote quod ipsi priores, sacrum inter
sed hominem tantum sapientissimum, Deoque accaeptissimum fuisse, et
demum iudicem mortalium omnium futurum existimamus, Christiani uero ita Deo genitum, ut nunquam incoeperit putant. Qui ait, qui se ipsum depresserit, is a Deo extolletur, qui uero per arrogantiam nimium sibi attribuerit, in ima deturbabitur. Maximum
autem rei incipiendae momentum est, ut quod acturus sis, Deo propitio agas. Porro quae
iuste incoeperis, ea secundum ius fasque euentura sunt. Nunquam enim Deus iustae
defuit uindictae. Quum igitur Deo auctore bellum incipiamus, qui dubitare de
Thibisco et
Mariso amnibus adiacentes uix casae aliquot ac pastorum tuguria ab solitudine uindicent.
Nostrum uero contra regnum ab Othomano coeptum, quia Turcas neque uirtus neque
fortuna ad hanc diem destituit, dum semper eodem industriae tenore nouas prouincias ad
imperium adiungimus, in dies magis ac magis ingenti accessione augetur. Quascunque
enim terras armati adimus, eas confestim ditionis nostrae facimus. Orsi sunt a Mysia
imperium nostri progenitores, iam totam Minorem Asiam, cum bona Maioris Armeniae
parte tenemus. Nuper Syria et Aegyptus
gentes, quae cum Turcis pugnare ausae sunt, polliceantur fortunam. Sed nec magnifaciendos censeo regis Hungari cognatos et affines principes.
Nunquam hi ulla fideli societate atque amicitia coire poterunt: modo eos ambitio, modo
inuidia, modo odium disiungit. Ad haec nemo in alterius gratiam pecuniam suam, sine
qua nullam expeditionem persequi possumus, absumere et militiae labores subire facile in
animum inducit. Nam quae homines chara habent, his, ut ita dixerim, incumbunt, et in
eroganda pecunia suae quisque rei potius quam amici rationem ducit.
Quum
et affines principes.
Nunquam hi ulla fideli societate atque amicitia coire poterunt: modo eos ambitio, modo
inuidia, modo odium disiungit. Ad haec nemo in alterius gratiam pecuniam suam, sine
qua nullam expeditionem persequi possumus, absumere et militiae labores subire facile in
animum inducit. Nam quae homines chara habent, his, ut ita dixerim, incumbunt, et in
eroganda pecunia suae quisque rei potius quam amici rationem ducit.
Quum igitur neque Hungarorum uires incoeptis nostris moram inicere possint, neque
illis auxilii externi spes ulla sit, nullo repugnante
modo eos ambitio, modo
inuidia, modo odium disiungit. Ad haec nemo in alterius gratiam pecuniam suam, sine
qua nullam expeditionem persequi possumus, absumere et militiae labores subire facile in
animum inducit. Nam quae homines chara habent, his, ut ita dixerim, incumbunt, et in
eroganda pecunia suae quisque rei potius quam amici rationem ducit.
Quum igitur neque Hungarorum uires incoeptis nostris moram inicere possint, neque
illis auxilii externi spes ulla sit, nullo repugnante uictoriam, quam nemo Othomanorum
regum ad hanc diem consecutus est, domum de
quam nemo Othomanorum
regum ad hanc diem consecutus est, domum de Hungaris reportaturi sumus, modo cunctatio nostra eorum socordiam ac negligentiam non stimulauerit, torporemque, quo iam
trigesimum annum marcescunt, excusserit.
est, domum de Hungaris reportaturi sumus, modo cunctatio nostra eorum socordiam ac negligentiam non stimulauerit, torporemque, quo iam
trigesimum annum marcescunt, excusserit.
sua deuincire credunt.
tum priuatim auaritia, ut praeterquam quod a regio questore praesidiis locorum
omnia maligne praeberentur, ipsi etiam praefecti haud paruam stipendii militum partem,
nullo regiae censurae ob regis aetatem respectu, interuerterent. Et sunt sane plaeraque
Hungarorum ingenia, ut non nisi metu in officio contineantur, atque eo petulantiae
quosdam eorum prouectos fuisse satis constat, ut non dubitarent propalam praedicare e
republica esse regem inopia premi, nec debere eum armis et legionibus succinctum esse,
si tyrannidem exercere nolit, nobilitatem uero diuitiis abundare, ut
quod scelestos et dicto minime audientes principes ad officium cogere nequeat, neque pacis
neque belli munia e regia dignitate satis obire potest, sed dempta sibi regis auctoritate
omnia praecario, aeque ac priuatus, agere cogitur. Atque hinc in regem ex egestate contemptus, ex priuatorum uero opulentia superbia, animorum elatio, factiones, et discordiae, rerum publicarum pestes maxime, oriuntur. Itaque contra ac plaerique
Hungarorum opinantur res se habet. Nam regem opulentia maxime decet, priuatos uero
paupertas, qua sane
oriuntur. Itaque contra ac plaerique
Hungarorum opinantur res se habet. Nam regem opulentia maxime decet, priuatos uero
paupertas, qua sane magistra militaris praesertim disciplina semper stetit.
Iam Salomon de bello cum Hungaris ineundo certus erat, quum quidam ex amicis,
qui in concilio erant, conuersus in illum, Non esse , inquit, festinandum, temereue quicquam
decernendum, nec Hungarorum regem ob aetatem contemnendum, quippe esse illi
patruum Sigismundum Polonorum regem, uirum bello et multis uictoriis insignem, qui an
fratris filium ab se
ac plaerique
Hungarorum opinantur res se habet. Nam regem opulentia maxime decet, priuatos uero
paupertas, qua sane magistra militaris praesertim disciplina semper stetit.
Iam Salomon de bello cum Hungaris ineundo certus erat, quum quidam ex amicis,
qui in concilio erant, conuersus in illum, Non esse , inquit, festinandum, temereue quicquam
decernendum, nec Hungarorum regem ob aetatem contemnendum, quippe esse illi
patruum Sigismundum Polonorum regem, uirum bello et multis uictoriis insignem, qui an
fratris filium ab se destitutum esse passurus sit,
qui an
fratris filium ab se destitutum esse passurus sit, accuratius considerandum. Itaque prius
quam Hungaris arma inferantur, Polonum ab auxilio illis ferendo ad sua potissimum
tuenda auertendum, distinendumque ne Hungaris possit succurere, censeo. Quum omnes,
et imprimis regem in suam adduxisset sententiam, magna ui auri ad Thatarum,
Polonorum accolam, missa, eum ad fines regni Polonici deuastandos perpulit,
Sigismundumque proprio bello domi occupatum Hungaris coniungi prohibuit, tametsi
Polonus Thataros comisso praelio ingenti caede a finibus
eum ad fines regni Polonici deuastandos perpulit,
Sigismundumque proprio bello domi occupatum Hungaris coniungi prohibuit, tametsi
Polonus Thataros comisso praelio ingenti caede a finibus suis submouerit. Nec satis
uisum Turcis ad distringendos Hungaros Polonum Thataricis armis in Polonia continere,
sed etiam terrore Hungarici nominis compulsi Mechmetem Alydem Michallium, ex regiis purpuratis ducem impigrum, cum quadraginta millibus equitum, quos Turcae a
praedandi studio
qui fines ibi Hungaricos
populando non sinerent Transistranos Pannoniis adiungi, nec ullam his opem inde afferri. Qui tandem traiecto Danubio, non ausus Transistranam ingredi Hungariam ― saepius
enim ibi profligatus fuerat ― non modo nulla re memorabili gesta, sed ne uiso quidem
hoste in Moesiam, unde uenerat, regressus est.
Caeterum Turca, ne ea parte, qua Sauus Danubium illabens Tauruni muros praeterfluit, nauibus quicquam ab Hungaris in urbem importari possit, aliquot dyerotas e Ponto
per Istrum aduerso flumine, eadem nauigatione, qua quondam Argonautae, ut quidam
ingredi Hungariam ― saepius
enim ibi profligatus fuerat ― non modo nulla re memorabili gesta, sed ne uiso quidem
hoste in Moesiam, unde uenerat, regressus est.
Caeterum Turca, ne ea parte, qua Sauus Danubium illabens Tauruni muros praeterfluit, nauibus quicquam ab Hungaris in urbem importari possit, aliquot dyerotas e Ponto
per Istrum aduerso flumine, eadem nauigatione, qua quondam Argonautae, ut quidam
scriptores tradidere, Aeetam Colchorum regem fugientes eas regiones petierant, eo
deduci imperauit. Quibus cum magnam uim lyntrium,
importari possit, aliquot dyerotas e Ponto
per Istrum aduerso flumine, eadem nauigatione, qua quondam Argonautae, ut quidam
scriptores tradidere, Aeetam Colchorum regem fugientes eas regiones petierant, eo
deduci imperauit. Quibus cum magnam uim lyntrium, quas in proximis regionibus fabricandas curauerat, adiecisset, ripas Danubii diligenter custodiri, urbemque ea quoque
parte obsideri iussit. Interim lustrato exercitu in agro Hadrianopolitano, magnis itineribus per Thraciam Nessum in Dardanos, hinc in Moesiam contendit, inde ad
regem fugientes eas regiones petierant, eo
deduci imperauit. Quibus cum magnam uim lyntrium, quas in proximis regionibus fabricandas curauerat, adiecisset, ripas Danubii diligenter custodiri, urbemque ea quoque
parte obsideri iussit. Interim lustrato exercitu in agro Hadrianopolitano, magnis itineribus per Thraciam Nessum in Dardanos, hinc in Moesiam contendit, inde ad Sauum
amnem, qua is Danubium influit Moesosque a Pannoniis dirimit, ingentibus cum copiis
Taurunum ac Sabactium oppida, ut dictum est, oppugnaturus pene cursim atque
eo
deduci imperauit. Quibus cum magnam uim lyntrium, quas in proximis regionibus fabricandas curauerat, adiecisset, ripas Danubii diligenter custodiri, urbemque ea quoque
parte obsideri iussit. Interim lustrato exercitu in agro Hadrianopolitano, magnis itineribus per Thraciam Nessum in Dardanos, hinc in Moesiam contendit, inde ad Sauum
amnem, qua is Danubium influit Moesosque a Pannoniis dirimit, ingentibus cum copiis
Taurunum ac Sabactium oppida, ut dictum est, oppugnaturus pene cursim atque incredibili celeritate peruenit, praemisso ultra Sauum Balyde Iachino, eius
Quibus cum magnam uim lyntrium, quas in proximis regionibus fabricandas curauerat, adiecisset, ripas Danubii diligenter custodiri, urbemque ea quoque
parte obsideri iussit. Interim lustrato exercitu in agro Hadrianopolitano, magnis itineribus per Thraciam Nessum in Dardanos, hinc in Moesiam contendit, inde ad Sauum
amnem, qua is Danubium influit Moesosque a Pannoniis dirimit, ingentibus cum copiis
Taurunum ac Sabactium oppida, ut dictum est, oppugnaturus pene cursim atque incredibili celeritate peruenit, praemisso ultra Sauum Balyde Iachino, eius partis Dalmatiae,
quam
ingentibus cum copiis
Taurunum ac Sabactium oppida, ut dictum est, oppugnaturus pene cursim atque incredibili celeritate peruenit, praemisso ultra Sauum Balyde Iachino, eius partis Dalmatiae,
quam Bossinam uocant, praefecto, qui scilicet et ex tuto exploraret, an ullae
Hungarorum copiae in Syrmium conuenissent, simul et daret operam, ne quid inde subsidii commeatusue Taurunum submitti posset. Mandatisque adiecit, ne Syrmiensem
regionem ulla belli clade afficeret, sed rusticos colere agros, pecora pascere, et caeteris
agrestibus operibus incumbere amoto hostili metu
adiecit, ne Syrmiensem
regionem ulla belli clade afficeret, sed rusticos colere agros, pecora pascere, et caeteris
agrestibus operibus incumbere amoto hostili metu permitterent, existimans ea lenitate ac
clementia et sibi apud Hungaros beneuolentiam conciliatum iri, et agrestes in nobilitatem de integro concitari posse. Non enim eum fugiebat inter agricultores et nobiles
magnas intercedere simultates, ex eo iam tempore, quo plebs in nobilitatem Georgio
Scytha duce, ut supra demonstratum est, coniurarat.
existimans ea lenitate ac
clementia et sibi apud Hungaros beneuolentiam conciliatum iri, et agrestes in nobilitatem de integro concitari posse. Non enim eum fugiebat inter agricultores et nobiles
magnas intercedere simultates, ex eo iam tempore, quo plebs in nobilitatem Georgio
Scytha duce, ut supra demonstratum est, coniurarat.
Turcae calliditatem ac subdolam clęmentiam foemina quaedam eius regionis princeps, Iaxiorum soror, haud
minore astu elusit. Nam quum audisset Salomonem iussisse suis, ne quid hostile
Pannonicis colonis inferrent, suspectam habens nouam ac inusitatam Turcae lenitatem,
plusque in eo, ne possit decipi, quam in fide Turcaica reponens, missa ad Turcam cum
donis legatione, se suaque omnia illi dedi simulauit, et quo simulatio occultior esset,
fugeque, quam meditabatur quamque iam praeparauerat, suspitionem a se auerteret, hoc
sibi caueri a Turca legatis iussit,
clęmentiam foemina quaedam eius regionis princeps, Iaxiorum soror, haud
minore astu elusit. Nam quum audisset Salomonem iussisse suis, ne quid hostile
Pannonicis colonis inferrent, suspectam habens nouam ac inusitatam Turcae lenitatem,
plusque in eo, ne possit decipi, quam in fide Turcaica reponens, missa ad Turcam cum
donis legatione, se suaque omnia illi dedi simulauit, et quo simulatio occultior esset,
fugeque, quam meditabatur quamque iam praeparauerat, suspitionem a se auerteret, hoc
sibi caueri a Turca legatis iussit, ut scilicet illius permissu eos
legatis confestim ad illam remisit, quo eiusdem praesentis dextra promissa ac fidem sancirent. Interea dum legati ad Turcam proficiscuntur, indeque redeunt, Iaxia oneratis circiter uiginti carris suppelectile ac pecunia,
coeterisque, quae haud operosa grauiaque portatu erant, ea omnia in intimum regnum
deuehi iubet. Ipsa excoeptis Turcae oratoribus atque extemplo trucidatis, eodem, quo
res suas praemiserat, cum liberis suis sese contulit, atque ita aut sua fraude Turcae dolis
obuiam iuit, aut clementiam illius in crudelitatem uertit. Nam Turca hac, ut ferunt, iniuria
quae haud operosa grauiaque portatu erant, ea omnia in intimum regnum
deuehi iubet. Ipsa excoeptis Turcae oratoribus atque extemplo trucidatis, eodem, quo
res suas praemiserat, cum liberis suis sese contulit, atque ita aut sua fraude Turcae dolis
obuiam iuit, aut clementiam illius in crudelitatem uertit. Nam Turca hac, ut ferunt, iniuria irritatus ― et sunt Turcae ob ingenitam simulationem ad scelera ipsorum excusanda
haud omnino infacundi ― nulli Christianorum, quos in potestate posthac, uel fide interposita, habuit, pepercit.
At Hungari ubi accepere Turcarum
cum liberis suis sese contulit, atque ita aut sua fraude Turcae dolis
obuiam iuit, aut clementiam illius in crudelitatem uertit. Nam Turca hac, ut ferunt, iniuria irritatus ― et sunt Turcae ob ingenitam simulationem ad scelera ipsorum excusanda
haud omnino infacundi ― nulli Christianorum, quos in potestate posthac, uel fide interposita, habuit, pepercit.
At Hungari ubi accepere Turcarum regem cum ingenti exercitu fines Pannoniae inuasisse atque ad Taurunum castra posuisse, quia pacis modo incuriose id temporis agebant, trepidare coeperunt, pauoreque ac consternatione
indicaret, et pecuniam ad conducendum militem ab eo peteret. Quamquam
plaerique e senatu Hungarico, caeteris prudentiores, hanc legationem ualde improbarunt, utpote quae ex dignitate Hungarici nominis haudquaquam esset. Nam Hungaris
insperata re perculsis consilium magis et charitas in communem patriam, regiaque auctoritas, qua rex, quae in rem essent, imperaret, quam aut pecunia, aut miles deerat.
Quippe regnum Hungariae uiris, equis, armis, auro, atque argento nulli Christianorum
orbis regno secundum, satis per se ad sui defensionem futurum tunc fuisset,
Quamquam
plaerique e senatu Hungarico, caeteris prudentiores, hanc legationem ualde improbarunt, utpote quae ex dignitate Hungarici nominis haudquaquam esset. Nam Hungaris
insperata re perculsis consilium magis et charitas in communem patriam, regiaque auctoritas, qua rex, quae in rem essent, imperaret, quam aut pecunia, aut miles deerat.
Quippe regnum Hungariae uiris, equis, armis, auro, atque argento nulli Christianorum
orbis regno secundum, satis per se ad sui defensionem futurum tunc fuisset, priuatisque
opibus publica res egregie administrari potuisset, si
auro, atque argento nulli Christianorum
orbis regno secundum, satis per se ad sui defensionem futurum tunc fuisset, priuatisque
opibus publica res egregie administrari potuisset, si regii imperii uerecundiam nobilitas
habuisset, et pro se quisque regi ac patriae tempus commodare in animum induxisset,
recepturi mox, quum pecunia in ęrario esset, quae in communem salutem contulissent.
Ferunt autem legatum Hungarorum uerba in hunc modum apud pontificem
fecisse:
secundum, satis per se ad sui defensionem futurum tunc fuisset, priuatisque
opibus publica res egregie administrari potuisset, si regii imperii uerecundiam nobilitas
habuisset, et pro se quisque regi ac patriae tempus commodare in animum induxisset,
recepturi mox, quum pecunia in ęrario esset, quae in communem salutem contulissent.
Ferunt autem legatum Hungarorum uerba in hunc modum apud pontificem
fecisse:
Omnibus qui Christiano nomine censentur,
se ad sui defensionem futurum tunc fuisset, priuatisque
opibus publica res egregie administrari potuisset, si regii imperii uerecundiam nobilitas
habuisset, et pro se quisque regi ac patriae tempus commodare in animum induxisset,
recepturi mox, quum pecunia in ęrario esset, quae in communem salutem contulissent.
Ferunt autem legatum Hungarorum uerba in hunc modum apud pontificem
fecisse:
Omnibus qui Christiano nomine censentur, Pater Beatissime, opem tuam
nobilitas
habuisset, et pro se quisque regi ac patriae tempus commodare in animum induxisset,
recepturi mox, quum pecunia in ęrario esset, quae in communem salutem contulissent.
Ferunt autem legatum Hungarorum uerba in hunc modum apud pontificem
fecisse:
Omnibus qui Christiano nomine censentur, Pater Beatissime, opem tuam implorantibus, te adesse et auxilium conferre decet. Tu enim omnes Christianos aeque ac parens
liberos fouere, hisque consulere debes,
cruci affixus
sanguinem suum fudit, tuaeque Ecclesiae res decoquit, quam immanis hostis sibi adiungit. Nulla tamen unquam gens, absit uerbo inuidia, Hungaris dignior auxilio Sedis
Apostolicae extitit, quippe qui, ne foedere cum Christiani nominis hoste iungerentur, bellum grauissimum in terram suam accepere. Et quia res improuisa accidit ― fama enim satis
constans erat Turcam in Asiam cum copiis profecturum ― Hungarorum animi ita consternati sunt, ut in maximum periculum hostili fraude sese coniectos putent, quandoquidem
nulla ferme re, qua uim hostilem arcerent, se
adiungit. Nulla tamen unquam gens, absit uerbo inuidia, Hungaris dignior auxilio Sedis
Apostolicae extitit, quippe qui, ne foedere cum Christiani nominis hoste iungerentur, bellum grauissimum in terram suam accepere. Et quia res improuisa accidit ― fama enim satis
constans erat Turcam in Asiam cum copiis profecturum ― Hungarorum animi ita consternati sunt, ut in maximum periculum hostili fraude sese coniectos putent, quandoquidem
nulla ferme re, qua uim hostilem arcerent, se instructos esse animaduertunt.
Quare, Pater Beatissime, aeque censent Hungari, uti se pecunia,
auxilio Sedis
Apostolicae extitit, quippe qui, ne foedere cum Christiani nominis hoste iungerentur, bellum grauissimum in terram suam accepere. Et quia res improuisa accidit ― fama enim satis
constans erat Turcam in Asiam cum copiis profecturum ― Hungarorum animi ita consternati sunt, ut in maximum periculum hostili fraude sese coniectos putent, quandoquidem
nulla ferme re, qua uim hostilem arcerent, se instructos esse animaduertunt.
Quare, Pater Beatissime, aeque censent Hungari, uti se pecunia, qua exercitum hosti
obiciendum parent, iuues, ne quid interim, dum consilia
de se ipso defendendo cogitare. Nempe ubi ille intellexerit
rem Hungaricam tibi curae esse, statim animo concidet. Non enim illum fugit pontificem
Romanum principem esse Christianae reipublicae, eamque Sedi Apostolicae esse apud
Christianos auctoritatem, ut iure imperii Christianos reges in communem hostem possit
concitare. Porro nulli dubium est Turcam nihil magis timere quam Christianorum principum coitionem: ille enim probe nouit se non tam industria sua quam Christianorum
discordia imperium auxisse.
Quodsi senserit Turca Hungaros a pontifice Romano neglectos, a
stipendii Hungaris obstabit? Quibus regionibus subactis confestim
arma Italiae inferet, finitima quaeque ditionis suae faciendo rerumque serie tractus iungendo. Nempe quum Arsia fluuius Illyricum ab agro Aquileiensi et Veneto dirimat, continens imperium usque ad Italiam, Inferiore Dalmatia in potestatem redacta, habebit. Quot
autem dierum iter, ut omittam breuissimum e Macedonia in Italiam traiectum, inde
Romam sit, in qua Vrbe templum Deo suo erigere Selynes, Salomonis pater, uouerat, per
te ipsum, aut adhibito aliquo regionum ac locorum prudente, considerato. Et quae
quaeque ditionis suae faciendo rerumque serie tractus iungendo. Nempe quum Arsia fluuius Illyricum ab agro Aquileiensi et Veneto dirimat, continens imperium usque ad Italiam, Inferiore Dalmatia in potestatem redacta, habebit. Quot
autem dierum iter, ut omittam breuissimum e Macedonia in Italiam traiectum, inde
Romam sit, in qua Vrbe templum Deo suo erigere Selynes, Salomonis pater, uouerat, per
te ipsum, aut adhibito aliquo regionum ac locorum prudente, considerato. Et quae dico,
ex ore senatus Hungarici regisque Lodouici missa existimato. Qui quidem neque numero,
neque
serie tractus iungendo. Nempe quum Arsia fluuius Illyricum ab agro Aquileiensi et Veneto dirimat, continens imperium usque ad Italiam, Inferiore Dalmatia in potestatem redacta, habebit. Quot
autem dierum iter, ut omittam breuissimum e Macedonia in Italiam traiectum, inde
Romam sit, in qua Vrbe templum Deo suo erigere Selynes, Salomonis pater, uouerat, per
te ipsum, aut adhibito aliquo regionum ac locorum prudente, considerato. Et quae dico,
ex ore senatus Hungarici regisque Lodouici missa existimato. Qui quidem neque numero,
neque robore ac uirtute militum a Turca
capax
est, comparatur, deinde stipendii copia suppeteret. Nam Boëmi, gens Martia et regi suo
Lodouico deditissima, ne pedem quidem domo efferre nisi accępto stipendio possunt.
Quibus sane conductis Hungari quoque, et Hungaricae ditionis Dalmatae, egregiae equitum alae, extemplo in officio futuri sunt. Soli autem fere nobiles apud Hungaros, Boëmos
ac Dalmatas, quibus Lodouicus Casimirus imperat, militiam exercent. At contra Turcae
ex mancipiis et pastoribus, magna ex parte Illyricae ac Moesicae nationis milites fiunt.
Vnde, ut omittam Christianae reipublicae regionum
imperat, militiam exercent. At contra Turcae
ex mancipiis et pastoribus, magna ex parte Illyricae ac Moesicae nationis milites fiunt.
Vnde, ut omittam Christianae reipublicae regionum periculosam, religioni maxime,
diminutionem, nec Romano pontifici ullo pacto ferendam, ab his uinci et in seruitutem
redigi conniuente summo pontifice et Sacro Romanae Ecclesiae Senatu non magis gloriosum Turcis quam Christianę nobilitati turpe esse existimandum est.
rex ipse
nobiles Baciam ad arma conuocat, at paucis comparentibus; Turcae interea se ubique diffundunt.
Posteaquam Hungarus perorauit, pontifex paucis ita respondit:
Auxilio uos, Hungari, dignos censemus, sed quia nulla in aerario pecunia est, qua
uobis hoc tempore opitulari possumus ― nam et nos exercitum alere cogimur, in cuius
stipendium non modo uim magnam ecclesiasticae pecuniae, sed etiam mutuo accaeptae
exhausimus ― uosmet ipsi uobis nunc consulite. Quum autem status Italiae tranquilior
fuerit, Hispanique ac Galli, quod propediem futurum est, inter se foedus inierint, curae
nobis res Hungarica
status Italiae tranquilior
fuerit, Hispanique ac Galli, quod propediem futurum est, inter se foedus inierint, curae
nobis res Hungarica erit.
Porro id temporis Romanus pontifex iusti exercitus auxilia aere suo conducta et
Caroli Augusti copiis iungenda in Circumpadanam Italiam miserat, eo consilio, ut Galli,
qui tunc Mediolanum tenebant, ex Italia eicerentur, filiusque Lodouici Mauri Sfortiae in
auitum regnum restitueretur. Nam et Augustus, eundem belli titulum praetendens, aequum censebat pulso inde Gallo Sfortiam Mediolanum reducere. Plane iam
Porro id temporis Romanus pontifex iusti exercitus auxilia aere suo conducta et
Caroli Augusti copiis iungenda in Circumpadanam Italiam miserat, eo consilio, ut Galli,
qui tunc Mediolanum tenebant, ex Italia eicerentur, filiusque Lodouici Mauri Sfortiae in
auitum regnum restitueretur. Nam et Augustus, eundem belli titulum praetendens, aequum censebat pulso inde Gallo Sfortiam Mediolanum reducere. Plane iam solemne est
Romanis pontificibus bellum gerere, non autem, ut olim factitatum est, controuersias
iure ac iudicio disceptare. Coeterum
controuersias
iure ac iudicio disceptare. Coeterum quum legibus pontificiis prohibitum sit priuatis sacerdotibus militare, cur summis pontificibus uel iniusto bello certare liceat, ut aduersus
Ferrariensium ducem per summum etiam scelus factitatum est, non uideo, nisi forte pontificum fortuna in excelso sita extra hominum censuram est. Atqui nullae opes malefacta ab infamia uindicare possunt. Quod autem pontificibus rem militarem attingere nefas
sit, diuus Gregorius, doctrina simul et uitae sanctimonia in paucis clarus, testatur, qui ad
Sabinianum Iadestinum antistitem, Italia bello
per summum etiam scelus factitatum est, non uideo, nisi forte pontificum fortuna in excelso sita extra hominum censuram est. Atqui nullae opes malefacta ab infamia uindicare possunt. Quod autem pontificibus rem militarem attingere nefas
sit, diuus Gregorius, doctrina simul et uitae sanctimonia in paucis clarus, testatur, qui ad
Sabinianum Iadestinum antistitem, Italia bello Longobardorum ardente, scribens ita
inquit: Nisi Deum timerem atque a caede hominum abhorrerem, non paterer Italiam a
Longobardis uexari.
Haud oblitus modestiae atque officii mei,
enim ita opinor rem Christianam huius
urbis amissione multo grauiorem fecisse iacturam, quam quae olim facta est
Constantinopoli euersa, propterea quod harum altera urbs, antequam ab hoste caperetur, a Romana iam societate per summum scelus ultro defecerat, altera regi socio, et in
Romanam Ecclesiam optime animato, non sine Italiae periculo, Hungarorum maxime
negligentia et hostili fraude adempta est.
Lodouicus interim, misso cum parua manu ― iustus enim exercitus inopia stipendii et
terrore omnia complente subito contrahi nequiuit ― ad Drauum
qua is Budam Pestumque intersecat, traiecit, edixitque ut omnes nobiles pro suis quisque facultatibus armis et equis, ac clientibus instructi
Baciam ad se conuenirent. Sane ad sexaginta millia nobilium uirorum, queis equis merere
mos est,
in regno Hungariae id temporis censebantur: inuicta acies, si rectorem idoneum
habuisset, et amor publicae rei curaque concordiae omnibus eadem fuisset.
Est autem Baciensis ciuitas ultra Danubium in Iazigum Dacieque confinibus fere sita,
Sothinensem agrum, Syrmiensi regioni affinem,
queis equis merere
mos est,
in regno Hungariae id temporis censebantur: inuicta acies, si rectorem idoneum
habuisset, et amor publicae rei curaque concordiae omnibus eadem fuisset.
Est autem Baciensis ciuitas ultra Danubium in Iazigum Dacieque confinibus fere sita,
Sothinensem agrum, Syrmiensi regioni affinem, spectans, adeo huberis soli, ut omni
copia rerum uel ingentem exercitum alere possit. Caeterum, ut fit, ubi imperanti deest
auctoritas, ad edictum pauci admodum conuenere. Quidam enim, diutino ocio
possit. Caeterum, ut fit, ubi imperanti deest
auctoritas, ad edictum pauci admodum conuenere. Quidam enim, diutino ocio desides,
militiam detrectabant, aliis pecunia ad equos et arma paranda deerat, nonnulli, et hi
haud tenuis fortunae uiri, auaritia deprauati, ut sumptibus in expeditionem faciendis
parcerent, paucis in spetiem militibus ad regem missis, ne dicto non audientes uiderentur, et ob id proditionis notati aliquando poenas luerent, domi latitarunt. Itaque rex a
suis pene desertus, ne omnino Taurunum indefensum relinqueretur, obsessisque
ad edictum pauci admodum conuenere. Quidam enim, diutino ocio desides,
militiam detrectabant, aliis pecunia ad equos et arma paranda deerat, nonnulli, et hi
haud tenuis fortunae uiri, auaritia deprauati, ut sumptibus in expeditionem faciendis
parcerent, paucis in spetiem militibus ad regem missis, ne dicto non audientes uiderentur, et ob id proditionis notati aliquando poenas luerent, domi latitarunt. Itaque rex a
suis pene desertus, ne omnino Taurunum indefensum relinqueretur, obsessisque animus
perinde ac a rege destitutis concideret, repertis
desertus, ne omnino Taurunum indefensum relinqueretur, obsessisque animus
perinde ac a rege destitutis concideret, repertis quibusdam Turcaicae linguae peritis, eos
Turcaica item ueste indutos iubet, si forte custodias hostium fallere possent, cum naui
onusta puluere accensibili per Danubium nocte in urbem irrumpere. Quod consilium per
se quidem obsessis salutare futurum fuisset, si tegi silentio potuisset, uerum ad hostes
delatum urbem procul dubio prodidit. Turcae enim re per quemdam transfugam
Moesum enuntiata intentiorem custodiam adhibentes nauim coeperunt,
salutare futurum fuisset, si tegi silentio potuisset, uerum ad hostes
delatum urbem procul dubio prodidit. Turcae enim re per quemdam transfugam
Moesum enuntiata intentiorem custodiam adhibentes nauim coeperunt, obtruncatisque
uectoribus puluere eo potiti sunt, pertinaciusque in obsidione perstiterunt, conicientes
deesse obsessis, quibus muros tuerentur. Et sane nihil magis Hungaris spem Tauruni
defendendi abstulit, Turcisque oppugnandi auxit, quam huiusmodi pulueris inopia,
utpote sine quo maiora tormenta nulli usui obsessis fuere.
Caeterum
Turcisque oppugnandi auxit, quam huiusmodi pulueris inopia,
utpote sine quo maiora tormenta nulli usui obsessis fuere.
Caeterum Salomon contemplatus Tauruni oppidi situm, moeniaque haud quaquam
prompta oppugnanti cernens, adhibito amicorum consilio aliquamdiu deliberauit, in
intimumne Hungarorum regnum cum copiis penetraret, hostesque ab exercitu imparatos persequeretur, ratus omnes Hungariae urbes in ditionem suam facile cessuras,
si Hungaros commisso praelio profligasset, an uero omisso tam audaci et periculoso consilio
Tauruni oppidi situm, moeniaque haud quaquam
prompta oppugnanti cernens, adhibito amicorum consilio aliquamdiu deliberauit, in
intimumne Hungarorum regnum cum copiis penetraret, hostesque ab exercitu imparatos persequeretur, ratus omnes Hungariae urbes in ditionem suam facile cessuras,
si Hungaros commisso praelio profligasset, an uero omisso tam audaci et periculoso consilio Taurunum, licet loci natura et operibus, ut dictum est, munitissimum, obsidione
premeret, nec Hungaros, quos timeri a suis uidebat, per inuia plaeraque et
tam audaci et periculoso consilio Taurunum, licet loci natura et operibus, ut dictum est, munitissimum, obsidione
premeret, nec Hungaros, quos timeri a suis uidebat, per inuia plaeraque et difficilia transitu loca cedentes insequeretur. Tandem tutiora suadentibus accedens, ne hosti in sua et
ignota Turcis terra pugnandi et rei bene gerendae occasio daretur, caeteris rebus praetermissis oppugnationem Sabactii et Tauruni aggredi, amicis praesertim idem sentientibus,
regi placuit, haud quidem desperanti celerem Moesorum, qui urbes eas incolebant, deditionem, quum quia illos
qui urbes eas incolebant, deditionem, quum quia illos diutinam obsidionem, utpote cum familiis et pecoribus inclusos,
nequaquam passuros arbitrabatur, tum quia credebat
Moesos, eo quod ritu religionis
cum Hungaris, qui in praesidio erant, discreparent, malle in Turcaicam concedere
ditionem quam his subesse, qui pontifici Romano aeque ac principi Christianae Ecclesiae
parent. Nempe alteri alteros siue mentis insania, siue nescio qua Dei in Christianum
nomen ira numero impiorum ac sceleratorum
quum quia illos diutinam obsidionem, utpote cum familiis et pecoribus inclusos,
nequaquam passuros arbitrabatur, tum quia credebat
Moesos, eo quod ritu religionis
cum Hungaris, qui in praesidio erant, discreparent, malle in Turcaicam concedere
ditionem quam his subesse, qui pontifici Romano aeque ac principi Christianae Ecclesiae
parent. Nempe alteri alteros siue mentis insania, siue nescio qua Dei in Christianum
nomen ira numero impiorum ac sceleratorum habent, scismaticosque et sacris arcendos
Moesos, eo quod ritu religionis
cum Hungaris, qui in praesidio erant, discreparent, malle in Turcaicam concedere
ditionem quam his subesse, qui pontifici Romano aeque ac principi Christianae Ecclesiae
parent. Nempe alteri alteros siue mentis insania, siue nescio qua Dei in Christianum
nomen ira numero impiorum ac sceleratorum habent, scismaticosque et sacris arcendos
putant, quamquam utraque Ecclesia, modo absit uerborum pernitiosa contentio, idem de
Deo sentiat, ceremoniis tantum, non autem religione, altera ab altera differens. Quis
enim neget
flumen transmissus ad Sumonium considet; Taurunum undiquaque
acriter oppugnatur; Bathorius Turcas reprimit.
Taurunum undiquaque
acriter oppugnatur; Bathorius Turcas reprimit.
fortuna incoepto, tametsi haud
paruum militum numerum in urbis oppugnatione amiserit. Nam Hungari, qui in praesidio oppidi erant, ubi uiderunt Turcas ad moenia subisse, admoto igni uariis tormentis
multos Turcarum et promptissimum quemque interfecere. Et quum pauci admodum, sed
delecti omnes in praesidio essent, sexaginta enim dumtaxat erant, puluisque factitius,
quo tormenta ad pilas emittendas instrui solent, imprimis deesset, turpemque fugam
pudor dissuaderet ― nempe facile Sauo lyntribus traiecto inscio hoste nec ullo obsistente
fuga sibi consulere poterant
complecti fortiumque uirorum
more cadere quam per infamiam uitae dulcedine praesidio decedere urbe fidei suae
comissa prodita. Itaque quum Turcae magna munitionum parte tormentis deiecta de
integro oppidum aggressi essent, Hungari in ruinis murorum hosti occurrentes
adeo acriter desperata salute praelium inierunt, ut ad unum omnes aduersis uulneribus
conciderent, septingentis ferme Turcarum caesis.
Quam suorum stragem capto Sabactio Hungarorumque iacentium uultus in hostem
uersos quum Salomon conspexisset,
essent, Hungari in ruinis murorum hosti occurrentes
adeo acriter desperata salute praelium inierunt, ut ad unum omnes aduersis uulneribus
conciderent, septingentis ferme Turcarum caesis.
Quam suorum stragem capto Sabactio Hungarorumque iacentium uultus in hostem
uersos quum Salomon conspexisset, dicitur et suorum nece ― est enim uir satis mansueti
ingenii ― ingemuisse, et hostium congressum adeo exhorruisse, ut omnium sit opinio, si
tria millia Hungarorum armata in ulteriore ripa Saui sese tantumodo ostendissent,
haudquaquam eo
Quam suorum stragem capto Sabactio Hungarorumque iacentium uultus in hostem
uersos quum Salomon conspexisset, dicitur et suorum nece ― est enim uir satis mansueti
ingenii ― ingemuisse, et hostium congressum adeo exhorruisse, ut omnium sit opinio, si
tria millia Hungarorum armata in ulteriore ripa Saui sese tantumodo ostendissent,
haudquaquam eo exercitum traiecturum fuisse. Vrbem hanc, quadraginta circiter millia
passuum a Tauruno distantem, Mehmethes, Salomonis proauus, in Moesico Turcaici
imperii agro Syrmiensibus regionibus commodius incursandis ad ripam
congressum adeo exhorruisse, ut omnium sit opinio, si
tria millia Hungarorum armata in ulteriore ripa Saui sese tantumodo ostendissent,
haudquaquam eo exercitum traiecturum fuisse. Vrbem hanc, quadraginta circiter millia
passuum a Tauruno distantem, Mehmethes, Salomonis proauus, in Moesico Turcaici
imperii agro Syrmiensibus regionibus commodius incursandis ad ripam Saui construxerat. Septennio post Matthias Chugniades Coruinus credens ceruicibus Hungarorum
impositam magno suorum militum detrimento de Turcis ui coeperat, tandem sexto et
quadragesimo
Septennio post Matthias Chugniades Coruinus credens ceruicibus Hungarorum
impositam magno suorum militum detrimento de Turcis ui coeperat, tandem sexto et
quadragesimo anno Turcae receperunt.
Turca Sabactio in potestatem redacto, satisque explorato nullum Hungarorum
exercitum in proximis esse regionibus, Sauum ponte confestim iunxit, copias in
Syrmiensem agrum transportaturus atque e regione Tauruni castris positis collocaturus,
quo pluribus e partibus oppugnationem intentando et
impositam magno suorum militum detrimento de Turcis ui coeperat, tandem sexto et
quadragesimo anno Turcae receperunt.
Turca Sabactio in potestatem redacto, satisque explorato nullum Hungarorum
exercitum in proximis esse regionibus, Sauum ponte confestim iunxit, copias in
Syrmiensem agrum transportaturus atque e regione Tauruni castris positis collocaturus,
quo pluribus e partibus oppugnationem intentando et maiorem oppidanis metum
incuteret, et Hungaros a ferendo ea parte
tandem sexto et
quadragesimo anno Turcae receperunt.
Turca Sabactio in potestatem redacto, satisque explorato nullum Hungarorum
exercitum in proximis esse regionibus, Sauum ponte confestim iunxit, copias in
Syrmiensem agrum transportaturus atque e regione Tauruni castris positis collocaturus,
quo pluribus e partibus oppugnationem intentando et maiorem oppidanis metum
incuteret, et Hungaros a ferendo ea parte obsessis auxilio deterreret. Caeterum eo ponte
ui tempestatis deiecto atque amnis
agrum transportaturus atque e regione Tauruni castris positis collocaturus,
quo pluribus e partibus oppugnationem intentando et maiorem oppidanis metum
incuteret, et Hungaros a ferendo ea parte obsessis auxilio deterreret. Caeterum eo ponte
ui tempestatis deiecto atque amnis rapiditate in Danubium ablato, alium pontem facere
paulo supra Taurunum oppidum instituit, quamquam ea res apud quosdam Turcarum in
religionem uersa est, qui metu, ut fit, interprete censebant nec pontem reficiendum,
nec regem exercitumue in Syrmium
intentando et maiorem oppidanis metum
incuteret, et Hungaros a ferendo ea parte obsessis auxilio deterreret. Caeterum eo ponte
ui tempestatis deiecto atque amnis rapiditate in Danubium ablato, alium pontem facere
paulo supra Taurunum oppidum instituit, quamquam ea res apud quosdam Turcarum in
religionem uersa est, qui metu, ut fit, interprete censebant nec pontem reficiendum,
nec regem exercitumue in Syrmium transuehendum. Quippe in multorum animis nondum obliterata memoria erat bellorum, quae Hungari tum duce Iano
rapiditate in Danubium ablato, alium pontem facere
paulo supra Taurunum oppidum instituit, quamquam ea res apud quosdam Turcarum in
religionem uersa est, qui metu, ut fit, interprete censebant nec pontem reficiendum,
nec regem exercitumue in Syrmium transuehendum. Quippe in multorum animis nondum obliterata memoria erat bellorum, quae Hungari tum duce Iano Chugniade, tum
Matthia rege, eius filio, cum Turcis gesserant. Sed quum Salomon per exploratores, ut
demonstratum est, satis comperisset Hungaros haudquaquam eum
pontem facere
paulo supra Taurunum oppidum instituit, quamquam ea res apud quosdam Turcarum in
religionem uersa est, qui metu, ut fit, interprete censebant nec pontem reficiendum,
nec regem exercitumue in Syrmium transuehendum. Quippe in multorum animis nondum obliterata memoria erat bellorum, quae Hungari tum duce Iano Chugniade, tum
Matthia rege, eius filio, cum Turcis gesserant. Sed quum Salomon per exploratores, ut
demonstratum est, satis comperisset Hungaros haudquaquam eum exercitum contraxisse, qui
iusserat, et
ad uicinalem usum ab incolis paratarum ibi inuenerat, per latitudinem fluuii, quae trecentos passus non excedebat, interuallo duodecim pedum inter se iunctas disposuit,
trabibusque de naui in nauim traiectis eas clauis ferreis pollicis crassitudine confixas reuinxit. Atque ubi aduersus uim fluminis satis firmauit, asseribus ualidis roboreis
iniectis superinstrauit, quorum capitibus utraque ex parte aliis trabibus compressis ea firmitudine opus effecit, ut non modo equites commeantes,
alligauit, ut si forte amnis himbribus intumescens ripas excessisset, pontem
nequaquam rescinderet, sed una cum subiectis nauibus citra noxam attoleret. Opere
effecto maiorem partem exercitus traduxit, atque agmine celeriter acto ad Sumonium,
qua ea urbs haud procul a Sauo in ripa Danubii sita Taurunum oppidum prospectat, castris positis consedit, dato negocio ducibus, quos cis Sauum reliquerat, uti Taurunum
pluribus ex partibus tormentis peterent.
Interea Balydi, quem diximus in Syrmium praemissum, progresso circiter quadraginta millia passuum
atque agmine celeriter acto ad Sumonium,
qua ea urbs haud procul a Sauo in ripa Danubii sita Taurunum oppidum prospectat, castris positis consedit, dato negocio ducibus, quos cis Sauum reliquerat, uti Taurunum
pluribus ex partibus tormentis peterent.
Interea Balydi, quem diximus in Syrmium praemissum, progresso circiter quadraginta millia passuum in Ulteriorem Pannoniae regionem, Stephanus Bother naderespanus
occurrit, uastantemque Syrmiensem agrum adortus leui praelio fudit,
maiore Turcarum
pauore quam
in ripa Danubii sita Taurunum oppidum prospectat, castris positis consedit, dato negocio ducibus, quos cis Sauum reliquerat, uti Taurunum
pluribus ex partibus tormentis peterent.
Interea Balydi, quem diximus in Syrmium praemissum, progresso circiter quadraginta millia passuum in Ulteriorem Pannoniae regionem, Stephanus Bother naderespanus
occurrit, uastantemque Syrmiensem agrum adortus leui praelio fudit,
maiore Turcarum
pauore quam caede. Quippe Turcae credentes haud paruas esse Hungarorum cum maximae
credentes haud paruas esse Hungarorum cum maximae dignitatis uiro copias uix tentato certamine fugae sese mandarunt. Itaque Balys, comperta hostium paucitate auctis copiis iterum ad deuastandum hosticum agrum profectus,
quum hostem non inuenisset, ad uicos et oppida, quae Turcarum metu cultores in intimum regnum refugientes deseruerant, delenda ― et ita Salomon, ut foeminae, de qua supra
diximus, fraudem ulcisceretur, faciendum mandarat ― animum adiecit. Igitur Copenicum,
Demetrias, Baricium, Perquasium, Carlouium, Slancamenium, Petrouaradinum, egestis
prius rebus, quas incolae,
quia Turcae, ubi rex cum exercitu adest,
praedari aut quemquam
praeter armatum hostem ac repugnantem uiolare nefas putant.
Et ne Turca inde abeunte Hungari ea oppida facile restituerent, materia, quae ab igne illesa superfuerat, partim in Sauum, partim in Danubium, qua hi amnes altissimi fluunt, ex
commodo excidentium demersa. Quo quidem facto Turca testatus est animi imbecillitatem, quippe qui maluit ea loca hosti uasta relinquere quam non sine continua dimicatione tueri, ratus, ut erat, Hungaros
rex cum exercitu adest,
praedari aut quemquam
praeter armatum hostem ac repugnantem uiolare nefas putant.
Et ne Turca inde abeunte Hungari ea oppida facile restituerent, materia, quae ab igne illesa superfuerat, partim in Sauum, partim in Danubium, qua hi amnes altissimi fluunt, ex
commodo excidentium demersa. Quo quidem facto Turca testatus est animi imbecillitatem, quippe qui maluit ea loca hosti uasta relinquere quam non sine continua dimicatione tueri, ratus, ut erat, Hungaros non
non passuros Syrmium latissimis fluminibus ab
agro Turcaico seclusum perpetuis hostium stationibus premi.
hosti portas praecludunt; ad incitas redacti se Turcarum fidei dedunt;
a quibus partim trucidantur, partim in seruitutem abducuntur; Hungari cuiusdam magnanimitas; Tauruni moenia a duobus Moesis schismaticis prodita hostilibus machinis
diruuntur; incolae urbem incensam relinquentes in arcem confugiunt; quam Turcae
oppidum ingressi terribiliter quatiunt.
patriam, liberos, coniuges, trucidandosque sese praeberent; unde ipsorum magis quam Salomonis interesse capta an tradita eorum urbs foret; quibus enim
uiribus ipsi a rege suo destituti repugnaturi sint tantis hostium copiis; si igitur oppidum
et sese tradidissent, liberos eos in libera patria aetatem acturos; sin malint inde migrare,
incolumes cum rebus suis abituros. Haec ubi iureiurando a Turca confirmata
Sumonienses audiuere, confestim animi eorum labare coeperunt, moxque defendendae
urbis, utpote expugnatu facilis, consilio abiecto sese dediderunt. At
a
tanta hostium multitudine praeter honestam mortem esse, auersatus eam deditionem,
quam sane aut mors carnificis arbitrio subeunda, aut ipsa morte miserior seruitus maneret
- non enim Turcam promissa praestaturum, ut euenit, arbitrabatur ― statuit mortem
oppetere, ne in cuiusquam Machomethani potestatem uiuus ueniret. Itaque sumptis armis
equoque conscenso porta erupit, atque in confertos hosteis praesenti animo se immisit,
caesisque quibusdam hostium, qui sese ei obtulerant, pugnans magna omnium admiratione cecidit. Cuius animi altitudinem, modo
aut mors carnificis arbitrio subeunda, aut ipsa morte miserior seruitus maneret
- non enim Turcam promissa praestaturum, ut euenit, arbitrabatur ― statuit mortem
oppetere, ne in cuiusquam Machomethani potestatem uiuus ueniret. Itaque sumptis armis
equoque conscenso porta erupit, atque in confertos hosteis praesenti animo se immisit,
caesisque quibusdam hostium, qui sese ei obtulerant, pugnans magna omnium admiratione cecidit. Cuius animi altitudinem, modo Christianum hominem deceat malle ad
mortem et certam perniciem ruere quam in seruitutem incidere, si
conscenso porta erupit, atque in confertos hosteis praesenti animo se immisit,
caesisque quibusdam hostium, qui sese ei obtulerant, pugnans magna omnium admiratione cecidit. Cuius animi altitudinem, modo Christianum hominem deceat malle ad
mortem et certam perniciem ruere quam in seruitutem incidere, si caeteri Hungari
imitari in animum induxissent, Sauum amnem Turcae haudquaquam traiecturi fuissent.
Coeterum, quoniam Taurunum ab omnibus partibus, praeterquam ab ea, quam
Sauus praeterfluit, et loci natura et operibus a
quibusdam hostium, qui sese ei obtulerant, pugnans magna omnium admiratione cecidit. Cuius animi altitudinem, modo Christianum hominem deceat malle ad
mortem et certam perniciem ruere quam in seruitutem incidere, si caeteri Hungari
imitari in animum induxissent, Sauum amnem Turcae haudquaquam traiecturi fuissent.
Coeterum, quoniam Taurunum ab omnibus partibus, praeterquam ab ea, quam
Sauus praeterfluit, et loci natura et operibus a rege Matthia Coruino egregie emunitum
erat, omnes Turcarum in
imitari in animum induxissent, Sauum amnem Turcae haudquaquam traiecturi fuissent.
Coeterum, quoniam Taurunum ab omnibus partibus, praeterquam ab ea, quam
Sauus praeterfluit, et loci natura et operibus a rege Matthia Coruino egregie emunitum
erat, omnes Turcarum in deiciendo muro conatus adeo uani euadebant, ut regem desperatio urbis expugnandae incesseret, iamque de soluenda obsidione ac discessu coeperat cogitare, quum duo transfugae Moesi, ex eo genere homines, quos nostri
fuerint. Quae quidem ubi primum tormentis percuti
coeperint, confestim collapsura affirmarunt, quandoquidem ea muri structura, utpote
amne tuta, nihil firmitudinis haberet. Verbis transfugarum fides habita, nec uana afferre
uisi. Itaque extemplo tormenta ad insulam, quae Sauo in Danubium elabenti obiecta est,
transuecta, atque ad eam partem urbis, quam transfugae concutiendam indicarant,
conuersa. Igitur murus crebris ictibus petitus breui urbem inde nudauit, nemine contra
ex oppido tormentis lapideas pilas ad insulam Turcarum conatibus impediendis
in arcem
recaeperunt, patriamque aut nimis celeri desperatione, aut proditione hostibus ne expectato quidem eorum aggressu concessere, nihilo magis arci, quam oppido
fuerant, feliciores futuri. Duces Turcarum ubi conspexerunt suos in oppidum transgressos, eoque
potitos esse, et ipsi cum magna exercitus parte urbem porta in orientem uersa ingressi
sunt, non sine militum suorum detrimento. Nam Hungari Turcas ea parte irrumpentes
plumbeis pillulis e paruis tormentis emissis, quae ad eam portam ex arce facile
quidem eorum aggressu concessere, nihilo magis arci, quam oppido
fuerant, feliciores futuri. Duces Turcarum ubi conspexerunt suos in oppidum transgressos, eoque
potitos esse, et ipsi cum magna exercitus parte urbem porta in orientem uersa ingressi
sunt, non sine militum suorum detrimento. Nam Hungari Turcas ea parte irrumpentes
plumbeis pillulis e paruis tormentis emissis, quae ad eam portam ex arce facile adigi
poterant, petentes multos hostium interfecere. Itaque Turcae tribus aeneis muralibus
obruerentur.
Nec satis putarunt Turcae arcem tribus ex partibus oppugnare, uerum a quadam
turri quoque, quam uulgo
munitionibus Turcae fecissent, ac minoribus tormentis instruxissent, ne
consistere quidem muris, ut dictum est, praesidiarios sinebant milites. Multos enim inde
ferreis pilulis e tormentis excussis aut interficiebant, aut grauiter uulnerabant. Nempe
contra Hungari nullum ne in urbe
est, praesidiarios sinebant milites. Multos enim inde
ferreis pilulis e tormentis excussis aut interficiebant, aut grauiter uulnerabant. Nempe
contra Hungari nullum ne in urbe
Praefuerat urbi Blactius quidam
Moesohungarus, qui, quia praefecti Taurunenses abfuerant, adiuncto sibi Iano Botthio,
arcis praefecto, regimen omnium rerum sibi uindicarat. Quippe praefectorum alter aut
sua sponte metu obsidionis extra oppidum per speciem quarundam rerum, quae in
urbem importandae erant, parandarum subsederat in proximae regionis latebris ex tuto
euentum rei expectaturus, aut repentino et insperato Turcarum aduentu ab urbe interclusus erat; alter paulo ante coeptam obsidionem mortem obierat. Itaque Blactius administratione omnium rerum sibi, ut dictum
qui, quia praefecti Taurunenses abfuerant, adiuncto sibi Iano Botthio,
arcis praefecto, regimen omnium rerum sibi uindicarat. Quippe praefectorum alter aut
sua sponte metu obsidionis extra oppidum per speciem quarundam rerum, quae in
urbem importandae erant, parandarum subsederat in proximae regionis latebris ex tuto
euentum rei expectaturus, aut repentino et insperato Turcarum aduentu ab urbe interclusus erat; alter paulo ante coeptam obsidionem mortem obierat. Itaque Blactius administratione omnium rerum sibi, ut dictum est, assumpta per quinquaginta fere dies tot
aduentu ab urbe interclusus erat; alter paulo ante coeptam obsidionem mortem obierat. Itaque Blactius administratione omnium rerum sibi, ut dictum est, assumpta per quinquaginta fere dies tot
asperrimi belli malis circumuentus arcem egregie tutatus est, quum quadringenti tantummodo milites secum in praesidio essent. Nempe uigies hostem acerrime dimicantem a muris
repulit, non sine magna Turcarum pernicie. Nam ubi Turcae muros, qua hi deiecti erant,
sublato ingenti clamore, addito etiam ad maiorem terrorem incutiendum tympanorum
ac tubarum strepitu,
alii uero ignem
scandulis, queis arcis aedificia tecta erant, iniectum restinguebant. Nam Turcae nihil
omittentes, quod obsessos aut affligerent, aut a proelio auerteret, pilas igneas oui gallinacei forma et magnitudine accensibili materia refertas atque spiculis sagittarum adiunctas in arcem iaciebant, quae motu ipso accensae ubi in tectis adhaesissent, scandulae
celeriter ignem comprehendebant, lateque incendium uagabatur. Alii truncos ingentium
arborum ferreis confixos clauis prouoluebant ex arce, qui ubi in hostem muros subeuntem incidissent, magnam stragem
tecta erant, iniectum restinguebant. Nam Turcae nihil
omittentes, quod obsessos aut affligerent, aut a proelio auerteret, pilas igneas oui gallinacei forma et magnitudine accensibili materia refertas atque spiculis sagittarum adiunctas in arcem iaciebant, quae motu ipso accensae ubi in tectis adhaesissent, scandulae
celeriter ignem comprehendebant, lateque incendium uagabatur. Alii truncos ingentium
arborum ferreis confixos clauis prouoluebant ex arce, qui ubi in hostem muros subeuntem incidissent, magnam stragem necessario aedebant. Quibus quidem in praeliis saepius
per
materia refertas atque spiculis sagittarum adiunctas in arcem iaciebant, quae motu ipso accensae ubi in tectis adhaesissent, scandulae
celeriter ignem comprehendebant, lateque incendium uagabatur. Alii truncos ingentium
arborum ferreis confixos clauis prouoluebant ex arce, qui ubi in hostem muros subeuntem incidissent, magnam stragem necessario aedebant. Quibus quidem in praeliis saepius
per biduum die noctuque continenter diuersis etiam locis pugnatum est, quum hostes
copiis in multas partes diuisis uicissim praelio succederent, ducibus eorum pro sauciis et
ipso accensae ubi in tectis adhaesissent, scandulae
celeriter ignem comprehendebant, lateque incendium uagabatur. Alii truncos ingentium
arborum ferreis confixos clauis prouoluebant ex arce, qui ubi in hostem muros subeuntem incidissent, magnam stragem necessario aedebant. Quibus quidem in praeliis saepius
per biduum die noctuque continenter diuersis etiam locis pugnatum est, quum hostes
copiis in multas partes diuisis uicissim praelio succederent, ducibus eorum pro sauciis et
fessis abundante multitudine integros ac recentes in pugnam submittentibus.
Alii truncos ingentium
arborum ferreis confixos clauis prouoluebant ex arce, qui ubi in hostem muros subeuntem incidissent, magnam stragem necessario aedebant. Quibus quidem in praeliis saepius
per biduum die noctuque continenter diuersis etiam locis pugnatum est, quum hostes
copiis in multas partes diuisis uicissim praelio succederent, ducibus eorum pro sauciis et
fessis abundante multitudine integros ac recentes in pugnam submittentibus.
Et quum omnes Turcarum conatus eo magis frustra essent,
stragem necessario aedebant. Quibus quidem in praeliis saepius
per biduum die noctuque continenter diuersis etiam locis pugnatum est, quum hostes
copiis in multas partes diuisis uicissim praelio succederent, ducibus eorum pro sauciis et
fessis abundante multitudine integros ac recentes in pugnam submittentibus.
Et quum omnes Turcarum conatus eo magis frustra essent, quia Salomon equites et
honestioris fortunae uiros ab oppugnatione arcebat, eo consilio, ut si cum rege Hungaro
collatis signis
Et quum omnes Turcarum conatus eo magis frustra essent, quia Salomon equites et
honestioris fortunae uiros ab oppugnatione arcebat, eo consilio, ut si cum rege Hungaro
collatis signis esset decertandum ― credebat enim Hungarum suis auxilio uenturum quod roboris erat in eius exercitu,
nulla ex parte imminutum hosti opponeret, multique Turcarum in oppugnatione uariis hostium telis percussi caderent, appareretque
Hungarorum pertinaciam haudquaquam subactum iri, Gallus quidam, qui ad extremum
arcebat, eo consilio, ut si cum rege Hungaro
collatis signis esset decertandum ― credebat enim Hungarum suis auxilio uenturum quod roboris erat in eius exercitu,
nulla ex parte imminutum hosti opponeret, multique Turcarum in oppugnatione uariis hostium telis percussi caderent, appareretque
Hungarorum pertinaciam haudquaquam subactum iri, Gallus quidam, qui ad extremum
perditus homo abiecta religione Christiana ad Machomethanos defecerat, eorum animos
infregit, atque ad urbem tradendam compulit. Hic sane in
in oppugnatione uariis hostium telis percussi caderent, appareretque
Hungarorum pertinaciam haudquaquam subactum iri, Gallus quidam, qui ad extremum
perditus homo abiecta religione Christiana ad Machomethanos defecerat, eorum animos
infregit, atque ad urbem tradendam compulit. Hic sane in exercitu Turcaico modico aere
equo merebat: nempe Turcae Illyricos, Thraces ac Macedonas ob robur uirium, corporumque speciem sibi libenter adiungunt, militiamque exercere cogunt, coeteras uero
nationes militiae haud quaquam idoneas censentes contemptui habent. Itaque Gallus spe
paucos dies cuniculum egere, aut nullo Hungarorum ingruentis periculi sensu, aut quia ferramentorum inopia Turcis altius terram molientibus
obuiam ire nequiuerunt, fossamque apertam e regione hostilis operis ducere, quo uis
accensi pulueris in liberum coelum effusa euanesceret citra ullam murorum concussionem.
Quo ubi puluis accensibilis coniectus atque incensus est, pars haud sane magna muri,
sub quo cuniculus actus erat, concussa cum ingenti fragore ac strepitu procidit. Moesos
qui antea nunquam cum hoste, excoeptis
proditoribus, sermonem contulerant, nedum ullam pactionem auribus admiserant, casu eo muri adeo ingens terror incessit, ut de tradenda arce, insciis primo Hungaris, colloqui cum hoste per literas sagittae
alligatas atque ad stationes Turcarum abiectas ultro coeperint, quamquam ruina illa aditum in arcem haudquaquam patefecerat, sed potius difficiliorem hosti oppugnationem
reddiderat, ruinis praecipiti loco pedum uestigia haud recipientibus. Collis enim ex planitie ęditus, in quo arx sita est, quinquaginta circiter pedes in altitudinem ab infimis radicibus undique abscissus erigitur,
per literas sagittae
alligatas atque ad stationes Turcarum abiectas ultro coeperint, quamquam ruina illa aditum in arcem haudquaquam patefecerat, sed potius difficiliorem hosti oppugnationem
reddiderat, ruinis praecipiti loco pedum uestigia haud recipientibus. Collis enim ex planitie ęditus, in quo arx sita est, quinquaginta circiter pedes in altitudinem ab infimis radicibus undique abscissus erigitur, difficili propter praecipitem accliuitatem aditu. Itaque
Moesi, incursando agro hostili et latrociniis tantum assueti, non autem ullis iustę militiae artibus eruditi, ob idque
Turcarum abiectas ultro coeperint, quamquam ruina illa aditum in arcem haudquaquam patefecerat, sed potius difficiliorem hosti oppugnationem
reddiderat, ruinis praecipiti loco pedum uestigia haud recipientibus. Collis enim ex planitie ęditus, in quo arx sita est, quinquaginta circiter pedes in altitudinem ab infimis radicibus undique abscissus erigitur, difficili propter praecipitem accliuitatem aditu. Itaque
Moesi, incursando agro hostili et latrociniis tantum assueti, non autem ullis iustę militiae artibus eruditi, ob idque obsidionis impatientes, ratique insuper metu interprete
undique abscissus erigitur, difficili propter praecipitem accliuitatem aditu. Itaque
Moesi, incursando agro hostili et latrociniis tantum assueti, non autem ullis iustę militiae artibus eruditi, ob idque obsidionis impatientes, ratique insuper metu interprete sese
una cum liberis ac coniugibus in hostium potestate mox futuros, omniaque indigna ac
acerba passuros, de deditione etiam cum Blactio et Iano agere coeperunt, modo
praecibus, modo minis homines fatigando suadendoque, ut quia et omnium rerum
inopia iam urgeret, et de regia ope spes incisa esset,
de regia ope spes incisa esset, mallent uictoris gratiam arcem
tradendo inire quam ab hoste una cum omnibus foede trucidari. Tandem quia Hungari
etiam inuiti ad arcem tradendam cogi poterant ― numero enim eos Moesi longe superabant ― ne deditionis mora Salomonis iram in se accenderent, uti Moesi censuerant, deditionem faciunt, pacti ut se praesidiumque Turcae cum omnibus rebus suis abire paterentur, Moesisque eadem conditione Tauruni habitare liceret, qua ante bellum habitarant.
Caeterum arce tradita fides dedictitiis Turcaica religione seruata
familiis urbe excedere, Constantinopolimque demigrare magno omnium moerore iussit. Qui
quidem sedes patrias praeter spem relinquentes se ipsos, nulli tamen miserabiles, uehementer accusarunt, commissi sceleris sera atque inutili poenitentia, quandoquidem perniciosum consilium neque reuocari, neque in integrum restitui posset.
erat id temporis Tauruni foeminae cuiusdam corpus lignea arca
conditum, Moesi Illyricique diuam Peticam appellant, quod quidem corpus monachi
Graeci ritus (nam et ipsi Tauruni coenobium, a Moesis olim regibus constitutum, seorsum a Caesiis sacerdotibus tenuerant) Turcarum permissu in curru impositum
Constantinopolim auexerunt. Quamquam sunt qui affirment diuam Peticam iussu
Salomonis inde exportatam, quo illius quoque foeminae reliquiis Constantinopolim
translatis regni sui sedem religione augeret. Quippe Machomethani Christianos, qui,
ante quam
repugnans, quandoquidem eum maxime probat, cuius instituta, quasi ab homine inuenta, gloriae cupiditate deprauatus latenter antiquare conatur.
Nempe quem probabat, si sibi constare uoluit, sequi debuerat.
Ita Moesi inconsulto metu seque patriamque perditum iuere, Hungari uero ab equite in abeuntes immisso, interfecti, quamquam sunt, qui asserant omnes praeter Blactium
Ianumque Botthium, qui capita rerum in praesidio fuerant, cum fide in Pannoniam
remissos. Ferunt autem Turcae regis sui tum degenerem metum, tum perfidiam dissimulantes Blactium Ianumque cum
antiquare conatur.
Nempe quem probabat, si sibi constare uoluit, sequi debuerat.
Ita Moesi inconsulto metu seque patriamque perditum iuere, Hungari uero ab equite in abeuntes immisso, interfecti, quamquam sunt, qui asserant omnes praeter Blactium
Ianumque Botthium, qui capita rerum in praesidio fuerant, cum fide in Pannoniam
remissos. Ferunt autem Turcae regis sui tum degenerem metum, tum perfidiam dissimulantes Blactium Ianumque cum collega suo ab inuito prope Salomone ob uerborum
licentiam, quae uino imputari debuerat, necatos. Nam quum a quibusdam regiis
si sibi constare uoluit, sequi debuerat.
Ita Moesi inconsulto metu seque patriamque perditum iuere, Hungari uero ab equite in abeuntes immisso, interfecti, quamquam sunt, qui asserant omnes praeter Blactium
Ianumque Botthium, qui capita rerum in praesidio fuerant, cum fide in Pannoniam
remissos. Ferunt autem Turcae regis sui tum degenerem metum, tum perfidiam dissimulantes Blactium Ianumque cum collega suo ab inuito prope Salomone ob uerborum
licentiam, quae uino imputari debuerat, necatos. Nam quum a quibusdam regiis purpuratis ad coenam essent
necatos. Nam quum a quibusdam regiis purpuratis ad coenam essent inuitati uinoque largiore usi essent, atque inter coenandum de
Hungarorum ac Turcarum uirtute sermo esset ortus, Turcaeque ex composito sermonem
ad contemptum Hungarorum traherent, Blactius fortunae, in qua erat, parum memor
arcanaque ac tacenda per uinum male dissimulans, ausus est dicere, si sibi uiginti millia
Hungarorum data fuissent, non modo se Turcarum exercitum in fugam coniecturum
fuisse, sed etiam ipsum Salomonem uiuum capturum. Nihil enim roboris in exercitu
Turcaeque ex composito sermonem
ad contemptum Hungarorum traherent, Blactius fortunae, in qua erat, parum memor
arcanaque ac tacenda per uinum male dissimulans, ausus est dicere, si sibi uiginti millia
Hungarorum data fuissent, non modo se Turcarum exercitum in fugam coniecturum
fuisse, sed etiam ipsum Salomonem uiuum capturum. Nihil enim roboris in exercitu
Turcaico fuisse affirmauit, sed tantum eum tentoriorum ac camelorum, et hominum
incondita multitudine conspicuum extitisse. Quae uerba ubi ab ipsis purpuratis, qui sermoni
fortunae, in qua erat, parum memor
arcanaque ac tacenda per uinum male dissimulans, ausus est dicere, si sibi uiginti millia
Hungarorum data fuissent, non modo se Turcarum exercitum in fugam coniecturum
fuisse, sed etiam ipsum Salomonem uiuum capturum. Nihil enim roboris in exercitu
Turcaico fuisse affirmauit, sed tantum eum tentoriorum ac camelorum, et hominum
incondita multitudine conspicuum extitisse. Quae uerba ubi ab ipsis purpuratis, qui sermoni interfuerant, ad Salomonem delata sunt, suadendo ne talem uirum
ipsis purpuratis, qui sermoni interfuerant, ad Salomonem delata sunt, suadendo ne talem uirum hostibus
adiungi pateretur, pene coegerunt regem fidem frangere, atque auctores fuere per scelus
eius occidendi, cui iureiurando incolumitatem promiserat.
Hunc in modum urbs celeberrima in Salomonis potestatem peruenit Hungarorum
principum imprudentia atque inconsulta quadam superbia ― neque enim Turcam regem,
omnium, quos nouimus, potentissimum, pacem petentem ita insolenter aspernari ac contemnere debuerant, ut nullo ei responso reddito
interfuerant, ad Salomonem delata sunt, suadendo ne talem uirum hostibus
adiungi pateretur, pene coegerunt regem fidem frangere, atque auctores fuere per scelus
eius occidendi, cui iureiurando incolumitatem promiserat.
Hunc in modum urbs celeberrima in Salomonis potestatem peruenit Hungarorum
principum imprudentia atque inconsulta quadam superbia ― neque enim Turcam regem,
omnium, quos nouimus, potentissimum, pacem petentem ita insolenter aspernari ac contemnere debuerant, ut nullo ei responso reddito legatum insuper sublato gentium
ac contemnere debuerant, ut nullo ei responso reddito legatum insuper sublato gentium iure
retinerent, quum praesertim essent ab exercitu minime parati, nullaque fere ad bellum
gerendum re instructi neccessaria; regni procuratorum simul negligentia, simul auaritia,
ne regem ipsum Lodouicum in crimen traham, quem ob aetatem haud equidem accusandum censeo (nempe in arce ex totius regni tutela conseruanda magnopere uigilandum
fuit, nec ullis sumptibus parci oportuit); praesidii inconstantia ― est enim fama satis constans Hungaris, qui in praesidio fuerant, non adeo cibaria
gentium iure
retinerent, quum praesertim essent ab exercitu minime parati, nullaque fere ad bellum
gerendum re instructi neccessaria; regni procuratorum simul negligentia, simul auaritia,
ne regem ipsum Lodouicum in crimen traham, quem ob aetatem haud equidem accusandum censeo (nempe in arce ex totius regni tutela conseruanda magnopere uigilandum
fuit, nec ullis sumptibus parci oportuit); praesidii inconstantia ― est enim fama satis constans Hungaris, qui in praesidio fuerant, non adeo cibaria defuisse, fameue eos laborasse,
quin obsidionem per mensem adhuc tolerare
auaritia,
ne regem ipsum Lodouicum in crimen traham, quem ob aetatem haud equidem accusandum censeo (nempe in arce ex totius regni tutela conseruanda magnopere uigilandum
fuit, nec ullis sumptibus parci oportuit); praesidii inconstantia ― est enim fama satis constans Hungaris, qui in praesidio fuerant, non adeo cibaria defuisse, fameue eos laborasse,
quin obsidionem per mensem adhuc tolerare possent, quo exacto Turcam incoepto
abiturum fuisse ferunt; Moesorum proditione, hostili fraude ― quippe Hungaris bellum
de more omnium gentium Turca haud quaquam
tolerare possent, quo exacto Turcam incoepto
abiturum fuisse ferunt; Moesorum proditione, hostili fraude ― quippe Hungaris bellum
de more omnium gentium Turca haud quaquam indixerat, quo ante expectatum eos
adoriretur.
Quamquam plaerique Hungarorum suam culpam, ut fit, in alios transferentes crimen
amissi Tauruni in Venetos, falso, ut ego sentio, coniciunt, quos suspicantur Salomoni
persuasisse, ut Taurunum oppugnaret, ne Hungari et Boëmi bello in se ipsos auerso
Carolo Augusto, eidemque Hispaniarum regi, adiungi possent, dum is aduersus
abiturum fuisse ferunt; Moesorum proditione, hostili fraude ― quippe Hungaris bellum
de more omnium gentium Turca haud quaquam indixerat, quo ante expectatum eos
adoriretur.
Quamquam plaerique Hungarorum suam culpam, ut fit, in alios transferentes crimen
amissi Tauruni in Venetos, falso, ut ego sentio, coniciunt, quos suspicantur Salomoni
persuasisse, ut Taurunum oppugnaret, ne Hungari et Boëmi bello in se ipsos auerso
Carolo Augusto, eidemque Hispaniarum regi, adiungi possent, dum is aduersus Gallos
in Circumpadana Italia per duces
quo ante expectatum eos
adoriretur.
Quamquam plaerique Hungarorum suam culpam, ut fit, in alios transferentes crimen
amissi Tauruni in Venetos, falso, ut ego sentio, coniciunt, quos suspicantur Salomoni
persuasisse, ut Taurunum oppugnaret, ne Hungari et Boëmi bello in se ipsos auerso
Carolo Augusto, eidemque Hispaniarum regi, adiungi possent, dum is aduersus Gallos
in Circumpadana Italia per duces suos bellum gerit, admonendo Turcam et affinitatis
inter Hungarorum regem et Caesarem contractae, et docendo nimiam Augusti potentiam
e re haudquaquam
transferentes crimen
amissi Tauruni in Venetos, falso, ut ego sentio, coniciunt, quos suspicantur Salomoni
persuasisse, ut Taurunum oppugnaret, ne Hungari et Boëmi bello in se ipsos auerso
Carolo Augusto, eidemque Hispaniarum regi, adiungi possent, dum is aduersus Gallos
in Circumpadana Italia per duces suos bellum gerit, admonendo Turcam et affinitatis
inter Hungarorum regem et Caesarem contractae, et docendo nimiam Augusti potentiam
e re haudquaquam esse Turcaica, putantes eo consilio suae reipublicae egregie consultum iri. Quam quidem atrocitatem apud
dimisso, Hadrianopolim triumphans reuertitur; Hungari, Tauruni dediti nuntio tanquam fulmine percussi; Turcarum studium conseruandi principes suos, unde;
extrema gaudii Salomonis luctus filii natu maximi extincti, et discordia domestica occupat; Turcae ad dissimulandum hunc moerorem in Iazyges Hungaros praedatum missi, a
Ioanne Scepusiensi primo congressu terrentur, et in Moesiam refugiunt.
percussi; Turcarum studium conseruandi principes suos, unde;
extrema gaudii Salomonis luctus filii natu maximi extincti, et discordia domestica occupat; Turcae ad dissimulandum hunc moerorem in Iazyges Hungaros praedatum missi, a
Ioanne Scepusiensi primo congressu terrentur, et in Moesiam refugiunt.
et in Moesiam refugiunt.
olim a Thracibus conditum, mox
ab Vcris, de qua gente alio loco diximus, deletum, Stephanus Nemannius, Moesorum
rex, quos aetas nostra a Rha, maximo in Sarmatia Asiatica flumine, Rhascianos, Bulgaris
affines, uocat (inde enim utraque gens septingentesimo fere a Christi natali die anno in
Moesias aduenit), abhinc centum et quadraginta annos aduersus Hungaros propugnaculum instaurarat, et pro antiquo Tauruno Belgradum, tametsi Hungari eandem urbem
Nanderalbam uocent,
appellarat; deinde moriens, quo posteris
famaeque ac gloriae iactura, uidebant se ab adolescente Turcarum rege, bellique et omnium rerum, ut ipsi arbitrabantur,
imperito, fraude circumuentos, eoque rem eorum cecidisse, ut hostibus aut contemptui
posthac essent, aut non nisi continuo bello fines suos tutari possent, nulla spe in
Salomonis segnitia reposita. Qui sane tametsi nunquam antehac armatum hostem conspexerat, nempe in umbra cum grege puellarum ad illam diem egerat, tamen inito regno,
quo ignauiae notam aboleret, confestim et iusti regis specimen dedit, et gloriae cupiditate nulli maiorum suorum secundus uideri
ipsi arbitrabantur,
imperito, fraude circumuentos, eoque rem eorum cecidisse, ut hostibus aut contemptui
posthac essent, aut non nisi continuo bello fines suos tutari possent, nulla spe in
Salomonis segnitia reposita. Qui sane tametsi nunquam antehac armatum hostem conspexerat, nempe in umbra cum grege puellarum ad illam diem egerat, tamen inito regno,
quo ignauiae notam aboleret, confestim et iusti regis specimen dedit, et gloriae cupiditate nulli maiorum suorum secundus uideri uoluit. Vnde sunt, qui credant Salomonem,
dum pater uixit, consulto ignauiam simulasse, ne uirtus
sed eos, utpote gloriae cupidiores, nunquam ulla uoluptas a rebus gerendis
remoratur. Sed nec his, quominus militiam more suo exerceant, corporis mollities obest,
quandoquidem, quod apud caeteras gentes turpissimum est, dum sui collatis signis cum
hoste depugnant, reges e castris in aciem non prodeunt, sed in praetorio sedentes euentum expectant, cura bellicae rei ducibus delegata. Quin etiam quo tempore ardor certaminis maxime excitatur, equo regio in compedes coniecto regem castra excedere non
sinunt, censentes neque illum esse periculis obiciendum,
gloriae cupidiores, nunquam ulla uoluptas a rebus gerendis
remoratur. Sed nec his, quominus militiam more suo exerceant, corporis mollities obest,
quandoquidem, quod apud caeteras gentes turpissimum est, dum sui collatis signis cum
hoste depugnant, reges e castris in aciem non prodeunt, sed in praetorio sedentes euentum expectant, cura bellicae rei ducibus delegata. Quin etiam quo tempore ardor certaminis maxime excitatur, equo regio in compedes coniecto regem castra excedere non
sinunt, censentes neque illum esse periculis obiciendum, quandoquidem imperatore
quandoquidem, quod apud caeteras gentes turpissimum est, dum sui collatis signis cum
hoste depugnant, reges e castris in aciem non prodeunt, sed in praetorio sedentes euentum expectant, cura bellicae rei ducibus delegata. Quin etiam quo tempore ardor certaminis maxime excitatur, equo regio in compedes coniecto regem castra excedere non
sinunt, censentes neque illum esse periculis obiciendum, quandoquidem imperatore
adempto uel uictor exercitus turbari et in fugam conuerti facile soleat, neque rursus ei
fugae facultatem suis laborantibus praebendam, ut omnium periculo
cura bellicae rei ducibus delegata. Quin etiam quo tempore ardor certaminis maxime excitatur, equo regio in compedes coniecto regem castra excedere non
sinunt, censentes neque illum esse periculis obiciendum, quandoquidem imperatore
adempto uel uictor exercitus turbari et in fugam conuerti facile soleat, neque rursus ei
fugae facultatem suis laborantibus praebendam, ut omnium periculo cum rege exaequato milites in resistendo essent alacriores ac maiore studio adniterentur eum conseruare,
cuius salutem in eundem casum deductam cernerent.
Caeterum fortuna,
castra excedere non
sinunt, censentes neque illum esse periculis obiciendum, quandoquidem imperatore
adempto uel uictor exercitus turbari et in fugam conuerti facile soleat, neque rursus ei
fugae facultatem suis laborantibus praebendam, ut omnium periculo cum rege exaequato milites in resistendo essent alacriores ac maiore studio adniterentur eum conseruare,
cuius salutem in eundem casum deductam cernerent.
Caeterum fortuna, moris sui haud oblita, amarum suauibus atque e sententia fluentibus intermiscuit, quippe quae de gaudio Taurunensis uictoriae domestica
quandoquidem imperatore
adempto uel uictor exercitus turbari et in fugam conuerti facile soleat, neque rursus ei
fugae facultatem suis laborantibus praebendam, ut omnium periculo cum rege exaequato milites in resistendo essent alacriores ac maiore studio adniterentur eum conseruare,
cuius salutem in eundem casum deductam cernerent.
Caeterum fortuna, moris sui haud oblita, amarum suauibus atque e sententia fluentibus intermiscuit, quippe quae de gaudio Taurunensis uictoriae domestica calamitate
multum dempsit Salomoni. Namque ei Hadrianopolim uersus iter habenti tristis
e stirpe regia superstite interiret. Porro censebant
nunquam esse arma Salomoni deponenda, si regnum e dignitate sua tueri uellet, satis
gnari et Sophenos hostilem animum aduersus Turcas gerere, et Hungaros bello nuper
lacessitos haudquaquam quieturos.
Turcae igitur in suas artes uersi, ne Hungari crederent Salomonis animum orbitate
fractum belli consilia
terrendos statuunt. Itaque rex, ex
amicorum sententia treis duces, qui prouinciis Danubio adiectis praeerant, cum suis
quemque copiis, addita insuper manu praedatoria ex illis equitibus, quos alio loco diximus
Hungarorum praedatum
misit. Qui quum ad fines Transyluanae praefecturae satis occulte peruenissent, haud
tamen fefellere Ioannem Sepusiensem, eius regionis praefectum. Itaque Turcae ne conspectum quidem hostium sustinentes, primo congressu fusi, magna suorum parte amissa
in Moesiam refugerunt. Caeterum in Inferiorem Dalmatiam, quum ea regio sine praefecto, sine imperio esset ab Hungaris destituta, a Verbosnensibus Turcis per eosdem dies
incursiones factae multique mortales nullo obsistente capti.
misit. Qui quum ad fines Transyluanae praefecturae satis occulte peruenissent, haud
tamen fefellere Ioannem Sepusiensem, eius regionis praefectum. Itaque Turcae ne conspectum quidem hostium sustinentes, primo congressu fusi, magna suorum parte amissa
in Moesiam refugerunt. Caeterum in Inferiorem Dalmatiam, quum ea regio sine praefecto, sine imperio esset ab Hungaris destituta, a Verbosnensibus Turcis per eosdem dies
incursiones factae multique mortales nullo obsistente capti.
sine imperio esset ab Hungaris destituta, a Verbosnensibus Turcis per eosdem dies
incursiones factae multique mortales nullo obsistente capti.
praeclarae arti intentus erat, congerendae per omne nefas pecuniae reique ampliandę eo
ardore incensus erat, ut neque religionis, neque honesti, neque denique famae cultum
magnopere respiceret. Quamquam ferunt illum Florentino astu alieni abstinentiam in
paruis praestruxisse, nec tenui mercede ab honesto recessisse, ut et cupiditati suae non
sine operę precio satisfaceret, et iuditia de se hominum haud negligere interdum uideretur. Quo circa non modo ipse, sed etiam pontifex quasi a Iuliano deprauatus male
audiebat. Est enim
nec tenui mercede ab honesto recessisse, ut et cupiditati suae non
sine operę precio satisfaceret, et iuditia de se hominum haud negligere interdum uideretur. Quo circa non modo ipse, sed etiam pontifex quasi a Iuliano deprauatus male
audiebat. Est enim auaritia, praesertim in sacerdote, ualde detestanda, atque ad
omnium obloquia exposita.
Vnde quum pontifex inuidiam euitare cupiens accitum ad se Iulianum monuisset, ne
cuiquam de se iustam conquerendi causam praeberet, improbus homo et ab ineunte
aetate
atque ad
omnium obloquia exposita.
Vnde quum pontifex inuidiam euitare cupiens accitum ad se Iulianum monuisset, ne
cuiquam de se iustam conquerendi causam praeberet, improbus homo et ab ineunte
aetate pessime institutus, innumeram pecuniam pontificatus praemia esse putans in hunc
modum pontifici respondisse fertur: non esse ei infamiam magnopere timendam, qui ita
alios supergressus esset, ut omnia mortalia infra se posita cernat. Digna sane notho et
trapezitae filio sententia, qui non ingenii solum, sed etiam nationis uitio parum admodum curans, quid de se homines
non esse ei infamiam magnopere timendam, qui ita
alios supergressus esset, ut omnia mortalia infra se posita cernat. Digna sane notho et
trapezitae filio sententia, qui non ingenii solum, sed etiam nationis uitio parum admodum curans, quid de se homines sentiant, de religione lucrum sectari in animum induxerat, ne discederet ab eorum instituto, qui nimia pontificum indulgentia omnia uenalia
Romae semper habuere.
Quo scilicet tempore a Boëmis maxime, ut est ea gens liberioris linguae, et ecclesiastico luxui aduersa,
scilicet tempore a Boëmis maxime, ut est ea gens liberioris linguae, et ecclesiastico luxui aduersa, cauponari magis pontifices quam e sacerdotali integritate pontificatum gerere dicebantur, et Christi altaria nummulariorum mensae
appellabantur. Proinde nihil magis pontifici curandum est, in quem sane omnium
Christianorum oculi coniecti sunt, quam ut infamiam fugiat, et ita uicarium Christi ac
principem Ecclesiae agat, ut uitae sanctitate omnibus documento sit. Nam ut alio loco
diximus, caeteri ordines sacerdotum ad perfectionem morum assequendam instituti sunt,
sunt, quam ut infamiam fugiat, et ita uicarium Christi ac
principem Ecclesiae agat, ut uitae sanctitate omnibus documento sit. Nam ut alio loco
diximus, caeteri ordines sacerdotum ad perfectionem morum assequendam instituti sunt,
pontifices uero consumati esse debent.
Leo autem Decimus in uenando libenter tempus terebat, primum ut eo studio
nobilem se genere ostenderet ― quum esset argentarii, sed alioqui eximii uiri Laurentii
Medicis filius, licet in hoc merito culpatus sit, quia dum unus nimium eminere in libera
ciuitate concupiscit, aequo iure uiuere cum suis ciuibus
ad perfectionem morum assequendam instituti sunt,
pontifices uero consumati esse debent.
Leo autem Decimus in uenando libenter tempus terebat, primum ut eo studio
nobilem se genere ostenderet ― quum esset argentarii, sed alioqui eximii uiri Laurentii
Medicis filius, licet in hoc merito culpatus sit, quia dum unus nimium eminere in libera
ciuitate concupiscit, aequo iure uiuere cum suis ciuibus in animum inducere non poterat, quamquam Laurentius rempublicam ita prudenter ac leniter moderabatur, ut tyrannidem, ea non mediocri humanitate condita, uideretur redimere,
uero consumati esse debent.
Leo autem Decimus in uenando libenter tempus terebat, primum ut eo studio
nobilem se genere ostenderet ― quum esset argentarii, sed alioqui eximii uiri Laurentii
Medicis filius, licet in hoc merito culpatus sit, quia dum unus nimium eminere in libera
ciuitate concupiscit, aequo iure uiuere cum suis ciuibus in animum inducere non poterat, quamquam Laurentius rempublicam ita prudenter ac leniter moderabatur, ut tyrannidem, ea non mediocri humanitate condita, uideretur redimere, nec magis ciuibus suis
excellere quam patriae principatu
uenando libenter tempus terebat, primum ut eo studio
nobilem se genere ostenderet ― quum esset argentarii, sed alioqui eximii uiri Laurentii
Medicis filius, licet in hoc merito culpatus sit, quia dum unus nimium eminere in libera
ciuitate concupiscit, aequo iure uiuere cum suis ciuibus in animum inducere non poterat, quamquam Laurentius rempublicam ita prudenter ac leniter moderabatur, ut tyrannidem, ea non mediocri humanitate condita, uideretur redimere, nec magis ciuibus suis
excellere quam patriae principatu suo prodesse ― deinde ut huiusmodi labore edendi
esset cibi, castus tamen, quod raro usu
uenit, est habitus. Nempe epulae et lautior mensa Veneri, immodicarum cupiditatum
parenti, cognata sunt. Quamquam illius libidinum continentiam quidam non uirtuti, sed
morbo assignant: satis enim constat hunc pontificem ulcus quoddam in obscęnis corporis
partibus ortum multos annos male habuisse.
Huic pontifici Hadrianus quidam, praesul Dertusanus (ea est Tarraconensis
Hispaniae ciuitas) et Romanae
annos male habuisse.
Huic pontifici Hadrianus quidam, praesul Dertusanus (ea est Tarraconensis
Hispaniae ciuitas) et Romanae Ecclesiae cardinalis, absens suffectus est tanta Italorum
cardinalium concertatione, ut uix manibus in comitio clausi temperarent, dum sibi
quisque pontificatum ambit. Itaque magna pars eorum maluit suffragio suo externo
adesse quam suae gentis competitorem in fastigio sibi negato conspicere. Tanta plane uis
inuidiae est, qua naturae uitio animus humanus multo uehementius
et Romanae Ecclesiae cardinalis, absens suffectus est tanta Italorum
cardinalium concertatione, ut uix manibus in comitio clausi temperarent, dum sibi
quisque pontificatum ambit. Itaque magna pars eorum maluit suffragio suo externo
adesse quam suae gentis competitorem in fastigio sibi negato conspicere. Tanta plane uis
inuidiae est, qua naturae uitio animus humanus multo uehementius in ciuem quam in
externum accenditur. Quamquam in hoc pontifice designando quidam cardinalium
Carolo Augusto gratificari uoluerunt, quippe satis creditur
in comitio clausi temperarent, dum sibi
quisque pontificatum ambit. Itaque magna pars eorum maluit suffragio suo externo
adesse quam suae gentis competitorem in fastigio sibi negato conspicere. Tanta plane uis
inuidiae est, qua naturae uitio animus humanus multo uehementius in ciuem quam in
externum accenditur. Quamquam in hoc pontifice designando quidam cardinalium
Carolo Augusto gratificari uoluerunt, quippe satis creditur Romanum imperatorem
intentiore cura operam dedisse, ut Hadrianus Romanus pontifex crearetur: erat enim ei
charissimus
temperarent, dum sibi
quisque pontificatum ambit. Itaque magna pars eorum maluit suffragio suo externo
adesse quam suae gentis competitorem in fastigio sibi negato conspicere. Tanta plane uis
inuidiae est, qua naturae uitio animus humanus multo uehementius in ciuem quam in
externum accenditur. Quamquam in hoc pontifice designando quidam cardinalium
Carolo Augusto gratificari uoluerunt, quippe satis creditur Romanum imperatorem
intentiore cura operam dedisse, ut Hadrianus Romanus pontifex crearetur: erat enim ei
charissimus amicorum.
Porro
pontificatum ambit. Itaque magna pars eorum maluit suffragio suo externo
adesse quam suae gentis competitorem in fastigio sibi negato conspicere. Tanta plane uis
inuidiae est, qua naturae uitio animus humanus multo uehementius in ciuem quam in
externum accenditur. Quamquam in hoc pontifice designando quidam cardinalium
Carolo Augusto gratificari uoluerunt, quippe satis creditur Romanum imperatorem
intentiore cura operam dedisse, ut Hadrianus Romanus pontifex crearetur: erat enim ei
charissimus amicorum.
Porro hic uir in Morinis humili genere,
accenditur. Quamquam in hoc pontifice designando quidam cardinalium
Carolo Augusto gratificari uoluerunt, quippe satis creditur Romanum imperatorem
intentiore cura operam dedisse, ut Hadrianus Romanus pontifex crearetur: erat enim ei
charissimus amicorum.
Porro hic uir in Morinis humili genere, utpote patre opifice natus est. Qui quum et
moribus optimis esset praeditus, et sacris literis satis docte esset eruditus, admotus est
pueritiae Caroli regendae simulque literis erudiendae, atque ut educator ac praeceptor
in Hispaniam ductus. Carolo mox imperatore Romano
ei
charissimus amicorum.
Porro hic uir in Morinis humili genere, utpote patre opifice natus est. Qui quum et
moribus optimis esset praeditus, et sacris literis satis docte esset eruditus, admotus est
pueritiae Caroli regendae simulque literis erudiendae, atque ut educator ac praeceptor
in Hispaniam ductus. Carolo mox imperatore Romano designato atque in Germaniam
profecto regendis Hispaniis praepositus prouinciam sibi commissam integerrime administrauit. Quam ob rem haud secus quam pater a Caesare diligebatur. Sed de his alias.
genere, utpote patre opifice natus est. Qui quum et
moribus optimis esset praeditus, et sacris literis satis docte esset eruditus, admotus est
pueritiae Caroli regendae simulque literis erudiendae, atque ut educator ac praeceptor
in Hispaniam ductus. Carolo mox imperatore Romano designato atque in Germaniam
profecto regendis Hispaniis praepositus prouinciam sibi commissam integerrime administrauit. Quam ob rem haud secus quam pater a Caesare diligebatur. Sed de his alias.
Balys Iachius, cuius, ut supra demonstrauimus,
profecto regendis Hispaniis praepositus prouinciam sibi commissam integerrime administrauit. Quam ob rem haud secus quam pater a Caesare diligebatur. Sed de his alias.
Balys Iachius, cuius, ut supra demonstrauimus, Salomon in Syrmiensi expeditione
forti opera usus fuerat, et ob id ei ampliorem in Moesia attribuerat prouinciam, ubi
accepit Turcas in Transistranis Hungarorum regionibus haud leui clade affectos, ne
Hungari eo successu insolescerent, contractis tribus milibus equitum ad
administrauit. Quam ob rem haud secus quam pater a Caesare diligebatur. Sed de his alias.
Balys Iachius, cuius, ut supra demonstrauimus, Salomon in Syrmiensi expeditione
forti opera usus fuerat, et ob id ei ampliorem in Moesia attribuerat prouinciam, ubi
accepit Turcas in Transistranis Hungarorum regionibus haud leui clade affectos, ne
Hungari eo successu insolescerent, contractis tribus milibus equitum ad deuastandum
Syrmium, trans Sauum amnem proficiscitur. Sed quum ibi ducem itineris
diligebatur. Sed de his alias.
Balys Iachius, cuius, ut supra demonstrauimus, Salomon in Syrmiensi expeditione
forti opera usus fuerat, et ob id ei ampliorem in Moesia attribuerat prouinciam, ubi
accepit Turcas in Transistranis Hungarorum regionibus haud leui clade affectos, ne
Hungari eo successu insolescerent, contractis tribus milibus equitum ad deuastandum
Syrmium, trans Sauum amnem proficiscitur. Sed quum ibi ducem itineris locorum peritum
ab Hungaris exceptum
caesis. Nam Syrmienses, timore hostium abutentes,
nouissimum agmen adorti terribilem tumultum intulerant. Paucis post diebus Balys, ratus
sua e Syrmio fuga securitatem Transistranis Hungaris iniectam esse, maioribus copiis
comparatis per Danubium gelu concretum sine ullis nauibus in regionem Daciae
Tauruno obiectam transmisit, atque inde superato Thibisco amne, et ipso glacie astricto,
fines Baciensis regionis inuasit, ibique aliquot uicis depopulatis raptim se Taurunum
recępit. Magnam uim pecorum abactam, hominum ad mille et trecentos captos esse ferunt. Haud
* inscriptiones:
Ludouici Tuberonis Dalmatae abbatis Commentariorum de temporibus suis (liber
primus) MAK: Ludovici Tuberonis Dalmatae abbatis Commentariorum de
rebus, quae temporibus eius in illa Europae parte, quam Pannonii et Turcae
eorumque finitimi incolunt, gestae sunt libri undecim (breuius
Ludouici Tuberonis Dalmatae abbatis Commentariorum de temporibus suis liber
primus) gg1: Ludovici
12
* post appellant
exp. Slauenos autem a Slauo eorum rege dictos ex Rhaxolanis
hystoriis satis constat M: deest in AKZZ1
gg1 r
13
* abhorret KZg:
abhorrent
16
* incertum an hic et
duobus sequentibus locis auctor, aut alius quidam, hoc nomen e
Vuladislauus in Ladislauus (alias semper
Vuladislauus) corrigere uoluerit M:
Vuladislauus usque ad hunc locum, hinc
plerisque in locis Ladislaus K:
e
Vuladislauus in Ladislauus (alias semper
Vuladislauus) corrigere uoluerit M:
Vuladislauus usque ad hunc locum, hinc
plerisque in locis Ladislaus K: V(u)ladislauus
his aliquot locis (ut M), alias
fere semper Vuladislauus Z: Ladislaus his tribus
locis, alias
23
24
* uolebant KZ:
uolebant in nolebant mutat. M: nolebant
g
25
** caeterum (supra
* fecisset Kg:
fecisse M
28
* in septentrionem uersae
Zg: in septentrione uersae M: in septentrionem
uersus K
29
fecisset Kg:
fecisse M
28
* in septentrionem uersae
Zg: in septentrione uersae M: in septentrionem
uersus K
29
30
fecisse M
28
* in septentrionem uersae
Zg: in septentrione uersae M: in septentrionem
uersus K
29
30
46
* natura Z:
naturae Mg: ab quare quoquo usque ad
Vuladislaus Danubio deest in K
47
48
49
praesidio satis firmo, murisque, ac
fossis munitam, haud quidam posse expugnari, oppidanorum praesertim animis, non
modo a timore iam receptis, sed etiam leuis armaturae praesidio ad repugnandum
paratis M: deest in AKg: habent
Zr
* praeda KZg:
praedae M
(ex auferetur emend.) K:
aufereretur M
** post posuit
exp. nunc uero armis coacta partim in societate Polonorum,
atque Moschouiorum manet, partim suae gentis regibus paret M:
deest in Kg: habent AZr
** post posuit
exp. nunc uero armis coacta partim in societate Polonorum,
atque Moschouiorum manet, partim suae gentis regibus paret M:
deest in Kg: habent AZr
*** quemque Kg: quemquem M
* umbone equestris scuti
** ingenio suppl.
KZg
* iam enim Hungaris
Kg: iam in Hungaris Z: iam enim Hungaros
M
** progressos
KZ: progressus M: progressis g
83
*** magni KZ:
magno M: a neque Hungarorum usque ad
Hungarorum imperium deest in g
* lacessendo KZ:
lacessendos M
84
* minus KZ:
minusque M
* quidem suppl.
g: deest in MKZr
** exhausta K:
exausta M
86
KZg: fortitudinem MA
93
* post foret
exp. quippe ocium sicut in priuato, modo sit honestum, haud
uituperandum, ita in principe ignauiae proximum, belloque assuetis ualde
ingratum; ad haec quod delinquentium peccata eius socordia impunita essent,
maximamque ob id infamiam subibat, tum quod ultimam
93
* post foret
exp. quippe ocium sicut in priuato, modo sit honestum, haud
uituperandum, ita in principe ignauiae proximum, belloque assuetis ualde
ingratum; ad haec quod delinquentium peccata eius socordia impunita essent,
maximamque ob id infamiam subibat, tum quod ultimam fere pecuniae inopiam
pateretur, quae res uel maxime
ad haec quod delinquentium peccata eius socordia impunita essent,
maximamque ob id infamiam subibat, tum quod ultimam fere pecuniae inopiam
pateretur, quae res uel maxime principes multitudini uiles facit M:
deest in g: habent AKZr
94
95
96
* pugna KZ:
pugnam M
* alias esset in
marg.: est in textu M: est Kg: sit
Z
** post
incitante exp. caeterum
* pugna KZ:
pugnam M
* alias esset in
marg.: est in textu M: est Kg: sit
Z
** post
incitante exp. caeterum Deo abnuente nihil posse agi humanis
** post
incitante exp. caeterum Deo abnuente nihil posse agi humanis
consiliis aduersus reges, quum saepe alias, tum eo tempore maxime declaratum est
M: deest in Kg: habent
AZr
97
98
98
* post traditur
exp. aut uetustate excidit M: deest in
Kg: habent AZr
99
* post Sauum
AZr
99
* post Sauum
exp. metu Bulgarorum M: deest in
Kg: habent AZr
* post regionem
exp. Posternam nunc appellatam, et quidquid inde
(sumpta de opere De origine et incremento
urbis Rhacusanae): opera inprimis quorundam mercatorum, ac nauticorum
Diocleatium, qui e lacu Lignistri, ad quem Dioclea sita erat, per Drilonem
amnem, is ad Olchinium in mare euoluitur, incolae Boianam uocant, fruges uenales
mercede conuehere soliti erant, eoque commercio cum Rhacusano populo
hospitalitatem inierant. Hunc autem in modum Diocleates Rhacusanis operam tunc
nauarunt. Importauerant
Lignistri, ad quem Dioclea sita erat, per Drilonem
amnem, is ad Olchinium in mare euoluitur, incolae Boianam uocant, fruges uenales
mercede conuehere soliti erant, eoque commercio cum Rhacusano populo
hospitalitatem inierant. Hunc autem in modum Diocleates Rhacusanis operam tunc
nauarunt. Importauerant Diocleates naui Rhacusam, inter alias fruges, aliquot
uini amphoras, appetente festo die, quem Christiani sacrosanctam resurrectionem
appellant, quo sane solenni lustrari
expiare. Hoc eodem die
Slauini, caeterorum more barbarorum, non tam sacris precationibus, quam epulis
ac largiore uino uti solebant. Diocleates animaduertentes, Rhacusanos ita
Slauinis obsidione pressos, ut neque appellentibus nauibus in portum Rhacusanum
tutus aditus esset, neque inde soluentibus profectio libera pateret
** post
uidebatur app. ed. Crau.: Itaque adeunt praetorem
industria addicunt: quos ubi cibo uinoque
grauatos, nullamque pro castris stationem hosti obiectam Diocleates conspiciunt,
nempe eo die et Rhacusanos epulis uinoque indulgere credebant, signum quod
conuenerat Rhacusanis edunt; qui impetu in castra Slauinorum facto eo momento
capiunt inermes, uinoque graues partim trucidant, partim uinctos in urbem suam
pertrahunt, atque ita obsidionis bellique Slauinici finis impositus, Diocleates
uero, hoc merito in ciuitatem recepti,
conspiciunt,
nempe eo die et Rhacusanos epulis uinoque indulgere credebant, signum quod
conuenerat Rhacusanis edunt; qui impetu in castra Slauinorum facto eo momento
capiunt inermes, uinoque graues partim trucidant, partim uinctos in urbem suam
pertrahunt, atque ita obsidionis bellique Slauinici finis impositus, Diocleates
uero, hoc merito in ciuitatem recepti, atque in patricios adsciti. Tradunt autem
hos Malascouios et Gredeos fuisse, quorum alteri iam paene
edunt; qui impetu in castra Slauinorum facto eo momento
capiunt inermes, uinoque graues partim trucidant, partim uinctos in urbem suam
pertrahunt, atque ita obsidionis bellique Slauinici finis impositus, Diocleates
uero, hoc merito in ciuitatem recepti, atque in patricios adsciti. Tradunt autem
hos Malascouios et Gredeos fuisse, quorum alteri iam paene extincti sunt, alteri
diuitiis et auctoritate inter suos adhuc florent.
castra Slauinorum facto eo momento
capiunt inermes, uinoque graues partim trucidant, partim uinctos in urbem suam
pertrahunt, atque ita obsidionis bellique Slauinici finis impositus, Diocleates
uero, hoc merito in ciuitatem recepti, atque in patricios adsciti. Tradunt autem
hos Malascouios et Gredeos fuisse, quorum alteri iam paene extincti sunt, alteri
diuitiis et auctoritate inter suos adhuc florent.
102
ciuitas, Venetorum imperio
liberata, parum abfuit, quin haud multo post, quorundam adolescentium
leuitate animi, et, egestate, ut fit, uenalium, proditione, diriperetur;
quos quidem nominatim tradere, familiae dignitas, in qua nati sunt,
prohibet. Tulit enim ea domus uiros plures singulari facundia praeditos,
patriae studiosos, multisque muneribus ciuilibus claros. Hi igitur iuuenes,
a quodam regulo Bossinate, urbi Rhacusae uicino, pecunia
muneribus ciuilibus claros. Hi igitur iuuenes,
a quodam regulo Bossinate, urbi Rhacusae uicino, pecunia corrupti ac
promissis ingentibus inducti, adscitis sibi quibusdam etiam e plebe
hominibus, constituerant clam nocte in urbem Bossinatem armatum accipere.
Bossinas, cui ad inuadendam urbem festinanti, omnis cunctatio ob praedae
cupiditatem longa esse uidebatur; ratus, incaepta a coniuratis siue
poenitentia facinoris omitti, siue socordia
patriae poenas dedere; omnibus, qui
sanguine eos contingebant, non modo huiusce poena laetis, sed etiam
supplicii paene exactoribus. Ferunt enim quendam, cuius fratris filius
coniurationis damnatus erat, purpurea ueste indutum in foro inambulasse, dum
de coniuratis poena caperetur.
Iisdem fere temporibus, ager Epidaurius, addita Vitalia, et tota regione,
quae ab aquae
uiritimque inter ciues, magna ueterum
possessorum inuidia atque contentione, diuisus. Quod autem Canalensis ager
territorii Epidaurii fuerit, argumento est opus mirabili structura effectum,
quo a uigesimo prope milliario aqua in urbem perducta est, partim
subterraneo riuo, partim substructione, partim opere arcuato. Cuius quidem
operis a Slauinis procul dubio euersi adhuc extant uestigia, atque quibusdam
in locis inscriptiones latinis literis nomina
quo a uigesimo prope milliario aqua in urbem perducta est, partim
subterraneo riuo, partim substructione, partim opere arcuato. Cuius quidem
operis a Slauinis procul dubio euersi adhuc extant uestigia, atque quibusdam
in locis inscriptiones latinis literis nomina curatorum indicantes. Per idem
quoque tempus Sigismundus Augustus, Hungarorum ac Boemorum rex, Phariam,
quam quidem Lesinam, ut dictum est, uocant, Braciam, et Corcyram nigram,
Per idem
quoque tempus Sigismundus Augustus, Hungarorum ac Boemorum rex, Phariam,
quam quidem Lesinam, ut dictum est, uocant, Braciam, et Corcyram nigram,
insulas habitatoribus satis frequentes, singulari benignitate in Rhacusanos
usus, ditioni Rhacusanae adiunxit. Iam coeperant Rhacusani praetores
mittere, qui insulanis ius dicerent: quos cum uiderent, Pharenses
praesertim, regendis populis minime idoneos, utpote iuris dicundi literarum
Canalensem agrum, inique,
et per summam iniuriam ueteribus possessoribus ereptum, adeo consternati
sunt, ut, ni saniori auxilio uis prohibita esset, praetores urbium uiolati
fuissent. Itaque confestim consilium ceperunt, sese in regiam potestatem
restituendi, adiutore in primis Iaxia quodam, ex Naresiis principibus. Erat
Iaxias et per se Rhacusinis infensus, ut est inter plerosque uicinos ex
aemulatione odium. Itaque profectus in Hungariam adit
ueteribus possessoribus ereptum, adeo consternati
sunt, ut, ni saniori auxilio uis prohibita esset, praetores urbium uiolati
fuissent. Itaque confestim consilium ceperunt, sese in regiam potestatem
restituendi, adiutore in primis Iaxia quodam, ex Naresiis principibus. Erat
Iaxias et per se Rhacusinis infensus, ut est inter plerosque uicinos ex
aemulatione odium. Itaque profectus in Hungariam adit Barbaram, Sigismundi
uxorem, cui se cordi esse
ceperunt, sese in regiam potestatem
restituendi, adiutore in primis Iaxia quodam, ex Naresiis principibus. Erat
Iaxias et per se Rhacusinis infensus, ut est inter plerosque uicinos ex
aemulatione odium. Itaque profectus in Hungariam adit Barbaram, Sigismundi
uxorem, cui se cordi esse haud quaquam ignorabat: erat enim et ipse ex
aulicis Augusti, florentique aetate, ac forma corporis eximia, et regina
feminarum uitia, uergens etiam annis, non
uxorem, cui se cordi esse haud quaquam ignorabat: erat enim et ipse ex
aulicis Augusti, florentique aetate, ac forma corporis eximia, et regina
feminarum uitia, uergens etiam annis, non exuerat.
Itaque compositis criminibus in Rhacusanos, persuadet reginae, ut cum
Imperatore agat, ut insulae Rhacusanis nuper attributae, liberae sub
Caesaris imperio de caetero essent; ne Rhacusanorum simul regendi inscitia,
simul tyrannide, perditum eant.
criminibus, adimerentur. Sed crimen ualuit eo maxime,
quod Rhatanei Canalensisque agri diuisio, eiectis ueteribus colonis, parum
purgata esset; cum insulani, alienae cladis exemplum, metumque, qui non
uanus esse uidebatur, in suam defensionem contulissent. Itaque, licet
Rhacusanorum studium et fides erga regem omnibus satis nota essent;
cupiditas tamen alieni agri causam eorum euertit. Nempe Rhacusani non modo
imperium insularum quaerebant, sed
stipendio M
103
*** ab exculta
usque ad nondum Danubium deest in K
**** post
susceptis app. ed. Crau.: ac optimo quoque, et in primis
Iuliano Bono, Marioque Restio dissentientibus
exculta
usque ad nondum Danubium deest in K
**** post
susceptis app. ed. Crau.: ac optimo quoque, et in primis
Iuliano Bono, Marioque Restio dissentientibus
***** post
pertinaciter app. ed. Crau.: per summam etiam
post
pertinaciter app. ed. Crau.: per summam etiam
temeritatem
¤ post auri
app. ed. Crau.: in externos milites, ultimum paene in
discrimen, tum ab suis militibus, tum ab hoste, libertatis amittendae
deuenerint. Nam conducti ab Italia milites, uidentes Rhacusanos imbelles esse,
et praedae expositos, consilium inierunt, ut urbem
pertinaciter app. ed. Crau.: per summam etiam
temeritatem
¤ post auri
app. ed. Crau.: in externos milites, ultimum paene in
discrimen, tum ab suis militibus, tum ab hoste, libertatis amittendae
deuenerint. Nam conducti ab Italia milites, uidentes Rhacusanos imbelles esse,
et praedae expositos, consilium inierunt, ut urbem prius direptam, alienae
uidentes Rhacusanos imbelles esse,
et praedae expositos, consilium inierunt, ut urbem prius direptam, alienae
subiicerent potestati. Quae coniuratio, cum per quosdam ciues, qui senserant id
agi, annuntiata esset Rhacusano senatui: in re trepida ciuitati non defuit
consilium. Nempe milites scelesti consilii participes, per speciem expeditionis
extra urbem ablegatos, posthac urbem ingredi non permiserunt. Itaque urbs
incolumis ab intestino hoste conseruata. Verum
¤¤ ab erat
usque ad nondum Danubium lectio ed. Crau.: patri,
ob ereptam sibi ab ipso patre sponsam, ualde infensus: quem cum Rhacusani male
animatum in parentem animaduerterent, hac occasione aegrum animi clam adeunt,
hortantur, ne incestum patris in se admissum, et tam insignem iniuriam inultam
esse patiatur, suam operam aduersus communem inimicum, et foeda libidine
pollutum,
Danubium lectio ed. Crau.: patri,
ob ereptam sibi ab ipso patre sponsam, ualde infensus: quem cum Rhacusani male
animatum in parentem animaduerterent, hac occasione aegrum animi clam adeunt,
hortantur, ne incestum patris in se admissum, et tam insignem iniuriam inultam
esse patiatur, suam operam aduersus communem inimicum, et foeda libidine
pollutum, pollicentur; tandem spe pecuniae illecto, persuadent, uti a parente ad
Turcas desciscat, patremque Turcarum
uero Venetis cederet. Quod ubi sensere Rhacusani,
misso Romam quodam monacho Basilio, qui postea, ob hanc operam strenue nauatam,
Tribuliensium praesul creatus est, deferunt ad Nicolaum V. Romanum Pontificem
querelam: Venetos impietatis in Christianum nomen accusant, rogantque
Pontificem, ut ipsos Venetos, a Stephani Cosacii, schismatici hominis,
societate, et Rhacusanae urbis oppugnatione, arceat. Pontifex literas extemplo
ad Venetos conscribit, hisque rebus diuinis
quieuere; sed nec quies Venetorum belli finem fecit. Nam
filius Stephani, quem a patre defecisse demonstrauimus, ita inimico animo
regiones ad patris imperium spectantes, Turcica manu sibi adiuncta, deuastando
peruagatus est, ut hoc in primis certamen, Turcis aditum in Dalmatiam aperuerit,
et Cosaciam familiam extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem, non modo tributariam
fecerit, sed etiam in Turcicam seruitutem paene redegerit. Nimirum, ita
plerumque usu uenire solet,
belli finem fecit. Nam
filius Stephani, quem a patre defecisse demonstrauimus, ita inimico animo
regiones ad patris imperium spectantes, Turcica manu sibi adiuncta, deuastando
peruagatus est, ut hoc in primis certamen, Turcis aditum in Dalmatiam aperuerit,
et Cosaciam familiam extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem, non modo tributariam
fecerit, sed etiam in Turcicam seruitutem paene redegerit. Nimirum, ita
plerumque usu uenire solet, ut, qui hostem alienis armis uincere
imperium spectantes, Turcica manu sibi adiuncta, deuastando
peruagatus est, ut hoc in primis certamen, Turcis aditum in Dalmatiam aperuerit,
et Cosaciam familiam extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem, non modo tributariam
fecerit, sed etiam in Turcicam seruitutem paene redegerit. Nimirum, ita
plerumque usu uenire solet, ut, qui hostem alienis armis uincere nititur, iisdem
se ipse superetur; nec multo leuius uictori, quam uicto accidat. Quod quidem
patrum nostrorum aetate,
Hispanorum,
aduersarios suos oppugnant, omnes externum iugum subiere. Atque haec seruitus,
quanquam Rhacusanorum animos infregit, attamen, quantum de dignitate demsit,
tantum opibus eorum adiecit. Etenim infirmitatis suae iam satis gnari, in
omnibus publicis actionibus, metum inde consilio habentes, omisso amplificandae
fortunae studio, sublimium animorum affectu, solis uectigalibus incumbere; unde
et tributum Turcis commodius penderent, et suppeterent expensae ad urbis
* destinato (e
designato emend.) M: destinato Kg:
designato A
** in potestate (ex
potestatem emend.) K: in potestatem
MZ
140
emend.) M: destinato Kg:
designato A
** in potestate (ex
potestatem emend.) K: in potestatem
MZ
140
141
144
145
* solent suppl.
g1: deest in MKZgr
146
147
* alia KZg:
M
** Drilonem Zg:
Dirilonem AK: ex emend. haud satis certum est an
Dirlonem aut Dirilonem hic et in aliis locis scribere
uoluerit auctor M:
* ostiis (e
hostiis emend.) K: hostiis MA
emend.) K: hostiis MA
** Lygnistri K:
Lignisti Z: Lignistrique A: corr. illegibilis
in M
184
* Hungarum Z:
Hungarum (e Hungarorum emend.) K: Hungarorum
186
187
* Gallos suppl.
g: deest in MKZr
188
* millia (e marg.) suppl.
K
207
208
* ritus K:
ratus MZg: deest in g1
209
210
211
Galeresium (e Saleresium emend.) M:
Galleresium Z
** ad arma conuolasse
suppl. g1: deest in mss.
* deligeret g1:
deligerent MKZg
* intermixtis
Zg:
decreturus KZ:
detecturus g: ex emend. incertum
detecturus an decreturus legendum
M: utraque lectio
in A
242
243
244
* multi Z:
multis M
** quidem suppl.
g: exp. quidem M: deest in
KZ
*** referretur
KZ: referreretur M
255
maxime M
257
* fugiebat
suppl. gr: deest in mss.
258
259
* munitam Z:
KZ:
rapuere M
264
* secubare MKZ
(nota dubitationis in margine K): secum
cubare g
** hesternum g:
externum MKZ
Z:
nullae M
281
* corporis Zg:
corporibus M
282
* τέλος Α: τελος Μ: deest in
KZ
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.