Bibliographic criteria: none
(All documents)
Search criteria: in
Your search found 109468 occurrences
More search results (batches of 100) First 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 Last
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
Occurrences 97301-98986:
97301. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
PIA DESIDERIA
Cordis unius Hungarici dulci suae PATRIAE FELICITATEM et SECURITATEM aeternam
exoptantis.
Libertas in comitiis dicendi fundata est in avita Hunnorum sanctione, Thurocz. Chron.
p. 1. c. 10, quam Div. Stephanus L. 1. C. 4. et Andreas II. anno 1222. confirmarunt.
Joann. Tomka-Szasaky in Comm. hist. et pol. de comitiis. 1790.
97302. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
PIA DESIDERIA
Cordis unius Hungarici dulci suae PATRIAE FELICITATEM et SECURITATEM aeternam
exoptantis.
Libertas in comitiis dicendi fundata est in avita Hunnorum sanctione, Thurocz. Chron.
p. 1. c. 10, quam Div. Stephanus L. 1. C. 4. et Andreas II. anno 1222. confirmarunt.
Joann. Tomka-Szasaky in Comm. hist. et pol. de comitiis. 1790.
– –
97303. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Libertas in comitiis dicendi fundata est in avita Hunnorum sanctione, Thurocz. Chron.
p. 1. c. 10, quam Div. Stephanus L. 1. C. 4. et Andreas II. anno 1222. confirmarunt.
Joann. Tomka-Szasaky in Comm. hist. et pol. de comitiis. 1790.
– – – – victorque volentes
per populos dat iura, viamque affectat Olympo.
Virg. in fine Georg.
97304. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Joann. Tomka-Szasaky in Comm. hist. et pol. de comitiis. 1790.
– – – – victorque volentes
per populos dat iura, viamque affectat Olympo.
Virg. in fine Georg.
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde
97305. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Olympo.
Virg. in fine Georg.
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide
in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
97306. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide
in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi
valeat.
97307. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide
in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi
valeat.
97308. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide
in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi
valeat.
2.
97309. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi
valeat.
2.
1 In publicis negotiis, ac proinde etiam in dicasteriis quibuslibet, alius
quam Hungaricae vel Latinae linguae usus lege constituta
prohibeatur; liberum sit tamen illis, qui legalium linguarum idioma non callent, tum, cum pro
se ipsos perorant,
97310. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi
valeat.
2.
1 In publicis negotiis, ac proinde etiam in dicasteriis quibuslibet, alius
quam Hungaricae vel Latinae linguae usus lege constituta
prohibeatur; liberum sit tamen illis, qui legalium linguarum idioma non callent, tum, cum pro
se ipsos perorant, quocunque idiomate conscriptos libellos
97311. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
pro
se ipsos perorant, quocunque idiomate conscriptos libellos exhibere.
3.
1 Quodsi Suam Regiam Maiestatem extra Regni gremium residere oportet: tum
regius princeps, successor regis, qua dux Hungariae, in locum Suae Maiestatis,
lege id alioquin exigente, Budae resideat: ibidemque fungatur plenipotentiati
regis ministri et velut principalis commissarii munere.
4.
97312. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis die sua
97313. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis die sua sponte, facto legali, concedant.
* 3 Similes Regis ministri sunt: dux Hungariae, curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
5.
97314. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
pro prima quarti mensis die sua sponte, facto legali, concedant.
* 3 Similes Regis ministri sunt: dux Hungariae, curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
5.
1 In comitiis ante coronationem ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia
97315. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
facto legali, concedant.
* 3 Similes Regis ministri sunt: dux Hungariae, curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
5.
1 In comitiis ante coronationem ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in
97316. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de
immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
97317. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de
immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
6.
97318. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO.
Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest)
electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat taliterque modo dictas
dignitates et officialatus diutius vacare contingat: illico, cum aliqua earum
97319. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
vacare contingat: illico, cum aliqua earum
dignitatum vacantia enata fuerit, Excelsus Regni Senatus a Sua Regia Maiestate nominandos pro
vacantibus dignitatibus candidatos enixe flagitare, et nominatos intra spatium 40 dierum
Statibus et Ordinibus Regni in generales comitatuum congregationes confluxuris notificare
teneatur. 3 Ex comitatibus deinde nomen illius individui, in quod plurima
Statuum vota conspiraverint, intra spatium aliarum 40 dierum ad Excelsum Regni Senatum
repraesentetur, ut sic dein ille, cui
97320. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Maiestate nominandos pro
vacantibus dignitatibus candidatos enixe flagitare, et nominatos intra spatium 40 dierum
Statibus et Ordinibus Regni in generales comitatuum congregationes confluxuris notificare
teneatur. 3 Ex comitatibus deinde nomen illius individui, in quod plurima
Statuum vota conspiraverint, intra spatium aliarum 40 dierum ad Excelsum Regni Senatum
repraesentetur, ut sic dein ille, cui plurimi comitatus suffragantur, in Senatu Regni Excelso
solemniter proclamari, invitari, atque installari valeat.
97321. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
confluxuris notificare
teneatur. 3 Ex comitatibus deinde nomen illius individui, in quod plurima
Statuum vota conspiraverint, intra spatium aliarum 40 dierum ad Excelsum Regni Senatum
repraesentetur, ut sic dein ille, cui plurimi comitatus suffragantur, in Senatu Regni Excelso
solemniter proclamari, invitari, atque installari valeat.
4 Votorum vero, quisquis ille fuit, eventus, et suffragiorum provincialium
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
97322. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
comitatus suffragantur, in Senatu Regni Excelso
solemniter proclamari, invitari, atque installari valeat.
4 Votorum vero, quisquis ille fuit, eventus, et suffragiorum provincialium
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur.
7.
1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et
Officiales – Dapiferorum,
97323. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
comitum dignitatibus et officiis
tres continuo candidati, quos SS. et OO. respectivorum comitatuum dignos reputaverint, Regiae
Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
97324. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
97325. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
defuncti sunt.
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam
venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex
97326. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex bonis
proventibusque ecclesiarum, quibus illae dotatae sunt et quae porro etiam, velut dotes
ipsarum, in perpetuum pro illis conservari administrarique debent, saltem tantum pro
singillativis beneficiatorum dignitatibus exscindatur, quantum sive pro magnificentia
praesulum, sive pro presbiterorum honorifica vitam sustentandi ratione suffecturum fore ex
aequo et iusto
97327. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
conservari administrarique debent, saltem tantum pro
singillativis beneficiatorum dignitatibus exscindatur, quantum sive pro magnificentia
praesulum, sive pro presbiterorum honorifica vitam sustentandi ratione suffecturum fore ex
aequo et iusto iudicaverint Patres Patriae in comitiis congregati; alioquin non proprietario,
sed usufructuario iure bona ecclesiarum metropolitanarum, cathedralium, conventualium,
collegiatarum, abbatialium, praeposituralium, monasterialium, altarialium etc. per
beneficiatos possidentur. 3
97328. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sed usufructuario iure bona ecclesiarum metropolitanarum, cathedralium, conventualium,
collegiatarum, abbatialium, praeposituralium, monasterialium, altarialium etc. per
beneficiatos possidentur. 3 Reliqui superflui bonorum rescindendorum fructus
in Regium Regni Thesaurum influant, inde in religionarios nationis usus secundum compertas
necessitates rursus dimanaturi.
4 Prout vero huic Statuum Ordini per primatum inter reliquos Ordines de
insigni praerogativa sufficienter prospectum habetur, ita vel
97329. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
metropolitanarum, cathedralium, conventualium,
collegiatarum, abbatialium, praeposituralium, monasterialium, altarialium etc. per
beneficiatos possidentur. 3 Reliqui superflui bonorum rescindendorum fructus
in Regium Regni Thesaurum influant, inde in religionarios nationis usus secundum compertas
necessitates rursus dimanaturi.
4 Prout vero huic Statuum Ordini per primatum inter reliquos Ordines de
insigni praerogativa sufficienter prospectum habetur, ita vel ad conservandum inter Statuum
97330. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
per primatum inter reliquos Ordines de
insigni praerogativa sufficienter prospectum habetur, ita vel ad conservandum inter Statuum
Ordines iustum aequilibrium lege constituendum esset ne individuis venerabilis cleri
dignitates vel officia saecularia conferantur neque ulibi in dicasteriis publicis aliter quam
in qualitate repraesentantium sui ordinis admittantur.
10.
1 Magnates et Nobiles, quod alioquin ex lege naturae ad sui suorumque
felicitatem, ex fine vero illo civitatis, in
97331. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
insigni praerogativa sufficienter prospectum habetur, ita vel ad conservandum inter Statuum
Ordines iustum aequilibrium lege constituendum esset ne individuis venerabilis cleri
dignitates vel officia saecularia conferantur neque ulibi in dicasteriis publicis aliter quam
in qualitate repraesentantium sui ordinis admittantur.
10.
1 Magnates et Nobiles, quod alioquin ex lege naturae ad sui suorumque
felicitatem, ex fine vero illo civitatis, in quam sub ducibus et regibus olim coaluerunt,
97332. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ulibi in dicasteriis publicis aliter quam
in qualitate repraesentantium sui ordinis admittantur.
10.
1 Magnates et Nobiles, quod alioquin ex lege naturae ad sui suorumque
felicitatem, ex fine vero illo civitatis, in quam sub ducibus et regibus olim coaluerunt, ad
sui suorumque securitatem omnimode procurandam obligentur; pristino illo praeclaro in Regno
Hungariae tum feliciter florente securitatis instituto non iam nisi in monumentis superstite,
praesentibus vero rerum circumstantiis
97333. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1 Magnates et Nobiles, quod alioquin ex lege naturae ad sui suorumque
felicitatem, ex fine vero illo civitatis, in quam sub ducibus et regibus olim coaluerunt, ad
sui suorumque securitatem omnimode procurandam obligentur; pristino illo praeclaro in Regno
Hungariae tum feliciter florente securitatis instituto non iam nisi in monumentis superstite,
praesentibus vero rerum circumstantiis aliam utique nunc provisionem exigentibus, titulo
redimendae legalis, nobilitati certo summe
97334. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ad sui suorumque
felicitatem, ex fine vero illo civitatis, in quam sub ducibus et regibus olim coaluerunt, ad
sui suorumque securitatem omnimode procurandam obligentur; pristino illo praeclaro in Regno
Hungariae tum feliciter florente securitatis instituto non iam nisi in monumentis superstite,
praesentibus vero rerum circumstantiis aliam utique nunc provisionem exigentibus, titulo
redimendae legalis, nobilitati certo summe onerosae insurrectionis, ex iusta
animisque Hungarorum peculiariter ingenita
97335. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
superstite,
praesentibus vero rerum circumstantiis aliam utique nunc provisionem exigentibus, titulo
redimendae legalis, nobilitati certo summe onerosae insurrectionis, ex iusta
animisque Hungarorum peculiariter ingenita humanitate in levamen miserorum, communis
securitatis onera unice portantium, colonorum et civium iustum subsidium belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis
97336. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
humanitate in levamen miserorum, communis
securitatis onera unice portantium, colonorum et civium iustum subsidium belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
11.
1 Prout vero
97337. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
fuerint.
11.
1 Prout vero admiranda plane maiorum nostrorum sapientia, prudentiaque id,
quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae nationes aliae nunc demum partim
meditantur, partim exsequuntur, mox iam in primis huius Inclyti Regni incunabulis salubriter
institutum fuit: ut praelati et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla
tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae
institutum etiam civibus,
97338. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
honoris, nulla
tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae
institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi
non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non saltem in concreto, sed
omnibus in individuo, ex iure civitatis et iustitia concedenda est. 2 Quodsi
deinde similia etiam de diversarum in Regnum receptarum Christianarum religionum
cultoribus lex constituerit; quod si concessa fuerit colonis
97339. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae
institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi
non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non saltem in concreto, sed
omnibus in individuo, ex iure civitatis et iustitia concedenda est. 2 Quodsi
deinde similia etiam de diversarum in Regnum receptarum Christianarum religionum
cultoribus lex constituerit; quod si concessa fuerit colonis rusticis,
terras
97340. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi
non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non saltem in concreto, sed
omnibus in individuo, ex iure civitatis et iustitia concedenda est. 2 Quodsi
deinde similia etiam de diversarum in Regnum receptarum Christianarum religionum
cultoribus lex constituerit; quod si concessa fuerit colonis rusticis,
terras dominorum suorum saltem colentibus, non possidentibus, atque ideo in republica per
ipsos terrestres dominos sufficienter
97341. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
2 Quodsi
deinde similia etiam de diversarum in Regnum receptarum Christianarum religionum
cultoribus lex constituerit; quod si concessa fuerit colonis rusticis,
terras dominorum suorum saltem colentibus, non possidentibus, atque ideo in republica per
ipsos terrestres dominos sufficienter repraesentatis, nativa illa liberae migrationis
libertas: nae, tum in complemento vetustae suae et antesignanae gloriae posita gens Hungara
ultro quoque aliis populis se immitandam praeponet; utpote quae aequitati, ceu
97342. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
lex constituerit; quod si concessa fuerit colonis rusticis,
terras dominorum suorum saltem colentibus, non possidentibus, atque ideo in republica per
ipsos terrestres dominos sufficienter repraesentatis, nativa illa liberae migrationis
libertas: nae, tum in complemento vetustae suae et antesignanae gloriae posita gens Hungara
ultro quoque aliis populis se immitandam praeponet; utpote quae aequitati, ceu basi verae
libertatis, iam a patribus dudum fundatae, felicitatem totius populi nunc
superstruit omnibus
97343. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ulla unquam
ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita
moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum
interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales
Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et
dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus,
comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
97344. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
simul cum Sua Regia Maiestate particeps.
2 Excelsus hic Regni Senatus, cuius corpus constituant repraesentantes
Statuum omnis Ordinis, pro more comitiorum in duas tabulas, senatum populumque Regni
Hungariae repraesentantes dividatur. 3 Tabulae Superioris, seu
Senatus Procerum, praesidium D. palatinus; vices praesidis iudex curiae, summi vero
et secretarii cancellarii Regni munus primas
97345. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
3 Tabulae Superioris, seu
Senatus Procerum, praesidium D. palatinus; vices praesidis iudex curiae, summi vero
et secretarii cancellarii Regni munus primas teneat; ipsum huius tabulae senatum constituant
proceres ex duobus primis Statuum Ordinibus in universum sedecim; ex singulo Ordine octo.
4 Status primi Ordinis repraesententur per duos episcopos, duos abbates sua
simul monasteria, duos praepositos maiores sua simul capitula, et duos minores suos simul
conventus repraesentantes, omnes vero proprie ad
97346. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
5 Status secundi Ordinis repraesententur per duos Regni barones, duos comites
supremos, duos comites liberos, duos item barones liberos. 6 His asiideat
procurator regis, seu fiscus coronae, seu causarum regalium director.
7 In altera Excelsi huius Regni Senatus Tabula inferiore Senatum
Populi Hungarici repraesentante sub Praesidio tavernici et vicario praesidio
procuratoris nationis, seu tribuni seu oratoris populi consideant ex tertii et quarti Ordinis
Statibus assessores itidem
97347. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Senatum
Populi Hungarici repraesentante sub Praesidio tavernici et vicario praesidio
procuratoris nationis, seu tribuni seu oratoris populi consideant ex tertii et quarti Ordinis
Statibus assessores itidem sedecim; ex quolibet octo, et quidem pro repraesentandorum in hoc
Senatu quatuor generalium Regni districtuum quolibet, repraesentantes quatuor.
8 Horum duo sint nobiles ex duobus diversis comitatibus, duo
vero cives, pariter ex diversis duabus civitatibus repraesentandarum Regni
97348. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ex duobus diversis comitatibus, duo
vero cives, pariter ex diversis duabus civitatibus repraesentandarum Regni partium
ablegandi.
13.
1 Sed interest reipublicae vehementer ne ablegatorum in Tabula
Excelsi Senatus inferiore considentium magistratus ultra unum mensem duret.
2 Quapropter semper s uccedant prioribus exacto mense novi alii
ex repraesentandis quatuor Regni partibus ablegati per procuratorem nationis evocandi
97349. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Excelsi Senatus inferiore considentium magistratus ultra unum mensem duret.
2 Quapropter semper s uccedant prioribus exacto mense novi alii
ex repraesentandis quatuor Regni partibus ablegati per procuratorem nationis evocandi ex
illis in specie comitatibus et civitatibus, qui vel quae in serie pro quolibet generali Regni
districtu ob id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur.
3 Tabulae autem superioris decedentibus
assessoribus in Senatu
97350. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
magistratus ultra unum mensem duret.
2 Quapropter semper s uccedant prioribus exacto mense novi alii
ex repraesentandis quatuor Regni partibus ablegati per procuratorem nationis evocandi ex
illis in specie comitatibus et civitatibus, qui vel quae in serie pro quolibet generali Regni
districtu ob id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur.
3 Tabulae autem superioris decedentibus
assessoribus in Senatu Procerum succedant semper
97351. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
s uccedant prioribus exacto mense novi alii
ex repraesentandis quatuor Regni partibus ablegati per procuratorem nationis evocandi ex
illis in specie comitatibus et civitatibus, qui vel quae in serie pro quolibet generali Regni
districtu ob id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur.
3 Tabulae autem superioris decedentibus
assessoribus in Senatu Procerum succedant semper repraesentandarum vacantium
dignitatum per Regnum seniores; ita Excelsus hic
97352. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
illis in specie comitatibus et civitatibus, qui vel quae in serie pro quolibet generali Regni
districtu ob id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur.
3 Tabulae autem superioris decedentibus
assessoribus in Senatu Procerum succedant semper repraesentandarum vacantium
dignitatum per Regnum seniores; ita Excelsus hic Procerum Senatus coalescet semper e viris et
aetate et consilio venerandis, qui, quod magistratum ad dies vitae, sanitate favente,
constanter gerunt,
97353. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Procerum succedant semper repraesentandarum vacantium
dignitatum per Regnum seniores; ita Excelsus hic Procerum Senatus coalescet semper e viris et
aetate et consilio venerandis, qui, quod magistratum ad dies vitae, sanitate favente,
constanter gerunt, omnium in Senatu etiam anteactorum memores optime certe iis consulent quos
necessitas sustentandae reipublicae libertatis in Excelsi Senatus Tabula inferiore frequenter
permutari exigit.
14.
1 Consultandi
97354. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Procerum Senatus coalescet semper e viris et
aetate et consilio venerandis, qui, quod magistratum ad dies vitae, sanitate favente,
constanter gerunt, omnium in Senatu etiam anteactorum memores optime certe iis consulent quos
necessitas sustentandae reipublicae libertatis in Excelsi Senatus Tabula inferiore frequenter
permutari exigit.
14.
1 Consultandi ratio in Excelso Regni Senatu eadem per omnia
observetur, quae alias in comitiis obtinet; quare etiam cuncta Senatus
97355. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
etiam anteactorum memores optime certe iis consulent quos
necessitas sustentandae reipublicae libertatis in Excelsi Senatus Tabula inferiore frequenter
permutari exigit.
14.
1 Consultandi ratio in Excelso Regni Senatu eadem per omnia
observetur, quae alias in comitiis obtinet; quare etiam cuncta Senatus decreta in absentia
Regiae Maiestatis Budae residenti duci Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro,
eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda
97356. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
necessitas sustentandae reipublicae libertatis in Excelsi Senatus Tabula inferiore frequenter
permutari exigit.
14.
1 Consultandi ratio in Excelso Regni Senatu eadem per omnia
observetur, quae alias in comitiis obtinet; quare etiam cuncta Senatus decreta in absentia
Regiae Maiestatis Budae residenti duci Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro,
eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque in
futura comitia (quae stante
97357. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Senatus Tabula inferiore frequenter
permutari exigit.
14.
1 Consultandi ratio in Excelso Regni Senatu eadem per omnia
observetur, quae alias in comitiis obtinet; quare etiam cuncta Senatus decreta in absentia
Regiae Maiestatis Budae residenti duci Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro,
eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque in
futura comitia (quae stante hac provisione saltem occasione inaugurationis novi regis
97358. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
per omnia
observetur, quae alias in comitiis obtinet; quare etiam cuncta Senatus decreta in absentia
Regiae Maiestatis Budae residenti duci Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro,
eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque in
futura comitia (quae stante hac provisione saltem occasione inaugurationis novi regis ita,
uti supra dictum, celebrari sufficeret) vim et vigorem provisoriae legis
consequantur, et per Regiae Suae Maiestatis summam executivam potestatem mox in effectum
97359. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
illa etiam usque in
futura comitia (quae stante hac provisione saltem occasione inaugurationis novi regis ita,
uti supra dictum, celebrari sufficeret) vim et vigorem provisoriae legis
consequantur, et per Regiae Suae Maiestatis summam executivam potestatem mox in effectum
sacrosancte perduci valeant.
15.
1 Prout Procuratoris Regis, seu causarum regalium Directoris interest iura
Regiae Maiestatis tutari, reos criminis laesae
97360. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Hungarici principaliter pertinebit, pro iuribus Statuum et Ordinum, constitutionibusque Regni
fundamentalibus illibate servandis omnem adhibere vigilantiam, reos criminis laesae legis vel
constitutionum iuris publici aut et aliter quocunque demum modo infideles in patriam etiam
ministros et legatos etc. coram Senatum Regni Excelsum aut comitia in ius vocare, actionem
contra eos erigere, evincere etc. etc.
16.
1 Cum generales
97361. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Regni
fundamentalibus illibate servandis omnem adhibere vigilantiam, reos criminis laesae legis vel
constitutionum iuris publici aut et aliter quocunque demum modo infideles in patriam etiam
ministros et legatos etc. coram Senatum Regni Excelsum aut comitia in ius vocare, actionem
contra eos erigere, evincere etc. etc.
16.
1 Cum generales Statuum in comitatibus congregationes non nisi quolibet
trimestri semel celebrari consveverint, nec
97362. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
patriam etiam
ministros et legatos etc. coram Senatum Regni Excelsum aut comitia in ius vocare, actionem
contra eos erigere, evincere etc. etc.
16.
1 Cum generales Statuum in comitatibus congregationes non nisi quolibet
trimestri semel celebrari consveverint, nec Ordines Statuum sine magna molestia frequentius
cogi in unum valeant; cum interim in provinciis comitatuum rem publicam in felicitatem
populorum continuo et sine intermissione
97363. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
etc. etc.
16.
1 Cum generales Statuum in comitatibus congregationes non nisi quolibet
trimestri semel celebrari consveverint, nec Ordines Statuum sine magna molestia frequentius
cogi in unum valeant; cum interim in provinciis comitatuum rem publicam in felicitatem
populorum continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat: particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo
97364. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
16.
1 Cum generales Statuum in comitatibus congregationes non nisi quolibet
trimestri semel celebrari consveverint, nec Ordines Statuum sine magna molestia frequentius
cogi in unum valeant; cum interim in provinciis comitatuum rem publicam in felicitatem
populorum continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat: particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt.
97365. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
16.
1 Cum generales Statuum in comitatibus congregationes non nisi quolibet
trimestri semel celebrari consveverint, nec Ordines Statuum sine magna molestia frequentius
cogi in unum valeant; cum interim in provinciis comitatuum rem publicam in felicitatem
populorum continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat: particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt. 2 In his senatibus sub
97366. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
molestia frequentius
cogi in unum valeant; cum interim in provinciis comitatuum rem publicam in felicitatem
populorum continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat: particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt. 2 In his senatibus sub praesidio
vice-comitum et vicario praesidio substitutorum vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu
97367. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
comitatuum rem publicam in felicitatem
populorum continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat: particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt. 2 In his senatibus sub praesidio
vice-comitum et vicario praesidio substitutorum vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
97368. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt. 2 In his senatibus sub praesidio
vice-comitum et vicario praesidio substitutorum vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
3 Iudices Nobilium his senatibus non intersint; verum foris in
suis processibus perpetuo resideant
97369. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
3 Iudices Nobilium his senatibus non intersint; verum foris in
suis processibus perpetuo resideant curaturi ut cuncta generalium et particularium
congregationum iussa intra ambitum suorum processuum illico in exsecutionem deducantur;
ipsorum etiam erit inquisitiones, oculatas, etc. peragere, lites in foro
97370. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
dein accedat notarius et fiscalis.
3 Iudices Nobilium his senatibus non intersint; verum foris in
suis processibus perpetuo resideant curaturi ut cuncta generalium et particularium
congregationum iussa intra ambitum suorum processuum illico in exsecutionem deducantur;
ipsorum etiam erit inquisitiones, oculatas, etc. peragere, lites in foro suo non
contentioso, sed amicabili, sopire, superare etc. etc. deque adhibita sua opera
testimonium partibus
97371. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
verum foris in
suis processibus perpetuo resideant curaturi ut cuncta generalium et particularium
congregationum iussa intra ambitum suorum processuum illico in exsecutionem deducantur;
ipsorum etiam erit inquisitiones, oculatas, etc. peragere, lites in foro suo non
contentioso, sed amicabili, sopire, superare etc. etc. deque adhibita sua opera
testimonium partibus exhibere etc; ad congregationes generales tantum ideo comparebunt ut,
cum ibi generalium et
97372. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
congregationum protocolla lecta fuerint, de procurata per
suos processus comissorum exsecutione mox referre respondereque valeant.
17.
1 Iidem hi comitatuum senatus, ut illi in civitatibus liberis regiisque
constitui soliti sub nomine sedium iudiciariarum diebus aliis etiam pro iudiciis
considebunt iudicabuntque causas qua fora p rimae instantiae quorumcunque
incattorum sub suam iurisdictionem pertinentium
97373. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
indiscriminatim de substrato quo- et
quantocunque. 2 Ab his foris appellatae causae pro revisione
transmittentur ad Tabulas Regias, necessario multiplicandas, tum ideo, quod
causas facile omnes totius late protensi Regni ibi velut in foro appellatorio
revideri contingat; tum vero ideo quod causae multae natura sua tales sint quas in Tabulis
Regiis, tanquam in foro primae instantiae, suscitari oportet.
3 In singulo igitur generalium Regni districtorum una Tabula Regia
97374. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
transmittentur ad Tabulas Regias, necessario multiplicandas, tum ideo, quod
causas facile omnes totius late protensi Regni ibi velut in foro appellatorio
revideri contingat; tum vero ideo quod causae multae natura sua tales sint quas in Tabulis
Regiis, tanquam in foro primae instantiae, suscitari oportet.
3 In singulo igitur generalium Regni districtorum una Tabula Regia forma
veteri retenta in locum deinceps superfluarum districtualium tabularum erigatur.
4
97375. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ad Tabulas Regias, necessario multiplicandas, tum ideo, quod
causas facile omnes totius late protensi Regni ibi velut in foro appellatorio
revideri contingat; tum vero ideo quod causae multae natura sua tales sint quas in Tabulis
Regiis, tanquam in foro primae instantiae, suscitari oportet.
3 In singulo igitur generalium Regni districtorum una Tabula Regia forma
veteri retenta in locum deinceps superfluarum districtualium tabularum erigatur.
4 Consiliarii harum tabularum, quod Aulae
97376. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
causas facile omnes totius late protensi Regni ibi velut in foro appellatorio
revideri contingat; tum vero ideo quod causae multae natura sua tales sint quas in Tabulis
Regiis, tanquam in foro primae instantiae, suscitari oportet.
3 In singulo igitur generalium Regni districtorum una Tabula Regia forma
veteri retenta in locum deinceps superfluarum districtualium tabularum erigatur.
4 Consiliarii harum tabularum, quod Aulae Regiae nomine hic feratur
sententia, praeter Vice-palatinum,
97377. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
revideri contingat; tum vero ideo quod causae multae natura sua tales sint quas in Tabulis
Regiis, tanquam in foro primae instantiae, suscitari oportet.
3 In singulo igitur generalium Regni districtorum una Tabula Regia forma
veteri retenta in locum deinceps superfluarum districtualium tabularum erigatur.
4 Consiliarii harum tabularum, quod Aulae Regiae nomine hic feratur
sententia, praeter Vice-palatinum, Vice-iudicem curiae, vice-tavernicum (ob causas huc
appellatas etiam regiarum civitatum omnium
97378. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
curiae, vice-tavernicum (ob causas huc
appellatas etiam regiarum civitatum omnium sine discrimine), et vicarium primatis, assessorem
unum archi-episcopalem; deinde praeter quatuor protocolarios (omnes hos per respectivos suos
principales seu repraesentatos etiam in posterum denominandos) caeteri omnes ad nutum et
libitum Suae Regiae Maiestatis, ex omnibus tamen quatuor Regni statuum ordinibus, ac
consequenter etiam civibus, nominentur.
5 Ab his foris revisoriis demum causae ultra appellatae (appellata vero
97379. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
omnes ad nutum et
libitum Suae Regiae Maiestatis, ex omnibus tamen quatuor Regni statuum ordinibus, ac
consequenter etiam civibus, nominentur.
5 Ab his foris revisoriis demum causae ultra appellatae (appellata vero
saltem iis concedenda quibus in foro primo et altero appellatorio dispar obtigit sententia)
ad Senatum Regni Excelsum, comitiorum vicarium, velut sup remum
iustitiarium forum pro superrevisione deferantur. 6 Et
cum in Senatu Regni Excelso pro iure
97380. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
saltem iis concedenda quibus in foro primo et altero appellatorio dispar obtigit sententia)
ad Senatum Regni Excelsum, comitiorum vicarium, velut sup remum
iustitiarium forum pro superrevisione deferantur. 6 Et
cum in Senatu Regni Excelso pro iure dicendo consessum fuerit, tum per quatuor Statuum
Ordinumque syndicos per ipsos singillativos ordines constituendos; cum vero pro politicorum
negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios,
similiter
97381. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
quatuor Statuum
Ordinumque syndicos per ipsos singillativos ordines constituendos; cum vero pro politicorum
negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios,
similiter nominandos, ad plenum senatum referetur; assessores quippe ipsos in senatibus non
referre, sed tantum arbitros vel iudices propositorum vel allegatorum esse et decet et
expedit rei publicae.
7 Caeterum secretarii Ordinum cancellarii primatis directioni ita ut
syndici
97382. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ita ut
syndici Ordinum directioni procuratoris nationis suberunt.
18.
1 Thesaurum Regni Regium Camerae Regiae administrent,
camerarum itaque Aulicae Budae considentis, et caeterarum in districtibus et
montanis existentium praesides, consiliarios, caeterosque officiales omnes Sua Regia
Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis ratione ex Statibus omnium Ordinum constituat.
2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam
97383. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Thesaurum Regni Regium Camerae Regiae administrent,
camerarum itaque Aulicae Budae considentis, et caeterarum in districtibus et
montanis existentium praesides, consiliarios, caeterosque officiales omnes Sua Regia
Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis ratione ex Statibus omnium Ordinum constituat.
2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam
montanisticae, Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero
protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere
97384. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
omnium Ordinum constituat.
2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam
montanisticae, Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero
protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere teneatur.
3 In Thesaurum Regni Regium influent:
1) reditus ex bonis Coronae et Fisci;
2) reditus ex regalibus, peculiis, fodinis, tricesimis, sale, posta, etc. etc;
3) reditus ex fundo religionario, et rescissis
97385. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
iugiter iusto numero
intertenendorum; res item tormentaria, praesidiaria etc. bellica;
3) necessitates religionis Romano-Catholicae, velut Regni religionis, cuius fundus eo ipso
per Cameras Regias administrari debet;
4) salaria officialium in regnicolaribus vel aulicis dicasteriis constitutorum;
5) extraordinariae erogationes in rem commercii, viarum, agriculturae, industriae, etc, rem
item sanitatis publicae tempore epidemiarum etc.
97386. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Romano-Catholicae, velut Regni religionis, cuius fundus eo ipso
per Cameras Regias administrari debet;
4) salaria officialium in regnicolaribus vel aulicis dicasteriis constitutorum;
5) extraordinariae erogationes in rem commercii, viarum, agriculturae, industriae, etc, rem
item sanitatis publicae tempore epidemiarum etc.
19.
1 Milites legionum Hungaricarum et Regiae Maiestati et Statuum Ordinibus
97387. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Excelsi e limitibus
provinciarum Hungaricarum educantur. 2 Supremus armorum per Regnum Hungariae
praefectus Budae cum suo dicasterio bellico considens patriae sit filius, ipsa vero
armorum praefectura protocolla sua Excelso Regni Senatui de tempore in tempus
exhibere teneatur.
20.
1 Ordo S. Stephani, velut Hungaricus equestris, pro meritis
constitutus, aliquibus maioribus Regni dignitatibus iustis de causis suapte necessario
copuletur;
97388. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
20.
1 Ordo S. Stephani, velut Hungaricus equestris, pro meritis
constitutus, aliquibus maioribus Regni dignitatibus iustis de causis suapte necessario
copuletur; alioquin ad insignes dignitates non nisi quibus et merita in patriam sunt,
promoventur.
21.
1 Transylvania, Gallicia, Lodomeria etc. ea qua Croatiae,
Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri incorporentur, interesse horum
97389. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ut apud Hungaros palatinus, constituantur.
2 Denique –
22.
– – Ne tanta animis assvescite bella,
neu patriae validas in viscera vertite vires.
Tuque prior, tu parce, genus qui ducis Olympo,
proice tela manu, sanguis meus.
(Virg. Aeneid. L. VI.)
97390. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
(Virg. Aeneid. L. VI.)
De variis nobilitandi modis et nobilium classibus quae olim in Hungaria
viguerunt
§ 1 Hungari principio omnes ex aequo liberi fuerunt.
1 Hungari, sicut omnes alii pastores populi, dum regnum occuparunt, nullam
hereditariae
97391. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
mere militaris, singulum nationis
individuum erat miles eoque nomine omnes et exemptione a quibusvis aliis
servitiis et praestationibus, et iure terras suas titulo proprietatis
possidendi, quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo
gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores militiae praefectos, sed
munera haec non erant hereditaria, et ideo non tribuebant illa
distinctum a reliquis nationis individuis
97392. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
2 Verum cum tamen exiguus fuerit stirpium harum numerus, non potuit id adhuc
perfectam hereditariae nobilitatis idaeam excitare; reliqui enim minores
militiae praefecti nullam per pactum hoc praerogativam consecuti sunt, adeoque stirpes eorum
in primitiva cum reliquis nationis individuis aequalitate permanserunt.
§ 3 Origo hereditariae nobilitatis et status optimatum.
1 Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore exercitus
simul consistebant,
97393. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
consecuti sunt, adeoque stirpes eorum
in primitiva cum reliquis nationis individuis aequalitate permanserunt.
§ 3 Origo hereditariae nobilitatis et status optimatum.
1 Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore exercitus
simul consistebant, Slavis Marahensibus, qui illud eotum possidebant, praevaluere.
2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam nationem a
proportione gradus, quem quisque in exercitu tenebat, terris, per totum tam vastum
97394. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore exercitus
simul consistebant, Slavis Marahensibus, qui illud eotum possidebant, praevaluere.
2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam nationem a
proportione gradus, quem quisque in exercitu tenebat, terris, per totum tam vastum regnum
dispergi debuissent, facile intellexerunt
3.2 intellexerunt: intellexunt MS
se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in
bello non
97395. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
occupato Regno, divisisque inter totam nationem a
proportione gradus, quem quisque in exercitu tenebat, terris, per totum tam vastum regnum
dispergi debuissent, facile intellexerunt
3.2 intellexerunt: intellexunt MS
se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in
bello non occubuerint, per totum Regnum magno adhuc numero superstites Slavos in servitutem
redigerent. 3 Itaque praeter eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos
e devicta natione servituti
97396. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
gradus, quem quisque in exercitu tenebat, terris, per totum tam vastum regnum
dispergi debuissent, facile intellexerunt
3.2 intellexerunt: intellexunt MS
se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in
bello non occubuerint, per totum Regnum magno adhuc numero superstites Slavos in servitutem
redigerent. 3 Itaque praeter eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos
e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi
97397. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
dispergi debuissent, facile intellexerunt
3.2 intellexerunt: intellexunt MS
se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in
bello non occubuerint, per totum Regnum magno adhuc numero superstites Slavos in servitutem
redigerent. 3 Itaque praeter eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos
e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii
aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub
97398. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
3.2 intellexerunt: intellexunt MS
se continendae in officio tantae multitudini pares non futuros, si omnes, qui in
bello non occubuerint, per totum Regnum magno adhuc numero superstites Slavos in servitutem
redigerent. 3 Itaque praeter eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos
e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii
aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub solo militandi
onere, quas iam possidebant, terris in armorum
97399. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
eos, qui in proelio capti sunt, haud adeo multos
e devicta natione servituti manciparunt; e reliquis aliquibus terras suas sub certi servitii
aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub solo militandi
onere, quas iam possidebant, terris in armorum societatem adsciverunt, uti id alibi iam
demonstravimus. 4 E primis ignota antea Hungaris hominum, qui nec servi neque
tamen perfecte liberi erant conditio enata est, et conditionariorum
compellationem accepit. 5
97400. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
4 E primis ignota antea Hungaris hominum, qui nec servi neque
tamen perfecte liberi erant conditio enata est, et conditionariorum
compellationem accepit. 5 Horum numerum iam sub ducibus vehementer increvisse
inde apparet quod in variis, quae prostant, S. Stephani fundationalibus adeo copiosi
nominentur ut eos omnes ab ipso S. Stephano creatos fuisse vix credi possit.
6 Atque ita primum hereditariae nobilitatis systema Hungariae
invectum est; nimirum cum soli
97401. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
hereditariae nobilitatis systema Hungariae
invectum est; nimirum cum soli milites omnes Regni terras
hereditario et libero iure possederint, conditionarii
vero, quorum, si non maior, suppar certe numerus in Regno fuit, licet a servitutis iugo
exempti, usum fructum tantum alicuius terrae erga certum seu servitium, seu
obventionem proprietario praestandam, habere potuerint; atque ita illi pro
nobilibus, hi pro
97402. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Et tunc duos iam Hungaria status, nempe optimatum et
nobilium, duas, praeter servos, hominum conditiones, liberorum
nempe, idest militum, et conditionariorum numeravit.
8 Quoad eos, quos Hungari in societatem armorum copiosos sane adsciverant,
Slavos, cum status militum aevo illo iisdem praerogativis gavisus fuerit, quibus
postea nobiles perfruebantur, si rem ad apicem exigamus, videtur usus nobiles creandi iam tum
viguisse; verum momentanea notabilis
97403. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
copiosos sane adsciverant,
Slavos, cum status militum aevo illo iisdem praerogativis gavisus fuerit, quibus
postea nobiles perfruebantur, si rem ad apicem exigamus, videtur usus nobiles creandi iam tum
viguisse; verum momentanea notabilis gentis alicuius in armorum societatem adoptio a
singularium individuorum ad statum privilegiatum elevatione admodum discrepat.
§ 4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per exemptionem terrae, et haec
verbo tantum, fiebat.
97404. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
singularium individuorum ad statum privilegiatum elevatione admodum discrepat.
§ 4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per exemptionem terrae, et haec
verbo tantum, fiebat.
1 Postquam Hungari res suas in Regno confirmassent, ipsa militaris, quam
habebant, constitutio, eos ad continua ferme bella impellebat. 2 Inde tam
frequentes eorum in omnes fere Europaeas provincias sub ducibus procursiones, quarum etiam
illae, quae feliciter cesserant, magnum tam
97405. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
donationem vel per exemptionem terrae, et haec
verbo tantum, fiebat.
1 Postquam Hungari res suas in Regno confirmassent, ipsa militaris, quam
habebant, constitutio, eos ad continua ferme bella impellebat. 2 Inde tam
frequentes eorum in omnes fere Europaeas provincias sub ducibus procursiones, quarum etiam
illae, quae feliciter cesserant, magnum tam primitivarum, quam et adscitarum in
societatem armorum Slavicarum familiarum numerum absumpserunt. 3 Aliquando
vero ita caesi sunt
97406. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
quam
habebant, constitutio, eos ad continua ferme bella impellebat. 2 Inde tam
frequentes eorum in omnes fere Europaeas provincias sub ducibus procursiones, quarum etiam
illae, quae feliciter cesserant, magnum tam primitivarum, quam et adscitarum in
societatem armorum Slavicarum familiarum numerum absumpserunt. 3 Aliquando
vero ita caesi sunt Hungari ut vix pauci cladis nuncii superfuerint. 4 Debuit
itaque iam duces de novis militiae supplementis cura incessere; haec autem non secus obtinere
97407. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
numerum absumpserunt. 3 Aliquando
vero ita caesi sunt Hungari ut vix pauci cladis nuncii superfuerint. 4 Debuit
itaque iam duces de novis militiae supplementis cura incessere; haec autem non secus obtinere
potuerunt quam si, ut advicinantibus in Regnum exteris terras sub solo militiae
onere conferant, aut domesticorum, quos iam antea in classem
conditionariam receperant, terras ab omni alio praeter militiam onere eximendo
eosdem ad statum militum elevent; cum
97408. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
4 Debuit
itaque iam duces de novis militiae supplementis cura incessere; haec autem non secus obtinere
potuerunt quam si, ut advicinantibus in Regnum exteris terras sub solo militiae
onere conferant, aut domesticorum, quos iam antea in classem
conditionariam receperant, terras ab omni alio praeter militiam onere eximendo
eosdem ad statum militum elevent; cum hac ratione singulares familiae ad
privilegiatum militum statum evectae sint, ignoto licet adhuc nobilis
97409. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ab omni alio praeter militiam onere eximendo
eosdem ad statum militum elevent; cum hac ratione singulares familiae ad
privilegiatum militum statum evectae sint, ignoto licet adhuc nobilis vocabulo
usus ignobiles ad statum privilegiatum elevandi in substantia iam tum invaluit;
in modo tamen illud discrimen intercessisse videtur quod nullo adhuc apud
Hungaros litterarum usu omnes hae terrarum seu collationes, seu exemptiones verbo tantum
coram testibus fieri consveverint.
97410. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
eosdem ad statum militum elevent; cum hac ratione singulares familiae ad
privilegiatum militum statum evectae sint, ignoto licet adhuc nobilis vocabulo
usus ignobiles ad statum privilegiatum elevandi in substantia iam tum invaluit;
in modo tamen illud discrimen intercessisse videtur quod nullo adhuc apud
Hungaros litterarum usu omnes hae terrarum seu collationes, seu exemptiones verbo tantum
coram testibus fieri consveverint.
97411. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
videtur quod nullo adhuc apud
Hungaros litterarum usu omnes hae terrarum seu collationes, seu exemptiones verbo tantum
coram testibus fieri consveverint.
§ 5 An sub S. Stephano donationes in diploma redigi consveverint?
1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana sacra,
complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia
aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus
97412. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
§ 5 An sub S. Stephano donationes in diploma redigi consveverint?
1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana sacra,
complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia
aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita
invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et
similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen
97413. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
redigi consveverint?
1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana sacra,
complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia
aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita
invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et
similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae alicuius seu
collatio, seu a prioribus oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad
97414. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
servitio vitae Regno immigrarint.
2 Horum certe nullus venturus erat si se ad servilem conditionem redigendum
esse scivisset. 3 Hi itaque omnes retento suo libero statu
recepti, atque ita primum nova iterum et tertia hominum conditio in Hungaria enata est, qui
liberi erant ab omni potestate dominica, et tamen iure civitatis non gaudebant.
4 Haec hominum conditio iam hospitum, iam liberorum
hominum compellatione, qua antea sola nationis Hungaricae
97415. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
hominum compellatione, qua antea sola nationis Hungaricae individua gaudebant,
designari coepit. 5 Ut se ab his distingvant, Hungari videntur tum primum
militis compellationem adoptasse. 6 Sola enim haec nomenclatio
in legibus S. Stephani libro 1. c. 4, l. 2. c. 14. § 1, item cap. 21, 25, 33,
43, et 44; in legibus S. Ladislai l. 1. c. 41, l. 2. c.1, l. 3. c. 15. § 1;
denique in Colomanni l. 1. c. 65. usurpatur; nomen
97416. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
5 Ut se ab his distingvant, Hungari videntur tum primum
militis compellationem adoptasse. 6 Sola enim haec nomenclatio
in legibus S. Stephani libro 1. c. 4, l. 2. c. 14. § 1, item cap. 21, 25, 33,
43, et 44; in legibus S. Ladislai l. 1. c. 41, l. 2. c.1, l. 3. c. 15. § 1;
denique in Colomanni l. 1. c. 65. usurpatur; nomen servientis regii
, minus vero nobilis vocabulum in nullo, quae hactenus pertractata sunt,
97417. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
adoptasse. 6 Sola enim haec nomenclatio
in legibus S. Stephani libro 1. c. 4, l. 2. c. 14. § 1, item cap. 21, 25, 33,
43, et 44; in legibus S. Ladislai l. 1. c. 41, l. 2. c.1, l. 3. c. 15. § 1;
denique in Colomanni l. 1. c. 65. usurpatur; nomen servientis regii
, minus vero nobilis vocabulum in nullo, quae hactenus pertractata sunt, aevi
huius diplomate deprehendi.
§ 7 Quando pro milite –
97418. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
21, 25, 33,
43, et 44; in legibus S. Ladislai l. 1. c. 41, l. 2. c.1, l. 3. c. 15. § 1;
denique in Colomanni l. 1. c. 65. usurpatur; nomen servientis regii
, minus vero nobilis vocabulum in nullo, quae hactenus pertractata sunt, aevi
huius diplomate deprehendi.
§ 7 Quando pro milite – servientis regii?
1 Saeculo primum XIII militis compellatio in phrasim
servientis
97419. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
, minus vero nobilis vocabulum in nullo, quae hactenus pertractata sunt, aevi
huius diplomate deprehendi.
§ 7 Quando pro milite – servientis regii?
1 Saeculo primum XIII militis compellatio in phrasim
servientis regii transformata fuisse videtur. 2 Exstat enim
Emerici de 1197. diploma infra § 36 producendum per quod quidam Zerzovoy ad
statum privilegiatum elevatur, quin vocabulum servientis regii adhibeatur,
97420. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
regii transformata fuisse videtur. 2 Exstat enim
Emerici de 1197. diploma infra § 36 producendum per quod quidam Zerzovoy ad
statum privilegiatum elevatur, quin vocabulum servientis regii adhibeatur, sed
tantum dicitur: ut in aula regia tam ipse, quam sui heredes perpetua gaudeant
libertate. 3 E converso Andreas II
7.3 Andreas: in MS-to legitur sic: Andreas?
in
97421. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
regii adhibeatur, sed
tantum dicitur: ut in aula regia tam ipse, quam sui heredes perpetua gaudeant
libertate. 3 E converso Andreas II
7.3 Andreas: in MS-to legitur sic: Andreas?
in proferendo infra § 42 de 1217. diplomate, dum quendam Urusz ad statum
privilegiatum evehit, iam ea utitur expressione: ut inter servientes regios perpetuo
adnumerari possint. 4
97422. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
in aula regia tam ipse, quam sui heredes perpetua gaudeant
libertate. 3 E converso Andreas II
7.3 Andreas: in MS-to legitur sic: Andreas?
in proferendo infra § 42 de 1217. diplomate, dum quendam Urusz ad statum
privilegiatum evehit, iam ea utitur expressione: ut inter servientes regios perpetuo
adnumerari possint. 4 Duravit deinde compellatio haec usque tempora
Stephani V; hic enim
97423. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
in proferendo infra § 42 de 1217. diplomate, dum quendam Urusz ad statum
privilegiatum evehit, iam ea utitur expressione: ut inter servientes regios perpetuo
adnumerari possint. 4 Duravit deinde compellatio haec usque tempora
Stephani V; hic enim in diplomate 1265, quod § 38, et 1271, quod § 36 dabimus, adhuc
expressione servientis regii utitur. 5 In diplomate e contra
1268, quod § 39, et 1270, quod § 33 infra dabimus, compellationi servientis regii vocabulum
nobilis iam
97424. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
inter servientes regios perpetuo
adnumerari possint. 4 Duravit deinde compellatio haec usque tempora
Stephani V; hic enim in diplomate 1265, quod § 38, et 1271, quod § 36 dabimus, adhuc
expressione servientis regii utitur. 5 In diplomate e contra
1268, quod § 39, et 1270, quod § 33 infra dabimus, compellationi servientis regii vocabulum
nobilis iam coniungit.
§ 8 Quando loco servientis regii – nobilis?
1 Sub
97425. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
iam coniungit.
§ 8 Quando loco servientis regii – nobilis?
1 Sub Ladislao IV obsoleta servientis regii
compellatione vocabulum nobilis primum invaluisse videtur; nam in quatuor, quae
infra §-phis 31, 33, et 34 proferemus eius diplomatibus sola haec nomenclatio constanter
occurrit. 2 Ita etiam in prolixo Andreae III de 1298. decreto compellatio
servientis regii nuspiam adhibetur, ubique
97426. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
IV obsoleta servientis regii
compellatione vocabulum nobilis primum invaluisse videtur; nam in quatuor, quae
infra §-phis 31, 33, et 34 proferemus eius diplomatibus sola haec nomenclatio constanter
occurrit. 2 Ita etiam in prolixo Andreae III de 1298. decreto compellatio
servientis regii nuspiam adhibetur, ubique vocabulum nobilis
usurpatur. 3 Interea apparebit e producendis infra litteris quod iam
Bela IV vocabulum
97427. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
vocabulum nobilis
usurpatur. 3 Interea apparebit e producendis infra litteris quod iam
Bela IV vocabulum nobilis quandoque usurpaverit. 4 Verum cum
ille expressione hac constanter usus non sit, Stephanus autem eius successor in provocandis
§ 33 et 39 diplomatibus compellationem servientis regii et nobilis coniungat,
compellatio haec primum sub Ladislao IV civitate donata fuerit, tuto statui
posse videtur.
97428. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
§ 33 et 39 diplomatibus compellationem servientis regii et nobilis coniungat,
compellatio haec primum sub Ladislao IV civitate donata fuerit, tuto statui
posse videtur.
§ 9 An sub S. Stephano donationes in diploma relatae sint?
1 His dilucidatis tenuis quidem est a nomenclationibus coniectura; si tamen
eam alia adiuncta secundent, non improbabilis evadit. 2 Itaque ego sic
existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis
97429. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
coniectura; si tamen
eam alia adiuncta secundent, non improbabilis evadit. 2 Itaque ego sic
existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis compellationem
viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per solenne regis diploma in
privilegiatum hunc statum evecti, sed facta per regem coram aliquibus e proceribus suis
verbali terrae alicuius seu nova collatione, seu iam possessae a prioribus conditionariis
oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint consecuti. 3
97430. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
privilegiatum hunc statum evecti, sed facta per regem coram aliquibus e proceribus suis
verbali terrae alicuius seu nova collatione, seu iam possessae a prioribus conditionariis
oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint consecuti. 3
Movet me in hanc sententiam ea consideratio, quod nullum hactenus saeculi XI aut ineuntis
etiam XII eiusmodi diploma praeduci potuerit, et quod frequens numerosorum hominum in
militiam cooptatio natura sua breviorem, quam diplomatica est, formulam exegerit.
4 Nolim tamen
97431. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
conditionariis
oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint consecuti. 3
Movet me in hanc sententiam ea consideratio, quod nullum hactenus saeculi XI aut ineuntis
etiam XII eiusmodi diploma praeduci potuerit, et quod frequens numerosorum hominum in
militiam cooptatio natura sua breviorem, quam diplomatica est, formulam exegerit.
4 Nolim tamen inficiari quod donationes amplorum terrae fractuum proceribus
praesertim exteris factae, quales iam s. Stephanus Hunthiis, Pazmanis,
97432. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
exegerit.
4 Nolim tamen inficiari quod donationes amplorum terrae fractuum proceribus
praesertim exteris factae, quales iam s. Stephanus Hunthiis, Pazmanis,
Ortiis, et aliis largitus est, velut maioris negotii momentum efficientes in
scriptum diploma inde iam ab hoc rege redactae fuerint.
§ 10 Quando donationes per diploma conferri coeperunt?
1 Cum e hactenus productis primum diploma sit Emerici de 1197. quo aliquis
ad statum
97433. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
seu, ut nunc loquimur, per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit.
2 Deinde quod iura et libertates, quibus status privilegiatus
primum sub militis, dein sub servientis regii, denique sub
nobilis nomenclatione in Hungaria gavisus est in substantia nil aliud
importaverint, quam ius civitatis, idest capacitatem terras
proprietatis titulo possidendi, ad quosvis Regni magistratus eluctandi, et
edendi in comitiis suffragii; iure enim hoc nec
97434. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit.
2 Deinde quod iura et libertates, quibus status privilegiatus
primum sub militis, dein sub servientis regii, denique sub
nobilis nomenclatione in Hungaria gavisus est in substantia nil aliud
importaverint, quam ius civitatis, idest capacitatem terras
proprietatis titulo possidendi, ad quosvis Regni magistratus eluctandi, et
edendi in comitiis suffragii; iure enim hoc nec servi nec
97435. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
denique sub
nobilis nomenclatione in Hungaria gavisus est in substantia nil aliud
importaverint, quam ius civitatis, idest capacitatem terras
proprietatis titulo possidendi, ad quosvis Regni magistratus eluctandi, et
edendi in comitiis suffragii; iure enim hoc nec servi nec
conditionarii nec sic dicti hospites et liberi homines
fruebantur, cum pro commembris nationis, adeoque reipublicae, considerati non fuerint;
exemptio autem nobilium a
97436. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
propriis sumptibus militare, simul tributa dependere tenetur. 3
Postremo quod ad hoc, ut commembra nationis ad militandum propriis
sumptibus cogi possint, debuerint ipsis terrae, et quidem ab omni alio onere
exemptae in vicem stipendii conferri; nimirum, ut ex earum fructibus et vitam
tollerare et sumptus belli sustinere possint. 4 Et hinc deinde enatum est
principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi oneri obnoxia, ut
adeo, etiam si
97437. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
habebant et Hungari et omnes reliqui, qui moderna Europaea
regna condiderunt, barbari ignotam Romanis servorum imperfectorum speciem, qui
iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria
servitute adstricti in veteribus litteris compellantur. 3 Possidebant
hi, ut iam diximus, terras sub obligatione praestandi unius tantum speciei servitii, et ideo
tot erant classes eorum quot servitii species domus heic
12.3 heic ut videtur
97438. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
rite
referuntur.
§ 13 Conditionarios primum reges invexerunt?
1 Cum reges Hungariae, praeter vastam, quae ducali domui ipso occupati
Regni tempore titulo patrimonii excisa fuit, terrarum plagam, in singulo
praeterea comitatu castrum cum admensa notabili agri quantitate possederint, ad hunc illi
omnis, cuius usum habere poterant, speciei conditionarios illocarunt. 2 Horum
aliquibus necessaria castro servitia imposuerunt, veluti pistoribus,
97439. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
§ 20
20 transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich", §
19,1.
Conditionarios postea etiam clerus et optimates habuere.
1 Haec conditionum varietas in regiis terris primum enata fuisse videtur.
2 Postquam reges episcopatus et monasteria fundare coepissent, mancam
credebant futuram donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur, conditionariorum
specie dotent. 3 Et ideo aliquam
97440. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
praestare tenebantur,
quamquam perinde fuerint conditionarii, speciali tamen nomine castrensium, aut
servientium castro compellabantur. 2 Horum conditio prae aliis
conditionariis pro tantisper honoratiori reputabatur, quia in casu necessitatis
pro defensione castri ipsi quoque arma corripere debebant, aevo autem illo potissimum armorum
usus honorem adferebat. 3 Caeterum eos certo censu obstrictos fuisse docet
Rit. Expl. Ver. § 44 ubi dicitur: castrenses
97441. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
castrensium censione
debitores. 4 Quo loco pro intellectu veterum
diplomatum observandum venit quod saepe omnes conditionariorum castro adscriptorum species
generali castrensium nomine designentur, veluti in Belae IV diplomate de 1240. dum dicit:
nolentes in obsequiis castrensium intervenire confusionem... placuit eorum debita
subiuncta pensione designare. 5 Hic enim per castrenses
intelligit omnes castro adscriptorum conditiones.
97442. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Quo loco pro intellectu veterum
diplomatum observandum venit quod saepe omnes conditionariorum castro adscriptorum species
generali castrensium nomine designentur, veluti in Belae IV diplomate de 1240. dum dicit:
nolentes in obsequiis castrensium intervenire confusionem... placuit eorum debita
subiuncta pensione designare. 5 Hic enim per castrenses
intelligit omnes castro adscriptorum conditiones.
§ 15 De conditione
97443. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
illi qui iobagiones
castri, idest, ut nunc loquimur, praesidiarii milites appellabantur; hos enim a
castrensibus Rit. Expl. Ver. § 4 diserte distinguit; gaudebant quidem hi maiori
prae caeteris conditionibus libertate quia servitium illorum unice in militandi obligatione
consistebat; et ideo, postquam compellatio nobilis usuvenit, in nonnullis
litteris ipsi etiam iobagiones castrorum nobiles compellantur, donec sub
Ludovico I, ut infra § 49 ostendemus, ad hunc statum reipsa evecti sunt.
97444. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
hos enim a
castrensibus Rit. Expl. Ver. § 4 diserte distinguit; gaudebant quidem hi maiori
prae caeteris conditionibus libertate quia servitium illorum unice in militandi obligatione
consistebat; et ideo, postquam compellatio nobilis usuvenit, in nonnullis
litteris ipsi etiam iobagiones castrorum nobiles compellantur, donec sub
Ludovico I, ut infra § 49 ostendemus, ad hunc statum reipsa evecti sunt. 2 An
tamen ab omnibus aliis obventionibus, seu censibus simpliciter liberi fuerint, infra
97445. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
§ 17
17 transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich", §
19,1.
De exemptis a castrensibus.
1 De castrensibus exempti in Ritu Expl. Verit.
saepius memorantur, sed ita obscure ut inde elici non possit an hoc genus hominum eandem vel
distinctam a iobagionibus castri effecerint conditionem. 2 §-o
42o eiusdem Ritus diserte distinguuntur dum
97446. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
gradum iobagionis castri consecuti sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse
arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non
nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus conditioni castrensis, et
in Ritu Expl. Verit. §-phis 44, 194, et 160 indicatis oneribus exemerunt.
7 Iam vero ut primum ab his oneribus liberabantur, debuerunt aut
nobilitari aut conditioni iobagionum castri adscribi.
8> Quod posterius
97447. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et conditione
iobagionis castri tardius donatos, utique nil nisi praerogativam honoris prae illis consequi
voluerunt; apparet enim e toto Expl. Verit. Ritu quod aevo illo ingens inter
conditionarios aemulatio viguerit, et quisque aut alium, qui in honoratiori
conditione versabatur, ad suam deprimere, aut se ad honorificam magis conditionem extollere
adnisus sit.
§ 16 De conditione iobagionum S. Regis.
1 Supremum inter conditionarios locum
97448. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
conditione versabatur, ad suam deprimere, aut se ad honorificam magis conditionem extollere
adnisus sit.
§ 16 De conditione iobagionum S. Regis.
1 Supremum inter conditionarios locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
97449. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
§ 16 De conditione iobagionum S. Regis.
1 Supremum inter conditionarios locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S.
Stephanus militiae alicuius castri
97450. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
conditionarios locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S.
Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate Stephani III de
1169. genuino suo
97451. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate Stephani III de
1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet. 3 Retinebant quidem
hi quoque iobagiones castri conditionem, in censu tamen militiae aliisque
publicis occasionibus primum semper locum tenuere, et ideo a reliquis honoris tantum
praerogativa discernebantur.
§ 18 Qui compellabantur liberi homines?
1 Habebat praeterea
97452. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
discernebantur.
§ 18 Qui compellabantur liberi homines?
1 Habebat praeterea Hungaria, ut § 6-o iam diximus, conditionem sic
dictorum liberorum hominum, qui nullius potestatem dominicam agnoscebant, et in
veteribus litteris et legibus etiam hospitum nomine designantur. 2
Conditionem hanc efficiebant partim exteri, qui sub pacto retinendi liberi sui
status Regno immigrarunt, partim domestici servi a heris suis
97453. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
conditionarium reciderunt.
4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam servitio vitam
tollerabant, et hi iam suburbani, iam burgenses, iam
civiles, iam etiam cives castri talis in veteribus chartis
compellantur, et statum liberorum hominum ultro retinuerunt.
§ 19 Qui cives aut suburbani?
1 Quandoque plurimi eiusmodi liberi homines in regium aliquem,
ut nunc
97454. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
cives castri talis in veteribus chartis
compellantur, et statum liberorum hominum ultro retinuerunt.
§ 19 Qui cives aut suburbani?
1 Quandoque plurimi eiusmodi liberi homines in regium aliquem,
ut nunc loquimur, pagum confluxerunt, et ne in statum
conditionarium recidant, privilegium libertatis huius eadem ferme fuit, quae
nunc in oppidis privilegiatis viget, nimirum eximebantur a iurisdictione comitis
97455. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
liberorum hominum ultro retinuerunt.
§ 19 Qui cives aut suburbani?
1 Quandoque plurimi eiusmodi liberi homines in regium aliquem,
ut nunc loquimur, pagum confluxerunt, et ne in statum
conditionarium recidant, privilegium libertatis huius eadem ferme fuit, quae
nunc in oppidis privilegiatis viget, nimirum eximebantur a iurisdictione comitis
castri, quam alii pagi agnoscebant; habebant facultatem eligendi proprium, a quo
97456. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
1 Quandoque plurimi eiusmodi liberi homines in regium aliquem,
ut nunc loquimur, pagum confluxerunt, et ne in statum
conditionarium recidant, privilegium libertatis huius eadem ferme fuit, quae
nunc in oppidis privilegiatis viget, nimirum eximebantur a iurisdictione comitis
castri, quam alii pagi agnoscebant; habebant facultatem eligendi proprium, a quo ius
accipiant, magistratum; iure patronatus in parochiam loci, privilegio fori et aliquot
nundinarum
97457. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
privilegium libertatis huius eadem ferme fuit, quae
nunc in oppidis privilegiatis viget, nimirum eximebantur a iurisdictione comitis
castri, quam alii pagi agnoscebant; habebant facultatem eligendi proprium, a quo ius
accipiant, magistratum; iure patronatus in parochiam loci, privilegio fori et aliquot
nundinarum gaudebant. 2 Impetrato libertatis privilegio pagus talis iam
villa libera, incolae vero eius hospites de villa libera T.
dicebantur. 3 Et haec fuerunt prima sic
97458. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
civitatum incunabula.
§ 21 Inter ipsos conditionarios vigebat existimationis discrimen?
1 Quod inter conditionarios superius expressa graduatio
viguerit, ac in specie quod conditionarii aliarum specierum ad gradum iobagionis
castri evecti fuerint docent complures regum litterae. 2 Antequam
tamen eas proferamus, observare iuvat primum quod vocula libertas in veteribus
litteris, ubi de
97459. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
expressa graduatio
viguerit, ac in specie quod conditionarii aliarum specierum ad gradum iobagionis
castri evecti fuerint docent complures regum litterae. 2 Antequam
tamen eas proferamus, observare iuvat primum quod vocula libertas in veteribus
litteris, ubi de determinanda alicuius conditione agitur, plane in contrario sensu, idest pro
onere servitio aut praestatione summi debeat. 3
Quare dum in diplomatibus dicitur: contulimus eidem terram T. sub libertate
97460. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ad gradum iobagionis
castri evecti fuerint docent complures regum litterae. 2 Antequam
tamen eas proferamus, observare iuvat primum quod vocula libertas in veteribus
litteris, ubi de determinanda alicuius conditione agitur, plane in contrario sensu, idest pro
onere servitio aut praestatione summi debeat. 3
Quare dum in diplomatibus dicitur: contulimus eidem terram T. sub libertate filiorum
iobagionum castri, intelligi debet sub iisdem
97461. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
proferamus, observare iuvat primum quod vocula libertas in veteribus
litteris, ubi de determinanda alicuius conditione agitur, plane in contrario sensu, idest pro
onere servitio aut praestatione summi debeat. 3
Quare dum in diplomatibus dicitur: contulimus eidem terram T. sub libertate filiorum
iobagionum castri, intelligi debet sub iisdem servitiis, ad quae reliqui
iobagiones castri obligantur. 4 Potest hoc ex ipso diplomatum
contextu facile elici,
97462. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ultro susceptam valeat aggravare. 5 Clausula enim haec nil aliud
significare potest quam: praeter onera udvornicorum, quae ultro susceperunt.
6 Ipsa haec clausula genuinam causam ostendit, quare vocabula
libertas in tam improprio sensu fuerit usurpata. 7
Nimirum singulo conditionariorum statui certa tantum et determinata obligatio,
ut § 12-o iam diximus, incumbebat. 8 Quare dum quispiam ad aliquem
conditionarium statum assumptus fuit,
97463. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iam diximus, incumbebat. 8 Quare dum quispiam ad aliquem
conditionarium statum assumptus fuit, ab omnibus aliis oneribus eximebatur. 9
Et ad hanc exemptionem per voculam libertas alludebatur. 10
Deinde iuvat etiam observare quod in veteribus litteris vocula filii, si non ad
personam, sed ad statum eius, de quo agitur, designandum referatur, pro vocabulo
descendentes intelligi debeat. 11 Proinde dum dicitur
filii udvornicorum,
97464. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ad gradum iobagionis castri elevatorum.
1 Quod castrenses ab oneribus conditionis huius eximi, et ad iobagionatum
castri se elevari procuraverint, docent Rit. Expl. Verit. § 42, 174, 183, 248.
2 Protulit etiam Kollár in citato opere part. 2, pag. 81 privilegium Belae I
de 1245. super exemptione Uzdae, de servitio piscaturae per ipsum D. Belam Regem facta, ac
collatione terrae Wendegh... praefato Uzda et eius heredibus. 3 Qui textus
cum disertam dicti Uzda ad conditionem
97465. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
statim alias eiusdem regis de 1255, adeoque post decennium emanatas
litteras, quae sic habent: 4 Quod cum filii iobaginum de Thurucz, inter
quos quatuor filii Uzda: ***
22.4 *** desunt nomina filiorum in MS-to
a nobis humiliter petierunt ut terram, in qua ipsi ab antiquo residebant, eisdem
conferre liberaliter dignaremur. 5 Cum rex Uzdam, cui ante decennium
terram Vendeghi contulerat, inter iobagiones
97466. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
4 Quod cum filii iobaginum de Thurucz, inter
quos quatuor filii Uzda: ***
22.4 *** desunt nomina filiorum in MS-to
a nobis humiliter petierunt ut terram, in qua ipsi ab antiquo residebant, eisdem
conferre liberaliter dignaremur. 5 Cum rex Uzdam, cui ante decennium
terram Vendeghi contulerat, inter iobagiones castri de Thurucz numeret, satis
apparet quod ille iam per primam collationem ad hanc
97467. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Idem recitat ibidem pag. 83 rubricam alterius eiusdem regis de 1298.
litterae, qua Benedicto et Petro, filiis Chepani lapicidae, terram Souchauch, ad quatuor
aratra, sub libertate filiorum iobagionum de Thuruch contulit. 7
Denique exstat in collectione Hevenessiana diploma Caroli I de 1311, quo filios Bud de Terse
a pristina conditione castrensium cum possessione, seu portione, iuxta iustam
divisionem in coetum nobilium castri iobagionum duxit aggregandos.
8 Carolus
97468. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
libertate filiorum iobagionum de Thuruch contulit. 7
Denique exstat in collectione Hevenessiana diploma Caroli I de 1311, quo filios Bud de Terse
a pristina conditione castrensium cum possessione, seu portione, iuxta iustam
divisionem in coetum nobilium castri iobagionum duxit aggregandos.
8 Carolus iobagiones castri hic nobiles appellat, verum id infra
enucleabimus. 9 Atque ita non piscatores tantum et
lapicidas sed et
97469. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
evehit. 2 Verum unicum hoc contra rei
naturam editum exemplum pro ephemero reputandum esse existimo; caeterum
vetustissimum istud ex hactenus de hoc argumento prolatis diploma, quia obscure admodum et
improprie conceptum est, mirum in modum torsit Belium, Schierium, et Katonam
Hist. Crit. tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum
graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a
iobagionibus S. Regis discrimen:
97470. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Iam si restituta hac littera ita legamus: ut inter proceres eiusdem
castri proceres filii scilicet S. Stephani existant, facile apparebit quod per
impropriam licet clausulam illam filii S. Stephani, non nisi
commemorati in tot aliis posterioribus chartis iobagiones S. Regis, id est
descendentes eorum intelligantur, quos ipse S. Stephanus militiae alicuius castri adscripsit.
6 Forte non esset nimium audax coniectura si dicatur quod vocula etiam
97471. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ut proferendis infra diplomatibus apparebit.
2 Videtur id etiam e diplomate Belae IV de 1236. elici posse, quod inter
Hevenessiana extat; obtulerint nobis (dicitur illic) litteras Stephani
Regis condam praedecessoris nostri filii Geysae II, in quibus habebatur quod proavis ipsorum
de Bohemia venientibus in Hungariam terram, in qua fuerant hospitati, dictus Rex Stephanus
eisdem liberaliter contulisset, ut in quaecunque libertate vellent, super eadem possent
permanere. 3 Oblatores
97472. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
id etiam e diplomate Belae IV de 1236. elici posse, quod inter
Hevenessiana extat; obtulerint nobis (dicitur illic) litteras Stephani
Regis condam praedecessoris nostri filii Geysae II, in quibus habebatur quod proavis ipsorum
de Bohemia venientibus in Hungariam terram, in qua fuerant hospitati, dictus Rex Stephanus
eisdem liberaliter contulisset, ut in quaecunque libertate vellent, super eadem possent
permanere. 3 Oblatores itaque praedictarum litterarum a nobis
petierunt obnixe quod ipsos
97473. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Belae IV de 1236. elici posse, quod inter
Hevenessiana extat; obtulerint nobis (dicitur illic) litteras Stephani
Regis condam praedecessoris nostri filii Geysae II, in quibus habebatur quod proavis ipsorum
de Bohemia venientibus in Hungariam terram, in qua fuerant hospitati, dictus Rex Stephanus
eisdem liberaliter contulisset, ut in quaecunque libertate vellent, super eadem possent
permanere. 3 Oblatores itaque praedictarum litterarum a nobis
petierunt obnixe quod ipsos libertate
97474. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
nobis (dicitur illic) litteras Stephani
Regis condam praedecessoris nostri filii Geysae II, in quibus habebatur quod proavis ipsorum
de Bohemia venientibus in Hungariam terram, in qua fuerant hospitati, dictus Rex Stephanus
eisdem liberaliter contulisset, ut in quaecunque libertate vellent, super eadem possent
permanere. 3 Oblatores itaque praedictarum litterarum a nobis
petierunt obnixe quod ipsos libertate
24.3 libertate: libertati
97475. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
nostrorum donaremus etc. 4 Impetratores
24.4 Impetratores: Imperatores MS
litterarum harum inde a Stephani III temporibus in Hungaria versati
non poterant ignorare beneficia singuli conditionariorum status. 5 Proinde
cum conditionem udvornicorum praeeligerint, id ea de causa fecisse videntur quia
conditio haec post iobagiones castri et iobagiones S.
97476. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
§ 25 Forma inferiorem conditionarium ad gradum iobagionis castri elevandi?
1 Ad conditionem iobagionis castri non tantum conditionarii
inferiorum classium recipiebantur, sed et alii seu advenientes primo in Regnum
hospites, seu domestici etiam, quos § 18 explicuimus, liberi
homines. 2 Hi ut servitia castri obire possint, debebat utique aliqua
terrarum castrensium portio conferri, uti id infra § 28 ostendemus. 3 Quod si
97477. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iam antea admensam servitio prioris suae conditionis terram possidere debuerit, haec tantum a
servitio priori eximebatur et oneri militiae castri obnoxia efficiebatur. 4
Exemptio eiusmodi a servitio prioris conditionis quandoque diplomati diserte inserebatur, uti
in allegato § 21 Belae IV de 1245. diplomate vidimus. 5 Alias generaliter
tantum dicebatur, quod talis conditionarius una cum terra sua ad statum iobagionis castri
evehatur, uti id e recitato ibidem Caroli I de 1311. privilegio apparet; quod si terra, quam
talis
97478. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
de novo contulit.
§ 26 An pro dotatione iobagionis castri certa terrae quantitas defixa fuerit?
1 An tamen certa terrae quantitas pro singula conditionarionum specie
defixa, ac in particulari, quantum terrae pro dotatione iobagionis castri
emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur.
Pub. par. 2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh,
et Dominicum
97479. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
An pro dotatione iobagionis castri certa terrae quantitas defixa fuerit?
1 An tamen certa terrae quantitas pro singula conditionarionum specie
defixa, ac in particulari, quantum terrae pro dotatione iobagionis castri
emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur.
Pub. par. 2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh,
et Dominicum Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex
97480. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
quantitas defixa fuerit?
1 An tamen certa terrae quantitas pro singula conditionarionum specie
defixa, ac in particulari, quantum terrae pro dotatione iobagionis castri
emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur.
Pub. par. 2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh,
et Dominicum Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex aratra hoc nomine confert. 3 Profert
97481. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
quantum terrae pro dotatione iobagionis castri
emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur.
Pub. par. 2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh,
et Dominicum Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex aratra hoc nomine confert. 3 Profert etiam ibidem pag. 85
alias eiusdem regis de 1298. litteras quibus Paulo...
26.2 Paulo... in MS-to post
97482. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex aratra hoc nomine confert. 3 Profert etiam ibidem pag. 85
alias eiusdem regis de 1298. litteras quibus Paulo...
26.2 Paulo... in MS-to post Paulo duo puncta sequuntur
et Ladislao iam iobagionibus de Thurutz ad praehabitam unius aratri
terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic
et ipsi de
97483. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
stipulatione pependerit, prouti postea, postquam colonorum systema
26.4 systema: sistema MS
inductum est, dotatio coloni servitionumque et obventionum emensio a mutua inter hunc
et dominum conventione pendebat, id quod tantam in Regno varietatem produxit ut tandem certa
tam quoad dotationem, quam et onera colonorum principia defigi oportuerit, quam nunc technico
nomine urbarialem regulationem appellamus.
§ 27 An iobagiones castri viritim militare
97484. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
defigi oportuerit, quam nunc technico
nomine urbarialem regulationem appellamus.
§ 27 An iobagiones castri viritim militare debuerint?
1 Caeterum communis hactenus fuit sententia, quod rege exercitum in hostem
ducente, omnes castrorum iobagiones sub signis comitis castri ad exercitum
regium comparere debuerint; neque ego abnuerim id primis forte Regni temporibus in more
positum fuisse, cum e Thuroczii part. 2 cap. 90 id
97485. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
debuerint?
1 Caeterum communis hactenus fuit sententia, quod rege exercitum in hostem
ducente, omnes castrorum iobagiones sub signis comitis castri ad exercitum
regium comparere debuerint; neque ego abnuerim id primis forte Regni temporibus in more
positum fuisse, cum e Thuroczii part. 2 cap. 90 id quodammodo elici videatur,
ubi Vid Bachiensem et Ian Soproniensem comitem ad reportatam sub
Salamone Rege et Geysa
97486. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
de Thurucz utitur
adeoque dici posset quod clausula haec de reliquis conditionariis, non vero de
iobagionibus castri intelligi debeat. 4 Verum rem hanc extra
omne dubium collocant iam provocatae § 21 eiusdem litterae; in his enim non tantum familiae
Uzda, sed omnium universim iobagionum castri Thurutz servitia Bela regulat et
subiungit: quod singuli sex ex ipsis filiis iobagionum unum panceratum debeant ad
nostrum exercitum destinare. 5 Itaque inde
97487. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et dependentiae a solo Rege
praerogativa fruebantur, ita vicissim his solis onus illud incubuerit ut signa Regis
viritim sequi teneantur; omnes aliae conditiones hominum tantum a certo
familiarum numero unum militem statuere debeant. 6 Profert hanc in rem
litteras eiusdem Belae IV de 1248. ipse Kollárius ibidem pag. 84m quibus confirmat donationem
Belae III stirpi Namzalo factam, et quae sequentem clausulam habent:
Exhibuit nobis privilegium D. Belae Regis super donatione
97488. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
de 1248. ipse Kollárius ibidem pag. 84m quibus confirmat donationem
Belae III stirpi Namzalo factam, et quae sequentem clausulam habent:
Exhibuit nobis privilegium D. Belae Regis super donatione terrae Baratrorum, de terra
Andreae in comitatu de Thurucz, sub ea libertate ut singuli in exercitibus regis ad capita
sua domino regi servire tenerentur, quemadmodum caeteri filii iobagionum ipsorum
comprovinciales in armis servire regiae excellentiae consveverunt.
7 Cum litterae
97489. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
donationem
Belae III stirpi Namzalo factam, et quae sequentem clausulam habent:
Exhibuit nobis privilegium D. Belae Regis super donatione terrae Baratrorum, de terra
Andreae in comitatu de Thurucz, sub ea libertate ut singuli in exercitibus regis ad capita
sua domino regi servire tenerentur, quemadmodum caeteri filii iobagionum ipsorum
comprovinciales in armis servire regiae excellentiae consveverunt.
7 Cum litterae hae diserte non dicant quod Namzalo ad
97490. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
nobis privilegium D. Belae Regis super donatione terrae Baratrorum, de terra
Andreae in comitatu de Thurucz, sub ea libertate ut singuli in exercitibus regis ad capita
sua domino regi servire tenerentur, quemadmodum caeteri filii iobagionum ipsorum
comprovinciales in armis servire regiae excellentiae consveverunt.
7 Cum litterae hae diserte non dicant quod Namzalo ad statum
servientis regii elevetur, e converso clausulam filii iobagionum
contineant, existimavit Kollár
97491. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
evectam, et quia his obligatio viritim,
seu, ut diploma improprie exprimit, ad capita sua militandi incubuit, ideo
obligationem istam styrpi etiam huic impositam fuisse puto.
27.10 puto deest in MS-to.
11 Cum omnes §-o hoc provocatae litterae de castro Thurutz
loquantur et a Bela IV emanaverint, satis constat quod sub hoc rege iobagiones dicti castri
non nisi a sex domibus
97492. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
exercitum regium mittere debuerint.
12 An tamen hic rex eandem militandi mensuram pro omnibus etiam aliis
regiis castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma
haec ab aliis etiam praedecessoribus et successoribus Belae Regis in prima periodo observata
fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et
ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest.
13 Quid? quod idem rex ab ipso iam vigente usu in
97493. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
tamen hic rex eandem militandi mensuram pro omnibus etiam aliis
regiis castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma
haec ab aliis etiam praedecessoribus et successoribus Belae Regis in prima periodo observata
fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et
ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest.
13 Quid? quod idem rex ab ipso iam vigente usu in particulari aliquo casu,
exceptionem fecerit, quandoque vero
97494. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Regis in prima periodo observata
fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et
ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest.
13 Quid? quod idem rex ab ipso iam vigente usu in particulari aliquo casu,
exceptionem fecerit, quandoque vero novam induxerit consvetudinem; itaque haec e producendis
primo diplomatibus definiri debent.
§ 28 Conditionarii admensas sibi terras
97495. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
primo diplomatibus definiri debent.
§ 28 Conditionarii admensas sibi terras hereditarie, non tamen iure proprietatis
possidebant?
1 Quod conditionariis terrae in hereditatem collatae fuerint,
docet iam provocatum § 22 Belae IV de 1236. diploma, quod sequentem clausulam habet:
nos ipsos heredumque succesores in terra T. libertate praedictorum iobagionum
udvornicorum duximus vestiendos. 2 In
97496. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
non tamen iure proprietatis
possidebant?
1 Quod conditionariis terrae in hereditatem collatae fuerint,
docet iam provocatum § 22 Belae IV de 1236. diploma, quod sequentem clausulam habet:
nos ipsos heredumque succesores in terra T. libertate praedictorum iobagionum
udvornicorum duximus vestiendos. 2 In particulari quod
iobagionibus etiam castrorum terrae hereditariae collatae fuerint,
docet aliud § 21 provocatum eiusdem Belae de 1245. diploma,
97497. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
terrae in hereditatem collatae fuerint,
docet iam provocatum § 22 Belae IV de 1236. diploma, quod sequentem clausulam habet:
nos ipsos heredumque succesores in terra T. libertate praedictorum iobagionum
udvornicorum duximus vestiendos. 2 In particulari quod
iobagionibus etiam castrorum terrae hereditariae collatae fuerint,
docet aliud § 21 provocatum eiusdem Belae de 1245. diploma, quo terra Vendeghi
certo Uzda sub conditione iobagionis castri Thurutz, ut
97498. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
diploma, quo terra Vendeghi
certo Uzda sub conditione iobagionis castri Thurutz, ut ibidem ostendimus, et
eius heredibus confertur. 3 Imo quod conditionarii terras suas cum consensu
regis etiam vendere potuerint, docet prolatum a Wagner in Anal. Scep. par. 2.
fol. 188 diploma, quod consensuales Belae IV de 1294. super vendita per
caniferos suos, Saxonibus, de Scypes terra continet. 4 Verum
hereditas et proprietas in iure distingvuntur; nam bona
97499. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
docet prolatum a Wagner in Anal. Scep. par. 2.
fol. 188 diploma, quod consensuales Belae IV de 1294. super vendita per
caniferos suos, Saxonibus, de Scypes terra continet. 4 Verum
hereditas et proprietas in iure distingvuntur; nam bona etiam
temporaneo iure possessa, veluti pignoraticia, si per
proprietarium non revindicentur, ad heredes transeunt. 5 Natura e contra
proprietatis de lege Hungariae in eo consistit, ut
97500. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
proprietas in iure distingvuntur; nam bona etiam
temporaneo iure possessa, veluti pignoraticia, si per
proprietarium non revindicentur, ad heredes transeunt. 5 Natura e contra
proprietatis de lege Hungariae in eo consistit, ut impetrator et sui usque ad
defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo
alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11
97501. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
heredes transeunt. 5 Natura e contra
proprietatis de lege Hungariae in eo consistit, ut impetrator et sui usque ad
defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo
alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles terras
iure proprietatis possidere potuerint. 6 Quod eorum tantum
gratia observandum existimavi qui pragmaticae Hungariae
97502. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
eo consistit, ut impetrator et sui usque ad
defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo
alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles terras
iure proprietatis possidere potuerint. 6 Quod eorum tantum
gratia observandum existimavi qui pragmaticae Hungariae historiae operam dant quin in
principiis iuris Hungarici probe versati sint.
97503. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles terras
iure proprietatis possidere potuerint. 6 Quod eorum tantum
gratia observandum existimavi qui pragmaticae Hungariae historiae operam dant quin in
principiis iuris Hungarici probe versati sint.
§ 29 Nomine iobagionum castri etiam militares eius officiales, non tamen civiles
veniebant?
1 Probe observat Kollárius
97504. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
miles, sed ipsi etiam eorum militares
praefecti, utpote varnogio, hadnagyo
29.1 varnogio, hadnagyo: warnargio, hadnargio MS
et centuriones, nomine iobagionum castri in Ritu Expl.
Verit. compellentur. 2 Fallitur tamen in eo quasi
civiles etiam castrorum magistratus eadem compellatione designarentur.
3 Civiles enim castri officiales erant tantum comes curialis, qui quandoque
etiam
97505. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
hadnagyo
29.1 varnogio, hadnagyo: warnargio, hadnargio MS
et centuriones, nomine iobagionum castri in Ritu Expl.
Verit. compellentur. 2 Fallitur tamen in eo quasi
civiles etiam castrorum magistratus eadem compellatione designarentur.
3 Civiles enim castri officiales erant tantum comes curialis, qui quandoque
etiam vicarius comitis scribitur, et archipraeco; ipse castri comes et
97506. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
curialis, qui quandoque
etiam vicarius comitis scribitur, et archipraeco; ipse castri comes et militari
et civili iurisdictione iuxta pollebat. 4 Hi proprio semper officii nomine
exprimuntur, neque illis nomenclatio iobagionis castri seu in Rit. Expl.
Verit. seu in aliquo, quae hactenus legi, diplomate tribuitur. 5
Observatio haec ad eam nos sponte deducit quaestionem: an nihilominus comites
curiales, et archipraecones perinde ac reliqui iobagiones
97507. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
comitis scribitur, et archipraeco; ipse castri comes et militari
et civili iurisdictione iuxta pollebat. 4 Hi proprio semper officii nomine
exprimuntur, neque illis nomenclatio iobagionis castri seu in Rit. Expl.
Verit. seu in aliquo, quae hactenus legi, diplomate tribuitur. 5
Observatio haec ad eam nos sponte deducit quaestionem: an nihilominus comites
curiales, et archipraecones perinde ac reliqui iobagiones
castri militare debuerint?
97508. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
militare debuerint? 6 Quam quidem quaestionem ego commode
resolvi posse arbitror, si statuamus quod antiquioribus Bela IV temporibus, si omnes castri
iobagiones regium exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus.
necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen
castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a
iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium mitti
coeperunt, quod tunc et
97509. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ego commode
resolvi posse arbitror, si statuamus quod antiquioribus Bela IV temporibus, si omnes castri
iobagiones regium exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus.
necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen
castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a
iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium mitti
coeperunt, quod tunc et comes curialis, et archipraeco domi remanserint.
97510. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et archipraeco domi remanserint. 8
Haec de conditionariis.
§ 30 Exemplum nobilitati pro pecunia liberi hominis?
1 Ut forma ipsa et modus nobilitandi, qui in
Hungaria olim viguit, planius intelligatur, e re futurum existimatur diplomata, quae de hoc
argumento hactenus detegere potui, recitare; si haec eodem tenore emanassent, uno prolato sat erat conditionem impetratoris, in qua antea versabatur, exprimere,
97511. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
modus nobilitandi, qui in
Hungaria olim viguit, planius intelligatur, e re futurum existimatur diplomata, quae de hoc
argumento hactenus detegere potui, recitare; si haec eodem tenore emanassent, uno prolato sat erat conditionem impetratoris, in qua antea versabatur, exprimere, et
datum singuli diplomatis indicare. 2 Nunc cum singulum ferme diploma diversi
tenoris clausulas contineat, interest ut substantiales singuli clausulae proferantur.
3 Protulit Kollár toties citato opere pag. 84
97512. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
proferantur.
3 Protulit Kollár toties citato opere pag. 84 donationem Belae IV de 1262.
quae ita habet: quod cum N. Rhutenus... triginta marcas auri... nobis mutuo cessit, et
postmodum cum... aurum nobis concessum reddere fecissemus, petiit a nobis quod in Thurucz de
nostra possessione pro suo auro eidem hereditatem dare dignaremur. – Nos igitur... terram N.
vocatam de nostra possessione dedimus, donavimus iure perpetuo hereditario
possidendam.
4 Ad quam cathegoriam
97513. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
haec de
nostra possessione nuspiam occurrit ubi terra castri alicui sub
conditione iobagionis castri confertur. 7 Deinde, licet terras
etiam iobagionibus castri hereditarie collatas fuisse ostensum sit, in his tamen
conferendis non utebantur reges clausula iure perpetuo, quae proprietatem
donare videtur, sed clausula heredibus eorumque successoribus.
8 Denique non puto ego quod Ruthenus ille conditionem iobagionis
97514. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
castri tanti, idest 30 marcis auri, emere voluerit cum illa, per impetrationem
paucorum, ut vidimus, terrae iugerum potiri potuerit.
9 Cum donatio haec nec clausulam exemptionis ab oneribus prioris
conditionis, nec aggregationis in coetum servientium regiorum contineat, videri
posset quod Ruthenus iste iam antea nobilis fuerit, et per donationem hanc novam tantum
terram impetraverit. 10 Verum retrahit me ab hac opinione clausula illa
pro suo auro hereditatem de nostra
97515. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
11 Quare ego impetratorem hunc liberum hominem nullius
conditionaria aliqua servitute affectae terrae possessorem vitam quaestu tolerasse, exhoc
notabilem illam pro aevo illo auri summam conquisivisse, et per donationem expressae in
diplomate terrae nunc primum ad gradum servientis regii evectum fuisse puto.
12 Neque obstat quod diploma hoc clausula exemptionis et aggregationis in
coetum servientium regiorum careat; has enim in aliis etiam aliquot diplomatibus desiderari
97516. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
exhoc
notabilem illam pro aevo illo auri summam conquisivisse, et per donationem expressae in
diplomate terrae nunc primum ad gradum servientis regii evectum fuisse puto.
12 Neque obstat quod diploma hoc clausula exemptionis et aggregationis in
coetum servientium regiorum careat; has enim in aliis etiam aliquot diplomatibus desiderari
mox videbimus. 13 Caeterum docet hoc diploma unde usus bona pro pecunia
conferendi originem acceperit; nimirum credebant regi pecunias nummosi homines, deinde in
97517. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
summam conquisivisse, et per donationem expressae in
diplomate terrae nunc primum ad gradum servientis regii evectum fuisse puto.
12 Neque obstat quod diploma hoc clausula exemptionis et aggregationis in
coetum servientium regiorum careat; has enim in aliis etiam aliquot diplomatibus desiderari
mox videbimus. 13 Caeterum docet hoc diploma unde usus bona pro pecunia
conferendi originem acceperit; nimirum credebant regi pecunias nummosi homines, deinde in
huius vicem bona postulabant. 14 Verum arte
97518. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in
coetum servientium regiorum careat; has enim in aliis etiam aliquot diplomatibus desiderari
mox videbimus. 13 Caeterum docet hoc diploma unde usus bona pro pecunia
conferendi originem acceperit; nimirum credebant regi pecunias nummosi homines, deinde in
huius vicem bona postulabant. 14 Verum arte hac soli quaestores uti potuisse
videntur, cum reliquae hominum conditiones saeculis illis tantum aeris necdum corradere
potuerint. 15 Ipse hic in vicem debiti bona impetrandi modus ab eo, qui
97519. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nimirum credebant regi pecunias nummosi homines, deinde in
huius vicem bona postulabant. 14 Verum arte hac soli quaestores uti potuisse
videntur, cum reliquae hominum conditiones saeculis illis tantum aeris necdum corradere
potuerint. 15 Ipse hic in vicem debiti bona impetrandi modus ab eo, qui
postea invaluit, ut donationes non nisi erga pactandam pro impetrando bono summam
conferantur, in substantia differt. 16 Quare usum bona gratis conferendi tota
prima periodo perdurasse tuto statui posse videtur.
97520. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
videntur, cum reliquae hominum conditiones saeculis illis tantum aeris necdum corradere
potuerint. 15 Ipse hic in vicem debiti bona impetrandi modus ab eo, qui
postea invaluit, ut donationes non nisi erga pactandam pro impetrando bono summam
conferantur, in substantia differt. 16 Quare usum bona gratis conferendi tota
prima periodo perdurasse tuto statui posse videtur. 17 Imo cum onus militandi
tota adhuc secunda periodo grave fuerit, vix fuisse videtur aliquis, qui illud aere mercari
voluerit.
97521. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
differt. 16 Quare usum bona gratis conferendi tota
prima periodo perdurasse tuto statui posse videtur. 17 Imo cum onus militandi
tota adhuc secunda periodo grave fuerit, vix fuisse videtur aliquis, qui illud aere mercari
voluerit. 18 In tertia demum periodo, postquam inducto statario
milite insurgendi obligatio levior est effecta, bona pro pecunia conferendi usus invectus
fuisse videtur. 19 Atque ita tenemus exemplum evecti ad gradum servientis
regii liberi hominis.
97522. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Wagner Anal. Scep. pag. 293 diploma Ladislai IV de 1283. quod ita habet:
considerantes servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum
dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas
excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
97523. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
2 In vocula suarum error cubat, et scribi debebat:
nostrarum; nemo enim se per privilegium eximi curat a custodia propriarum
sylvarum; debebant impetratores possidere dimidium terrae Nyas, quae eiusdem nominis regiis
sylvis adiacebat, et quarum
97524. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Nyas, quae eiusdem nominis regiis
sylvis adiacebat, et quarum custodia illis antea incumbebat. 3 Custodiam hanc
rex iugum servitutis appellat, et tamen si exstarent litterae quibus illis hoc
titulo terra Nyas primitus collata fuit, videremus indubie in illis clausulam:
conferimus illam sub libertate filiorum custodum sylvarum; adeo verum est et
quod conditionarii imperfectam servierint servitutem, et quod vocula
libertas in diplomatibus, quae conditionem impetratoris
97525. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
titulo terra Nyas primitus collata fuit, videremus indubie in illis clausulam:
conferimus illam sub libertate filiorum custodum sylvarum; adeo verum est et
quod conditionarii imperfectam servierint servitutem, et quod vocula
libertas in diplomatibus, quae conditionem impetratoris designant,
pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus.
4 Caeterum diploma hoc iam disertam et exemptionis terrae et aggregationis in
coetum nobilium clausulas
97526. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
vocula
libertas in diplomatibus, quae conditionem impetratoris designant,
pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus.
4 Caeterum diploma hoc iam disertam et exemptionis terrae et aggregationis in
coetum nobilium clausulas continet. 5 Verum instrumentum hoc iam finem
periodi primae, dum stylus cancellariae regiae iam ad aliquam consistentiam pervenerat,
emanavit. 6 Anteriorum regum diplomata, ut mox videbimus, eatenus adhuc
variabant.
97527. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
emanavit. 6 Anteriorum regum diplomata, ut mox videbimus, eatenus adhuc
variabant.
§ 32 Item speculatoris?
1 Inter multiplices, quas Hungariae reges habuere conditionariorum species,
erant etiam, ut in provocata iam dissertatione de varia hominum in Hungaria conditione
ostendimus, qui vernacule őr, in legibus S. Ladislai eőrii, in
posterioribus vero chartis spiculatores, vel etiam speculatores
appellantur.
97528. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ut mox videbimus, eatenus adhuc
variabant.
§ 32 Item speculatoris?
1 Inter multiplices, quas Hungariae reges habuere conditionariorum species,
erant etiam, ut in provocata iam dissertatione de varia hominum in Hungaria conditione
ostendimus, qui vernacule őr, in legibus S. Ladislai eőrii, in
posterioribus vero chartis spiculatores, vel etiam speculatores
appellantur. 2 Conditionem hanc efficiebant
97529. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 32 Item speculatoris?
1 Inter multiplices, quas Hungariae reges habuere conditionariorum species,
erant etiam, ut in provocata iam dissertatione de varia hominum in Hungaria conditione
ostendimus, qui vernacule őr, in legibus S. Ladislai eőrii, in
posterioribus vero chartis spiculatores, vel etiam speculatores
appellantur. 2 Conditionem hanc efficiebant incolae limitanearum
Regni possessionum, eorumque officii nil aliud
97530. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
1 Inter multiplices, quas Hungariae reges habuere conditionariorum species,
erant etiam, ut in provocata iam dissertatione de varia hominum in Hungaria conditione
ostendimus, qui vernacule őr, in legibus S. Ladislai eőrii, in
posterioribus vero chartis spiculatores, vel etiam speculatores
appellantur. 2 Conditionem hanc efficiebant incolae limitanearum
Regni possessionum, eorumque officii nil aliud fuit quam ea, quae in adiacentibus exteris
97531. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eőrii, in
posterioribus vero chartis spiculatores, vel etiam speculatores
appellantur. 2 Conditionem hanc efficiebant incolae limitanearum
Regni possessionum, eorumque officii nil aliud fuit quam ea, quae in adiacentibus exteris
provinciis agebantur, explorare et haec praefecto suo, qui iam comes, iam
capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda.
3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum
97532. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma
Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus
comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de numero populorum
speculatorum transfert in coetum nobilium.
4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex autographo
descriptum, quod ita habet: quod nos volentes, ut spiculatores
nostri, qui inter castra
97533. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
permaneant: qui autem de iis tempore impacato de propriis eorum residentiis...
alio se transtulissent, ad debita ipsorum loca, et obsequia revertantur, comiti Nicolao de
superiori őr condam eiusdem spiculatori comisimus, sed nunc per nos meritis suis
requirentibus in numerum et collegium nobilium servientium regalium perpetuo translato, quem
capitaneum ipsorum spiculatorum, quem vulgo őr nagyságh dicunt, constituimus esse, et
existere comisimus quod idem comes Nicolaus eosdem spiculatores nostros, quocunque sunt
dispersi,
97534. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
perpetuo translato, quem
capitaneum ipsorum spiculatorum, quem vulgo őr nagyságh dicunt, constituimus esse, et
existere comisimus quod idem comes Nicolaus eosdem spiculatores nostros, quocunque sunt
dispersi, requirat, et ad eorum loca propria... servetque nobis in debitis eorum
libertatibus et servitiis nobis impendendis.
5 Ujvár et Borostyán erant finitima Regni castra,
et ideo, qui intra illa habitabant, ad conditionem spiculatorum, idest
97535. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
de numero populorum speculatorum, puto ego quod non singulares tantum
aliquae personae, sed integrae possessiones finitimae conditioni huic obnoxiae fuerint.
6 Caeterum apparet ex hoc Caroli diplomate quod Nicolaus fuerit primum
simplex speculator in Nagy
Ör, quod eum postea rex in coetum nobilium retulerit, demum vero capitaneum
spiculatorum renunciaverit.
§ 33 Exempla nobilitatorum tavernicorum?
1 Provecti ad statum nobilium
97536. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
singulares tantum
aliquae personae, sed integrae possessiones finitimae conditioni huic obnoxiae fuerint.
6 Caeterum apparet ex hoc Caroli diplomate quod Nicolaus fuerit primum
simplex speculator in Nagy
Ör, quod eum postea rex in coetum nobilium retulerit, demum vero capitaneum
spiculatorum renunciaverit.
§ 33 Exempla nobilitatorum tavernicorum?
1 Provecti ad statum nobilium tavernici regii testimonium
praebet diploma
97537. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 33 Exempla nobilitatorum tavernicorum?
1 Provecti ad statum nobilium tavernici regii testimonium
praebet diploma Stephani V de 1270, quod inter Hevenessiana exstat, et ita sonat: quod
cum Dominicus... in domo nostra in officio tavernicorum plurimum servivisset... ipsum et
fratres suos de conditione ipsorum pristina eximendo in numerum servientium regalium cum
terra ipsorum, quae in terra praedicta Gelse contingit, duximus transferendos concedentes ut
de caetero inter
97538. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 33 Exempla nobilitatorum tavernicorum?
1 Provecti ad statum nobilium tavernici regii testimonium
praebet diploma Stephani V de 1270, quod inter Hevenessiana exstat, et ita sonat: quod
cum Dominicus... in domo nostra in officio tavernicorum plurimum servivisset... ipsum et
fratres suos de conditione ipsorum pristina eximendo in numerum servientium regalium cum
terra ipsorum, quae in terra praedicta Gelse contingit, duximus transferendos concedentes ut
de caetero inter nobiles seu
97539. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
regii testimonium
praebet diploma Stephani V de 1270, quod inter Hevenessiana exstat, et ita sonat: quod
cum Dominicus... in domo nostra in officio tavernicorum plurimum servivisset... ipsum et
fratres suos de conditione ipsorum pristina eximendo in numerum servientium regalium cum
terra ipsorum, quae in terra praedicta Gelse contingit, duximus transferendos concedentes ut
de caetero inter nobiles seu regales servientes computentur, pristinae conditioni ipsorum
nullatenus obligati.
97540. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
V de 1270, quod inter Hevenessiana exstat, et ita sonat: quod
cum Dominicus... in domo nostra in officio tavernicorum plurimum servivisset... ipsum et
fratres suos de conditione ipsorum pristina eximendo in numerum servientium regalium cum
terra ipsorum, quae in terra praedicta Gelse contingit, duximus transferendos concedentes ut
de caetero inter nobiles seu regales servientes computentur, pristinae conditioni ipsorum
nullatenus obligati.
2Exstat ibidem
97541. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
IV exemptio haec
nobilitationi suapte iam inesse conseri debuit.
§ 34 Item udvornicorum?
1 Udvornicorum ad statum nobilitatis evectorum tria iam prostant argumenta.
2 Unum diploma Belae IV de 1244. in collectione Hevenessiana, quod ita habet:
Petierunt a nobis ut quosdam ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex
statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu
fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et
97542. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
suorum, cum terris
eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio
militantes.
3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam
Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in
97543. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio
militantes.
3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam
Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in posterioribus diplomatibus, usque
Stephanum V, ut
97544. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio
militantes.
3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam
Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in posterioribus diplomatibus, usque
Stephanum V, ut §-o 8. iam observavimus, non usurpatur. 4 Deinde quod
servientes Regni nostri, et non
97545. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio
militantes.
3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam
Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in posterioribus diplomatibus, usque
Stephanum V, ut §-o 8. iam observavimus, non usurpatur. 4 Deinde quod
servientes Regni nostri, et non servientes regios, uti omnia
posteriora diplomata, exprimat. 5 Porro quod intermissa
97546. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Deinde quod
servientes Regni nostri, et non servientes regios, uti omnia
posteriora diplomata, exprimat. 5 Porro quod intermissa dudum
militis compellatione pro synonimo nobilis utatur. 6 Item quod
in unico hoc diplomate mentio fiat consensus baronum cum alia omnia de mera
regis gratia emanaverint. 7 Denique quod ex hinc etiam appareat
udvornicos, licet conditionarios, terras suas hereditarie, uti §
28 statuimus,
97547. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
diploma
Ladislai IV de 1275. quod Katona, Hist. Crit. tom. 7. pag. 678, produxit, et
quod sequentem clausulam habet: ipsum nempe Petrum filium Beten una cum terris eorum
universis ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum eximentes, et in coetum ac
consortium Regni nostri nobilium nobiscum cum vexillo nostro more exercituantis famulantium
duximus adscribendo coniungendos.
9 Si clausula ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum
eximentes
97548. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
udvornicis distincta
comitum udvornicorum conditio exstitisse, quod tamen ipsi rei naturae repugnat,
quia praefectura udvornicorum officium et non conditio fuit; villae enim
udvornicorum regiorum erant per totum Regnum dispersae quae sua servitia in aula regia per
vices obibant, et harum singula suum praefectum, qui Latine comes appellabatur,
habuit. 10 Hic itaque compillator diplomatis sicut in aliis bene multis locis
se improprie expressit. 11 Nec mirum quod ex ipsis
97549. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
conditio fuit; villae enim
udvornicorum regiorum erant per totum Regnum dispersae quae sua servitia in aula regia per
vices obibant, et harum singula suum praefectum, qui Latine comes appellabatur,
habuit. 10 Hic itaque compillator diplomatis sicut in aliis bene multis locis
se improprie expressit. 11 Nec mirum quod ex ipsis his comitibus
aliqui, prouti impetrator praesentis privilegii, ignobilis fuerit; nam hoc aevo
non tantum praefecti castrorum dicebantur comites
97550. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nam hoc aevo
non tantum praefecti castrorum dicebantur comites castri, id est, ut nunc
loquimur, supremi comites, verum affectabant et reipsa obtinuerunt hunc titulum omnes
vilissimae etiam rei regiae praefecti, ita ut plane comes venatorum, bubalinorum in
Rit. Expl. Verit. § 167, 290 et 330 memoretur.
12 Tertium translati ad statum nobilium udvornici exemplum
exhibet diploma eiusdem Ladislai IV de 1281. cuius copiam collectio Hevenessiana asservat,
quod ita habet:
97551. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
IV de 1281. cuius copiam collectio Hevenessiana asservat,
quod ita habet: quod quia Iacobus de Baracz de conditione udvornicorum nostrorum
oriundus suis fidelibus obsequiis... meruit multipliciter commendari... eundem Iacobum de
pristina conditione sua eximendo in numerum... nobilium Regni nostri, simul cum vineis suis,
quas habet in promontorio Barach, duximus aggregandum, volentes ut tam idem Iacobus, quam
ipsius heredes heredumque suorum successores illa eademque per omnia gaudeant libertate, qua
alii veri puri et naturaliter
97552. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
habet: quod quia Iacobus de Baracz de conditione udvornicorum nostrorum
oriundus suis fidelibus obsequiis... meruit multipliciter commendari... eundem Iacobum de
pristina conditione sua eximendo in numerum... nobilium Regni nostri, simul cum vineis suis,
quas habet in promontorio Barach, duximus aggregandum, volentes ut tam idem Iacobus, quam
ipsius heredes heredumque suorum successores illa eademque per omnia gaudeant libertate, qua
alii veri puri et naturaliter nobiles Regni nostri gratulantur sub vexillo regio
militantes.
97553. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ut tam idem Iacobus, quam
ipsius heredes heredumque suorum successores illa eademque per omnia gaudeant libertate, qua
alii veri puri et naturaliter nobiles Regni nostri gratulantur sub vexillo regio
militantes.
13 Peculiare est in hoc diplomate quod eius impetrator nullam
terram, sed tantum vineam in promontorio Barach possedisse adeoque
ab hac tantum servitia udvornici obivisse videatur, cum tantum
haec ab omnibus prioris
97554. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
gaudeant libertate, qua
alii veri puri et naturaliter nobiles Regni nostri gratulantur sub vexillo regio
militantes.
13 Peculiare est in hoc diplomate quod eius impetrator nullam
terram, sed tantum vineam in promontorio Barach possedisse adeoque
ab hac tantum servitia udvornici obivisse videatur, cum tantum
haec ab omnibus prioris conditionis in diplomate eximatur.
§ 35 Exemplum nobilitati
97555. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quod eius impetrator nullam
terram, sed tantum vineam in promontorio Barach possedisse adeoque
ab hac tantum servitia udvornici obivisse videatur, cum tantum
haec ab omnibus prioris conditionis in diplomate eximatur.
§ 35 Exemplum nobilitati castrensis.
1 Elevati ad statum nobilium castrensis unicum hactenus
exemplum deprehendi in diplomate Andreae III de 1299. inter
97556. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
videatur, cum tantum
haec ab omnibus prioris conditionis in diplomate eximatur.
§ 35 Exemplum nobilitati castrensis.
1 Elevati ad statum nobilium castrensis unicum hactenus
exemplum deprehendi in diplomate Andreae III de 1299. inter Hevenessiana, quod ita sonat:
Quod Iaco, Martzel, castrenses castri nostri Posoniensis de villa Fel Abany in
Chaloköz... humiliter postularunt... nos igitur ipsos... ac per ipsos eorum heredes
heredumque
97557. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
1 Elevati ad statum nobilium castrensis unicum hactenus
exemplum deprehendi in diplomate Andreae III de 1299. inter Hevenessiana, quod ita sonat:
Quod Iaco, Martzel, castrenses castri nostri Posoniensis de villa Fel Abany in
Chaloköz... humiliter postularunt... nos igitur ipsos... ac per ipsos eorum heredes
heredumque suorum successores, simul cum terra eorum hereditaria, Ful
35.1 Ful sic
97558. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
suorum successores, simul cum terra eorum hereditaria, Ful
35.1 Ful sic
Abany vocata, a pristina eorum conditione eximentes, ut numerus bellatorum augeatur,
in coetum et consortium nobilium Regni nostri duximus aggregandos, volentes... ut illa
gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
97559. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ut numerus bellatorum augeatur,
in coetum et consortium nobilium Regni nostri duximus aggregandos, volentes... ut illa
gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
2 Et ingressus diplomatis huius et complures Rit. Expl. Verit.
§§ docent quod castra regia non tantum eos, qui se circa illa illocaverant,
castrenses, sed remotiores etiam villas pro
97560. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
detecta sunt; vetustissimum est de hoc argumento quod inter Hevenessiana exstat
Emerici de 1197. diploma, huius tenoris: Hinc est quod quendam iobagionem de castro
Posonii nomine Zerzovoy... ad eximiam extulimus libertatem statuentes quod nullus comitum
aut aliorum in eo sibi ius vendicare praesumat, verum in aula regia tam ipse quam sui
heredes perpetua libertate gaudeant. 2 Si diploma hoc non esset
extensum ad heredes, pronum foret existimare quod impetrator non ad
statum nobilium
97561. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quod inter Hevenessiana exstat
Emerici de 1197. diploma, huius tenoris: Hinc est quod quendam iobagionem de castro
Posonii nomine Zerzovoy... ad eximiam extulimus libertatem statuentes quod nullus comitum
aut aliorum in eo sibi ius vendicare praesumat, verum in aula regia tam ipse quam sui
heredes perpetua libertate gaudeant. 2 Si diploma hoc non esset
extensum ad heredes, pronum foret existimare quod impetrator non ad
statum nobilium elevatus, sed inter aulicos, qui
97562. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
pronum foret existimare quod impetrator non ad
statum nobilium elevatus, sed inter aulicos, qui postmodum
familiares aulae dicti sunt, per illud receptus fuerit, praesertim cum clausula
et exemptionis terrae, et agregationis in coetum nobilium careat. 3 Nunc
constat quod nemo unquam in aulicum, seu familiarem aulae, hereditarie receptus
, et quod favor hic semper ad personam restrictus fuerit. 4
Defectus clausularum illarum id tantum denotare
97563. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
elevatus, sed inter aulicos, qui postmodum
familiares aulae dicti sunt, per illud receptus fuerit, praesertim cum clausula
et exemptionis terrae, et agregationis in coetum nobilium careat. 3 Nunc
constat quod nemo unquam in aulicum, seu familiarem aulae, hereditarie receptus
, et quod favor hic semper ad personam restrictus fuerit. 4
Defectus clausularum illarum id tantum denotare videtur quod cum duae fuerint praecipuae
nobilium praerogativae, nimirum
97564. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
officium militandi oneribus et
exemptio a iurisdictione omnium aliorum praeter regem, quod, inquam, aevo Emerici posterior
praerogativa pro principali haberi debuerit, et ideo diplomati inserta sit; postea vero maior
sit habita ratio primae praerogativae, et ideo illa in posterioribus litteris exprimi
consveverit.
§ 37 Aliud exemplum.
1 Protulit Kollár in laudato opere pag. 88 diploma Belae IV de 1266. quod
sequentes clausulas habet: Quosdam Simarth... qui de
97565. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
haberi debuerit, et ideo diplomati inserta sit; postea vero maior
sit habita ratio primae praerogativae, et ideo illa in posterioribus litteris exprimi
consveverit.
§ 37 Aliud exemplum.
1 Protulit Kollár in laudato opere pag. 88 diploma Belae IV de 1266. quod
sequentes clausulas habet: Quosdam Simarth... qui de altioribus iobagionibus castri
Bolunduch oriundi fuerant... de iobagionatu et conditione castri praedicti, qua eidem
adstricti tenebantur, eximentes ad
97566. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
habent, hereditariis duximus transferendos, ita quod de caetero tam
ipsi, quam eorum heredes, heredumque successores inter aulicos
nostros computabiles habeantur, nec unquam ratione pristinae conditionis dicto castro
in aliquo respondere teneantur.
2 Per altiores iobagiones castri non nisi aut
officiales castri, aut iobagiones S. Regis intelligi possunt. 3
Nam inter reliquos nullum honoris discrimen viguit; ego malim
97567. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et Martini, servientium
Aegidii magistri dapiferorum nostrorum... iobagiones castri Bachiensis... ipsos et ipsorum
heredes, heredumque successores a iobagionatu castri praedicti eximendos duximus, de nostra
gratia pleniori adeo plane, quod de caetero de domo regia in numero servientium regalium
computabiles habeantur.
2 Observatione dignum est quod ipsi iobagiones castrorum
regiorum potuerint servitia apud privatos assumere. 3 Fuerit domus
impetratorum populosior ita
97568. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
secus enim nemo eorum privato alicui servire potuisset.
§ 39 Quartum exemplum.
1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár
ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones
Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri
praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus
eorum possessionibus
97569. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár
ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones
Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri
praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus
eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac quodcunque iusto titulo acquisitis.
2 Hactenus hereditariae tantum conditionarii, qui ad statum
nobilium
97570. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
2 Hactenus hereditariae tantum conditionarii, qui ad statum
nobilium sublimabatur, terrae, id est, quae ipsis titulo prioris suae conditionis collatae
fuerant,
39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to
eximebantur. 3 Hic iam rex etiam alias quomodocunque per
impetratores acquisitas eximit.
4 Exstat in collect. Hevenessiana tertium eiusdem regis qua iam toti
Hungariae imperantis diploma
97571. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuerant,
39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to
eximebantur. 3 Hic iam rex etiam alias quomodocunque per
impetratores acquisitas eximit.
4 Exstat in collect. Hevenessiana tertium eiusdem regis qua iam toti
Hungariae imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii
comitis Dominici de Bilye, qui de iobagionibus castri Zaladiensis originem duxerunt...
eosdem de eodem iobagionatu
97572. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
tertium eiusdem regis qua iam toti
Hungariae imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii
comitis Dominici de Bilye, qui de iobagionibus castri Zaladiensis originem duxerunt...
eosdem de eodem iobagionatu castri eximentes in numerum servientium regalium et coetum
nobilium Regni ex munificentia regia duximus transferendos, volentes ut tam ipsi quam eorum
heredes perpetua libertate gratulentur.
5 Hic quoque comes Dominicus debuit minutiori alicui
97573. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Epistulam ad M. G. Kovachich", §
19,1.
Exempla nobilitatorum iobagionum S. Regis.
1 Superest ut evectorum ad statum nobilium etiam iobagionum S.
Regis exempla proferamus. 2 Exstat in Collect. Hevenessiana diploma
Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S. Regis
de Zala servitium recolentes... ipsum cum tribus fratribus et cum universis
heredibus suis et
97574. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuerit.
4 Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici
diplomate non nisi 20 annis posterius est, et tamen clausulas servientis regii
et eliberationem non tantum impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici
diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur.
5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV
de 1224. diploma quod iterum a prioris aetate non nisi septem annis distat et
97575. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
est, et tamen clausulas servientis regii
et eliberationem non tantum impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici
diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur.
5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV
de 1224. diploma quod iterum a prioris aetate non nisi septem annis distat et sequentes
clausulas continet: Quod Radus et fratres eius de Klokoche, qui de filiis iobagionum S.
Regis de Goritza oriundi fuerant... tanta
97576. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
diploma quod iterum a prioris aetate non nisi septem annis distat et sequentes
clausulas continet: Quod Radus et fratres eius de Klokoche, qui de filiis iobagionum S.
Regis de Goritza oriundi fuerant... tanta donavimus praerogativa libertatis ut tam ipsi quam
ab eis in perpetuum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
6 Quibus etiam terram Klokoche perpetua donavimus libertate...
7 Itaque de caetero ad iam dictum castrum nullum habeant
respectum.
97577. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
terram Klokoche perpetua donavimus libertate...
7 Itaque de caetero ad iam dictum castrum nullum habeant
respectum.
8 Cum castrum Goricza et pertinentem ad illud terram
Klokoch, in qua postea familia comitum Voykfy arcem nunc a Turcis
possessam aedificaverat, in Croatia profunde situari, S. Stephanum autem regnum suum eo non
extendisse constet, ipse ego apocryhum pronunciarem hoc instrumentum nisi mihi
exploratum foret quod
97578. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ad iam dictum castrum nullum habeant
respectum.
8 Cum castrum Goricza et pertinentem ad illud terram
Klokoch, in qua postea familia comitum Voykfy arcem nunc a Turcis
possessam aedificaverat, in Croatia profunde situari, S. Stephanum autem regnum suum eo non
extendisse constet, ipse ego apocryhum pronunciarem hoc instrumentum nisi mihi
exploratum foret quod autographum eius nulli suspicioni obnoxium in archivo
97579. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
possessam aedificaverat, in Croatia profunde situari, S. Stephanum autem regnum suum eo non
extendisse constet, ipse ego apocryhum pronunciarem hoc instrumentum nisi mihi
exploratum foret quod autographum eius nulli suspicioni obnoxium in archivo
eiusdem familiae reipsa extet. 9 Itaque aut styrpem hanc S. Ladislaus, qui
eousque reipsa pertigerat, militiae castri Goricza adscripsit, hi vero ad
imitationem eorum, qui in Hungaria a. S. Stephano ad conditionem hanc repositi fuerant,
97580. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eius nulli suspicioni obnoxium in archivo
eiusdem familiae reipsa extet. 9 Itaque aut styrpem hanc S. Ladislaus, qui
eousque reipsa pertigerat, militiae castri Goricza adscripsit, hi vero ad
imitationem eorum, qui in Hungaria a. S. Stephano ad conditionem hanc repositi fuerant,
compellationem iobagionum S. Regis usurparunt, aut certe commenti appellationem
hanc impetratores privilegii huius cancellariae Belae regis imposuerunt.
10 Caeterum clausula
97581. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
usurparunt, aut certe commenti appellationem
hanc impetratores privilegii huius cancellariae Belae regis imposuerunt.
10 Caeterum clausula De domo et familia nostra censeantur eam
apud quosdam erroneam produxit opinionem quasi impetratores in cognationem regiam recepti
fuissent. 11 Verum explicant vocabulum familia (quod solum
aequivocationi huic ansam dedit) et provocatae § 37 Emerici regis de 1197. litterae ubi
dicitur: In aula regia tam ipsi, quam sui heredes perpetua
97582. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quosdam erroneam produxit opinionem quasi impetratores in cognationem regiam recepti
fuissent. 11 Verum explicant vocabulum familia (quod solum
aequivocationi huic ansam dedit) et provocatae § 37 Emerici regis de 1197. litterae ubi
dicitur: In aula regia tam ipsi, quam sui heredes perpetua libertate gaudeant,
et aliud ipsius Belae IV § 38 laudatum diploma de 1266. in clausula: tam ipsi, quam
eorum heredes... inter aulicos nostros computabiles habeantur, et provocatum §-o 39
Stephani V
97583. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
familia (quod solum
aequivocationi huic ansam dedit) et provocatae § 37 Emerici regis de 1197. litterae ubi
dicitur: In aula regia tam ipsi, quam sui heredes perpetua libertate gaudeant,
et aliud ipsius Belae IV § 38 laudatum diploma de 1266. in clausula: tam ipsi, quam
eorum heredes... inter aulicos nostros computabiles habeantur, et provocatum §-o 39
Stephani V de 1265. diploma, quo dicitur quod de domo regia in numero servientium
regalium computabiles habeantur. 12
97584. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
gaudeant,
et aliud ipsius Belae IV § 38 laudatum diploma de 1266. in clausula: tam ipsi, quam
eorum heredes... inter aulicos nostros computabiles habeantur, et provocatum §-o 39
Stephani V de 1265. diploma, quo dicitur quod de domo regia in numero servientium
regalium computabiles habeantur. 12 Nolim tamen ut e clausulis his
id deducas quasi eotum nobiles mero aulici seu familiaris aulae
honore gavisi fuissent. 13 Si genuinus veterum diplomatum
97585. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sibi terrarum
habuerunt.
1 Producit Kollár iam citato opere pag. 91 diploma Andreae III de 1293.
quod sequentes clausulas continet: dictam terram castri nostri de Sepes... ab eodem
castro penitus exemptam, non in libertate filiorum iobagionum de
Scepus, sed eo iure, seu libertate, quibus nobiles Regni nostri terras suas...
dignoscuntur, possedisse dedimus, donavimus, et contulimus eidem magistro Pyrm, et per eum
suis
97586. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
terras suas
eminentiori iure possederint quam iobagiones castrorum. 3 Iam
vero e compluribus, quae recitavimus, diplomatibus, apparet quod hi quoque terras suas ad
heredes transmiserint. 4 Proinde eminentius nobilium ius in
nullo alio consistere poterat, quam in proprietate. 5 Et tamen
non potuit se Kollárius continere quin citato opusculo par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam
opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum
97587. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quam iobagiones castrorum. 3 Iam
vero e compluribus, quae recitavimus, diplomatibus, apparet quod hi quoque terras suas ad
heredes transmiserint. 4 Proinde eminentius nobilium ius in
nullo alio consistere poterat, quam in proprietate. 5 Et tamen
non potuit se Kollárius continere quin citato opusculo par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam
opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum
dominium in bonis suis habuissent.
97588. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
consistere poterat, quam in proprietate. 5 Et tamen
non potuit se Kollárius continere quin citato opusculo par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam
opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum
dominium in bonis suis habuissent. 6 Verum paradoxam hanc
sententiam author libelli de nobilium in bona sua iure iam nuper confutavit.
7 Mihi tota lis de nomine versari videtur, scilicet quomodo intelligi debeat
vocabulum proprietas;
97589. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
continere quin citato opusculo par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam
opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum
dominium in bonis suis habuissent. 6 Verum paradoxam hanc
sententiam author libelli de nobilium in bona sua iure iam nuper confutavit.
7 Mihi tota lis de nomine versari videtur, scilicet quomodo intelligi debeat
vocabulum proprietas; civilistae eam ita explicant ut possessor etiam in
defectu suae stirpis de re sua libere
97590. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
hanc
sententiam author libelli de nobilium in bona sua iure iam nuper confutavit.
7 Mihi tota lis de nomine versari videtur, scilicet quomodo intelligi debeat
vocabulum proprietas; civilistae eam ita explicant ut possessor etiam in
defectu suae stirpis de re sua libere disponere possit. 8 Nos
illum ita accipimus ut possessor usque ad defectum suae familiae plenam de re tali disponendi
habeat facultatem, limitationem autem illam quod donatarius de bonis donationalibus in
97591. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
etiam in
defectu suae stirpis de re sua libere disponere possit. 8 Nos
illum ita accipimus ut possessor usque ad defectum suae familiae plenam de re tali disponendi
habeat facultatem, limitationem autem illam quod donatarius de bonis donationalibus in
defectu disponere non possit pro distincto redevolutionis ad S. Coronam iure
consideramus. 9 Itaque in hac quidem verborum controversia nihil momenti
situm est, quando ius hoc redevolutionis nemo Hungarorum unquam
97592. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
usque ad defectum suae familiae plenam de re tali disponendi
habeat facultatem, limitationem autem illam quod donatarius de bonis donationalibus in
defectu disponere non possit pro distincto redevolutionis ad S. Coronam iure
consideramus. 9 Itaque in hac quidem verborum controversia nihil momenti
situm est, quando ius hoc redevolutionis nemo Hungarorum unquam
negavit.
10 Verum qui nobiles Hungariae non proprietatem, sed tantum
utile bonorum suorum
97593. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
rex collata licet perennaliter
bona, cum libuerit, iure recipere possit. 11 Quae quidem
quaestio non iam ex ambiguis iuris civilis vocabulis, et ex illa multis alioquin
aequivocationibus obnoxia dominii in utile, plenum, et
altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus
patriis et usu decidi debet.
12 Iam vero leges patriae sententiae huic evidenter
adversantur quia cardinalem
97594. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et
altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus
patriis et usu decidi debet.
12 Iam vero leges patriae sententiae huic evidenter
adversantur quia cardinalem nobilium praerogativam in eo collocant ne in bonis suis
citra viam iuris turbari possint, turbarentur autem si rex collata licet
perennaliter bona pro lubitu recipere posset.
13 Adversantur etiam diplomata, nam et praesens et complura, quae author
97595. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus
patriis et usu decidi debet.
12 Iam vero leges patriae sententiae huic evidenter
adversantur quia cardinalem nobilium praerogativam in eo collocant ne in bonis suis
citra viam iuris turbari possint, turbarentur autem si rex collata licet
perennaliter bona pro lubitu recipere posset.
13 Adversantur etiam diplomata, nam et praesens et complura, quae author
libelli
97596. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
citra viam iuris turbari possint, turbarentur autem si rex collata licet
perennaliter bona pro lubitu recipere posset.
13 Adversantur etiam diplomata, nam et praesens et complura, quae author
libelli de nobilium in bona sua iure protulit, non tantum clausula iure
perpetuo et aliis huic aequipollentibus terminis, sed etiam vocabulo
irrevocabiliter utuntur; quod autem irrevocabiliter donatum est,
id certe, nisi omnem verborum
97597. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sed etiam vocabulo
irrevocabiliter utuntur; quod autem irrevocabiliter donatum est,
id certe, nisi omnem verborum significationem perturbare velimus pro lubitu recipi non
potest.
14 Quoad usum duo sunt in quibus se adversarii potissimum
fundant; primum quod in unum aliudve primae periodi diploma inciderint quo rex collata iam
bona recipit. 15 Verum exstant vicissim alia e quibus apparet quod rex
donatario pro receptis bonis aliud iustum aequivalens continuo
97598. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
utuntur; quod autem irrevocabiliter donatum est,
id certe, nisi omnem verborum significationem perturbare velimus pro lubitu recipi non
potest.
14 Quoad usum duo sunt in quibus se adversarii potissimum
fundant; primum quod in unum aliudve primae periodi diploma inciderint quo rex collata iam
bona recipit. 15 Verum exstant vicissim alia e quibus apparet quod rex
donatario pro receptis bonis aliud iustum aequivalens continuo assignavit. 16
Veluti est diploma Belae IV de
97599. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
16
Veluti est diploma Belae IV de 1242. ex authographo descriptum, quod ita habet: Quod
nos cum quandam possessionem a dona Vachik... ab isdem abstulissemus... ne per nostram
excellentiam, ex quo regnicolis iustitia fieri consvevit, iniuria irrogetur... in
concambium, seu permutationem
40.16 permutationem: permutationum MS
dictae possessionis eorundem quasdam terras castri nostri Huntensis... et quandam
97600. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
40.16 permutationem: permutationum MS
dictae possessionis eorundem quasdam terras castri nostri Huntensis... et quandam
terram udvornicorum nostrorum in comitatu Neogradensi sitam... eisdem... ac eorum heredibus
heredumque successoribus dedimus, et donavimus iure perpetuo. 17 Uti
et aliud de 1294. a Katona Hist. Crit. Regum tomus 3. pag. 217 quod ita sonat:
Cum nos terras Georgii,
97601. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
iure perpetuo. 17 Uti
et aliud de 1294. a Katona Hist. Crit. Regum tomus 3. pag. 217 quod ita sonat:
Cum nos terras Georgii, filii Nata, infra castrum Tubul existentes... recepissemus et
ad utilitatem castri perpetualiter dedissemus, in concambium earundem terrarum dicto
Gregorio terras quasdam Lezna... contulimus perpetuo possidendas; adeoque ex uno
aliove fundamentali Regni legi contrario facto usum epochae illius metiri non licet.
18 Deinde quod impegerint in aliquot
97602. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
dedissemus, in concambium earundem terrarum dicto
Gregorio terras quasdam Lezna... contulimus perpetuo possidendas; adeoque ex uno
aliove fundamentali Regni legi contrario facto usum epochae illius metiri non licet.
18 Deinde quod impegerint in aliquot
40.18 aliquot: aliquod MS
diplomata, quibus reges, dum terram aliquam
nobili largiuntur, una facultatem eandem vendendi, legandi etc concedant.
97603. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Unde illi inferunt quod hi praecipuae proprietatis effectu, facultate
nempe collata bona sine consensu regio alienandi, caruerint. 20 Verum si illi
diplomata haec attentius ruminassent et ad invicem contulissent, facile deprehendere poterant
quod concessa in iisdem disponendi facultas ad casum defectus referatur.
21 Ratio ipsa sententiam adversariorum convellit; nam aliquid
iure perpetuo irevocabiliter (quibus verbis donationes regum plerumque utuntur)
conferre et tamen illud
97604. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilitari contulisse, prouti
id ultimus primae periodi regum per praesens diploma fecit. 33 Cum hac
ratione paucae tantum iobagionum castri, quae usque Ludovicum I non defecerunt,
familiae superfuerint, forte id ipsum regi huic ansam dedit ut has in praerogativis cum
reliquis nobilibus, ut infra dicemus, exaequaret. 34 Caeterum scriptores in
principiis iuris publici minus versati, cum in diplomata incidissent e quibus Andream II et
Belam IV ad Revindicationem avulsarum a castris terrarum processisse
97605. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Cum hac
ratione paucae tantum iobagionum castri, quae usque Ludovicum I non defecerunt,
familiae superfuerint, forte id ipsum regi huic ansam dedit ut has in praerogativis cum
reliquis nobilibus, ut infra dicemus, exaequaret. 34 Caeterum scriptores in
principiis iuris publici minus versati, cum in diplomata incidissent e quibus Andream II et
Belam IV ad Revindicationem avulsarum a castris terrarum processisse apparet, novum inde pro
sententia illa, quod reges donationes pro lubitu revocare potuerint, argumentum
97606. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
castri, quae usque Ludovicum I non defecerunt,
familiae superfuerint, forte id ipsum regi huic ansam dedit ut has in praerogativis cum
reliquis nobilibus, ut infra dicemus, exaequaret. 34 Caeterum scriptores in
principiis iuris publici minus versati, cum in diplomata incidissent e quibus Andream II et
Belam IV ad Revindicationem avulsarum a castris terrarum processisse apparet, novum inde pro
sententia illa, quod reges donationes pro lubitu revocare potuerint, argumentum desumpserunt,
praesertim cum aliqua eorum diplomatum
97607. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quin reliquas legaliter factas perennales donationes revocare possit, ita poterant
etiam olim reges ad revindicationem avulsarum a castro terrarum procedere quin reliquas
donationes iure revocare potuerint.
§ 41 Praerogativae nobilium in prima periodo.
1 Postremum primae periodi nobilitationis exemplum continet asservatum
inter Hevenessiana Andreae III de 1299, in quo tamen prior nobilitati conditio non
exprimitur. 2 Cum in diplomate hoc libertates
97608. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
donationes iure revocare potuerint.
§ 41 Praerogativae nobilium in prima periodo.
1 Postremum primae periodi nobilitationis exemplum continet asservatum
inter Hevenessiana Andreae III de 1299, in quo tamen prior nobilitati conditio non
exprimitur. 2 Cum in diplomate hoc libertates nobilium primum specifice
designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis
servitiis discreti viri Mark... et comitis Michaelis
97609. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
41 Praerogativae nobilium in prima periodo.
1 Postremum primae periodi nobilitationis exemplum continet asservatum
inter Hevenessiana Andreae III de 1299, in quo tamen prior nobilitati conditio non
exprimitur. 2 Cum in diplomate hoc libertates nobilium primum specifice
designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis
servitiis discreti viri Mark... et comitis Michaelis
fratris eiusdem,
97610. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
comitis,
proprium forum regium, et honor sub huius tantum vexillo militandi.
8 Patet ultro quod iam cum fine periodi primae personalis insurrectio non
ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo
in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne nobiles quidem omnes
viritim insurgere debuerint; nam in diplomate Belae IV de 1246. tom. 2. fol.
102 nobilibus de Scepus elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui
97611. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fine periodi primae personalis insurrectio non
ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo
in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne nobiles quidem omnes
viritim insurgere debuerint; nam in diplomate Belae IV de 1246. tom. 2. fol.
102 nobilibus de Scepus elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui
habent terram octo
aratrorum sufficientem, unum mittere debeant decenter
97612. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sui miles mitti potuerit. 9 Imo
in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne nobiles quidem omnes
viritim insurgere debuerint; nam in diplomate Belae IV de 1246. tom. 2. fol.
102 nobilibus de Scepus elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui
habent terram octo
aratrorum sufficientem, unum mittere debeant decenter armatum.
10 In diplomate vero Ladislai IV de 1278, quo Ioan et alios nobilitat,
97613. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
tom. 2. fol.
102 nobilibus de Scepus elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui
habent terram octo
aratrorum sufficientem, unum mittere debeant decenter armatum.
10 In diplomate vero Ladislai IV de 1278, quo Ioan et alios nobilitat,
habetur aplicamus eos libertati nobilium de Zepes... exercituantes in futurum sicut de
tanta terra exercituandi caeteris mos exstitit usuatus.
11 Porro ex ipso
97614. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
aratrorum sufficientem, unum mittere debeant decenter armatum.
10 In diplomate vero Ladislai IV de 1278, quo Ioan et alios nobilitat,
habetur aplicamus eos libertati nobilium de Zepes... exercituantes in futurum sicut de
tanta terra exercituandi caeteris mos exstitit usuatus.
11 Porro ex ipso praesentis Andreae II diplomatis stylo apparet quod
Andreas, dum de aliis nobilium praerogativis loquitur, easdem tanquam statui huic inhaerentes
97615. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
classium
conditionarii non ad statum servientium regis evecti, sed tantum ad aliam
eminentiorem conditionem, utpote iobagionis castri, vel liberi S.
Regis relati fuerint.
3 Apparet 2-o: Quod in prima regum periodo non alii
conditionarii quam regii nobilitatem adipisci potuerint; cum enim
id ea perfici solverit ratione ut possessa per conditionarium terra a priori seu servitio,
seu obventione eximatur, si rex privati
97616. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuisse et apud privatum talem ingenuum aliquod servitium obivisse reor.
8 3-o. Prostant quidem complura regum primae periodi diplomata quibus certa
castri terra ab huius servitio eximitur et iure nobilitari confertur.
9 In nullo tamen eorum id exprimi recordor quod impetrator antea
ignobilis fuerit. 10 Quare omnes illae donationes iam nobilibus
factae fuisse videntur, domestici vero plebeii debuerint sibi
statum conditionarii
97617. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eluctari. 11 Utcunque id se
habeat, exteri certe plebeii per collationem liberae alicuius terrae nobilitati
nullum exemplum prostat. 12 Nam ipse ille, de quo § 31 sermo fuit, Ruthenus
defixo forte iam per maiores suos in Regno domicilio pro domestico potuit
reputari. 13 Quare exteri plebeii nonnisi per statum
conditionarii impetrataeque hoc titulo terrae exemptionem nobilitatem assequi
potuisse videntur, sicut e converso ex exteris, qui
97618. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
comparavit pecunias, eadem arte, qua Ruthenum illum usum fuisse vidimus, terram etiam iure
nobilitari impetrare potuerit.
15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam
per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae
alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae
terrae a prioribus oneribus exemptionis diserta mentio inici consveverit.
16 Nunc vero adoptato
97619. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eadem arte, qua Ruthenum illum usum fuisse vidimus, terram etiam iure
nobilitari impetrare potuerit.
15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam
per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae
alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae
terrae a prioribus oneribus exemptionis diserta mentio inici consveverit.
16 Nunc vero adoptato subinde principio illo
97620. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et collatae
terrae a prioribus oneribus exemptionis diserta mentio inici consveverit.
16 Nunc vero adoptato subinde principio illo quod omnis terrae alicuius
per principem ignobili facta collatio nobilitet, id in donatione non exprimatur, sed
suapte subintelligi supponatur; cuius usus ratio ut intelligatur, meminisse oportet quod olim
omnis terra Hungarica pro libera fuerit reputata, usum vero eius conditio, sub
qua illam rex contulit, determinaverit; veteres enim
97621. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nunc vero adoptato principio illo haec de donatorii
nobilitatione clausula superflua effecta sit. 17 Porro quod propter eundem
terras iam nobilitari iure, iam sub conditionaria servitute conferendi usum
conditio, sub qua terra conferebatur, in donatione diserte exprimi, quod si autem terra antea
sub conditionaria servitute possessa iure nobilitari conferebatur,
eius a prioribus oneribus exemptio diserte indicari debuerit. 18 Nunc invecto
inter terras liberas, quas nobiles,
97622. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
suam conditionem porro
etiam immunis manet; quod qualiter conciliari possit, non satis video. 21
Haec de prima periodo.
§ 44 Forma nobilitandi per donationem in secunda periodo.
1 Quod alteram attinet, Caroli I nullam hactenus factam
ignobili donationem deprehendi. 2 Prima est de hac epocha, quam Kovachich
Supplementorum ad vestigia diaetarum part. 2 pag. **
97623. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Quod alteram attinet, Caroli I nullam hactenus factam
ignobili donationem deprehendi. 2 Prima est de hac epocha, quam Kovachich
Supplementorum ad vestigia diaetarum part. 2 pag. **
44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum.
produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a
priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium
aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra
97624. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
2 Prima est de hac epocha, quam Kovachich
Supplementorum ad vestigia diaetarum part. 2 pag. **
44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum.
produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a
priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium
aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4
Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum
97625. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
part. 2 pag. **
44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum.
produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a
priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium
aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4
Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum et
conditionariorum statu modernum (ut in Dissertatione de varia
97626. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
44.2 ** spatium vacuum in MS-to relictum.
produxit, Ludovici I donatio. 3 In haec a veteri exemptionis a
priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium
aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4
Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum et
conditionariorum statu modernum (ut in Dissertatione de varia hominum in
Hungaria conditione
97627. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
3 In haec a veteri exemptionis a
priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium
aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4
Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum et
conditionariorum statu modernum (ut in Dissertatione de varia hominum in
Hungaria conditione ostendimus) colonorum systema cum initio secundae periodi enatum
est. 5 Cum enim colonis multa de conditione
97628. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium
aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4
Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum et
conditionariorum statu modernum (ut in Dissertatione de varia hominum in
Hungaria conditione ostendimus) colonorum systema cum initio secundae periodi enatum
est. 5 Cum enim colonis multa de conditione servorum adhaeserint, veluti quod
sint glebae adstricti etc. iam minus
97629. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium
aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4
Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum et
conditionariorum statu modernum (ut in Dissertatione de varia hominum in
Hungaria conditione ostendimus) colonorum systema cum initio secundae periodi enatum
est. 5 Cum enim colonis multa de conditione servorum adhaeserint, veluti quod
sint glebae adstricti etc. iam minus atque antea conditionariis
97630. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
terra carebant, adeoque non
poterant, uti antea, conditionarii per exemptionem iam possessae terrae ad
statum nobilium elevari, verum, donec armalistarum systema invectum est, debuit
ipsis rex ad hoc, ut eos nobilitet, terram de possessione sua, ut in provocato § 90 Belae IV
diplomate dicitur, conferre, adeoque clausula etiam de exemptione terrae e stylo
donationum emanere, has vero eo etiam nomine rariores effici opportuit, quod
reges non iam castri, sed proprias
97631. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quod
reges non iam castri, sed proprias terras conferre debuerint,
utpote cum casus defectus rarius enascatur.
§ 45 Forma nobilitandi per donationem in tertia periodo.
1 Clausulam tamen de aggregatione in coetum nobilium in
donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras
liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo
97632. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
conferre debuerint,
utpote cum casus defectus rarius enascatur.
§ 45 Forma nobilitandi per donationem in tertia periodo.
1 Clausulam tamen de aggregatione in coetum nobilium in
donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras
liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit,
invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in tertia primum periodo evenit;
97633. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
utpote cum casus defectus rarius enascatur.
§ 45 Forma nobilitandi per donationem in tertia periodo.
1 Clausulam tamen de aggregatione in coetum nobilium in
donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras
liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit,
invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in tertia primum periodo evenit; cum enim in
hoc
97634. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
tamen de aggregatione in coetum nobilium in
donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras
liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit,
invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in tertia primum periodo evenit; cum enim in
hoc systemate nonnisi terrae liberae collatae sint, debuit inde principium illud
enasci quod omnis terrae per principem ignobili facta collatio nobilitet; hoc
autem invecto, clausula de
97635. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium in
donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras
liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit,
invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in tertia primum periodo evenit; cum enim in
hoc systemate nonnisi terrae liberae collatae sint, debuit inde principium illud
enasci quod omnis terrae per principem ignobili facta collatio nobilitet; hoc
autem invecto, clausula de impetratoribus ad statum nobilium evectione,
97636. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
donationem fieri contingat, hic antea nobilitatem sibi per armales debuit procurare.
4 Haec de forma nobilitandi per donationem. 5
Iam de armalibus.
§ 46 Scuta gentilitia jam in prima periodo conferebantur.
1 Usus per collationem insignium, seu, ut loqui amamus, per armales nobiles
creandi tardius invaluit. 2 Quando tamen primam ille originem acceperit,
necdum plene exploratum est; Bajtay in sua Arcana
97637. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
46 Scuta gentilitia jam in prima periodo conferebantur.
1 Usus per collationem insignium, seu, ut loqui amamus, per armales nobiles
creandi tardius invaluit. 2 Quando tamen primam ille originem acceperit,
necdum plene exploratum est; Bajtay in sua Arcana historia morem hanc Ferdinando
I adscribit traditque tantam in hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem ut nobilitas
per armales pro 25 florenis pensione impetrari potuerit. 3 Alii hunc
ignobilem absque omni terrae collatione
97638. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
collationem insignium, seu, ut loqui amamus, per armales nobiles
creandi tardius invaluit. 2 Quando tamen primam ille originem acceperit,
necdum plene exploratum est; Bajtay in sua Arcana historia morem hanc Ferdinando
I adscribit traditque tantam in hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem ut nobilitas
per armales pro 25 florenis pensione impetrari potuerit. 3 Alii hunc
ignobilem absque omni terrae collatione nobilitandi usum a Sigismundo, rege una et imperatore
e Germanico, ubi ille antea viguit,
97639. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Rosa Ursina, Emerici
ejus Filii de 1200. diploma, ubi dicitur: Idem piae memoriae pater noster... ipsi
comiti Stephano arma, seu insignia sua regalia... dari et conferri facere pollicitus
fuisset. 4 Verum insignia haec non in tesseram neo-collatae
nobilitatis, sed pro majori tantum stirpis ornamento collata fuisse exinde
conficitur quod e contextu diplomatis appareat impetratorem ejus comitem Stephanum jam antea
inter optimates locum tenuisse; adeoque instrumento hoc id necdum
97640. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sed pro majori tantum stirpis ornamento collata fuisse exinde
conficitur quod e contextu diplomatis appareat impetratorem ejus comitem Stephanum jam antea
inter optimates locum tenuisse; adeoque instrumento hoc id necdum conficitur quod usus per
armales nobilitandi jam in prima periodo viguerit.
§ 47 Quando usus per collationem nobilitatem conferendi incoeperit?
1 Ab eo inde tempore usque Carolum I nullum ego collatorum
alicui insignium vestigium deprehendi. 2
97641. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
insignium vestigium deprehendi. 2 Hujus de 1326. diploma inter
Hevenessiana exstat quod ita habet: Consideratis fidelitatum meritis M. Nicolai...
volentes dilectionis nostrae indicio eundem insignire cristam inferius descriptam, quae
vulgo kincz dicitur, in forma avis, scilicet falconis aurei habentis distensas blanchas
alas, sub quibus folia deaurata in modum herbae luherae dependent, super cujus falconis
nasum viridis ramusculus effectus exstitit folia habens aurea, eidem magistro et generationi
suae tamquam sub regio
97642. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ita habet: Consideratis fidelitatum meritis M. Nicolai...
volentes dilectionis nostrae indicio eundem insignire cristam inferius descriptam, quae
vulgo kincz dicitur, in forma avis, scilicet falconis aurei habentis distensas blanchas
alas, sub quibus folia deaurata in modum herbae luherae dependent, super cujus falconis
nasum viridis ramusculus effectus exstitit folia habens aurea, eidem magistro et generationi
suae tamquam sub regio nostro vexillo militare debentibus duximus conferendum; ita
nihilominus ut si qui praedecessorum
97643. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
militare debentibus duximus conferendum; ita
nihilominus ut si qui praedecessorum nostrorum regum Hungariae, quibuspiam de regno nostro
falconem sub quivis colore vel specie pro crista contulissent, authoritate praesentium
revocamus ne quisquam falconem pro crista in quavis permutatione totius cristae
praescriptae, vel alicujus suae, vel aliam quamvis avem nomine falconis
vulgo solyom dicti amodo pro crista portandi habeat facultatem.
97644. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
illud vernaculo vocabulo luhere – nunc
loher dicimus – expressit. 4 Et tamen videtur homo Italus
diploma hoc compilasse, cum pro alas albas scribat blancas alas.
5 Caeterum cum ne in hoc quidem diplomate diserta de collata impetratori
per concessionem scuti hujus nobilitate clausula contineatur, dubitare licet an non hic
quoque jam antea nobilis fuerit et insignia haec tantum pro ornamento stirpis
suae impetravit, praesertim cum
97645. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuerit
indicare videatur; omnia tamen haec incertum satis evincunt Carolum I usus nobilitandi per
armales authorem fuisse.
7 Legi etiam Sigismundi diploma quo stirpi Közel de Zaversje
scutum gentilitium confert; nulla tamen in illo nobilitati per id impetratoris mentio
continetur; imo cum possessor diplomatis hujus familia nunc Zaverszky scribatur et stirps
haec sitam in comitatu Varasdinensi possessionem Zaverzje ad nostra noque
tempora possederit, probabile admodum est quod illa
97646. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Legi etiam Sigismundi diploma quo stirpi Közel de Zaversje
scutum gentilitium confert; nulla tamen in illo nobilitati per id impetratoris mentio
continetur; imo cum possessor diplomatis hujus familia nunc Zaverszky scribatur et stirps
haec sitam in comitatu Varasdinensi possessionem Zaverzje ad nostra noque
tempora possederit, probabile admodum est quod illa relicto nomine Közel a
possessione, quam jam ante impetraverat, cognomen Zaverszky assumpserit, adeoque
insignia illa
97647. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Zaverszky assumpserit, adeoque
insignia illa sibi pro majori tantum stirpis ornamento procurarit.
8 Praeter duorum horum ego nullius e secunda periodo regis diploma legi quo
scutum gentilitium alicui confertur. 9 Quare mihi rem in medio relinquere
tutissimum videtur donec plura secundae periodi diplomata, quibus insignia concedetur,
prolata fuerint. 10 Si nullum horum clausulam de
nobilitato impetratore contineat, tum quidem tuto
97648. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuerint. 10 Si nullum horum clausulam de
nobilitato impetratore contineat, tum quidem tuto affirmari
posse puto quod usus hic sub Ferdinando I invaluerit.
§ 48 An in prima periodo viguerit usus nobilium pure diplomaticorum.
1 Inter recitata superius diplomata quatuor sunt quae impetratoris ad
statum nobilium elevationem diserte exprimuntur quin clausulam de possessae per eos
terrae a prioribus oneribus
97649. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Res haec eam excitare
potest quaestionem, an impetratoribus diplomatum horum aliqua terra reipsa collata fuerit?
3 Si propter defectum clausulae de exemptione terrae nullam
ipsis collatam fuisse sustineamus, una admittere debemus quod jam in prima periodo, ignota
licet adhuc armalistarum idaea, nobiles per diplomata regum, quae nec terrae
alicujus collationem, nec insignium concessionem continebant, creati fuerint, adeoque quod
aevo illo distincta a donatariis et armalistis nobilium
97650. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
creati fuerint, adeoque quod
aevo illo distincta a donatariis et armalistis nobilium ita dicta
diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis armalistis primam
forsitan ansam praebuerit. 4 Verum cum e sedecim, quae hanc in rem supra
protulimus, diplomatibus, clausula de exemptione terrae tantum in quatuor desideretur,
impetrator primi e provocatis diplomatibus fuerit suburbanus, id est castrensis,
reliqui vero iobagiones castri, malim ego existimare quod clausula
97651. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et armalistis nobilium ita dicta
diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis armalistis primam
forsitan ansam praebuerit. 4 Verum cum e sedecim, quae hanc in rem supra
protulimus, diplomatibus, clausula de exemptione terrae tantum in quatuor desideretur,
impetrator primi e provocatis diplomatibus fuerit suburbanus, id est castrensis,
reliqui vero iobagiones castri, malim ego existimare quod clausula haec, vel qua
suapte subintelligi credita ultro exmissa sit, vel vero quod
97652. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
usque Ludovici I art. 11 inter ipsos nobiles quoad praerogativas discrimen
viguerit, id est quod fuerint nobilium classes quae non omnibus perfectae nobilitatis
praerogativis fruebantur. 7 Verum discrimen hoc, ut mox
ostendemus, in ipsis collatae nobilitatis litteris exprimi solebat; quod enim in quatuor
illis, de quibus agitur, diplomatibus convincatur impetratores illorum plene nobilitatos et
omnium praerogativarum nobilitarium participes redditos fuisse puto. 8 Restat
ut alterum quod
97653. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
discrimen
viguerit, id est quod fuerint nobilium classes quae non omnibus perfectae nobilitatis
praerogativis fruebantur. 7 Verum discrimen hoc, ut mox
ostendemus, in ipsis collatae nobilitatis litteris exprimi solebat; quod enim in quatuor
illis, de quibus agitur, diplomatibus convincatur impetratores illorum plene nobilitatos et
omnium praerogativarum nobilitarium participes redditos fuisse puto. 8 Restat
ut alterum quod assumpsimus argumentum, nempe de variis nobilium speciebus,
97654. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuerint, denique quibus oneribus fuerint obnoxii illi,
qui plenam nobilitatem non sunt consecuti, non ita pronum est expedire. 3
Liber tamen vadum hoc quoad diplomatum, quae hactenus nancisci potui, fide licet pertentare.
4 Provocat Kerchelich in Hist. Eccl. Zag. pag. 326 privilegium
Belae IV de 1225, cujus copiam possideo et qua omnes, qui eotum in campo Turopolya degebant,
iobagiones castri Zagrabiensis nobilitat cum hac clausula: eorumque juxta lineam
cognationis descendentes ab obligatione
97655. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
est expedire. 3
Liber tamen vadum hoc quoad diplomatum, quae hactenus nancisci potui, fide licet pertentare.
4 Provocat Kerchelich in Hist. Eccl. Zag. pag. 326 privilegium
Belae IV de 1225, cujus copiam possideo et qua omnes, qui eotum in campo Turopolya degebant,
iobagiones castri Zagrabiensis nobilitat cum hac clausula: eorumque juxta lineam
cognationis descendentes ab obligatione servitutis castri eximimus et libertati inferioris
officii de honesta societate servientium regis asserimus
97656. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Turopolya degebant,
iobagiones castri Zagrabiensis nobilitat cum hac clausula: eorumque juxta lineam
cognationis descendentes ab obligatione servitutis castri eximimus et libertati inferioris
officii de honesta societate servientium regis asserimus nobilitatemque in totam
successionis eorumdem posteritatem transfundimus. 5 Tenemus itaque
jam sub Bela IV nobilium majoris et minoris officii discrimen.
§ 50
1 Vidimus supra § 36 quod jam Emericus 1197.
97657. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
5 Tenemus itaque
jam sub Bela IV nobilium majoris et minoris officii discrimen.
§ 50
1 Vidimus supra § 36 quod jam Emericus 1197. Zerzovoium et ejus haeredes
ita nobilitaverit ut in aula regia perpetua libertate gaudeant. 2 Vidimus §
42 quod Bela IV 1234. in nobilitandis fratribus de Klokoch eam adhibuerit clausulam: ut
ii et eorum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
3 Vidimus § 37 quod
97658. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
officii discrimen.
§ 50
1 Vidimus supra § 36 quod jam Emericus 1197. Zerzovoium et ejus haeredes
ita nobilitaverit ut in aula regia perpetua libertate gaudeant. 2 Vidimus §
42 quod Bela IV 1234. in nobilitandis fratribus de Klokoch eam adhibuerit clausulam: ut
ii et eorum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
3 Vidimus § 37 quod idem Bela IV in diplomate de 1266, quod certo Simarth
elargitus est, ea usus sit
97659. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
perpetua libertate gaudeant. 2 Vidimus §
42 quod Bela IV 1234. in nobilitandis fratribus de Klokoch eam adhibuerit clausulam: ut
ii et eorum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
3 Vidimus § 37 quod idem Bela IV in diplomate de 1266, quod certo Simarth
elargitus est, ea usus sit expressione
ut tam ipsi, quam eorum haeredes, inter aulicos nostros computabiles habeantur.
4 Vidimus denique quod nec Andreas II in diplomate de
97660. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quod idem Bela IV in diplomate de 1266, quod certo Simarth
elargitus est, ea usus sit expressione
ut tam ipsi, quam eorum haeredes, inter aulicos nostros computabiles habeantur.
4 Vidimus denique quod nec Andreas II in diplomate de 1217, quod § 42
provocavimus, nec idem Bela IV in diplomate de 1244, quod § 34 recitavimus, aliqua sensus
hujus clausula utatur. 5 Debuit itaque clausula haec aliquem effectum
producere, hunc autem vix alium statuere licet quam quod aliqui ita
97661. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
est, ea usus sit expressione
ut tam ipsi, quam eorum haeredes, inter aulicos nostros computabiles habeantur.
4 Vidimus denique quod nec Andreas II in diplomate de 1217, quod § 42
provocavimus, nec idem Bela IV in diplomate de 1244, quod § 34 recitavimus, aliqua sensus
hujus clausula utatur. 5 Debuit itaque clausula haec aliquem effectum
producere, hunc autem vix alium statuere licet quam quod aliqui ita nobilitati fuerint ut una
in aulam regiam cooptentur, alii non
97662. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
provocavimus, nec idem Bela IV in diplomate de 1244, quod § 34 recitavimus, aliqua sensus
hujus clausula utatur. 5 Debuit itaque clausula haec aliquem effectum
producere, hunc autem vix alium statuere licet quam quod aliqui ita nobilitati fuerint ut una
in aulam regiam cooptentur, alii non idem; atque ita apparet jam secundum, inter nobiles
in aulam regiam cooptatos et simpliciter tantum nobilitatos
discrimen.
§ 51 Nobiles primitivi et adscititii.
97663. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
hujus clausula utatur. 5 Debuit itaque clausula haec aliquem effectum
producere, hunc autem vix alium statuere licet quam quod aliqui ita nobilitati fuerint ut una
in aulam regiam cooptentur, alii non idem; atque ita apparet jam secundum, inter nobiles
in aulam regiam cooptatos et simpliciter tantum nobilitatos
discrimen.
§ 51 Nobiles primitivi et adscititii.
1 Exstat inter Hevenessiana diploma Ladislai IV de 1279. quod sequentem
clausulam
97664. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quod sequentem
clausulam habet: eosdem nobiles nostros praediales et iobbagyiones castri
(Ruiche) tamquam veros et naturales servientes nostros Regales duximus
eximendos.
2 Vidimus etiam § 34 quod idem Ladislaus in provocato illic de 1281.
diplomate hac utatur clausula: illa gaudeant libertate, qua alii veri,
puri et naturaliter Nobiles gratulantur. 3 Vidimus denique § 35 quod
Andreas III in recitato illic de 1299.
97665. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
etiam § 34 quod idem Ladislaus in provocato illic de 1281.
diplomate hac utatur clausula: illa gaudeant libertate, qua alii veri,
puri et naturaliter Nobiles gratulantur. 3 Vidimus denique § 35 quod
Andreas III in recitato illic de 1299. diplomate eandem ferme clausulam adhibeat, dum dicit
volentes ut illa gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni
nostri nobiles gratulantur. 4 Quod per veros,
puros, et
97666. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobiles primitivi Regni nobiles
intelligantur, ipsa verborum horum significatio satis indicare videtur. 5 Qui
autem sub nomenclationem primitivorum nobilium venerint, de eo infra disseremus.
6 Caeterum cum clausula haec in aliis eorumdem regum diplomatibus, ut supra
vidimus, non adhibeatur, appparet iterum quod inter primitivos et postea
creatos, seu ut ita dicam adsciticios nobiles discrimen aliquod intercesserit.
97667. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eminebant, duas stirpes ad statum nobilium evectas fuisse.
2 Et tamen adeo honorifica fuit iobbagyionum castri conditio ut
hi non tantum passim pro nobilibus reputati, sed ab ipsis etiam regibus hoc axiomate
insigniti fuerint. 3 Bela IV in diplomate 1269, quod inter Hevenessiana
prostat, ipsos iobaggyiones, id est milites, ecclesiae Albensis pro
nobilibus habuisse videtur dum dicit: quod cum inter primos et postremos ejusdem
ecclesiae nostrae iobbagyiones super nobilitate et
97668. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
id est milites, ecclesiae Albensis pro
nobilibus habuisse videtur dum dicit: quod cum inter primos et postremos ejusdem
ecclesiae nostrae iobbagyiones super nobilitate et statu iobbagyionatus eorum fuisset gravis
discordia suscitata; Ladislaus IV in diplomate de 1273, quod in archivo nobilium
campi Turopolya asservatur, inhibet capitaneos castrorum Medve etc. ne nobiles
castrenses signanter de campo Zagrabiensi (sunt verba diplomatis) ad servitia
facienda et solvendas taxas
97669. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ecclesiae Albensis pro
nobilibus habuisse videtur dum dicit: quod cum inter primos et postremos ejusdem
ecclesiae nostrae iobbagyiones super nobilitate et statu iobbagyionatus eorum fuisset gravis
discordia suscitata; Ladislaus IV in diplomate de 1273, quod in archivo nobilium
campi Turopolya asservatur, inhibet capitaneos castrorum Medve etc. ne nobiles
castrenses signanter de campo Zagrabiensi (sunt verba diplomatis) ad servitia
facienda et solvendas taxas compellant. 4 Idem
97670. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium
campi Turopolya asservatur, inhibet capitaneos castrorum Medve etc. ne nobiles
castrenses signanter de campo Zagrabiensi (sunt verba diplomatis) ad servitia
facienda et solvendas taxas compellant. 4 Idem Ladislaus in provocato
praecedenti §-ho de 1279. diplomate utitur clausula eosdem nobiles nostros praediales
et iobbagyiones castri. 5 Denique vidimus §-ho 22 quod Carolus I in
provocato illic de 1311. diplomate iobbagyiones castri nobiles
97671. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
facienda et solvendas taxas compellant. 4 Idem Ladislaus in provocato
praecedenti §-ho de 1279. diplomate utitur clausula eosdem nobiles nostros praediales
et iobbagyiones castri. 5 Denique vidimus §-ho 22 quod Carolus I in
provocato illic de 1311. diplomate iobbagyiones castri nobiles appellet.
6 Itaque novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et
veros Regni nobiles differentiam tenemus.
7 Et hae sunt
97672. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
beneficio inter se
discrepaverint.
§ 53 Distinctio nobilium majoris et minoris officii non subsistit.
1 Phrasis illa minoris officii de honesta societate servientium
regis, quam § 49 memoravimus, in nullo praeterea alio, quod sciam, diplomate
occurrit, neque servientes regis majoris officii uspiam alibi memorantur.
2 Qui diploma illud impetrarunt, fuerunt iobbagyiones castri
Zagrabiensis in campo tum
97673. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 49 memoravimus, in nullo praeterea alio, quod sciam, diplomate
occurrit, neque servientes regis majoris officii uspiam alibi memorantur.
2 Qui diploma illud impetrarunt, fuerunt iobbagyiones castri
Zagrabiensis in campo tum Zagrabiensi, nunc Turopolyensi dicto commorantes.
3 Nisi totus diplomatis illius spiritus id denotare videtur, quod incolae
campi illius, qui uti nunc, ita indubie tunc etiam plures hospitum centurias efferebant,
omnes ad semel nobilitari
97674. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
tunc etiam plures hospitum centurias efferebant,
omnes ad semel nobilitari voluerint, id Belae regi non arriserit; ut tamen aliquid eorum
precibus detulisse videatur, provocatum diploma cum aequivoca illa clausula
iisdem elargitus sit. 4 Adduxit me in opinionem hanc aliud Ioachimi totius
Sclavoniae bani de 1271. diploma, quod Stephanus IV subsequo statim anno 1272. confirmavit et
in archivo Turopolyensium perinde conservatur, in quo rex et banus eam ipsis largiuntur
libertatem ut ipsi successoresque ipsorum in
97675. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
precibus detulisse videatur, provocatum diploma cum aequivoca illa clausula
iisdem elargitus sit. 4 Adduxit me in opinionem hanc aliud Ioachimi totius
Sclavoniae bani de 1271. diploma, quod Stephanus IV subsequo statim anno 1272. confirmavit et
in archivo Turopolyensium perinde conservatur, in quo rex et banus eam ipsis largiuntur
libertatem ut ipsi successoresque ipsorum in generationum eorumdem haeredes titulo
iobbagyionatus castri Zagrabiensis perfruantur. 5 Quodsi enim hi jam
1224. a
97676. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
cum aequivoca illa clausula
iisdem elargitus sit. 4 Adduxit me in opinionem hanc aliud Ioachimi totius
Sclavoniae bani de 1271. diploma, quod Stephanus IV subsequo statim anno 1272. confirmavit et
in archivo Turopolyensium perinde conservatur, in quo rex et banus eam ipsis largiuntur
libertatem ut ipsi successoresque ipsorum in generationum eorumdem haeredes titulo
iobbagyionatus castri Zagrabiensis perfruantur. 5 Quodsi enim hi jam
1224. a Bela ad inferiorem licet nobilium
97677. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
me in opinionem hanc aliud Ioachimi totius
Sclavoniae bani de 1271. diploma, quod Stephanus IV subsequo statim anno 1272. confirmavit et
in archivo Turopolyensium perinde conservatur, in quo rex et banus eam ipsis largiuntur
libertatem ut ipsi successoresque ipsorum in generationum eorumdem haeredes titulo
iobbagyionatus castri Zagrabiensis perfruantur. 5 Quodsi enim hi jam
1224. a Bela ad inferiorem licet nobilium statum elevati fuissent, non
petiissent utique post 47 annos a Ioachimo Bano ut in suo
97678. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ipsorum in generationum eorumdem haeredes titulo
iobbagyionatus castri Zagrabiensis perfruantur. 5 Quodsi enim hi jam
1224. a Bela ad inferiorem licet nobilium statum elevati fuissent, non
petiissent utique post 47 annos a Ioachimo Bano ut in suo statu
53.5 statu addidi
iobbagyionatus castri, quod infra statum nobilium etiam minus perfectorum fuit,
confirmentur; quare hos non obstante paradoxa illa minoris
97679. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
addidi
iobbagyionatus castri, quod infra statum nobilium etiam minus perfectorum fuit,
confirmentur; quare hos non obstante paradoxa illa minoris officii de honesta societate
servientium regis expressione in sua iobbagyionum castri conditione,
quae quadam tenus pro nobili habebatur, relictos fuisse satis constat, praesertim cum illos
plenam nobilitatem nonnisi subsequo anno 1273. a Ladislao IV per provocatum
priori §-ho diploma obtinuisse mox simus
97680. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
tenus pro nobili habebatur, relictos fuisse satis constat, praesertim cum illos
plenam nobilitatem nonnisi subsequo anno 1273. a Ladislao IV per provocatum
priori §-ho diploma obtinuisse mox simus ostensuri.
§ 54 Nobiles in aulam regiam cooptati tantum honoris gradu ab aliis differebant.
1 Inter nobiles in aulam r. cooptatos et alios, quorum
privilegia sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde
97681. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nonnisi subsequo anno 1273. a Ladislao IV per provocatum
priori §-ho diploma obtinuisse mox simus ostensuri.
§ 54 Nobiles in aulam regiam cooptati tantum honoris gradu ab aliis differebant.
1 Inter nobiles in aulam r. cooptatos et alios, quorum
privilegia sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti
exemptio ab omni alio praeter militiam
97682. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 54 Nobiles in aulam regiam cooptati tantum honoris gradu ab aliis differebant.
1 Inter nobiles in aulam r. cooptatos et alios, quorum
privilegia sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti
exemptio ab omni alio praeter militiam servitio et praestatione, forum regium, et sub
regiis tantum signis militandi honor in horum quoque
97683. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti
exemptio ab omni alio praeter militiam servitio et praestatione, forum regium, et sub
regiis tantum signis militandi honor in horum quoque diplomatibus, ut vidimus, aut
diserte exprimantur, aut per generalem illam clausulam indicentur ut omnibus illis
libertatibus gaudeant, quibus reliqui
servientes regii aut nobiles regni
97684. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
aut
diserte exprimantur, aut per generalem illam clausulam indicentur ut omnibus illis
libertatibus gaudeant, quibus reliqui
servientes regii aut nobiles regni perfruuntur; tota itaque cooptatorum in aulam
regiam nobilium honoris praerogativa in eo substitisse videtur, quod illi frequentius in aula
regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam
aulicos magistratus et honores facilius consequendi.
97685. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
illam clausulam indicentur ut omnibus illis
libertatibus gaudeant, quibus reliqui
servientes regii aut nobiles regni perfruuntur; tota itaque cooptatorum in aulam
regiam nobilium honoris praerogativa in eo substitisse videtur, quod illi frequentius in aula
regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam
aulicos magistratus et honores facilius consequendi.
§ 55 Uti et primitivi
97686. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
illis
libertatibus gaudeant, quibus reliqui
servientes regii aut nobiles regni perfruuntur; tota itaque cooptatorum in aulam
regiam nobilium honoris praerogativa in eo substitisse videtur, quod illi frequentius in aula
regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam
aulicos magistratus et honores facilius consequendi.
§ 55 Uti et primitivi ab adscititiis.
1
97687. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
aula
regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam
aulicos magistratus et honores facilius consequendi.
§ 55 Uti et primitivi ab adscititiis.
1 Cum in tribus tantum e hactenus prolatis privilegiis impetratores
eorumdem cum veris puris et naturaliter nobilibus
exaequentur, in aliis diplomatibus clausula haec desideratur, minori atque
illi libertate gavisi sint? 2 Ut id
97688. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 55 Uti et primitivi ab adscititiis.
1 Cum in tribus tantum e hactenus prolatis privilegiis impetratores
eorumdem cum veris puris et naturaliter nobilibus
exaequentur, in aliis diplomatibus clausula haec desideratur, minori atque
illi libertate gavisi sint? 2 Ut id debite discutiatur, ante omnia definiri
debet quinam pro veris puris et naturaliter nobilibus reputati fuerint; vidimus
jam § 16-o quod inter
97689. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eadem ecclesia nostra Albensis non solum per primos veros et naturales
iobbagyiones suos, sed per illos consveverat... adjuvari qui aliunde venerunt, vel qui... de
conditionariis, ac populis communibus ejusdem ecclesiae propter suorum praerogativam
meritorum... in coetum... dictorum iobbagyionum sunt translati. 4
Quod pro naturalibus iobbagyionibus illi habiti fuerint quos iam S. Stephanus
militiae adscripsit vel inde apparet quod hi alias etiam liberi S. Regis vel
iobbagyiones S.
97690. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
habiti fuerint quos iam S. Stephanus
militiae adscripsit vel inde apparet quod hi alias etiam liberi S. Regis vel
iobbagyiones S. Regis, ut eodem §-ho ostendimus, compellentur.
5 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis Bela in laudato Diplomate
id diserte quidem non profitetur; cum tamen dubitari non possit quod iobbagyiones ecclesiarum
compellationem et distinctionem naturalium iobbagyionum ab exemplo
iobbagyionum castri invexerint, vix etiam dubitare licet quod
97691. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
6
Itaque cum per naturales iobbagyiones ii designati fuerint quos S. Stephanus
militiae alicujus castri aut ecclesiae adscripsit, probabile admodum efficitur
quod per naturaliter nobiles etiam ii intelligant quos idem rex in numerum militum immediate regiorum, id est, ut nunc loquimur, in album nobilium retulit.
7 Si proinde demonstrari potest quod naturales iobbagyiones seu
castri, seu ecclesiae honoris tantum gradu a reliquis
97692. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quos S. Stephanus
militiae alicujus castri aut ecclesiae adscripsit, probabile admodum efficitur
quod per naturaliter nobiles etiam ii intelligant quos idem rex in numerum militum immediate regiorum, id est, ut nunc loquimur, in album nobilium retulit.
7 Si proinde demonstrari potest quod naturales iobbagyiones seu
castri, seu ecclesiae honoris tantum gradu a reliquis discreti
fuerint, prona inde evadet conjectura quod naturaliter nobiles
97693. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
inde evadet conjectura quod naturaliter nobiles etiam a reliquis
perfecte nobilibus solo existimationis gradu discrepaverint. 8 Iam vero de
naturalibus iobbagyionibus castri id vel inde conicitur, quod Rit. Expl.
Verit. in octo locis, ut provocato § 16-o ostendimus, de Naturalibus
iobbagyionibus castri agat quin ullam illis praeter honoris praerogativam §-ho 304-o
attribuat, ubi dicitur: Cum... comes de Doboka pervideret (id est lustraret)
exercitum suum,
97694. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 16-o ostendimus, de Naturalibus
iobbagyionibus castri agat quin ullam illis praeter honoris praerogativam §-ho 304-o
attribuat, ubi dicitur: Cum... comes de Doboka pervideret (id est lustraret)
exercitum suum, quidam Herenszt stetit in ordine iobbagyionum naturalium, qui...
iobbagyiones S. Regis nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis
et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis
97695. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quod inde etiam confirmatur quod
hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum
regis privilegium debuerint impetrare.
10 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis id ipse
Bela in laudato supra diplomate diserte definivit dum ait statuentes quod omnes illi,
qui usque ad praesens tempus... nomine iobbagyionum permanserunt, eadem gaudeant per omnia
libertate, qua iidem primi, veri et naturales iobbagyiones... perfruuntur.
97696. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
originem habet, ita
naturaliter nobiles perinde ac naturales iobbagyiones a reliquis solo
existimationis gradu discrepasse tuto statuere licet. 12 Verum ex iis, qui
nobilitatem impetrabant, urgebat quosdam illa ambitio ut primitivis nobilibus in ipsa hominum
existimatione exaequntur, id autem ea ratione a effecturos arbitrabantur si clausulam
ejusmodi donationi iniseri procuraverint. 13 Quod tamen eos minime assecutos
fuisse puto; invecto enim haereditariae nobilitatis systemate ea ex ipsa rei natura
97697. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
contrariis clausulis se
cogi permittit. 14 Quare ego ita existimo quod sub ipso S. Stephano
descendentes primitivarum, quae Regnum occuparunt, familiarum pro
nobilibus primitivis habiti, et majori prae illis, quos rex hic in coetum
militum, id est nobilium, cooptaverat, existimatione gavisi fuerint. 15
Postquam primitivae illae stirpes partim naturali rerum cursu, partim per continua ferme
bella interciderunt, tum primum creati a S. Stephano milites pro naturaliter
97698. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
haberi coeperunt. 16 His quoque sensim
exstinctis nulla amplius nova creatorum nobilium epocha defixa fuit, quia nullus successorum
ejus tot fundandae novae periodi titulos conjunxit, videlicet fundatoris regiae dignitatis,
instauratoris Christianae religionis, in ipsum denique sanctorum cathalogum relati, verum
prout quae stirps nobilitatem suam a vetustiori quodam rege repetebat ita in majori pretio
habebatur. 17 Quae quidem opinio non modo apud nos, sed apud omnes usque
adeo, qui haereditariam nobilitatem
97699. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nullus successorum
ejus tot fundandae novae periodi titulos conjunxit, videlicet fundatoris regiae dignitatis,
instauratoris Christianae religionis, in ipsum denique sanctorum cathalogum relati, verum
prout quae stirps nobilitatem suam a vetustiori quodam rege repetebat ita in majori pretio
habebatur. 17 Quae quidem opinio non modo apud nos, sed apud omnes usque
adeo, qui haereditariam nobilitatem agnoscunt, gentes hodiedum perdurat,
perennabitque donec systema hoc viguerit.
§
97700. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
apud nos, sed apud omnes usque
adeo, qui haereditariam nobilitatem agnoscunt, gentes hodiedum perdurat,
perennabitque donec systema hoc viguerit.
§ 56 Contra perfecti nobiles a nobilibus iobbagyionibus castri aut ecclesiae in ipsis
jam praerogativis differebant.
1 Quod iobbagyiones seu castri seu ecclesiarum de
primitivo Regni instituto non fuerint nobiles, supra §-ho 52o ostendimus,
agnoscebant illi iurisdictionem sui
97701. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
differebant.
1 Quod iobbagyiones seu castri seu ecclesiarum de
primitivo Regni instituto non fuerint nobiles, supra §-ho 52o ostendimus,
agnoscebant illi iurisdictionem sui comitis, hi vero sui praelati in
iudicialibus, sub horum signis contra hostem proficisci debebant, quorum
utrumque praecipue verorum Regni nobilium praerogativae adversabatur.
2 A servilibus seu castro, seu ecclesiae praestandis operis immunes quidem
erant,
97702. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
affundendam juvat onera, quibus
castrenses suberant, enucleare. 5 Proventus castrorum regi et
comiti potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his 44, 194, et
360 non obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29
memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim
adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex
obtineat, e quo conficitur alios etiam praeterea proventus e
97703. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex
obtineat, e quo conficitur alios etiam praeterea proventus e castris regi et comiti
obvenisse.
7 Bela IV in suo de 1240. diplomate, quo praestationes vinitorum castri
Geuriniensis, id est Iaurinensis, regulat, et quod mihi amicus ex authographo descriptum
communicavit, ita habet: eidem populi nec descensum comitis, nec liberos denarios, nec
bovem, nec fekespénz, nec
97704. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
caeteri
castrenses appellat quidem ad centurionem, verum aut me omnia fallunt, aut e contextu
totius hujus orationis secundum regulas hermeneuticae tuto statuere licet quod
castrenses omnibus et hic expressis, a quibus rex vinitores suos eximit, et in
provocato Andreae II articulo designatis oneribus obnoxii fuerint, atque inde profluxerit
studium illud sibi exemptionem a castrensibus praecurandi, quod e Ritus.
Expl. Verit. §-his. 42, 174, 183, et 248 apparet.
9
97705. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
9 Quod iobbagyiones castrorum omnibus his oneribus non
subjacuerint, vel inde conficitur quia secus castrenses per sui ad conditionem
iobbagyionis castri elevationem nullum cepissent beneficium, imo novum insuper
armis serviendi onus in se attraxissent. 10 Iuvat itaque articulatim
expendere, an, et quibus ex his oneribus iobbagyiones castrorum obnoxii fuerint.
11 Istvanfius libro IV testatur quod Cumani et
Siculi, quorum status ad conditionem
97706. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eos tributis his omnino subjacuisse.
18 Per cibriones nil aliud quam certam vini quantitatem, quae
proprietario promontorii obveniebat et quod nos ius montanum appellamus,
intelligi praestationique huic nonnisi illos, qui vineas in alieno territorio tenebant,
principio subjectos fuisse; postquam tamen mulsum et caerevisia coqui coepit, e
his quoque a coctoribus plebejis certam quantitatem desumptam fuisse alibi
docuimus. 19 Censui huic an non ipsi quoque
97707. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
necdum
exploratum est.
20 Descensibus e converso comitis castri, id est praestando
eidem, dum officii causa proficiscebatur, gratuito hospitio et intertentione eos obstrictos
fuisse, e Rit. Expl. Verit. § 323 apparet, in quo iobbagyionum descensum
comiti persolventium fit mentio. 21 Apparet etiam e diplomate Nicolai
bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch. nobilium campi asservato de
1273. ubi dicitur: quod per solutis commutationibus
97708. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hospitio et intertentione eos obstrictos
fuisse, e Rit. Expl. Verit. § 323 apparet, in quo iobbagyionum descensum
comiti persolventium fit mentio. 21 Apparet etiam e diplomate Nicolai
bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch. nobilium campi asservato de
1273. ubi dicitur: quod per solutis commutationibus descensuum nec vice-iudex ejusdem
bani nec comes curialis ejusdem inter ipsos descensum facere possit, et ob id comiti decem
et octo pensas, eidem bano 10 pensas circa festum
97709. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
facere possit, et ob id comiti decem
et octo pensas, eidem bano 10 pensas circa festum Martini annuatim solvere teneantur.
22 Apparet ex hinc quod aliqui iobbagyiones castri descensum comitis certa
aeris quantitate redemerint, alii proinde eundem in natura sustinebant; iobbagyiones enim
castri non in castro ipso, sed in viciniis, quas hoc titulo possidebant, terris residebant.
23 Liberis denariis ne castrenses quidem obnoxios fuisse e
Rit. Expl. Verit. § 206 elucescit,
97710. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pensas, eidem bano 10 pensas circa festum Martini annuatim solvere teneantur.
22 Apparet ex hinc quod aliqui iobbagyiones castri descensum comitis certa
aeris quantitate redemerint, alii proinde eundem in natura sustinebant; iobbagyiones enim
castri non in castro ipso, sed in viciniis, quas hoc titulo possidebant, terris residebant.
23 Liberis denariis ne castrenses quidem obnoxios fuisse e
Rit. Expl. Verit. § 206 elucescit, ubi dicitur: Telku et Bora...
impetiere quosdam
97711. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
10 pensas circa festum Martini annuatim solvere teneantur.
22 Apparet ex hinc quod aliqui iobbagyiones castri descensum comitis certa
aeris quantitate redemerint, alii proinde eundem in natura sustinebant; iobbagyiones enim
castri non in castro ipso, sed in viciniis, quas hoc titulo possidebant, terris residebant.
23 Liberis denariis ne castrenses quidem obnoxios fuisse e
Rit. Expl. Verit. § 206 elucescit, ubi dicitur: Telku et Bora...
impetiere quosdam de villa Echek quod
97712. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Verit. § 206 elucescit, ubi dicitur: Telku et Bora...
impetiere quosdam de villa Echek quod essent similiter centurionatui subjecti, illi autem
dixerunt non esse subjectos centurionatui, sed debitores liberorum denariorum.
24 Quod actores in hac lite fuerint castrenses, inde apparet
quia reliqui castro adscripti conditionarii non per
centurionatus, sed per villicatus distributi fuerunt.
25 Itaque dum rei se
97713. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
poterat iobbagyiones castrorum.
28 De fekepénz quis exactionis hujus titulus, quae quantitas,
cui dependi debuerit, ni ariolando quidem assequi licet. 29 Castrenses huic
quoque obnoxios fuisse inde conjici potest, quod vinitores in provocato Belae privilegio ab
hoc quoque titulo eximantur.
30 Per debitum centurionis nil aliud intelligi potest quam certa aeris
quantitas, quam singulus gregarius centurioni suo dependebat. 31 Censui huic
castrenses
97714. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Habebant quidem isti praeter comitem castri praefectos sibi, qui varnagio et
hadnagio seu, ut nunc loquimur, varnagy et hadnagy compellabantur.
34 Verum praeter hos etiam centuriones iobbagyionum castri in
pluribus Rit. Expl. Verit. locis memorantur, atque adeo hi perinde ac castrenses
per centurionatus distributi fuerunt; an tamen ab horum exemplo centurionibus etiam suis
aliquid dependere debuerint, nec affirmare nec inficiari ausim, cum neutrius sententiae
97715. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
discrepaverint. 36 Haec itaque fuit illa
imperfectorum, ut ita dicam, nobilium classis, quam Verboczius
part. 2. tit. 14. § 11 et 12 conditionaria quadam servitute collectarumque solutione obnoxios
fuisse tradit, et quam primo Ludovicus in communionem omnium, quibus veri nobiles fruebantur,
praerogativarum adscivit.
§ 57 Quando iobbagyiones castri et ecclesiae ad imperfectam licet nobilitatem eluctati
sunt?
1 Cum iobbagyiones
97716. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nobilium
sint eluctati; ante Belam IV nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo appareat
iobbagyiones seu castri seu ecclesiae sub axiomate nobilium venire. 2 Hujus
primum de 1224. adeoque ante cladem Tartaricam editum diploma in hunc sensum, ut
§-ho 52-o vidimus, emanavit quo familias iobbagyionum castri Zagrabiensis in campo tunc
Zagrabiensi nunc Turopolyensi dicto habitantes cum ambigua illa clausula
minoris officii de honesta societate servientium regis in album
97717. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
e quo appareat
iobbagyiones seu castri seu ecclesiae sub axiomate nobilium venire. 2 Hujus
primum de 1224. adeoque ante cladem Tartaricam editum diploma in hunc sensum, ut
§-ho 52-o vidimus, emanavit quo familias iobbagyionum castri Zagrabiensis in campo tunc
Zagrabiensi nunc Turopolyensi dicto habitantes cum ambigua illa clausula
minoris officii de honesta societate servientium regis in album nobilium
retulit. 3 Aliud ejusdem regis eodem §-ho provocatum diploma est de 1269.
97718. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
diploma in hunc sensum, ut
§-ho 52-o vidimus, emanavit quo familias iobbagyionum castri Zagrabiensis in campo tunc
Zagrabiensi nunc Turopolyensi dicto habitantes cum ambigua illa clausula
minoris officii de honesta societate servientium regis in album nobilium
retulit. 3 Aliud ejusdem regis eodem §-ho provocatum diploma est de 1269.
adeoque jam post cladem Tartaricam, in quo iobbagyiones etiam ecclesiae Albensis
aliquem nobilitatis statum habuisse agnoscit. 4
97719. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nunc Turopolyensi dicto habitantes cum ambigua illa clausula
minoris officii de honesta societate servientium regis in album nobilium
retulit. 3 Aliud ejusdem regis eodem §-ho provocatum diploma est de 1269.
adeoque jam post cladem Tartaricam, in quo iobbagyiones etiam ecclesiae Albensis
aliquem nobilitatis statum habuisse agnoscit. 4 Praeter hoc
nullum hactenus alicujus regis diploma prolatum est in quo iobbagyiones seu ecclesiae seu
castri alicujus in Hungaria siti pro
97720. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eodem §-ho provocatum diploma est de 1269.
adeoque jam post cladem Tartaricam, in quo iobbagyiones etiam ecclesiae Albensis
aliquem nobilitatis statum habuisse agnoscit. 4 Praeter hoc
nullum hactenus alicujus regis diploma prolatum est in quo iobbagyiones seu ecclesiae seu
castri alicujus in Hungaria siti pro nobilibus exprimerentur.
5 E converso e provocato § 52 Ladislai IV de 1273. diplomate apparet quod
ille iobbagyiones castri Zagrabiensis et Crisiensis in
97721. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
post cladem Tartaricam, in quo iobbagyiones etiam ecclesiae Albensis
aliquem nobilitatis statum habuisse agnoscit. 4 Praeter hoc
nullum hactenus alicujus regis diploma prolatum est in quo iobbagyiones seu ecclesiae seu
castri alicujus in Hungaria siti pro nobilibus exprimerentur.
5 E converso e provocato § 52 Ladislai IV de 1273. diplomate apparet quod
ille iobbagyiones castri Zagrabiensis et Crisiensis in corpore, ut dicere
solemus, ad statum nobilium
97722. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
prolatum est in quo iobbagyiones seu ecclesiae seu
castri alicujus in Hungaria siti pro nobilibus exprimerentur.
5 E converso e provocato § 52 Ladislai IV de 1273. diplomate apparet quod
ille iobbagyiones castri Zagrabiensis et Crisiensis in corpore, ut dicere
solemus, ad statum nobilium elevaverit. 6 Postquam enim capitaneos castrorum
Medve, Rakonogh, utriusque Kemlegh et Capronczae inhibuisset ne nobiles castrenses
(dicere debebat iobbagyiones castrorum)
97723. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
subjicit deinde: et nobiles
castrenses, quos antea semper banis
audientiam fecisse (id est horum tantum iudicium agnovisse) intelleximus,
ab obedientia castris facienda extrahimus; Medved in Zagrabiensi,
Rakonok (nunc Rakovecz), Kemlek et Kaproncza in Crisiensi comitatu
situantur, adeoque per diploma hoc omnes Zagrabiensis et Crisiensis castri iobbagyiones in
corpore a iurisdictione comitis parochiani Zagrabiensis et Crisiensis
97724. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
audientiam fecisse (id est horum tantum iudicium agnovisse) intelleximus,
ab obedientia castris facienda extrahimus; Medved in Zagrabiensi,
Rakonok (nunc Rakovecz), Kemlek et Kaproncza in Crisiensi comitatu
situantur, adeoque per diploma hoc omnes Zagrabiensis et Crisiensis castri iobbagyiones in
corpore a iurisdictione comitis parochiani Zagrabiensis et Crisiensis eximuntur seu, quod
idem est, nobilitantur.
7 Quod iobbagyiones
97725. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ab obedientia castris facienda extrahimus; Medved in Zagrabiensi,
Rakonok (nunc Rakovecz), Kemlek et Kaproncza in Crisiensi comitatu
situantur, adeoque per diploma hoc omnes Zagrabiensis et Crisiensis castri iobbagyiones in
corpore a iurisdictione comitis parochiani Zagrabiensis et Crisiensis eximuntur seu, quod
idem est, nobilitantur.
7 Quod iobbagyiones castri Ruiche, nunc Roich, quod olim ad comitatum
Zagoriae pertinebat, nunc jam ad Styriam avulsum
97726. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
cum D. Bela,
Illustris Rex Hungariae, nos ad Ruicha pro restituendis terris a praedicto castro alienatis
et pro libertate hominum de Ruicha judicanda destinasset... quos invenimus ex castrensibus
indebite factos esse iobbagyiones castri vel praediales, eos reddidimus in pristinam
libertatem, quos autem invenimus iobbagyiones castri vel praediales, illos in statu suo,
secundum quod Coloniannus, rex nempe Galliciae et dux Sclavoniae bonae memoriae ordinaverat
cum Terris suis pacificis duximus dimmittendos. 8 Apparet
97727. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
castro alienatis
et pro libertate hominum de Ruicha judicanda destinasset... quos invenimus ex castrensibus
indebite factos esse iobbagyiones castri vel praediales, eos reddidimus in pristinam
libertatem, quos autem invenimus iobbagyiones castri vel praediales, illos in statu suo,
secundum quod Coloniannus, rex nempe Galliciae et dux Sclavoniae bonae memoriae ordinaverat
cum Terris suis pacificis duximus dimmittendos. 8 Apparet hinc quod
aliqui castrenses illegitime irrepserint ad conditionem iobbagyionis
97728. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
8 Apparet hinc quod
aliqui castrenses illegitime irrepserint ad conditionem iobbagyionis castri, et
hos banus retrusit ad pristina castrensium servitia et praestationes; qui vero se legitimos
iobbagyiones castri esse docuerunt, hos in eadem conditione confirmavit quin
ullam nobilitatis eorum faciat mentionem.
9 Sed et hos Ladislaus IV non multo post per provocatum jam § 51-o de 1279.
diploma ad statum nobilium provexit, ubi ait: Nobiles nostros praediales et iobagyiones
97729. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Verum coeperunt praelati iobbagyiones ecclesiarum etiam
praediales compellare et sic vocabulum hoc etiam iobbagyionibus
castri tamquam synonimum successive adhaesit.
13 Omnibus his combinatis ego in eam concedo sententiam quod primi
iobbagyiones castri Zagrabiensis, qui campum nunc dictum Turopolyensem
habitabant, dein aliorum etiam Sclavoniae castrorum iobbagyiones sub Bela IV e statu
conditionario emergere coeperint, sub Ladislao vero IV se jam ab
97730. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
diplomata pretiosum illud iudicialis antiquitatis monumentum, diploma Mathaei, bani
totius Sclavoniae, de 1270, ex authographo descriptum, quo usum et consvetudines, quibus
nobiles Regni Sclavoniae ab immemoriali, ut illic dicitur, tempore
in iudiciis utebantur, articulatim confirmat, et cujus § 40, uti id, dum illud commentarer,
dispescui, dicitur: Et quod omnia praemissa debito ordine observentur, cum comite
Zagrabiensi continuo duo nobiles et duo iobbagyiones castri, et totidem cum comite
97731. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
debito ordine observentur, cum comite
Zagrabiensi continuo duo nobiles et duo iobbagyiones castri, et totidem cum comite
Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit, judicabunt.
15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut vidimus, Ladislaus IV in
Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et
tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter
utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est
97732. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
duo nobiles et duo iobbagyiones castri, et totidem cum comite
Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit, judicabunt.
15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut vidimus, Ladislaus IV in
Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et
tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter
utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est
illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui
97733. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
exemit, et
tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter
utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est
illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem
scriptam consvetudinum concrediderant, e iobbagyionibus castri tot, quot e
statu nobilium individua delegarint. 17 Debebant certe illi in
usum complurium praerogativarum nobilitarium pridem antea devenisse, quam ad hanc
97734. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamen est
illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem
scriptam consvetudinum concrediderant, e iobbagyionibus castri tot, quot e
statu nobilium individua delegarint. 17 Debebant certe illi in
usum complurium praerogativarum nobilitarium pridem antea devenisse, quam ad hanc
administrationis publicae communionem admittantur; id autem ad Belae IV regnum, qui
Turopolyenses jam 1224. ad imperfectum illum nobilitatis statum, ut jam vidimus,
97735. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
antea devenisse, quam ad hanc
administrationis publicae communionem admittantur; id autem ad Belae IV regnum, qui
Turopolyenses jam 1224. ad imperfectum illum nobilitatis statum, ut jam vidimus,
evexit, commode referri potest.
18 In Hungaria singulares castri iobbagyiones ad perfectam statim
nobilitatem evehi consvevisse supra ostendimus, evecti autem ad imperfectam illam libertatem
integri castri alicujus iobbagyionum corporis nullum hactenus exemplum prolatum est.
19 Cum tamen Bela IV in
97736. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
In Hungaria singulares castri iobbagyiones ad perfectam statim
nobilitatem evehi consvevisse supra ostendimus, evecti autem ad imperfectam illam libertatem
integri castri alicujus iobbagyionum corporis nullum hactenus exemplum prolatum est.
19 Cum tamen Bela IV in provocato §-ho 52 de 1269. diplomate jam in ipsis
ecclesiae Albensis
iobbagyionibus aliquem nobilitatis statum agnoscat, debuerunt certe etiam
iobbagyiones castri eadem praerogativa
97737. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad perfectam statim
nobilitatem evehi consvevisse supra ostendimus, evecti autem ad imperfectam illam libertatem
integri castri alicujus iobbagyionum corporis nullum hactenus exemplum prolatum est.
19 Cum tamen Bela IV in provocato §-ho 52 de 1269. diplomate jam in ipsis
ecclesiae Albensis
iobbagyionibus aliquem nobilitatis statum agnoscat, debuerunt certe etiam
iobbagyiones castri eadem praerogativa gaudere. 20 Videtur
itaque usus
97738. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
20 Videtur
itaque usus iobbagyiones castri licet speciali diplomate nobilitatis non donatos pro
nobilibus imperfectis reputandi jam sub hoc rege, et forte post
Tartaricam cladem, quae ingentem verorum nobilium numerum absumpsit, etiam in
Hungaria adoptatus
57.20 adoptatus: adoptatos MS
fuisse.
§ 58 Donatarii, qui onerosas impetrarunt donationes, etiam imperfecta tantum nobilitate
97739. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Praeter iobbagyiones castri et ecclesiae erant
ex ipsis etiam donatariis aliqui, qui nonnisi imperfecta nobilitate fruebantur, nimirum illi,
quos reges evexere quidem ad statum nobilium, certum tamen servitium aut
censum in donatione ipsa iisdem imposuere.
2 De servitio praebet argumentum recitata jam §-ho 41-o Andreae III de
1299. donatio; cum enim ibi dicatur: Exponentes nihilominus ex gratia nostra speciali
ut nec ad opus castri nostri de
97740. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§-ho 41-o Andreae III de
1299. donatio; cum enim ibi dicatur: Exponentes nihilominus ex gratia nostra speciali
ut nec ad opus castri nostri de Scepes, nec ad danda victualia teneantur, rite
inferri videtur quod alii donatarii in Scepusio, qui specialem hanc exemptionem
non obtinuerunt, seu ad operas castro locandas, seu ad praestanda victualia, seu ad utrumque
adstricti fuerint.
3 De censu vadem habeo diploma Belae IV de 1258. a Wagnero prolatum, quod
ita habet:
97741. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Geubulino et Germano ejus fratri, ac per
ipsos suis haeredibus... duximus conferendam, ita quod pro eadem fertonem auri singulis
annis pro censu nobis solvere teneantur.
4 Huc etiam pertinere videtur paradoxa illa Belae IV de 1248. donatio in
processu Iakoviensi producta quae ita sonat: quaedam loca
donationis nostrae... non ut donationes a regia benignitate... concessas, sed ut
descensum haereditarium praedicto Detrico et haeredibus suis,
97742. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quod iuribus perfectae nobilitatis
adversabatur. 7 Itaque per haereditarium descensum compilator
diplomatis hujus id exprimere voluisse videtur quod civilistae emphiteusim, nos
perpetuam arendam, quam imperator Iosephus II in venditione bonorum fundi
litterarii et religionis inducere voluit, appellamus, id est haereditarium sine
proprietate possessorium.
§ 59 Quae fuerint onera.
1 Atque ex his tertia etiam, quam §
97743. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
indubie alia adhuc onera,
quae reges iis imposuerant, quos perfectae nobilitati asserere noluerunt; nam id
aevo illo a mero regum arbitrio stetisse videtur.
§ 60 Cur Ludovicus I omnes nobiles in praerogativis exaequarit?
1 Tres itaque fuerant usque Ludovicum I imperfectorum nobilium classes,
quas ille art. 11 exaequavit, nempe iobbagyiones castrorum, iobbagyiones
ecclesiarum, et ii qui onerosas
97744. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Cum per exaequationem hanc iuribus et proventibus regiis haud parum
decesserit, libet ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum
permoverit. 3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad
proventuum formam, quam in ipso regiminis systemate in pluribus capitibus ab Hungaria
discrepaverit; nimirum in Transylvania centesima, in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in
97745. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
iuribus et proventibus regiis haud parum
decesserit, libet ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum
permoverit. 3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad
proventuum formam, quam in ipso regiminis systemate in pluribus capitibus ab Hungaria
discrepaverit; nimirum in Transylvania centesima, in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus
97746. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum
permoverit. 3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad
proventuum formam, quam in ipso regiminis systemate in pluribus capitibus ab Hungaria
discrepaverit; nimirum in Transylvania centesima, in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus aliquas iuris regalis
partes exercebant. 5 Banos
97747. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
licet) quid illum ad id statuendum
permoverit. 3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad
proventuum formam, quam in ipso regiminis systemate in pluribus capitibus ab Hungaria
discrepaverit; nimirum in Transylvania centesima, in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus aliquas iuris regalis
partes exercebant. 5 Banos enim et iure monetae cudendae et
97748. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad
proventuum formam, quam in ipso regiminis systemate in pluribus capitibus ab Hungaria
discrepaverit; nimirum in Transylvania centesima, in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus aliquas iuris regalis
partes exercebant. 5 Banos enim et iure monetae cudendae et donationes
elargiendi potestate gavisos fuisse
97749. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tam quoad
proventuum formam, quam in ipso regiminis systemate in pluribus capitibus ab Hungaria
discrepaverit; nimirum in Transylvania centesima, in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus aliquas iuris regalis
partes exercebant. 5 Banos enim et iure monetae cudendae et donationes
elargiendi potestate gavisos fuisse alibi ostendimus.
6 His in memoriam revocatis,
97750. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quam in ipso regiminis systemate in pluribus capitibus ab Hungaria
discrepaverit; nimirum in Transylvania centesima, in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus aliquas iuris regalis
partes exercebant. 5 Banos enim et iure monetae cudendae et donationes
elargiendi potestate gavisos fuisse alibi ostendimus.
6 His in memoriam revocatis, si citatus articulus 11 cum Articulo
97751. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus aliquas iuris regalis
partes exercebant. 5 Banos enim et iure monetae cudendae et donationes
elargiendi potestate gavisos fuisse alibi ostendimus.
6 His in memoriam revocatis, si citatus articulus 11 cum Articulo 12-o
ejusdem Ludovici combinetur, videtur non obscure inde elici posse quod rex hic omnes adnexas
provincias ad idem cum Hungariae systema redigendi consilium susceperit, quemadmodum nuper
imperator Iosephus II
97752. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
monarchiam sibi proposuerat.
7 Ut id Ludovicus perficiat, ab exaequanda
60.7 exaequanda: exequenda MS
tributorum forma sibi ordiendum esse existimavit, procuravitque per art. 12-um ut
abrogata in Transylvania centesima, in Sclavonia mardurinis, utrobique systema
lucri camerae invehatur. 8 Ut autem animos statuum ad novitatem
hanc faciliores reddat, videtur eos hoc exaequatorum nobilium favore delinire voluisse.
9
97753. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
7 Ut id Ludovicus perficiat, ab exaequanda
60.7 exaequanda: exequenda MS
tributorum forma sibi ordiendum esse existimavit, procuravitque per art. 12-um ut
abrogata in Transylvania centesima, in Sclavonia mardurinis, utrobique systema
lucri camerae invehatur. 8 Ut autem animos statuum ad novitatem
hanc faciliores reddat, videtur eos hoc exaequatorum nobilium favore delinire voluisse.
9 An, et si ita, quousque in exaequandis
97754. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in Sclavonia mardurinis, utrobique systema
lucri camerae invehatur. 8 Ut autem animos statuum ad novitatem
hanc faciliores reddat, videtur eos hoc exaequatorum nobilium favore delinire voluisse.
9 An, et si ita, quousque in exaequandis reliquis publicae administrationis
partibus processerit, necdum satis constat. 10 Quod in iuribus Croatiae
et Dalmatiae notabiles fecerit mutationes, e prolatis a Lucio scripturis apparet, ut
adeo non improbabiliter confici possit
97755. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Ut autem animos statuum ad novitatem
hanc faciliores reddat, videtur eos hoc exaequatorum nobilium favore delinire voluisse.
9 An, et si ita, quousque in exaequandis reliquis publicae administrationis
partibus processerit, necdum satis constat. 10 Quod in iuribus Croatiae
et Dalmatiae notabiles fecerit mutationes, e prolatis a Lucio scripturis apparet, ut
adeo non improbabiliter confici possit novitates has primam secutis non multo
post ejus mortem tumultibus ansam
97756. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quoque perduraverit, Transylvania vero et
Slavonia ad veterem tributorum formam mox redierint.
12 Cum nihilominus jam post laudatum Ludovici I art. 11 novum iterum inter
armalistas et donatarios nobiles discrimen invectum fuerit in eo quod priores
taxae comitatuum subjacuerint, operae pretium videri posset disquirere quando et per quam
occasionem armalistae onus hoc primum subiverint, et an principio eidem soli
stricte dicti armalistae impossessionati, vel vero nobiles
97757. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Verum cum ne de origine quidem armalistarum, ut § 46 ostendimus, res confecta sit,
praeposterum videtur quaestiones has vel agitare. 14 Id unum advertere operae
pretium videtur quod primum subjectorum lucro camerae nobilium unius sessionis vestigium
exstet in ipso statum decreto de 1446, quod sub gubernatore Hunyady condiderunt, prouti illud
Kovachich in Vestigiis Comitiorum integrum produxit, et nos ibidem in notis jam
observavimus.
97758. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
videtur quaestiones has vel agitare. 14 Id unum advertere operae
pretium videtur quod primum subjectorum lucro camerae nobilium unius sessionis vestigium
exstet in ipso statum decreto de 1446, quod sub gubernatore Hunyady condiderunt, prouti illud
Kovachich in Vestigiis Comitiorum integrum produxit, et nos ibidem in notis jam
observavimus.
Genuina constitutionis
97759. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
operae
pretium videtur quod primum subjectorum lucro camerae nobilium unius sessionis vestigium
exstet in ipso statum decreto de 1446, quod sub gubernatore Hunyady condiderunt, prouti illud
Kovachich in Vestigiis Comitiorum integrum produxit, et nos ibidem in notis jam
observavimus.
Genuina constitutionis Hungaricae post adoptatam pragmaticam sanctionem principia
97760. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
majestatica, reliqua, quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum
iura regia proprie dici possunt.
Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur.
2 Si omnes hae tres summi imperii partes seu in unam personam, seu in
certum civium, v.g. patriciorum ordinem congerantur, seu ipse populus eas simul exerceat, jam
arbitraria, quam vulgo despoticam appellamus, imperii forma existit; cum enim civilis
libertas omnis in personae rerumque suarum securitate consistat,
97761. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum
iura regia proprie dici possunt.
Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur.
2 Si omnes hae tres summi imperii partes seu in unam personam, seu in
certum civium, v.g. patriciorum ordinem congerantur, seu ipse populus eas simul exerceat, jam
arbitraria, quam vulgo despoticam appellamus, imperii forma existit; cum enim civilis
libertas omnis in personae rerumque suarum securitate consistat, singulo cuique civi
97762. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Si omnes hae tres summi imperii partes seu in unam personam, seu in
certum civium, v.g. patriciorum ordinem congerantur, seu ipse populus eas simul exerceat, jam
arbitraria, quam vulgo despoticam appellamus, imperii forma existit; cum enim civilis
libertas omnis in personae rerumque suarum securitate consistat, singulo cuique civi perinde
est an haec seu mero imperantis arbitrio, seu per injustas leges, aut sententias laedatur,
vel penitus convellatur. 3 Iam vero si idem leges condat, interpretetur,
modificet et abroget,
97763. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
leges, aut sententias laedatur,
vel penitus convellatur. 3 Iam vero si idem leges condat, interpretetur,
modificet et abroget, idem eas etiam exsequatur, utique laesivas etiam securitatis personae
rerumque leges perferre, easque vi potestatis suae executivae in effectum perducere potest.
4 Imo, si quis legislativa etiam careat, executivam tamen et iudicialem simul
teneat potestatem, potest omnes sibi adversantes sub pallio iudicis perdere, in legislationem
sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere
97764. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
personae
rerumque leges perferre, easque vi potestatis suae executivae in effectum perducere potest.
4 Imo, si quis legislativa etiam careat, executivam tamen et iudicialem simul
teneat potestatem, potest omnes sibi adversantes sub pallio iudicis perdere, in legislationem
sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere potestatem.
5 Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et
democratica gubernii forma perinde arbitraria et despotica esse posset. 6
Patet
97765. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
concreditam sibi potestatem arbitrarie et cum detrimento civilis libertatis exercere valeat.
Separatio haec continuam quidem inter potestates has luctam producit.
7 Verum justum hac in ipsa re statuere temperamentum ardui certe negotii
momentum habet. 8 Cum enim insitum sit humano animo illud ut suam quisque
extendere gestiat potestatem, divisis hac ratione summi imperii partibus debet in temperatis
ejusmodi imperii formis naturaliter evenire
97766. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
luctam producit.
7 Verum justum hac in ipsa re statuere temperamentum ardui certe negotii
momentum habet. 8 Cum enim insitum sit humano animo illud ut suam quisque
extendere gestiat potestatem, divisis hac ratione summi imperii partibus debet in temperatis
ejusmodi imperii formis naturaliter evenire ut, dum singulum corpus eam, quae sibi obvenit,
summi imperii partem extendere adlaborat, continuo inter corpus legislativum, executivum et
iudiciale lucta vigeat; saepe enim legislativum corpus eam erroneam adoptat
97767. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
corpus eam erroneam adoptat opinionem quod
haud secus adversus usurpationes potestatis executivae tutum se praestare possit, quam si
hujusmodi iuribus continuo aliquid decerpat. 9 Plerumque potestas executiva
omnibus illis, quas constitutio reliquit, rimis in rem suam uti solet, ut in legislationem
sensim irrepere possit. 10 Non raro id, quod ex assignatis sibi reditibus
superat, in corrumpenda potestatis legislativae membra convertit; quandoque militari etiam,
quae ipsi, ut officio suo rite defungi possit,
97768. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adoptat opinionem quod
haud secus adversus usurpationes potestatis executivae tutum se praestare possit, quam si
hujusmodi iuribus continuo aliquid decerpat. 9 Plerumque potestas executiva
omnibus illis, quas constitutio reliquit, rimis in rem suam uti solet, ut in legislationem
sensim irrepere possit. 10 Non raro id, quod ex assignatis sibi reditibus
superat, in corrumpenda potestatis legislativae membra convertit; quandoque militari etiam,
quae ipsi, ut officio suo rite defungi possit, necessario concredi debet,
97769. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hujusmodi iuribus continuo aliquid decerpat. 9 Plerumque potestas executiva
omnibus illis, quas constitutio reliquit, rimis in rem suam uti solet, ut in legislationem
sensim irrepere possit. 10 Non raro id, quod ex assignatis sibi reditibus
superat, in corrumpenda potestatis legislativae membra convertit; quandoque militari etiam,
quae ipsi, ut officio suo rite defungi possit, necessario concredi debet, potentia
legislativam uno ictu usurpare solet potestatem. 11 Ipsa iudicialis potestas
arbitrarias quandoque
97770. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
membra convertit; quandoque militari etiam,
quae ipsi, ut officio suo rite defungi possit, necessario concredi debet, potentia
legislativam uno ictu usurpare solet potestatem. 11 Ipsa iudicialis potestas
arbitrarias quandoque usurpare sententias sicque in legislativam potestatem serpere
consvevit.
Verum huic per statuendos singulae potestati disertos limites; per statuenda, ne quae
eos transgredi possit, impedimenta; denique per justum inter eas aequilibrium prospici debet.
97771. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
debet.
12 Nisi proinde justi singulae potestati limites diserte praescribantur;
nisi validi, sed simplices praestruantur obices ne una potestas alterius exercitium valeat
sibi arrogare; nisi denique periodicum aliquod tempus constituatur, quo constitutio in examen
revocari, primi, quos potestas forte aliqua ultra suos limites fecit, passus detegi
tempestivumque iis remedium adferri possit – in continua hac potestatum lucta aut potestas
executiva etiam legislationem ad se adtrahere sicque arbitrarium efficere imperium,
97772. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
obices ne una potestas alterius exercitium valeat
sibi arrogare; nisi denique periodicum aliquod tempus constituatur, quo constitutio in examen
revocari, primi, quos potestas forte aliqua ultra suos limites fecit, passus detegi
tempestivumque iis remedium adferri possit – in continua hac potestatum lucta aut potestas
executiva etiam legislationem ad se adtrahere sicque arbitrarium efficere imperium, aut
legislativa potestas executivam nimium constringere sicque rem ad anarchiam deducere, aut
denique iudicialis legislativam etiam arripere
97773. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
executivam nimium constringere sicque rem ad anarchiam deducere, aut
denique iudicialis legislativam etiam arripere debet potestatem.
13 Omnia haec diserte definire ad primitivum quidem, quo natio imperantem
sibi constituit, pactum pertinuisset; sed cum in illa saeculorum, quo Europea regna condita
sunt, barbarie necdum sufficiens ad id praestandum lumen affulserit, debuere
haec per elaboratas tardius constitutiones suppleri. 14 Itaque ad
constitutionem ea solum pertinent quae ad
97774. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
praestandum lumen affulserit, debuere
haec per elaboratas tardius constitutiones suppleri. 14 Itaque ad
constitutionem ea solum pertinent quae ad rite dividendas summi imperii partes, ad justos
singulae limites assignandos, ad constituendos denique, ne una in alterius exercitium
irrepere possit, obices spectant, reliqua ad internam gubernii formam referuntur.
§ 2 Exemplum temperatae monarchiae in Anglica constitutione.
1 Cum Gallia monstruosam monarchiae democraticae
97775. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
summi imperii partes, ad justos
singulae limites assignandos, ad constituendos denique, ne una in alterius exercitium
irrepere possit, obices spectant, reliqua ad internam gubernii formam referuntur.
§ 2 Exemplum temperatae monarchiae in Anglica constitutione.
1 Cum Gallia monstruosam monarchiae democraticae formam procuderit, neque
ad extremam adhuc lineam sit perducta; cum in Svecia unus tantum adhuc gradus, ut in
arbitrarium desinat imperium, supersit; cum Polonia emendata licet
97776. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad internam gubernii formam referuntur.
§ 2 Exemplum temperatae monarchiae in Anglica constitutione.
1 Cum Gallia monstruosam monarchiae democraticae formam procuderit, neque
ad extremam adhuc lineam sit perducta; cum in Svecia unus tantum adhuc gradus, ut in
arbitrarium desinat imperium, supersit; cum Polonia emendata licet tantisper constitutione
sua, adhuc in oppressiva aristocratia, et respective anarchia versetur; cum denique
Americanae coloniae mixtum quidem ex omnibus tribus, sed
97777. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 2 Exemplum temperatae monarchiae in Anglica constitutione.
1 Cum Gallia monstruosam monarchiae democraticae formam procuderit, neque
ad extremam adhuc lineam sit perducta; cum in Svecia unus tantum adhuc gradus, ut in
arbitrarium desinat imperium, supersit; cum Polonia emendata licet tantisper constitutione
sua, adhuc in oppressiva aristocratia, et respective anarchia versetur; cum denique
Americanae coloniae mixtum quidem ex omnibus tribus, sed democraticum constituerint Imperium,
97778. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
1 Cum Gallia monstruosam monarchiae democraticae formam procuderit, neque
ad extremam adhuc lineam sit perducta; cum in Svecia unus tantum adhuc gradus, ut in
arbitrarium desinat imperium, supersit; cum Polonia emendata licet tantisper constitutione
sua, adhuc in oppressiva aristocratia, et respective anarchia versetur; cum denique
Americanae coloniae mixtum quidem ex omnibus tribus, sed democraticum constituerint Imperium,
una superest Anglia quae exemplum praebere possit quomodo tres summi imperii partes dividi,
qui singulae
97779. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
anarchia versetur; cum denique
Americanae coloniae mixtum quidem ex omnibus tribus, sed democraticum constituerint Imperium,
una superest Anglia quae exemplum praebere possit quomodo tres summi imperii partes dividi,
qui singulae limites statui, qui obices, ne una in alterius exercitium irrepere possit,
constitui debeant, ut civilis et politica nationis libertas sarta tectaque possit permanere.
2 Constitutio haec tanto majori digna est attentione quod licet non paucos in
illa naevos usus ipse detexerit, in sua tamen
97780. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
dividi,
qui singulae limites statui, qui obices, ne una in alterius exercitium irrepere possit,
constitui debeant, ut civilis et politica nationis libertas sarta tectaque possit permanere.
2 Constitutio haec tanto majori digna est attentione quod licet non paucos in
illa naevos usus ipse detexerit, in sua tamen integritate jam ultra saeculum feliciter
subsistat.
Generalia constitutionis Anglicae principia.
3 Iam vero Angli, dum suam conderent constitutionem, homines non
97781. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
qui obices, ne una in alterius exercitium irrepere possit,
constitui debeant, ut civilis et politica nationis libertas sarta tectaque possit permanere.
2 Constitutio haec tanto majori digna est attentione quod licet non paucos in
illa naevos usus ipse detexerit, in sua tamen integritate jam ultra saeculum feliciter
subsistat.
Generalia constitutionis Anglicae principia.
3 Iam vero Angli, dum suam conderent constitutionem, homines non quales
esse deberent, sed quales sunt
97782. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
itaque illi seu facultatum, seu conditionum aequalitatem
stabiliri. 5 Viderunt illi quod habendi cupiditas honorisque studium
hominibus innatum sit, adeoque quod si lex ista reipsa etiam constitueretur, usus ipse eandem
continuo subverteret; cum parte ex una in natione tam copiosa, in tam variis et multiplicibus
sustentandae vitae institutis, in illa denique commercii facilitate debeant aliqui necessario
ad opes eluctari; parte vero ex alia quod iis, qui insignia seu toga, seu sago patriae
servitia praestiterunt, non modo in
97783. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
seu conditionum aequalitatem
stabiliri. 5 Viderunt illi quod habendi cupiditas honorisque studium
hominibus innatum sit, adeoque quod si lex ista reipsa etiam constitueretur, usus ipse eandem
continuo subverteret; cum parte ex una in natione tam copiosa, in tam variis et multiplicibus
sustentandae vitae institutis, in illa denique commercii facilitate debeant aliqui necessario
ad opes eluctari; parte vero ex alia quod iis, qui insignia seu toga, seu sago patriae
servitia praestiterunt, non modo in aere, sed in honoribus
97784. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Viderunt illi quod habendi cupiditas honorisque studium
hominibus innatum sit, adeoque quod si lex ista reipsa etiam constitueretur, usus ipse eandem
continuo subverteret; cum parte ex una in natione tam copiosa, in tam variis et multiplicibus
sustentandae vitae institutis, in illa denique commercii facilitate debeant aliqui necessario
ad opes eluctari; parte vero ex alia quod iis, qui insignia seu toga, seu sago patriae
servitia praestiterunt, non modo in aere, sed in honoribus etiam praemia decerni debeant.
97785. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
una in natione tam copiosa, in tam variis et multiplicibus
sustentandae vitae institutis, in illa denique commercii facilitate debeant aliqui necessario
ad opes eluctari; parte vero ex alia quod iis, qui insignia seu toga, seu sago patriae
servitia praestiterunt, non modo in aere, sed in honoribus etiam praemia decerni debeant.
Proprietatem sacram habere.
6 Itaque illi singuli potius proprietatem ita sacram declararunt ut in
illam ulla, nisi
97786. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tam copiosa, in tam variis et multiplicibus
sustentandae vitae institutis, in illa denique commercii facilitate debeant aliqui necessario
ad opes eluctari; parte vero ex alia quod iis, qui insignia seu toga, seu sago patriae
servitia praestiterunt, non modo in aere, sed in honoribus etiam praemia decerni debeant.
Proprietatem sacram habere.
6 Itaque illi singuli potius proprietatem ita sacram declararunt ut in
illam ulla, nisi legitima judicialis
97787. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
servitia praestiterunt, non modo in aere, sed in honoribus etiam praemia decerni debeant.
Proprietatem sacram habere.
6 Itaque illi singuli potius proprietatem ita sacram declararunt ut in
illam ulla, nisi legitima judicialis potestas, agere possit.
Omnes promiscue incolas jure civitatis donare.
7 Tum omnes indiscriminatim civium classes jure civitatis, quod in
capacitate possessorii,
97788. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
potius proprietatem ita sacram declararunt ut in
illam ulla, nisi legitima judicialis potestas, agere possit.
Omnes promiscue incolas jure civitatis donare.
7 Tum omnes indiscriminatim civium classes jure civitatis, quod in
capacitate possessorii, magistratuum, et suffragii in comitiis consistat, donarunt, quo sic
non uni tantum parti, sed toti nationi studium conservandae constitutionis inculcarent.
Nobilitatem in realibus cum populo exaequare.
97789. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ulla, nisi legitima judicialis potestas, agere possit.
Omnes promiscue incolas jure civitatis donare.
7 Tum omnes indiscriminatim civium classes jure civitatis, quod in
capacitate possessorii, magistratuum, et suffragii in comitiis consistat, donarunt, quo sic
non uni tantum parti, sed toti nationi studium conservandae constitutionis inculcarent.
Nobilitatem in realibus cum populo exaequare.
8 Deinde haereditariam, quae jam antea
97790. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
civium classes jure civitatis, quod in
capacitate possessorii, magistratuum, et suffragii in comitiis consistat, donarunt, quo sic
non uni tantum parti, sed toti nationi studium conservandae constitutionis inculcarent.
Nobilitatem in realibus cum populo exaequare.
8 Deinde haereditariam, quae jam antea invaluerat, nobilitatem ultro etiam,
sed ita stabiliverunt ut eadem omnibus externis honoris signis porro gaudere possit, in
realibus tamen reliquae civium classi ex integro
97791. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
inculcarent.
Nobilitatem in realibus cum populo exaequare.
8 Deinde haereditariam, quae jam antea invaluerat, nobilitatem ultro etiam,
sed ita stabiliverunt ut eadem omnibus externis honoris signis porro gaudere possit, in
realibus tamen reliquae civium classi ex integro exaequetur, id est iisdem legibus, iisdem
poenis, iisdem subsidiis subjaceat, nullos sibi haereditarios efficere possit magistratus,
imo in conferendis quibusvis muneribus nullae conditionis, sed tantum habilitatis ratio
97792. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sed ita stabiliverunt ut eadem omnibus externis honoris signis porro gaudere possit, in
realibus tamen reliquae civium classi ex integro exaequetur, id est iisdem legibus, iisdem
poenis, iisdem subsidiis subjaceat, nullos sibi haereditarios efficere possit magistratus,
imo in conferendis quibusvis muneribus nullae conditionis, sed tantum habilitatis ratio
habeatur.
Haereditariam juxta primogeniturae ordinem successionem stabilire.
9 Denique exemplo reipublicae Romanae docti, cum perviderent
97793. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
libertate conciliari possit, plerisque
eotum paradoxum videbatur donec divisis provide summi imperii partibus inductoque fixo inter
eos, qui singulam earum exercent, aequilibrio, attonita agnoscere debuit Europa quod una illa
sit stabilis vereque libera gubernii forma in qua monarchia, aristocratia et democratia rite
temperatur.
§ 3 Organisatio potestatis legislativae.
1 Itaque Angli cum penes securitatem personae proprietatisque veram
97794. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aristocratia et democratia rite
temperatur.
§ 3 Organisatio potestatis legislativae.
1 Itaque Angli cum penes securitatem personae proprietatisque veram
libertatem in eo sitam agnoscerent ne quis aliam aut peragere, aut intermittere debeat
actionem, quam quae eidem legibus vel praescribitur, vel vetatur; nulli autem civi actio
aliqua jure aut imperari, aut prohiberi per legem possit, nisi quam aut edere, aut
intermittere reipublicae
97795. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
potestatis suae causa perferet;
Ut legislatio per repraesentantes nationis exerceatur.
cum tamen populi pars longe maxima necessariis ad exercendam potestatem legislativam
notitiis destituatur, eam iniverunt rationem, ut divisa in certos districtus natio suos
tantum ad comitia legatos mittere sicque, etsi mediate tantum, in potestatem legislativam
influere possit. 3 Quod in emetiendis his districtibus non eam geometricam
iniverint proportionem ut aequalis populi numerus aequalem habeat
97796. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nationis exerceatur.
cum tamen populi pars longe maxima necessariis ad exercendam potestatem legislativam
notitiis destituatur, eam iniverunt rationem, ut divisa in certos districtus natio suos
tantum ad comitia legatos mittere sicque, etsi mediate tantum, in potestatem legislativam
influere possit. 3 Quod in emetiendis his districtibus non eam geometricam
iniverint proportionem ut aequalis populi numerus aequalem habeat in comitiis numerum
legatorum, constat; neque ipsi Angli id abnuunt hac in re non usquequaque
97797. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
maxima necessariis ad exercendam potestatem legislativam
notitiis destituatur, eam iniverunt rationem, ut divisa in certos districtus natio suos
tantum ad comitia legatos mittere sicque, etsi mediate tantum, in potestatem legislativam
influere possit. 3 Quod in emetiendis his districtibus non eam geometricam
iniverint proportionem ut aequalis populi numerus aequalem habeat in comitiis numerum
legatorum, constat; neque ipsi Angli id abnuunt hac in re non usquequaque regulariter actum
fuisse; alibi proportionem hanc subsequa
97798. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in certos districtus natio suos
tantum ad comitia legatos mittere sicque, etsi mediate tantum, in potestatem legislativam
influere possit. 3 Quod in emetiendis his districtibus non eam geometricam
iniverint proportionem ut aequalis populi numerus aequalem habeat in comitiis numerum
legatorum, constat; neque ipsi Angli id abnuunt hac in re non usquequaque regulariter actum
fuisse; alibi proportionem hanc subsequa tempora, quibus unus locus effloruit, alter ad
minorem redactus est populationem, commutasse; malunt tamen receptum usum
97799. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
etsi mediate tantum, in potestatem legislativam
influere possit. 3 Quod in emetiendis his districtibus non eam geometricam
iniverint proportionem ut aequalis populi numerus aequalem habeat in comitiis numerum
legatorum, constat; neque ipsi Angli id abnuunt hac in re non usquequaque regulariter actum
fuisse; alibi proportionem hanc subsequa tempora, quibus unus locus effloruit, alter ad
minorem redactus est populationem, commutasse; malunt tamen receptum usum retinere quam tot
gravissimis quaestionibus implicitam rem in examen
97800. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
abnuunt hac in re non usquequaque regulariter actum
fuisse; alibi proportionem hanc subsequa tempora, quibus unus locus effloruit, alter ad
minorem redactus est populationem, commutasse; malunt tamen receptum usum retinere quam tot
gravissimis quaestionibus implicitam rem in examen vocare.
Ut ordinata votisationis norma vigeat.
4 Caeterum cum ille solum pro legitimo legislativae potestatis actu haberi
debeat qui liberis potioris nationis repraesentantum suffragiis decernitur, eum in
97801. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
rem in examen vocare.
Ut ordinata votisationis norma vigeat.
4 Caeterum cum ille solum pro legitimo legislativae potestatis actu haberi
debeat qui liberis potioris nationis repraesentantum suffragiis decernitur, eum in
hypocaustro, ubi legati populi conveniunt, ordinem stabiliverunt ut singulus singulum
loquentem non modo audire, sed et videre possit, ut singulus quidem plena gaudeat differendi
libertate, non ut eum, dum perorat, quisque interturbare ausit; ubi tamen praeses
97802. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quaestionem
jam satis exhaustam videt, ut imperato silentio ille ad connumeranda suffragia procedere
possit; cum apud liberum populum publicas etiam esse oporteat de legibus ipsis
consultationes, hypocaustum illud ita appararunt ut locatis in superiore
hypocausti parte ordinibus consultationes has plura quidvis millia audire, nullus tamen horum
vel vocem sub poena capitis proloqui possit.
Ut ius intercedendi et Superior Tabula et rex habeat.
5
97803. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Tabula et rex habeat.
5 Videbantur Angli organisationem exercitii potestatis legislativae
providentia hac jam absolvisse; cum tamen reputassent quam immenso ferme vel ad unam bonam
legem perferendam perspicacitate opus sit, quam facile magna, quae in ulteriori conclavi
assidet, legatorum multitudo per aliquot artificiosos oratores in transversum agi possit,
ipsos etiam optimatos in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo
distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam
97804. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
potestatis legislativae
providentia hac jam absolvisse; cum tamen reputassent quam immenso ferme vel ad unam bonam
legem perferendam perspicacitate opus sit, quam facile magna, quae in ulteriori conclavi
assidet, legatorum multitudo per aliquot artificiosos oratores in transversum agi possit,
ipsos etiam optimatos in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo
distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam illimitatum ius
interdicendi in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis
97805. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
absolvisse; cum tamen reputassent quam immenso ferme vel ad unam bonam
legem perferendam perspicacitate opus sit, quam facile magna, quae in ulteriori conclavi
assidet, legatorum multitudo per aliquot artificiosos oratores in transversum agi possit,
ipsos etiam optimatos in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo
distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam illimitatum ius
interdicendi in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt.
6 Ne hac quidem
97806. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
legatorum multitudo per aliquot artificiosos oratores in transversum agi possit,
ipsos etiam optimatos in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo
distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam illimitatum ius
interdicendi in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt.
6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem
procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus assensu aliquid constituatur,
in legem tamen
97807. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
multitudo per aliquot artificiosos oratores in transversum agi possit,
ipsos etiam optimatos in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo
distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam illimitatum ius
interdicendi in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt.
6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem
procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus assensu aliquid constituatur,
in legem tamen transire non
97808. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
interdicendi in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt.
6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem
procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus assensu aliquid constituatur,
in legem tamen transire non possit nisi ipsius etiam regis sanctione firmetur, sicque
illimitatum iterum jus interdicendi ipsi etiam regi concesserunt; ne tamen iure hoc seu
superior senatus, seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod
et
97809. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
agitentur, gravibus nationem onerent tributis. 5
Itaque Angli, postquam omnium indiscriminatim civium classem publicis pro modulo suo
subvenire debere necessitatibus decrevissent, ius hoc populo, id est inferiori senatui, ita
proprium constituerunt ut omnem hac in re legislationis communionem principi ademerint
sibique soli jus necessitates publicas definiendi admensaque illis tributa imperandi
reservarint. 6 Et cum ipsum hoc ius inefficax futurum perviderunt nisi et de
usu jam collatorum subsidiorum cognoscendi habeant
97810. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
8 Angli a suo classiario milite exiguum civili libertati imminere
posse periculum reputantes classem ad eum, quem necessitati reipublicae necessarium
existimaverit, numerum provehendi plenum arbitrium regi detulerunt; terrestris e contra
exercitus, qui in civium libertatem magis agere potest, numerum pacis tempore quotannis
determinandi fas sibi retinuerunt; erumpente tamen bello hunc etiam pro ratione necessitatis
augendi facultatem eidem concesserunt; et cum amictus, habitationis, armorum, totiusque usque
adeo bellici
97811. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
determinandi fas sibi retinuerunt; erumpente tamen bello hunc etiam pro ratione necessitatis
augendi facultatem eidem concesserunt; et cum amictus, habitationis, armorum, totiusque usque
adeo bellici apparatus procuratio scribendo militi intime nexa sit, hujus etiam curam in
principem derivarunt.
Quoad ius belli.
9 c) Ius etiam belli et pacis natura sua ad legislativam refertur
potestatem; cum enim bellandi ratio adeo sumptuosa effecta sit
97812. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sit ut gravia prorsus subsidia
requirat; cum bella, quin civium effundatur sanguis, geri non possint; cum denique
vicissitudines belli id secum ferant ut hostis unam aut plures etiam provincias saepe
desolet, evertat Penates, animalia rapiat, ipsos homines aut caedat aut in captivitatem
abducat sicque complura civium millia in extremam conjiciat calamitatem, securitas certe et
rerum et personarum admodum fluctuaret, si ius indicendi belli mero imperantis arbitrio
relinquatur. 10 Cum enim principes ac eorum ministri variis saepe
97813. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quin civium effundatur sanguis, geri non possint; cum denique
vicissitudines belli id secum ferant ut hostis unam aut plures etiam provincias saepe
desolet, evertat Penates, animalia rapiat, ipsos homines aut caedat aut in captivitatem
abducat sicque complura civium millia in extremam conjiciat calamitatem, securitas certe et
rerum et personarum admodum fluctuaret, si ius indicendi belli mero imperantis arbitrio
relinquatur. 10 Cum enim principes ac eorum ministri variis saepe animi
affectibus soleant agitari, possent illi facile
97814. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
perturbare. 11 Cum tamen aequilibrium Europae tam complicatas inter aulas
produxerit negociationes ut saepe bellum quam secretissime decerni salus reipublicae
exposcere videatur, ipsae illae, quae legislativam potestatem sibi retinuerunt, gentes varia
hac in re decreverunt. 12 Poloni totum ius belli ad comitia revocaverant.
13 Sveci usque ad nuperum tempus offensivum
4.13 offensivum: offensum A, B
bellum sibi reservarunt, defensivi curam soli
97815. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
revocaverant.
13 Sveci usque ad nuperum tempus offensivum
4.13 offensivum: offensum A, B
bellum sibi reservarunt, defensivi curam soli principi tradiderunt.
14> Angli utriusque potestatem in principem transtulerunt. <15
Galli recentissime rem maxime ad vivum resecasse videntur, dum et omni in aequilibrium
Europeae influxui, et omni offensivo bello palam renunciarunt; defensivi vero primam
provisionem principi, reliqua populo reservarunt.
97816. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
offensum A, B
bellum sibi reservarunt, defensivi curam soli principi tradiderunt.
14> Angli utriusque potestatem in principem transtulerunt. <15
Galli recentissime rem maxime ad vivum resecasse videntur, dum et omni in aequilibrium
Europeae influxui, et omni offensivo bello palam renunciarunt; defensivi vero primam
provisionem principi, reliqua populo reservarunt. 16 Caeterum Angli, ut illa,
quae superius memoravimus, pericula evadant, sufficiens se in eo praesidium
97817. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
videntur, dum et omni in aequilibrium
Europeae influxui, et omni offensivo bello palam renunciarunt; defensivi vero primam
provisionem principi, reliqua populo reservarunt. 16 Caeterum Angli, ut illa,
quae superius memoravimus, pericula evadant, sufficiens se in eo praesidium habituros
arbitrati sunt, quod decreverint gravissimam eum ministrum nationi rationem redditurum esse,
qui nationem bello minus necessario involverit; quo tamen consilio eos propositum sibi finem
non esse assecutos eventus ipse ostendit; cum enim tricis,
97818. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
jam alia videtur esse ratio; cum enim haec
omnibus, quas bellum adfert, calamitatibus finem imponat, facile existimari potest quod haec
tuto a potestate legislativa abstrahi queat, et ideo Angli etiam omne ejus arbitrium regi
detulerunt. 18 Galli contra, cum in ipso pacis tractatu varia nationi noxia
puncta stabiliri talesque, quae novo et minus necessario bello semen praebere queant,
conditiones constitui possint, ius etiam pacis ad comitia revocarunt. 19 Et
certe ius belli et pacis adeo sunt relativa ut, cui unum
97819. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ut, cui unum traditur, illi alterum etiam deferri
debeat.
Quoad ius foedera ineundi.
20 e) Eadem prorsus est ratio iuris foedera, quae alianzas vocamus, cum
aliis aulis ineundi. 21 Nam et haec cum in securitatem rerum personarumque
civium agere queant, natura sua ad legislativam pertinent potestatem. 22 Cum
tamen foedera haec plurimam offensivis bellis materiam praebere possint, eidem, cui ius belli
et pacis, credi debent potestati. 23 Recte
97820. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
potissimum commercium excitat, pleraque bella producere soleant,
distinctam subit considerationem. 25 Invaluit nempe jam ea opinio quod, ut
bellum feliciter decerni, tractatus pacis iniri, et foedera concludi possint, res summo cum
secreto (quod a congregata in comitiis multitudine spectari non potest) debeat pertractari.
26 Iam vero tractatus commerciales, nisi et hi insidiose suscipi velint, illo
mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur.
27> Angli tamen et hoc
97821. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur.
27> Angli tamen et hoc jus principi detulerunt. <28 Ne tamen
ejusmodi tractatus aliquis nationi fraudi esse possit, ius illos ratificandi sibi reservarunt
et ministros, qui suam in illos operam collocarunt, reddendae rationis onere obstrinxerunt.
29 Quo fit ut ministerium Anglicum nullos
ejusmodi nisi consultis praevie mercatoribus aliisque instituti hujus
hominibus tractatus inire
97822. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
g) Ius monetae cudendae utique ad legislativam perinde refertur
potestatem. 31 Cum tamen objectum hoc tantis nodis sit implicitum ut
distinctam eamque difficilem scientiam efficiat; cum commercii, quo omnes jam Europae gentes
jungantur, ratio deposcat ut aliqua in moneta omnium cultorum populorum proportio vigeat; cum
multiplices supersint modi, quo per elevationem aut depressionem monetae, vel per majorem aut
minorem minus preciosi metalli admixtionem populus aliquis grave vicinis suis adferre possit
detrimentum, nisi hi
97823. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aut
minorem minus preciosi metalli admixtionem populus aliquis grave vicinis suis adferre possit
detrimentum, nisi hi tempestivum pro ratione temporis remedium adferent, adeoque id tardiori
plerumque comitiorum determinationi deferri non expediat, Angli totum hoc ius in principem
transtulerunt. 32 Quod si tamen hac etiam in re quidpiam, quod in populi
detrimentum cederet, princeps ageret, velut si monetam adeo vilem procudat, ut ea commercio
officiat, vel si illam aliis quam regni insigniis signet, vel vero monetarias
97824. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
grave vicinis suis adferre possit
detrimentum, nisi hi tempestivum pro ratione temporis remedium adferent, adeoque id tardiori
plerumque comitiorum determinationi deferri non expediat, Angli totum hoc ius in principem
transtulerunt. 32 Quod si tamen hac etiam in re quidpiam, quod in populi
detrimentum cederet, princeps ageret, velut si monetam adeo vilem procudat, ut ea commercio
officiat, vel si illam aliis quam regni insigniis signet, vel vero monetarias officinas in
locis minus aptis disponat, malis his remedium ponere ipsi
97825. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adferre possit
detrimentum, nisi hi tempestivum pro ratione temporis remedium adferent, adeoque id tardiori
plerumque comitiorum determinationi deferri non expediat, Angli totum hoc ius in principem
transtulerunt. 32 Quod si tamen hac etiam in re quidpiam, quod in populi
detrimentum cederet, princeps ageret, velut si monetam adeo vilem procudat, ut ea commercio
officiat, vel si illam aliis quam regni insigniis signet, vel vero monetarias officinas in
locis minus aptis disponat, malis his remedium ponere ipsi etiam ad legislativam
97826. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
principem
transtulerunt. 32 Quod si tamen hac etiam in re quidpiam, quod in populi
detrimentum cederet, princeps ageret, velut si monetam adeo vilem procudat, ut ea commercio
officiat, vel si illam aliis quam regni insigniis signet, vel vero monetarias officinas in
locis minus aptis disponat, malis his remedium ponere ipsi etiam ad legislativam revocarunt
potestatem.
Quoad provisionales ordinationes.
33 h) Caeterum cum conflatum e repraesentantibus totius nationis
97827. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ponere ipsi etiam ad legislativam revocarunt
potestatem.
Quoad provisionales ordinationes.
33 h) Caeterum cum conflatum e repraesentantibus totius nationis
legislativum corpus non possit continuo considere, in illo tamen, etiamsi quam maxime exiguum
relinquatur, intervallo casus emergere possit, cui instantanee prospici bonum civitatis
exigat, Angli provisionales ejusmodi ordinationes (proclamationes vocant) edendi ius regi ita
admiserunt ut eadem nihilominus in proximis statim
97828. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
considere, in illo tamen, etiamsi quam maxime exiguum
relinquatur, intervallo casus emergere possit, cui instantanee prospici bonum civitatis
exigat, Angli provisionales ejusmodi ordinationes (proclamationes vocant) edendi ius regi ita
admiserunt ut eadem nihilominus in proximis statim comitiis discutiantur et, si nationi noxia
esse comperiantur, minister, qui eas suggessit, ad reddendam gravissimam facti sui rationem
continuo in ius vocetur.
34 Et haec sunt illa legislativae potestatis objecta, quae in omni, ut
97829. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
provisionales ejusmodi ordinationes (proclamationes vocant) edendi ius regi ita
admiserunt ut eadem nihilominus in proximis statim comitiis discutiantur et, si nationi noxia
esse comperiantur, minister, qui eas suggessit, ad reddendam gravissimam facti sui rationem
continuo in ius vocetur.
34 Et haec sunt illa legislativae potestatis objecta, quae in omni, ut
firma sit, constitutione rite et diserte determinari debent; quo enim plus dubii circa
objecta haec relinquitur, eo magis constitutio fluctuabit, eo longius aberit ab
97830. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eadem nihilominus in proximis statim comitiis discutiantur et, si nationi noxia
esse comperiantur, minister, qui eas suggessit, ad reddendam gravissimam facti sui rationem
continuo in ius vocetur.
34 Et haec sunt illa legislativae potestatis objecta, quae in omni, ut
firma sit, constitutione rite et diserte determinari debent; quo enim plus dubii circa
objecta haec relinquitur, eo magis constitutio fluctuabit, eo longius aberit ab intento
asserendae nationi verae libertatis scopo.
97831. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eo magis constitutio fluctuabit, eo longius aberit ab intento
asserendae nationi verae libertatis scopo.
§ 5 Limites potestatis executivae.
1 Caeterum cum potestas legislativa in ferendis legibus non ad unius tantum
alteriusve civium classis commoda, sed ad generale totius nationis corporis bonum respicere
debeat, naturale est ut et singuli cives, et integri eorum ordines leges illas, quae suis
adversantur commodis, saepe non secus observare
97832. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
velint quam si majori vi ad id adigantur.
2 Itaque sicut legislativa, ita etiam executiva potestate omnis respublica
opus habet. 3 Ut autem haec officio suo rite defungi possit, major ipsi, quam
qua non ditissimus tantum quisque, sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus
refractarii cives pollere possunt, potentia attribui debet. 4 Si haec
conflato e pluribus corpori deferatur, actio ejus utique lentior plerumque esse solet ac
reipublicae felicitas exposcit. 5 Et ideo omnes, quae
97833. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
5 Et ideo omnes, quae systemata temperatae
gubernii formae adoptarunt gentes, potestatem executivam uni tradiderunt.
Extrinsecus apparatus quo regia dignitas exornata est.
6 a) Hunc, ut major sit ejus in exequendis legibus authoritas, pro comite
seu principe totius nationis renunciarunt. 7 Hunc sive sub ducis, sive regis,
seu imperatoris nomenclatione pro imperanti declararunt, omnes festivos, quos caeremoniales
appellamus, quive nomine totius nationis peragi
97834. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
omnes festivos, quos caeremoniales
appellamus, quive nomine totius nationis peragi debent, actus, veluti honorarios legatos
mittere et audire, sancitas per potestatem legislativam leges, latas per iudices sententias
publicare, quaeque ejusmodi sunt, per hunc veluti totam in complexo nationem repraesentantem
peragi voluerunt. 8 Hujus auspiciis et directione terra marique bella geri
voluerunt. 9 Hunc omnibus supremi honoris insigniis, velut corona et sceptro,
exornarunt. 10> Hujus personam sacram esse jusserunt.
97835. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sacram esse jusserunt. <11 Huic
denique, ut dignitatem imperantis cum decore sustinere possit, tantos reditus assignarunt ut
splendore externo quemcunque ditissimum etiam civem vincere possit. 12 Angli
ultro adhuc sunt progressi et, cum nossent regem in ipsa legum executione ministrorum opera
uti debere, quo regis personam magis adhuc sacram efficiant, hunc impeccabilem et solos, si
quid e re publica non agatur, ejus ministros rationi reddendae obnoxios reddiderunt.
13 Voluerunt illi hac ratione id efficere ut
97836. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
suam ad id operam ei locare velit.
14 Quodsi tamen aliquis minister ne metu quidem poenae deterritus regi
adversus nationis libertatem aliquid molienti operam navasset, volebant Angli ut salva, quam
manuteneri reipublicae interest, erga regem veneratione severa in ejusmodi ministros exempla
edantur, sicque ministri quidem directe, reges ipsi indirecte ab eo in posterum attentando
deterreantur.
Pars quae regi delata est in legislatione.
15 b) Ne tamen tota regis dignitas
97837. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
deterritus regi
adversus nationis libertatem aliquid molienti operam navasset, volebant Angli ut salva, quam
manuteneri reipublicae interest, erga regem veneratione severa in ejusmodi ministros exempla
edantur, sicque ministri quidem directe, reges ipsi indirecte ab eo in posterum attentando
deterreantur.
Pars quae regi delata est in legislatione.
15 b) Ne tamen tota regis dignitas in externo tantum splendore consistat,
Angli aliquam praeterea de singulo summi imperii ramo
97838. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quam
manuteneri reipublicae interest, erga regem veneratione severa in ejusmodi ministros exempla
edantur, sicque ministri quidem directe, reges ipsi indirecte ab eo in posterum attentando
deterreantur.
Pars quae regi delata est in legislatione.
15 b) Ne tamen tota regis dignitas in externo tantum splendore consistat,
Angli aliquam praeterea de singulo summi imperii ramo partem eidem attribuerunt.
16 Potestatis quippe legislativae communionem per liberum, quod jam
97839. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in ejusmodi ministros exempla
edantur, sicque ministri quidem directe, reges ipsi indirecte ab eo in posterum attentando
deterreantur.
Pars quae regi delata est in legislatione.
15 b) Ne tamen tota regis dignitas in externo tantum splendore consistat,
Angli aliquam praeterea de singulo summi imperii ramo partem eidem attribuerunt.
16 Potestatis quippe legislativae communionem per liberum, quod jam
explicuimus, veto habet; in iudiciali linea pulcherrima illa gaudet
97840. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
15 b) Ne tamen tota regis dignitas in externo tantum splendore consistat,
Angli aliquam praeterea de singulo summi imperii ramo partem eidem attribuerunt.
16 Potestatis quippe legislativae communionem per liberum, quod jam
explicuimus, veto habet; in iudiciali linea pulcherrima illa gaudet praerogativa ut ad mortem
per iudices condemnatis vitae gratiam impertiri possit.
Executiva ferme tota eidem competit.
17 c) Executiva vero potestas tota prorsus eidem concredita
97841. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
deferatur, res proxime ad anarchiam
sit delapsura. 19 Et ideo cum magistratus tam civiles, quam iudiciales, uti
et praefectos classis, et exercitus nominare natura sua ad potestatem executivam referatur,
ius hoc regi plane detulerunt; municipales tamen et in urbibus et oppidis magistratus legendi
facultatem civibus ipsis reservarunt. 20 Et cum haereditariam retinuerint
nobilitatem, omnes etiam extrinseci honoris titulos concedendi, utpote ex inferiori ad
superiorem civium classem provehendi et stabilitorum
97842. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
inspectione utique melius proficit quam si a numeroso
corpore exerceatur, principi sub conditione, uti jam diximus, exigendae ab administris,
quoties nationi visum fuerit, rationis crediderunt.
22 Et hae sunt illae potestatis executivae, id est regis, in Anglia
praerogativae, quae proverbio illi quod rex Angliae tantam habeat authoritatem ut omnibus
benefacere possit, locum dederunt. 23 Quibus e contra vinculis
constringatur ne cuiquam (juxta idem proverbium) malefacere possit,
97843. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
jam
apparuit, et ex iis, quae mox, praesertim de ejus officio dicemus, luculentius apparebit.
Officia seu obligationes ad quae regem potestas haec obstringit.
24 d) Princeps executivae potestatis officium est perlatas in comitiis
leges non modo omnibus subalternis iurisdictionibus, quae instrumenta et, ut ita dicam,
canales efficiunt, per quos potestas executiva munus suum exercet, notas reddere, sed ut et
eaedem per omnes rite observentur, intendere, refractarios vero ad earum
97844. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
etiam
legislativa ita divulserunt:
2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a
quocunque demum iudice sententiam (dempto casu impertiendae per regem condemnatis vitae
gratiae) aut sistere aut immutare possit. 3 In solo tantum casu illo, quo
minister regis vel praefectus alicujus provinciae gravis alicujus criminis postulatur,
inferiori senatui accusatoris, superiori judicis partes detulerunt. 4
Noluerunt nempe illi ut viri tam conspicui privati cujuscunque arbitrio
97845. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
vexari possint.
5 Et ideo ipsius nationis consensu opus esse constituerunt ut eorum aliquis
tam grave iudicium subire debeat. 6 E converso ipso illo solennis, quem
judicio ejusmodi praescripserunt, apparatus terrore ministros et provinciarum praefectos in
officio continere voluerunt.
7 b) Caeterum ut major in judiciis aequitas vigeat, eam iniverunt rationem
ut nemo, nisi a duodecim ex eadem, cujus ipse reus est, conditionis lectis civibus iudicium
recipere; ex copiosis autem, qui illi hunc in finem
97846. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ut eorum aliquis
tam grave iudicium subire debeat. 6 E converso ipso illo solennis, quem
judicio ejusmodi praescripserunt, apparatus terrore ministros et provinciarum praefectos in
officio continere voluerunt.
7 b) Caeterum ut major in judiciis aequitas vigeat, eam iniverunt rationem
ut nemo, nisi a duodecim ex eadem, cujus ipse reus est, conditionis lectis civibus iudicium
recipere; ex copiosis autem, qui illi hunc in finem proponuntur, judicibus
praeter 12 contra
97847. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in
officio continere voluerunt.
7 b) Caeterum ut major in judiciis aequitas vigeat, eam iniverunt rationem
ut nemo, nisi a duodecim ex eadem, cujus ipse reus est, conditionis lectis civibus iudicium
recipere; ex copiosis autem, qui illi hunc in finem proponuntur, judicibus
praeter 12 contra omnes arbitrarie excipere, sicque ipse ferme reus iudices sibi legere
possit.
§ 7 Praesidia quibus Angli constitutionem suam communiverunt.
97848. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ipse ferme reus iudices sibi legere
possit.
§ 7 Praesidia quibus Angli constitutionem suam communiverunt.
1 Et hi sunt limites quos Angli singulae summi imperii parti
praestituerunt. 2 Ne vero una in alterius potestatis limites aut serpere aut
irruere possit, subsequa singulae obstacula posuere:
Relate ad potestatem legislativam per illimitatum regis ius interdicendi.
3 a) Ne legislativa de executivae potestatis
97849. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
per illimitatum regis ius interdicendi.
3 a) Ne legislativa de executivae potestatis iuribus quidpiam decerpere
sicque aut anarchiae, aut plane seditioni viam parare possit, per illimitatum illud cum
senatus superioris, tum regis ipsius interdicendi ius in parte praecautum est.
4 Cum enim nihil sanctionem legis possit obtinere nisi quod conformi horum
etiam sensu roboretur, si quid ejusmodi inferior senatus constituat, utique non tantum rex
ipse, sed superior etiam senatus, cujus praerogativae cum regis juribus
97850. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fixum principium praestruxerunt quod nullus prorsus magistratus simul duas, seu civilem et
militarem, seu illam et iudicialem jurisdictionem exercere possit.
Relate ad potestatem executivam.
8 Cum autem longe majus in eo periculum subversetur ne rex seu potestas
executiva in legislativam etiam seu sensim irrepat, seu uno ictu invadat, plures jam ei rei
obices sunt constituti. 9 Iam primum:
Per negatum eidem ius praepositionis.
97851. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
simul duas, seu civilem et
militarem, seu illam et iudicialem jurisdictionem exercere possit.
Relate ad potestatem executivam.
8 Cum autem longe majus in eo periculum subversetur ne rex seu potestas
executiva in legislativam etiam seu sensim irrepat, seu uno ictu invadat, plures jam ei rei
obices sunt constituti. 9 Iam primum:
Per negatum eidem ius praepositionis.
10 a) Denegatum regi ius propositionis impedit, quo
97852. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
obices sunt constituti. 9 Iam primum:
Per negatum eidem ius praepositionis.
10 a) Denegatum regi ius propositionis impedit, quo minus rex noxias
communi libertati leges proponere easque traducta partem in suam seu
largitionibus, seu honorum munerumque spe potiorum legatorum parte perferre possit.
11 b) Cum
6.11 Cum B: Dein A
omnes illae
97853. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
6.11 Cum B: Dein A
omnes illae provisionales ordinationes, quas rex instantaneam sibi necessitatem
expressisse affirmare solet, discussioni comitiorum obnoxiae redditae sint, fit ut rex ne hac
quidem via in usum legislativae potestatis se possit collocare.
12 c) Non exiguum etiam usurpationibus potestatis executivae impedimentum
ponit publicitas, id est tutelare illud libertatis numen, loquendi scribendique libertas; cum
enim contra ea solum scripta, quae
97854. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
imminere putet, de eo totam statim de conservatione constitutionis suae alioquin
anxiam nationem publicis scriptis nulla sui fraude possit commovere.
Per continuum parlamentum.
14 d) Maximum tamen ne potestas executiva in legislativam serpere possit
obstaculum in eo consistit quod natio continua, si exiguas, quas lex constituit, ferias
excipias, comitia agat. 15 Haec enim praesentaneum semper adversus quaspiam
noxias innovationes remedium adhibere possunt. 16 Ne autem
97855. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
constitutionis suae alioquin
anxiam nationem publicis scriptis nulla sui fraude possit commovere.
Per continuum parlamentum.
14 d) Maximum tamen ne potestas executiva in legislativam serpere possit
obstaculum in eo consistit quod natio continua, si exiguas, quas lex constituit, ferias
excipias, comitia agat. 15 Haec enim praesentaneum semper adversus quaspiam
noxias innovationes remedium adhibere possunt. 16 Ne autem potestas executiva
ipsos, si semper iidem
97856. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
continua, si exiguas, quas lex constituit, ferias
excipias, comitia agat. 15 Haec enim praesentaneum semper adversus quaspiam
noxias innovationes remedium adhibere possunt. 16 Ne autem potestas executiva
ipsos, si semper iidem sint, repraesentantes in suam partem traducere, aut ipsi legati
nationis in aliqua reipublicae noxia principia conspirare queant, lex comitiorum cursum sex
annis definivit, quibus transactis natio ad novum iterum repraesentantum delectum procedere
debet.
97857. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
excipias, comitia agat. 15 Haec enim praesentaneum semper adversus quaspiam
noxias innovationes remedium adhibere possunt. 16 Ne autem potestas executiva
ipsos, si semper iidem sint, repraesentantes in suam partem traducere, aut ipsi legati
nationis in aliqua reipublicae noxia principia conspirare queant, lex comitiorum cursum sex
annis definivit, quibus transactis natio ad novum iterum repraesentantum delectum procedere
debet.
Per revocandum post mortem singuli regis in examen
97858. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nationis in aliqua reipublicae noxia principia conspirare queant, lex comitiorum cursum sex
annis definivit, quibus transactis natio ad novum iterum repraesentantum delectum procedere
debet.
Per revocandum post mortem singuli regis in examen constitutionis statum.
17 e) Nec his adhuc praesidiis contenti Angli constituerunt ut post singuli
regis mortem omnes constitutionis partes in examen revocentur, si quid sub
toto ejus regimine eidem derogatum
97859. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
procedere
debet.
Per revocandum post mortem singuli regis in examen constitutionis statum.
17 e) Nec his adhuc praesidiis contenti Angli constituerunt ut post singuli
regis mortem omnes constitutionis partes in examen revocentur, si quid sub
toto ejus regimine eidem derogatum fuisse comperiatur, novis legibus emendetur, quae
successori adhuc ante inaugurationem suam, pro earum confirmatione exhibentur, et ne suum
ille consensum negare possit,
97860. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
esse non
6.19 non conieci
posset, numerum restringere deque numero hoc augendo vel minuendo quotannis decernere
soleant.
Per subjectam praeter stricte militaria in aliis omnibus civili iurisdictioni militiam.
20 g) Porro, quod tempore pacis militia omnis praeter objecta pure
militaria in omnibus realibus et personalibus politicae subjaceat jurisdictioni, adeoque
privilegio distincti fori non gaudeat.
97861. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
vel minuendo quotannis decernere
soleant.
Per subjectam praeter stricte militaria in aliis omnibus civili iurisdictioni militiam.
20 g) Porro, quod tempore pacis militia omnis praeter objecta pure
militaria in omnibus realibus et personalibus politicae subjaceat jurisdictioni, adeoque
privilegio distincti fori non gaudeat. 21 Denique quod subsidia nonnisi de
anno in annum offerantur, adeo quo utprimum rex ejusmodi aliquid moliri vellet, subsidiis
nationis ad
97862. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
20 g) Porro, quod tempore pacis militia omnis praeter objecta pure
militaria in omnibus realibus et personalibus politicae subjaceat jurisdictioni, adeoque
privilegio distincti fori non gaudeat. 21 Denique quod subsidia nonnisi de
anno in annum offerantur, adeo quo utprimum rex ejusmodi aliquid moliri vellet, subsidiis
nationis ad prosequendum bellum continuo privaretur, natio vero ipsis his subsidiis tantum
continuo militem facile conducere posset quem regis copiis opponat.
97863. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
immittat: immitere A
, seu de facto, de quo adhuc nulla lex decreverit, arbitrarie pronunciet, utique
legislativam sibi arrogat potestatem; id ne evenire possit, Angli:
In stricta observandarum formularum et litteralis legis sensus obligatione.
23 a) Primum certas singulae actioni formulas praescripserunt, quas si
actor ad amussim non observet, totum ejus institutum evanescere debet, si vero tale, cui lex
nullam adhuc
97864. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sensus obligatione.
23 a) Primum certas singulae actioni formulas praescripserunt, quas si
actor ad amussim non observet, totum ejus institutum evanescere debet, si vero tale, cui lex
nullam adhuc actionis formulam praescripsit, factum se evolvat (quod in commercialibus
praesertim objectis saepe usu venire solet), actor comitia interpellare debet ut novam facto
ejusmodi actionis formulam praescribant. 24 Deinde cum in factis etiam per
legem jam decisis ejusmodi circumstantiae se evolvere soleant quae expressis
97865. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
debet, si vero tale, cui lex
nullam adhuc actionis formulam praescripsit, factum se evolvat (quod in commercialibus
praesertim objectis saepe usu venire solet), actor comitia interpellare debet ut novam facto
ejusmodi actionis formulam praescribant. 24 Deinde cum in factis etiam per
legem jam decisis ejusmodi circumstantiae se evolvere soleant quae expressis in lege
circumstantiis diserte quidem non conveniunt, aliquam tamen cum iis seu similitudinem, seu
affinitatem habere videntur, pro his dirimendis aliud, quod aequitatis tribunal
97866. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in commercialibus
praesertim objectis saepe usu venire solet), actor comitia interpellare debet ut novam facto
ejusmodi actionis formulam praescribant. 24 Deinde cum in factis etiam per
legem jam decisis ejusmodi circumstantiae se evolvere soleant quae expressis in lege
circumstantiis diserte quidem non conveniunt, aliquam tamen cum iis seu similitudinem, seu
affinitatem habere videntur, pro his dirimendis aliud, quod aequitatis tribunal appellant,
erexerunt.
25 b) Constitutis hac ratione singulae potestati
97867. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
non conveniunt, aliquam tamen cum iis seu similitudinem, seu
affinitatem habere videntur, pro his dirimendis aliud, quod aequitatis tribunal appellant,
erexerunt.
25 b) Constitutis hac ratione singulae potestati claris limitibus
positisque, ne una in alterius exercitium involare possit, his repagulis, superstruxerunt
genuinum illud tam civilis, quam et politicae libertatis fundamentum ut nullus civium nisi
per legitimi iudicis sententiam aliquod seu in persona, seu in rebus suis capere possit
detrimentum.
97868. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hac ratione singulae potestati claris limitibus
positisque, ne una in alterius exercitium involare possit, his repagulis, superstruxerunt
genuinum illud tam civilis, quam et politicae libertatis fundamentum ut nullus civium nisi
per legitimi iudicis sententiam aliquod seu in persona, seu in rebus suis capere possit
detrimentum. 26 Quod axioma velut in ipsa civilis societatis natura fundatur,
etsi omnes etiam illae, quae vel aliquod in gubernii sui forma temperamentum constituerunt,
gentes adoptaverint, quia tamen neque adeo claros
97869. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
potestati claris limitibus
positisque, ne una in alterius exercitium involare possit, his repagulis, superstruxerunt
genuinum illud tam civilis, quam et politicae libertatis fundamentum ut nullus civium nisi
per legitimi iudicis sententiam aliquod seu in persona, seu in rebus suis capere possit
detrimentum. 26 Quod axioma velut in ipsa civilis societatis natura fundatur,
etsi omnes etiam illae, quae vel aliquod in gubernii sui forma temperamentum constituerunt,
gentes adoptaverint, quia tamen neque adeo claros singulae
97870. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
involare possit, his repagulis, superstruxerunt
genuinum illud tam civilis, quam et politicae libertatis fundamentum ut nullus civium nisi
per legitimi iudicis sententiam aliquod seu in persona, seu in rebus suis capere possit
detrimentum. 26 Quod axioma velut in ipsa civilis societatis natura fundatur,
etsi omnes etiam illae, quae vel aliquod in gubernii sui forma temperamentum constituerunt,
gentes adoptaverint, quia tamen neque adeo claros singulae potestati limites defixerunt,
neque hos tantis tamque idoneis praesidiis
97871. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
politicae libertatis fundamentum ut nullus civium nisi
per legitimi iudicis sententiam aliquod seu in persona, seu in rebus suis capere possit
detrimentum. 26 Quod axioma velut in ipsa civilis societatis natura fundatur,
etsi omnes etiam illae, quae vel aliquod in gubernii sui forma temperamentum constituerunt,
gentes adoptaverint, quia tamen neque adeo claros singulae potestati limites defixerunt,
neque hos tantis tamque idoneis praesidiis communiverunt, apud eas persaepe violari
consvevit.
97872. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
consvevit.
§ 8 Modi conservandae temperatae gubernii formae si minor populus se uniat cum majore.
1 Habet itaque jam omnis, quae proprium tantum sibi regem habet, quae
separatum ab aliis regnum efficit, natio luculentum in constitutione Anglicana exemplum, e
quo quid sibi conveniat, quid repugnet, si non liberum tantum, sed et stabilem reddere velit
suam constitutionem, tuto petere possit.
8.1 petere possit: ab hoc loco incipit in MS-to A
97873. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regnum efficit, natio luculentum in constitutione Anglicana exemplum, e
quo quid sibi conveniat, quid repugnet, si non liberum tantum, sed et stabilem reddere velit
suam constitutionem, tuto petere possit.
8.1 petere possit: ab hoc loco incipit in MS-to A enarratio longe
alia, quam in additamento invenies.
2 Superest ut qualiter omnia haec per diversas, quas Hungaria subivit,
periodos se
97874. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
e
quo quid sibi conveniat, quid repugnet, si non liberum tantum, sed et stabilem reddere velit
suam constitutionem, tuto petere possit.
8.1 petere possit: ab hoc loco incipit in MS-to A enarratio longe
alia, quam in additamento invenies.
2 Superest ut qualiter omnia haec per diversas, quas Hungaria subivit,
periodos se habuerint, dispiciamus. 3 Quod ut clarius appareat, pauca
97875. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
formam, alii primitivum pactum, alii utrumque
simul, distinctum quid alii voce hac designari arbitrantur.
6 Si rem ad vivum resecem, ego postremorum sententiae adstipulor.
7 Primitivum enim pactum sunt conditiones illae, quas constitutae antea in
naturali libertate tribus, dum in unum populi corpus coiverunt, praescripserunt illi, cui aut
totum, aut majorem summi imperii partem detulerunt. 8 Primitivum seu tacitum,
seu expressum pactum eo statim momento, quo coalescens in unum populus summum imperium
97876. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
simul, distinctum quid alii voce hac designari arbitrantur.
6 Si rem ad vivum resecem, ego postremorum sententiae adstipulor.
7 Primitivum enim pactum sunt conditiones illae, quas constitutae antea in
naturali libertate tribus, dum in unum populi corpus coiverunt, praescripserunt illi, cui aut
totum, aut majorem summi imperii partem detulerunt. 8 Primitivum seu tacitum,
seu expressum pactum eo statim momento, quo coalescens in unum populus summum imperium
introduxit, existere debuit.
97877. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
illae, quas constitutae antea in
naturali libertate tribus, dum in unum populi corpus coiverunt, praescripserunt illi, cui aut
totum, aut majorem summi imperii partem detulerunt. 8 Primitivum seu tacitum,
seu expressum pactum eo statim momento, quo coalescens in unum populus summum imperium
introduxit, existere debuit. 9 Nemo enim in hunc (nisi forte eum armis
subjugavit) imperium exercere potest, nisi cui ille id sponte detulerit. 10
Itaque de eo quis imperet, quave ratione imperium exerceat, cum primae
97878. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
coiverunt, praescripserunt illi, cui aut
totum, aut majorem summi imperii partem detulerunt. 8 Primitivum seu tacitum,
seu expressum pactum eo statim momento, quo coalescens in unum populus summum imperium
introduxit, existere debuit. 9 Nemo enim in hunc (nisi forte eum armis
subjugavit) imperium exercere potest, nisi cui ille id sponte detulerit. 10
Itaque de eo quis imperet, quave ratione imperium exerceat, cum primae statim populi unione
pactum perfici debebat. 11 Tale et quidem explicitum
97879. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
cum
Arpado, dum eidem principatum super omnes tribus detulerunt, inivisse, Anonymus Belae
notarius tradit. 12 Verum conditiones pacti hujus rudi adhuc populo tunc non
poterant non esse paucae et admodum simplices.
13 Post longiorem in occupato regno moram, post auctum populi numerum, post
multos etiam exteros nativo populo permixtos, debuerunt se cum defectus pacti, tum vitia
administrationis publicae sensim evolvere; debuit populum cupiditas incessere ut partim jura
principis in populum, partim
97880. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Post longiorem in occupato regno moram, post auctum populi numerum, post
multos etiam exteros nativo populo permixtos, debuerunt se cum defectus pacti, tum vitia
administrationis publicae sensim evolvere; debuit populum cupiditas incessere ut partim jura
principis in populum, partim praerogativae singulae civium classis enucleatius definiantur.
14 Et hoc apud Hungaros sub S. Stephano peractum esse mox videbimus.
15 Si ordinatio ejusmodi ipsam trium summi imperii partium, legislativae
videlicet, executivae et
97881. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
singulae civium classis enucleatius definiantur.
14 Et hoc apud Hungaros sub S. Stephano peractum esse mox videbimus.
15 Si ordinatio ejusmodi ipsam trium summi imperii partium, legislativae
videlicet, executivae et iudicialis potestatis partitionem in re ipsa contineat, etsi ignota
adhuc ea aetate vocabula haec diserte non adhibeantur, constitutio regni appellatur.
16 Itaque constitutio nil aliud est quam trium summi imperii partium
partitio; quae cum admodum variare possit, ut
97882. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Si totum summum imperium principi tradatur,
monarchica; si totum patriciorum ordini concredatur, aristocratica; si populus totum sibi
reservet, democratica; si denique pars prinicipi, pars populo committatur, mixta constitutio
evadit. 18 Et cum variae hoc in genere modificationes esse possint, variae
etiam mixtae constitutionis species existunt.
19 Si mixta sit constitutio, haec plerumque tardius constitui, et per illam
primitivum pactum explanari solet. 20 Ut tamen variae sunt rerum humanarum
97883. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
vicissitudines, quandoque non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans
eventuum evertit.
21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos,
quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille
senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu
comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma
comitiorum, qua leges perferebantur, instituta iudicum megalium, bilochorum,
97884. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pactum Tonans
eventuum evertit.
21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos,
quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille
senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu
comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma
comitiorum, qua leges perferebantur, instituta iudicum megalium, bilochorum, palatini et
iudicis curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma illa,
97885. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam
et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam
constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad constitutionem ipsam referuntur, discutiemus.
§ 9 Vicissitudines constitutionis Hungaricae, et quod principio fuerit
monarchico-aristocratico-democratica.
1 Hungari,
97886. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
discutiemus.
§ 9 Vicissitudines constitutionis Hungaricae, et quod principio fuerit
monarchico-aristocratico-democratica.
1 Hungari, sicut aliae, quae reliqua Europae regna condidere barbarae
gentes (a) postquam in regno consedissent, monarchico-aristocratico-
democraticam imperii formam constituerunt. 2 Dux enim regem, capitanei
tribuum aliique superiores militiae praefecti optimates, reliquum nationis corpus quosque
subinde Hungari in
97887. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in regno consedissent, monarchico-aristocratico-
democraticam imperii formam constituerunt. 2 Dux enim regem, capitanei
tribuum aliique superiores militiae praefecti optimates, reliquum nationis corpus quosque
subinde Hungari in armorum societatem adsciverant Rutheni, Cumani, et Sclavi populum
efficiebant, caetera turba servitutis Jugo premebatur. 3 Ducali domui
haereditariam, sed in abstracto tantum, successionem, bonorumque et officiorum largitionem,
seu potestatem executivam Hungari
97888. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tribuum aliique superiores militiae praefecti optimates, reliquum nationis corpus quosque
subinde Hungari in armorum societatem adsciverant Rutheni, Cumani, et Sclavi populum
efficiebant, caetera turba servitutis Jugo premebatur. 3 Ducali domui
haereditariam, sed in abstracto tantum, successionem, bonorumque et officiorum largitionem,
seu potestatem executivam Hungari continuo detulerunt (b). 4 Legislativam
tamen ad comitia totius nationis revocarunt. 5 Ut capitaneis tribuum eorumque
posteris majores terrarum
97889. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Hungari continuo detulerunt (b). 4 Legislativam
tamen ad comitia totius nationis revocarunt. 5 Ut capitaneis tribuum eorumque
posteris majores terrarum plagae conferantur, ut hi maxime conspicuis officiis admoveantur,
denique ut praesentaneis in rebus dux eorum potissimum consilio uti possit, passi sunt (c).
6 Verum in omnibus aliis eodem secum jure eos vivere voluerunt.
7 Cum enim omnis Hungarus aut receptus in armorum societatem Ruthenus,
Cumanus et Slavus miles, omnis miles nobilis, omnis
97890. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
totius nationis revocarunt. 5 Ut capitaneis tribuum eorumque
posteris majores terrarum plagae conferantur, ut hi maxime conspicuis officiis admoveantur,
denique ut praesentaneis in rebus dux eorum potissimum consilio uti possit, passi sunt (c).
6 Verum in omnibus aliis eodem secum jure eos vivere voluerunt.
7 Cum enim omnis Hungarus aut receptus in armorum societatem Ruthenus,
Cumanus et Slavus miles, omnis miles nobilis, omnis nobilis a quovis servitio aut tributo
duci praestando (militare enim pro patria non
97891. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ut hi maxime conspicuis officiis admoveantur,
denique ut praesentaneis in rebus dux eorum potissimum consilio uti possit, passi sunt (c).
6 Verum in omnibus aliis eodem secum jure eos vivere voluerunt.
7 Cum enim omnis Hungarus aut receptus in armorum societatem Ruthenus,
Cumanus et Slavus miles, omnis miles nobilis, omnis nobilis a quovis servitio aut tributo
duci praestando (militare enim pro patria non servitium, sed praerogativam esse reputabant)
immunis fuerit, quoad
9.7
97892. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aut tributo
duci praestando (militare enim pro patria non servitium, sed praerogativam esse reputabant)
immunis fuerit, quoad
9.7 quoad: quod B
ius bona possidendi, magistratus capessendi, et suffragia in comitiis edendi nullum
inter optimates, et reliquos nobiles discrimen esse constituerunt.
8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes
vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi.
97893. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et servi.
9 Servis natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter
nobiles per duces distributae fuerunt. 10 Atque ita cum characteristica
democratiae nota sit ut omnis, qui aliquam terrae proprietatem habet, iure civitatis, quod in
possessorii, officiorum et suffragii capacitate consistit, gaudeat; cum omnis nobilis jure
hoc usus sit; cum denique septem illorum, qui Hungaros ex Asia eduxerant, capitaneorum
posteris etiam ius eminentiores occupandi magistratus per ipsum primitivum pactum concessum
97894. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fuisse monarchico-aristocratico-democraticam
satis apparet.
11 (a) Vide introductionem Hume, Histoire d’Angleterre, et
Robertson, Histoire d’Ecosse.
12 (b) In primitivi pacti ab Anonymo ad nos transmissi cap. 1. tantum vaga
haec verba continentur: "de progenie almi ducis". 13 Caeterum jam Arpadum
jure bonorum officiorumque largitionis usum fuisse, innumera Anonymi loca demonstrant.
14
97895. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
loca demonstrant.
14 (c) "Quod" (verba sunt pacti) "septem principales personae (...) et
eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus)
excludentur".
§ 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit.
1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas
non multo post occupatum regnum tempore, in Germaniae, Galliae, et Italiae provincias
susceperant, procursiones, praesertim vero per
97896. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
magistratibus)
excludentur".
§ 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit.
1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas
non multo post occupatum regnum tempore, in Germaniae, Galliae, et Italiae provincias
susceperant, procursiones, praesertim vero per internecinam Augustanam cladem admodum accisus
fuit. 2 Frequentibus etiam tota prima regum periodo civilibus bellis magna
utique semper pars nobilitatis, praesertim
97897. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sub Bela IV Tartarica clades, quae nobilitatem ad exiguum plane numerum
redegit.
4 Parte ex alia jam prima Hungarorum eruptio magnam indigenae Populi, qui
tum regnum habitabat, partem absumsit. 5 Parte denique ex tertia, cum nobiles
tam in externis, quam in civilibus bellis magnam partim necessitatis, partim
etiam apparatus causa servorum numerum secum trahere consveverint, sicut dominorum, ita horum
etiam numerus furore belli notabiliter accisus fuit.
6
97898. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
clades, quae nobilitatem ad exiguum plane numerum
redegit.
4 Parte ex alia jam prima Hungarorum eruptio magnam indigenae Populi, qui
tum regnum habitabat, partem absumsit. 5 Parte denique ex tertia, cum nobiles
tam in externis, quam in civilibus bellis magnam partim necessitatis, partim
etiam apparatus causa servorum numerum secum trahere consveverint, sicut dominorum, ita horum
etiam numerus furore belli notabiliter accisus fuit.
6 Eventus hi notabili
97899. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
bellis magnam partim necessitatis, partim
etiam apparatus causa servorum numerum secum trahere consveverint, sicut dominorum, ita horum
etiam numerus furore belli notabiliter accisus fuit.
6 Eventus hi notabili jam in prima regum periodo quoad imperii formam
mutationi locum dederunt. 7 Parte enim ex una, cum deleto magno servorum
numero nobiles omnes suas terras per hos excolere jam non potuerint, liberum vero hominem
post adoptata Christiana sacra extra proelium in
97900. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
jam in prima regum periodo quoad imperii formam
mutationi locum dederunt. 7 Parte enim ex una, cum deleto magno servorum
numero nobiles omnes suas terras per hos excolere jam non potuerint, liberum vero hominem
post adoptata Christiana sacra extra proelium in servitutem redigere non licuerit (a), res
ipsa eos coegit ut magnam terrarum suarum partem sub certis conditionibus colendam liberis
hominibus concredere debuerint. 8 Atque hinc illae conditionariorum,
hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et
97901. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
11 Cum
Hungari hanc populi longe maximam partem iure civitatis frui non permiserint, nullam eidem
proprietatem fundi immobilis, sed temporaneum tantum aut certe precarium usum fructum
concesserint, eandem et a capessendis magistratibus, et a jure suffragii in comitiis
arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam
prior democratia in aristocratiam inclinavit.
12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20.
§ 11 Subinde in
97902. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fundi immobilis, sed temporaneum tantum aut certe precarium usum fructum
concesserint, eandem et a capessendis magistratibus, et a jure suffragii in comitiis
arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam
prior democratia in aristocratiam inclinavit.
12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20.
§ 11 Subinde in olygarchiam coepit propendere.
1 E converso cum duces non tantum septem illorum capitaneorum posteros, sed
97903. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in comitiis
arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam
prior democratia in aristocratiam inclinavit.
12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20.
§ 11 Subinde in olygarchiam coepit propendere.
1 E converso cum duces non tantum septem illorum capitaneorum posteros, sed
promiscue alios etiam supremis regni muneribus admoverent, hi facultates suas extendendi eo
faciliorem habuerunt occasionem quo major minoris
97904. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
propendere.
1 E converso cum duces non tantum septem illorum capitaneorum posteros, sed
promiscue alios etiam supremis regni muneribus admoverent, hi facultates suas extendendi eo
faciliorem habuerunt occasionem quo major minoris nobilitatis pars seu in exteris bellis aut
occidit, aut ad paupertatem redacta fuit, seu in civilibus motibus infidelitatis nomine bonis
suis mulctabatur. 2 Horum posteri, etsi ad ea, quae parentes eorum gessere,
eminentia officia eluctari non
97905. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
septem illorum capitaneorum posteros, sed
promiscue alios etiam supremis regni muneribus admoverent, hi facultates suas extendendi eo
faciliorem habuerunt occasionem quo major minoris nobilitatis pars seu in exteris bellis aut
occidit, aut ad paupertatem redacta fuit, seu in civilibus motibus infidelitatis nomine bonis
suis mulctabatur. 2 Horum posteri, etsi ad ea, quae parentes eorum gessere,
eminentia officia eluctari non potuerint, cum tamen amplitudine bonorum, quae
possidebant, alios longe
97906. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eminentia officia eluctari non potuerint, cum tamen amplitudine bonorum, quae
possidebant, alios longe anteirent, ad immitationem posteritatis septem illorum capitaneorum,
jam pro optimatibus haberi (a) ducisque et horum arbitrio pleraque agi, sicque aristocratia
in oligarchiam inclinare cepit.
3 (a) Serius, sed palmare hujus rei argumentum exstat in Mathiae decreto de
1459. articulo 32. in Vestigiis Diaetarum pag. 344, ubi dicitur: "sunt plures
nobiles qui quodammodo statum baroniae.... ultra caeteros
97907. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
longe anteirent, ad immitationem posteritatis septem illorum capitaneorum,
jam pro optimatibus haberi (a) ducisque et horum arbitrio pleraque agi, sicque aristocratia
in oligarchiam inclinare cepit.
3 (a) Serius, sed palmare hujus rei argumentum exstat in Mathiae decreto de
1459. articulo 32. in Vestigiis Diaetarum pag. 344, ubi dicitur: "sunt plures
nobiles qui quodammodo statum baroniae.... ultra caeteros nobiles habent".
Epocha
97908. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
septem illorum capitaneorum,
jam pro optimatibus haberi (a) ducisque et horum arbitrio pleraque agi, sicque aristocratia
in oligarchiam inclinare cepit.
3 (a) Serius, sed palmare hujus rei argumentum exstat in Mathiae decreto de
1459. articulo 32. in Vestigiis Diaetarum pag. 344, ubi dicitur: "sunt plures
nobiles qui quodammodo statum baroniae.... ultra caeteros nobiles habent".
Epocha prima. § 12 Sub S. Stephano ad
97909. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Post suscepta Christiana sacra accesserunt episcopi et abbates, quibus
praeter ius spiritualia curandi, partim de recepto eotum religionis hujus systemate, partim
quia necessarius pro agendis publicis negotiis literarum usus, penes hos solos fuit,
praecipuae etiam in administratione reipublicae partes concredi debuerint. 2
Atque ita e communi antea nobilium statu, licet mos haereditarios nominandi magnates eotum
necdum invaluerit, enatus est intermedius ille optimatum ordo, qui non tantum constitutos in
supremis regni
97910. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fuit,
praecipuae etiam in administratione reipublicae partes concredi debuerint. 2
Atque ita e communi antea nobilium statu, licet mos haereditarios nominandi magnates eotum
necdum invaluerit, enatus est intermedius ille optimatum ordo, qui non tantum constitutos in
supremis regni muneribus proceres, sed eorum etiam, qui haec antea gesserunt, vastaque sibi
hoc occassione bona procuraverant, posteros, nec non praelatos complectebatur.
3 Per hanc status praelatorum accessionem mitigata tantisper fuerit sub S.
97911. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
accessionem mitigata tantisper fuerit sub S.
Stephano illa optimatum oligarchia. 4 Imo cum nobiles concessas sub S.
Stephano libertates continuo postea reclamaverint, videntur hi non tantum ab oppressionibus
optimatum vindicati, sed et ad primitivum suum in comitiis influxum repositi fuisse, sicque
illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis nitebantur,
monarchico-aristocratica constitutionis forma jam sub S. Stephano stabilita fuit (a).
5 (a) Vide hanc in rem
97912. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad primitivum suum in comitiis influxum repositi fuisse, sicque
illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis nitebantur,
monarchico-aristocratica constitutionis forma jam sub S. Stephano stabilita fuit (a).
5 (a) Vide hanc in rem dissertationem in Vestigiis Diaetarum a
pag. 17 usque 20.
§ 13 Forma haec usque Colomannum perduravit.
1 De posterioribus usque S. Ladislaum regibus pauca ad nos usque
pertigerunt monumenta.
97913. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
comitiis influxum repositi fuisse, sicque
illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis nitebantur,
monarchico-aristocratica constitutionis forma jam sub S. Stephano stabilita fuit (a).
5 (a) Vide hanc in rem dissertationem in Vestigiis Diaetarum a
pag. 17 usque 20.
§ 13 Forma haec usque Colomannum perduravit.
1 De posterioribus usque S. Ladislaum regibus pauca ad nos usque
pertigerunt monumenta. 2 Reducta
97914. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur.
3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis
comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai, et Colomanni testantur
quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus
partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus
fides est, gravissima negotia, veluti consensus in propositum a rege successorem (c),
97915. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Ladislai, et Colomanni testantur
quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus
partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus
fides est, gravissima negotia, veluti consensus in propositum a rege successorem (c),
exauctoratio prioris et alterius electio (d), tum quoque penes episcopos et optimatos fuit.
5 Tantum, an occasione coronationis inaugurale nuncupaverit sacramentum, non
constat.
6 Id constat quod
97916. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
8 Constat quod ipse Henricus imperator postquam Hungaros ad recipiendum,
ejecto Samuele, regem Petrum persvasisset, hunc ad observanda imposterum Hungarorum instituta
obstrinxerit (f). 9 Constat denique quod idem Henricus, dum postea Salomonem
in solium Hungaricum restituit, totum iterum Hungariae statum ad morem patrium revocarit (g).
10 Geyzam I in constitutionem regni quidpiam immutasse hactenus non comperi.
11 Sanctum vero Ladislaum eadem rite observasse testes sunt tres decretorum
ejus,
97917. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
persvasisset, hunc ad observanda imposterum Hungarorum instituta
obstrinxerit (f). 9 Constat denique quod idem Henricus, dum postea Salomonem
in solium Hungaricum restituit, totum iterum Hungariae statum ad morem patrium revocarit (g).
10 Geyzam I in constitutionem regni quidpiam immutasse hactenus non comperi.
11 Sanctum vero Ladislaum eadem rite observasse testes sunt tres decretorum
ejus, qui adhuc prostant, libri.
12 (a) Vestigia Diaetarum a pag. 40. usque 58.
97918. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
15 (d) Ioann. archid. de Gverche, dum de exauctorato Petro et Samuele
electo narrat: "Duces, episcopi, comites, ad quos de regno providere pertinebat (...)
Samuelem (...) regem dicunt."
16 (e) Simon Keza: "Aba... ea, quae Petrus statuerat, in irritum revocans
Hungarorum scita jussit observari."
17 (f) Chronicon Budense, capite 31-o: "Henricus regem
Hungaris, et Hungaros regi reconciliarit, concessitque potentibus Hungaris Hungarica scita
servari et consvetudinibus
97919. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
scita jussit observari."
17 (f) Chronicon Budense, capite 31-o: "Henricus regem
Hungaris, et Hungaros regi reconciliarit, concessitque potentibus Hungaris Hungarica scita
servari et consvetudinibus judicari." 18 E quo una patet in Herm. Contr.
errore typothetae loco "Hungarica" irrepsisse "Baiavarica," dum dicit "Hungaros petentes lege
Baiavarica donavit." 19 Quis enim credat tenacissimum institutorum suorum
populum peregrinam legem uno ictu inducendam ultro orasse.
97920. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
petentes lege
Baiavarica donavit." 19 Quis enim credat tenacissimum institutorum suorum
populum peregrinam legem uno ictu inducendam ultro orasse.
20 (g) Id enim significare videntur illa Lamb. Schafnaburgensis verba:
"Henricus Salomonem in solium patris restituit, oblatisque omnibus, quae regi scrupulum
movere, vel regni statum labefactare poterant... remeavit."
§ 14 Ab hoc usque Andream II inter arbitrarium imperium et oligarchiam
97921. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
proficiscebantur, minoribus nobilibus gratuitum indubie victum et pabulum extorquendo, gravia
damna intulerint. 3 Patet ex articulo 14-o quod comites populos castri sui
oppresserint. 4 Patet ex articulo 30-o quod aliqui ex optimatibus plura
officia in se attraxerint. 5 Patet ex articulo 16-o quod alii haereditarios
styrpi suae effecerint comitatus; patet denique ex articulo 23-o quod potentiores optimates
etiam legali iudicio condemnatos iustitiae vindicativae vi eripuerint. 6 At
patet una ex
97922. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
conculcari
permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano
libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali
sententia affectorum (horum enim bona e lege consvetudinaria in potestatem judicis
concedebant) sed etiam naturaliter decedentium occupaverint; imo ne viduis quidem dotem ex
iis exolverint articulo 12-o; patet etiam ex articulo 17-o quod bona per praedecessores reges
collata nobilibus via facti ademerint. 9 Patet denique ex
97923. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
9 Patet denique ex articulo 2-o quod
nobiles absque ullo juris ordine ad civiles et criminales poenas condemnaverint.
10 Cum enim ad omnia haec imposterum non facienda rex se obstringat, tuto
statuere licet eadem usuvenisse. 11 Et cum in omnibus his oppressivis punctis
servientium tantum seu nobilium mentio fiat, pronum est existimare quod regum necdum tanta
potentia fuerit, ut eadem potentioribus optimatibus damna inferre sustinuerint.
97924. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
punctis
servientium tantum seu nobilium mentio fiat, pronum est existimare quod regum necdum tanta
potentia fuerit, ut eadem potentioribus optimatibus damna inferre sustinuerint.
§ 15 Quam primam in scriptum redactam tenemus sub Andrea II constitutionis formam, hac
monarchico-aristocratica gubernii forma restauratur.
1 Quid itaque mirum si nobiles constituendae alicujus firmae constitutionis
desiderium incessit? 2 Et vero praeter
97925. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
decreto hoc legislativae principis potestati limites quoad ius tributa imperandi positi,
constitutumque fuit primum ne rex imposterum subditis nobilium ullum tributum, ullas
collectas imponere possit, articulo 3-o. 3 Deinde ne ab ipsis liberis
hominibus in privatorum terris residentibus aliud quam mardurinarum tributum, quod Colomannus
antiquato liberorum denariorum, cui inde a S. Stephani temporibus subjiciebantur, censu
induxerat, exigere possit, articulo 27-o. 4 Executiva etiam principis
potestas primum quoad
97926. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
exteris,
sed nobilibus tantum Hungaris conferre possit, articulo 11-o et 20-o. 5 Et
quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch tenere possit articulo 25,
quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit.
97927. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Et
quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch tenere possit articulo 25,
quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit.
7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela III viguit,
97928. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch tenere possit articulo 25,
quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit.
7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela III viguit, ligae cudere
possit,
97929. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch tenere possit articulo 25,
quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit.
7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela III viguit, ligae cudere
possit, articulo 23-o. 8
97930. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch tenere possit articulo 25,
quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit.
7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela III viguit, ligae cudere
possit, articulo 23-o. 8 Denique in militaribus quod, cum nobiles propriis
sumptibus militare
97931. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et Szaboch tenere possit articulo 25,
quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit.
7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela III viguit, ligae cudere
possit, articulo 23-o. 8 Denique in militaribus quod, cum nobiles propriis
sumptibus militare teneantur, id rex ab ipsis nonnisi intra limites regni exigere possit,
articulo 7-o. 9 Iudicialis etiam regis potestas eo limitata fuit ut is motas
tantum ad amissionem capitis aut bonorum causas
97932. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regem, si eam infringerat,
excommunicandi potestate.
14 (a) Andream II occasione inaugurationis sacramentum nuncupasse patet ex
ipso alterius ejusdem, quippe de 1231, decreti articulo 5-o, uti id uberius explicatur in
Vestigiis Diaetarum sub nota (a) pag. 104. 15 Ne quis tamen
dubio locus supersit, eruitur id diserte ex epistola Pontificis de 1235, ubi de Andrea
loquens ait: "Cum (...) in coronatione sua juraverit etiam jura regni sui et honorem coronae
97933. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ejusdem, quippe de 1231, decreti articulo 5-o, uti id uberius explicatur in
Vestigiis Diaetarum sub nota (a) pag. 104. 15 Ne quis tamen
dubio locus supersit, eruitur id diserte ex epistola Pontificis de 1235, ubi de Andrea
loquens ait: "Cum (...) in coronatione sua juraverit etiam jura regni sui et honorem coronae
illibata servare." 16 Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam
Andreae II, quos pariter jurasse mox ostendemus, ad consimilem ferme formam sacramentum
nuncupaverint.
97934. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum
superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV
decretum, ita et confirmationem Ludovici et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in
praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve
instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur.
2 Verum reputent illi improprium, qui in instrumentis aevi hujus viguit,
97935. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in
praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve
instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur.
2 Verum reputent illi improprium, qui in instrumentis aevi hujus viguit,
scribendi modum, expendant in praefationibus Andreae clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam: "Quod nobiles Hungariae universi ad nos
97936. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve
instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur.
2 Verum reputent illi improprium, qui in instrumentis aevi hujus viguit,
scribendi modum, expendant in praefationibus Andreae clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam: "Quod nobiles Hungariae universi ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam:
"praelatorum, baronum, nec non
97937. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
praeseferre videantur.
2 Verum reputent illi improprium, qui in instrumentis aevi hujus viguit,
scribendi modum, expendant in praefationibus Andreae clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam: "Quod nobiles Hungariae universi ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam:
"praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis
idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae
97938. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aevi hujus viguit,
scribendi modum, expendant in praefationibus Andreae clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam: "Quod nobiles Hungariae universi ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam:
"praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis
idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum,
baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et
97939. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam: "Quod nobiles Hungariae universi ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam:
"praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis
idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum,
baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis
ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3 Expendant, inquam, omnes has clausulas,
et videbunt nec universos tam vasti regni nobiles
97940. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis
ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3 Expendant, inquam, omnes has clausulas,
et videbunt nec universos tam vasti regni nobiles regias aures pulsare, nec reges accedere,
nec nuncios mittere potuisse, nisi praevie in comitiis congregatos.
4 Ne vero seu forma diplomatis, seu id eos offendat quod in decretis istis
nulla factae per regem comitiorum convocationis memoria occurrat, legant ea, quae infra ad
decretum Alberti
97941. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et videbunt nec universos tam vasti regni nobiles regias aures pulsare, nec reges accedere,
nec nuncios mittere potuisse, nisi praevie in comitiis congregatos.
4 Ne vero seu forma diplomatis, seu id eos offendat quod in decretis istis
nulla factae per regem comitiorum convocationis memoria occurrat, legant ea, quae infra ad
decretum Alberti animadvertemus, et videbunt quod adhuc 1439. is quandoque in Hungaria
legislationis usus viguerit ut status sponte congregati leges conceperint et
97942. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
4 Ne vero seu forma diplomatis, seu id eos offendat quod in decretis istis
nulla factae per regem comitiorum convocationis memoria occurrat, legant ea, quae infra ad
decretum Alberti animadvertemus, et videbunt quod adhuc 1439. is quandoque in Hungaria
legislationis usus viguerit ut status sponte congregati leges conceperint et eas regi
praesentaverint, hi vero illas in formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt,
eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant.
97943. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
comitiorum convocationis memoria occurrat, legant ea, quae infra ad
decretum Alberti animadvertemus, et videbunt quod adhuc 1439. is quandoque in Hungaria
legislationis usus viguerit ut status sponte congregati leges conceperint et eas regi
praesentaverint, hi vero illas in formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt,
eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant.
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam
97944. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt,
eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant.
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod
97945. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno
in comitiis pertractatum fuerit. (lib. III, cap. 45. 78. 79. 80. et 81).
97946. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno
in comitiis pertractatum fuerit. (lib. III, cap. 45. 78. 79. 80. et 81). 3
Constat quod plurimae leges, quae ad securitatem proprietatis referuntur, velut circa liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa regulas successionis,
97947. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
80. et 81). 3
Constat quod plurimae leges, quae ad securitatem proprietatis referuntur, velut circa liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa regulas successionis, circa dotes viduarum, et
quartam puellarum jam sub S. Stephano, S. Ladislao, et Colomanno in diaetis perlatae fuerint.
4 Constat quod jam sub iisdem regibus numerosae circa judiciorum formam in
comitiis editae sint constitutiones; constat denique quod longe ante Emericum, qui ante
Andream II regnavit, reges inaugurale deposuerint iuramentum (b).
97948. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa regulas successionis, circa dotes viduarum, et
quartam puellarum jam sub S. Stephano, S. Ladislao, et Colomanno in diaetis perlatae fuerint.
4 Constat quod jam sub iisdem regibus numerosae circa judiciorum formam in
comitiis editae sint constitutiones; constat denique quod longe ante Emericum, qui ante
Andream II regnavit, reges inaugurale deposuerint iuramentum (b).
5 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum ad ingressum Decreti Belae
IV notam (c) pag.
97949. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
4 Constat quod jam sub iisdem regibus numerosae circa judiciorum formam in
comitiis editae sint constitutiones; constat denique quod longe ante Emericum, qui ante
Andream II regnavit, reges inaugurale deposuerint iuramentum (b).
5 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum ad ingressum Decreti Belae
IV notam (c) pag. 135.
6 (b) Iam anno 1204. Pontifex ad Strigoniensem scribens ita loquitur:
"Recepturus ab ipso patre (nempe Emerico) filii sui (nempe Ladislai) vice corporaliter
97950. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Pontifex numerat: "praestatio quoque sacramentorum a regibus et reginis
Hungariae eorumque haeredibus." 7 Quod autem sacramentum hoc non ad
ecclesiasticas tantum immunitates, sed etiam ad jura regni directum fuerit, docuimus in nota
(a) ad §-um 15.
§ 18
1 Andreas II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia,
quae in decreto hoc constituta sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus decreto (a) omnia
haec
97951. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
non ad
ecclesiasticas tantum immunitates, sed etiam ad jura regni directum fuerit, docuimus in nota
(a) ad §-um 15.
§ 18
1 Andreas II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia,
quae in decreto hoc constituta sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus decreto (a) omnia
haec totidem ferme verbis denuo prohibeantur. 2 Immo nova eum insuper
cumulasse aggravia docet articulus 28, e quo patet quod subditos privatorum ad praestandas ad
aedificia, ad
97952. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sed etiam ad jura regni directum fuerit, docuimus in nota
(a) ad §-um 15.
§ 18
1 Andreas II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia,
quae in decreto hoc constituta sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus decreto (a) omnia
haec totidem ferme verbis denuo prohibeantur. 2 Immo nova eum insuper
cumulasse aggravia docet articulus 28, e quo patet quod subditos privatorum ad praestandas ad
aedificia, ad hortos regios operas, et ad indagines, quae
97953. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
debuerit (b). 3 Decretum hoc jam nec palatinalis inspectionis nec Andreae de
libera resistentia clausula praesidio fulcitur; penes solum regis filiorumque suorum
juramentum et intentatam excommunicationis poenam subsistit.
4 (a) Vide decretum hoc in Vestigiis Diaetalium Actorum pag.
134. et sequentibus.
5 (b) Denariorum, qui a liberis, sed non nobilibus exigebantur, duas partes
regi, tertiam domino terrestri competiisse e fundationalibus S. Stephani, quas pro abbatia
97954. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Actorum pag.
134. et sequentibus.
5 (b) Denariorum, qui a liberis, sed non nobilibus exigebantur, duas partes
regi, tertiam domino terrestri competiisse e fundationalibus S. Stephani, quas pro abbatia
Pecsváradiensi edidit, quasve Koller in Historia Episcopatus Quinqueecclesiensis
protulit, apparet; cum enim ibi dicatur: "insuper et liberorum denariorum tertiam partem,
quam ex advenis in terra ecclesiae habitandis debentur, ad calceamenta fratrum concessimus,"
apparet quod S. rex competentem
97955. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
terrestri competiisse e fundationalibus S. Stephani, quas pro abbatia
Pecsváradiensi edidit, quasve Koller in Historia Episcopatus Quinqueecclesiensis
protulit, apparet; cum enim ibi dicatur: "insuper et liberorum denariorum tertiam partem,
quam ex advenis in terra ecclesiae habitandis debentur, ad calceamenta fratrum concessimus,"
apparet quod S. rex competentem jure dominii terrestralis tertiam fratribus
contulerit, reliquas duas tertias ad jus regium spectantes sibi reservaverit.
97956. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
jus regium spectantes sibi reservaverit.
6 Cum Colomannus liberis denariis marturinarum tributum substituerit, harum
depensio quod idem jus subiverit, docet ipse, de quo sermo est, articulus 33-us; verum debuit
Andreas partitionem hanc excedere. 7 Vide in Vestigiis Diaetarum
ad hunc articulum notam (c) pag. 120.
§ 19 Sub Bela IV eadem conservatur.
1 Quod Bela IV decretum Andreae de 1222. adhuc qua junior rex
confirmaverit, constat. 2
97957. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
4 Decretum certe Andreae II
eum occasione coronationis iuramento non firmasse inde apparet, quod primo post 31 annum
consimile illi ediderit, et ne huic quidem ullam Andreani decreti vel mentionem injecerit.
5 Cum Bela decreto hoc non omnia, quae in decreto Andreae II continentur,
constitutionis capita recenseat, probabili indicio est quod ille iis tantum contravenerit,
quae hic renovantur. 6 In particulari, praeter sublata per Andreanum decretum
aggravia, sub Bela IV haec de novo emersisse apparet quod
97958. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ne huic quidem ullam Andreani decreti vel mentionem injecerit.
5 Cum Bela decreto hoc non omnia, quae in decreto Andreae II continentur,
constitutionis capita recenseat, probabili indicio est quod ille iis tantum contravenerit,
quae hic renovantur. 6 In particulari, praeter sublata per Andreanum decretum
aggravia, sub Bela IV haec de novo emersisse apparet quod regii homines multas nobilium, et
hi vicissim populorum regiorum terras occupaverint, quae reciproce restituendae ordinantur
articulo 2-o et 5-o. 7
97959. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sublata per Andreanum decretum
aggravia, sub Bela IV haec de novo emersisse apparet quod regii homines multas nobilium, et
hi vicissim populorum regiorum terras occupaverint, quae reciproce restituendae ordinantur
articulo 2-o et 5-o. 7 Quod rex seu domi, seu in exercitu deficientium bona
via facti occupaverit; id enim articulis 6-o et 9-o prohibetur. 8 Caeterum
hoc quoque decretum nullo iterum alio quam regis filiorumque suorum juramenti, tum intentatae
anathematis poenae praesidio fulcitum fuit. 9 Vel ex
97960. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et 9-o prohibetur. 8 Caeterum
hoc quoque decretum nullo iterum alio quam regis filiorumque suorum juramenti, tum intentatae
anathematis poenae praesidio fulcitum fuit. 9 Vel ex ipso tamen decreti hujus
tenore, tum quod Belam comitia saepius celebrasse in Vestigiis Diaetarum evictum
sit, sub hoc eandem, quam sub Andreae II explicuimus, constitutionem viguisse satis apparet.
10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11 Vide in
Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum
97961. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
decreti hujus
tenore, tum quod Belam comitia saepius celebrasse in Vestigiis Diaetarum evictum
sit, sub hoc eandem, quam sub Andreae II explicuimus, constitutionem viguisse satis apparet.
10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11 Vide in
Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum pag. 104.
§ 20 Uti et sub Stephano V, Ladislao Chuno, et Andrea III.
1 Stephanum V,
97962. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sacramentum superius ostensum sit, hos etiam postremos
tres primae periodi reges id praestitisse vix dubio locus videtur. 3 Comitia
certe eos praeter Stephanum V, qui biennio tantum regnavit, identidem celebrasse, adeoque
avitam constitutionem haud mutasse, jam in Vestigiis Diaetarum ostensum est.
§ 21 Primus constitutionis naevus: ordo regiae successionis nuspiam pragmatice
stabilitus.
1 Iuvat jam totam hanc periodum sub unum obtutum collocare.
97963. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ostensum est.
§ 21 Primus constitutionis naevus: ordo regiae successionis nuspiam pragmatice
stabilitus.
1 Iuvat jam totam hanc periodum sub unum obtutum collocare.
2 Delata in abstracto per primitivum pactum domui Arpadianae successio tota
haec epocha nuspiam determinata fuit; cum plerique scriptores nostri lectores in contrariam
sententiam obtorto, ut ajunt, collo pertrahere conentur, libet id per specifica facta
illustrare.
97964. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
stabilitus.
1 Iuvat jam totam hanc periodum sub unum obtutum collocare.
2 Delata in abstracto per primitivum pactum domui Arpadianae successio tota
haec epocha nuspiam determinata fuit; cum plerique scriptores nostri lectores in contrariam
sententiam obtorto, ut ajunt, collo pertrahere conentur, libet id per specifica facta
illustrare.
4 Bona primorum ducum sorte evenit quod singulus eorum tamdiu vixerit donec
primogenitus ejus adolevit. 5 Pronum itaque iis
97965. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamdiu vixerit donec
primogenitus ejus adolevit. 5 Pronum itaque iis fuit nationem eo pertrahere
ut primogenitum se adhuc vivis pro successore agnoscat. 6 Verum non est haec
characteristica stabilitae primogeniturae nota; hac enim arte parentes etiam in regnis, ubi
libertas electionis maxime vigebat, usos fuisse constat; res haec ab iis casibus metienda
venit quando rex, aut nullam, aut minorennem, aut plures etiam adultas
masculas proles reliquit.
7 Primus
97966. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
debuisset. 9 Regnavit vero Petrus, qui ex Arpadiana
styrpe per masculum ne descendebat quidem. 10 Ut vim exempli hujus elevent,
alii id matris suae Giselae artibus perfectum fuisse, alii id inde evenisse dicunt, quod
metuerunt proceres ne sub Andrea in Christianis sacris necdum satis firmato, religio pessum
eat. 11 Verum si primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, apud
armatam, ut tunc erant Hungari, gentem potentia matris regis nunquam eo assurgere potuisset
ut eam in primo statim successionis casu
97967. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
metuerunt proceres ne sub Andrea in Christianis sacris necdum satis firmato, religio pessum
eat. 11 Verum si primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, apud
armatam, ut tunc erant Hungari, gentem potentia matris regis nunquam eo assurgere potuisset
ut eam in primo statim successionis casu evertat. 12 Metus perdendae
religionis ad solos episcopos et aliquot fortasse optimates poterat pertinere.
13 Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub Andreae I
in excidium religionis acta sunt,
97968. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
assurgere potuisset
ut eam in primo statim successionis casu evertat. 12 Metus perdendae
religionis ad solos episcopos et aliquot fortasse optimates poterat pertinere.
13 Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub Andreae I
in excidium religionis acta sunt, satis apparet.
14 Andreas I ne exauctorato quidem Petro ad avitum solium pertingere
potuit, verum admotus ei fuit Aba, qui Arpadianam domum tantum per uxorem contingebat.
15 Ut hujus exempli vim effugiant,
97969. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regnando adhuc incapax fuerit, rerum
potitus est Bela I, Andreae I frater. 19 Hic iterum id peculiari per Andream,
antequam adhuc filium sustulisset, cum Bela inito pacto evenisse dicunt. 20
Verum stabilito semel successionis ordine, non est amplius in regis potestate eum per privata
pacta cum fraude tertii immutare, et Andream ipsum pactum hoc postea armis, sed necquidquam
rescindere voluisse constat, nulla certe alia de causa quam quod Hungari maluerint a rege jam
maturo gubernari (b).
97970. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Quamvis enim axioma hoc per Hungaros nunquam adoptatum fuerit, ex iis tamen, quae jam dicta
sunt, satis apparet quod decedente, relicto minorenni adeoque gubernii adhuc
incapace filio, rege Hungari maturum jam regis fratrem plus vice semplici in regem
adoptaverint.
37 Omnibus tribus his fratribus sine sobole emortuis, redivit quidem regnum
juxta primogeniturae ordinem ad Belam III, Geyzae II quartogenitum, verum inter hunc etiam,
et juniorem ejus fratrem Guitardum,
97971. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
imperaret.
38 Belae III primogenitus Emericus pacate quidem successit, sed hic, ut
securum se efficiat de primogeniti sui Ladislai successione, veterem se adhuc vivo filium
coronandi artem resumpsit.
39 Ladislao in infantia sublato successit quidem ex ordine primogeniturae
Andreas II, Emerici frater. 40 Verum et hic ad firmandam primogeniti sui
Belae IV successionem eum se vivo fecit coronari. 41 Et tamen ne hoc quidem
obstante cum subinde alienum erga hunc
97972. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
prohibebit reges ne clausulas infundatis licet praetensionibus suis
faventes propriis diplomatibus inserant? 46 Res ipsa eventuumque vices et
factorum series indagari debet.
47 Haec autem aperte ostendunt in secundo, tertio et ultimo periodi hujus
rege vel id in quaestionem vocatum fuisse, an masculo prae foemineo sexu ius competat
successionis; ostendunt post 100 ab aditu per S. Stephanum regimine annos primum patri suo
immediate successisse Colomannum; ostendunt neglecto
97973. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
suis
faventes propriis diplomatibus inserant? 46 Res ipsa eventuumque vices et
factorum series indagari debet.
47 Haec autem aperte ostendunt in secundo, tertio et ultimo periodi hujus
rege vel id in quaestionem vocatum fuisse, an masculo prae foemineo sexu ius competat
successionis; ostendunt post 100 ab aditu per S. Stephanum regimine annos primum patri suo
immediate successisse Colomannum; ostendunt neglecto minorenni Andreae I filio Salomone
fratres ejus primum
97974. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fratrem Guitardum Belae III regnum eripere voluisse; Stephanum vero IV aeque minorennem
natu primogenito Stephano III reipsa etiam eripuisse. 48 Ostendunt denique
ipsum Andream II coronato licet jam primogenito Bela IV regnum in nasciturum primo e
posteriori consorte filium transferre voluisse, adeoque delata tantum in abstracto domui
Arpadianae successione circa hujus ordinem nulla fixa principia viguisse satis apparet.
49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere,
97975. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
minorennem
natu primogenito Stephano III reipsa etiam eripuisse. 48 Ostendunt denique
ipsum Andream II coronato licet jam primogenito Bela IV regnum in nasciturum primo e
posteriori consorte filium transferre voluisse, adeoque delata tantum in abstracto domui
Arpadianae successione circa hujus ordinem nulla fixa principia viguisse satis apparet.
49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum
in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et Longobardorum in
97976. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
posteriori consorte filium transferre voluisse, adeoque delata tantum in abstracto domui
Arpadianae successione circa hujus ordinem nulla fixa principia viguisse satis apparet.
49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum
in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et Longobardorum in Italia
exempla satis ostendunt.
50 (a) Simon de Keza: "Principes et nobiles Hungariae episcoporum
consilio... Abam sororium S. Stephani super se regem praefecerunt;" Archid. de
97977. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
filium transferre voluisse, adeoque delata tantum in abstracto domui
Arpadianae successione circa hujus ordinem nulla fixa principia viguisse satis apparet.
49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum
in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et Longobardorum in Italia
exempla satis ostendunt.
50 (a) Simon de Keza: "Principes et nobiles Hungariae episcoporum
consilio... Abam sororium S. Stephani super se regem praefecerunt;" Archid. de Guerche:
"duces,
97978. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
voluisse, adeoque delata tantum in abstracto domui
Arpadianae successione circa hujus ordinem nulla fixa principia viguisse satis apparet.
49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum
in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et Longobardorum in Italia
exempla satis ostendunt.
50 (a) Simon de Keza: "Principes et nobiles Hungariae episcoporum
consilio... Abam sororium S. Stephani super se regem praefecerunt;" Archid. de Guerche:
"duces, episcopi, comites...
97979. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in abstracto domui
Arpadianae successione circa hujus ordinem nulla fixa principia viguisse satis apparet.
49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum
in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et Longobardorum in Italia
exempla satis ostendunt.
50 (a) Simon de Keza: "Principes et nobiles Hungariae episcoporum
consilio... Abam sororium S. Stephani super se regem praefecerunt;" Archid. de Guerche:
"duces, episcopi, comites... Samuelem ducem regem
97980. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
se regem praefecerunt;" Archid. de Guerche:
"duces, episcopi, comites... Samuelem ducem regem dicunt."
51 (b) Thuroczius part. 2, cap. 44-o: "Quia vero carnalis amor et
consanguinitatis affectio solet impedire veritatem... vicit filialis amor in Andrea, et rupto
foedere... filium suum Salomonem infantulum adhuc V annorum super totam Hungariam in regem
fecit inungi et coronari." 52 En veram causam quare non multo post potior
nationis pars Belae I contra Andream adhaesit!
97981. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
51 (b) Thuroczius part. 2, cap. 44-o: "Quia vero carnalis amor et
consanguinitatis affectio solet impedire veritatem... vicit filialis amor in Andrea, et rupto
foedere... filium suum Salomonem infantulum adhuc V annorum super totam Hungariam in regem
fecit inungi et coronari." 52 En veram causam quare non multo post potior
nationis pars Belae I contra Andream adhaesit!
53 (c) Lege illa in Prayo, Palma et aliis.
54 (d)
97982. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Salomonem infantulum adhuc V annorum super totam Hungariam in regem
fecit inungi et coronari." 52 En veram causam quare non multo post potior
nationis pars Belae I contra Andream adhaesit!
53 (c) Lege illa in Prayo, Palma et aliis.
54 (d) Chronicon Thuroczii parte 2, cap. 56-o: "convenit
universa multitudo nobilium Hungariae ad (...) Ladislaum, et eum communi sensu parili voto,
consona voluntate ad suscipienda regni gubernacula
97983. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
infelix Andreae I
partiendi cum fratre suo regni exemplum. 2 Id enim ipsum statim Andream
civili cum fratre suo bello involvit.
3 Hoc exemplo permotus Geyza I a fratruele suo Salomone rege tertiam regni
partem perinde extorsit, perindeque in civile cum eodem bellum prolapsus est.
4 Unicus cum S. Ladislao regnum hactenus divisit frater ejus Lampertus quin
civile exinde bellum consecutus sit.
5 S. Ladislaus Almo, e fratre suo Lamperto nepoti, non jam tertiam regni
97984. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
5 S. Ladislaus Almo, e fratre suo Lamperto nepoti, non jam tertiam regni
partem sed Sclavoniae, quam recens conquisiverat, ducatum cessit. 6 Verum
Colomannus postea hunc recipere tertiamque regni partem eidem concedere maluit, nec multo
post in civile cum eodem bellum incidit.
7 Ut id Geyza II antevertat, fratri suo Ladislao Bosniae, Stephano Syrmii
ducatum concessit. 8 Sed et hic Geyzam frequenti civili bello impetiit.
9 Bela
97985. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hac epocha reges vivis adhuc patribus coronati fuere.
5 Ex his Salomon, Colomannus, et Bela IV, dum regnum adirent, coronationem
repetierunt. 6 Stephanus e contra II, Bela II, Emericus et Stephanus V non
repetierunt. 7 Ut adeo nihil fixi hoc in genere per constitutionem regni
stabilitum fuisse appareat.
De inaugurali iuramento non ita est expeditum.
8 Inaugurale iuramentum jam Salomonem regem nuncupasse probabile admodum
videtur (c). 9
97986. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regni
stabilitum fuisse appareat.
De inaugurali iuramento non ita est expeditum.
8 Inaugurale iuramentum jam Salomonem regem nuncupasse probabile admodum
videtur (c). 9 Adminus ante Emericum id in usu fuisse jam superius
docuimus.
Vestigium capitulationis hactenus primum de Andrea III erutum est.
10 E contra capitulationem, seu inaugurale diploma, usque Andream III non
97987. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hactenus primum de Andrea III erutum est.
10 E contra capitulationem, seu inaugurale diploma, usque Andream III non
viguisse jam e decursu operis apparuit.
Exempla coronatarum et in consortium imperii adscitarum reginarum.
11 Coronatae reginae duo tantum tota hac epocha exempla prostarit.
12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte
(e).
13 Totidem adscitarum in
97988. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
non
viguisse jam e decursu operis apparuit.
Exempla coronatarum et in consortium imperii adscitarum reginarum.
11 Coronatae reginae duo tantum tota hac epocha exempla prostarit.
12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte
(e).
13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha
tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g).
97989. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
jam e decursu operis apparuit.
Exempla coronatarum et in consortium imperii adscitarum reginarum.
11 Coronatae reginae duo tantum tota hac epocha exempla prostarit.
12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte
(e).
13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha
tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum,
97990. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et in consortium imperii adscitarum reginarum.
11 Coronatae reginae duo tantum tota hac epocha exempla prostarit.
12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte
(e).
13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha
tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii
non adsciscebantur.
97991. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
(e).
13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha
tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii
non adsciscebantur.
14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in
societatem regni, verum ducatum suum aut provinciam proprio jure gubernabant.
15 Ita etiam primogeniti regum, qui vivo
97992. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii
non adsciscebantur.
14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in
societatem regni, verum ducatum suum aut provinciam proprio jure gubernabant.
15 Ita etiam primogeniti regum, qui vivo patre coronati fuere, etsi jam
adolevissent junioresque reges compellarentur, communionem imperii eo ipso non
consequebantur.
97993. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
suum aut provinciam proprio jure gubernabant.
15 Ita etiam primogeniti regum, qui vivo patre coronati fuere, etsi jam
adolevissent junioresque reges compellarentur, communionem imperii eo ipso non
consequebantur. 16 De solo Colomanno per S. Ladislaum in consortium regni
adscito hactenus vestigium prostat. 17 Reliqui, uti Bela IV, Stephanus V,
tertiam regni partem aut provinciam propriis auspiciis administrabant, propriam tenebant aulam, regiosque ejus proventus ipsi percipiebant, prouti et
97994. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
uti Bela IV, Stephanus V,
tertiam regni partem aut provinciam propriis auspiciis administrabant, propriam tenebant aulam, regiosque ejus proventus ipsi percipiebant, prouti et omnia fere jura
regalia, veluti donationes, privilegia aliaque grationalia in iis exercebant (h).
Palatini nullae adhuc fuerunt partes tempore interregni.
18 Quae fuerit tempore interregni provisio, hactenus non potuimus eruere.
19 Palatini certe nullae adhuc eo tempore hac in re
97995. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
in iis exercebant (h).
Palatini nullae adhuc fuerunt partes tempore interregni.
18 Quae fuerit tempore interregni provisio, hactenus non potuimus eruere.
19 Palatini certe nullae adhuc eo tempore hac in re partes fuere.
Minorenni haeredi regni reges ipsi tutores dabant.
20 Minorennis regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem
97996. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ipsi tutores dabant.
20 Minorennis regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam et Emericus filio suo tutorem Andream II, fratrem
97997. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam et Emericus filio suo tutorem Andream II, fratrem suum, ultimis
tabulis dedit, vicariamque eidem,
97998. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam et Emericus filio suo tutorem Andream II, fratrem suum, ultimis
tabulis dedit, vicariamque eidem, dum Ladislaus adolesceret, tradidit potestatem
97999. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
suum, ultimis
tabulis dedit, vicariamque eidem, dum Ladislaus adolesceret, tradidit potestatem (i), et
Stephanus V curam reipublicae viduae suae Elisabethae cum delectis aliquot primoribus suprema
voluntate interea mandavit.
24 (a) Ubertim id in Vestigiis Diaetarum ostenditur.
25 (b) Chronicon Thurocz. cap. 30-o "Et vivi regis Salomonis coronam...
habere noluit;" Salomon autem triennio post electionem S. Ladislai decessit.
26 (c) Chronicon Thuroczii:
98000. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
27 Videtur Salomon
non tantum Geyzae, sed et regno jurare debuisse.
28 (d) Chartuitius: "Giselam... quam unctione chrysmali perunctam,
gestantem coronam, regni sociam esse constituit."
29 (e) Vide ejus litteras in Vestigiis Diaetarum pag. 146, ubi
dicit: "Unde cum die appositionis coronae capiti nostro promisimus juramento, quod jura
nobilium reddi faciamus".
30 (f) Biographus S. Adalberti: "Sarolta totum
98001. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Diaetarum pag. 146, ubi
dicit: "Unde cum die appositionis coronae capiti nostro promisimus juramento, quod jura
nobilium reddi faciamus".
30 (f) Biographus S. Adalberti: "Sarolta totum regnum viri in manu tenuit,
et quae erant viri, ipsa regebat."
31 (g) Patet id e provocato sub (d) textu.
32 (h) Patet e copiosis, quae hanc in rem jam producta sunt, diplomatibus.
33 (i) Hujus rei testis est omni exceptione
98002. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
30 (f) Biographus S. Adalberti: "Sarolta totum regnum viri in manu tenuit,
et quae erant viri, ipsa regebat."
31 (g) Patet id e provocato sub (d) textu.
32 (h) Patet e copiosis, quae hanc in rem jam producta sunt, diplomatibus.
33 (i) Hujus rei testis est omni exceptione major Thomas archid.
Spalatensis.
§ 24 Usus comitiorum tota epocha viguit, status non
24 tit:
98003. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
epocha viguit, status non
24 tit: non conieci
honore consilii, sed jure suffragii gaudebant, forma comitiorum.
1 Usum comitiorum inde a S. Stephano per totam hanc periodum viguisse in
Vestigiis Diaetarum luculenter ostensum est, quamvis pauca eorum decreta ad nos
sint transmissa. 2 Id dum dico, status jura suffragii in iis gavisos fuisse
utique una adfirmo. 3 Armatae enim, ut tunc erant Hungari, gentis comitia
98004. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
forma comitiorum.
1 Usum comitiorum inde a S. Stephano per totam hanc periodum viguisse in
Vestigiis Diaetarum luculenter ostensum est, quamvis pauca eorum decreta ad nos
sint transmissa. 2 Id dum dico, status jura suffragii in iis gavisos fuisse
utique una adfirmo. 3 Armatae enim, ut tunc erant Hungari, gentis comitia
unice ad audienda principis jussa cogi non solent. 4 Verum longe alia atque
nunc eo aevo agendorum negotiorum ratio fuit. 5 Simplici adhuc
98005. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
potissimum regebatur. 7 Convenere status ad regem seu
coronandum, seu eligendum, seu etiam exauctorandum, ad decernendum bellum cogendamque regni
militiam, aut ad pacem cum hoste conficiendam. 8 Acta ejusmodi conventuum
quandoque nequidem in scriptum redigebantur. 9 Ad ejusmodi comitia
potentiores dynastae magna militum manu stipati conveniebant, sed cum minor
nobilitas perinde armata adfuerit, cum hujus numerus plurium etiam dynastarum comitatum
superaverit,
98006. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
conveniebant, sed cum minor
nobilitas perinde armata adfuerit, cum hujus numerus plurium etiam dynastarum comitatum
superaverit, debuit id semper decerni, quorsum major nobilium pars, id est major militiae
numerus inclinabat. 10 Si tamen minor nobilitas in diversas sententias
distracta fuit, aliquot vero dynastae minori licet hujus parti accesserunt, facile evenit ut
non id, quod potior, sed quod fortior pars nationis tuebatur, decretum fuerit.
11 De aliis, quae ad internum regni statum regulandum pertinent,
98007. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
vero dynastae minori licet hujus parti accesserunt, facile evenit ut
non id, quod potior, sed quod fortior pars nationis tuebatur, decretum fuerit.
11 De aliis, quae ad internum regni statum regulandum pertinent, parum adhuc
solliciti status fuere. 12 In id unice intendebant ne rex suam cum detrimenta
statuum potestatem extendat, neve proceres nobilitatem opprimant. 13 Id si
evenit, convenere status, etiam a rege non rogati, concepere brevia aliquot legum capita
quibus abusus illi sufferebantur. 14
98008. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
convenere status, etiam a rege non rogati, concepere brevia aliquot legum capita
quibus abusus illi sufferebantur. 14 Leges has libertates suas appellavere,
licet reipsa partitionem legislativae, executivae, et judicialis potestatis, id est
constitutionem regni, in se complectant. 15 Has regi pro confirmatione
praesentarunt; qui unanimi nationis consensui refragari cautum esse ratus, easdem totidem
verbis in forma diplomatis expedire solebat.
16 Ita Andreae II bis, Belae IV semel oblatos confirmatosque
98009. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
licet reipsa partitionem legislativae, executivae, et judicialis potestatis, id est
constitutionem regni, in se complectant. 15 Has regi pro confirmatione
praesentarunt; qui unanimi nationis consensui refragari cautum esse ratus, easdem totidem
verbis in forma diplomatis expedire solebat.
16 Ita Andreae II bis, Belae IV semel oblatos confirmatosque articulos
vidimus. 17 Ita pluribus etiam regibus oblatae ab iisdem confirmatae fuerint
ejusmodi leges, quae tamen ad nos usque non pervenerunt.
98010. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
iisdem confirmatae fuerint
ejusmodi leges, quae tamen ad nos usque non pervenerunt. 18 Si quae seu
decernendorum contra vigentia crimina poenarum, seu aliarum civilium legum perferendarum
causa, veluti sub S. Stephano, S. Ladislao et Colomanno, comitia acta sunt, in his aliquas
rex ipse, alias quidam e statibus leges proponebant, mutuo tamen semper assensu
perferebantur. 19 Testantur id laudatorum jam regum libri luculenter,
quamquam nolim inficiari multas ex iis, quae libris his continentur, leges non in plenis
98011. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
comitia acta sunt, in his aliquas
rex ipse, alias quidam e statibus leges proponebant, mutuo tamen semper assensu
perferebantur. 19 Testantur id laudatorum jam regum libri luculenter,
quamquam nolim inficiari multas ex iis, quae libris his continentur, leges non in plenis
comitiis, sed in regali senatu sancitas fuisse, id quod subactus usu rerum oculus facile
discernere potest.
§ 25 Interna gubernii forma fuit vitiosa.
1 Internum
98012. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
rex ipse, alias quidam e statibus leges proponebant, mutuo tamen semper assensu
perferebantur. 19 Testantur id laudatorum jam regum libri luculenter,
quamquam nolim inficiari multas ex iis, quae libris his continentur, leges non in plenis
comitiis, sed in regali senatu sancitas fuisse, id quod subactus usu rerum oculus facile
discernere potest.
§ 25 Interna gubernii forma fuit vitiosa.
1 Internum negotiorum statum periodo hoc
98013. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
modici B
perturbavit quod nec politica a judicialibus negotia satis separata, nec potestatis
seu executivae seu judicialis exercitium debite ordinatum fuerit. 2 Civium
enim causas iudices jam majores villae, jam richtardi in veteribus litteris compellati
decretorie dirimebant, ita, ut sententias ipsorum nullas potuerint appellari, sed si quae
pars sententia hujus judicis se gravatam existimabat, ipsum judicem coram rege convenire
debuerit (a).
3 Comites castrorum
98014. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
4 Nobiles usque Andream II sicut sub nullius alterius, quam regis vexillo
militare, ita nullius praeter regem judicium agnoscere inter praecipuas status sui
praerogativas reputabant (c). 5 Voluit quidem mederi defectui huic Colomannus
per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas cujuscunque
status nobilium causas cognoscat (d). 6 Verum judicium hoc vel jam antea, vel
certe per primum Andreae II decretum debuit aboleri, cum nulla amplius ejus sive in hoc, sive
in posterioribus
98015. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
huic Colomannus
per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas cujuscunque
status nobilium causas cognoscat (d). 6 Verum judicium hoc vel jam antea, vel
certe per primum Andreae II decretum debuit aboleri, cum nulla amplius ejus sive in hoc, sive
in posterioribus decretis memoria occurrat majoresque nobilium causae iterum ad tribunal
regium revocentur, sola minorum causarum cognitione palatino delata.
7 Nullum etiam inter regem et ultimam effectuantem iurisdictionem
intermedium
98016. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas cujuscunque
status nobilium causas cognoscat (d). 6 Verum judicium hoc vel jam antea, vel
certe per primum Andreae II decretum debuit aboleri, cum nulla amplius ejus sive in hoc, sive
in posterioribus decretis memoria occurrat majoresque nobilium causae iterum ad tribunal
regium revocentur, sola minorum causarum cognitione palatino delata.
7 Nullum etiam inter regem et ultimam effectuantem iurisdictionem
intermedium corpus fuit per quod
98017. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
occurrat majoresque nobilium causae iterum ad tribunal
regium revocentur, sola minorum causarum cognitione palatino delata.
7 Nullum etiam inter regem et ultimam effectuantem iurisdictionem
intermedium corpus fuit per quod tamquam vehiculum reges sua in effectum legum mandata ad
subalternas jurisdictiones dimitterent, quod ab his de effectuatis regiis mandatis rationem
exigeret, regemque de eo reddideret certiorem. 8 Itaque reges ipsi sua partim
per praecones, partim per cursores publicos mandata subalternis
98018. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
pro causis nobilium.
16 (e) Plena est exemplorum ejusmodi historia, quibus rex refractarios
comites armis compescere debuit.
§ 26 Aerarii et proventuum forma.
1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali
condam domui obvenerat et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat.
2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam sub S. Stephano
exigebatur. 3 Colomannus ultra hos
98019. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
tantum arbitrio obnoxium militem habebant.
9 Haec erat illa militia, cui S. Stephanus sororium suum Petrum, postea
regem, praefecerat (a). 10 Hujus potissimum militis ope reges cum potentiores
dynastas, tum ipsam copiosam minorem nobilitatem, in officio continebant. 11
His copiis minora, quin nobilitatem armare continuo debebant, bella saepe confecerunt.
12 Verum successores S. Stephani in terris populisque castrorum donandis
adeo nimii fuere ut jam sub Andrea II parum de iis
98020. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
potissimum militis ope reges cum potentiores
dynastas, tum ipsam copiosam minorem nobilitatem, in officio continebant. 11
His copiis minora, quin nobilitatem armare continuo debebant, bella saepe confecerunt.
12 Verum successores S. Stephani in terris populisque castrorum donandis
adeo nimii fuere ut jam sub Andrea II parum de iis superesset. 13 Processerat
quidem jam Andreas ipse ad castrensium populorum revindicationem (b). 14 Ast
perturbato toto regiminis sui cursu vix aliquid hac in re
98021. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
in terris populisque castrorum donandis
adeo nimii fuere ut jam sub Andrea II parum de iis superesset. 13 Processerat
quidem jam Andreas ipse ad castrensium populorum revindicationem (b). 14 Ast
perturbato toto regiminis sui cursu vix aliquid hac in re praestitisse videtur, cum
irruentibus postea sub filio ejus Bela IV Tartaris hic vix exiguum proprii militis numerum
cogere potuerit. 15 Et haec causa fuerit, quod deinde, in comitiis nempe
1262. (c), jam status ipsi, ut occupato per privatos castrorum
98022. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
(b). 14 Ast
perturbato toto regiminis sui cursu vix aliquid hac in re praestitisse videtur, cum
irruentibus postea sub filio ejus Bela IV Tartaris hic vix exiguum proprii militis numerum
cogere potuerit. 15 Et haec causa fuerit, quod deinde, in comitiis nempe
1262. (c), jam status ipsi, ut occupato per privatos castrorum terrae restituantur,
decreverint. 16 Et poterat certe Bela post grave illud nobilitatis excidium,
vetus terrarum populorumque castrensium institutum redintegrare, sicque regiam
98023. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
fuisse
omnia monumenta testantur.
19 (a) Chronicon Melicense a Prayo citatum: "Quem (Petrum) ad
se vocatum jam dudum exercitui suo praefecerat ducem". 20 Somniant proinde
illi, qui jam in prima regum periodo stipendiariam militiam quaerunt.
21 (b) In Ritu Expl. Verit. § 361. dicitur: "Cum esset edictum
a rege Andrea quod terrae castrorum a quocunque violenter occupatae, restituentur."
22 (c) Vide in
98024. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
19 (a) Chronicon Melicense a Prayo citatum: "Quem (Petrum) ad
se vocatum jam dudum exercitui suo praefecerat ducem". 20 Somniant proinde
illi, qui jam in prima regum periodo stipendiariam militiam quaerunt.
21 (b) In Ritu Expl. Verit. § 361. dicitur: "Cum esset edictum
a rege Andrea quod terrae castrorum a quocunque violenter occupatae, restituentur."
22 (c) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 138. decreti hujus
articulum 5-um et notam (d).
98025. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
qui jam in prima regum periodo stipendiariam militiam quaerunt.
21 (b) In Ritu Expl. Verit. § 361. dicitur: "Cum esset edictum
a rege Andrea quod terrae castrorum a quocunque violenter occupatae, restituentur."
22 (c) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 138. decreti hujus
articulum 5-um et notam (d).
§ 27 Id tamen de iure tantum intelligi debet, de facto saepe inter arbitrarium imperium,
oligarchiam et democratiam militarem fluctuavit.
98026. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
se habuisse is facile deprehendet qui sincera gestarum hac aetate
rerum momenta attentius tantisper expenderit; nimirum dispersa per sedes suas minor nobilitas
infirma utique et cum optimatum potentiae, tum arbitrario regum imperio obnoxia fuit.
3 Ast ubi seu in comitiis seu in exercitu tota coivit, cum illa ipsum
militiae regni corpus effecerit, poterat, si unita fuisset, summam rerum semper ad se
pertrahere. 4 Naturale itaque fuit ut ad id impediendum et procerum et regis
summum semper studium fuerit minorem in
98027. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
is facile deprehendet qui sincera gestarum hac aetate
rerum momenta attentius tantisper expenderit; nimirum dispersa per sedes suas minor nobilitas
infirma utique et cum optimatum potentiae, tum arbitrario regum imperio obnoxia fuit.
3 Ast ubi seu in comitiis seu in exercitu tota coivit, cum illa ipsum
militiae regni corpus effecerit, poterat, si unita fuisset, summam rerum semper ad se
pertrahere. 4 Naturale itaque fuit ut ad id impediendum et procerum et regis
summum semper studium fuerit minorem in diversa studia
98028. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ubi seu in comitiis seu in exercitu tota coivit, cum illa ipsum
militiae regni corpus effecerit, poterat, si unita fuisset, summam rerum semper ad se
pertrahere. 4 Naturale itaque fuit ut ad id impediendum et procerum et regis
summum semper studium fuerit minorem in diversa studia distrahere nobilitatem.
5 Ut id efficiant, proceres primum pauperiores ex iis bene multos in
aulicum suum comitatum cooptare coeperunt. 6 Cum pars dignationis haeri in
ejus etiam familiares dimanat, subinde plures etiam e
98029. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
rerum semper ad se
pertrahere. 4 Naturale itaque fuit ut ad id impediendum et procerum et regis
summum semper studium fuerit minorem in diversa studia distrahere nobilitatem.
5 Ut id efficiant, proceres primum pauperiores ex iis bene multos in
aulicum suum comitatum cooptare coeperunt. 6 Cum pars dignationis haeri in
ejus etiam familiares dimanat, subinde plures etiam e melioribus nobilium
domibus aulas procerum honoris causa assectabantur. 7 Alios
98030. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
et procerum et regis
summum semper studium fuerit minorem in diversa studia distrahere nobilitatem.
5 Ut id efficiant, proceres primum pauperiores ex iis bene multos in
aulicum suum comitatum cooptare coeperunt. 6 Cum pars dignationis haeri in
ejus etiam familiares dimanat, subinde plures etiam e melioribus nobilium
domibus aulas procerum honoris causa assectabantur. 7 Alios terrarum
largitione, alios oblato adversus injurias aliorum potiorum patrocinio optimates in
98031. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
in
ejus etiam familiares dimanat, subinde plures etiam e melioribus nobilium
domibus aulas procerum honoris causa assectabantur. 7 Alios terrarum
largitione, alios oblato adversus injurias aliorum potiorum patrocinio optimates in partes
suas perduxerunt. 8 Ita, cum magna minoris nobilitatis pars variis proceribus
se obnoxiam fecisset, valuit jam utique etiam in comitiis optimatum contra reliquam nullis
adhuc partibus addictam nobilitatem authoritas. 9 Quodsi enim aliquot
98032. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
causa assectabantur. 7 Alios terrarum
largitione, alios oblato adversus injurias aliorum potiorum patrocinio optimates in partes
suas perduxerunt. 8 Ita, cum magna minoris nobilitatis pars variis proceribus
se obnoxiam fecisset, valuit jam utique etiam in comitiis optimatum contra reliquam nullis
adhuc partibus addictam nobilitatem authoritas. 9 Quodsi enim aliquot
numerosae nobilitatis clientela suffulti proceres consenserunt, non erat iis difficile
aliquam insuper nobilitatis nullis adhuc partibus obnoxiae
98033. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
adhuc partibus addictam nobilitatem authoritas. 9 Quodsi enim aliquot
numerosae nobilitatis clientela suffulti proceres consenserunt, non erat iis difficile
aliquam insuper nobilitatis nullis adhuc partibus obnoxiae partem pollicitationibus aliisque
artibus in suam sententiam pertrahere, sicque determinationes comitiorum pro arbitrio
moderari. 10 Et tunc aristocratia iterum in oligarchiam inclinavit.
11 Si contra rex primum ipsos potentiores proceres in varia studia
distraxit, tum qua popularitate
98034. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
consenserunt, non erat iis difficile
aliquam insuper nobilitatis nullis adhuc partibus obnoxiae partem pollicitationibus aliisque
artibus in suam sententiam pertrahere, sicque determinationes comitiorum pro arbitrio
moderari. 10 Et tunc aristocratia iterum in oligarchiam inclinavit.
11 Si contra rex primum ipsos potentiores proceres in varia studia
distraxit, tum qua popularitate sua, qua terrarum, quae per notam aut defectum semper
copiosae ad eum devolvebantur, largitione, qua denique minorum nobilium ad
98035. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
partem pollicitationibus aliisque
artibus in suam sententiam pertrahere, sicque determinationes comitiorum pro arbitrio
moderari. 10 Et tunc aristocratia iterum in oligarchiam inclinavit.
11 Si contra rex primum ipsos potentiores proceres in varia studia
distraxit, tum qua popularitate sua, qua terrarum, quae per notam aut defectum semper
copiosae ad eum devolvebantur, largitione, qua denique minorum nobilium ad eminentiora
officia nominatione horum animos sibi devinxit, tum constitutio pronis in regem
98036. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
proceres in varia studia
distraxit, tum qua popularitate sua, qua terrarum, quae per notam aut defectum semper
copiosae ad eum devolvebantur, largitione, qua denique minorum nobilium ad eminentiora
officia nominatione horum animos sibi devinxit, tum constitutio pronis in regem nobilitatis
studiis in arbitrariam gubernii formam inclinare solebat.
12 Si denique exacerbata injuriis seu regum, seu optimatum nobilitas in
unum consensit, tum res ad militarem spectare coepit democratiam.
13 Imo cum tota
98037. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
distraxit, tum qua popularitate sua, qua terrarum, quae per notam aut defectum semper
copiosae ad eum devolvebantur, largitione, qua denique minorum nobilium ad eminentiora
officia nominatione horum animos sibi devinxit, tum constitutio pronis in regem nobilitatis
studiis in arbitrariam gubernii formam inclinare solebat.
12 Si denique exacerbata injuriis seu regum, seu optimatum nobilitas in
unum consensit, tum res ad militarem spectare coepit democratiam.
13 Imo cum tota haec periodus frequentissimis propter
98038. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
minorum nobilium ad eminentiora
officia nominatione horum animos sibi devinxit, tum constitutio pronis in regem nobilitatis
studiis in arbitrariam gubernii formam inclinare solebat.
12 Si denique exacerbata injuriis seu regum, seu optimatum nobilitas in
unum consensit, tum res ad militarem spectare coepit democratiam.
13 Imo cum tota haec periodus frequentissimis propter non definitum regiae
successionis ordinem civilibus bellis agitata fuerit, plurimis per hoc tempus annis mera
viguit anarchia.
98039. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
3 Porro communio potestatis iudicialis planam regibus viam effecit eos, qui
suo ad arbitrariam potestatem nisui maxime adversabantur, per judiciarias sententias
opprimendi, praesertim cum vix adhuc aliquae fixae civiles leges exstiterint adeoque
sententiae in casibus, ubi nulla adhuc consvetudo emerserat, arbitrarie tantum pronunciari
solverint.
3-o Nullum inter corpora legislativa aequilibrium.
4 Dein nec id uspiam adhuc definitum fuit, quam rex, quam optimates, quam
98040. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
adhuc consvetudo emerserat, arbitrarie tantum pronunciari
solverint.
3-o Nullum inter corpora legislativa aequilibrium.
4 Dein nec id uspiam adhuc definitum fuit, quam rex, quam optimates, quam
denique nobiles in legislationis exercitio partem habere debeant, id est, nullum inter ipsa
legislativa corpora aequilibrium exstitit. 5 Immo ne id ipsum quidem, quod
natio communem cum principe habent legislativam potestatem, ullibi hactenus in publicas
tabulas relatum
98041. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
quam optimates, quam
denique nobiles in legislationis exercitio partem habere debeant, id est, nullum inter ipsa
legislativa corpora aequilibrium exstitit. 5 Immo ne id ipsum quidem, quod
natio communem cum principe habent legislativam potestatem, ullibi hactenus in publicas
tabulas relatum fuit.
4-o Nulla edendorum suffragiorum norma.
6 Nulla etiam certa edendorum suffragiorum norma constituta seu, quod idem
est, libertas suffragiorum numquam stabilita fuit, ut adeo inter
98042. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Caeterum usum quidem inauguralis juramenti mature, quippe jam saeculo
XII, invaluisse constat. 10 Verum usus inauguralis diplomatis, quo
constitutio aut renovata, aut ab experientia praeteriti regni magis explanata, quo omnia ea,
quae decessor suus in ejus obversum egerat, antiquata, novus vero rex ad ea vitanda per
expressum obstrictus fuisset, tota prima periodo necdum viguit.
Infirma constitutionis praesidia.
11 Quod summum est, quatuor illa, quibus Hungari
98043. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
a) Inaugurale sacramentum.
12 Inauguralis enim juramenti reges nullam habuisse rationem supra
ostendimus.
b) Poena excommunicationis.
13 Anathematis poena suum in Andrea II effectum reipse produxit.
14 Cum enim posterius etiam 1231. decretum infregisset, Robertus
archiepiscopus Strigoniensis eum, licet ob violatas potissimum ecclesiasticas immunitates,
interdicti ecclesiastici telo 1233. reipsa percussit, cujus veniam
98044. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
infregisset, Robertus
archiepiscopus Strigoniensis eum, licet ob violatas potissimum ecclesiasticas immunitates,
interdicti ecclesiastici telo 1233. reipsa percussit, cujus veniam cum medio Jacobi
Praenestini legati Pontifici obtinuisset, reliquo, quo vixit, triennio nihil in civilibus
etiam rebus innovasse comperitur. 15 Verum remedium hoc, quod nonnisi in
extremis casibus adversus reges adhiberi poterat, nuspiam postea usitatum fuisse legimus
adeoque nec hoc stabilem constitutioni procurare potuit securitatem.
98045. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
immunitates,
interdicti ecclesiastici telo 1233. reipsa percussit, cujus veniam cum medio Jacobi
Praenestini legati Pontifici obtinuisset, reliquo, quo vixit, triennio nihil in civilibus
etiam rebus innovasse comperitur. 15 Verum remedium hoc, quod nonnisi in
extremis casibus adversus reges adhiberi poterat, nuspiam postea usitatum fuisse legimus
adeoque nec hoc stabilem constitutioni procurare potuit securitatem.
c) Authoritas palatini.
16 Palatini dignitatem ea
98046. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
constitutioni procurare potuit securitatem.
c) Authoritas palatini.
16 Palatini dignitatem ea adhuc aetate ad regiam adtinuisse nominationem
Andreae decreti de 1231. articulus 3-us evincit; quid itaque spei locari potuit in eo qui
suum regi munus debebat, cujus exauctoratio ab hujus nutu pendebat?
d) Libera resistendi facultas.
17 Ut regi constitutionem violanti absque infidelitatis nota resistere
liceat, cautela haec poterat
98047. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
absque infidelitatis nota resistere
liceat, cautela haec poterat quidem constitutionem efficaciter sustinere, si
inter Hungaros unio et concordia viguisset. 18 Nunc divisis continuo partim
inter optimates et nobilitatem, partim in singulo hoc corpore inter se ipsos studiis,
clausula haec non constitutionis stabilitatem, sed funesta saepius civilia bella
produxit.
e) Negatum ante coronationem regiae potestatis exercitium.
19 Unicum illud
98048. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
nullum regiae potestatis actum legitimo possit exercere, nulla vero pro legitima
coronatione habeatur, nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam
periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum
neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus
coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant
enim, donec eam in potestate habebant, occasione singulae coronationis constitutionem regni
sui seu renovare,
98049. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
exercere, nulla vero pro legitima
coronatione habeatur, nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam
periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum
neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus
coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant
enim, donec eam in potestate habebant, occasione singulae coronationis constitutionem regni
sui seu renovare, seu explanare magis, seu novis fulcire
98050. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum
neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus
coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant
enim, donec eam in potestate habebant, occasione singulae coronationis constitutionem regni
sui seu renovare, seu explanare magis, seu novis fulcire praesidiis, et si rex haec acceptare
noluisset, poterant illi coronationem, id est, legale regiae potestatis exercitium negare; et
tamen nulla
98051. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
si rex haec acceptare
noluisset, poterant illi coronationem, id est, legale regiae potestatis exercitium negare; et
tamen nulla de reservata statibus coronae conservatione alia provisio tota hac epocha
reperitur, ita ut jam Emerici regis vidua eam una cum reliquis clenodiis in Austriam
transferre potuerit. 22 Immo ne usus quidem inaugurale aliquod diploma edendi
aut Andreanam adminus constitutionem iuramento firmandi, hac adhuc epocha, ut jam ostendimus,
obtinuit.
23 Quid itaque mirum si reclamata licet
98052. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Immo ne usus quidem inaugurale aliquod diploma edendi
aut Andreanam adminus constitutionem iuramento firmandi, hac adhuc epocha, ut jam ostendimus,
obtinuit.
23 Quid itaque mirum si reclamata licet semper, quae sola S. Stephano
stabilita fuit quaeve in ordinata monarchiae aristocratia temperata gubernii forma
consistebat, si re ipsa raro fuerit observata, plerumque aut arbitraria regis potestas, aut
aliquot potentiorum magnatum oligarchiae, anarchia vero saepissime viguerit.
24 (a) Vide in
98053. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
fuit quaeve in ordinata monarchiae aristocratia temperata gubernii forma
consistebat, si re ipsa raro fuerit observata, plerumque aut arbitraria regis potestas, aut
aliquot potentiorum magnatum oligarchiae, anarchia vero saepissime viguerit.
24 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 150-a diploma Andreae
II de 1203. e quo patet quam necessaria fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc ut rex
regiam potestatem legitime capessat.
§ 29
98054. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
II de 1203. e quo patet quam necessaria fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc ut rex
regiam potestatem legitime capessat.
§ 29 Hungariam epocha hac maxime afflixit quod reges executiva sua in potestate per
prodigam bonorum et exemptionum largitione abusi sint.
1 Maxima rei hujus causa in eo consistebat quod populus Hungaricus falsam
illam de executiva principis potestate idaeam sibi formarit, quasi is eo potissimum nomine
imperaret
98055. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
capessat.
§ 29 Hungariam epocha hac maxime afflixit quod reges executiva sua in potestate per
prodigam bonorum et exemptionum largitione abusi sint.
1 Maxima rei hujus causa in eo consistebat quod populus Hungaricus falsam
illam de executiva principis potestate idaeam sibi formarit, quasi is eo potissimum nomine
imperaret ut singulis subditis eos, quos postulaverint, favores impertiatur: immo reges in eo
reipsa praecipuum regiae potestatis
98056. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
1 Maxima rei hujus causa in eo consistebat quod populus Hungaricus falsam
illam de executiva principis potestate idaeam sibi formarit, quasi is eo potissimum nomine
imperaret ut singulis subditis eos, quos postulaverint, favores impertiatur: immo reges in eo
reipsa praecipuum regiae potestatis exercitium situm esse existimarint. 2
Inde evenit ut, cum tabula fori, pontium et portuum, id est census fori, telonii et nauli
praecipuus adhuc esset regi proventus, ab his non modo civitates et liberae villae, sed
98057. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
denique e tertia attrito aerario regio successores contra decessorum, saepe ipsi reges contra
propria privilegia agere. 4 Auxit mala reipublicae praecipue illud quod reges
pravo privilegia tam facile et elargiendi et infringendi usui insveti id ipsum subinde in
legibus publicis factitarint easdemque sicut ea, qua per status offerebantur, forma metu
armatae multitudinis facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo
infringendi nil pensi duxerunt. 5 Atque inde orta fuit perpetua illa inter
98058. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
sicut ea, qua per status offerebantur, forma metu
armatae multitudinis facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo
infringendi nil pensi duxerunt. 5 Atque inde orta fuit perpetua illa inter
status et reges diffidentia quae subsistente in parte causa ne nostra quidam adhuc aetate
plene evelli potuit, cui tamen facile obveniri potuisset si natio propriam utilitatem causae
publicae sacrificere edocta prodigalitatem regum in collationibus bonorum et
officiorum ipsa non
98059. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Atque inde orta fuit perpetua illa inter
status et reges diffidentia quae subsistente in parte causa ne nostra quidam adhuc aetate
plene evelli potuit, cui tamen facile obveniri potuisset si natio propriam utilitatem causae
publicae sacrificere edocta prodigalitatem regum in collationibus bonorum et
officiorum ipsa non provocasset, privilegiorum vero, qua parte exemptionem a lege communi
significant, elargitionem, adeoque a communibus etiam oneribus immunitationem, simpliciter
interdixisset.
98060. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
secundae periodi emendati fuerunt.
1 Verum tenebrosis illis et pure militaribus temporibus necdum tanta per
Europam lux diffusa fuit ut ordinata aliqua et stabilis imperii forma constitui potuerit.
2 Altera epocha, qua exstincta in masculo Arpadiana stirpe ius electionis ad
status recidit, poterant status singulum nec electum regem novis pactis obstringere;
poterant eam, quae sibi collibuit, occasione singulae electionis constitutionem efformare;
poterant denique, si priorem retinere visum fuit,
98061. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
stabilitus fuisset, Andreae III
filia sua Elisabetha, quam ex Clara Euphemia, comitis Goritiensis filia, suscepit, et hac
demum sine haeredum solatio sublata, Carolus I succedere debuisset. 6 Status
ut jus electionis sibi vendicent, alii in Venceslaum, alii in Ottonem, utrumque a masculis
Arpadianis regibus agnatione remotiorem, alii in Carolum ipsum vota
contulerunt. 7 E controversia hac civile, quod toto decennio Hungariam
misere afflixit, bellum enatum fuit.
98062. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Andreae III
filia sua Elisabetha, quam ex Clara Euphemia, comitis Goritiensis filia, suscepit, et hac
demum sine haeredum solatio sublata, Carolus I succedere debuisset. 6 Status
ut jus electionis sibi vendicent, alii in Venceslaum, alii in Ottonem, utrumque a masculis
Arpadianis regibus agnatione remotiorem, alii in Carolum ipsum vota
contulerunt. 7 E controversia hac civile, quod toto decennio Hungariam
misere afflixit, bellum enatum fuit. 8 Lassi
98063. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
et hac
demum sine haeredum solatio sublata, Carolus I succedere debuisset. 6 Status
ut jus electionis sibi vendicent, alii in Venceslaum, alii in Ottonem, utrumque a masculis
Arpadianis regibus agnatione remotiorem, alii in Carolum ipsum vota
contulerunt. 7 E controversia hac civile, quod toto decennio Hungariam
misere afflixit, bellum enatum fuit. 8 Lassi tandem tot calamitatibus status
in partes Caroli concesserunt, ut hac ratione et foeminei Arpadiam sexus
98064. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Arpadianis regibus agnatione remotiorem, alii in Carolum ipsum vota
contulerunt. 7 E controversia hac civile, quod toto decennio Hungariam
misere afflixit, bellum enatum fuit. 8 Lassi tandem tot calamitatibus status
in partes Caroli concesserunt, ut hac ratione et foeminei Arpadiam sexus rationem habuisse
et tamen iure suo electionis usi fuisse videantur. 9 Litem vero cum
Pontifice ita composuerunt ut ille ius electionis statuum, hi ius confirmationis Pontificum
98065. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et tamen iure suo electionis usi fuisse videantur. 9 Litem vero cum
Pontifice ita composuerunt ut ille ius electionis statuum, hi ius confirmationis Pontificum
agnoverint.
§ 31 Legitimae S. regni coronae alia in coronatione Caroli per nuncium Pontificium
substituitur.
1 Carolus, quod Ladislaus Vajvoda sublatam restituere nollet coronam, ut
se quoquomodo firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem
regni coronam
98066. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
genuine explicatur.
3 Ita primum, quod de peracta alicujus regis coronatione tenemus, publicum
instrumentum de illegitima hac Caroli coronatione confectum est; ita etiam primum sub hoc
rege diplomaticum habemus argumentum instituti illius (in publicas enim leges ne tota quidem
adhuc secunda periodo relatum est) quod coronatio nulla alia quam specifica illa S. Stephani
corona peragi, nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae potestatis actum legitime possit
exercere. 4 Episcopi tamen (c), imo
98067. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
efficiaciorem sancire potuerunt legem quam illam ut rex ante coronationem nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 9 Verum ne haec quidem plenam
adhuc statibus securitatem praestare poterant nisi vim coronationis ad specificam aliquam,
quam in potestate sua habeant, coronam reservavissent; secus enim candidatus ille, qui eum,
penes quem jus coronandi fuit, et aliquam popularium partem in suam traduxerat partem,
qualicunque corona inaugurationem peragere sicque et vim instituti hujus et ipsum jus
electionis
98068. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Verum ne haec quidem plenam
adhuc statibus securitatem praestare poterant nisi vim coronationis ad specificam aliquam,
quam in potestate sua habeant, coronam reservavissent; secus enim candidatus ille, qui eum,
penes quem jus coronandi fuit, et aliquam popularium partem in suam traduxerat partem,
qualicunque corona inaugurationem peragere sicque et vim instituti hujus et ipsum jus
electionis statuum eludere potuisset. 10 Ubi e converso stabilito semel hoc
instituto non poterat electus etiam rex reale potestatis exercitium
98069. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et vim instituti hujus et ipsum jus
electionis statuum eludere potuisset. 10 Ubi e converso stabilito semel hoc
instituto non poterat electus etiam rex reale potestatis exercitium adire donec coronetur;
non poterat coronari donec status specificae hujus, quam in potestate habebant, coronae usum
eidem concedant, status autem id concedere non solebant donec electus promptum se non
exhibuit inaugurale nuncupandi sacramentum.
11 Et haec est vis instituti hujus, non populare (ut ignari rerum
nostrarum
98070. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
solent) praejudicium, non vanum spectandorum inauguralium
solennium desiderium. 12 Hoc est palladium illud quod nutantem jam saepius
constitutionem regni sustinuit, quandoque jam prostratam erexit. 13 Duo
tantum sunt quae hac adhuc aetate in instituto hoc desiderabantur: primum quod de eo, ne
corona potestati statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit;
asservabatur enim in sacristia Albensi absque ulla alia securitate (e)
31.13 (e): (a) B
98071. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni sustinuit, quandoque jam prostratam erexit. 13 Duo
tantum sunt quae hac adhuc aetate in instituto hoc desiderabantur: primum quod de eo, ne
corona potestati statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit;
asservabatur enim in sacristia Albensi absque ulla alia securitate (e)
31.13 (e): (a) B
. 14 Deinde quod in casum protrahendae in longius tempus (quod
legitima etiam de causa quandoque evenire potest) coronationis ad
98072. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ne
corona potestati statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit;
asservabatur enim in sacristia Albensi absque ulla alia securitate (e)
31.13 (e): (a) B
. 14 Deinde quod in casum protrahendae in longius tempus (quod
legitima etiam de causa quandoque evenire potest) coronationis ad evitanda interregni mala,
nulla facta fecisse provisio comperiatur.
15 (a) Docet id instrumentum
98073. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit;
asservabatur enim in sacristia Albensi absque ulla alia securitate (e)
31.13 (e): (a) B
. 14 Deinde quod in casum protrahendae in longius tempus (quod
legitima etiam de causa quandoque evenire potest) coronationis ad evitanda interregni mala,
nulla facta fecisse provisio comperiatur.
15 (a) Docet id instrumentum coronationis in
98074. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in longius tempus (quod
legitima etiam de causa quandoque evenire potest) coronationis ad evitanda interregni mala,
nulla facta fecisse provisio comperiatur.
15 (a) Docet id instrumentum coronationis in Vestigiis
Diaetarum pag. 178. ubi dicitur: "ut tale novum (diadema) illi antiquo, dum (id est,
donec) sic detinetur, succederet, ac accederet liberatio."
16 (b) Docetur id proprie Caroli I instrumento in Vestigiis
98075. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Docet id instrumentum coronationis in Vestigiis
Diaetarum pag. 178. ubi dicitur: "ut tale novum (diadema) illi antiquo, dum (id est,
donec) sic detinetur, succederet, ac accederet liberatio."
16 (b) Docetur id proprie Caroli I instrumento in Vestigiis
Diaetarum pag. 176-a.
17 (c) In eodem instrumento ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum
reverentiae atque authoritatis ex dicti regni incolarum opinione defertur, quasi in ea sit
jus regium constitutum."
98076. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ubi dicitur: "ut tale novum (diadema) illi antiquo, dum (id est,
donec) sic detinetur, succederet, ac accederet liberatio."
16 (b) Docetur id proprie Caroli I instrumento in Vestigiis
Diaetarum pag. 176-a.
17 (c) In eodem instrumento ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum
reverentiae atque authoritatis ex dicti regni incolarum opinione defertur, quasi in ea sit
jus regium constitutum."
18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut
98077. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b) Docetur id proprie Caroli I instrumento in Vestigiis
Diaetarum pag. 176-a.
17 (c) In eodem instrumento ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum
reverentiae atque authoritatis ex dicti regni incolarum opinione defertur, quasi in ea sit
jus regium constitutum."
18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut
opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo
exstitimus coronati."
19 (e)
98078. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pag. 176-a.
17 (c) In eodem instrumento ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum
reverentiae atque authoritatis ex dicti regni incolarum opinione defertur, quasi in ea sit
jus regium constitutum."
18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut
opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo
exstitimus coronati."
19 (e) In laudato coronationis instrumento ibidem pag. 177-a dicitur:
"regale
98079. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in ea sit
jus regium constitutum."
18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut
opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo
exstitimus coronati."
19 (e) In laudato coronationis instrumento ibidem pag. 177-a dicitur:
"regale diadema (...) quod in Albensi ecclesia summa cum diligentia asservabatur."
20 Debuerunt id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in
suam plene redigere potestatem cum in
98080. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
instrumento ibidem ita loquitur: "Ut
opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo
exstitimus coronati."
19 (e) In laudato coronationis instrumento ibidem pag. 177-a dicitur:
"regale diadema (...) quod in Albensi ecclesia summa cum diligentia asservabatur."
20 Debuerunt id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in
suam plene redigere potestatem cum in alio, nempe Uladislai Poloni coronationis instrumento,
in Vestigiis Diaetarum
98081. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
coronati."
19 (e) In laudato coronationis instrumento ibidem pag. 177-a dicitur:
"regale diadema (...) quod in Albensi ecclesia summa cum diligentia asservabatur."
20 Debuerunt id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in
suam plene redigere potestatem cum in alio, nempe Uladislai Poloni coronationis instrumento,
in Vestigiis Diaetarum pag. 238-a dicatur: "Sublata (per Elisabetham) de castro
Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere."
98082. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(e) In laudato coronationis instrumento ibidem pag. 177-a dicitur:
"regale diadema (...) quod in Albensi ecclesia summa cum diligentia asservabatur."
20 Debuerunt id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in
suam plene redigere potestatem cum in alio, nempe Uladislai Poloni coronationis instrumento,
in Vestigiis Diaetarum pag. 238-a dicatur: "Sublata (per Elisabetham) de castro
Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere."
21 Apparet itaque aetate hac ne
98083. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"regale diadema (...) quod in Albensi ecclesia summa cum diligentia asservabatur."
20 Debuerunt id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in
suam plene redigere potestatem cum in alio, nempe Uladislai Poloni coronationis instrumento,
in Vestigiis Diaetarum pag. 238-a dicatur: "Sublata (per Elisabetham) de castro
Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere."
21 Apparet itaque aetate hac ne conservatorum quidem coronae institutum
viguisse.
98084. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale
quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec
aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui
Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
propius
32.2 propius: proprius B
regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae
98085. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rebus curam impendere, sine
omni contradictione permittantur," e duobus, inquam, his textibus, quanta sub finem primae
periodi viguerit oligarchia quamve depressus fuerit nobilium status, satis apparet.
Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit.
4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5 Redactis enim in
ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates
et nobiles aequilibrium reduxit.
98086. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
periodi viguerit oligarchia quamve depressus fuerit nobilium status, satis apparet.
Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit.
4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5 Redactis enim in
ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates
et nobiles aequilibrium reduxit.
A comitiis celebrandis alienus fuit.
6 An tamen utrosque in constitutionali
98087. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Redactis enim in
ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates
et nobiles aequilibrium reduxit.
A comitiis celebrandis alienus fuit.
6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio
conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id est octavo post
legitimam suam coronationem anno, per praelatos regni sub poena excommunicationis ad
indicenda comitia cogi debuit. 8 An
98088. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
excommunicationis ad
indicenda comitia cogi debuit. 8 An tamen eadem reipsa celebraverit, non
constat. 9 Post 20 enim annos, id est 1338, praelati apud Pontificem denuo
conqueruntur: "Regem, a quo rerum potiretur, generales ordinum conventus vetare, in quibus
regni status ex consvetudine hactenus temperari consveverit" (d). 10 Adeo
nempe mance concepta fuit constitutio regni ut praecipuum comitia agendi legesque in iisdem
ferendi jus in ea diserte expressum non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad
98089. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
denuo
conqueruntur: "Regem, a quo rerum potiretur, generales ordinum conventus vetare, in quibus
regni status ex consvetudine hactenus temperari consveverit" (d). 10 Adeo
nempe mance concepta fuit constitutio regni ut praecipuum comitia agendi legesque in iisdem
ferendi jus in ea diserte expressum non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad consvetudinem
debuerit provocari.
Subditos nobilium primus tributo subjici procuravit.
11 Egit tandem Carolus jam sub
98090. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Regem, a quo rerum potiretur, generales ordinum conventus vetare, in quibus
regni status ex consvetudine hactenus temperari consveverit" (d). 10 Adeo
nempe mance concepta fuit constitutio regni ut praecipuum comitia agendi legesque in iisdem
ferendi jus in ea diserte expressum non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad consvetudinem
debuerit provocari.
Subditos nobilium primus tributo subjici procuravit.
11 Egit tandem Carolus jam sub finem vitae suae comitia 1342,
98091. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
diserte expressum non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad consvetudinem
debuerit provocari.
Subditos nobilium primus tributo subjici procuravit.
11 Egit tandem Carolus jam sub finem vitae suae comitia 1342, sed et in
his pervicit novam illam contra omnia vetera instituta legem ut a subditis privatorum
tributum lucri camerae legitime exigi possit (e).
Insurrectiones extra comitia decrevisse videtur.
12 Cum regem hunc
98092. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hic ipsum insurrectionis objectum extra comitia definivisse.
13 Atque ita sub Carolo I constitutionem regni nec explanatam, nec novis
fulcitam fuisse praesidiis, imo illam ad arbitrarium imperium admodum inclinasse apparet.
14 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum diploma et clausulam hanc
p. 174.
15 (b) Vide ibidem diploma et clausulam hanc pag. 158.
16 (c) Vide ibidem instrumentum pag. 181.
17 (d) Vide ibidem instrumentum pag.
98093. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnum defertur (a).
2 Verum ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de
progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum
fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento
hoc cum dignitate exprimatur, et quod Carolus ipse id agnoverit qui se postea bis adhuc
coronari, nulli autem posterioris electionis et coronationis instrumento clausulam
successionis inseri procuraverit. 4 Agnovit etiam per id quod filium suum
98094. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nulli autem posterioris electionis et coronationis instrumento clausulam
successionis inseri procuraverit. 4 Agnovit etiam per id quod filium suum
Ludovicum se adhuc vivo coronari summis studiis, etsi irrito conatu adlaboraverit.
5 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 157.
§ 34 In coronatione sacramentum nuncupavit, diploma tamen inaugurale non edidit.
1 Apparet itaque ipsum etiam Ludovicum non
98095. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etiam per id quod filium suum
Ludovicum se adhuc vivo coronari summis studiis, etsi irrito conatu adlaboraverit.
5 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 157.
§ 34 In coronatione sacramentum nuncupavit, diploma tamen inaugurale non edidit.
1 Apparet itaque ipsum etiam Ludovicum non successionis, sed electionis
via regnum adivisse (a); quod occassione inaugurationis suae sacramentum dixerit, nullum
quidem
98096. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
usus
viguerit. 4 Et cum a nullo ante Ludovicum I regem Andreanam constitutionem
confirmatam fuisse hactenus compertum sit, justum certe de illa Verböczii sententia part.
2-a tit. 14-o § 12-o dubium surgit quod omnes Andreae II successores decretum hoc in ipsa
inauguratione debuerint confirmare.
5 (a) Testatur id etiam synchronum Chronicon Budense dum ait:
"Magnatum, procerum, militum, ac communitatis nobilium regni Hungariae voluntate unanimi et
favore (...) coronatus
98097. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuit.
2 Nihil ille sibi de executiva detrahi passus est potestate sicque omnem
anarchiae occasionem antevertit. 3 Magnitudine consilii sui comparatoque per
tot felicia bella prolatumque Hungaricum imperium nationis affectu, proceres ita in officio
continuit, ut nullae prorsus de horum praepotentia nobilium querelae sub illo legantur
sicque omnem olygarchiae viam praescidit; nobilitatem, quam continuis ferme bellis
exercebat, ita sibi addictam habuit (a), ut eam inducendae militaris democratiae ne
98098. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quidem subiverit.
4> Nec tamen ipse etiam arbitrarium imperium affectabat. <5
Cum enim 1345. contra refractarios Neliptios Croatiae comites, anno vero 1347. Neapolim ad
vindicandam fratris sui necem exercitum ducere vellet, de re hac semper in comitiis
constitui procuravit (b). 6 Anno 1351. Andreanam, ut jam vidimus,
constitutionem confirmavit novasque in iisdem comitiis leges perferri concessit.
7 1378. dum de renunciando per Carolum parvum omni in Hungariam jure, deque
98099. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
refractarios Neliptios Croatiae comites, anno vero 1347. Neapolim ad
vindicandam fratris sui necem exercitum ducere vellet, de re hac semper in comitiis
constitui procuravit (b). 6 Anno 1351. Andreanam, ut jam vidimus,
constitutionem confirmavit novasque in iisdem comitiis leges perferri concessit.
7 1378. dum de renunciando per Carolum parvum omni in Hungariam jure, deque
deferenda filiae suae Mariae cum sponso Sigismundo post fata sua successione ageretur, id
ipsum in comitiis pertractatum voluit (c).
98100. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ducere vellet, de re hac semper in comitiis
constitui procuravit (b). 6 Anno 1351. Andreanam, ut jam vidimus,
constitutionem confirmavit novasque in iisdem comitiis leges perferri concessit.
7 1378. dum de renunciando per Carolum parvum omni in Hungariam jure, deque
deferenda filiae suae Mariae cum sponso Sigismundo post fata sua successione ageretur, id
ipsum in comitiis pertractatum voluit (c). 8 Status certe in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam
98101. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutionem confirmavit novasque in iisdem comitiis leges perferri concessit.
7 1378. dum de renunciando per Carolum parvum omni in Hungariam jure, deque
deferenda filiae suae Mariae cum sponso Sigismundo post fata sua successione ageretur, id
ipsum in comitiis pertractatum voluit (c). 8 Status certe in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus
98102. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
leges perferri concessit.
7 1378. dum de renunciando per Carolum parvum omni in Hungariam jure, deque
deferenda filiae suae Mariae cum sponso Sigismundo post fata sua successione ageretur, id
ipsum in comitiis pertractatum voluit (c). 8 Status certe in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15.
98103. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jure, deque
deferenda filiae suae Mariae cum sponso Sigismundo post fata sua successione ageretur, id
ipsum in comitiis pertractatum voluit (c). 8 Status certe in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
98104. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium libertatibus art. 11.
9 Oeconomicae: de
98105. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium libertatibus art. 11.
9 Oeconomicae: de modo lucrum camerae exigendi art. 4. 5. et
12; de jure regis in possessiones quae mineras continent art. 13. 10
98106. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium libertatibus art. 11.
9 Oeconomicae: de modo lucrum camerae exigendi art. 4. 5. et
12; de jure regis in possessiones quae mineras continent art. 13. 10 denique
iudiciales: de forma peragendarum inquisitionum art. 23; de
norma testimonium capituli aut conventus adhibendi art. 21; de minutioribus aliquot
98107. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
iudiciales: de forma peragendarum inquisitionum art. 23; de
norma testimonium capituli aut conventus adhibendi art. 21; de minutioribus aliquot
conventibus abrogatis art. 3; de taxis judicialibus art. 7. et 24; denique de termino in quo
motae de proprietate possessionum lites debeant definiri art. 25.
11 (a) In conclusione decreti 1351. ita loquitur: "consideratis fidelibus
obsequiis... quibus in cunctis nostris... negotiis... prosperis pariter et adversis,
specialiter
98108. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
norma testimonium capituli aut conventus adhibendi art. 21; de minutioribus aliquot
conventibus abrogatis art. 3; de taxis judicialibus art. 7. et 24; denique de termino in quo
motae de proprietate possessionum lites debeant definiri art. 25.
11 (a) In conclusione decreti 1351. ita loquitur: "consideratis fidelibus
obsequiis... quibus in cunctis nostris... negotiis... prosperis pariter et adversis,
specialiter vero in sumenda vindicta innoxii sanguinis... fratris nostri... intrepide se
submittendo... nostrae
98109. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conventibus abrogatis art. 3; de taxis judicialibus art. 7. et 24; denique de termino in quo
motae de proprietate possessionum lites debeant definiri art. 25.
11 (a) In conclusione decreti 1351. ita loquitur: "consideratis fidelibus
obsequiis... quibus in cunctis nostris... negotiis... prosperis pariter et adversis,
specialiter vero in sumenda vindicta innoxii sanguinis... fratris nostri... intrepide se
submittendo... nostrae majestati studuerunt complacere."
12 (b) De prima expeditione testimonium
98110. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quo
motae de proprietate possessionum lites debeant definiri art. 25.
11 (a) In conclusione decreti 1351. ita loquitur: "consideratis fidelibus
obsequiis... quibus in cunctis nostris... negotiis... prosperis pariter et adversis,
specialiter vero in sumenda vindicta innoxii sanguinis... fratris nostri... intrepide se
submittendo... nostrae majestati studuerunt complacere."
12 (b) De prima expeditione testimonium praebet synchronus author, dum
ait: "communicato consilio suorum principum, militum et
98111. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et baronum". 13 De
altera instrumentum a Pray prolatum: "matre nostra, ac aliis praelatis, ac regni nostri
baronibus, diu super hoc, et mature deliberantes," vide Vestigia Diaetarum pag.
185 et 186.
14 (c) Omnia haec in diaeta fuisse pertractata synchronum Chronicon
Budense testatur, cujus authoritati hac in re tuto deferre licet.
§ 36 Nobiles lucro camerae non subjecit.
1 Non desunt nihilominus qui eum arbitrarii imperii ex
98112. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praelatis, ac regni nostri
baronibus, diu super hoc, et mature deliberantes," vide Vestigia Diaetarum pag.
185 et 186.
14 (c) Omnia haec in diaeta fuisse pertractata synchronum Chronicon
Budense testatur, cujus authoritati hac in re tuto deferre licet.
§ 36 Nobiles lucro camerae non subjecit.
1 Non desunt nihilominus qui eum arbitrarii imperii ex articulo 11.
decreti sui accusent, quasi lege illa nobiles tributo lucri camerae
98113. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
lucri camerae
litteras expeditorias a comite camerae... redimere... teneatur" longe magis arguere
potuissent jam Carolum nobiles dependendo lucro camerae subjecisse, cujus tamen contrarium
ex ejusdem decreti Carolini §-o 19-o constat. 4 Sicut proinde in Carolino
decreto § 33-us id tantum importat quod nobiles de persoluto a subditis suis lucro camerae
quietantias excipere debuerint, ita Ludovicaeus articulus 11-us nihil aliud significare
potest quam quod nobiles lucrum camerae a subditis suis exigere
98114. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
civitatibus
regalibus et reginalibus nec non villis liberis certam pecuniariam summam eum imposuisse ex
eodem instrumento apparet.
6 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 186.
§ 37 Neque dependendo in naulis et teloniis censui.
1 Major est circa articulum 15-um difficultas; cum enim ibi id tantum
constituatur ut nobiles, si alias quam per locum tributorum transire possunt, per haec
tributorum loca transire non cogantur, videtur innui, quod si a
98115. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi
depensio a contrario hic quoque supponi videatur.
2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et
hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo
usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3
Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus
privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi
98116. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a).
4 Quis jam credat immunibus a censu hoc civibus nobiles eidem subjici
potuisse? 5 Nullum certe majoribus studiis coram tribunalibus agitatum fuit
atque telonium Posoniense in lite, quam ejus intuitu archiabbas civitati intentaverat.
6 Produxit ille privilegium Belae III de 1139, confirmationem ejus a Bela IV
factam de 1254; civitas e contra produxit mandatum Ludovici I de 1352. adeoque unico post
articulos,
98117. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aliquo tributi generi subjectos fuisse nemo affirmabit qui vel levem
statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum
non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et
Ludovicum status regni sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli
et telonii census immunitate conservasse appareat.
9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et
98118. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisse nemo affirmabit qui vel levem
statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum
non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et
Ludovicum status regni sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli
et telonii census immunitate conservasse appareat.
9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere
98119. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
legum
non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et
Ludovicum status regni sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli
et telonii census immunitate conservasse appareat.
9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere
tenentur, nisi qui vadit in Theutoniam."
10 In privilegio civitatis Pestiensis de 1224: "Item infra
98120. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nauli
et telonii census immunitate conservasse appareat.
9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere
tenentur, nisi qui vadit in Theutoniam."
10 In privilegio civitatis Pestiensis de 1224: "Item infra limites regni
nostri ab omni tributo, salva tricesima, sint exempti."
11 In privilegio civitatis Zagrabiensis dicitur: "Eosdem quoque nullius
exactionis
98121. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conservasse appareat.
9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere
tenentur, nisi qui vadit in Theutoniam."
10 In privilegio civitatis Pestiensis de 1224: "Item infra limites regni
nostri ab omni tributo, salva tricesima, sint exempti."
11 In privilegio civitatis Zagrabiensis dicitur: "Eosdem quoque nullius
exactionis talliae, seu collectae, vel cujuslibet
98122. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere
tenentur, nisi qui vadit in Theutoniam."
10 In privilegio civitatis Pestiensis de 1224: "Item infra limites regni
nostri ab omni tributo, salva tricesima, sint exempti."
11 In privilegio civitatis Zagrabiensis dicitur: "Eosdem quoque nullius
exactionis talliae, seu collectae, vel cujuslibet publicae functionis subire volumus."
12 In privilegio civitatis Szakolczensis de 1382. ipse Ludovicus ita
loquitur: "quod ipsi de rebus,
98123. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni
nostri ab omni tributo, salva tricesima, sint exempti."
11 In privilegio civitatis Zagrabiensis dicitur: "Eosdem quoque nullius
exactionis talliae, seu collectae, vel cujuslibet publicae functionis subire volumus."
12 In privilegio civitatis Szakolczensis de 1382. ipse Ludovicus ita
loquitur: "quod ipsi de rebus, ac bonis, ac mercibus ipsorum propriis ad solutionem
tricesimae et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur".
13 Quid? quod Vagner in
98124. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
In privilegio civitatis Szakolczensis de 1382. ipse Ludovicus ita
loquitur: "quod ipsi de rebus, ac bonis, ac mercibus ipsorum propriis ad solutionem
tricesimae et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur".
13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a
donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani
elargitam, ubi dicit: "Et a iobbagionibus eorum nullum tributum aliquis tributariorum in
foris et pontibus deposcat."
98125. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a
donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani
elargitam, ubi dicit: "Et a iobbagionibus eorum nullum tributum aliquis tributariorum in
foris et pontibus deposcat."
§ 38 Corregentia primum inducta.
1 Sub Ludovico novum constitutionis objectum, corregentia, primum
invaluit. 2 Ornata fuit hac dignitate Elisabetha Ludovici
98126. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
objectum, corregentia, primum
invaluit. 2 Ornata fuit hac dignitate Elisabetha Ludovici mater; an tamen
illi corregentia testamento mariti sui Caroli, an mero Ludovici arbitrio, an
statuum voluntate delata fuerit, necdum est in comperto. 3 Si dignitati huic
nulla alia quam honoris consilii formalitatisque illius praerogativa adhaesit ut in
privilegiis clausula: "de voluntate etiam et consensu" adhibeatur, non excessit limites
potestatis suae Ludovicus si honorem hunc matri proprio
98127. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illi corregentia testamento mariti sui Caroli, an mero Ludovici arbitrio, an
statuum voluntate delata fuerit, necdum est in comperto. 3 Si dignitati huic
nulla alia quam honoris consilii formalitatisque illius praerogativa adhaesit ut in
privilegiis clausula: "de voluntate etiam et consensu" adhibeatur, non excessit limites
potestatis suae Ludovicus si honorem hunc matri proprio etiam nutu detulit.
4 Verum si dignitas haec id etiam juris involvebat ut corregens absente aut
mortuo
98128. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nutu detulit.
4 Verum si dignitas haec id etiam juris involvebat ut corregens absente aut
mortuo rege regnum moderari possit, id certe de systemate constitutionis absque statuum nutu
decerni non poterat. 5 Itaque cum Ludovicus constitutionem regni in reliquis
adeo religiose observaverit, probabilius videtur quod corregentia haec aut in honorifica
tantum nomenclatione substiterit, aut certe cum assensu statuum delata, verum id ipsum aut
in publicas tabulas, sicut multa ejusmodi alia, referre intermissum, aut illis,
98129. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
absente aut
mortuo rege regnum moderari possit, id certe de systemate constitutionis absque statuum nutu
decerni non poterat. 5 Itaque cum Ludovicus constitutionem regni in reliquis
adeo religiose observaverit, probabilius videtur quod corregentia haec aut in honorifica
tantum nomenclatione substiterit, aut certe cum assensu statuum delata, verum id ipsum aut
in publicas tabulas, sicut multa ejusmodi alia, referre intermissum, aut illis, quae
intercidisse vidimus, Ludovici decretis insertum fuerit.
98130. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decerni non poterat. 5 Itaque cum Ludovicus constitutionem regni in reliquis
adeo religiose observaverit, probabilius videtur quod corregentia haec aut in honorifica
tantum nomenclatione substiterit, aut certe cum assensu statuum delata, verum id ipsum aut
in publicas tabulas, sicut multa ejusmodi alia, referre intermissum, aut illis, quae
intercidisse vidimus, Ludovici decretis insertum fuerit.
§ 39 Constitutio sub Ludovico nullo praesidio fulcita.
1 Caeterum
98131. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illi unico, quod adhuc habemus, decreto, nullam aliam
addidit firmitatem quam quod se illud numquam mutaturum spoponderit successoresque etiam
suos ad ejus observationem obstrinxerit (a). 3 Cum tamen parte ex una
genuinam Hungaricae constitutionis formam, quae in monarchia aristocratia temperata
consistit, sub hoc rege maxime fuisse observatam appareat, parte ex alia Hungariam nunquam
magis floruisse constet, tuto pronunciare licet salutem Hungaricae potissimum ab exacta
constitutionis suae observatione pependisse, quoties vero
98132. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aristocratia temperata
consistit, sub hoc rege maxime fuisse observatam appareat, parte ex alia Hungariam nunquam
magis floruisse constet, tuto pronunciare licet salutem Hungaricae potissimum ab exacta
constitutionis suae observatione pependisse, quoties vero se in democratiam militarem, seu
in olygarchiam, seu in arbitrarium imperium inclinavit, res ejus continuo afflictas fuisse.
4 (a) Vide ejus conclusionem.
§ 40 Maria
98133. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consistit, sub hoc rege maxime fuisse observatam appareat, parte ex alia Hungariam nunquam
magis floruisse constet, tuto pronunciare licet salutem Hungaricae potissimum ab exacta
constitutionis suae observatione pependisse, quoties vero se in democratiam militarem, seu
in olygarchiam, seu in arbitrarium imperium inclinavit, res ejus continuo afflictas fuisse.
4 (a) Vide ejus conclusionem.
§ 40 Maria
40. tit Maria:
98134. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rege maxime fuisse observatam appareat, parte ex alia Hungariam nunquam
magis floruisse constet, tuto pronunciare licet salutem Hungaricae potissimum ab exacta
constitutionis suae observatione pependisse, quoties vero se in democratiam militarem, seu
in olygarchiam, seu in arbitrarium imperium inclinavit, res ejus continuo afflictas fuisse.
4 (a) Vide ejus conclusionem.
§ 40 Maria
40. tit Maria: Mariae B
98135. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
generalibus terminis 15-a Novembris elargita est.
5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et
nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis."
6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e
comitiis missos fuisse.
7 (b) Vide diploma hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum p.
59.
§ 41 Corregentem habuit non Sigismundum, sed matrem
98136. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
baronum, nec non procerum, et
nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis."
6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e
comitiis missos fuisse.
7 (b) Vide diploma hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum p.
59.
§ 41 Corregentem habuit non Sigismundum, sed matrem Elisabetham.
1 Invecto jam corregentiae usu, cum Ludovicus Sigismundum in filium
adoptaverit et
98137. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b) Vide diploma hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum p.
59.
§ 41 Corregentem habuit non Sigismundum, sed matrem Elisabetham.
1 Invecto jam corregentiae usu, cum Ludovicus Sigismundum in filium
adoptaverit et successio Mariae cum sponso suo, ut jam vidimus, per status delata fuerit,
debuisset huic adminus corregentiae honor deferri. 2 Verum Elisabetha
junior, Mariae mater, exemplo Elisabethae senioris, Ludovici matris, quae perinde
98138. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 (a) Vide apud Eusebium Verinum plura diplomata quae clausulam de
corregentia Elisabethae hujus exprimunt.
§ 42 Primum vestigium ut nobilitas ad comitia non viritim, sed per nuncios comparuerit.
1 In comitiis 1385. notabilis in constitutione Hungariae commutatio per id
intercessit quod status non jam viritim, sed per nuncios, seu repraesentantes ad comitia tum
primum evocari coperint. 2 Adhuc enim Ludovicus I §-o 4-o, adhuc Maria ipsa
in edita superiore
98139. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
apud Eusebium Verinum plura diplomata quae clausulam de
corregentia Elisabethae hujus exprimunt.
§ 42 Primum vestigium ut nobilitas ad comitia non viritim, sed per nuncios comparuerit.
1 In comitiis 1385. notabilis in constitutione Hungariae commutatio per id
intercessit quod status non jam viritim, sed per nuncios, seu repraesentantes ad comitia tum
primum evocari coperint. 2 Adhuc enim Ludovicus I §-o 4-o, adhuc Maria ipsa
in edita superiore anno decreti Andreae II
98140. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 In comitiis 1385. notabilis in constitutione Hungariae commutatio per id
intercessit quod status non jam viritim, sed per nuncios, seu repraesentantes ad comitia tum
primum evocari coperint. 2 Adhuc enim Ludovicus I §-o 4-o, adhuc Maria ipsa
in edita superiore anno decreti Andreae II confirmatione §-o 3-o "praelatorum, baronum,
nobilium coetum et universitatis identitatem" nominat. 3 In diplomate 1385.
jam de "quatuor potioribus nobilibus de singulis regni comitatibus ad comitia revocatis"
98141. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad comitia tum
primum evocari coperint. 2 Adhuc enim Ludovicus I §-o 4-o, adhuc Maria ipsa
in edita superiore anno decreti Andreae II confirmatione §-o 3-o "praelatorum, baronum,
nobilium coetum et universitatis identitatem" nominat. 3 In diplomate 1385.
jam de "quatuor potioribus nobilibus de singulis regni comitatibus ad comitia revocatis"
loquitur (a).
Quomodo id perfici potuerit?
4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha
98142. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nominat. 3 In diplomate 1385.
jam de "quatuor potioribus nobilibus de singulis regni comitatibus ad comitia revocatis"
loquitur (a).
Quomodo id perfici potuerit?
4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo
hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in
comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut
criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis
98143. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de singulis regni comitatibus ad comitia revocatis"
loquitur (a).
Quomodo id perfici potuerit?
4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo
hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in
comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut
criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque
pro duobus etiam tribusve simul
98144. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
loquitur (a).
Quomodo id perfici potuerit?
4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo
hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in
comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut
criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque
pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae fuerunt (b). 6
98145. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Obstant etiam verba diplomatis Mariae (c) quae hanc numerum tantum
mittendorum e singulis comitatibus deputatorum designasse, individuae vero eligendi
potestatem comitatibus reliquisse indicant. 10 Itaque mihi ea praeplacet
sententia quod usus congregationum in comitatibus aut jam antea viguerit, licet nullum
hactenus ejus rei diplomaticum prolatum sit argumentum, aut certe quod ipsa hac mutatae
celebratarum diaetarum formae occasione usus etiam hic suam originem acceperit.
11 Sententiam hanc id etiam confirmat
98146. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aut jam antea viguerit, licet nullum
hactenus ejus rei diplomaticum prolatum sit argumentum, aut certe quod ipsa hac mutatae
celebratarum diaetarum formae occasione usus etiam hic suam originem acceperit.
11 Sententiam hanc id etiam confirmat quod jam in Sigismundi decreto 6-o
articulo 2-o de restauratione judicum nobilium disponatur. 12 Articulo vero
4-o authoritas de actibus potentiariis
42.12 potentiariis: poten***is B
98147. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
id quoque e toties laudato diplomate apparet quod cum exordio
enati nuncios tantum comitatuum ad diaetas evocandi usus non duo, ut postea, sed quatuor e
singulo comitatu potiores nobiles deligi consveverint.
14 Apparet denique, quod mutatio haec non in anterioribus aliquibus
comitiis decreta, sed proprio Mariae nutu suscepta fuerit. 15 Debuit tamen
illud per subsequum statim statuum assensum comprobari, cum illi usum hunc longo postea
tempore, ut mox videbimus, retinuerint.
16 (a)
98148. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b) Dum pro cognoscendis actibus potentiariis palatini ejusmodi
congregationem praefixerunt, proclamata congregatio, dum vero pro
malefactoribus puniendis, judicium palatinale aut generale
appellabatur. 18 In processu abbatiae de Abraham productum est instrumentum
de 1351. cujus hoc est initium, "Nos Nicolaus palatinus... quod in congregatione nostra
generali comitatus Tolnensis... pro compescendis furibus, latronibus, falsariis, seu
falsorum sigillorum conservatoribus
98149. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
congregatio, dum vero pro
malefactoribus puniendis, judicium palatinale aut generale
appellabatur. 18 In processu abbatiae de Abraham productum est instrumentum
de 1351. cujus hoc est initium, "Nos Nicolaus palatinus... quod in congregatione nostra
generali comitatus Tolnensis... pro compescendis furibus, latronibus, falsariis, seu
falsorum sigillorum conservatoribus eradicandis, nec non quibuslibet querulantibus justitia
impendenda celebrata". 19 En sedriam criminalem et
98150. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
furibus, latronibus, falsariis, seu
falsorum sigillorum conservatoribus eradicandis, nec non quibuslibet querulantibus justitia
impendenda celebrata". 19 En sedriam criminalem et civilem!
20 Reipsa enim tulit palatinus sententiam contumaciae in causa civili.
21 Procedebant autem palatini absque interventu comitis parochiani, cum
vicecomitibus judicibus nobilium, et juratis assessoribus.
22 Habeo complures adjudicatorias e quibus patet palatinos ejusmodi
congregationes pro
98151. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
simul celebrasse. 23 Imo legi adjudicatorias e
quibus patet pro tribus comitatibus simul congregationem celebratam fuisse.
24 Caeterum constat quod Hungari inde ab exordio regni usque finem
secundae epochae politica et judicialia simultanee in comitatibus pertractaverint,
ipsarumque politicarum ordinationem effectum potissime via juris procuraverint.
25 Patet id e vetustis palatinorum adjudicatoriis qui se eas e generali
comitatus T. congregatione edidisse profiteatur. 26 Nec obstat
98152. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitatibus pertractaverint,
ipsarumque politicarum ordinationem effectum potissime via juris procuraverint.
25 Patet id e vetustis palatinorum adjudicatoriis qui se eas e generali
comitatus T. congregatione edidisse profiteatur. 26 Nec obstat quod in
iisdem adjudicatoriis secum vicecomitibus, judicibus nobilium, et juratis assessoribus
processisse exprimant. 27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa
constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam
comitatus
98153. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa
constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam
comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e
Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac generalibus
judiciis", ut adeo voces judicia et congregationes synonimas
fuisse appareat.
30 (c) "Demum ipso termino (verba sunt diplomatis) feliciter adveniente
ipsisque nobilibus universaliter
98154. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
congregationibus, ac generalibus
judiciis", ut adeo voces judicia et congregationes synonimas
fuisse appareat.
30 (c) "Demum ipso termino (verba sunt diplomatis) feliciter adveniente
ipsisque nobilibus universaliter in locum praedictum juxta Nostrae Celsitudinis decretum
convenientibus. 31 Si hic cum descriptis supra ejusdem diplomatis §-is simul
sumptis expendatur, mihi certe id videtur indicare quod Maria id tantum comitatibus
mandaverit ut quatuor potiores nobiles e
98155. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 43
43 tit. corr. pro 53
An Sigismundus capitulationem ediderit, vel Andreanam confirmaverit, non constat.
1 Regina in carcere detenta sigismundus infrequentibus licet comitiis
Albae coronatus est. 2 An ea occasione sacramentum praestiterit, nullum
hactenus vestigium eruimus; quod tamen Sigismundus mori majorum hac in re obsecutus est,
pronum est existimare; an ante
98156. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
confirmaverit, non constat.
1 Regina in carcere detenta sigismundus infrequentibus licet comitiis
Albae coronatus est. 2 An ea occasione sacramentum praestiterit, nullum
hactenus vestigium eruimus; quod tamen Sigismundus mori majorum hac in re obsecutus est,
pronum est existimare; an ante coronationem capitulationem ediderit, vel andreanam adminus
constitutionem seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto.
2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi
98157. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nullum
hactenus vestigium eruimus; quod tamen Sigismundus mori majorum hac in re obsecutus est,
pronum est existimare; an ante coronationem capitulationem ediderit, vel andreanam adminus
constitutionem seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto.
2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo
editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita
denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum
98158. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
re obsecutus est,
pronum est existimare; an ante coronationem capitulationem ediderit, vel andreanam adminus
constitutionem seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto.
2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo
editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita
denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et
conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes,
98159. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
recesserunt; ita
denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et
conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes,
praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque
autem earum singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et consensu
meminit.
§ 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus coepit.
1
98160. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de voluntate et consensu
meminit.
§ 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus coepit.
1 Sigismundus primus de successione regni Hungariae, tamquam de re, quam
in proprietate haberet, pacisci coepit. 2 Ut contra Vladislaum Polonum, qui
Hungariam nomine uxoris suae Hedvigis, Ludovici I secundogenitae filiae, repetebat, copias
auxiliares possit obtinere, fratri suo Venceslao Bohemiae regi successionem in regno
Hungariae
98161. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de re, quam
in proprietate haberet, pacisci coepit. 2 Ut contra Vladislaum Polonum, qui
Hungariam nomine uxoris suae Hedvigis, Ludovici I secundogenitae filiae, repetebat, copias
auxiliares possit obtinere, fratri suo Venceslao Bohemiae regi successionem in regno
Hungariae 1393. addixit (a). 3 Verum tractatui huic non multo post ipse
contravenit. 4 Cum enim Ladislai Apuliae ducis, Mariae Stephani V regis
Hungariae ex Carolo parvo, nuper Budae caeso, nepotis, partes invalescerent, ut ab Alberto
98162. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
principio regni sui comitiorum usu ortum
habuerant.
1 Sigismundus aetatis indubie fervore abreptus primis 15 annis imperiosius
egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni
Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur.
3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic
ipse arbitrarius agendi modus in illas, quas
98163. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fervore abreptus primis 15 annis imperiosius
egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni
Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur.
3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic
ipse arbitrarius agendi modus in illas, quas postea perpessus est, calamitates eum conjecit,
et cum partim ejus captivitas, partim frequens et diuturna e
98164. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur.
3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic
ipse arbitrarius agendi modus in illas, quas postea perpessus est, calamitates eum conjecit,
et cum partim ejus captivitas, partim frequens et diuturna e regno absentia frenum
optimatibus laxasset, coepta sub Maria olygarchia adeo caput etulit ut ipse jam agnoverit
malo huic non alia quam comitiorum
98165. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
5 (a) Thurocz. part. 4. cap. 12.
6 (b) Nec obstat quod se cum praelatis, baronibus, proceribus, nobilibus
reconciliatum dicat et quod tacto vivificae crucis signo jure jurandi promittat... haec enim
omnia etiam in diplomate dici possunt.
7 (c) Hanc jam reipsa e comitiis emanasse clausula illa ostendit, "ad
instantiam... baronum, procerum, et nobilium hic nobiscum personaliter existentium."
98166. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
emanasse clausula illa ostendit, "ad
instantiam... baronum, procerum, et nobilium hic nobiscum personaliter existentium."
§ 46 Admisso sub Sigismundo civitatibus jure suffragii, constitutio tantisper in
democratiam inclinat.
1 Per horum comitiorum occasionem notabilis iterum in constitutione
Hungariae facta est commutatio, ideo quod non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus
etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id
98167. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
existentium."
§ 46 Admisso sub Sigismundo civitatibus jure suffragii, constitutio tantisper in
democratiam inclinat.
1 Per horum comitiorum occasionem notabilis iterum in constitutione
Hungariae facta est commutatio, ideo quod non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus
etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id est oppidis privilegiatis jus
suffragii in comitiis delatum fuerit, sicque constitutio Hungariae denuo ad
98168. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Per horum comitiorum occasionem notabilis iterum in constitutione
Hungariae facta est commutatio, ideo quod non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus
etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id est oppidis privilegiatis jus
suffragii in comitiis delatum fuerit, sicque constitutio Hungariae denuo ad democratiam
tantisper inclinaverit.
2 Civitatum legatorum nulla amplius in praefationibus subsequorum
decretorum fit mentio. 3 Cum tamen civitatis Bartphensis ad anni 1457.
98169. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regalibus
etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id est oppidis privilegiatis jus
suffragii in comitiis delatum fuerit, sicque constitutio Hungariae denuo ad democratiam
tantisper inclinaverit.
2 Civitatum legatorum nulla amplius in praefationibus subsequorum
decretorum fit mentio. 3 Cum tamen civitatis Bartphensis ad anni 1457. (c),
1458. (d), 1490. (e), et 1492. (f) comitia evocatoriae jam prolatae sint, easdem inde a
Sigismundi temporibus in usu suffragiorum permansisse dubitari
98170. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Civitatum legatorum nulla amplius in praefationibus subsequorum
decretorum fit mentio. 3 Cum tamen civitatis Bartphensis ad anni 1457. (c),
1458. (d), 1490. (e), et 1492. (f) comitia evocatoriae jam prolatae sint, easdem inde a
Sigismundi temporibus in usu suffragiorum permansisse dubitari nequit.
4 Quod numerum mittendorum per civitates ad diaetam nunciorum adtinet,
videtur reges id proprio civitatum arbitrio reliquissse, aut adminus infra tres quatuorve
nunquam restrixisse (g).
98171. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
permansisse dubitari nequit.
4 Quod numerum mittendorum per civitates ad diaetam nunciorum adtinet,
videtur reges id proprio civitatum arbitrio reliquissse, aut adminus infra tres quatuorve
nunquam restrixisse (g).
5 (a) In ingressu decreti de 1405. §-o 3-o dicitur: "convocatis ex omnibus
regni nostri comitatibus ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae
jurisdictioni pertinentium nunciis."
6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea regiae
98172. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§-o 3-o dicitur: "convocatis ex omnibus
regni nostri comitatibus ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae
jurisdictioni pertinentium nunciis."
6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea regiae compellatae sunt,
et in decreti hujus articulo 4-o principaliores vocantur. 7 Hae ne regis
quidem dominicam potestatem agnoscebant, ut adeo perperam invaluerit ille modus modernus
loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu
oppida, quae
98173. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestatem agnoscebant, ut adeo perperam invaluerit ille modus modernus
loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu
oppida, quae dominicam quidem agnoscebant potestatem, quorum tamen incolae propriorum
fundorum proprietate in tantum gaudebant, quod eos libere vendere et emere potuerint.
8 Quae ex his ad regem aut reginam spectabant, regales vel reginales
vocabantur. 9 De primis intelligi debet decreti hujus articulus 10-us, de
posterioribus articulus 13.
98174. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vestigia Diaetarum pag. 288. et 289-a.
11 (d) Ibidem pag. 297. 331. et 333.
12 (e) Ibidem pag. 406. et 412.
13 (f) Ibidem pag. 414.
14 (g) In provocatis enim regalibus de 1457. dicitur Cassoviensibus:
"quatenus certum et notabilem numerum ex concivibus vestris... mittere debeatis."
15 Bartphensibus vero dicitur: "quatenus quatuor aut duos ex vobis, juxta
exigentiam civitatis vestrae, cum pleno
98175. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dicitur Cassoviensibus:
"quatenus certum et notabilem numerum ex concivibus vestris... mittere debeatis."
15 Bartphensibus vero dicitur: "quatenus quatuor aut duos ex vobis, juxta
exigentiam civitatis vestrae, cum pleno mandato transmittatis." 16 In
regalibus 1458. dicitur: "Mittere poteritis certos ex vobis cum pleno mandato ad
conventionem generalem". 17 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"quatenus tot et tantos ex vobis, ad quos scilicet sigillum vestrae civitatis honeste credi
potest,
98176. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Bartphensibus vero dicitur: "quatenus quatuor aut duos ex vobis, juxta
exigentiam civitatis vestrae, cum pleno mandato transmittatis." 16 In
regalibus 1458. dicitur: "Mittere poteritis certos ex vobis cum pleno mandato ad
conventionem generalem". 17 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"quatenus tot et tantos ex vobis, ad quos scilicet sigillum vestrae civitatis honeste credi
potest, mittere et destinare debeatis." 18 In regalibus 1490. dicitur: "cum
itaque vos pars et membra ejusdem regni sitis...
98177. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
certos ex vobis cum pleno mandato ad
conventionem generalem". 17 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"quatenus tot et tantos ex vobis, ad quos scilicet sigillum vestrae civitatis honeste credi
potest, mittere et destinare debeatis." 18 In regalibus 1490. dicitur: "cum
itaque vos pars et membra ejusdem regni sitis... tres aut quatuor de medio vestri cum plena
vestra facultate mittatis." 19 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"Quatenus aliquot notabiles de vestri medio eligere et
98178. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
scilicet sigillum vestrae civitatis honeste credi
potest, mittere et destinare debeatis." 18 In regalibus 1490. dicitur: "cum
itaque vos pars et membra ejusdem regni sitis... tres aut quatuor de medio vestri cum plena
vestra facultate mittatis." 19 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"Quatenus aliquot notabiles de vestri medio eligere et transmittere velitis."
20 Denique in regalibus 1492. dixitur: "quatenus ad hanc diaetam aliquot
potiores de vestri medio transmittere debeatis."
98179. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vos pars et membra ejusdem regni sitis... tres aut quatuor de medio vestri cum plena
vestra facultate mittatis." 19 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"Quatenus aliquot notabiles de vestri medio eligere et transmittere velitis."
20 Denique in regalibus 1492. dixitur: "quatenus ad hanc diaetam aliquot
potiores de vestri medio transmittere debeatis."
§ 47 Ne hac quidem occasione aequilibrium inter corpora legislativa inducitur.
1 Ipsos etiam comitatus
98180. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisse, a civitatum
exemplo admodum probabile efficitur. 3 Caeterum inductus hac ratione
copiosam minorem nobilitatem per repraesentantes tantum ad comitia evocandi usus, tum datum
civitatibus jus suffragii opportunissimam praebere poterat occasionem status in duas tabulas
partiendi sicque aliquod inter ipsa corpora legislativa aequilibrium inducendi...
4 Id tamen tarde admodum effectui datum fuisse infra docebimus.
5 (a) Vide praefationes decretorum post Sigismundum usque Uladislaum, quae
98181. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
partiendi sicque aliquod inter ipsa corpora legislativa aequilibrium inducendi...
4 Id tamen tarde admodum effectui datum fuisse infra docebimus.
5 (a) Vide praefationes decretorum post Sigismundum usque Uladislaum, quae
non tantum in Corpore Juris, sed etiam in Vestigiis Diaetarum
continentur.
§ 48 Internus regni status sub hoc primum rege tantisper regulatus.
1 Vel ipsum
98182. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipsa corpora legislativa aequilibrium inducendi...
4 Id tamen tarde admodum effectui datum fuisse infra docebimus.
5 (a) Vide praefationes decretorum post Sigismundum usque Uladislaum, quae
non tantum in Corpore Juris, sed etiam in Vestigiis Diaetarum
continentur.
§ 48 Internus regni status sub hoc primum rege tantisper regulatus.
1 Vel ipsum tamen id, quod per institutum
98183. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
severam eorum
prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare
solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea
solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis
congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4.
7 Decreto 4-o exactio lucri camerae regulabatur, verum in vicem decreti
hujus circulares tantum ad dicatores dimissae Corpori
98184. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
antea
solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis
congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4.
7 Decreto 4-o exactio lucri camerae regulabatur, verum in vicem decreti
hujus circulares tantum ad dicatores dimissae Corpori juris insertae sunt.
8> Decreto 5-o negotium insurrectionis regulatur. <9 E cujus
art. 1-o aliisque posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum in
98185. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
verum in vicem decreti
hujus circulares tantum ad dicatores dimissae Corpori juris insertae sunt.
8> Decreto 5-o negotium insurrectionis regulatur. <9 E cujus
art. 1-o aliisque posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum in alio
anteriori, quod tamen sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse.
10 Hoc primum decreto rex assummit onus confinia regni propriis militibus et
pecuniis defendendi (in praefatione) et cum hos sine stipendiario milite nec concipi
98186. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum in alio
anteriori, quod tamen sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse.
10 Hoc primum decreto rex assummit onus confinia regni propriis militibus et
pecuniis defendendi (in praefatione) et cum hos sine stipendiario milite nec concipi quidem
possit, hac est prima in legibus Hungariae ejus mentio. 11 Ejusdem decreti
articulo 1-o insurrectionis obligatio primum ita modificatur ut status ad eam nonnisi tunc,
dum regiae gentes ad
98187. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse.
10 Hoc primum decreto rex assummit onus confinia regni propriis militibus et
pecuniis defendendi (in praefatione) et cum hos sine stipendiario milite nec concipi quidem
possit, hac est prima in legibus Hungariae ejus mentio. 11 Ejusdem decreti
articulo 1-o insurrectionis obligatio primum ita modificatur ut status ad eam nonnisi tunc,
dum regiae gentes ad propulsandum hostem non sufficiant, obstringantur. 12
Totam vero regni militiam
98188. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 Denique decreto 6-o complures etiam leges civiles, veluti de dotibus
viduarum, art. 18, de quarta puellari, art. 19, uti et ad judiciarium ordinem pertinentes
perlatae sunt.
§ 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia
98189. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
puellari, art. 19, uti et ad judiciarium ordinem pertinentes
perlatae sunt.
§ 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse
98190. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide
apparet. 3 Hanc legislativae potestatis communionem etiam conclusio decreti
3-ii manifeste indigitat, qua rex magistratus regni obstringit ut leges
98191. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide
apparet. 3 Hanc legislativae potestatis communionem etiam conclusio decreti
3-ii manifeste indigitat, qua rex magistratus regni obstringit ut leges in illis comitiis
latas etiam per
98192. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide
apparet. 3 Hanc legislativae potestatis communionem etiam conclusio decreti
3-ii manifeste indigitat, qua rex magistratus regni obstringit ut leges in illis comitiis
latas etiam per officiales regios curent observari, adeoque sicut Ludovicus I, ita etiam
Sigismundus ad observationem latarum mutuo cum statibus consensu legum se etiam obstringi
agnovit; jam vero qui solus leges condit princeps, cum eas pro arbitrio
98193. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Praeter objectum externae securitatis
4 Unicum est objectum securitatis externae seu jus belli et pacis, foedera
aliique cum vicinis principibus tractatus, de quibus sub nullo hactenus rege in comitiis
actum fuisse seu e legibus, seu e diplomatibus erui potuit; indicio manifesto quod haec regi
privative concredita fuerint.
5 (a) In praefatione decreti 3-ii §-o 3-o, ubi dicitur: "celebrato
praelatorum, baronum, procerumque nostrorum
98194. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jus belli et pacis, foedera
aliique cum vicinis principibus tractatus, de quibus sub nullo hactenus rege in comitiis
actum fuisse seu e legibus, seu e diplomatibus erui potuit; indicio manifesto quod haec regi
privative concredita fuerint.
5 (a) In praefatione decreti 3-ii §-o 3-o, ubi dicitur: "celebrato
praelatorum, baronum, procerumque nostrorum conventu de ipsorum consilio, authoritate et
consensu has leges ex authoritate regia duximus statuendas." 6 Iam vero
meminisse oportet id ante natum
98195. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas
haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est.
4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse
credunt, inducti prolato per Prayum in Annalibus Hungariae ad annum 1440.
diplomate ubi dicitur: "Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima
regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet,
publicae litterae aliud perhibent. 6 In
98196. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in Annalibus Hungariae ad annum 1440.
diplomate ubi dicitur: "Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima
regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet,
publicae litterae aliud perhibent. 6 In toto anni 1439. decreto solus
Albertus qua rex loquitur, Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate"
meminit, donationes ejus 1453. articulo 5-o sub proprio filii sui regno revocantur, quod
status de nullo legitimo rege unquam constituerunt, nec salva
98197. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statuum passus ad stabiliendam haereditariam successionem.
1 Videntur status ad stabiliendum primogeniturae ordinem jam tum
inclinasse, cum Elisabetham, Sigismundi filiam, Alberti conjugem, articulo 12-o decreti
Albertini haeredem regni nominent; cum in apographo decreti hujus, quod
Alberto extradederunt (a), et quidem in conclusione ejus Elisabetham regnum jure geniturae
concernere agnoscant; cum denique Eusebius Verinus protulerit litteras e Goldasto quibus
status in casum mortis
98198. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
primogeniturae ordinem jam tum
inclinasse, cum Elisabetham, Sigismundi filiam, Alberti conjugem, articulo 12-o decreti
Albertini haeredem regni nominent; cum in apographo decreti hujus, quod
Alberto extradederunt (a), et quidem in conclusione ejus Elisabetham regnum jure geniturae
concernere agnoscant; cum denique Eusebius Verinus protulerit litteras e Goldasto quibus
status in casum mortis Alberti sibi haeredibusque suis successionem detulisse Elisabetha
affirmat (b). 2 Huic certe
98199. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nominent; cum in apographo decreti hujus, quod
Alberto extradederunt (a), et quidem in conclusione ejus Elisabetham regnum jure geniturae
concernere agnoscant; cum denique Eusebius Verinus protulerit litteras e Goldasto quibus
status in casum mortis Alberti sibi haeredibusque suis successionem detulisse Elisabetha
affirmat (b). 2 Huic certe articulus 20-us decreti hujus collimat, quo se
rex obstringit quod filias suas absque consensu statuum nolit maritare. 3
Cum enim in Alberto
98200. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
status in casum mortis Alberti sibi haeredibusque suis successionem detulisse Elisabetha
affirmat (b). 2 Huic certe articulus 20-us decreti hujus collimat, quo se
rex obstringit quod filias suas absque consensu statuum nolit maritare. 3
Cum enim in Alberto jam alterum admoti ad solium regis generi exemplum editum sit, intererat
utique statuum in casum, quo rex nullum haberet filium, cognoscere quem regis filiae maritum
dare expediat.
4 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 229. "Dominae
98201. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b). 2 Huic certe articulus 20-us decreti hujus collimat, quo se
rex obstringit quod filias suas absque consensu statuum nolit maritare. 3
Cum enim in Alberto jam alterum admoti ad solium regis generi exemplum editum sit, intererat
utique statuum in casum, quo rex nullum haberet filium, cognoscere quem regis filiae maritum
dare expediat.
4 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 229. "Dominae reginae...
quam principaliter jure geniturae hoc regnum concernere dignoscitur."
98202. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statuum nolit maritare. 3
Cum enim in Alberto jam alterum admoti ad solium regis generi exemplum editum sit, intererat
utique statuum in casum, quo rex nullum haberet filium, cognoscere quem regis filiae maritum
dare expediat.
4 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 229. "Dominae reginae...
quam principaliter jure geniturae hoc regnum concernere dignoscitur."
5 (b) "Ob das wurde, das er (Albert) abgieng mit Todt,
ehe dann ich, dass die ungarischen Herren
98203. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Todt,
ehe dann ich, dass die ungarischen Herren geistlich und weltlich mich und meine Erben als
rechte erbliche Herrschaft zu Herrn und Erben des Königreichs Hungarn aufnemen und halten
solten", cet.
§ 53 Status in pleno potestatis legislativae exercitio persisteant.
1 Caeterum status sub Alberto in communione legislativae potestatis
perstitisse e 1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates
98204. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rechte erbliche Herrschaft zu Herrn und Erben des Königreichs Hungarn aufnemen und halten
solten", cet.
§ 53 Status in pleno potestatis legislativae exercitio persisteant.
1 Caeterum status sub Alberto in communione legislativae potestatis
perstitisse e 1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et
98205. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
98206. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria
98207. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam
98208. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam
98209. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam
98210. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam obstrictus
fuit.
98211. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam obstrictus
fuit. 4 Nimirum jam quidem Ludovicus praeter Hungariam etiam Poloniam
possidebat, verum cum Hungaria principalius regnum fuerit,
98212. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam obstrictus
fuit. 4 Nimirum jam quidem Ludovicus praeter Hungariam etiam Poloniam
possidebat, verum cum Hungaria principalius regnum fuerit, non venit illi in mentem ut
habitationem suam in Poloniam transferat. 5 Ast
98213. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam obstrictus
fuit. 4 Nimirum jam quidem Ludovicus praeter Hungariam etiam Poloniam
possidebat, verum cum Hungaria principalius regnum fuerit, non venit illi in mentem ut
habitationem suam in Poloniam transferat. 5 Ast Sigismundus, cum non
Bohemiam tantum possideret, sed insuper Romanorum esset imperator, frequenter longasque
moras in exteris regnis trahebat, quae internae saepe perturbationi ansam dederunt.
98214. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam obstrictus
fuit. 4 Nimirum jam quidem Ludovicus praeter Hungariam etiam Poloniam
possidebat, verum cum Hungaria principalius regnum fuerit, non venit illi in mentem ut
habitationem suam in Poloniam transferat. 5 Ast Sigismundus, cum non
Bohemiam tantum possideret, sed insuper Romanorum esset imperator, frequenter longasque
moras in exteris regnis trahebat, quae internae saepe perturbationi ansam dederunt.
6 Ad has proinde
98215. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
possidebat, verum cum Hungaria principalius regnum fuerit, non venit illi in mentem ut
habitationem suam in Poloniam transferat. 5 Ast Sigismundus, cum non
Bohemiam tantum possideret, sed insuper Romanorum esset imperator, frequenter longasque
moras in exteris regnis trahebat, quae internae saepe perturbationi ansam dederunt.
6 Ad has proinde praecavendas status respexerunt dum Albertum, qui praeter
Bohemiam Austriacas etiam provincias possidebat, ad figendam in Hungaria residentiam
strinxerunt.
98216. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
esset imperator, frequenter longasque
moras in exteris regnis trahebat, quae internae saepe perturbationi ansam dederunt.
6 Ad has proinde praecavendas status respexerunt dum Albertum, qui praeter
Bohemiam Austriacas etiam provincias possidebat, ad figendam in Hungaria residentiam
strinxerunt.
Objectum externae securitatis adhuc videtur regi fuisse reservatum.
7 Objectum externae securitatis, utpote jus belli et pacis, tum foedera et
tractatus ineundi potestas,
98217. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adhuc videtur regi fuisse reservatum.
7 Objectum externae securitatis, utpote jus belli et pacis, tum foedera et
tractatus ineundi potestas, hoc etiam adhuc tempore regi reservatum fuisse videtur.
8 Cum enim articulo 14-o dicatur: "in defensionibus et conservationibus
metarum confiniorum regni hujus consiliis regnicolarum utemur," videntur status id tantum
perferri voluisse quod rex in negociis pacis et belli Hungaros consiliarios debeat
adhibere.
§ 54
98218. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestas, hoc etiam adhuc tempore regi reservatum fuisse videtur.
8 Cum enim articulo 14-o dicatur: "in defensionibus et conservationibus
metarum confiniorum regni hujus consiliis regnicolarum utemur," videntur status id tantum
perferri voluisse quod rex in negociis pacis et belli Hungaros consiliarios debeat
adhibere.
§ 54 Potestas regis executiva diserte explanatur.
1 Potestas executiva principis quoad collationem bonorum et officiorum
articulis 15. 16 et
98219. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestas decreti hujus articulo 2-o novam et inusitatam
hactenus quoad primum regni magistratum, nempe palatinum, accepit
restrictionem. 3> Palatinos <enim antea
54.3 enim antea conieci; in B lectu difficillime.
per reges nominatos, et pro arbitrio dignitate motos fuisse, praeter Andreae II
decreti 1231. art. 5-um copiosissimis asseri potest instrumentis (a); nunc vero constituitur
ut hunc rex "ex consilio statuum pari
98220. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regem egisse ex articulo 31. §-o 7. apparet,
ubi suam a palatinali et judicis curiae praesentiam, id est tribunal, diserte distinguit.
9 Memoratui dignum est quod hoc demum decreto articulo 27-o diserte
explicata sit illa nobilium praerogativa quod etiam in criminalibus non nisi post
pronunciatam capitis sententiam captivari possint.
10> (a) Unicum, sed palmare exemplum adferre libet. <11 In
processu Peramartonensi fundamentali productae sunt adjudicatoriae Stephani palatini de
1388, ubi
98221. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dignum est quod hoc demum decreto articulo 27-o diserte
explicata sit illa nobilium praerogativa quod etiam in criminalibus non nisi post
pronunciatam capitis sententiam captivari possint.
10> (a) Unicum, sed palmare exemplum adferre libet. <11 In
processu Peramartonensi fundamentali productae sunt adjudicatoriae Stephani palatini de
1388, ubi dicitur 1382. "honore palatinatus ab eodem domino Emerico palatino per dominum
Ludovicum regem ablato, et domino Nicolao Gara dato," continuatur deinde narratio status
98222. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
iterum ad annum 1388.
adeoque sub Sigismundo subjungitur: "Hoc etiam palatino ab eodem honore remoto, et Stephano
palatino per regiam Majestatem creato." 13 Quod idem etiam Stephanus
palatinatu motus fuerit, docent adjudicatoriae Leustachii palatini in processu archi-abbatis
contra civitatem Posoniensem productae, ubi postquam narratum fuisset quod Stephanus
palatinus causam ab octavis S. Georgii 1492. ad octavas S. Jacobi
prorogaverit, subjungitur deinde: "eodem honore palatinatus
98223. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
motos fuisse
apparet.
§ 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est.
1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua decretum hoc emanavit.
2 Iam primum apparet quod decretum hoc in dupplici exemplari editum fuerit,
quorum unum rex statibus, aliud status regi extradederunt. 3 Deinde quod
aliam rex exemplari statibus elargito, aliam status illi, quod regi tradiderunt, exemplari
praefationem et conclusionem addiderint. 4 Quod
98224. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
editum fuerit,
quorum unum rex statibus, aliud status regi extradederunt. 3 Deinde quod
aliam rex exemplari statibus elargito, aliam status illi, quod regi tradiderunt, exemplari
praefationem et conclusionem addiderint. 4 Quod rex statibus tradidit in
Corpore Juris, quod status regi consignarunt in archivo camerali exstat (a).
5 E praefatione statuum apparet status ad comitia hac non per regem
evocatos, sed sponte congregatos fuisse (b). 6 Apparet etiam quod status
98225. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Deinde quod
aliam rex exemplari statibus elargito, aliam status illi, quod regi tradiderunt, exemplari
praefationem et conclusionem addiderint. 4 Quod rex statibus tradidit in
Corpore Juris, quod status regi consignarunt in archivo camerali exstat (a).
5 E praefatione statuum apparet status ad comitia hac non per regem
evocatos, sed sponte congregatos fuisse (b). 6 Apparet etiam quod status
suam praeexstantes etiam leges mutandi potestatem realeque potestatis
98226. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui
partibus isthuc confluentibus et convenientibus."
11 (c) "Considerata temporis nunc currentis qualitate decreta et
constitutiones priorum regum Hungariae ac hujus regni consvetudines in certis punctis modo
infra scripto moderari postularemus."
12 (d) Ibidem pag. 229.: "Tam nostro, quam etiam aliorum... absentium
plenam de eorundem personis in hac parte respondendi facultatem habentes
98227. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
priorum regum Hungariae ac hujus regni consvetudines in certis punctis modo
infra scripto moderari postularemus."
12 (d) Ibidem pag. 229.: "Tam nostro, quam etiam aliorum... absentium
plenam de eorundem personis in hac parte respondendi facultatem habentes promittimus Alberto
regi et dominae reginae fidelitatem illibatam in omnibus beneplacitis irrefragabilem
observare."
13 (e) "Promittimus ullo unquam tempore dominum nostrum regem, et dominam
reginam...
98228. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12 (d) Ibidem pag. 229.: "Tam nostro, quam etiam aliorum... absentium
plenam de eorundem personis in hac parte respondendi facultatem habentes promittimus Alberto
regi et dominae reginae fidelitatem illibatam in omnibus beneplacitis irrefragabilem
observare."
13 (e) "Promittimus ullo unquam tempore dominum nostrum regem, et dominam
reginam... leges praeter praemissas illo modo, quo supra per dominum regem concessas
inquietare."
98229. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
secuta mors invectam
inde a Mariae regno oligarchiam secutamque exinde saepe anarchiam ita provexit ut haec
Hungariam usque Mathiae Corvini regnum misere afflixerit; status enim seu immemores agniti
vivo adhuc Alberto Elisabethae juris, seu ipsa desiderio novi connubii in id suffragante,
gravida licet regina, Uladislaum Polonum, Arpadianae genti nullo prorsus gradu nexum, 1440.
mense Martio elegerunt. 2 Interea Elisabetha jam profectis ad Uladislaum
legatis, Ladislaum Posthumum enixa est. 3 Quae res proceres in
98230. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in id suffragante,
gravida licet regina, Uladislaum Polonum, Arpadianae genti nullo prorsus gradu nexum, 1440.
mense Martio elegerunt. 2 Interea Elisabetha jam profectis ad Uladislaum
legatis, Ladislaum Posthumum enixa est. 3 Quae res proceres in partes ita
distraxit ut alii Ladislaum licet infantem eodem anno in festo Pentecostes coronari
procuraverint, nuncupante pro illo inaugurale juramentum avunculo suo comite Cileae, alii
partibus Uladislai constanter adhaeserint.
98231. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
genti nullo prorsus gradu nexum, 1440.
mense Martio elegerunt. 2 Interea Elisabetha jam profectis ad Uladislaum
legatis, Ladislaum Posthumum enixa est. 3 Quae res proceres in partes ita
distraxit ut alii Ladislaum licet infantem eodem anno in festo Pentecostes coronari
procuraverint, nuncupante pro illo inaugurale juramentum avunculo suo comite Cileae, alii
partibus Uladislai constanter adhaeserint.
Elisabetha cum filio et corona regni ad imperatorem Fridericum
98232. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
avunculo suo comite Cileae, alii
partibus Uladislai constanter adhaeserint.
Elisabetha cum filio et corona regni ad imperatorem Fridericum evadit.
4 Elisabetha, cum Uladislai partes praevalere susceptosque tractatus in
irritum cecidisse videret, una cum filio et corona ad Fridericum imperatorem evasit sicque
primam Fridericianae Austriacae lineae, quae Arpadianam domum nullo prorsus gradu
contingebat, haereditatem Hungariae captandi occasionem praebuit.
98233. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
5 Aucto ea ipsa de causa partium Uladislai numero, hi ejus coronationem
decreverunt, et cum legitima regni corona abesset, non ut Verböczius parte 2-a tit. 12. §
34. ait: "Reliquiis ornamentorum capitis S. Stephani" sed illa, quae cranium S. Stephani in
theca religiose asservatum ornabat, aurei operis vetusta corona (a) eundem Albae Regali
mense Augusto magna frequentia congregati, reipsa etiam coronarunt (b). 6
Secundum jam epocha hac est istud regis illegitima corona redimiti exemplum.
98234. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Carolus I recepta subinde legali corona hoc se denuo redimiri
procuravit, sicque legitimus rex evasit; Uladislaus Polonus, cum antea, quam legalis Corona
reciperetur, occubuisset, inter interreges collocatur.
8 (a) Sunt verba instrumenti coronationis in Vestigiis
Diaetarum pag. 239.
9 (b) Vide Vestigia Diaetarum pag. 239.
§ 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit.
1 In edito per status de coronatione
98235. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
verba instrumenti coronationis in Vestigiis
Diaetarum pag. 239.
9 (b) Vide Vestigia Diaetarum pag. 239.
§ 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit.
1 In edito per status de coronatione regis hujus instrumento de nuncupato
per eundem inaugurali instrumento diserta quidem mentio non occurrit, e clausula tamen illa:
"cum peractione publica et manifesta omnium illarum caeremoniarum, quae ad eandem
(coronationem) et ejus
98236. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
57.2 a quo sic
subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a).
3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate
dependet, ac virtus et efficacia coronae in eorum approbatione consistit" mirifice
confirmantur ea, quae supra §-o 38. de instituto coronationis commentati sumus.
Vestigium diplomaticum quod rex primo per coronationem reale potestatis regis
98237. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Dignum denique
observatione est etiam illud quod de utraque tantum cum illegitima corona peracta
coronatione publica exstent instrumenta eo, ut e toto utriusque instrumento contextu
apparet, consilio edita ut validitas harum coronationum vindicetur, quae causa cum in
peractis legitimo diademate coronationibus non fuerit subversata, probabile est de ejusmodi
coronationibus nulla confecta fuisse instrumenta.
Primum vestigium quod objectum etiam externae securitatis in diaeta fuerit
98238. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vindicetur, quae causa cum in
peractis legitimo diademate coronationibus non fuerit subversata, probabile est de ejusmodi
coronationibus nulla confecta fuisse instrumenta.
Primum vestigium quod objectum etiam externae securitatis in diaeta fuerit
pertractatum.
6 Caeterum regem hunc, licet quadriennio tantum imperarit, plura
celebrasse comitia in Vestigiis Diaetarum evictum est (c), maxime tamen
memorabilia sunt illa, quorum decretum ibidem profertur de
98239. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
confecta fuisse instrumenta.
Primum vestigium quod objectum etiam externae securitatis in diaeta fuerit
pertractatum.
6 Caeterum regem hunc, licet quadriennio tantum imperarit, plura
celebrasse comitia in Vestigiis Diaetarum evictum est (c), maxime tamen
memorabilia sunt illa, quorum decretum ibidem profertur de anno 1444; in his rupta recens
inita cum Turca pace bellum decretum fuit quod fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex
occubuit, post se traxit.
98240. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuerit
pertractatum.
6 Caeterum regem hunc, licet quadriennio tantum imperarit, plura
celebrasse comitia in Vestigiis Diaetarum evictum est (c), maxime tamen
memorabilia sunt illa, quorum decretum ibidem profertur de anno 1444; in his rupta recens
inita cum Turca pace bellum decretum fuit quod fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex
occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli
et pacis negotii vestigium (d). 8 Caeterum constitutio in suo
98241. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
est (c), maxime tamen
memorabilia sunt illa, quorum decretum ibidem profertur de anno 1444; in his rupta recens
inita cum Turca pace bellum decretum fuit quod fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex
occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli
et pacis negotii vestigium (d). 8 Caeterum constitutio in suo perstitisse
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes
98242. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
anno 1444; in his rupta recens
inita cum Turca pace bellum decretum fuit quod fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex
occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli
et pacis negotii vestigium (d). 8 Caeterum constitutio in suo perstitisse
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis
98243. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex
occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli
et pacis negotii vestigium (d). 8 Caeterum constitutio in suo perstitisse
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus
98244. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ubi rex
occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli
et pacis negotii vestigium (d). 8 Caeterum constitutio in suo perstitisse
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
98245. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutio in suo perstitisse
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam
98246. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et
delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in faciendis,
98247. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et
delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in faciendis,
emendandis et exercendis judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum in omnibus his, quae ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem
quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13
98248. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et
delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in faciendis,
emendandis et exercendis judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum in omnibus his, quae ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem
quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam
executiva et judicialis regis potestas melius adumbratur.
14 (c) Vestigia
98249. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
minorenni et sub potestate Friderici imperatoris una cum corona extra regnum constituto
regnum primum defectus potestatis executivae casum hac epocha subivit.
Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem
regni capitanum Nicolaum Ujlak transtulerunt.
2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci
tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut
nunc loquimur)
98250. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut
nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire.
3 Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae pretium est
reputare quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint.
4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque
potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae,
detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38.
98251. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sub quo
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
superfluum fuisset aliud effingere si prioris promiscuus in judicialibus et publicis usus
fuisset, debuit aut prius illud, velut pro specifico tantum illo
98252. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
superfluum fuisset aliud effingere si prioris promiscuus in judicialibus et publicis usus
fuisset, debuit aut prius illud, velut pro specifico tantum illo casu constitutum, subinde
cassum reddi, aut illo judiciales, hoc autem publicae expeditiones obsignari, aut denique
cassato priori, posteriori hoc utriusque ordinis litterae
98253. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hoc sigillo munitae fuere (e), id
quod provocati articuli voces illae: "commemoriales litterae" indicare videntur, sicut e
converso verba illa "et procedatur justitia mediante secundum quod decet, usque coronationem
regis," satis ostendunt sigilli hujus usum etiam in judicialibus viguisse. 9
Caeterum clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status
Ladislaum Posthumum jam nunc regem agnoverint, et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis
subiverat, pro valida eotum adhuc non
98254. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
coronationem
regis," satis ostendunt sigilli hujus usum etiam in judicialibus viguisse. 9
Caeterum clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status
Ladislaum Posthumum jam nunc regem agnoverint, et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis
subiverat, pro valida eotum adhuc non reputarint.
10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici imperatoris ad
civitatem Bartphensem litterae quibus eam hortatur ut suffragium suum his comitiis in
Ladislaum Posthumum
98255. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis
subiverat, pro valida eotum adhuc non reputarint.
10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici imperatoris ad
civitatem Bartphensem litterae quibus eam hortatur ut suffragium suum his comitiis in
Ladislaum Posthumum conferat. In Vestigiis Diaetarum.
11 (b) Sunt verba provocati supra Verböcziani §-i.
12 (c) Possidet clarissimus Pray litteras judiciales hoc sigillo
insignitas.
98256. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
subiverat, pro valida eotum adhuc non reputarint.
10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici imperatoris ad
civitatem Bartphensem litterae quibus eam hortatur ut suffragium suum his comitiis in
Ladislaum Posthumum conferat. In Vestigiis Diaetarum.
11 (b) Sunt verba provocati supra Verböcziani §-i.
12 (c) Possidet clarissimus Pray litteras judiciales hoc sigillo
insignitas.
13 (d) Vide differentiam hanc in
98257. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conferat. In Vestigiis Diaetarum.
11 (b) Sunt verba provocati supra Verböcziani §-i.
12 (c) Possidet clarissimus Pray litteras judiciales hoc sigillo
insignitas.
13 (d) Vide differentiam hanc in Vestigiis Diaetarum p. 250.
et 251.
14 (e) Veluti expeditoria a statibus palatino Laurentio de Hédervára super
resignato castro Budensi 1447. extradatae. 15 Vide earum conclusionem in
Vestigiis
98258. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 (d) Vide differentiam hanc in Vestigiis Diaetarum p. 250.
et 251.
14 (e) Veluti expeditoria a statibus palatino Laurentio de Hédervára super
resignato castro Budensi 1447. extradatae. 15 Vide earum conclusionem in
Vestigiis Diaetarum pag. 270.
§ 59 Verum hac paulo post ab Ujlakio ablata eandem conferunt Joanni Hunyady sub titulo
gubernatoris.
1 Nutante sub
98259. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 59 Verum hac paulo post ab Ujlakio ablata eandem conferunt Joanni Hunyady sub titulo
gubernatoris.
1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios
revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a);
quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in
posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos
regia castra, e quibus hi regnicolis
98260. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 59 Verum hac paulo post ab Ujlakio ablata eandem conferunt Joanni Hunyady sub titulo
gubernatoris.
1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios
revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a);
quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in
posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos
regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias
98261. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ablata eandem conferunt Joanni Hunyady sub titulo
gubernatoris.
1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios
revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a);
quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in
posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos
regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias inferebant, demptis paucis, quorum usus
privatis
98262. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios
revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a);
quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in
posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos
regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias inferebant, demptis paucis, quorum usus
privatis relictus est, restituantur (b); decreverunt etiam ut Ladislaus una cum corona
98263. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint. 2
Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus circumscripserint.
3 (a) Patet id ex ingressu decreti quo Ioannes Hunyady gubernator
renunciatus est, in Vestigiis Diaetarum pag. 253-a, ubi dicitur: "eas res
modosque quibus... tot diebus, totque annorum curriculis alternis insidiis, persecutionibus
acerrime contra sese fine dato pacem reformare et charitative sibi invicem commorari
possent, avidissime
98264. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inde ab obitu Uladislai
usque electionem Hunyadis vicariam regni potestatem gessisse tradat, debuit ille utique his
comitiis exauctorari.
§ 60 Authoritas quam muneri huic adhibuerunt.
1 Articulo quidem 6-o in abstracto decernunt "ut gubernator tantam habeat
authoritatem quantam haberet regia Majestas." 2 Verum id postea adeo
restringunt ut praeter competentem regibus judicialis potestatis partem, authoritatem
militarem, et proventuum regiorum administrationem
98265. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
unius baronis et duorum nobilium
consilium, ad quos omnia referre debebat, tempore vero octavarum insuper palatinus, judex
curiae, duo praelati, duo barones, et sex nobiles eidem adscripti fuerunt, cum quibus
judicia exerceat (articulus 7-us).
4 In absentia consiliariorum dederunt illi quidem potestatem currentia
negotia et
60.4 et addidi
minores causas expediendi, ea tamen cum restrictione ut, si quid contra
consvetudinem regni
98266. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
annorum.
Status omnes magistratus ad abdicanda officia cogunt et ipsi illa conferunt.
8 De ipsa potestate executiva exiguam admodum gubernatori status
reliquisse videntur. 9 Patet enim ex articulo 3. quod in comitiis, quibus
hic electus est, omnes regnicolae officia sua abdicare debuerint, novos vero non gubernator,
sed ipsi status creaverunt magistratus. 10 Patet ex articulo 3. quod
postquam ea etiam castra, quae prioribus Pestiensibus comitiis prae manibus
98267. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
manibus privatorum
relicta fuerant, resignanda esse decretum fuit, hujus executionem non gubernatori
commiserint status, sed eorum possessores e comitiis antea non dimiserint, donec illa
effective resignarunt. 11 Patet ex articulo 10-o quod potestatem ejus in
conferendis bonis ad numerum 30 colonorum restrinxerint, id quod postea palatino praesente
etiam rege legitime concessum fuit.
Plane privilegia confirmant.
12 Patet ex instrumento e comitiis 1447. dimisso
98268. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Patet ex instrumento e comitiis 1447. dimisso (b) quod plane concessum
a Sigismundo rege vico Al-Magyari nundinale privilegium renovarint. 13 Patet
ex epistolis gubernatoris a Joanne Zredna collectis quod negotium pacis cum Friderico
imperatore in comitiis 1448. pertractarint (c). 14 Patet denique e datis
occasione comitiorum 1450. ad Pontificem litteris quod objectum juris patronatus in
ecclesias aeque status tractarint (d).
Nobiles impossessionatos lucro camerae
98269. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 Patet
ex epistolis gubernatoris a Joanne Zredna collectis quod negotium pacis cum Friderico
imperatore in comitiis 1448. pertractarint (c). 14 Patet denique e datis
occasione comitiorum 1450. ad Pontificem litteris quod objectum juris patronatus in
ecclesias aeque status tractarint (d).
Nobiles impossessionatos lucro camerae subjiciunt.
15 Memorabile est quod in ipsis his sub auspiciis statuum celebratis
comitiis nobiles impossessionati pendendo
98270. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
e datis
occasione comitiorum 1450. ad Pontificem litteris quod objectum juris patronatus in
ecclesias aeque status tractarint (d).
Nobiles impossessionatos lucro camerae subjiciunt.
15 Memorabile est quod in ipsis his sub auspiciis statuum celebratis
comitiis nobiles impossessionati pendendo lucri camerae subsidio non amplius [subjecti]
fuerint exempti
60.15 exempti: exemplo B
(e).
98271. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
impossessionati pendendo lucri camerae subsidio non amplius [subjecti]
fuerint exempti
60.15 exempti: exemplo B
(e).
16 Ita status in prima statim longiori regis absentiae occasione commodo
reipublicae minus prospexerunt, dum magnam potestatis executivae partem ad se pertraxerunt.
17 Debuit enim gubernator variis aemulorum insultibus patere, id autem
vigentem jam anarchiam debuit magis
98272. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
coaevi scriptores. 20 Inde tot occupationes castrorum et proventuum
regiorum, tot desolationes privatarum arcium, tot violentiae, ut proprietatem omnem
fluctuasse appareat. 21 Quod est primum anarchiae argumentum.
22 (a) In Vestigiis Diaetarum a pag. 273-565.
23 (b) Ibidem pag. 263.
24 (c) Ibidem pag. 273.
25 (d) Ibidem pag. 272.
26 (e) Vide edictum statuum eatenus vulgatum in Vestigiis
98273. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
22 (a) In Vestigiis Diaetarum a pag. 273-565.
23 (b) Ibidem pag. 263.
24 (c) Ibidem pag. 273.
25 (d) Ibidem pag. 272.
26 (e) Vide edictum statuum eatenus vulgatum in Vestigiis
Diaetarum pag. 261, ubi dicitur: "Item super singulos quatuor nobiles iobagionem non
habentes unus florenus dicetur."
§ 61 Ladislaus Posthumus regno admovetur; ejus capitulatio, quae corpori juris sub
98274. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 61 Ladislaus Posthumus regno admovetur; ejus capitulatio, quae corpori juris sub
nomine decreti inserta est.
1 Fridericus mortua interea Ladislai Posthumi matre Elisabetha cognati sui
tutelam eo pertinacius retinebat, quod sibi successionem in adtinentes ad jus ejus
provincias et regna, tamquam praematurum ejus obitum jam tum praesagiret,
praecoci spe jam tum destinaverit. 2 Maluit itaque bellum cum Hungaris
experiri quam hunc et coronam regni iis reddere; fractus
98275. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jam tum destinaverit. 2 Maluit itaque bellum cum Hungaris
experiri quam hunc et coronam regni iis reddere; fractus tamen virtute Hunyadis, regem ipsis
demum restituit, coronam autem non dimisit. 3 Quare Hungari coronationi
illi, quam Ladislaus adhuc in cunis subiverat, acquiescentes eum Posonium deductum 1453.
regem salutarunt. 4 Obtento nihilominus quod in Corpore Juris
sub nomine decreti insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro
tali habendum sit, apparet ex
98276. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fractus tamen virtute Hunyadis, regem ipsis
demum restituit, coronam autem non dimisit. 3 Quare Hungari coronationi
illi, quam Ladislaus adhuc in cunis subiverat, acquiescentes eum Posonium deductum 1453.
regem salutarunt. 4 Obtento nihilominus quod in Corpore Juris
sub nomine decreti insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro
tali habendum sit, apparet ex articulis 1-o et 2-o cum finali ejus clausula combinatis e
quibus patet quod et rex statibus de observanda regni
98277. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
e
quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de
praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem.
Status regi juramentum fidelitatis nuncupant.
5 Qua in re dignum est attentione quod rex non ad omnium praedecessorum
suorum, sed tantum ad Sigismundi avi et Alberti patris sui leges sacramentum nuncupaverit.
6 Ut adeo et hinc iterum errasse Verböczium appareat dum omnes Andreae II
successores decreta ejus in
98278. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Qua in re dignum est attentione quod rex non ad omnium praedecessorum
suorum, sed tantum ad Sigismundi avi et Alberti patris sui leges sacramentum nuncupaverit.
6 Ut adeo et hinc iterum errasse Verböczium appareat dum omnes Andreae II
successores decreta ejus in aditu regiminis juramento confirmasse affirmat.
§ 62 Decreta comitiorum jam tum comitatibus submitti consveverunt.
1 In inaugurali 1453. decreto status per articulum 10 (a) legislativam
suum circa tributa
98279. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adeo et hinc iterum errasse Verböczium appareat dum omnes Andreae II
successores decreta ejus in aditu regiminis juramento confirmasse affirmat.
§ 62 Decreta comitiorum jam tum comitatibus submitti consveverunt.
1 In inaugurali 1453. decreto status per articulum 10 (a) legislativam
suum circa tributa imponenda potestatem luculente exercuerunt, dum impositum, ut vidimus,
1440. nobilibus impossessionatis lucrum camerae revocarunt.
2 Dum enim articulo 10 taxas
98280. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Pro ignobilibus enim taxa haec jam inde a Carolo I publicis legibus
stabilita adeoque consveta fuit.
4 Decretum 1454. ex ipso autographo descriptum esse indicat illa ingressus
ejus clausula "universis praelatis, baronibus, nobilibus... in comitatu N.N. constitutis" e
quo una apparet usum decreta comitiorum ad singulos comitatus transmittendi jam tum
viguisse; ex autographo enim hoc debuit deinde exemplar pro singulo comitatu describi.
5 Ad
98281. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
proventus regios ita dissipatos
fuisse ut ne ille quidem militum numerus, qui banderium regium efficiebat, inde ali, minus
emensus baronibus illis, qui vi muneris sui designata sibi banderia alere cogebantur, census
dependi potuerit, ut adeo oportuerit status redigendo in ordinem aerario regio aliquot e
singulo statu viros deligere. 3 Et hoc est primum statuum in aerarium regium
influxus vestigium, una evidens ejus rei argumentum quod, quae aliqui barones regni servare
cogebantur banderia, ea non propriis impendiis, sed
98282. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inde ali, minus
emensus baronibus illis, qui vi muneris sui designata sibi banderia alere cogebantur, census
dependi potuerit, ut adeo oportuerit status redigendo in ordinem aerario regio aliquot e
singulo statu viros deligere. 3 Et hoc est primum statuum in aerarium regium
influxus vestigium, una evidens ejus rei argumentum quod, quae aliqui barones regni servare
cogebantur banderia, ea non propriis impendiis, sed depensa e regis aerario certa pecuniae
summa alere debuerint.
4> Verum vigentem
98283. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
banderia, ea non propriis impendiis, sed depensa e regis aerario certa pecuniae
summa alere debuerint.
4> Verum vigentem <hac
63.4 hac conieci
tempestate anarchiam ipse, quem in gravissimo reipublicae periculo decreta adeo
solemniter insurrectio habuit, eventus magis adhuc remonstrat.
Excussa legum observantia anarchia viget.
5 Nimirum decreverunt status, fama apparatus, quem Mahometes
98284. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tres bene armati, e
constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati
63.6 pharetrati: faretratri B
pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem non in Hungariam,
sed in Serviam tendere intellexissent, nemo quidquam eorum, quae his comitiis imperata
fuere, praestitit, ita ut Hunyadius vicinum praevertere volens periculum cum solis propriis
et confinariis copiis pugnam ad Semendriam suscipere coactus fuerit; quam tamen
98285. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati
63.6 pharetrati: faretratri B
pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem non in Hungariam,
sed in Serviam tendere intellexissent, nemo quidquam eorum, quae his comitiis imperata
fuere, praestitit, ita ut Hunyadius vicinum praevertere volens periculum cum solis propriis
et confinariis copiis pugnam ad Semendriam suscipere coactus fuerit; quam tamen pro eximia
sua
98286. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
singulari prorsus animi fortitudine illustri victoria
coronavit.
§ 64 Factiones adversus Hunyadium qui solus labescentes jam res Hungariae sustentabat.
1 Immortalia viri hujus merita tantum abest ut zelum publicum in animis
civium excitaverint, ut novos potius aemulis ejus stimulos addiderint ad eum summo in
exercitum imperio perturbandum.
Tentamen introducendi in absentia regis supremi senatus.
2 Itaque cum collata
98287. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 64 Factiones adversus Hunyadium qui solus labescentes jam res Hungariae sustentabat.
1 Immortalia viri hujus merita tantum abest ut zelum publicum in animis
civium excitaverint, ut novos potius aemulis ejus stimulos addiderint ad eum summo in
exercitum imperio perturbandum.
Tentamen introducendi in absentia regis supremi senatus.
2 Itaque cum collata Hunyadio in comitiis 1454. generalis regni capitanei
dignitas per articulum 1-um limitibus
98288. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Immortalia viri hujus merita tantum abest ut zelum publicum in animis
civium excitaverint, ut novos potius aemulis ejus stimulos addiderint ad eum summo in
exercitum imperio perturbandum.
Tentamen introducendi in absentia regis supremi senatus.
2 Itaque cum collata Hunyadio in comitiis 1454. generalis regni capitanei
dignitas per articulum 1-um limitibus unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara
palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis
98289. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
civium excitaverint, ut novos potius aemulis ejus stimulos addiderint ad eum summo in
exercitum imperio perturbandum.
Tentamen introducendi in absentia regis supremi senatus.
2 Itaque cum collata Hunyadio in comitiis 1454. generalis regni capitanei
dignitas per articulum 1-um limitibus unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara
palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis rege, necdum elapso anno
in particulari aliquo conventu (alia enim praeter
98290. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in absentia regis supremi senatus.
2 Itaque cum collata Hunyadio in comitiis 1454. generalis regni capitanei
dignitas per articulum 1-um limitibus unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara
palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis rege, necdum elapso anno
in particulari aliquo conventu (alia enim praeter ea, quorum decretum in Corpore
Juris exstat, nulla publica regni comitia ad annum 1454. memorantur) pervicit ut
novum e sex de singulo statu deligendis viris
98291. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Itaque cum collata Hunyadio in comitiis 1454. generalis regni capitanei
dignitas per articulum 1-um limitibus unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara
palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis rege, necdum elapso anno
in particulari aliquo conventu (alia enim praeter ea, quorum decretum in Corpore
Juris exstat, nulla publica regni comitia ad annum 1454. memorantur) pervicit ut
novum e sex de singulo statu deligendis viris consilium constituatur quod publica
oeconomica, et
98292. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni capitanei
dignitas per articulum 1-um limitibus unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara
palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis rege, necdum elapso anno
in particulari aliquo conventu (alia enim praeter ea, quorum decretum in Corpore
Juris exstat, nulla publica regni comitia ad annum 1454. memorantur) pervicit ut
novum e sex de singulo statu deligendis viris consilium constituatur quod publica
oeconomica, et militaria summa cum potestate administret. 3 Verum rex
98293. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b). 6 Consilii tamen
illius nulla uspiam adhuc memoria prolata est, ut adeo illius erectionem Hunyadii
interccessione abrogatum fuisse tuto liceat existimare.
7 (a) Vide litteram regis ad Hunyadium in Annalibus Regni
Hungariae ad annum 1454.
8 (b) Vide in Vestigiis Diaetarum litteram S. Capistrani pag.
283, litteras vero praelatorum ad Pontificem datas pag. 286; ex utraque apparet non fuisse
haec generalia regni
98294. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
erectionem Hunyadii
interccessione abrogatum fuisse tuto liceat existimare.
7 (a) Vide litteram regis ad Hunyadium in Annalibus Regni
Hungariae ad annum 1454.
8 (b) Vide in Vestigiis Diaetarum litteram S. Capistrani pag.
283, litteras vero praelatorum ad Pontificem datas pag. 286; ex utraque apparet non fuisse
haec generalia regni comitia, forte quod rex peregre aberat, sed particularem praelatorum et
baronum conventum.
98295. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
forte quod rex peregre aberat, sed particularem praelatorum et
baronum conventum.
§ 65 Mahomete Hungariae jam imminente regnicolae decretam ante biennium insurrectionem
praestare recusant.
1 Cum Mahometem in proposito invadendae Hungariae persistere fama publica
ferret, in hoc 1445. conventu de opponenda eidem valida manu agitata fuere, sed cum
Mahometes eo iterum anno cessaverit, nullum eorum, quae forte ibi decreta fuerant, effectum
subsecutum esse comperimus.
98296. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conventum.
§ 65 Mahomete Hungariae jam imminente regnicolae decretam ante biennium insurrectionem
praestare recusant.
1 Cum Mahometem in proposito invadendae Hungariae persistere fama publica
ferret, in hoc 1445. conventu de opponenda eidem valida manu agitata fuere, sed cum
Mahometes eo iterum anno cessaverit, nullum eorum, quae forte ibi decreta fuerant, effectum
subsecutum esse comperimus.
2 Anno 1456. Ladislaum comitia Pestinum pro festo
98297. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad Belgradum expugnandum invadendamque
Hungariam cum ducentis armatorum millibus reipsa movisse. 4 Quod cum
Szilágii, Belgradi praefecti, litteris annunciatum fuisset, nihil quidem Hunyadius intentati
reliquit quo regnicolas ad praestandum, qui ante biennium in comitiis 1454. imperatus fuit,
militis numerum permoverat.
Solus tamen cum exigua manu Hunyadius vires ejus retundit.
5 Ast incassum; obsistente aemula Garaii factione solutaque per vigentem
tanto
98298. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cruciatorum turbam tam copioso hosti, tamque bellicoso, ut Mahometes fuit, dux objicere
salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit. 6 Sane nisi propitia
Hungariae fata tantum, ut Hunyadius fuit, imperatorem in haec tempora
reservassent, exitium, quod sub Ludovico II a Solimanno regnum passum est, jam tum a
Mahomete indubie subire debuisset.
7 Mortuo non multo post gloriosam hanc expeditionem Hunyadio, postquam rex
Ladislaus natu majorem ejus filium
98299. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
expeditionem Hunyadio, postquam rex
Ladislaus natu majorem ejus filium Ladislaum propter necatum Belgradi Cileae comitem, ab
aemulis Hunyadianae domus impulsus, Budae extremo affici supplicio curasset, tum demum, quod
hactenus gliscebat tantum, schisma eripit totumque in Hunyadianam et Garaianam factionem
regnum discessit, quod ultimum certe eidem exitium erat adlaturum nisi Turca opportunam hanc
perdendae Hungariae occasionem neglexissent.
8 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 286 ipsae ejus regales
98300. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
demum, quod
hactenus gliscebat tantum, schisma eripit totumque in Hunyadianam et Garaianam factionem
regnum discessit, quod ultimum certe eidem exitium erat adlaturum nisi Turca opportunam hanc
perdendae Hungariae occasionem neglexissent.
8 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 286 ipsae ejus regales
memorantur.
9 (b) Vestigium eorum indictionis prostat in Vestigiis
Diaetarum pag. 287.
§ 66 Mortuo et Hunyadio et rege Ladislao,
98301. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eidem exitium erat adlaturum nisi Turca opportunam hanc
perdendae Hungariae occasionem neglexissent.
8 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 286 ipsae ejus regales
memorantur.
9 (b) Vestigium eorum indictionis prostat in Vestigiis
Diaetarum pag. 287.
§ 66 Mortuo et Hunyadio et rege Ladislao, Szilághius se gubernatorem eligi procurat.
1 Interea mortuo Ladislao Posthumo, Garaiana factio pro palatino,
98302. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potentia; postquam enim vacante regno praelati et barones
comitia pro eligendo novo rege praefixissent (a), Szilághius cum 40 armatorum millibus ad ea
comparuit, hocque armorum terrore Garaianas partes ita prostravit ut antequam eligendo regi
manus admoveretur, se in quinquennium, dum nempe Mathias adolescat, gubernatorem eligi
procuraverit. 2 Electionem hanc extortam fuisse vel inde apparet quod
dignitas haec nullis, ut in Hunyadio factum est, limitibus circumscripta, immo ipsa electio
ne in decretum quidem comitiorum
98303. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
armorum terrore Garaianas partes ita prostravit ut antequam eligendo regi
manus admoveretur, se in quinquennium, dum nempe Mathias adolescat, gubernatorem eligi
procuraverit. 2 Electionem hanc extortam fuisse vel inde apparet quod
dignitas haec nullis, ut in Hunyadio factum est, limitibus circumscripta, immo ipsa electio
ne in decretum quidem comitiorum horum relata fuerit, sed accessorie tantum in articulo 14
gubernatoris mentio injecta sit; eo nempe jam tum oligarchia processit, eo statuum animi
deflexerant ut antiquata,
98304. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
manus admoveretur, se in quinquennium, dum nempe Mathias adolescat, gubernatorem eligi
procuraverit. 2 Electionem hanc extortam fuisse vel inde apparet quod
dignitas haec nullis, ut in Hunyadio factum est, limitibus circumscripta, immo ipsa electio
ne in decretum quidem comitiorum horum relata fuerit, sed accessorie tantum in articulo 14
gubernatoris mentio injecta sit; eo nempe jam tum oligarchia processit, eo statuum animi
deflexerant ut antiquata, quae sub principium epochae hujus vigebat, reginarum corregentia
hunc
98305. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
gubernatorem eligi
procuraverit. 2 Electionem hanc extortam fuisse vel inde apparet quod
dignitas haec nullis, ut in Hunyadio factum est, limitibus circumscripta, immo ipsa electio
ne in decretum quidem comitiorum horum relata fuerit, sed accessorie tantum in articulo 14
gubernatoris mentio injecta sit; eo nempe jam tum oligarchia processit, eo statuum animi
deflexerant ut antiquata, quae sub principium epochae hujus vigebat, reginarum corregentia
hunc jam tertium ex ordine gubernatorem tempore interregni agnoverint.
98306. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eo statuum animi
deflexerant ut antiquata, quae sub principium epochae hujus vigebat, reginarum corregentia
hunc jam tertium ex ordine gubernatorem tempore interregni agnoverint.
3 (a) Vide horum publicatorias in Vestigiis Diaetarum pag.
290; patet ex iis quod in interregno non status, non palatinus, sed praelati tantum et
barones comitia indixerint. 4 Patet quod nomine baronum non tantum ii, qui
palatinum aliquod officium reipsa gesserunt, sed alii
98307. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
epochae hujus vigebat, reginarum corregentia
hunc jam tertium ex ordine gubernatorem tempore interregni agnoverint.
3 (a) Vide horum publicatorias in Vestigiis Diaetarum pag.
290; patet ex iis quod in interregno non status, non palatinus, sed praelati tantum et
barones comitia indixerint. 4 Patet quod nomine baronum non tantum ii, qui
palatinum aliquod officium reipsa gesserunt, sed alii etiam potentiores optimates, veluti
Ioannes Marczal, et Simon Czudar
98308. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Hac dignitate suffulto et tanto armatorum numero stipato Szilághio
pronum jam fuit suum ex sorore nepotem Mathiam, qui jam tertius Arpadianam domum nullo nexu
contingebat, 1458. 28-a Januarii regem dicere; Garaium enim palatinum, qui de impulso in
necem senioris Mathiae fratris rege Ladislao sibi conscius fuit, jam non ambitio, sed
conservandae vitae suae sollicitudo tenebat. 2 Itaque postquam Szilághius
huic clientibusque ejus de nece hac non vindicanda fidem dederat (a), hi quoque in Mathiam
98309. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
qui de impulso in
necem senioris Mathiae fratris rege Ladislao sibi conscius fuit, jam non ambitio, sed
conservandae vitae suae sollicitudo tenebat. 2 Itaque postquam Szilághius
huic clientibusque ejus de nece hac non vindicanda fidem dederat (a), hi quoque in Mathiam
adminus ad speciem consenserunt.
Capitulationi pro Mathia subscribit.
3 Quicunque decretum Szilágianum attentius expenderit, illud
capitulationis, seu inauguralis diplomatis vicem subivisse
98310. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
monetae status eidem praescribunt (articulo 12).
4 Ut securam sibi efficiant potestatis legislativae communionem, novo
hactenus exemplo comitia quotannis celebranda defigunt (articulo 13). 5
Receptum inde a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut
rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo
5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10).
6 Et tamen renovant perlatam, ut jam vidimus,
98311. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vero tunc
primum, dum regius miles non suffecerit, locum habere declarant (articulo
2-o). 8 Cum primus
66.8 Cum primus: cumprimis B
hic post exstinctam in masculo Arpadianam domum e nativis Hungaris rex creatus sit,
ne cognati ejus hoc titulo praepotentiam exercere possint, diserte praecaverunt articulo
11-o. 9 Sunt quidem praeter constitutionalia haec particulares etiam aliquot
leges decreto huic insertae,
98312. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
domum e nativis Hungaris rex creatus sit,
ne cognati ejus hoc titulo praepotentiam exercere possint, diserte praecaverunt articulo
11-o. 9 Sunt quidem praeter constitutionalia haec particulares etiam aliquot
leges decreto huic insertae, verum morem hunc in posterioribus etiam capitulationibus
viguisse infra videbimus.
10 (a) Vide ejus argumentum pag. 291.
§ 68 Mathias inaugurale deponit, fidelitatis vero juramentum a potioribus praelatis et
baronibus
98313. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitia eodem statim 1458. anno octava post
Pentecosten die Pestini celebravi (b); comitiis his, uti et prioribus sub Szilághio
celebratis, omnes denuo nobiles convenerunt. 3 E contra comitiis eodem 1458.
Szegedinum pro festo Nicolai indictis et sequenti anno in Pervigilio Epiphaniae Domini
terminatis tantum "quatuor de unoquoque comitatu electi, cum plana facultate missi, totum
regnum repraesentantes" interfuerunt (d). 4 Ad subsequa 1462. comitia
nobiles viritim iterum convenerunt (e), nimirum agebatur in his de
98314. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
anno in Pervigilio Epiphaniae Domini
terminatis tantum "quatuor de unoquoque comitatu electi, cum plana facultate missi, totum
regnum repraesentantes" interfuerunt (d). 4 Ad subsequa 1462. comitia
nobiles viritim iterum convenerunt (e), nimirum agebatur in his de conflanda pro redemtione
coronae 60,000 aureorum summa adeoque, ut singuli adsint, plurimum interfuit.
5 Verum ipsis inauguralibus 1464. comitiis iterum repraesentantes tantum
interfuerunt (f). 6 Ex omnium reliquorum Mathiae decretorum
98315. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ex omnium reliquorum Mathiae decretorum praefationibus
apparet nuncios tantum comitatuum ad illa vocatos fuisse, solae praefationis
decreti 1471. clausula adeo ambigua est ut neutrum ex illa elicere possit; adeo varius sub
solo Mathia in substantiali hac legislationis forma usus vigebat.
7 Iam ante Mathiae tempora in eos, qui vocati ad comitia non venerunt,
poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat.
8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere
98316. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vocatos fuisse, solae praefationis
decreti 1471. clausula adeo ambigua est ut neutrum ex illa elicere possit; adeo varius sub
solo Mathia in substantiali hac legislationis forma usus vigebat.
7 Iam ante Mathiae tempora in eos, qui vocati ad comitia non venerunt,
poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat.
8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g).
9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis 1458. conditi articulo
98317. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat.
8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g).
9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis 1458. conditi articulo 55-o,
alterum e diplomate Mathiae in Vestigiis Diaetarum pag. 352.
10 (b) Constat id e publicatoriis ejus in Vestigiis Diaetarum
pag. 297. prolatis. 11 Decretum hoc Corpore Juris non
continetur. 12 Primus illud vulgavit
98318. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g).
9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis 1458. conditi articulo 55-o,
alterum e diplomate Mathiae in Vestigiis Diaetarum pag. 352.
10 (b) Constat id e publicatoriis ejus in Vestigiis Diaetarum
pag. 297. prolatis. 11 Decretum hoc Corpore Juris non
continetur. 12 Primus illud vulgavit Martinus Kovachich in Vestigiis
Diaetarum pag. 298.
13 (c) Dicitur
98319. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diaetarum pag. 352.
10 (b) Constat id e publicatoriis ejus in Vestigiis Diaetarum
pag. 297. prolatis. 11 Decretum hoc Corpore Juris non
continetur. 12 Primus illud vulgavit Martinus Kovachich in Vestigiis
Diaetarum pag. 298.
13 (c) Dicitur enim in eorum praefationibus: "praelati, barones, nobiles
universi."
14 (d) Sunt verba praefationis.
15 (e) Dicitur enim in praefatione: "in
98320. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vestigiis Diaetarum
pag. 297. prolatis. 11 Decretum hoc Corpore Juris non
continetur. 12 Primus illud vulgavit Martinus Kovachich in Vestigiis
Diaetarum pag. 298.
13 (c) Dicitur enim in eorum praefationibus: "praelati, barones, nobiles
universi."
14 (d) Sunt verba praefationis.
15 (e) Dicitur enim in praefatione: "in praesenti generali congregatione
universorum praelatorum, baronum, nobiliumque regni."
98321. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Martinus Kovachich in Vestigiis
Diaetarum pag. 298.
13 (c) Dicitur enim in eorum praefationibus: "praelati, barones, nobiles
universi."
14 (d) Sunt verba praefationis.
15 (e) Dicitur enim in praefatione: "in praesenti generali congregatione
universorum praelatorum, baronum, nobiliumque regni."
16 (f) Dicitur enim: "Cum nos (...) hanc conventionem generalem omnibus
praelatis, baronibus, ac nobilibus de regno nostro indiceremus."
98322. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in Vestigiis
Diaetarum pag. 298.
13 (c) Dicitur enim in eorum praefationibus: "praelati, barones, nobiles
universi."
14 (d) Sunt verba praefationis.
15 (e) Dicitur enim in praefatione: "in praesenti generali congregatione
universorum praelatorum, baronum, nobiliumque regni."
16 (f) Dicitur enim: "Cum nos (...) hanc conventionem generalem omnibus
praelatis, baronibus, ac nobilibus de regno nostro indiceremus."
17
98323. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
generali congregatione
universorum praelatorum, baronum, nobiliumque regni."
16 (f) Dicitur enim: "Cum nos (...) hanc conventionem generalem omnibus
praelatis, baronibus, ac nobilibus de regno nostro indiceremus."
17 (g) Exstant in Vestigiis Diaetarum pag. 362, ubi dicitur:
"De speciali nostra benignitate statuimus ut nemo ex vobis per consveta alias gravamina ad
veniendum compellatur."
§ 69 Andreanam constitutionem et Sigismundi decreta primo
98324. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
coronationis
confirmat.
1 Recuperata a Friderico imperatore corona Mathias, postquam jam sex annis
imperasset, tandem 1464. Alba Regali coronatus est. 2 Et his primo comitiis,
licet interea quatuor jam diaetas eum celebrasse in Vestigiis Diaetarum
ostentum sit, Hungari confirmationem decretorum non Andreae tantum et
Ludovici, sed et sexti Sigismundi decreti procurarunt; sicque alter hactenus regum ab Andrea
III est Mathias
98325. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
coronationem annis id praestiterunt. 3 Nimirum noluerunt
Hungari fundamentalia jura sua nisi a legitime coronato rege confirmari, et vero
constitutionale illud axioma "quod nullus pro legitimo rege haberi possit, nisi qui propria
S. Regni corona redimitur" in Mathiae exemplo plurimum enituit. 4 Quod ut
clarius appareat, rei hujus series altius tantisper repetenda videtur.
Quid Hungari in S. Regni corona coronationisque necessitate reponerent, diserte
explicatur.
98326. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"quod nullus pro legitimo rege haberi possit, nisi qui propria
S. Regni corona redimitur" in Mathiae exemplo plurimum enituit. 4 Quod ut
clarius appareat, rei hujus series altius tantisper repetenda videtur.
Quid Hungari in S. Regni corona coronationisque necessitate reponerent, diserte
explicatur.
5 Domus Austriaca jam post Alberti I obitum 1308. in duas distinctas
lineas abivit, nempe Friderici I et Alberti II (a); Alberti linea in Ladislao Posthumo,
Alberti
98327. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
clarius appareat, rei hujus series altius tantisper repetenda videtur.
Quid Hungari in S. Regni corona coronationisque necessitate reponerent, diserte
explicatur.
5 Domus Austriaca jam post Alberti I obitum 1308. in duas distinctas
lineas abivit, nempe Friderici I et Alberti II (a); Alberti linea in Ladislao Posthumo,
Alberti III, cui status haereditarium obtulisse regnum supra §-o 51 vidimus, filio defecit.
6 Fridericus II, qui Mathiae tantum
98328. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Quid Hungari in S. Regni corona coronationisque necessitate reponerent, diserte
explicatur.
5 Domus Austriaca jam post Alberti I obitum 1308. in duas distinctas
lineas abivit, nempe Friderici I et Alberti II (a); Alberti linea in Ladislao Posthumo,
Alberti III, cui status haereditarium obtulisse regnum supra §-o 51 vidimus, filio defecit.
6 Fridericus II, qui Mathiae tantum negotia facessivit, e linea Friderici I
descendit; Fridericus hic, ut primum Ladislaum
98329. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Alberti III, cui status haereditarium obtulisse regnum supra §-o 51 vidimus, filio defecit.
6 Fridericus II, qui Mathiae tantum negotia facessivit, e linea Friderici I
descendit; Fridericus hic, ut primum Ladislaum Posthumum cum S. Regni corona in suam accepit
potestatem, de asserenda suae quoque lineae in regnum Hungariae haereditate consilium
suscepit. 7 Hoc fine repetitum toties ab Hungaris Ladislaum Posthumum tamdiu
restituere detrectavit donec eum Hunyadi armis et nomine lacessivit. 8
98330. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnum supra §-o 51 vidimus, filio defecit.
6 Fridericus II, qui Mathiae tantum negotia facessivit, e linea Friderici I
descendit; Fridericus hic, ut primum Ladislaum Posthumum cum S. Regni corona in suam accepit
potestatem, de asserenda suae quoque lineae in regnum Hungariae haereditate consilium
suscepit. 7 Hoc fine repetitum toties ab Hungaris Ladislaum Posthumum tamdiu
restituere detrectavit donec eum Hunyadi armis et nomine lacessivit. 8 Cum
Turcas eodem tempore Hungariae imminere intelligeret
98331. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Garaiana enim factio procuratae praepotentia
Szilághii Mathiae electioni acquiescere nolens non multo post, atque hic regni gubernacula
adierat, tempore, secessit nixaque fundamentali constitutionis Hungaricae principio quod
nullus nisi ipsa illa, quam Fridericus in potestate habebat, S. Regni corona adimitus pro
rege Hungariae haberi possit, eidem regnum detulit, id potissimum obtendens quod Ladislaum
sanguinis nexu contingat, et S. Regni coronam in potestate habeat (b).
98332. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutionis Hungaricae principio quod
nullus nisi ipsa illa, quam Fridericus in potestate habebat, S. Regni corona adimitus pro
rege Hungariae haberi possit, eidem regnum detulit, id potissimum obtendens quod Ladislaum
sanguinis nexu contingat, et S. Regni coronam in potestate habeat (b).
12 Si Fridericus suppeditatis prompte factiosis his necessariis belli
subsidiis coronationem sui peragi curasset, actum erat de adolescente neque satis adhuc
firmato rege Mathia.
98333. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sui peragi curasset, actum erat de adolescente neque satis adhuc
firmato rege Mathia. 13 Potior enim regni pars Fridericum qua legitime
coronatum agnovisset. 14 Nunc cunctabundo semper, ubi de sumtibus agebatur,
Friderico Mathias errore hoc in rem suam naviter usus insurrectionem graviorem, quam quae
unquam hactenus decreta fuit, in comitiis ipso primo aditi per se regni anno pro festo S.
Nicolai Szegedini celebratis a statibus impetravit. 15 Copiis his subsequo
statim vere factiosos ad
98334. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 Potior enim regni pars Fridericum qua legitime
coronatum agnovisset. 14 Nunc cunctabundo semper, ubi de sumtibus agebatur,
Friderico Mathias errore hoc in rem suam naviter usus insurrectionem graviorem, quam quae
unquam hactenus decreta fuit, in comitiis ipso primo aditi per se regni anno pro festo S.
Nicolai Szegedini celebratis a statibus impetravit. 15 Copiis his subsequo
statim vere factiosos ad Körmöndinum invadit acceptaque primum, tum reddita iis clade
traductisque in partem suam bonorum
98335. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hactenus decreta fuit, in comitiis ipso primo aditi per se regni anno pro festo S.
Nicolai Szegedini celebratis a statibus impetravit. 15 Copiis his subsequo
statim vere factiosos ad Körmöndinum invadit acceptaque primum, tum reddita iis clade
traductisque in partem suam bonorum officiorumque pollicitatione factionis capitibus Garaio
palatino et Ujlakio Transylvaniae vojvoda totam hanc dissuit tempestatem.
16 Verum coronam regni non eadem impetrare potuit facilitate.
17 Debuit antea cum Alberto
98336. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Verum coronam regni non eadem impetrare potuit facilitate.
17 Debuit antea cum Alberto Austriae duce, cujus cum Friderico controversiae
jam ad apertum bellum spectabant, offensivum foedus percutere. 18 Debuit
Ioannem Griskra famigeratum illum in superioribus regni partibus dynastam et belli ducem a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset.
98337. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cum Alberto Austriae duce, cujus cum Friderico controversiae
jam ad apertum bellum spectabant, offensivum foedus percutere. 18 Debuit
Ioannem Griskra famigeratum illum in superioribus regni partibus dynastam et belli ducem a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum
98338. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum posuerunt ut tam duras, quas vix victus hostis
suscepturus erat, conditiones in tractatu hoc subiverint (c). 20 Nimirum ut
Fridericus, dum vixerit, titulum regis Hungariae retinere possit; si Mathiam deficere
contingat,
98339. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum posuerunt ut tam duras, quas vix victus hostis
suscepturus erat, conditiones in tractatu hoc subiverint (c). 20 Nimirum ut
Fridericus, dum vixerit, titulum regis Hungariae retinere possit; si Mathiam deficere
contingat, Hungariam haereditario jure obtineat; ut Mathiae, si conjugem ejus, quam sterilem
esse Fridericus probe noverat, obire
98340. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
contingat, Hungariam haereditario jure obtineat; ut Mathiae, si conjugem ejus, quam sterilem
esse Fridericus probe noverat, obire contingeret, secundum inire matrimonium non liceat;
denique ut corona 60,000 aureis redimatur. 21 Noverat nempe Mathias se
firmum in solio tamdiu non futurum dum ejus electio per impositam sibi coronam obfirmetur;
noverant status totum suum et electionis et legislativae potestatis jus in possessorio
sancti hujus pignoris, ut jam explicuimus, radicari. 22 Ideo grave licet
illud litrum
98341. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
matrimonium non liceat;
denique ut corona 60,000 aureis redimatur. 21 Noverat nempe Mathias se
firmum in solio tamdiu non futurum dum ejus electio per impositam sibi coronam obfirmetur;
noverant status totum suum et electionis et legislativae potestatis jus in possessorio
sancti hujus pignoris, ut jam explicuimus, radicari. 22 Ideo grave licet
illud litrum status e propriis facultatibus ultro prompte contulerunt; ideo his primum
inauguralibus comitiis eos de securiori coronae conservatione sollicitudo incessit,
98342. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
incessit, sed et
tunc totam hanc curam regi per articulum 2 detulerunt.
23 (a) Vide com. Coronini Genealogia domus Austriacae.
24 (b) Vide confectum super ea re instrumentum in Vestigiis
Diaetarum pag. 348, ubi dicitur: "quod (regnum) absque coronato rege tamquam
acephalum fuit." 25 Inter motiva autem delati eidem regni dicitur: "quod
domino nostro Ladislao regi sanguine juncta fuit (...) et S. Regni coronam hucusque
98343. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vestigiis
Diaetarum pag. 348, ubi dicitur: "quod (regnum) absque coronato rege tamquam
acephalum fuit." 25 Inter motiva autem delati eidem regni dicitur: "quod
domino nostro Ladislao regi sanguine juncta fuit (...) et S. Regni coronam hucusque in suis
manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat."
26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario
diplomatico Adami Kollár: prohibiti autem secundi matrimonii testes sunt Cuteus in
Annalibus
98344. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Inter motiva autem delati eidem regni dicitur: "quod
domino nostro Ladislao regi sanguine juncta fuit (...) et S. Regni coronam hucusque in suis
manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat."
26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario
diplomatico Adami Kollár: prohibiti autem secundi matrimonii testes sunt Cuteus in
Annalibus Silesiae, et Balearius in Commentariis rerum Gallicarum
.
§ 70 Adhuc tempore
98345. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et S. Regni coronam hucusque in suis
manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat."
26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario
diplomatico Adami Kollár: prohibiti autem secundi matrimonii testes sunt Cuteus in
Annalibus Silesiae, et Balearius in Commentariis rerum Gallicarum
.
§ 70 Adhuc tempore Mathiae rex non tractare cum statibus, sed articulos, prout sibi
exhibebantur, confirmare solebat.
98346. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
custoditam tenuerit ac hodie teneat."
26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario
diplomatico Adami Kollár: prohibiti autem secundi matrimonii testes sunt Cuteus in
Annalibus Silesiae, et Balearius in Commentariis rerum Gallicarum
.
§ 70 Adhuc tempore Mathiae rex non tractare cum statibus, sed articulos, prout sibi
exhibebantur, confirmare solebat.
1 Si prolixi, qui in Pestiensibus 1458.
98347. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et Balearius in Commentariis rerum Gallicarum
.
§ 70 Adhuc tempore Mathiae rex non tractare cum statibus, sed articulos, prout sibi
exhibebantur, confirmare solebat.
1 Si prolixi, qui in Pestiensibus 1458. comitiis perlati sunt 60 articuli
expendantur, una et id reputatur quod diaeta illa nonnisi 12 diebus duraverit (a); si
praeterea stylus, quo decretum 1478. conceptum est, in considerationem sumatur, videtur usus
ille, quem in decreto Alberti jam
98348. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exhibebantur, confirmare solebat.
1 Si prolixi, qui in Pestiensibus 1458. comitiis perlati sunt 60 articuli
expendantur, una et id reputatur quod diaeta illa nonnisi 12 diebus duraverit (a); si
praeterea stylus, quo decretum 1478. conceptum est, in considerationem sumatur, videtur usus
ille, quem in decreto Alberti jam animadvertimus, adhuc sub Mathia perdurasse, nimirum quod
rex propositos per status articulos, quin iis aliquid seu addat, seu demat, prouti sibi
praesentati fuerant, confirmare consveverit;
98349. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Si prolixi, qui in Pestiensibus 1458. comitiis perlati sunt 60 articuli
expendantur, una et id reputatur quod diaeta illa nonnisi 12 diebus duraverit (a); si
praeterea stylus, quo decretum 1478. conceptum est, in considerationem sumatur, videtur usus
ille, quem in decreto Alberti jam animadvertimus, adhuc sub Mathia perdurasse, nimirum quod
rex propositos per status articulos, quin iis aliquid seu addat, seu demat, prouti sibi
praesentati fuerant, confirmare consveverit; quomodo enim tam numerosi et prolixi articuli
in comitiis
98350. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ille, quem in decreto Alberti jam animadvertimus, adhuc sub Mathia perdurasse, nimirum quod
rex propositos per status articulos, quin iis aliquid seu addat, seu demat, prouti sibi
praesentati fuerant, confirmare consveverit; quomodo enim tam numerosi et prolixi articuli
in comitiis Pestiensibus, quae 12 tantum diebus durarunt, concertari, quomodo in decreto
1478. status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc
anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas
98351. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nimirum quod
rex propositos per status articulos, quin iis aliquid seu addat, seu demat, prouti sibi
praesentati fuerant, confirmare consveverit; quomodo enim tam numerosi et prolixi articuli
in comitiis Pestiensibus, quae 12 tantum diebus durarunt, concertari, quomodo in decreto
1478. status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc
anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis
necessitati suae intendere possit," et sic passim.
98352. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
seu addat, seu demat, prouti sibi
praesentati fuerant, confirmare consveverit; quomodo enim tam numerosi et prolixi articuli
in comitiis Pestiensibus, quae 12 tantum diebus durarunt, concertari, quomodo in decreto
1478. status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc
anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis
necessitati suae intendere possit," et sic passim.
2 Ac una id etiam e tenore praefationum et conclusionum
98353. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praefationum et conclusionum Mathiae apparet
quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto),
extradederit.
Usus decreta ad singulos comitatus submittendi renovatur.
3 In decreto 1471. articulo 1. statuitur quidem ut praeterea singulum
singulo comitatui exemplar decreti submittatur. 4 Nolim tamen propterea
existimes quasi institutum hoc primam sub his comitiis originem accepisset.
5 Coepit illud jam sub Ludovico,
98354. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Nolim tamen propterea
existimes quasi institutum hoc primam sub his comitiis originem accepisset.
5 Coepit illud jam sub Ludovico, qui primus decretum Andreae II additis 31
novarum legum capitibus confirmavit. 6 Decretum enim hoc hodiedum exstat in
aliquot comitatuum, uti et Regni Croatiae archivo, nec non apud familiam Görgeianam (b) ad
quam indubie ex archivo comitatus Scepusiensis devenerit. 7 Ita etiam exstat
pluribus in locis Mariae reginae confirmatorium aeque constitutionis Andreanae
98355. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
legum capitibus confirmavit. 6 Decretum enim hoc hodiedum exstat in
aliquot comitatuum, uti et Regni Croatiae archivo, nec non apud familiam Görgeianam (b) ad
quam indubie ex archivo comitatus Scepusiensis devenerit. 7 Ita etiam exstat
pluribus in locis Mariae reginae confirmatorium aeque constitutionis Andreanae decretum.
8 Sigismundi decretum minus civitati Bartphensi missum se suis tractasse
manibus Prayus testatur. 9 Ejusdem vero majus, uti et Alberti decretum
statibus Regni Sclavoniae
98356. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mariae reginae confirmatorium aeque constitutionis Andreanae decretum.
8 Sigismundi decretum minus civitati Bartphensi missum se suis tractasse
manibus Prayus testatur. 9 Ejusdem vero majus, uti et Alberti decretum
statibus Regni Sclavoniae missum, in ejusdem archivo prostat. 10 Si decreta
haec Regno Sclavoniae, si civitatibus missa fuere, quis dubitabit eadem comitatibus etiam
transmissa fuisse? 11 Verum intercideret fortasse tantisper hic usus eoque
nomine per laudatum articulum
98357. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
si civitatibus missa fuere, quis dubitabit eadem comitatibus etiam
transmissa fuisse? 11 Verum intercideret fortasse tantisper hic usus eoque
nomine per laudatum articulum renovabatur.
12 (a) Patet id ex dato expeditionis decreti hujus in Vestigiis
Diaetarum pag. 330.
13 (b) Vide animadversiones in Grossingerum.
§ 71 Decreto 1471. eadem quae capitulationi vis attribuitur.
98358. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Verum intercideret fortasse tantisper hic usus eoque
nomine per laudatum articulum renovabatur.
12 (a) Patet id ex dato expeditionis decreti hujus in Vestigiis
Diaetarum pag. 330.
13 (b) Vide animadversiones in Grossingerum.
§ 71 Decreto 1471. eadem quae capitulationi vis attribuitur.
1 Caeterum memorabilis est, quae hoc articulo et in conclusione decreti
hujus exprimitur, de
98359. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 (b) Vide animadversiones in Grossingerum.
§ 71 Decreto 1471. eadem quae capitulationi vis attribuitur.
1 Caeterum memorabilis est, quae hoc articulo et in conclusione decreti
hujus exprimitur, de ejus observatione sollicitudo. 2 In aliis et
praecedentibus et subsequis decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic
98360. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 71 Decreto 1471. eadem quae capitulationi vis attribuitur.
1 Caeterum memorabilis est, quae hoc articulo et in conclusione decreti
hujus exprimitur, de ejus observatione sollicitudo. 2 In aliis et
praecedentibus et subsequis decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus
articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut
98361. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
71 Decreto 1471. eadem quae capitulationi vis attribuitur.
1 Caeterum memorabilis est, quae hoc articulo et in conclusione decreti
hujus exprimitur, de ejus observatione sollicitudo. 2 In aliis et
praecedentibus et subsequis decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus
articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut occasione
singuli conventus nobilium in comitatibus
98362. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus
articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut occasione
singuli conventus nobilium in comitatibus in mensa jaceat (a). 4 In
conclusione vero dicitur: "praemissos
71.4 praemissos: praemissa B
articulos pro vero regni decreto haberi volumus," quasi reliquorum regni comitiorum
98363. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus
articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut occasione
singuli conventus nobilium in comitatibus in mensa jaceat (a). 4 In
conclusione vero dicitur: "praemissos
71.4 praemissos: praemissa B
articulos pro vero regni decreto haberi volumus," quasi reliquorum regni comitiorum
articuli pro
98364. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus
articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut occasione
singuli conventus nobilium in comitatibus in mensa jaceat (a). 4 In
conclusione vero dicitur: "praemissos
71.4 praemissos: praemissa B
articulos pro vero regni decreto haberi volumus," quasi reliquorum regni comitiorum
articuli pro decretis regni non reputarentur.
98365. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articulos pro vero regni decreto haberi volumus," quasi reliquorum regni comitiorum
articuli pro decretis regni non reputarentur. 5 Ut rei hujus ratio constet,
successoris Mathiae, nempe Uladislai, capitulationis §-um 18-um in memoriam revocare
oportet. 6 Cum enim ibi dicatur: "quidquid domini status pro libertate (...)
atque conservatione regni usque tempus coronationis (...) concluserint (...) quod regni
decretum appellatur," patet evidenter id, quod posterior aetas
98366. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nomine expressit, temporibus his nomine decreti regni compellatum
fuisse, reliqua decreta regis illius sub quo condita sunt dicebantur. 7
Itaque articulo 31:1471
71.7 1471: 1741 B
et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam
vim habeant ac si per status ipsos ante coronationem conditi fuissent. 8 Et
vero in capitulatione, cui Szilághium nomine Mathiae subscripsisse vidimus, pauca tantum
capita
98367. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
31:1471
71.7 1471: 1741 B
et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam
vim habeant ac si per status ipsos ante coronationem conditi fuissent. 8 Et
vero in capitulatione, cui Szilághium nomine Mathiae subscripsisse vidimus, pauca tantum
capita continebantur. 9 Inaugurale 1464. Mathiae decretum circa juridica
potissimum versatur. 10 Praeterquam enim quod cursus monetae reguletur
articulo 22, status
98368. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
capita continebantur. 9 Inaugurale 1464. Mathiae decretum circa juridica
potissimum versatur. 10 Praeterquam enim quod cursus monetae reguletur
articulo 22, status nullam aliam securitatem decreto hoc sibi constituerunt.
11 E contra in decreto 1471. renovatur annua celebrandorum comitiorum
obligatio, primum legislativae statuum potestatis praesidium articulo 1-o; renovatur sanctio
Andreae II, ne quis nisi via juris in persona aut rebus puniri possit, praecipuum tam
civilis quam politicae libertatis
98369. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nullam aliam securitatem decreto hoc sibi constituerunt.
11 E contra in decreto 1471. renovatur annua celebrandorum comitiorum
obligatio, primum legislativae statuum potestatis praesidium articulo 1-o; renovatur sanctio
Andreae II, ne quis nisi via juris in persona aut rebus puniri possit, praecipuum tam
civilis quam politicae libertatis palladium, articulo 2-o. 12 Et ideo
vetatur ne rex bona alicujus erga simplicem delationem occupare possit articulo 10.
13 Imo ea, quae
98370. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constituitur articulo 23. et 27-o. 14 Regulantur loca depositoriorum salis
articulo 4-o; insurrectionis modus restituitur ad normam sub Sigismundo stabilitam articulo
7-o, nempe ut a 32 sessionibus unus portalis miles praestetur. 15 Mathias
enim in Szegediensibus 1458. comitiis unum a 20 sessionibus militem extorserit (b).
16 Rex prohibetur ne ullum praeter lucri camerae tributum sine consensu
statuum imponat articulo 11-o. 17 Ne rex officium supremi comitis ulli alio
quam nobili conferre
98371. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articulo 15-o; nempe adeo jam eviluisse debuit
Sigismundaei decreti ii articulus 15-us, quo officium judicis nobilium nonnisi nobili
possessionato conferri posse decernebatur, ut ipsum plane supremi comitis officium
ignobilibus conferri coeperit. 18 Regi jus in privatorum foris et nundinis
censum exigendi, quo reges primae periodi indubitate gaudebant, adimitur articulo 20.
19 Excessibus regii stipendiarii militis poena dictatur articulo 21-o.
20 Denique judicialis regis potestas ei restringitur ut
98372. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decretum hoc pro capitulatione haberi
eandemque, quam inaugurale diploma habet, vim eidem inesse voluerint?
22 (a) Id enim exprimunt confusa articuli hujus verba illa: "et deferatur
idem decretum ad locum sedis judiciariae singulo comitatuum," quod in singulis conventibus
nobilium intercessit.
23 (b) Vide ejus articulum 5 in Vestigiis Diaetarum pag. 337.
§ 72 Absente rege an palatinus regnum hucusque moderatus sit, non constat.
98373. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
voluerint?
22 (a) Id enim exprimunt confusa articuli hujus verba illa: "et deferatur
idem decretum ad locum sedis judiciariae singulo comitatuum," quod in singulis conventibus
nobilium intercessit.
23 (b) Vide ejus articulum 5 in Vestigiis Diaetarum pag. 337.
§ 72 Absente rege an palatinus regnum hucusque moderatus sit, non constat.
1 Quae fuerit sub Mathia provisio negotia regni absente rege moderandi,
necdum satis
98374. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mathias absens ad comitia oratores mittit.
5 Sed ad illa, quae 1485. Vacii acta sunt, oratores suos, quos nunc
commissarios dicimus, misit (a); ad illa, quae 1474. celebrata fuere, nec hos misit, nec
conditis in iis per status inque formam regularis
72.5 regularis: regulatis B
praefatione et conclusione statuum muniti decreti reductis legibus regiam suam
sanctionem addidit; inde evenit ut aliqui non modo vacante
98375. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
muniti decreti reductis legibus regiam suam
sanctionem addidit; inde evenit ut aliqui non modo vacante solio, sed vel rege absente totam
non modo legislativam, sed et ipsam adeo executivam potestatem penes status resedisse
arbitrentur. 6 Verum unicum hoc in tota prima et secunda regum periodo
exemplum contra continuum neque postea etiam interruptum contrarium usum, contra positivas,
quas jam memoravimus, constitutionales sanctiones nihil probare potest. 7 Si
status his comitiis institutum hoc reipsa
98376. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quos etiam e regno quandoque
abfuisse constat, hujus tamen nullum hactenus vestigium prolatum est. 8
Debuit itaque peculiaris quaedam nobis hactenus ignota circumstantia intervenire, ob quam
Mathias ad indicta per se comitia (b) nec oratores misit, nec editum in illis decretum
sanctione sua roboravit, passusque est ut status ipsi leges has et confirmarent et effectum
eorum se procuraturos pollicerentur; quod utique ad executivam pertinet potestatem (c).
9 (a) Vide litteras regis ad comitatum de Kraszna
98377. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
passusque est ut status ipsi leges has et confirmarent et effectum
eorum se procuraturos pollicerentur; quod utique ad executivam pertinet potestatem (c).
9 (a) Vide litteras regis ad comitatum de Kraszna Viennae 1485. Sabbatho
Corporis Christi datas, in Vestigiis Diaetarum pag. 401, ubi dicitur: "cum his
diebus praelati ac barones caeterique regni Nostri primores nobiles totum regnum nostrum
repraesentantes in civitatem Vaciensem pro tenenda certa diaeta convenissent, miseramus in
eorundem medium certos
98378. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) Vide litteras regis ad comitatum de Kraszna Viennae 1485. Sabbatho
Corporis Christi datas, in Vestigiis Diaetarum pag. 401, ubi dicitur: "cum his
diebus praelati ac barones caeterique regni Nostri primores nobiles totum regnum nostrum
repraesentantes in civitatem Vaciensem pro tenenda certa diaeta convenissent, miseramus in
eorundem medium certos ac nobiles oratores Nostros."
10 (b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1:
"Quod cum
98379. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Corporis Christi datas, in Vestigiis Diaetarum pag. 401, ubi dicitur: "cum his
diebus praelati ac barones caeterique regni Nostri primores nobiles totum regnum nostrum
repraesentantes in civitatem Vaciensem pro tenenda certa diaeta convenissent, miseramus in
eorundem medium certos ac nobiles oratores Nostros."
10 (b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1:
"Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc
98380. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pro tenenda certa diaeta convenissent, miseramus in
eorundem medium certos ac nobiles oratores Nostros."
10 (b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1:
"Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem
Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus."
11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)
acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus,
98381. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in
eorundem medium certos ac nobiles oratores Nostros."
10 (b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1:
"Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem
Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus."
11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)
acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus, et, quantum
in nobis est,
98382. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1:
"Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem
Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus."
11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)
acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus, et, quantum
in nobis est, per omnes incolas regni observari faciemus."
§ 73
1
98383. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Principis... in hanc civitatem
Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus."
11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)
acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus, et, quantum
in nobis est, per omnes incolas regni observari faciemus."
§ 73
1 Stabilis senatus, cujus consilio rex tam politica negotia quam causarum
definitionem moderari debeat, primum sub Hunyadio gubernatore, Mathiae patre
98384. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quam causarum
definitionem moderari debeat, primum sub Hunyadio gubernatore, Mathiae patre factum fuisse
periculum jam supra vidimus; resumpserunt status hoc objectum primis statim, quae sub hoc
1458. egerunt, comitiis statueruntque articulo 29-o ut sex praecipui hunc in finem viri
nominentur (a). 2 Articulo vero 32 constituerunt ut iisdem rex de stipendio
provideat (b). 3 Senatus tamen hic ad consistentiam minime perductus fuisse
videtur, quin nullum imposterum ejus vestigium exstet, et Mathiam ita, ut
98385. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ita, ut praedecessores
ejus, convocatorum tantum pro arbitrio ex iis, qui forte aderant, praelatorum, baronumque
consilio usum fuisse appareat (c). 4 Post 20 annos, nempe 1478, status ipsi
stabiles jam judices ita elegerunt articulo 12-o ut pars eorum media in judiciis continuo
adesse debeat. 5 Verum judices hi jam ad octavas tantum et brevia judicia
restringuntur, neque eorum authoritas etiam ad politica negotia extensa fuit (d).
6 Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi
98386. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tantum et brevia judicia
restringuntur, neque eorum authoritas etiam ad politica negotia extensa fuit (d).
6 Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
7 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 314 dicitur hoc articulo:
"Et insuper sex prudentes et nobiles viri ex proceribus regni deputentur qui et rebus regiis
agendis consilio pro arbitrio regni adhaereant, quorum etiam opera et ingenio dicta judicia
praetextu brevium
98387. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 (c) Ibidem pag. 362. proferuntur ejus litterae, quae hanc clausulam
habent: "Nec satis esse putavimus, cum his duntaxat praelatis, baronibus, ac nobilibus, qui
pro nunc apud majestatem Nostram constituti sunt, in talibus respondere vel definire."
10 (d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum
98388. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Nec satis esse putavimus, cum his duntaxat praelatis, baronibus, ac nobilibus, qui
pro nunc apud majestatem Nostram constituti sunt, in talibus respondere vel definire."
10 (d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum interesse debeant. 11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
98389. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
qui
pro nunc apud majestatem Nostram constituti sunt, in talibus respondere vel definire."
10 (d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum interesse debeant. 11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo
98390. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum interesse debeant. 11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
perlatum vidimus.
98391. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
perlatum vidimus. 2 Verum mollius adhuc per status dicti palatini indicium
nullum vicariae regis potestatis muneri huic affixum vestigium seu legibus, seu in
diplomatibus deprehendimus. 3 Imo vidimus quod Ladislao Posthumo adhuc
minorenni primum Ujlakius, tum Hunyadius, eodem vero adulto, sed e regno absente Ulricus
Cileae comes, Mathia vero adhuc adolescente Szilághius non palatini, sed gubernatoris nomine
98392. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eidemque Michaelem Guth de Országh
suffecerit, non multo autem post hoc iterum magistratu moto palatinatum Garaio restituerint,
pronum est existimare decessores etiam suos Ladislaum Posthumum et Albertum eodem jure usos
fuisse (b), adeoque articulum 2-um Alberti in effectum non abivisse. 5 Quid?
quod adhuc 1478. supremum judicium non palatino, sed personali praesentiae regiae, qui tunc
cancellarius fuit, articulo 12 delatum sit (c).
6 Etulit tandem caput suum haec dignitas 1485. omnesque, qui in bene
98393. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Alberti in effectum non abivisse. 5 Quid?
quod adhuc 1478. supremum judicium non palatino, sed personali praesentiae regiae, qui tunc
cancellarius fuit, articulo 12 delatum sit (c).
6 Etulit tandem caput suum haec dignitas 1485. omnesque, qui in bene
ordinata republica summo etiam magistrati praescribi debent, limites praetergressa est.
7 Dudum enim intra omnes ejus notae scriptores convenit quod, ut sarta
tectaque sit reliquorum civium libertas, nulli unquam
98394. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articulo 7-o. 9 Si rex cum injuria tertii bonum aliquod contulerit,
regnicolae ad querelam non regi, sed palatino deponendam adstringuntur articulo 8-o; rege
absente jus comitia indicendi, totaque usque adeo vicaria regis potestas (demtis solis
grationalibus) in palatinum sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o.
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor
98395. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
palatino deponendam adstringuntur articulo 8-o; rege
absente jus comitia indicendi, totaque usque adeo vicaria regis potestas (demtis solis
grationalibus) in palatinum sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o.
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae,
executivae, et judicialis potestatis, quae regem respicit,
98396. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o.
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae,
executivae, et judicialis potestatis, quae regem respicit, transfertur articulo 2-o (d).
12 Defertur etiam eidem suprema sub nomine generalis regni capitanei
militaris potestas articulo 4-o; 13
98397. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisse
vidimus, hac vice eidem non conferebatur. 17 Sed et haec praerogativa
tardius, ut postea videbimus, eidem accessit.
18 Cum institutum hoc sub tenaci adeo authoritatis suae rege invectum sit,
juvat genuinam ejus rei causam in medium proferre. 19 Nimirum cum nullus
praeter Ioannem
74.18 Ioannem Mathiam B
Corvinum nothum Mathiae esset filius, hunc ille sibi successorem dari viis omnibus
98398. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Corvinum nothum Mathiae esset filius, hunc ille sibi successorem dari viis omnibus
contendebat. 20 Dudum ille Emerico Zápolio praecipuo consiliariorum suorum
administro utebatur, tantamque de ejus et fide et dexteritate opinionem conceperat ut, si
eum in summo reipublicae magistratu locaret totamque insuper reipublicae potestatem in
magistratum hunc conferret, se voti sui damnatum iri non ambigeret. 21 Verum
consilium hoc praematura Zapolii mors intervertit. 22 Mathias vero jam opere
ipso testatus
98399. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
omnibus
contendebat. 20 Dudum ille Emerico Zápolio praecipuo consiliariorum suorum
administro utebatur, tantamque de ejus et fide et dexteritate opinionem conceperat ut, si
eum in summo reipublicae magistratu locaret totamque insuper reipublicae potestatem in
magistratum hunc conferret, se voti sui damnatum iri non ambigeret. 21 Verum
consilium hoc praematura Zapolii mors intervertit. 22 Mathias vero jam opere
ipso testatus est se tantam potestatem non officio, sed Zapolii personae conferre voluisse.
98400. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potissimum morabatur: detrimentum caperet, invexit novum hactenus locumtenentis regii munus,
cujus indefinitam adusque potestatem iis, quibus sibi visum est, limitibus circumscribere
potuit (f).
25 (a) Narrant id coaevi scriptores, sed et prolatae in Vestigiis
Diaetarum pag. 348 et 352 ab utrinque factae considerationes testantur.
26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset,
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non
98401. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potuit (f).
25 (a) Narrant id coaevi scriptores, sed et prolatae in Vestigiis
Diaetarum pag. 348 et 352 ab utrinque factae considerationes testantur.
26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset,
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non offendisset, sed
Garaium in una aliave, quam primo regni sui anno celebravit, diaeta deponi et Országhium
eligi procurasset. 27 Jam vero vero tenemus decretum utriusque
98402. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
id coaevi scriptores, sed et prolatae in Vestigiis
Diaetarum pag. 348 et 352 ab utrinque factae considerationes testantur.
26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset,
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non offendisset, sed
Garaium in una aliave, quam primo regni sui anno celebravit, diaeta deponi et Országhium
eligi procurasset. 27 Jam vero vero tenemus decretum utriusque hujus diaetae
in quo nulla fit mentio electionis palatini.
98403. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diaetarum pag. 348 et 352 ab utrinque factae considerationes testantur.
26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset,
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non offendisset, sed
Garaium in una aliave, quam primo regni sui anno celebravit, diaeta deponi et Országhium
eligi procurasset. 27 Jam vero vero tenemus decretum utriusque hujus diaetae
in quo nulla fit mentio electionis palatini.
28 (c) Regem enim absentem fuisse
98404. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non offendisset, sed
Garaium in una aliave, quam primo regni sui anno celebravit, diaeta deponi et Országhium
eligi procurasset. 27 Jam vero vero tenemus decretum utriusque hujus diaetae
in quo nulla fit mentio electionis palatini.
28 (c) Regem enim absentem fuisse constat; quod autem cancellarii nomine
praesentiae regiae judicaverint, vide in Vestigiis Diaetarum pag. 315 notam
(b).
29 (d) Dicitur
98405. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eligi procurasset. 27 Jam vero vero tenemus decretum utriusque hujus diaetae
in quo nulla fit mentio electionis palatini.
28 (c) Regem enim absentem fuisse constat; quod autem cancellarii nomine
praesentiae regiae judicaverint, vide in Vestigiis Diaetarum pag. 315 notam
(b).
29 (d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit
aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire
et in omnibus rebus
98406. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
palatini.
28 (c) Regem enim absentem fuisse constat; quod autem cancellarii nomine
praesentiae regiae judicaverint, vide in Vestigiis Diaetarum pag. 315 notam
(b).
29 (d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit
aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire
et in omnibus rebus obtemperare teneantur."
30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt,
articulorum, dum
98407. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
judicaverint, vide in Vestigiis Diaetarum pag. 315 notam
(b).
29 (d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit
aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire
et in omnibus rebus obtemperare teneantur."
30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt,
articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset.
31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa
98408. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
enunciatus esset.
31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen
rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32 Nam quod Mathias Joannis
Corvini post fata sua electionem procurare summo studio adlaboraverit, quodve et in hoc et
in aliis praecipuis rebus opera Emerici Zapolii usus sit, coaevi scriptores tradunt.
33 Dum ergo parte ex una video quod muneri palatini, cui Zapolium admodum
voluit, monstruosam plane tribuerit potestatem, parte vero ex alia intelligo quod defuncto
98409. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen
rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32 Nam quod Mathias Joannis
Corvini post fata sua electionem procurare summo studio adlaboraverit, quodve et in hoc et
in aliis praecipuis rebus opera Emerici Zapolii usus sit, coaevi scriptores tradunt.
33 Dum ergo parte ex una video quod muneri palatini, cui Zapolium admodum
voluit, monstruosam plane tribuerit potestatem, parte vero ex alia intelligo quod defuncto
paulo post
98410. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 75
1 Tributorum forma sub Mathia eadem, quae Ludovici I temporibus viguerat,
primis statim, quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o
defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae
in Transylvania persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli
instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile
est, exigantur, recessum fuerit, non
98411. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 75
1 Tributorum forma sub Mathia eadem, quae Ludovici I temporibus viguerat,
primis statim, quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o
defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae
in Transylvania persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli
instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile
est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id
98412. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Tributorum forma sub Mathia eadem, quae Ludovici I temporibus viguerat,
primis statim, quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o
defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae
in Transylvania persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli
instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile
est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante
Mathiam
98413. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jam tum regi quam sub Carolo I nomine lucri camerae obveniebat.
5 Et hoc fuerit causa quod aliqui decessorum Mathiae, ut ad defixam sub
Carolo I tributi quantitatem aut propius accedere, aut prorsus redire possint, novum taxae
nomen invexerint hocque titulo in gravioribus reipublicae necessitatibus in vicem lucri
camerae jam medium, jam integrum florenum ostiatim seu ipsi imponere, seu in comitiis
impetrare consveverint. 6 Verum status juratam a Mathia in primo statim ejus
Budam ingressu exegerunt sponsionem quod
98414. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
camerae obveniebat.
5 Et hoc fuerit causa quod aliqui decessorum Mathiae, ut ad defixam sub
Carolo I tributi quantitatem aut propius accedere, aut prorsus redire possint, novum taxae
nomen invexerint hocque titulo in gravioribus reipublicae necessitatibus in vicem lucri
camerae jam medium, jam integrum florenum ostiatim seu ipsi imponere, seu in comitiis
impetrare consveverint. 6 Verum status juratam a Mathia in primo statim ejus
Budam ingressu exegerunt sponsionem quod hanc medii aut unius floreni a singula
98415. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut ad defixam sub
Carolo I tributi quantitatem aut propius accedere, aut prorsus redire possint, novum taxae
nomen invexerint hocque titulo in gravioribus reipublicae necessitatibus in vicem lucri
camerae jam medium, jam integrum florenum ostiatim seu ipsi imponere, seu in comitiis
impetrare consveverint. 6 Verum status juratam a Mathia in primo statim ejus
Budam ingressu exegerunt sponsionem quod hanc medii aut unius floreni a singula domo
depensionem nec ipse exigere nec in comitiis petere velit (d). 7 Mathias
98416. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
redire possint, novum taxae
nomen invexerint hocque titulo in gravioribus reipublicae necessitatibus in vicem lucri
camerae jam medium, jam integrum florenum ostiatim seu ipsi imponere, seu in comitiis
impetrare consveverint. 6 Verum status juratam a Mathia in primo statim ejus
Budam ingressu exegerunt sponsionem quod hanc medii aut unius floreni a singula domo
depensionem nec ipse exigere nec in comitiis petere velit (d). 7 Mathias
tamen juratae licet sponsioni huic minime satisfecit; petiit enim obtinuitque
98417. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jam integrum florenum ostiatim seu ipsi imponere, seu in comitiis
impetrare consveverint. 6 Verum status juratam a Mathia in primo statim ejus
Budam ingressu exegerunt sponsionem quod hanc medii aut unius floreni a singula domo
depensionem nec ipse exigere nec in comitiis petere velit (d). 7 Mathias
tamen juratae licet sponsioni huic minime satisfecit; petiit enim obtinuitque frequenter
unius a singula domo floreni taxam eidemque novum subinde subsidii nomen dedit, quo factum
est ut jam 1471. status tributum hoc non
98418. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sponsioni huic minime satisfecit; petiit enim obtinuitque frequenter
unius a singula domo floreni taxam eidemque novum subinde subsidii nomen dedit, quo factum
est ut jam 1471. status tributum hoc non secus decernere voluerint quam ut singula porta
tantundem valoris in sale recipiat quantum obveniens eidem subsidium etulerit.
8 Et hoc tributi genus in decreto anni ejusdem subsidium per connumerationem
salium appellatur. 9 Habuerit indubie Mathias majorem atque vendere potuit
salis quantitatem malueritque vel hac
98419. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
floreni taxam eidemque novum subinde subsidii nomen dedit, quo factum
est ut jam 1471. status tributum hoc non secus decernere voluerint quam ut singula porta
tantundem valoris in sale recipiat quantum obveniens eidem subsidium etulerit.
8 Et hoc tributi genus in decreto anni ejusdem subsidium per connumerationem
salium appellatur. 9 Habuerit indubie Mathias majorem atque vendere potuit
salis quantitatem malueritque vel hac via paratam pecuniam obtinere, verum status iisdem
adhuc comitiis, ne haec tributi species in
98420. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in decreto anni ejusdem subsidium per connumerationem
salium appellatur. 9 Habuerit indubie Mathias majorem atque vendere potuit
salis quantitatem malueritque vel hac via paratam pecuniam obtinere, verum status iisdem
adhuc comitiis, ne haec tributi species in posterum decernatur, articulo 13-o vetuerunt.
10 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 302.
11 (b) Quod jam sub initium regiminis Mathiae lucri camerae nomine non a
singula, sed a
98421. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
atque vendere potuit
salis quantitatem malueritque vel hac via paratam pecuniam obtinere, verum status iisdem
adhuc comitiis, ne haec tributi species in posterum decernatur, articulo 13-o vetuerunt.
10 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 302.
11 (b) Quod jam sub initium regiminis Mathiae lucri camerae nomine non a
singula, sed a quinque portis unus florenus exactus fuerit, plures ejus litterae testantur,
libet unicas de 1467, quae in
98422. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) In Vestigiis Diaetarum pag. 302.
11 (b) Quod jam sub initium regiminis Mathiae lucri camerae nomine non a
singula, sed a quinque portis unus florenus exactus fuerit, plures ejus litterae testantur,
libet unicas de 1467, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 376 prostant, excitare.
12 Dicitur in illis: "loco ejus" (lucri camerae) "alia quaedam exactio est
unanimiter instituta, tributum fisci regalis in perpetuum appellanda, ita videlicet ut fere
consimiliter ut prius super
98423. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Quod jam sub initium regiminis Mathiae lucri camerae nomine non a
singula, sed a quinque portis unus florenus exactus fuerit, plures ejus litterae testantur,
libet unicas de 1467, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 376 prostant, excitare.
12 Dicitur in illis: "loco ejus" (lucri camerae) "alia quaedam exactio est
unanimiter instituta, tributum fisci regalis in perpetuum appellanda, ita videlicet ut fere
consimiliter ut prius super singulis quinque portis non plus nisi unus florenus tantum semel
in anno ubique
98424. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exactus fuerit, plures ejus litterae testantur,
libet unicas de 1467, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 376 prostant, excitare.
12 Dicitur in illis: "loco ejus" (lucri camerae) "alia quaedam exactio est
unanimiter instituta, tributum fisci regalis in perpetuum appellanda, ita videlicet ut fere
consimiliter ut prius super singulis quinque portis non plus nisi unus florenus tantum semel
in anno ubique exigatur... 13 Nec aliquis superinde ullo unquam tempore
exemptionis privilegio frui possit."
98425. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12 Dicitur in illis: "loco ejus" (lucri camerae) "alia quaedam exactio est
unanimiter instituta, tributum fisci regalis in perpetuum appellanda, ita videlicet ut fere
consimiliter ut prius super singulis quinque portis non plus nisi unus florenus tantum semel
in anno ubique exigatur... 13 Nec aliquis superinde ullo unquam tempore
exemptionis privilegio frui possit." 14 Cum mos iste jam principio regni
Mathiae viguerit, certe non sub hoc, qui jura fisci acerrime tuebatur, sed sub aliquo a
decessoribus suis
98426. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suis enasci debuit.
15 (c) Quod portae nomine non fumus, id est domus, sed sessio populosa
intellecta fuerit, docet 1474. art. 4, ubi dicitur: "Ita ut portae connumerentur, et non
fumus neque sessiones desertae."
16 (d) In Vestigiis Diaetarum pag. 328 dicitur hoc articulo:
"quod, prout dominus rex praestitit juramentum quod nullo tempore super regnicolas et
jobbaggiones regnicolarum taxa unius vel medii floreni ex quacunque ardua ratione per
dominum regem aut ad eum
98427. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
camerae."
17 Cum decretum hoc quarto aditi a Mathia regni mense editum sit, debuit
itaque exactio haec sub decessoribus Mathiae viguisse.
§ 76
1 Operae pretium videtur singulare, quo Mathias in augendo aerario usus
est, artificium hic loci commemorare. 2 Vidimus jam ardens potentiorum
populos suos cum a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus
publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi
98428. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
singulare, quo Mathias in augendo aerario usus
est, artificium hic loci commemorare. 2 Vidimus jam ardens potentiorum
populos suos cum a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus
publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi privilegiis
facilitatem. 3 Inde evenit ut, cum et cleri et omnium ferme potentiorum
dynastarum populi immunitatem cum a lucro camerae, tum ab ipsa tricesima adhuc ante Mathiae
regnum obtinuerint, proventus hi aerario regio parum admodum
98429. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
proventus hi aerario regio parum admodum jam reddiderint.
4 Mathias cum exemptionibus his rempublicam admodum
labefactari videret, exemptiones a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tamquam legi
communi contrarias, in comitiis 1486. per articulum 21 cassari procuravit. 5
Ut exemptiones a lucro camerae et tricesima etiam abolere possit, indirectam sibi ineundam
esse viam arbitratus est; impetravit itaque a statibus in diaeta 1467. ut tricesima
simpliciter aboleatur ejusque
98430. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
magistratuum, tamquam legi
communi contrarias, in comitiis 1486. per articulum 21 cassari procuravit. 5
Ut exemptiones a lucro camerae et tricesima etiam abolere possit, indirectam sibi ineundam
esse viam arbitratus est; impetravit itaque a statibus in diaeta 1467. ut tricesima
simpliciter aboleatur ejusque loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato
lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae,
nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri
98431. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
publicis
exemptiones abolevit. 7 Cum tamen vetera nomina magnum apud populum momentum
habere soleant, redivit non multo post cum tricesimae, tum lucri camerae compellatio;
exemptionum ab iis usum restitutum non fuisse inde conjicere licet quod Mathias latarum in
sui favorem legum effectum mascule procurare consveverit, quodve legi huic integris adhuc 23
annis, quo intervallo effectum ejus facile potuit consolidare, supervixerit, neque aliquod
post ejus regnum reductarum in usum ejusmodi exemptionum vestigium seu e legibus, seu
98432. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non fuisse inde conjicere licet quod Mathias latarum in
sui favorem legum effectum mascule procurare consveverit, quodve legi huic integris adhuc 23
annis, quo intervallo effectum ejus facile potuit consolidare, supervixerit, neque aliquod
post ejus regnum reductarum in usum ejusmodi exemptionum vestigium seu e legibus, seu e
diplomatibus hactenus prolatum sit.
8 (a) Partem litterarum Mathiae, quae haec quoad lucrum camerae
confirmant, jam priori §-o ad notam (b) dedimus. 9 Aliae ejusdem ad
98433. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
seu e
diplomatibus hactenus prolatum sit.
8 (a) Partem litterarum Mathiae, quae haec quoad lucrum camerae
confirmant, jam priori §-o ad notam (b) dedimus. 9 Aliae ejusdem ad
comitatum de Sáros de eodem 1467. datae litterae, quae in Vestigiis Diaetarum
pag. 373 prostant, id ipsum quoad tricesimam remonstrant; dicitur enim: "Cum nuper,
videlicet in praesenti quadragesima, praelatos, barones et nobiles regni Nostri undique ad
Nos in hanc civitatem Nostram Budensem convocassemus, inter
98434. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
confirmant, jam priori §-o ad notam (b) dedimus. 9 Aliae ejusdem ad
comitatum de Sáros de eodem 1467. datae litterae, quae in Vestigiis Diaetarum
pag. 373 prostant, id ipsum quoad tricesimam remonstrant; dicitur enim: "Cum nuper,
videlicet in praesenti quadragesima, praelatos, barones et nobiles regni Nostri undique ad
Nos in hanc civitatem Nostram Budensem convocassemus, inter caetera vero id erat dispositum
ut ea, quae hactenus tricesima vocabatur... penitus in posterum aboleretur... sed loco ejus
alia
98435. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitatum de Sáros de eodem 1467. datae litterae, quae in Vestigiis Diaetarum
pag. 373 prostant, id ipsum quoad tricesimam remonstrant; dicitur enim: "Cum nuper,
videlicet in praesenti quadragesima, praelatos, barones et nobiles regni Nostri undique ad
Nos in hanc civitatem Nostram Budensem convocassemus, inter caetera vero id erat dispositum
ut ea, quae hactenus tricesima vocabatur... penitus in posterum aboleretur... sed loco ejus
alia quaedam exactio institueretur, vectigali coronae perpetuo... applicanda... nec quisquam
98436. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dicitur enim: "Cum nuper,
videlicet in praesenti quadragesima, praelatos, barones et nobiles regni Nostri undique ad
Nos in hanc civitatem Nostram Budensem convocassemus, inter caetera vero id erat dispositum
ut ea, quae hactenus tricesima vocabatur... penitus in posterum aboleretur... sed loco ejus
alia quaedam exactio institueretur, vectigali coronae perpetuo... applicanda... nec quisquam
regnicolarum Nostrorum immunitate aliqua solvendi gaudere valeat, salva tantummodo libertate
nobilium secundum antiquam consvetudinem."
98437. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
immunitate aliqua solvendi gaudere valeat, salva tantummodo libertate
nobilium secundum antiquam consvetudinem."
§ 77
1 De Mathia quod arbitrarie imperaverit multasque in detrimentum et
oppressionem regnicolarum novitatis inducerit, status ipsi articulo 1-o Uladislaiani decreti
1-i profitentur. 2 Verum cum vulgare ad nos usque transmissum proverbium
"justitiam cum rege Mathia mortuam esse" sententiae illi adversari videatur,
98438. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestatis legislativae non exclusit.
3 Ut rex arbitrarie agat, debet seu omnem et legislativam et judicialem
usurpare, seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e
legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum.
98439. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
seu omnem et legislativam et judicialem
usurpare, seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e
legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
98440. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur.
7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo
98441. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur.
7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo novemdecim
consilia, et quidem ab anno 1470. usque 1479. annua celebrata fuisse ex iis tantum, quae
hactenus productae sunt, litteris apparet.
98442. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
litteris apparet. 8 Quid si avara scrinia magis
adhuc referentur? 9 Ego certe nullus dubius plura adhuc detegenda fore.
10 Quid? quod anno 1475. insolito ad diem usque illam exemplo status solos
et leges condere et earum effectuationem in se recipere, ut jam vidimus, admiserit.
11 Verum potest rex frequentia agere comitia et tamen partem legislativae
statuum potestatis invadere, si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis,
quae secus natura sua ad objecta legislationis
98443. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod anno 1475. insolito ad diem usque illam exemplo status solos
et leges condere et earum effectuationem in se recipere, ut jam vidimus, admiserit.
11 Verum potest rex frequentia agere comitia et tamen partem legislativae
statuum potestatis invadere, si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis,
quae secus natura sua ad objecta legislationis pertinent, proprie tantum arbitrio disponat.
12 De Mathia neutrum adhuc horum comprobatum est; si quid enim hujusmodi
comisisset, status certe in primo
98444. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad diem usque illam exemplo status solos
et leges condere et earum effectuationem in se recipere, ut jam vidimus, admiserit.
11 Verum potest rex frequentia agere comitia et tamen partem legislativae
statuum potestatis invadere, si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis,
quae secus natura sua ad objecta legislationis pertinent, proprie tantum arbitrio disponat.
12 De Mathia neutrum adhuc horum comprobatum est; si quid enim hujusmodi
comisisset, status certe in primo Uladislai decreto, quo
98445. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis,
quae secus natura sua ad objecta legislationis pertinent, proprie tantum arbitrio disponat.
12 De Mathia neutrum adhuc horum comprobatum est; si quid enim hujusmodi
comisisset, status certe in primo Uladislai decreto, quo novitates ejus abolentur, id
diserte indicare non intermississent; si faciliores atque debiles aliquot sui pradecessores
in sententiam suam habuit status, id proprio eorum facto evenit; erat enim eotum adhuc
armata tota regni nobilitas.
98446. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12 De Mathia neutrum adhuc horum comprobatum est; si quid enim hujusmodi
comisisset, status certe in primo Uladislai decreto, quo novitates ejus abolentur, id
diserte indicare non intermississent; si faciliores atque debiles aliquot sui pradecessores
in sententiam suam habuit status, id proprio eorum facto evenit; erat enim eotum adhuc
armata tota regni nobilitas. 13 E novem certe, quae jam
prostant, ejus decretis nulla ejusmodi lex apparet, quae extorqueri debuisset.
98447. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 E novem certe, quae jam
prostant, ejus decretis nulla ejusmodi lex apparet, quae extorqueri debuisset.
14 Privatam etiam aliquam, quae alias ad objectum legislationis
pertinuisset, ejus ordinationem nemo hactenus in lucem protraxit. 15 Unius
potissimum usurpatae tributa imperandi potestatis insimulatur. 16 Juvat
itaque id tantisper ad vivum
77.16 vivum: visum B
resecare.
98448. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
15 Unius
potissimum usurpatae tributa imperandi potestatis insimulatur. 16 Juvat
itaque id tantisper ad vivum
77.16 vivum: visum B
resecare.
17 (a) In regalibus pro diaeta 1462. apud Pray ad hunc annum ita loquitur:
"Cum S. coronae negotium et tantarum turbarum compositio... totius regni statum concernat...
nec satis esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc
apud maiestatem
98449. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni statum concernat...
nec satis esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc
apud maiestatem Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam pertinent utilitatem,
merito communi omnium consilio discutienda sunt". 18 In eundem plane sensum
loquitur in epistola ad Albertum archiducem Austriae scripta, in Vestigiis
Diaetarum pag. 366 et 367.
§ 78 Nec tributa arbitrarie imperabat.
1 Vidimus quod status
98450. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc
apud maiestatem Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam pertinent utilitatem,
merito communi omnium consilio discutienda sunt". 18 In eundem plane sensum
loquitur in epistola ad Albertum archiducem Austriae scripta, in Vestigiis
Diaetarum pag. 366 et 367.
§ 78 Nec tributa arbitrarie imperabat.
1 Vidimus quod status stabilitam jam inde a Carolo I lucri camerae
98451. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et nobilibus, qui pro nunc
apud maiestatem Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam pertinent utilitatem,
merito communi omnium consilio discutienda sunt". 18 In eundem plane sensum
loquitur in epistola ad Albertum archiducem Austriae scripta, in Vestigiis
Diaetarum pag. 366 et 367.
§ 78 Nec tributa arbitrarie imperabat.
1 Vidimus quod status stabilitam jam inde a Carolo I lucri camerae a
singula colonorum, etiam ad nobiles
98452. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ejusdem diaetae
articulo 55-o constat etiam jurasse Mathiam quod praeter lucrum camerae unius, vel medii
floreni tributum nec a statibus petere nec propria authoritate imponere velit (c).
3 Cum Mathias regnum nonnisi cum fine Martii adiverit, diaeta vero haec in
Junio adeoque post tres statim menses eodem anno celebrata sit, cautio haec non ad Mathiam,
sed ad aliquem e suis decessoribus referri debet, adeoque Mathiam non fuisse primum
exigendae (in vicem lucri camera) unius floreni authorem satis apparet. 4 An
98453. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Cum Mathias regnum nonnisi cum fine Martii adiverit, diaeta vero haec in
Junio adeoque post tres statim menses eodem anno celebrata sit, cautio haec non ad Mathiam,
sed ad aliquem e suis decessoribus referri debet, adeoque Mathiam non fuisse primum
exigendae (in vicem lucri camera) unius floreni authorem satis apparet. 4 An
tamen Mathias promisso huic usque 1462. steterit, hactenus non constat.
5 Vero tamen similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non
98454. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
authorem satis apparet. 4 An
tamen Mathias promisso huic usque 1462. steterit, hactenus non constat.
5 Vero tamen similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non
recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status
irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a
Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7
Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem
98455. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
promisso huic usque 1462. steterit, hactenus non constat.
5 Vero tamen similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non
recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status
irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a
Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7
Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem
pro rege quod similem unius floreni
98456. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem
pro rege quod similem unius floreni depensionem nunquam porro a statibus aut petere, aut
exigere velit (d1
78.7 d1 nota iterum scripta in B.
). 8 Post solennem adeo sponsionem Mathiam usque coronationem suam,
quae 1464. peracta est, nullum praeter lucrum camerae subsidium exegisse admodum credibile
videtur. 9 Imo nullum hactenus prolatum est
98457. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
est instrumentum e quo pateat eum
ante annum 1468. subsidium aliquod exegisse; constat e converso quod 1467. nomine lucri
camerae non a singula porta, uti tempore Ludovici, sed a quinque portis unum florenum, et
hunc non propria authoritate, sed erga factam per status in comitiis Budensibus
determinationem exegerit (e).
10 Tandem 1468. susceptum sinistro sane consilio bellum Bohemicum in eam
illum impulit necessitatem ut praeter lucrum camerae aliquam pecuniae summam (nescitur enim
quanta fuerit) a statibus
98458. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a singula porta, uti tempore Ludovici, sed a quinque portis unum florenum, et
hunc non propria authoritate, sed erga factam per status in comitiis Budensibus
determinationem exegerit (e).
10 Tandem 1468. susceptum sinistro sane consilio bellum Bohemicum in eam
illum impulit necessitatem ut praeter lucrum camerae aliquam pecuniae summam (nescitur enim
quanta fuerit) a statibus postulare debuerit (f). 11 Sed et nunc 20
optimates statibus vades dedit quod subsidium ejusmodi imposterum nolit postulare (g).
98459. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
postulare (i).
14 Subsequo quadriennio eum aliquod praeter lucrum camerae subsidium
exegisse nullum vestigium exstat. 15 Anno tamen 1474, 1475, et 1476. pro
bello Turcico iterum unius floreni subsidium impetravit (k); constat etiam eum et in
comitiis Vacii 1485. et in comitiis Budae 1486. celebratis unius floreni subsidium a
statibus denuo obtinuisse (l), quamquam vades de eo amplius non exigendo sistere debuerit.
16 Atque ita Mathiam jus tributa imperandi privative nunquam usurpasse satis
98460. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Subsequo quadriennio eum aliquod praeter lucrum camerae subsidium
exegisse nullum vestigium exstat. 15 Anno tamen 1474, 1475, et 1476. pro
bello Turcico iterum unius floreni subsidium impetravit (k); constat etiam eum et in
comitiis Vacii 1485. et in comitiis Budae 1486. celebratis unius floreni subsidium a
statibus denuo obtinuisse (l), quamquam vades de eo amplius non exigendo sistere debuerit.
16 Atque ita Mathiam jus tributa imperandi privative nunquam usurpasse satis
apparet. 17 Apparet
98461. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
narrat, id de accurata lucri camerae collectione, quam de systemate regni annue
exigendi jus habuit (m), intelligi debeat. 19 Itaque ego facilitatem potius
illam, qua status datis insuper vadibus de non exigendo amplius subsidio securos reddere
solebat, in Mathia reprehendandam puto quam quod necessitatibus reipublicae legali
comitiorum via subvenere studuerit decretumque semel in comitiis subsidium mascule deinde
exigi procuraverit.
20 (a) "Item quod (dicitur hoc articulo) D. rex pro quacunque
98462. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
19 Itaque ego facilitatem potius
illam, qua status datis insuper vadibus de non exigendo amplius subsidio securos reddere
solebat, in Mathia reprehendandam puto quam quod necessitatibus reipublicae legali
comitiorum via subvenere studuerit decretumque semel in comitiis subsidium mascule deinde
exigi procuraverit.
20 (a) "Item quod (dicitur hoc articulo) D. rex pro quacunque causa...
aliquam taxam seu solutionem pecuniariam per iobaggiones regnicolarum seu alios nobiles
petere valeat."
98463. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Item quod (dicitur hoc articulo), prout D. rex praestitit
juramentum quod nullo tempore super regnicolas et jobbagiones regnicolarum taxae unius vel
medii floreni... petantur, vel imponantur, praeter lucrum camerae."
23 (d) Assecuratio regis prolata est in Vestigiis Diaetarum
pag. 365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo Regni Croatiae.
24 (e) In Vestigiis Diaetarum pag. 375-a profertur mandatum
Mathiae de 1467, ubi dicitur: "Convocatis nuper in hanc
98464. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnicolas et jobbagiones regnicolarum taxae unius vel
medii floreni... petantur, vel imponantur, praeter lucrum camerae."
23 (d) Assecuratio regis prolata est in Vestigiis Diaetarum
pag. 365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo Regni Croatiae.
24 (e) In Vestigiis Diaetarum pag. 375-a profertur mandatum
Mathiae de 1467, ubi dicitur: "Convocatis nuper in hanc civitatem Budensem praelatis,
baronibus, et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt
98465. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
medii floreni... petantur, vel imponantur, praeter lucrum camerae."
23 (d) Assecuratio regis prolata est in Vestigiis Diaetarum
pag. 365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo Regni Croatiae.
24 (e) In Vestigiis Diaetarum pag. 375-a profertur mandatum
Mathiae de 1467, ubi dicitur: "Convocatis nuper in hanc civitatem Budensem praelatis,
baronibus, et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt ut loco
lucri
98466. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prolata est in Vestigiis Diaetarum
pag. 365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo Regni Croatiae.
24 (e) In Vestigiis Diaetarum pag. 375-a profertur mandatum
Mathiae de 1467, ubi dicitur: "Convocatis nuper in hanc civitatem Budensem praelatis,
baronibus, et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt ut loco
lucri camerae tributum fisci regalis... consimile ut prius super singulis quinque portis ne
plus nisi unus florenus semel in
98467. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in hanc civitatem Budensem praelatis,
baronibus, et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt ut loco
lucri camerae tributum fisci regalis... consimile ut prius super singulis quinque portis ne
plus nisi unus florenus semel in anno ubique exigatur."
25 (f) In assecuratoriis de eodem anno in Vestigiis Diaetarum
pag. 378 dicitur: "certum pecuniae subsidium ultronee obtulerint." 26 Ab eo
tempore oblatae in vicem lucri camerae pecuniae nomine subsidii
98468. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt ut loco
lucri camerae tributum fisci regalis... consimile ut prius super singulis quinque portis ne
plus nisi unus florenus semel in anno ubique exigatur."
25 (f) In assecuratoriis de eodem anno in Vestigiis Diaetarum
pag. 378 dicitur: "certum pecuniae subsidium ultronee obtulerint." 26 Ab eo
tempore oblatae in vicem lucri camerae pecuniae nomine subsidii venire coeperunt.
27 (g) Vide
98469. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de causis statuerunt ut loco
lucri camerae tributum fisci regalis... consimile ut prius super singulis quinque portis ne
plus nisi unus florenus semel in anno ubique exigatur."
25 (f) In assecuratoriis de eodem anno in Vestigiis Diaetarum
pag. 378 dicitur: "certum pecuniae subsidium ultronee obtulerint." 26 Ab eo
tempore oblatae in vicem lucri camerae pecuniae nomine subsidii venire coeperunt.
27 (g) Vide fidejussionem ibidem pag. 380.
98470. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
portis ne
plus nisi unus florenus semel in anno ubique exigatur."
25 (f) In assecuratoriis de eodem anno in Vestigiis Diaetarum
pag. 378 dicitur: "certum pecuniae subsidium ultronee obtulerint." 26 Ab eo
tempore oblatae in vicem lucri camerae pecuniae nomine subsidii venire coeperunt.
27 (g) Vide fidejussionem ibidem pag. 380.
28 (h) Vide praefationem decreti hujus in Vestigiis Diaetarum
pag. 383, ubi dicitur: "Obtulerunt ultro de singulis
98471. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"certum pecuniae subsidium ultronee obtulerint." 26 Ab eo
tempore oblatae in vicem lucri camerae pecuniae nomine subsidii venire coeperunt.
27 (g) Vide fidejussionem ibidem pag. 380.
28 (h) Vide praefationem decreti hujus in Vestigiis Diaetarum
pag. 383, ubi dicitur: "Obtulerunt ultro de singulis portis per totum regnum singulos 100
denarios," et infra, "lucrum camerae anni praesentis relaxavimus ita quod taliter cum eo ad
valorem... unius floreni solvatur."
98472. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ita quod taliter cum eo ad
valorem... unius floreni solvatur."
29 (i) Vide ibidem fidejussionem pag. 390-a.
30 (k) De 1474. fidem facit decreti ejusdem anni articulus 1-us.
31 De annis vero 1475. et 1476. provocata in Vestigiis
Diaetarum pag. 396 ejus mandata.
32 (l) Vide ejusdem argumentum ibidem pag. 401 et 405.
33 (m) Mathias enim in jam provocato edicto suo 1468. ita ait: "Haec
solutio tributi fiscalis (seu lucri camerae)
98473. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decreti ejusdem anni articulus 1-us.
31 De annis vero 1475. et 1476. provocata in Vestigiis
Diaetarum pag. 396 ejus mandata.
32 (l) Vide ejusdem argumentum ibidem pag. 401 et 405.
33 (m) Mathias enim in jam provocato edicto suo 1468. ita ait: "Haec
solutio tributi fiscalis (seu lucri camerae) semper pro hoc vero anno, qui nunc imminet,
(supradicto modo) fieri disposita est.
§ 79 Nec insurrectione status gravabat.
98474. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
edicto suo 1468. ita ait: "Haec
solutio tributi fiscalis (seu lucri camerae) semper pro hoc vero anno, qui nunc imminet,
(supradicto modo) fieri disposita est.
§ 79 Nec insurrectione status gravabat.
1 In cogenda etiam insurrectione Mathiam arbitrarie et contra leges egisse
nemo hactenus edocuit. 2 Iam primum arbitrium indicandae insurrectionis
status primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea
revocatam fuisse uspiam
98475. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nemo hactenus edocuit. 2 Iam primum arbitrium indicandae insurrectionis
status primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea
revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias
semper in comitiis egit. 3 Impetraverat quidem primo regni sui anno
onerosiorem, quam quae sub Sigismundo praescripta fuit, insurrectionem, verum multo adhuc
onerosior fuit illa, quae jam antea sub Ladislao Posthumo imperabatur (b). 4
Deinde ipse hic modus
98476. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vi muneris, quod gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o occurrit.
7 Reperitur quidem eadem in 1474. articulo 15 et 1486. articulo 31-o; verum
necdum invecto aetate illa disciplinae militaris rigore, quis regum antiquiorum fuit sub quo
statarius miles complures excessus non commiserit?
8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae articulus 10-us
98477. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
et equites, et pedites partim gravioris, partim levioris armaturae sub signis suis habuisse;
equitum gravis armaturae, dum eos Neapolim socero in subsidium misit, annuum stipendium fuit
aurei 60, levis armaturae, qui jam tum huszarones appellabantur, aurei 40, peditum graviorum
64, leviorum 32.
13 (d) In transactione, quam 1459. cum aliquot baronibus fecit, dicitur:
"sed deinceps solis
98478. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
armaturae sub signis suis habuisse;
equitum gravis armaturae, dum eos Neapolim socero in subsidium misit, annuum stipendium fuit
aurei 60, levis armaturae, qui jam tum huszarones appellabantur, aurei 40, peditum graviorum
64, leviorum 32.
13 (d) In transactione, quam 1459. cum aliquot baronibus fecit, dicitur:
"sed deinceps solis illis stipendiis contenti erunt, quae nos ipsis dabimus ad singulum unum
quartale anni singulos quatuor millia florenorum auri." 14 In
Vestigiis Diaetarum pag.
98479. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
64, leviorum 32.
13 (d) In transactione, quam 1459. cum aliquot baronibus fecit, dicitur:
"sed deinceps solis illis stipendiis contenti erunt, quae nos ipsis dabimus ad singulum unum
quartale anni singulos quatuor millia florenorum auri." 14 In
Vestigiis Diaetarum pag. 356 utinam numerum etiam militum, quos hi barones
educere debebant, expressisset!
§ 80 Ipsum externae securitatis objectum in comitiis
98480. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
auri." 14 In
Vestigiis Diaetarum pag. 356 utinam numerum etiam militum, quos hi barones
educere debebant, expressisset!
§ 80 Ipsum externae securitatis objectum in comitiis pertractabat.
1 Ipsum objectum externae securitatis Mathiam in comitiis pertractasse
constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in
continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis
98481. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
militum, quos hi barones
educere debebant, expressisset!
§ 80 Ipsum externae securitatis objectum in comitiis pertractabat.
1 Ipsum objectum externae securitatis Mathiam in comitiis pertractasse
constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in
continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464.
ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status
98482. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 80 Ipsum externae securitatis objectum in comitiis pertractabat.
1 Ipsum objectum externae securitatis Mathiam in comitiis pertractasse
constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in
continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464.
ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status privative nomine
regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus
98483. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pertractabat.
1 Ipsum objectum externae securitatis Mathiam in comitiis pertractasse
constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in
continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464.
ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status privative nomine
regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus
competentem statibus regni legislativae potestatis communionem nihil prorsus egisse
98484. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Imo id etiam passus est ut status privative nomine
regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus
competentem statibus regni legislativae potestatis communionem nihil prorsus egisse
luculenter appareat.
5 (a) In Comitiis 1462. de pace cum imperatore conficienda actum fuisse
docent litterae Mathiae a Prayo ad hunc annum prolatae; cum id tunc perfici non potuerit,
anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in
Vestigiis
98485. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
communionem nihil prorsus egisse
luculenter appareat.
5 (a) In Comitiis 1462. de pace cum imperatore conficienda actum fuisse
docent litterae Mathiae a Prayo ad hunc annum prolatae; cum id tunc perfici non potuerit,
anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in
Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones
in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario
Diplomatico ipso
98486. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
5 (a) In Comitiis 1462. de pace cum imperatore conficienda actum fuisse
docent litterae Mathiae a Prayo ad hunc annum prolatae; cum id tunc perfici non potuerit,
anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in
Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones
in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario
Diplomatico ipso ratificationis instrumento.
6 (b) Patet
98487. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
docent litterae Mathiae a Prayo ad hunc annum prolatae; cum id tunc perfici non potuerit,
anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in
Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones
in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario
Diplomatico ipso ratificationis instrumento.
6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta,
ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam
98488. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
perfici non potuerit,
anno 1463. negotium hoc in comitiis iterum reassumptum fuisse docent litterae statuum in
Vestigiis Diaetarum pag. 368-a; quod autem conclusae subinde pacis conditiones
in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario
Diplomatico ipso ratificationis instrumento.
6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta,
ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde non
quidem ex
98489. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario
Diplomatico ipso ratificationis instrumento.
6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta,
ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde non
quidem ex Nostro mandato, ut ipse dixit, sed ex nonnullorum praelatorum et baronum regni
consilio ad imperatorem divertens, non Nostro nomine, sed eorum ex parte ibi multa egit.
7 Illinc reversus certos
98490. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et eos firmare
vel infirmare non est Nostrum, cum non personam Nostram, ut dicunt, sed totius regni
universitatem concernant."
§ 81 Leges judiciales privatim nullas tulit.
1 Iudiciales etiam leges omnes in comitiis perlatas fuisse copiosi, qui
hanc in rem in ejus decretis exstant, articuli evincunt. 2 Anno quidem 1474.
art. 12-o prohibetur rex ne processum juris mandatis suis impediat.
3 Verum sub quot
98491. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cum non personam Nostram, ut dicunt, sed totius regni
universitatem concernant."
§ 81 Leges judiciales privatim nullas tulit.
1 Iudiciales etiam leges omnes in comitiis perlatas fuisse copiosi, qui
hanc in rem in ejus decretis exstant, articuli evincunt. 2 Anno quidem 1474.
art. 12-o prohibetur rex ne processum juris mandatis suis impediat.
3 Verum sub quot aliis, quibus arbitrarius agendi modus non
98492. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non personam Nostram, ut dicunt, sed totius regni
universitatem concernant."
§ 81 Leges judiciales privatim nullas tulit.
1 Iudiciales etiam leges omnes in comitiis perlatas fuisse copiosi, qui
hanc in rem in ejus decretis exstant, articuli evincunt. 2 Anno quidem 1474.
art. 12-o prohibetur rex ne processum juris mandatis suis impediat.
3 Verum sub quot aliis, quibus arbitrarius agendi modus non imputetur,
98493. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Verum sub quot aliis, quibus arbitrarius agendi modus non imputetur,
regibus ejusmodi leges statui debuerunt; quam facile unum aliudve mandatum illegale illam
legis provisionem producere potuit; sufficit quod in ipsa re judiciaria nihil novi extra
comitia constituerit quodve in cognitionem causarum aliis tribunalibus delatarum se non
intruserit; jam executivam judicialis potestatis partem, quae de constitutione regni
stabilita in comitiis tribunalia concernebat, non
98494. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sub quot aliis, quibus arbitrarius agendi modus non imputetur,
regibus ejusmodi leges statui debuerunt; quam facile unum aliudve mandatum illegale illam
legis provisionem producere potuit; sufficit quod in ipsa re judiciaria nihil novi extra
comitia constituerit quodve in cognitionem causarum aliis tribunalibus delatarum se non
intruserit; jam executivam judicialis potestatis partem, quae de constitutione regni
stabilita in comitiis tribunalia concernebat, non invasit.
§ 82 Nec executiva sua
98495. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
legis provisionem producere potuit; sufficit quod in ipsa re judiciaria nihil novi extra
comitia constituerit quodve in cognitionem causarum aliis tribunalibus delatarum se non
intruserit; jam executivam judicialis potestatis partem, quae de constitutione regni
stabilita in comitiis tribunalia concernebat, non invasit.
§ 82 Nec executiva sua potestate abusus est.
1> Unica itaque restat potestas executiva in politicis. <2
In hac rex peccare potest si eadem aut abutatur, aut
98496. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
executivam judicialis potestatis partem, quae de constitutione regni
stabilita in comitiis tribunalia concernebat, non invasit.
§ 82 Nec executiva sua potestate abusus est.
1> Unica itaque restat potestas executiva in politicis. <2
In hac rex peccare potest si eadem aut abutatur, aut vero eandem remissius exerceat.
3 Mathias potestate executiva in officiis extraneis conferendis non est
abusus. 4 Nulla enim hac de re lex sub eo perlata est, cum sub
98497. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
partem, quae de constitutione regni
stabilita in comitiis tribunalia concernebat, non invasit.
§ 82 Nec executiva sua potestate abusus est.
1> Unica itaque restat potestas executiva in politicis. <2
In hac rex peccare potest si eadem aut abutatur, aut vero eandem remissius exerceat.
3 Mathias potestate executiva in officiis extraneis conferendis non est
abusus. 4 Nulla enim hac de re lex sub eo perlata est, cum sub omnibus ejus
decessoribus id
98498. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 82 Nec executiva sua potestate abusus est.
1> Unica itaque restat potestas executiva in politicis. <2
In hac rex peccare potest si eadem aut abutatur, aut vero eandem remissius exerceat.
3 Mathias potestate executiva in officiis extraneis conferendis non est
abusus. 4 Nulla enim hac de re lex sub eo perlata est, cum sub omnibus ejus
decessoribus id frequentissime prohibitum fuerit. 5 Debuit tamen ille
ignobiles muneri supremorum comitum admovere, cum id art.
98499. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ignobiles muneri supremorum comitum admovere, cum id art. 15:1471. prohibentur (a).
Itaque arbitrarii imperii nomine unice ideo notabatur quia competentem sibi executivam
potestatem mascule exercuit.
6 De remissione in exigendis legibus adeo accusari non potest Mathias ut
potius tota arbitrarii ejus imperii invidia potissimum exinde promanarit quod ad procurandum
legum effectum severiora etiam quandoque media adhibuerit. 7 Nimirum
degeneraverat jam, ut vidimus, inde a
98500. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non potest Mathias ut
potius tota arbitrarii ejus imperii invidia potissimum exinde promanarit quod ad procurandum
legum effectum severiora etiam quandoque media adhibuerit. 7 Nimirum
degeneraverat jam, ut vidimus, inde a Mariae temporibus imperii forma jam in oligarchiam,
jam in anarchiam; Mathias primus post Ludovicum Magnum severitate sua et studia partium
exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine
internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis
98501. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potius tota arbitrarii ejus imperii invidia potissimum exinde promanarit quod ad procurandum
legum effectum severiora etiam quandoque media adhibuerit. 7 Nimirum
degeneraverat jam, ut vidimus, inde a Mariae temporibus imperii forma jam in oligarchiam,
jam in anarchiam; Mathias primus post Ludovicum Magnum severitate sua et studia partium
exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine
internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus
98502. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus
restituit. 8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per disordinem
anarchiae promovere cupiebant, non potuit non displicere. 9 Horum itaque
clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae potestatis exercitio modo
arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos usque sit propagata.
10 Quamquam fateri oporteat ne ipsum quidem, licet et copioso et victorioso plerumque stipendiario milite stipatum,
98503. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praepotentiam dynastarum et
internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim
decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem
factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus
patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c).
12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco
Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem
98504. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim
decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem
factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus
patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c).
12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco
Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem Mohácsianam, quam
post 36 ab obitu
98505. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474.
15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et
comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae.
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta
causa carceri mancipaverit. 3 Dein quod sub praetextu gravis et enormis
querelae (sunt verba articuli 46:1486.) complures
98506. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ejus
animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi debent.
8 (a) Descensus, procurationes, vecturarum extorsiones jam ante Andream
II, sub illo, et sub Bela IV viguisse supra ostendimus. 9 In capitulatione
Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub
Sigismundo in usu fuisse. 11 In prima sub Mathia 1458. Pestini celebrata
diaeta art. 18-o haec denuo prohibentur, adeoque excessus hos etiam sub Ladislao
98507. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
8 (a) Descensus, procurationes, vecturarum extorsiones jam ante Andream
II, sub illo, et sub Bela IV viguisse supra ostendimus. 9 In capitulatione
Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub
Sigismundo in usu fuisse. 11 In prima sub Mathia 1458. Pestini celebrata
diaeta art. 18-o haec denuo prohibentur, adeoque excessus hos etiam sub Ladislao Posthumo
viguisse apparet.
§ 84 Mortuo Mathia Uladislaus rex eligitur eidemque
98508. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
procurationes, vecturarum extorsiones jam ante Andream
II, sub illo, et sub Bela IV viguisse supra ostendimus. 9 In capitulatione
Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub
Sigismundo in usu fuisse. 11 In prima sub Mathia 1458. Pestini celebrata
diaeta art. 18-o haec denuo prohibentur, adeoque excessus hos etiam sub Ladislao Posthumo
viguisse apparet.
§ 84 Mortuo Mathia Uladislaus rex eligitur eidemque prolixior quam ulli
98509. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 84 Mortuo Mathia Uladislaus rex eligitur eidemque prolixior quam ulli praedecessorum
capitulatio proponitur.
1 Mathia 1490. 6-a Aprilis Viennae supremum diem obeunte, post persoluta
eidem Albae Regali justa, comitia pro eligendo novo rege in 15-am Maji Urbanus Docti,
Agriensis antistes, qua locumtenens regius (munus enim palatini propter exorbitantem 1455.
eidem collatam authoritatem Mathias inde ab obitu Emerici Zapolii non restauraverat)
Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator
98510. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator haereditatem regni
Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra
diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito
in successionem regni Hungariae juri ultro renunciaverit (a), status libero suo electionis
jure usi Uladislaum 15-a Julii regem proclamarunt. 4 Iisdem comitiis
elaborata fuit prolixior quam ulli antecessorum suorum capitulatio, quam ea tempestate
decretum regni
98511. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a), status libero suo electionis
jure usi Uladislaum 15-a Julii regem proclamarunt. 4 Iisdem comitiis
elaborata fuit prolixior quam ulli antecessorum suorum capitulatio, quam ea tempestate
decretum regni compellatum fuisse jam supra observavimus. 5 In ejus
praefatione jus electionis statuum diserte agnoscitur (b). 6 Cum omnes
statuum praerogativae universim confirmentur, et gravissima negotia, uti est occupatarum sub
Mathia provinciarum erga pactatam in tractatu Olomuciensi summam cessio § 5, 6, et 7-o
98512. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisse jam supra observavimus. 5 In ejus
praefatione jus electionis statuum diserte agnoscitur (b). 6 Cum omnes
statuum praerogativae universim confirmentur, et gravissima negotia, uti est occupatarum sub
Mathia provinciarum erga pactatam in tractatu Olomuciensi summam cessio § 5, 6, et 7-o ad
consensum statuum restringatur, legislativa statuum potestas utique stabilitur.
7 Objectum externae securitatis, jus nempe belli, pacis, ineundorumque cum
98513. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Styriae et Carinthiae
civitates imperatori absque statuum consensu reddi vetuerint, videntur eo respexisse.
9 De jure tributa imponendi e finali §-i 2-i clausula non satis liquet an
jus nova subsidia imponendi comitiis reservatum, vel vero rex, ne ea in comitiis vel petere
possit, simpliciter inhibitus fuerit; cum jam Mathiam a novis subsidiis in comitiis petendis
inhibitum fuisse viderimus, probabilior est posterior sententia. 10 Et haec
inconstitutionalis lex, e qua Uladislaus se nonnisi tardius
98514. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eo respexisse.
9 De jure tributa imponendi e finali §-i 2-i clausula non satis liquet an
jus nova subsidia imponendi comitiis reservatum, vel vero rex, ne ea in comitiis vel petere
possit, simpliciter inhibitus fuerit; cum jam Mathiam a novis subsidiis in comitiis petendis
inhibitum fuisse viderimus, probabilior est posterior sententia. 10 Et haec
inconstitutionalis lex, e qua Uladislaus se nonnisi tardius emancipavit, non exiguam, ut mox
videbimus, subsecutis regni calamitatibus ansam praebuit.
98515. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Executiva regis potestas nullis ferme aliis, quam quos omnibus aliis
antecessoribus suis praescriptos fuisse vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et
dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13. 12 Ut vel rebus
Hungaricis nonnisi Hungaros in consilium adhibeat §-o 10. 13 Denique ut, dum
in Hungaria aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum
98516. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
antecessoribus suis praescriptos fuisse vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et
dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13. 12 Ut vel rebus
Hungaricis nonnisi Hungaros in consilium adhibeat §-o 10. 13 Denique ut, dum
in Hungaria aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
98517. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adhibeat §-o 10. 13 Denique ut, dum
in Hungaria aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non transtulerunt ab eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est,
98518. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non transtulerunt ab eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit
98519. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
peragi procuret § 9.
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non transtulerunt ab eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus
98520. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non transtulerunt ab eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo
98521. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non transtulerunt ab eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae §
98522. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non transtulerunt ab eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim
98523. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia
98524. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis
98525. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt.
98526. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae
radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem,
donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret, arcem ipsam
Visegrad
98527. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod observantes tandem totum et electionis regis
et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae
radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem,
donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret, arcem ipsam
Visegrad conservatoribus coronae resignandam ordinaverint §-o 4-o.
19 Dein quod distinctum aerarium e deponendis pro Austriacis provinciis,
quas sub Mathia occupaverant, summis
98528. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et electionis regis
et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae
radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem,
donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret, arcem ipsam
Visegrad conservatoribus coronae resignandam ordinaverint §-o 4-o.
19 Dein quod distinctum aerarium e deponendis pro Austriacis provinciis,
quas sub Mathia occupaverant, summis conflari illudque administrationi
98529. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Dein quod distinctum aerarium e deponendis pro Austriacis provinciis,
quas sub Mathia occupaverant, summis conflari illudque administrationi conservatorum coronae
concredere voluerint, § 5 et 7.
20 Denique quod ultra conditiones capitulationis hujus in articulis, quos
eidem ante coronationem proposituri sunt, assensum ejus non esse necessarium, verum ad
dandam ultro iis regiam suam sanctionem eum obligatum esse §-o 18 declararint.
21 Tardius jam, nempe 1507. status novum idque praecipuum
98530. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sanctionem eum obligatum esse §-o 18 declararint.
21 Tardius jam, nempe 1507. status novum idque praecipuum constitutionis
praesidium, nempe ministrorum (ut nunc loquimur) responsabilitatem articulo 7-o
stabiliverunt (c); nullum tamen ex his praesidiis in realem perductum fuisse effectum mox
videbamus.
22 (a) Tabulas tractatus 1477. in Sanctiori Archivo exstare indiculus,
quam Kollár Auctuario
84.22 Auctuario:
98531. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
idque praecipuum constitutionis
praesidium, nempe ministrorum (ut nunc loquimur) responsabilitatem articulo 7-o
stabiliverunt (c); nullum tamen ex his praesidiis in realem perductum fuisse effectum mox
videbamus.
22 (a) Tabulas tractatus 1477. in Sanctiori Archivo exstare indiculus,
quam Kollár Auctuario
84.22 Auctuario:
Actuario B
suo subjecit, remonstrat. 23 Nemo
98532. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
84.22 Auctuario:
Actuario B
suo subjecit, remonstrat. 23 Nemo illas hactenus protulit.
24 An renunciationem Friderici in successionem Hungariae contineant,
authores in utrum disputant; mihi affirmativa inde confici videtur quod in posterioribus
1491. pactis, quibus Maximiliano Friderici filio ius successionis in Hungariam addicitur,
nulla ad anni 1464. provocatio fiat, quod certe vix
98533. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
84.22 Auctuario:
Actuario B
suo subjecit, remonstrat. 23 Nemo illas hactenus protulit.
24 An renunciationem Friderici in successionem Hungariae contineant,
authores in utrum disputant; mihi affirmativa inde confici videtur quod in posterioribus
1491. pactis, quibus Maximiliano Friderici filio ius successionis in Hungariam addicitur,
nulla ad anni 1464. provocatio fiat, quod certe vix intermissum fuisset nisi iis per
subsequum 1477.
98534. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
B
suo subjecit, remonstrat. 23 Nemo illas hactenus protulit.
24 An renunciationem Friderici in successionem Hungariae contineant,
authores in utrum disputant; mihi affirmativa inde confici videtur quod in posterioribus
1491. pactis, quibus Maximiliano Friderici filio ius successionis in Hungariam addicitur,
nulla ad anni 1464. provocatio fiat, quod certe vix intermissum fuisset nisi iis per
subsequum 1477. pactum derogatum fuisset.
25 (b) "D.
98535. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Nemo illas hactenus protulit.
24 An renunciationem Friderici in successionem Hungariae contineant,
authores in utrum disputant; mihi affirmativa inde confici videtur quod in posterioribus
1491. pactis, quibus Maximiliano Friderici filio ius successionis in Hungariam addicitur,
nulla ad anni 1464. provocatio fiat, quod certe vix intermissum fuisset nisi iis per
subsequum 1477. pactum derogatum fuisset.
25 (b) "D. D," dicitur ibi, "praelati, barones, caeterique proceres, et
universi incolae
98536. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"D. D," dicitur ibi, "praelati, barones, caeterique proceres, et
universi incolae regni, ad quos scilicet jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus
libertate et consvetudine devolutum exstiterat."
26 (c) "Si quis" (dicitur ibi) "regnicolarum in consilio regiae majestatis
contra libertatem et commune bonum atque statuta hujus regni palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur in generali diaeta proxime
ventura ex nomine manifestare.
98537. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et consvetudine devolutum exstiterat."
26 (c) "Si quis" (dicitur ibi) "regnicolarum in consilio regiae majestatis
contra libertatem et commune bonum atque statuta hujus regni palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur in generali diaeta proxime
ventura ex nomine manifestare. 27 Quem ibidem tamquam reipublicae
libertatisque regni proditorem et turbatorem in rebus et persona juxta sua demerita iidem
puniendi habeant facultatem.
98538. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur in generali diaeta proxime
ventura ex nomine manifestare. 27 Quem ibidem tamquam reipublicae
libertatisque regni proditorem et turbatorem in rebus et persona juxta sua demerita iidem
puniendi habeant facultatem.
§ 85 Nulli ante-coronationales articuli eidem proponuntur.
1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem vicum
98539. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
libertatisque regni proditorem et turbatorem in rebus et persona juxta sua demerita iidem
puniendi habeant facultatem.
§ 85 Nulli ante-coronationales articuli eidem proponuntur.
1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem vicum
jam tunc limitem regni constituisse apparet, ultima Iulii subscripsit. 2
Praefixit deinde pro coronatione comitia Albam Regalem in 14. Septembris (a), in quibus 21-a
ejusdem mensis coronatus consvetum sacramentum
98540. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articuli eidem proponuntur.
1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem vicum
jam tunc limitem regni constituisse apparet, ultima Iulii subscripsit. 2
Praefixit deinde pro coronatione comitia Albam Regalem in 14. Septembris (a), in quibus 21-a
ejusdem mensis coronatus consvetum sacramentum nuncupavit. 3 An tamen
vicissim status juramentum fidelitatis eidem, prouti tribus suis decessoribus fecerunt,
praestiterint, non constat. 4 Constat tamen, quod
98541. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
proponuntur.
1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem vicum
jam tunc limitem regni constituisse apparet, ultima Iulii subscripsit. 2
Praefixit deinde pro coronatione comitia Albam Regalem in 14. Septembris (a), in quibus 21-a
ejusdem mensis coronatus consvetum sacramentum nuncupavit. 3 An tamen
vicissim status juramentum fidelitatis eidem, prouti tribus suis decessoribus fecerunt,
praestiterint, non constat. 4 Constat tamen, quod nullos eidem
98542. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
minime usos fuisse. 6 Agnoverint indubie deinde
ipsi illi §-um capitulationis 18 aequitati adversari, nec nisi a tam debili, ut Uladislaus
fuit, principe subscribi potuisse. 7 Quis enim vir sensatus ad rem sibi
adhuc ignotam approbandam se in antecessum obstringet? 8 Aliud fuisset si
eidem antecoronationales articulos simul cum capitulatione ipsa exhibuissent; tunc enim ipsi
antecoronationales articuli novorum capitulationis punctorum vicem subivissent, poteratque
Uladislaus expendere an sicut
98543. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
capitulationis punctorum vicem subivissent, poteratque
Uladislaus expendere an sicut illa, ita etiam hi rationibus suis conveniant, adeoque an
omnia haec acceptare vel vero regnum recusare velit.
9 (a) Vide ejus evocationes ad civitatem Bartphensem datas in
Vestigiis Diaetarum pag. 412.
§ 86 Varii de successionis regiae ordine tractatus.
1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni
Hungariae successione admodum facilis
98544. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 (a) Vide ejus evocationes ad civitatem Bartphensem datas in
Vestigiis Diaetarum pag. 412.
§ 86 Varii de successionis regiae ordine tractatus.
1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni
Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem
primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace
successionem detulit (a) et eodem anno,
98545. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de successionis regiae ordine tractatus.
1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni
Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem
primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore
pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non
fidebat Maximilianus liberalibus
98546. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etiam addixit successionem (b). 3 Verum non
fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni,
et quidem jure jurando confirmari. 4 Quod tamen a statibus non potuit
impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum
Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc ad thronum
spes extenderunt, Zápolius nempe et Báthorius, prouti et utriusque posteri subinde regiam
etiam reipsa assecuti sunt dignitatem (c).
98547. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
extenderunt, Zápolius nempe et Báthorius, prouti et utriusque posteri subinde regiam
etiam reipsa assecuti sunt dignitatem (c). 6 Partim horum authoritate,
partim indignitate conditionum, quas tabulae pacis hujus continebant, effectum est ut
tractatus hic in comitiis 1492, ad quae Uladislaus de iis retulerat, rejiceretur (d).
7 Remoto hoc impedimento duumviri illi, quorum cum alter alterius consilia
adhuc ignoraret, mira hac in re concordia fuit, propiorem jam ad thronum passum sibi
faciendum esse existimarunt.
98548. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conditionum, quas tabulae pacis hujus continebant, effectum est ut
tractatus hic in comitiis 1492, ad quae Uladislaus de iis retulerat, rejiceretur (d).
7 Remoto hoc impedimento duumviri illi, quorum cum alter alterius consilia
adhuc ignoraret, mira hac in re concordia fuit, propiorem jam ad thronum passum sibi
faciendum esse existimarunt. 8 In comitiis itaque 1505. pro festo Michaelis
per Uladislaum indictis (e) avulsam Silesiam, Lusatiam et Moraviam, deficientem ad Poloniam
Moldaviam labescentesque universim
98549. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad quae Uladislaus de iis retulerat, rejiceretur (d).
7 Remoto hoc impedimento duumviri illi, quorum cum alter alterius consilia
adhuc ignoraret, mira hac in re concordia fuit, propiorem jam ad thronum passum sibi
faciendum esse existimarunt. 8 In comitiis itaque 1505. pro festo Michaelis
per Uladislaum indictis (e) avulsam Silesiam, Lusatiam et Moraviam, deficientem ad Poloniam
Moldaviam labescentesque universim res Hungariae querulati, ut omnibus his malis medelam
continuo adferat, a rege per oratores
98550. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adferat, a rege per oratores postularunt. 9 Cum hanc ne addicere
quidem ipsis Uladislaus sustinuisset, elevarunt calamitates Hungariae, eas eo solo ex fonte
proficisci declararunt quod rex peregrinus imperaret; regimen Mathiae, gentilitii videlicet
regis, in coelum sustulerunt; proposuerunt denique confoederationem, qua se natio omnis
obstringat quod si Uladislaum sine masculo haerede decedere contingat (tunc autem necdum
filium sustulerat), gentilitium regem eligere velint; nec sua ipsos spes fefellit,
subscripsere eam
98551. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipsi Uladislaus per tractatum 1491. addixerat,
successionem firmandamque superioris anni confoederationem consilia contulerunt (g).
11 Maximilianus Uladislaum primo datae fidei admonuit, et licet hic
confirmationem prioris pacti ultro obtulisset, nihil tamen in sola Uladislai negotiatione
firmitatis reponi posse advertens jura, ut credebat, sua armis vindicare decrevit.
12 Verum vix Posonium usque valido cum exercitu processerat, cum nullo
stipendiario milite, exhausto aerario, trepidi status
98552. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Et haec
deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni,
cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506.
tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis
regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica
visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per
expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit obligare.
98553. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica
visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per
expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit obligare.
15 (a) Vide illas in Annalibus Hungariae ad hunc annum.
16 (b) Vide has tabulas apud Kollár in Auctuario Diplomatico
.
17 (c) Ioannes Zápolyius post Ludovicum II in Hungaria, Stephanus
Báthorius serius in
98554. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per
expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit obligare.
15 (a) Vide illas in Annalibus Hungariae ad hunc annum.
16 (b) Vide has tabulas apud Kollár in Auctuario Diplomatico
.
17 (c) Ioannes Zápolyius post Ludovicum II in Hungaria, Stephanus
Báthorius serius in Polonia.
18 (d) Tractatum hunc ratificationi statuum substratum fuisse docent
regales
98555. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debuit obligare.
15 (a) Vide illas in Annalibus Hungariae ad hunc annum.
16 (b) Vide has tabulas apud Kollár in Auctuario Diplomatico
.
17 (c) Ioannes Zápolyius post Ludovicum II in Hungaria, Stephanus
Báthorius serius in Polonia.
18 (d) Tractatum hunc ratificationi statuum substratum fuisse docent
regales Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 414-a, quibus civitatem
Bartphensem ad comitia 1492. evocat, ubi
98556. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vide illas in Annalibus Hungariae ad hunc annum.
16 (b) Vide has tabulas apud Kollár in Auctuario Diplomatico
.
17 (c) Ioannes Zápolyius post Ludovicum II in Hungaria, Stephanus
Báthorius serius in Polonia.
18 (d) Tractatum hunc ratificationi statuum substratum fuisse docent
regales Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 414-a, quibus civitatem
Bartphensem ad comitia 1492. evocat, ubi dicit: "quibus autem legibus pacem ipsam
98557. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diplomatico
.
17 (c) Ioannes Zápolyius post Ludovicum II in Hungaria, Stephanus
Báthorius serius in Polonia.
18 (d) Tractatum hunc ratificationi statuum substratum fuisse docent
regales Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 414-a, quibus civitatem
Bartphensem ad comitia 1492. evocat, ubi dicit: "quibus autem legibus pacem ipsam pepigimus,
necessarium putavimus inter caeteros Nostros regnicolas etiam fidelitatibus vestris plane
omnia communicare."
98558. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Bartphensem ad comitia 1492. evocat, ubi dicit: "quibus autem legibus pacem ipsam pepigimus,
necessarium putavimus inter caeteros Nostros regnicolas etiam fidelitatibus vestris plane
omnia communicare."
19 Indignae autem hae conditiones in eo consistebant: ut Uladislaus omnia,
quae per Mathiam occupata adhuc tenebat, Styriae, Carinthiae, et Carnioliae loca absque
depacto in pace Olomucensi lytro Maximiliano restituat; e contra civitates Hungariae, quas
Elisabetha, Alberti regis vidua, Friderico
98559. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Nostros regnicolas etiam fidelitatibus vestris plane
omnia communicare."
19 Indignae autem hae conditiones in eo consistebant: ut Uladislaus omnia,
quae per Mathiam occupata adhuc tenebat, Styriae, Carinthiae, et Carnioliae loca absque
depacto in pace Olomucensi lytro Maximiliano restituat; e contra civitates Hungariae, quas
Elisabetha, Alberti regis vidua, Friderico imperatori impignoraverat, nonnisi post mortem
hujus erga deponendam iisdem investitam sumam restituantur; Maximiliani haeredes post
defectum
98560. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Olomucensi lytro Maximiliano restituat; e contra civitates Hungariae, quas
Elisabetha, Alberti regis vidua, Friderico imperatori impignoraverat, nonnisi post mortem
hujus erga deponendam iisdem investitam sumam restituantur; Maximiliani haeredes post
defectum Uladislai in Hungaria succedant; id rex, praelati, barones nunc statim juramento
firment; successores regis, doneccunque casus re ipsa evenerit, tempore coronationis; si
regem minorennem esse contingat, ejus tutor, tempore aditae tutelae; futuri denique praelati
et barones, tempore
98561. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Maximilianus vel successores plures
habuerint filios, status liberam inter eos habeant electionem. 21 Pro
sumtibus belli, id est, pro devastata per Maximilianum Transdanubiana Hungaria (Uladislaus
enim, dum eam revindicavit, in Austriam non penetraverat) centum aureorum millia
dependantur.
22 Caeterum fit quidam mentio tractatus hujus in praefatione decreti 1492.
§-o 1-o; status tamen eum ratificasse nec ex lege nec ex ullo diplomate apparet.
23 Quas enim
98562. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Pro
sumtibus belli, id est, pro devastata per Maximilianum Transdanubiana Hungaria (Uladislaus
enim, dum eam revindicavit, in Austriam non penetraverat) centum aureorum millia
dependantur.
22 Caeterum fit quidam mentio tractatus hujus in praefatione decreti 1492.
§-o 1-o; status tamen eum ratificasse nec ex lege nec ex ullo diplomate apparet.
23 Quas enim Kollár in Auctuario Diplomatico pag. 260-a profert
litteras, his septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles
98563. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non penetraverat) centum aureorum millia
dependantur.
22 Caeterum fit quidam mentio tractatus hujus in praefatione decreti 1492.
§-o 1-o; status tamen eum ratificasse nec ex lege nec ex ullo diplomate apparet.
23 Quas enim Kollár in Auctuario Diplomatico pag. 260-a profert
litteras, his septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles et civitates
privato tantum suo nomine subscripserunt. 24 Statuum nomen, prouti id in
prolatis per eundem Kollár ibidem anni 1464.
98564. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
apparet.
23 Quas enim Kollár in Auctuario Diplomatico pag. 260-a profert
litteras, his septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles et civitates
privato tantum suo nomine subscripserunt. 24 Statuum nomen, prouti id in
prolatis per eundem Kollár ibidem anni 1464. tabulis factum fuit, nullibi subscriptum est.
25 (e) Plerique scriptores comitia haec per palatinum Perény indicta
fuisse indigitant
86.25 indigitant: indigitat
98565. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
haec per palatinum Perény indicta
fuisse indigitant
86.25 indigitant: indigitat B
, sed convellunt eorum opinionem regales Uladislai ad civitatem Bartphensem pro his
comitiis datae, quas Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 447 provocavit.
26 (f) Originale confoederationis hujus in pluribus tabulariis, nominanter
in Regni Croatiae archivo exstat. 27 Edidit illam Pray in Annalibus
Hungariae ad hunc annum.
98566. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
B
, sed convellunt eorum opinionem regales Uladislai ad civitatem Bartphensem pro his
comitiis datae, quas Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 447 provocavit.
26 (f) Originale confoederationis hujus in pluribus tabulariis, nominanter
in Regni Croatiae archivo exstat. 27 Edidit illam Pray in Annalibus
Hungariae ad hunc annum.
28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506.
datis, in
98567. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sed convellunt eorum opinionem regales Uladislai ad civitatem Bartphensem pro his
comitiis datae, quas Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 447 provocavit.
26 (f) Originale confoederationis hujus in pluribus tabulariis, nominanter
in Regni Croatiae archivo exstat. 27 Edidit illam Pray in Annalibus
Hungariae ad hunc annum.
28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506.
datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi
98568. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Bartphensem pro his
comitiis datae, quas Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 447 provocavit.
26 (f) Originale confoederationis hujus in pluribus tabulariis, nominanter
in Regni Croatiae archivo exstat. 27 Edidit illam Pray in Annalibus
Hungariae ad hunc annum.
28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506.
datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem
Vestram minime latet quam
98569. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hujus in pluribus tabulariis, nominanter
in Regni Croatiae archivo exstat. 27 Edidit illam Pray in Annalibus
Hungariae ad hunc annum.
28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506.
datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem
Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni
Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio
procusa
98570. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506.
datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem
Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni
Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio
procusa fuit) contra nos et tractatum nostrum mutuum intentarunt et hodierna die in Alba
Regali nituntur.
29 (h) Protulit Kollár in eodem Diplomatico Auctuario
98571. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Uladislaum 24-a Junii 1506.
datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem
Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni
Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio
procusa fuit) contra nos et tractatum nostrum mutuum intentarunt et hodierna die in Alba
Regali nituntur.
29 (h) Protulit Kollár in eodem Diplomatico Auctuario has
mandatarias litteras pag. 268, quibus
98572. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Serenitatem
Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni
Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio
procusa fuit) contra nos et tractatum nostrum mutuum intentarunt et hodierna die in Alba
Regali nituntur.
29 (h) Protulit Kollár in eodem Diplomatico Auctuario has
mandatarias litteras pag. 268, quibus status legatis suis generalem, quidquid pro bono
publico expedire visum fuerit, potestatem concesserunt.
98573. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
proceres ac status regni
Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio
procusa fuit) contra nos et tractatum nostrum mutuum intentarunt et hodierna die in Alba
Regali nituntur.
29 (h) Protulit Kollár in eodem Diplomatico Auctuario has
mandatarias litteras pag. 268, quibus status legatis suis generalem, quidquid pro bono
publico expedire visum fuerit, potestatem concesserunt.
30 (i) Protulit Kollár ibidem ipsas has pacis 1506. initae
98574. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diplomatico Auctuario has
mandatarias litteras pag. 268, quibus status legatis suis generalem, quidquid pro bono
publico expedire visum fuerit, potestatem concesserunt.
30 (i) Protulit Kollár ibidem ipsas has pacis 1506. initae tabulas in
quibus omnes illae durae 1491. conditiones exmittuntur et tantum successio Maximiliani in
genere confirmatur. 31 Ferunt oratores Hungaros ad amplectendam hanc
conditionem ea potissimum consideratione permotos fuisse quod
98575. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suis generalem, quidquid pro bono
publico expedire visum fuerit, potestatem concesserunt.
30 (i) Protulit Kollár ibidem ipsas has pacis 1506. initae tabulas in
quibus omnes illae durae 1491. conditiones exmittuntur et tantum successio Maximiliani in
genere confirmatur. 31 Ferunt oratores Hungaros ad amplectendam hanc
conditionem ea potissimum consideratione permotos fuisse quod interea
Uladislao jam natus fuerit filius Ludovicus adeoque successionem hanc sero admodum ad
98576. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ritu coronari fecit (a); cum ex hac 1506. filium
Ludovicum sustulisset, metuens ne, si forte illum minorennem relinqueret, status
confoederationis Pestiensis effectum statim post fata sua procurent, ut hic, licet adhuc
infans, coronetur, agere coepit perfecitque ut 1508. in comitiis Budae habitis Ludovicus pro
haerede regni declaretur, Albae vero Regali, licet primo bimulus, coronetur (b).
2 Uladislaus pro infante filio ipse sacramentum dixit, insuper solennem
nomine ejusdem filii extradedit capitulationem, qua in persona ejus
98577. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut 1508. in comitiis Budae habitis Ludovicus pro
haerede regni declaretur, Albae vero Regali, licet primo bimulus, coronetur (b).
2 Uladislaus pro infante filio ipse sacramentum dixit, insuper solennem
nomine ejusdem filii extradedit capitulationem, qua in persona ejus promittit quod, ut
primum ad adultem pervenerit aetatem, novam de observandis legibus, statuum praerogativis,
et constitutione regni elargiturus sit assecurationem consentitque ne eidem exercitium
regiae potestatis tamdiu admittatur donec assecurationem
98578. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ludovico, si minorennis a patre relinquatur, meditari, debuerunt denique status consilia
Maximiliani penetrare, cum Uladislaus capitulatione hac insuper spondere debuerit quod
filium suum nec Maximiliani, nec cujusvis exteri principis tutelae commissurus, sed eundem
in Hungaria sub statuum vigilantia educaturus sit (d).
4 (a) Discimus id cum e rescripto Uladislai ad Ladislaum Gereb de Vingarth
de 1502. emisso, quo eum ad coronationem hanc invitat, tum ex alio ejusdem ad Frangopanum
98579. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de 1502. emisso, quo eum ad coronationem hanc invitat, tum ex alio ejusdem ad Frangopanum
Veszprimiensem edito, quibus eum securum reddit quod peracta per Strigoniensem haec
coronatio juribus sedis suae nihil sit derogatura.
5 (b) Provocantur in Vestigiis Diaetarum regales ipsae pro
his comitiis editae pag. 462; provocantur ipsius regis litterae, quibus coronationem filii
sui a statibus petit, pag. 454; provocantur denique aliae Uladislai ad comitatum
Szaladiensem litterae pag. 462, e quibus
98580. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quibus coronationem filii
sui a statibus petit, pag. 454; provocantur denique aliae Uladislai ad comitatum
Szaladiensem litterae pag. 462, e quibus subsidium unius floreni pro necessitatibus
confiniorum his comitiis oblatum fuisse apparet. 6 Editi tamen in iis
decreti nullum vestigium prostat.
7 (c) Originale capitulationis hujus exstat in archivo Croatiae; vulgavit
illam Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 455-a; dicitur illic: "ut, dum
praefatus illustrisimus dux, filius Noster
98581. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Szaladiensem litterae pag. 462, e quibus subsidium unius floreni pro necessitatibus
confiniorum his comitiis oblatum fuisse apparet. 6 Editi tamen in iis
decreti nullum vestigium prostat.
7 (c) Originale capitulationis hujus exstat in archivo Croatiae; vulgavit
illam Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 455-a; dicitur illic: "ut, dum
praefatus illustrisimus dux, filius Noster ad adultam aetatem perveniet, idem praemissas
libertates observabit... nec interim regia auctoritas sibi
98582. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
unius floreni pro necessitatibus
confiniorum his comitiis oblatum fuisse apparet. 6 Editi tamen in iis
decreti nullum vestigium prostat.
7 (c) Originale capitulationis hujus exstat in archivo Croatiae; vulgavit
illam Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 455-a; dicitur illic: "ut, dum
praefatus illustrisimus dux, filius Noster ad adultam aetatem perveniet, idem praemissas
libertates observabit... nec interim regia auctoritas sibi concessa existat, donec praemissa
omnia se observare
98583. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praefatus illustrisimus dux, filius Noster ad adultam aetatem perveniet, idem praemissas
libertates observabit... nec interim regia auctoritas sibi concessa existat, donec praemissa
omnia se observare velle promitteret."
8 (d) "Et quo" (dicitur in eadem capitulatione) "varii essent rumores, ex
parte serenissimi imperatoris D. Maximiliani, et de conatibus ejusdem ad hoc regnum, esset
illius voluntas, ac actiones ipsis suspectae, eosdem... regnicolas... assecuraremus ut neque
viventibus nobis, neque morientibus
98584. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ac actiones ipsis suspectae, eosdem... regnicolas... assecuraremus ut neque
viventibus nobis, neque morientibus praedictum filium nostrum ad manus ejusdem D. Romanorum
regis... aut tutelam... vel cujuscunque forensis principis dabimus vel assignabimus, sed
eundem hic in regno et apud manus eorundem... regnicolarum mittemus ad gubernandum."
§ 88
1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit.
2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per
98585. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vel assignabimus, sed
eundem hic in regno et apud manus eorundem... regnicolarum mittemus ad gubernandum."
§ 88
1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit.
2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis
individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa
recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in
qua corona asservabatur, potestati
98586. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis
individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa
recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in
qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur; nulla enim amplius ea de re
seu in 1492. 3-o seu in 1498. 23-o articulo memoria occurrit.
3 Comitiorum celebratio in Szilághiana seu Mathiae I
98587. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa
recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in
qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur; nulla enim amplius ea de re
seu in 1492. 3-o seu in 1498. 23-o articulo memoria occurrit.
3 Comitiorum celebratio in Szilághiana seu Mathiae I capitulatione
articulo 13-o et 1471. articulo 1-o annua locusque comitiorum Pestinum; terminus vero festum
98588. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa
recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in
qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur; nulla enim amplius ea de re
seu in 1492. 3-o seu in 1498. 23-o articulo memoria occurrit.
3 Comitiorum celebratio in Szilághiana seu Mathiae I capitulatione
articulo 13-o et 1471. articulo 1-o annua locusque comitiorum Pestinum; terminus vero festum
Pentecostis
98589. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nimirum ut ipsa arx Visegrad, in
qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur; nulla enim amplius ea de re
seu in 1492. 3-o seu in 1498. 23-o articulo memoria occurrit.
3 Comitiorum celebratio in Szilághiana seu Mathiae I capitulatione
articulo 13-o et 1471. articulo 1-o annua locusque comitiorum Pestinum; terminus vero festum
Pentecostis defixus fuerat. 4 Sub Uladislao 1498. ut quadriennio adhuc annua
sit diaeta et in campo Rákos pro festo S.
98590. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Comitiorum celebratio in Szilághiana seu Mathiae I capitulatione
articulo 13-o et 1471. articulo 1-o annua locusque comitiorum Pestinum; terminus vero festum
Pentecostis defixus fuerat. 4 Sub Uladislao 1498. ut quadriennio adhuc annua
sit diaeta et in campo Rákos pro festo S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi
omni triennio celebretur per articulum 1-um constituebatur. 5 Et implevit
hoc statuum votum Uladislaus; licet enim intra hoc quadriennium decretum tantum 1500.
exstet, vestigia tamen
98591. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
annuarum diaetarum
vestigia usque 1508. prostent (a), crediderim ego ab hoc primum anno triennium fuisse
observatum, cum intra hunc et 1511, uti et intra hunc et 1514, nullum vel decretum exstet,
vel vestigium aliquorum comitiorum hactenus prolatum sit, ut adeo nullam in eo fixam
viguisse regulam pronum sit existimare.
7 In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per repraesentantes ad
diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus.
8 Sub Uladislao qualiter ad
98592. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
anno triennium fuisse
observatum, cum intra hunc et 1511, uti et intra hunc et 1514, nullum vel decretum exstet,
vel vestigium aliquorum comitiorum hactenus prolatum sit, ut adeo nullam in eo fixam
viguisse regulam pronum sit existimare.
7 In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per repraesentantes ad
diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus.
8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat.
9 Constat tamen e
98593. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sed nobiles
viritim convocantur; an tamen hoc etiam constanter postea observatum fuerit, subsequi statim
1498. decreti praefatio dubium movet. 11 Dicitur enim §-o 4-o "tandem iidem
barones regnique Nostri nobiles universi de singulis comitatibus regni Nostri in praesente
congregatione generali... constituti." 12 Interea, cum nec in hac, nec in
ullius posterioris diaetae praefatione seu electorum, seu nunciorum mentio occurrat, malim
existimare quod usus nobiles ad diaetam viritim convocandi sub toto Uladislai
98594. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
subsequi statim
1498. decreti praefatio dubium movet. 11 Dicitur enim §-o 4-o "tandem iidem
barones regnique Nostri nobiles universi de singulis comitatibus regni Nostri in praesente
congregatione generali... constituti." 12 Interea, cum nec in hac, nec in
ullius posterioris diaetae praefatione seu electorum, seu nunciorum mentio occurrat, malim
existimare quod usus nobiles ad diaetam viritim convocandi sub toto Uladislai regno
viguerit.
13 Sub eodem hoc rege jam ad internam etiam
98595. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statim
1498. decreti praefatio dubium movet. 11 Dicitur enim §-o 4-o "tandem iidem
barones regnique Nostri nobiles universi de singulis comitatibus regni Nostri in praesente
congregatione generali... constituti." 12 Interea, cum nec in hac, nec in
ullius posterioris diaetae praefatione seu electorum, seu nunciorum mentio occurrat, malim
existimare quod usus nobiles ad diaetam viritim convocandi sub toto Uladislai regno
viguerit.
13 Sub eodem hoc rege jam ad internam etiam diaetae
98596. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quatuor dies non exspectentur, conditis nihilominus interea legibus perinde,
ac si praesto fuissent, obligentur. 15 Anno vero 1495. articulo 25.
statuitur ut rex diaetam uno mense ante terminum celebrationis publicet §-o 6; ut
propositiones regiae ante omnia in pertractationem assumantur §-o 3-o; utve, si opiniones in
diversas partes abire eveniat, magister janitorum regalium vota viritim
colligat, pluralitatique votorum deferatur §-o 5. 16 Denique 1498. articulo
1-o sancitur ut
98597. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
legibus perinde,
ac si praesto fuissent, obligentur. 15 Anno vero 1495. articulo 25.
statuitur ut rex diaetam uno mense ante terminum celebrationis publicet §-o 6; ut
propositiones regiae ante omnia in pertractationem assumantur §-o 3-o; utve, si opiniones in
diversas partes abire eveniat, magister janitorum regalium vota viritim
colligat, pluralitatique votorum deferatur §-o 5. 16 Denique 1498. articulo
1-o sancitur ut diaeta nonnisi 15 diebus duret § 1; ut praelati et
98598. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
abire eveniat, magister janitorum regalium vota viritim
colligat, pluralitatique votorum deferatur §-o 5. 16 Denique 1498. articulo
1-o sancitur ut diaeta nonnisi 15 diebus duret § 1; ut praelati et barones, qui absque justa
causa emanserint, in florenis 400, nobiles in 200-is convincantur § 3-o; ut e nobilibus
unius sessionis a 10 sessionibus nonnisi unus comparere teneatur.
Duae tabulae necdum existebant.
17 Proceres attamen a nobilibus ne tum quidem
98599. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
magister janitorum regalium vota viritim
colligat, pluralitatique votorum deferatur §-o 5. 16 Denique 1498. articulo
1-o sancitur ut diaeta nonnisi 15 diebus duret § 1; ut praelati et barones, qui absque justa
causa emanserint, in florenis 400, nobiles in 200-is convincantur § 3-o; ut e nobilibus
unius sessionis a 10 sessionibus nonnisi unus comparere teneatur.
Duae tabulae necdum existebant.
17 Proceres attamen a nobilibus ne tum quidem per diversa conclavia
98600. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
17 Proceres attamen a nobilibus ne tum quidem per diversa conclavia
segregatos fuisse satis apparet. 18 Cum enim §-o 5-o dicatur: "ut, si
sententiae discrepent, magister janitorum regalium vota viritim colligat", debuerunt utique
omnes status in eodem loco considere, secus provincia vota colligendi magistro janitorum
regalium tantum relate ad tabulam procerum delata, aut certe id expressum fuisset ut
collectis procerum votis eodem fine ad conclave statuum transeat. 19 Quid?
quod probabile admodum
98601. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
considere, secus provincia vota colligendi magistro janitorum
regalium tantum relate ad tabulam procerum delata, aut certe id expressum fuisset ut
collectis procerum votis eodem fine ad conclave statuum transeat. 19 Quid?
quod probabile admodum sit comitia in campo Rákos sub tentoriis acta, conventus vero ipsos
in aperto campo celebratos fuisse.
Nobiles per nuncios convocantur.
20 Denique apparet e praefationis, quae huic, nempe 1495, decreto praefixa
est,
98602. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regalium tantum relate ad tabulam procerum delata, aut certe id expressum fuisset ut
collectis procerum votis eodem fine ad conclave statuum transeat. 19 Quid?
quod probabile admodum sit comitia in campo Rákos sub tentoriis acta, conventus vero ipsos
in aperto campo celebratos fuisse.
Nobiles per nuncios convocantur.
20 Denique apparet e praefationis, quae huic, nempe 1495, decreto praefixa
est, §-o 2-o quod his adhuc comitiis (b) non viritim omnes nobiles, sed
98603. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nempe 1495, decreto praefixa
est, §-o 2-o quod his adhuc comitiis (b) non viritim omnes nobiles, sed nuncii tantum
comitatuum interfuerint; dicitur enim: "tandem praefati praelati, barones, ac universi
nobiles, de singulis comitatibus electi." 21 Et tamen in laudato articulo
25-o vota viritim colligi praecipiuntur. 22 Patet itaque considerationem
illam, quae nostra jam aetate saepius obmovebatur, nimirum quod nuncii comitatuum plura
nobilium millia repraesentant adeoque eorum vota majoris quam cujuscunque
98604. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
colligi praecipiuntur. 22 Patet itaque considerationem
illam, quae nostra jam aetate saepius obmovebatur, nimirum quod nuncii comitatuum plura
nobilium millia repraesentant adeoque eorum vota majoris quam cujuscunque privati ponderis
esse debeant, jam tum in nullam sumptam fuisse considerationem.
23 (a) Quod annis 1497, 1498, et 1499. quotannis comitia celebrata
fuerint, praefatio decreti 1500. §-o 3. testatur, ubi dicit Uladislaus: "Per hoc
triennium... pro singulo festo B. Georgii martyris singulam unam
98605. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sumptam fuisse considerationem.
23 (a) Quod annis 1497, 1498, et 1499. quotannis comitia celebrata
fuerint, praefatio decreti 1500. §-o 3. testatur, ubi dicit Uladislaus: "Per hoc
triennium... pro singulo festo B. Georgii martyris singulam unam diaetam in campo Rákos
celebravimus." 24 Kovachich vero in Vestigiis Diaetarum detexit
indicia diaetae 1501. pag. 439-a, 1502. pag. 441, 1505. p. 447, 1506. pag.
450. (1507. decretum iterum tenemus), 1508. pag. 454,
98606. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
annis 1497, 1498, et 1499. quotannis comitia celebrata
fuerint, praefatio decreti 1500. §-o 3. testatur, ubi dicit Uladislaus: "Per hoc
triennium... pro singulo festo B. Georgii martyris singulam unam diaetam in campo Rákos
celebravimus." 24 Kovachich vero in Vestigiis Diaetarum detexit
indicia diaetae 1501. pag. 439-a, 1502. pag. 441, 1505. p. 447, 1506. pag.
450. (1507. decretum iterum tenemus), 1508. pag. 454, denique 1511. pag. 462; anni vero
1514. decretum aeque prostat.
98607. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pag.
450. (1507. decretum iterum tenemus), 1508. pag. 454, denique 1511. pag. 462; anni vero
1514. decretum aeque prostat. 25 Pertaesum jam fuisse tam frequentium
comitiorum Uladislaum docet §-us regalium pro diaeta 1505. in Vestigiis
Diaetarum pag. 448, ubi dicit Uladislaus: "Quo jam tandem tot et tam frequentibus
congregationibus et quidem adeo gravibus et sumptuosis finis, aut saltem aliqua suspensio,
et vacantia dari possit."
26 (b) Ut enim
98608. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et vacantia dari possit."
26 (b) Ut enim viritim iterum convocatur, his primum comitiis per
articulum 26 constitutum fuisse jam supra observavimus.
§ 89 Sub eodem objectum etiam externae securitatis in comitiis pertractatur.
1 Sub Uladislao de ipso externae securitatis objecto in comitiis
constitutum fuisse, adeoque status in communione legislativae potestatis perstitisse facile
apparebit illi qui decreta regis hujus vel obiter pervolverit.
98609. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
his primum comitiis per
articulum 26 constitutum fuisse jam supra observavimus.
§ 89 Sub eodem objectum etiam externae securitatis in comitiis pertractatur.
1 Sub Uladislao de ipso externae securitatis objecto in comitiis
constitutum fuisse, adeoque status in communione legislativae potestatis perstitisse facile
apparebit illi qui decreta regis hujus vel obiter pervolverit.
2 Pepigerit Mathias inita cum Friderico Olomucz pace (a) quod Moraviam,
98610. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisse jam supra observavimus.
§ 89 Sub eodem objectum etiam externae securitatis in comitiis pertractatur.
1 Sub Uladislao de ipso externae securitatis objecto in comitiis
constitutum fuisse, adeoque status in communione legislativae potestatis perstitisse facile
apparebit illi qui decreta regis hujus vel obiter pervolverit.
2 Pepigerit Mathias inita cum Friderico Olomucz pace (a) quod Moraviam,
Silesiam, et Lusatiam, juris Austriaci provincias, ubi sibi
98611. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Pepigerit Mathias inita cum Friderico Olomucz pace (a) quod Moraviam,
Silesiam, et Lusatiam, juris Austriaci provincias, ubi sibi depacta summa depensa fuerit,
eidem restituere velit. 3 Maximilianus Austriam tantum armis recepit, sex
tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4 Styriae,
Carinthiae et Carnioliae loca, quae idem Mathias in suam redegerat potestatem, per tractatum
1491. ut jam vidimus, recepit. 5 Pro Moravia, Silesia et Lusatia cum
depactam in Olomuczensi tractatu summam
98612. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
provincias, ubi sibi depacta summa depensa fuerit,
eidem restituere velit. 3 Maximilianus Austriam tantum armis recepit, sex
tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4 Styriae,
Carinthiae et Carnioliae loca, quae idem Mathias in suam redegerat potestatem, per tractatum
1491. ut jam vidimus, recepit. 5 Pro Moravia, Silesia et Lusatia cum
depactam in Olomuczensi tractatu summam non deposuerit, provincias has Uladislaus ultro
retinuit. 6 Cum sex illae Austriacae civitates
98613. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4 Styriae,
Carinthiae et Carnioliae loca, quae idem Mathias in suam redegerat potestatem, per tractatum
1491. ut jam vidimus, recepit. 5 Pro Moravia, Silesia et Lusatia cum
depactam in Olomuczensi tractatu summam non deposuerit, provincias has Uladislaus ultro
retinuit. 6 Cum sex illae Austriacae civitates velut eotum corpori Austriae
inclusae in tractatu Olomuczensi nominanter expressae non fuerint, incessit status
sollicitudo ne
98614. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1491. ut jam vidimus, recepit. 5 Pro Moravia, Silesia et Lusatia cum
depactam in Olomuczensi tractatu summam non deposuerit, provincias has Uladislaus ultro
retinuit. 6 Cum sex illae Austriacae civitates velut eotum corpori Austriae
inclusae in tractatu Olomuczensi nominanter expressae non fuerint, incessit status
sollicitudo ne Maximilianus eas absque lytro recipiat. 7 Obligarunt itaque
Uladislaum 1492. articulo 4-o ut ipsas has civitates ad tales de se litteras elargiendas
disponat, quibus se
98615. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mathiae tantum sub certa inscriptionali summa per pacem Olomucensem relicta fuerit,
metuebant status ne Uladislaus prouti de Styriae, Carinthiae et Carnioliae locis contra
capitulationis §-um 6. fecit, easdem sine lytro remittat, aut vero dependendam pro iis
summam in usus suos convertat. 14 Quare utrumque 1492. articulo 4.
praecaverunt statueruntque ut recipienda hoc nomine pecunia conformiter etiam ad §-um
capitulationis 5-um aerario regis inferatur.
15 Tractatum pacis et 1491. et 1506. in diaeta
98616. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
summam in usus suos convertat. 14 Quare utrumque 1492. articulo 4.
praecaverunt statueruntque ut recipienda hoc nomine pecunia conformiter etiam ad §-um
capitulationis 5-um aerario regis inferatur.
15 Tractatum pacis et 1491. et 1506. in diaeta fuisse agitatum supra
vidimus. 16 Quod 1500. bellum contra Turcas etsi nullo cum effectu in diaeta
decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet sub
Uladislao externa etiam negotia in diaetis pertractata fuisse.
98617. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut recipienda hoc nomine pecunia conformiter etiam ad §-um
capitulationis 5-um aerario regis inferatur.
15 Tractatum pacis et 1491. et 1506. in diaeta fuisse agitatum supra
vidimus. 16 Quod 1500. bellum contra Turcas etsi nullo cum effectu in diaeta
decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet sub
Uladislao externa etiam negotia in diaetis pertractata fuisse.
18 (a) Patet id ex articulo 4-o 1492.
§ 90
98618. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Tractatum pacis et 1491. et 1506. in diaeta fuisse agitatum supra
vidimus. 16 Quod 1500. bellum contra Turcas etsi nullo cum effectu in diaeta
decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet sub
Uladislao externa etiam negotia in diaetis pertractata fuisse.
18 (a) Patet id ex articulo 4-o 1492.
§ 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae.
1 Reliqua politica objecta, circa quae legislationem jam sub aliis
98619. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aut
quae secus memorabilia sunt, recensere.
De palatini electione.
3 Stabilitum licet jam sub Alberto statuum palatinum eligendi jus unica
tantum vice nempe 1485. in effectum inisse supra vidimus. 4 Ab anno 1487,
quo electus eotum Emericus Zapolyius obit, usque 1492. nullum Hungaria habuit palatinum.
5 Hoc anno lex Albertina per articulum 33. iisdem plane verbis renovatur et
in ejus effectum Stephanus
98620. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tantum vice nempe 1485. in effectum inisse supra vidimus. 4 Ab anno 1487,
quo electus eotum Emericus Zapolyius obit, usque 1492. nullum Hungaria habuit palatinum.
5 Hoc anno lex Albertina per articulum 33. iisdem plane verbis renovatur et
in ejus effectum Stephanus Zapolyius electus fuit, quamvis ne hujus quidem electio in
publicas tabulas relata sit; ab eo inde tempore palatinos a statibus constanter electos
fuisse, tamdiu existimari debet donec quis contrarium ejus sufficienti testimonio
docuerit.
98621. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
anno 1487,
quo electus eotum Emericus Zapolyius obit, usque 1492. nullum Hungaria habuit palatinum.
5 Hoc anno lex Albertina per articulum 33. iisdem plane verbis renovatur et
in ejus effectum Stephanus Zapolyius electus fuit, quamvis ne hujus quidem electio in
publicas tabulas relata sit; ab eo inde tempore palatinos a statibus constanter electos
fuisse, tamdiu existimari debet donec quis contrarium ejus sufficienti testimonio
docuerit.
De iuristitio sub diaeta et salvo
98622. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fora omnia sileant, sub Uladislao 1507. articulo
12-o primum sancitum fuit; usum salvi conductus jam hoc aevo viguisse e Mathiae decreti 2-i
art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex
solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes eo ipso beneficio
salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum
fuit. 9 Et tunc etiam tantum personae eorum (de bonis enim eorum nulla fit
mentio) inviolabiles declarantur. 10 Constat
98623. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
e Mathiae decreti 2-i
art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex
solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes eo ipso beneficio
salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum
fuit. 9 Et tunc etiam tantum personae eorum (de bonis enim eorum nulla fit
mentio) inviolabiles declarantur. 10 Constat tamen e sententionalibus
Uladislai de 1493. in Vestigiis Diaetarum pag. 419. prolatis eam temporibus
98624. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum
fuit. 9 Et tunc etiam tantum personae eorum (de bonis enim eorum nulla fit
mentio) inviolabiles declarantur. 10 Constat tamen e sententionalibus
Uladislai de 1493. in Vestigiis Diaetarum pag. 419. prolatis eam temporibus his
consvetudinariam legem viguisse ut beneficium salvi conductus etiam ad bona eorum, qui
comitiis intererant, extensum fuerit.
Ut avulsae ab aliquo comitatu
98625. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut jurisdictioni alterius
comitatus subjiciatur, privatis suis rescriptis alteri adjicere comitatui (a).
12 Cum id jurium convulsionem ideo producere posset quia antiquiores
privilegiales et judiciales litterae de possessionibus ejusmodi emanatae illas, quae in
tali, a quo avulsae sunt, comitatu sitas indicant, ut omnes hae possessiones pristinis suis
comitatibus reapplicentur, 1500. articulo 28-o ordinatum, et ne inter emanatas medio earum
avulsionis et antiquiores litteras contrarietas supersit, statutum fuit ut omnes
98626. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pristinis suis
comitatibus reapplicentur, 1500. articulo 28-o ordinatum, et ne inter emanatas medio earum
avulsionis et antiquiores litteras contrarietas supersit, statutum fuit ut omnes ejusmodi
medio tempore emanatae seu privilegiales seu judiciales litterae in proximis S. Iacobi
octavis sub poena confiscationis eorum exhibeantur, quo mutatio haec dorso
earum inscribi sicque proprietariis earum securitas procurari possit.
Ut sedes judiciariae comitatuum ad
98627. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pristina loca reducendas esse 1499. art. 29-o
constitutum sit. 14 Verum ab inutili hoc rigore posterior aetas recessit.
15 Iam enim comitatibus locum congressuum suorum aut, ubi ipsis maxime
oportunum videtur, defigere, aut pro ratione temporis jam in uno jam in alio loco celebrare
integrum est.
Praestationes colonorum definiuntur.
16 Colonorum etiam migratio, qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo
6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum
98628. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
reducendas esse 1499. art. 29-o
constitutum sit. 14 Verum ab inutili hoc rigore posterior aetas recessit.
15 Iam enim comitatibus locum congressuum suorum aut, ubi ipsis maxime
oportunum videtur, defigere, aut pro ratione temporis jam in uno jam in alio loco celebrare
integrum est.
Praestationes colonorum definiuntur.
16 Colonorum etiam migratio, qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo
6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum
98629. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2-i articulo
6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o
et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum
regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen praestationes hae non tam in poenam
quam ad adimendam in posterum ejusmodi tumultui ansam defixae certisque constrictae
limitibus fuisse; antea enim colonorum praestationes a mero dominorum arbitrio pependisse
videntur, quod utique frequentem oppressioni rusticorum praebere debuit
98630. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o
et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum
regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen praestationes hae non tam in poenam
quam ad adimendam in posterum ejusmodi tumultui ansam defixae certisque constrictae
limitibus fuisse; antea enim colonorum praestationes a mero dominorum arbitrio pependisse
videntur, quod utique frequentem oppressioni rusticorum praebere debuit occasionem.
98631. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
palatinum,
judicem curiae, et alios regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium
98632. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
curiae, et alios regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
98633. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est
98634. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant,
nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia
sibi relicto
98635. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant,
nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia
sibi relicto milite primo statim regni anno confecit, nullum bellum gessisset, videtur
postulandi subsidii nullam vel causam habuisse. 3
98636. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nullum bellum gessisset, videtur
postulandi subsidii nullam vel causam habuisse. 3 Bis tamen intra 24, quibus
regnavit, annos subsidium hoc eidem decretum fuisse fide diplomatum tenemus, nempe 1500, quo
inducias cum Turca rumpendas bellumque eidem inferendum in comitiis decretum quidem, sed in
effectum perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur,
98637. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
postulandi subsidii nullam vel causam habuisse. 3 Bis tamen intra 24, quibus
regnavit, annos subsidium hoc eidem decretum fuisse fide diplomatum tenemus, nempe 1500, quo
inducias cum Turca rumpendas bellumque eidem inferendum in comitiis decretum quidem, sed in
effectum perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
98638. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
bellumque eidem inferendum in comitiis decretum quidem, sed in
effectum perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum
98639. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quidem, sed in
effectum perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus
98640. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492.
98641. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi,
98642. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
98643. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et
98644. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
98645. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.
A quaestoribus
98646. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.
A quaestoribus regiis rationes exiguntur.
6 Quaestores regios in administratione aerarii non optima fide
98647. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.
A quaestoribus regiis rationes exiguntur.
6 Quaestores regios in administratione aerarii non optima fide versari
status statim principio regni hujus observare debuerunt. 7 Iam enim 1495.
per articulum 34. eum, ut ab officialibus suis rationes quotannis exigat, monuerunt.
8 Neglexit ille utile hoc consilium, et
98648. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Iam enim 1495.
per articulum 34. eum, ut ab officialibus suis rationes quotannis exigat, monuerunt.
8 Neglexit ille utile hoc consilium, et proximis 1497. comitiis subsidium
unius floreni postulavit. 9 Tum vero status thesaurarios ad reddendas in
comitiis rationes coegerunt. 10 Et cum evenisset transacto triennio duos
milliones 800 millia florenorum auri in aerarium regium influere debuisse, non esse autem
illata nisi 60 millia, Sigismundum Quinqueecclesiensem episcopum, et thesaurarium qui jam
98649. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ille utile hoc consilium, et proximis 1497. comitiis subsidium
unius floreni postulavit. 9 Tum vero status thesaurarios ad reddendas in
comitiis rationes coegerunt. 10 Et cum evenisset transacto triennio duos
milliones 800 millia florenorum auri in aerarium regium influere debuisse, non esse autem
illata nisi 60 millia, Sigismundum Quinqueecclesiensem episcopum, et thesaurarium qui jam
Ernst, jam Hampo scribitur ad peculatum suum 400 aureorum millibus redimendum, collegam vero
ejus Dombaium, cum idem praestare
98650. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
investitam his bonis summam e fructibus eorum sibi jam conpensasse,
utve ea gratuito statim remittantur, contendebant. 12 Verum cum proventus
hujusmodi potissimum Bakacs episcopus et cancellarius, tum Zápolyius palatinus tenerent,
obstante horum potentia id in praesens evinci non potuit. 13 Ita
proventibus, qui jam usque 1497. impignorati fuerunt, non revindicatis, cum quaestores regii
ne poena quidem Hamponis et Dombaii deterriti Peculatum ultro pergerent exercere, neque
Uladislaus continendis intra justos
98651. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
status tandem 1514. efficax malo huic remedium adhibere voluerunt.
17 Itaque articulo 1-o statuerunt ut omnes, quos rex alienavit, proventus
regii illico remittantur. 18 Pignoratariis, quidquid ultra justam investitae
summae usuram percoeperunt, in computum capitalis imputetur (g), pro residuae nefors summae
depuratione medietas impignorati proventus iisdem ita assignetur ut rex interea, dum debitum
hoc exstinctum fuerit, dimidium tantum ejusmodi proventus percipiat. 19
Tanta tamen fuit Joannis
98652. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
summam recipere possit, 10 denarios a singula porta e tributo illo, quod pro stipendio
militiae conferri solebat, per biennium assignarint. 20 Determinarunt deinde
articulo 3-o quaenam sint bona coronalia, nimirum ad contradistinctionem allodialium, et
illa in posterum pro inalienabilibus tum primum articulo 2-o declararunt. 21
Verum cum alienatos proventus regios potissimum potentiores praelati et proceres tenerent, forti regem animo esse oportuisset ut ingratas has tot potentibus
civibus leges
98653. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
proventus regios potissimum potentiores praelati et proceres tenerent, forti regem animo esse oportuisset ut ingratas has tot potentibus
civibus leges effectui dare potuisset. 22 Quo robore cum Uladislaus
praeditus non fuerit, hae quoque leges in effectum non iverunt. 23
Praestitisset sane in tempore adhuc unius floreni subsidium decernere, conflandam ex illo
summam non quaestoribus regiis, sed fidis manibus concredere, pecunia hac alienatos
proventus redimere, editum in Hampone et Dombayo
98654. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tenerent, forti regem animo esse oportuisset ut ingratas has tot potentibus
civibus leges effectui dare potuisset. 22 Quo robore cum Uladislaus
praeditus non fuerit, hae quoque leges in effectum non iverunt. 23
Praestitisset sane in tempore adhuc unius floreni subsidium decernere, conflandam ex illo
summam non quaestoribus regiis, sed fidis manibus concredere, pecunia hac alienatos
proventus redimere, editum in Hampone et Dombayo
91.23 Dombayo: Dobayo B
98655. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non fuerit, hae quoque leges in effectum non iverunt. 23
Praestitisset sane in tempore adhuc unius floreni subsidium decernere, conflandam ex illo
summam non quaestoribus regiis, sed fidis manibus concredere, pecunia hac alienatos
proventus redimere, editum in Hampone et Dombayo
91.23 Dombayo: Dobayo B
exemplum saepius renovare, quaestores vero ad reddendas singulis comitiis rationes
efficaciter adstringere. 24 Verum omnia haec perducta, ut mox videbimus,
98656. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
renovare, quaestores vero ad reddendas singulis comitiis rationes
efficaciter adstringere. 24 Verum omnia haec perducta, ut mox videbimus, jam
ad summum morum corruptela impediret, Uladislaum vero suprema necessitas jam eo compulit ut,
cum nulla subsidia in comitiis obtinere posset, oratores per comitatus mittere sicque aliqua
adminus seorsim subsidia postulare consveverit. 25 Quae tamen res eidem
quandoque adeo male cessit ut vix sumptus, quos in oratorem ejusmodi impenderet, sibi
sarcire potuerit (h).
98657. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vero suprema necessitas jam eo compulit ut,
cum nulla subsidia in comitiis obtinere posset, oratores per comitatus mittere sicque aliqua
adminus seorsim subsidia postulare consveverit. 25 Quae tamen res eidem
quandoque adeo male cessit ut vix sumptus, quos in oratorem ejusmodi impenderet, sibi
sarcire potuerit (h). 26 Usus hic cum multas inter ipsos comitatus
produxerit collisiones, status eundem 1504. articulo 1-o nec immerito vetuerunt.
27 Optandum tamen fuisset ut regi adeo indigo jam tunc aut ea,
98658. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitatus
produxerit collisiones, status eundem 1504. articulo 1-o nec immerito vetuerunt.
27 Optandum tamen fuisset ut regi adeo indigo jam tunc aut ea, quam paulo
antea diximus, aut alia meliori ratione prospectum fuisset.
28 (a) In litteris Uladislai ad comitatum de Sáros 1500. in festo S.
Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 437-a producuntur, dicitur:
"Qualiter in proxima generali congregatione, festi S. Georgii per universum hoc regnum
Nostrum Nobis consultum et
98659. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eundem 1504. articulo 1-o nec immerito vetuerunt.
27 Optandum tamen fuisset ut regi adeo indigo jam tunc aut ea, quam paulo
antea diximus, aut alia meliori ratione prospectum fuisset.
28 (a) In litteris Uladislai ad comitatum de Sáros 1500. in festo S.
Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 437-a producuntur, dicitur:
"Qualiter in proxima generali congregatione, festi S. Georgii per universum hoc regnum
Nostrum Nobis consultum et decretum exstitit ut treugas praesentes, quas cum
98660. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
27 Optandum tamen fuisset ut regi adeo indigo jam tunc aut ea, quam paulo
antea diximus, aut alia meliori ratione prospectum fuisset.
28 (a) In litteris Uladislai ad comitatum de Sáros 1500. in festo S.
Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 437-a producuntur, dicitur:
"Qualiter in proxima generali congregatione, festi S. Georgii per universum hoc regnum
Nostrum Nobis consultum et decretum exstitit ut treugas praesentes, quas cum Turcis habemus,
rumpere atque... bellum
98661. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quam paulo
antea diximus, aut alia meliori ratione prospectum fuisset.
28 (a) In litteris Uladislai ad comitatum de Sáros 1500. in festo S.
Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 437-a producuntur, dicitur:
"Qualiter in proxima generali congregatione, festi S. Georgii per universum hoc regnum
Nostrum Nobis consultum et decretum exstitit ut treugas praesentes, quas cum Turcis habemus,
rumpere atque... bellum contra eosdem gerere debeamus... 29 Accedit eodem,
quod pecuniae
98662. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quas cum Turcis habemus,
rumpere atque... bellum contra eosdem gerere debeamus... 29 Accedit eodem,
quod pecuniae praesentis subsidii, quod ad hoc gloriosum opus per vos datum est... nimis
tarde ubique exsolvantur."
30 (b) In Vestigiis Diaetarum pag. 462 provocatur mandatum
Uladislai regis ad comitatum Szaladiensem 1508. in festo S. Ioannis Bapt. datum, quo jubet
subsidium unius floreni annui ad necessitates confiniorum diaetaliter impositum dicatoribus
suis eatenus expeditis
98663. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eodem,
quod pecuniae praesentis subsidii, quod ad hoc gloriosum opus per vos datum est... nimis
tarde ubique exsolvantur."
30 (b) In Vestigiis Diaetarum pag. 462 provocatur mandatum
Uladislai regis ad comitatum Szaladiensem 1508. in festo S. Ioannis Bapt. datum, quo jubet
subsidium unius floreni annui ad necessitates confiniorum diaetaliter impositum dicatoribus
suis eatenus expeditis resignari. 31 Et certe subsidium hoc
decernere opere pretium fuit;
98664. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
S. Ioannis Bapt. datum, quo jubet
subsidium unius floreni annui ad necessitates confiniorum diaetaliter impositum dicatoribus
suis eatenus expeditis resignari. 31 Et certe subsidium hoc
decernere opere pretium fuit; quam enim in deplorabili statu fortalitia in confiniis jam
1495. fuerunt, articuli diaetae hujus anni 33. et 35. satis testantur.
32 (c) Exstat in archivo Regni diploma Uladislai de dato ***
91.32*** in B vacuum
98665. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
subsidium unius floreni annui ad necessitates confiniorum diaetaliter impositum dicatoribus
suis eatenus expeditis resignari. 31 Et certe subsidium hoc
decernere opere pretium fuit; quam enim in deplorabili statu fortalitia in confiniis jam
1495. fuerunt, articuli diaetae hujus anni 33. et 35. satis testantur.
32 (c) Exstat in archivo Regni diploma Uladislai de dato ***
91.32*** in B vacuum relictum.
98666. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
31 Et certe subsidium hoc
decernere opere pretium fuit; quam enim in deplorabili statu fortalitia in confiniis jam
1495. fuerunt, articuli diaetae hujus anni 33. et 35. satis testantur.
32 (c) Exstat in archivo Regni diploma Uladislai de dato ***
91.32*** in B vacuum relictum.
quo lex haec solenniter denuo confirmatur. 33 Koller in
Historia episcoporum Quinqueecclesiensium
98667. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pretium fuit; quam enim in deplorabili statu fortalitia in confiniis jam
1495. fuerunt, articuli diaetae hujus anni 33. et 35. satis testantur.
32 (c) Exstat in archivo Regni diploma Uladislai de dato ***
91.32*** in B vacuum relictum.
quo lex haec solenniter denuo confirmatur. 33 Koller in
Historia episcoporum Quinqueecclesiensium tom. 1. pag. *** provocat ad librum
rationum Sigismundi Quinqueecclesiensis episcopi et
98668. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
33. et 35. satis testantur.
32 (c) Exstat in archivo Regni diploma Uladislai de dato ***
91.32*** in B vacuum relictum.
quo lex haec solenniter denuo confirmatur. 33 Koller in
Historia episcoporum Quinqueecclesiensium tom. 1. pag. *** provocat ad librum
rationum Sigismundi Quinqueecclesiensis episcopi et thesaurarii de 1495, e quo patet quod in
comitatibus Hungaricis lucrum camerae (nullum enim eotum subsidium regi oblatum
98669. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quo lex haec solenniter denuo confirmatur. 33 Koller in
Historia episcoporum Quinqueecclesiensium tom. 1. pag. *** provocat ad librum
rationum Sigismundi Quinqueecclesiensis episcopi et thesaurarii de 1495, e quo patet quod in
comitatibus Hungaricis lucrum camerae (nullum enim eotum subsidium regi oblatum fuit) ab una
dica unus florenus, in Sclavonia vero medius, exactus fuerit.
34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro litteris eorum mediam
partem illius,
98670. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Quinqueecclesiensium tom. 1. pag. *** provocat ad librum
rationum Sigismundi Quinqueecclesiensis episcopi et thesaurarii de 1495, e quo patet quod in
comitatibus Hungaricis lucrum camerae (nullum enim eotum subsidium regi oblatum fuit) ab una
dica unus florenus, in Sclavonia vero medius, exactus fuerit.
34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro litteris eorum mediam
partem illius, quod regnicolae Nostri in curia Nostra solvere consveverunt, dare valeant."
35 (e) Bonfinius decade 5-a cui
98671. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hungaricis lucrum camerae (nullum enim eotum subsidium regi oblatum fuit) ab una
dica unus florenus, in Sclavonia vero medius, exactus fuerit.
34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro litteris eorum mediam
partem illius, quod regnicolae Nostri in curia Nostra solvere consveverunt, dare valeant."
35 (e) Bonfinius decade 5-a cui qua testi coaevo hac in re fides potest
adhiberi.
36 (f) Comitia enim haec rebus infectis tumultuosa dissoluta fuisse docet
Praefatio, quae 2-o
98672. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exactus fuerit.
34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro litteris eorum mediam
partem illius, quod regnicolae Nostri in curia Nostra solvere consveverunt, dare valeant."
35 (e) Bonfinius decade 5-a cui qua testi coaevo hac in re fides potest
adhiberi.
36 (f) Comitia enim haec rebus infectis tumultuosa dissoluta fuisse docet
Praefatio, quae 2-o Uladislai decreto praemissa est, §-us 6. 37 Caeterum
praepotentiam Stephani Zápolii palatini illud satis
98673. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2-o Uladislai decreto praemissa est, §-us 6. 37 Caeterum
praepotentiam Stephani Zápolii palatini illud satis remonstrat quod, licet 1492. articulo
27-o res, a quibus tricesima desumi non debeat, diserte determinatae fuerint, Zápolio tamen
concessum sit ut in tricesimis, quas a rege in pignore habebat, a quibuscunque ipsi
collibuerit rebus, tricesimam exigere possit.
38 (g) Hunc enim sensum facere videtur aenigmaticus 1514. art. 1. § 1. et
2. "ut universi proventus Regiae Majestatis, tricesimae, vigesimae,
98674. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
est, §-us 6. 37 Caeterum
praepotentiam Stephani Zápolii palatini illud satis remonstrat quod, licet 1492. articulo
27-o res, a quibus tricesima desumi non debeat, diserte determinatae fuerint, Zápolio tamen
concessum sit ut in tricesimis, quas a rege in pignore habebat, a quibuscunque ipsi
collibuerit rebus, tricesimam exigere possit.
38 (g) Hunc enim sensum facere videtur aenigmaticus 1514. art. 1. § 1. et
2. "ut universi proventus Regiae Majestatis, tricesimae, vigesimae, fodinae, camerae salium,
98675. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
salium,
auri et argenti, civitatesque regiae de facto remittantur, et computata ratione, si cui
Majestas Sua adhuc aliqua summa tenebitur, illam cum tempore ex iisdem proventibus refundat
ita, ut medietas proventuum Regiae Majestati cedat, et medietas illi apud quem in arenda vel
pignore fuit."
39 (h) Hunc enim sensum facere videtur obscurus 1524. articuli 1. § 2. qui
ita sonat: "Quo fit, ut... ut Regia Majestas tam multoties in eorum medium mittere solet ut
saepe
98676. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Majestati cedat, et medietas illi apud quem in arenda vel
pignore fuit."
39 (h) Hunc enim sensum facere videtur obscurus 1524. articuli 1. § 2. qui
ita sonat: "Quo fit, ut... ut Regia Majestas tam multoties in eorum medium mittere solet ut
saepe lucrum seu fructum, quem exinde speraret, solis in expensis nuncii, vel dicatoris
consumat."
§ 92 Tricesimarum regulatio.
1 Tricesimae primum sub Uladislao in comitiis
98677. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39 (h) Hunc enim sensum facere videtur obscurus 1524. articuli 1. § 2. qui
ita sonat: "Quo fit, ut... ut Regia Majestas tam multoties in eorum medium mittere solet ut
saepe lucrum seu fructum, quem exinde speraret, solis in expensis nuncii, vel dicatoris
consumat."
§ 92 Tricesimarum regulatio.
1 Tricesimae primum sub Uladislao in comitiis regulatae fuerunt.
2> Antea cum teloniis saepius confundebantur (a).
98678. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
multoties in eorum medium mittere solet ut
saepe lucrum seu fructum, quem exinde speraret, solis in expensis nuncii, vel dicatoris
consumat."
§ 92 Tricesimarum regulatio.
1 Tricesimae primum sub Uladislao in comitiis regulatae fuerunt.
2> Antea cum teloniis saepius confundebantur (a). <3 Iam tum
agnovere status quod de productis regni nonnisi tunc tricesima exigi possit, si e regno
educantur (1498. art. 29. § 3). 4 De inductis nulla fit mentio,
98679. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
forte quod
haec tamquam correlativa alioquin subintelligi existimaverint. 5 Nam quod
exterae merces dudum antea regno inferri coeperint, docent privilegia limitaneis civitatibus
elargita, quorum jam § ***
92.5 *** in B vacuum relictum.
(b) memoravimus. 6 De transitu etiam nil memoratur, quod inde factum
puto quia necdum eotum commercium ita effloruit ut merces quaepiam per Hungariam in alias
regiones devehantur.
7
98680. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quorum jam § ***
92.5 *** in B vacuum relictum.
(b) memoravimus. 6 De transitu etiam nil memoratur, quod inde factum
puto quia necdum eotum commercium ita effloruit ut merces quaepiam per Hungariam in alias
regiones devehantur.
7 E naturali principii hujus sequela agnoverunt etiam status quod
tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498.
articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo
98681. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
transitu etiam nil memoratur, quod inde factum
puto quia necdum eotum commercium ita effloruit ut merces quaepiam per Hungariam in alias
regiones devehantur.
7 E naturali principii hujus sequela agnoverunt etiam status quod
tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498.
articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut
capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et
Pákaiensem licet in
98682. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
E naturali principii hujus sequela agnoverunt etiam status quod
tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498.
articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut
capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et
Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore
tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod
nunquam eventurum esse
98683. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498.
articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut
capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et
Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore
tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod
nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29.
§ 2-o.
98684. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
omnes 1498.
articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut
capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et
Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore
tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod
nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29.
§ 2-o.
8 Inoleverat etiam inde a Ludovici I
98685. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29.
§ 2-o.
8 Inoleverat etiam inde a Ludovici I temporibus ea consvetudo ne ab
animalibus tricesima exigatur (c), quae sub ipso adhuc Uladislao 1492. art. 27. jam in legem
publicam relata fuit. 9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc
natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno
educta tricesimae subjecerunt.
98686. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno
educta tricesimae subjecerunt.
10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam
depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo
observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce
valorem floreni non exaequante nulla tricesima exigatur, videntur victualia porro etiam a
tricessimi immunia perstitisse.
98687. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ignoravit nempe adhuc aetas illa commerciale illud
principium, quod merces nocivae majori portorio gravari, aliquae simpliciter prohiberi,
utiles e contra ab omni vectigali eximi debeant.
16 (a) Adhuc sub ipso Uladislao debuit tricesima a rebus in nundinis
domesticis venditis desumi, quando anno primum 1495. articulo 28. prohibetur ne ab
animalibus in domesticis nundinis distractis tricesima exigatur.
17 (b) Cum enim plures civitates tale obtinuerint privilegium ut extranei
mercatoris
98688. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aliquae simpliciter prohiberi,
utiles e contra ab omni vectigali eximi debeant.
16 (a) Adhuc sub ipso Uladislao debuit tricesima a rebus in nundinis
domesticis venditis desumi, quando anno primum 1495. articulo 28. prohibetur ne ab
animalibus in domesticis nundinis distractis tricesima exigatur.
17 (b) Cum enim plures civitates tale obtinuerint privilegium ut extranei
mercatoris tantum ipsis merces suas vendere debeant, ultro vero in regnum proficisci non
audeant, apparet complures exteras
98689. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
anno primum 1495. articulo 28. prohibetur ne ab
animalibus in domesticis nundinis distractis tricesima exigatur.
17 (b) Cum enim plures civitates tale obtinuerint privilegium ut extranei
mercatoris tantum ipsis merces suas vendere debeant, ultro vero in regnum proficisci non
audeant, apparet complures exteras merces jam tum in regnum inductas fuisse.
18 (c) Productae sunt in processu abbatiae de Pilis contra civitatem
Posoniensem litterae Ludovici de 1371. quibus inhibet tricesimatores ne a bobus,
98690. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nundinis distractis tricesima exigatur.
17 (b) Cum enim plures civitates tale obtinuerint privilegium ut extranei
mercatoris tantum ipsis merces suas vendere debeant, ultro vero in regnum proficisci non
audeant, apparet complures exteras merces jam tum in regnum inductas fuisse.
18 (c) Productae sunt in processu abbatiae de Pilis contra civitatem
Posoniensem litterae Ludovici de 1371. quibus inhibet tricesimatores ne a bobus, vaccis,
porcis et similibus, item oleo, piscibus vel frugibus, nec aliis
98691. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Cum enim plures civitates tale obtinuerint privilegium ut extranei
mercatoris tantum ipsis merces suas vendere debeant, ultro vero in regnum proficisci non
audeant, apparet complures exteras merces jam tum in regnum inductas fuisse.
18 (c) Productae sunt in processu abbatiae de Pilis contra civitatem
Posoniensem litterae Ludovici de 1371. quibus inhibet tricesimatores ne a bobus, vaccis,
porcis et similibus, item oleo, piscibus vel frugibus, nec aliis victualibus cujuscunque
generis de partibus Hungariae, Austriae vel
98692. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et Pilisiensem inferendis
tributum aliquod exigant.
§ 93 Regulatio monetae et rei montanisticae.
1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in
comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur
extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum
advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum
98693. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 93 Regulatio monetae et rei montanisticae.
1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in
comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur
extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum
advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum
habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius
prospici non
98694. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quaestum
habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius
prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem.
3 Auri etiam et argenti crudi inductio prohibebatur (b) quasi aurum et
argentum in monetam conversum non perinde facile a regno extraheretur, nisi id per alias
commerciales provisiones, quarum tunc
93.3 tunc: nunc B
adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum ignoravit adhuc
98695. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod aurum et argentum non tantum qua materia monetae, sed etiam qua merx, quae
iisdem, quibus reliqua commercii objecta, subjacet legibus, considerari debent.
Ordinationes commerciales.
5 Supremus temporum illorum in re commerciali ille defectus fuit quod, ut
paucis limitaneis civitatibus faveant, exteros mercatores ad interiora regni ne admiserint
quidem, sed eos ad distrahendas in limitaneis illis civitatibus (quae regia sibi superinde
privilegia procurandi sagacitatem habuerunt)
98696. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ordinationes commerciales.
5 Supremus temporum illorum in re commerciali ille defectus fuit quod, ut
paucis limitaneis civitatibus faveant, exteros mercatores ad interiora regni ne admiserint
quidem, sed eos ad distrahendas in limitaneis illis civitatibus (quae regia sibi superinde
privilegia procurandi sagacitatem habuerunt) merces suas coegerint, tantum ut hae deinde
easdem merces in interioribus regni partibus cariori vendere possint pretio.
6 Budensis civitas ejusmodi quoad
98697. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
civitatibus faveant, exteros mercatores ad interiora regni ne admiserint
quidem, sed eos ad distrahendas in limitaneis illis civitatibus (quae regia sibi superinde
privilegia procurandi sagacitatem habuerunt) merces suas coegerint, tantum ut hae deinde
easdem merces in interioribus regni partibus cariori vendere possint pretio.
6 Budensis civitas ejusmodi quoad ipsos plane domesticos mercatores
privilegium obtinuerat. 7 Verum Sigismundus rem commercialem in exteris
provinciis tantisper edoctus privilegium hoc in
98698. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
merces suas coegerint, tantum ut hae deinde
easdem merces in interioribus regni partibus cariori vendere possint pretio.
6 Budensis civitas ejusmodi quoad ipsos plane domesticos mercatores
privilegium obtinuerat. 7 Verum Sigismundus rem commercialem in exteris
provinciis tantisper edoctus privilegium hoc in comitiis 1405. per articulum 11-um cassari
plenamque domesticis mercatoribus libertatem admitti, ut jam vidimus, procuravit.
8 De extraneis ne ille quidem defectum hunc potuit emendare, qui sub
98699. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in interioribus regni partibus cariori vendere possint pretio.
6 Budensis civitas ejusmodi quoad ipsos plane domesticos mercatores
privilegium obtinuerat. 7 Verum Sigismundus rem commercialem in exteris
provinciis tantisper edoctus privilegium hoc in comitiis 1405. per articulum 11-um cassari
plenamque domesticis mercatoribus libertatem admitti, ut jam vidimus, procuravit.
8 De extraneis ne ille quidem defectum hunc potuit emendare, qui sub
Uladislao plane publica lege confirmatur (c).
98700. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illo, quo
regnum nulli implicitum bello his pro copiis suis non egebat (e), uti et renovata, quam jam
sub Sigismundi perlatam fuisse vidimus, ineundae a domesticis cum exteris quaestoribus
societatis prohibitio 1498. articulo 32; sed enim omnia haec temporum illorum in
commercialibus caligo excusat.
15 (a) 1492. art. 31, 1507:11.
16 (b) 1492:32.
17 (c) 1492:48; 1498:31. § 1.
18 (d) 1492:103; 1498:31 et 32; 1500:24.
19 (e)
98701. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etiam aerarium perinde exhaustum fuisse, cum Joannes Varadinensis episcopus
praesentaneae huic status necessitati depromptis e proprio peculio 40 aureorum millibus
subvenire debuerit (a).
4 Cum tam solers in vindicandis tuendisque juribus suis Mathias Uladislao
integros adhuc proventus regios transmiserit, potuit ille primo adhuc regni sui anno
stipendiariam militiam ex iisdem sustentare, prout et reipsa duplex, cum Alberto nempe et
Maximiliano, bellum cum solo hoc milite
98702. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et reipsa duplex, cum Alberto nempe et
Maximiliano, bellum cum solo hoc milite (nulla enim insurrectio indicta fuit (b), intra
primos 13 regni sui menses confecit. 5 At postquam Uladislaus depacta, ut §
***
94.5 *** in B vacuum relictum.
vidimus, Posoniensi pace 100 aureorum millia Maximiliano persolvere debuit, postquam
abusi lenitate sua quaestores regii aerarium depeculari coeperunt, postquam et hoc et
inordinata erogationum suarum ratio eo
98703. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debuerit, tum enimvero eum omnem,
quae ultra legalem banderii regalis numerum fuit, stipendiariam militiam dimisisse extra
dubium est.
6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7
Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit.
8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis,
tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub
98704. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur
manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum videtur quod Uladislaus paulo
post ac bellum cum Maximiliano in autumno confecit, et Legionem Nigram et omnem reliquam,
praeter mille equitum banderium, stipendiatam militiam dimiserit (c). 10 In
sententiam hanc ea me perduxit consideratio, quod jam in comitiis 1492. alta licet pace
rigidior, quam Sigismundea fuerit,
98705. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
redditur
manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum videtur quod Uladislaus paulo
post ac bellum cum Maximiliano in autumno confecit, et Legionem Nigram et omnem reliquam,
praeter mille equitum banderium, stipendiatam militiam dimiserit (c). 10 In
sententiam hanc ea me perduxit consideratio, quod jam in comitiis 1492. alta licet pace
rigidior, quam Sigismundea fuerit, insurrectionis norma, unius nimirum equitis a 20 portis
articulo 20. defixa fuerit, quodve licet post annum 1492. toto reliquo Uladislai regno
98706. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
admodum videtur quod Uladislaus paulo
post ac bellum cum Maximiliano in autumno confecit, et Legionem Nigram et omnem reliquam,
praeter mille equitum banderium, stipendiatam militiam dimiserit (c). 10 In
sententiam hanc ea me perduxit consideratio, quod jam in comitiis 1492. alta licet pace
rigidior, quam Sigismundea fuerit, insurrectionis norma, unius nimirum equitis a 20 portis
articulo 20. defixa fuerit, quodve licet post annum 1492. toto reliquo Uladislai regno
nullum bellum gestum sit, sub nullo tamen rege tanta fuerit
98707. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1492, 1498, 1500, et 1504.
leges circa objectum hoc versantur. 12 Videntur nempe status defectum
stipendiariae per nationalem militiam compensare voluisse.
13 Caeterum cum institutum banderiorum insurrectionis sub Uladislao maxime
in apricum perductum sit, libet illud paucis exponere.
14 Banderium regis a mille, privatorum a 400 equitibus computabatur (d);
singulum tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis
98708. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis
Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere
debebat (f); soli praelati ejusmodi banderia propriis impensis alere (g) et, dum opus fuit,
in campum educere tenebantur. 15 Et quidem archiepiscopus Strigoniensis et
antistes Agriensis singulus duo, seu 800 homines, Coloczensis archiepiscopus,
Magno-Varadiensis, Quinqueecclesiensis, Transylvaniensis, Zagrabiensis episcopi et prior
Auranae singulus
98709. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
unam octavam banderii, seu 50 equites praestare tenebantur.
16 Ita equitatum, quibus rex stipendia dare debebat, 2600, quos vero
clerus aluit, 4450, universim 7050 equites effecisse apparet.
17 Reliquis potentioribus dynastis, quorum 44 in articulo 22:1492.
recensentur, nullus quidem certus equitum numerus admensus, indultum tamen fuit ut eum, qui
a proportione portarum, quas bona eorum efficiebant, obvenerit numerus instar proprii
banderii intertenere educereque possint. 18 Solius despotae
98710. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
recensentur, nullus quidem certus equitum numerus admensus, indultum tamen fuit ut eum, qui
a proportione portarum, quas bona eorum efficiebant, obvenerit numerus instar proprii
banderii intertenere educereque possint. 18 Solius despotae Rasciae
banderium in mille equitibus defixum; Balumsevichio autem, ut cum omnibus suis huszaris,
quorum tamen numerus non definitur, exercituare teneatur, impositum fuit. 19
Si praeter despotum reliquos hos 43 dynastas vel per 50 equites supputemus, prodeunt iterum
3150 qui
98711. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prodeunt iterum
3150 qui superioribus adjecti efficiunt 10,200 equitatum. 20 Praerogativa
haec proprium aducendi banderium procerum aetatis illius animos ita occupavit ut anno 1500.
quindecim regis aulici articulo 21. descripti, cum concessum dynastis in comitiis 1498.
proprii banderii honorem ex toto obtinere non potuerint, id adminus impetrarint ut
statuendum a bonis suis militem, si rex ipse in persona exercitum ducat, non comitatus, sed
regis ipsius vexillo submittere possint (h).
98712. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aetatis illius animos ita occupavit ut anno 1500.
quindecim regis aulici articulo 21. descripti, cum concessum dynastis in comitiis 1498.
proprii banderii honorem ex toto obtinere non potuerint, id adminus impetrarint ut
statuendum a bonis suis militem, si rex ipse in persona exercitum ducat, non comitatus, sed
regis ipsius vexillo submittere possint (h).
21 Regis et quatuor illorum baronum banderia, quibus eum stipendia
suppeditare debuit, stipendiaria; miles, quem praelati
98713. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debebat, portales; ipsum armatae nobilitatis corpus
insurrectionalis militia vocabatur; ubi omnes hae militum classes confluxerant, exercitus
generalis vocabatur. 22 Huic aut ipse rex aut palatinus, aut capitaneus
regni praesse debuit (i), verum non erat in regis potestate generalem hunc, ut dicebatur,
exercitum statui convocare; ante omnia stipendiariam et banderialem militiam hosti objicere
debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et
insurrectionalem militem potuit convocare (k).
98714. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statui convocare; ante omnia stipendiariam et banderialem militiam hosti objicere
debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et
insurrectionalem militem potuit convocare (k).
24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum
portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25
Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles
restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti
98715. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
25
Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles
restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis
vicinis, unus a 24 portis eques imperabatur.
27 Banderium ut in media parte e gravis armaturae (qui armigeri
vocabantur), media vero parte e levis armaturae equitibus (qui huszari audiebant) consistat,
citato 1492. articulo decernebatur. 28 Verum 1498. articulo 16-o § 1. ut
banderii altera etiam medietas e gravis
98716. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
totum exercitum e meris equitibus conflatum,
statariam e contra illam Mathiae nigram legionem totumque usque adeo stipendiarium peditem,
cujus ille ope tot victorias reportavit, dimissum fuisse (l).
31 Caeterum sub Uladislao confiniorum etiam securitati in comitiis
providebatur. 32 Hactenus id tantum sancitum fuit ut huic rex e propriis
proventibus procurare teneatur. 33 Articulo 1495:36. jam constituitur ut
singulum fortalitium duos habeat praefectos, quo uno propriorum negotiorum causa absente,
98717. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praefectos jam ita corruperit
94.34 corruperit: corrupuerit B
ut Belgrado et Iaicza, praecipuis eotum limitaneis castris, ipsa bellica instrumenta
furto ablata fuerint, in authores sceleris hujus inquirendum decernitur articulo 35, et, ut
rex in posterum finitima castra victualibus necessariis magis provideat, articulo 33.
ordinatur.
35 (a) Vide Bonfinium et Tuberonem.
36 (b) Indicta in 14-am
98718. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
94.34 corruperit: corrupuerit B
ut Belgrado et Iaicza, praecipuis eotum limitaneis castris, ipsa bellica instrumenta
furto ablata fuerint, in authores sceleris hujus inquirendum decernitur articulo 35, et, ut
rex in posterum finitima castra victualibus necessariis magis provideat, articulo 33.
ordinatur.
35 (a) Vide Bonfinium et Tuberonem.
36 (b) Indicta in 14-am Septembris pro coronatione diaeta videtur mero
caeremonialis fuisse.
98719. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuerint, in authores sceleris hujus inquirendum decernitur articulo 35, et, ut
rex in posterum finitima castra victualibus necessariis magis provideat, articulo 33.
ordinatur.
35 (a) Vide Bonfinium et Tuberonem.
36 (b) Indicta in 14-am Septembris pro coronatione diaeta videtur mero
caeremonialis fuisse. 37> Acta ejus nulla supersunt. <38 Sed
nec ullus scriptorum meminit in ea insurrectionem dercretam fuisse, licet id litteris omnino
consignarint tantam tamque ordinatam militiam
98720. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ordinatur.
35 (a) Vide Bonfinium et Tuberonem.
36 (b) Indicta in 14-am Septembris pro coronatione diaeta videtur mero
caeremonialis fuisse. 37> Acta ejus nulla supersunt. <38 Sed
nec ullus scriptorum meminit in ea insurrectionem dercretam fuisse, licet id litteris omnino
consignarint tantam tamque ordinatam militiam ad coronationem hanc confluxisse, ut
debellando et Alberto et Maximiliano par fuisse visa sit. 39 Comitia vero,
quae Uladislaus prima egit, 1492. pro
98721. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
militiam ad coronationem hanc confluxisse, ut
debellando et Alberto et Maximiliano par fuisse visa sit. 39 Comitia vero,
quae Uladislaus prima egit, 1492. pro festo Purificationis confecto jam utroque hoc bello
celebrata sunt. 40 Exstant quidem in Vestigiis Diaetarum pag.
411-a litterae statuum de 10-a Aug. 1490. ad civitatem Bartphensem datae, ubi dicunt:
"Majestas Domini Nostri regis eundem D. Ioannem Albertum (qui superiorem Hungariam jam
invaserat) cum satis numeroso exercitu et cum universis
98722. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
41 Exstant ibidem pag. 413. aliae ipsius Uladislai de
14-a Septembris ejusdem anni litterae, quibus eidem civitati ita rescribit: "Absoluta
celebratione coronationis nostrae Hungariae, curabimus succurrere necessitatibus vestris".
42> Verum nihil horum in effectum ivit. <43 Peracta
coronatione miles omnis in hyberna dimissus est idque dedit Maximiliano occasionem ut illo
adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae
partem occupaverit.
44 (c)
98723. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
14-a Septembris ejusdem anni litterae, quibus eidem civitati ita rescribit: "Absoluta
celebratione coronationis nostrae Hungariae, curabimus succurrere necessitatibus vestris".
42> Verum nihil horum in effectum ivit. <43 Peracta
coronatione miles omnis in hyberna dimissus est idque dedit Maximiliano occasionem ut illo
adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae
partem occupaverit.
44 (c) Nisi enim militia haec jam ante diaetam 1492. dimissa fuisset,
98724. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae
partem occupaverit.
44 (c) Nisi enim militia haec jam ante diaetam 1492. dimissa fuisset,
certe aliqua ejus, qua a stipendiato regis et aliquot baronatum banderio distinctae, in
articulis diaetae hujus mentio occurreret.
45 (d) 1498. art. 20.
46 (e) 1498. art. 21.
47 (f) 1492. art. 17. "Quod Regia Majestas tam officiolatus ejus
98725. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
art. 17. "Quod Regia Majestas tam officiolatus ejus
tenentibus quam et aliis exercituantibus de stipendio regali dispositiones faciat."
48 Per alios enim exercituantes nonnisi proprium regis banderium, per
officiolatus vero tenentes, quatuor illi barones, qui in provocato in praecedenti nota
articulo recensentur, intelligi possunt.
49 (g) Quod praelati admensa sibi banderia continuo intertenere debuerint,
alioquin constat. 50 Neque tamen id ita recipiendum est quasi statarium,
qualis nunc
98726. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Regia Majestas tam officiolatus ejus
tenentibus quam et aliis exercituantibus de stipendio regali dispositiones faciat."
48 Per alios enim exercituantes nonnisi proprium regis banderium, per
officiolatus vero tenentes, quatuor illi barones, qui in provocato in praecedenti nota
articulo recensentur, intelligi possunt.
49 (g) Quod praelati admensa sibi banderia continuo intertenere debuerint,
alioquin constat. 50 Neque tamen id ita recipiendum est quasi statarium,
qualis nunc in more est,
98727. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in provocato in praecedenti nota
articulo recensentur, intelligi possunt.
49 (g) Quod praelati admensa sibi banderia continuo intertenere debuerint,
alioquin constat. 50 Neque tamen id ita recipiendum est quasi statarium,
qualis nunc in more est, militem adere debuissent. 51 Verum habebant illi
suos praediales, qui ea lege sessiones suas possidebant ut tempore pacis aut decimam, aut
exiguos quosdam census praestare, tempore belli vero contra hostem propriis armis, sumptibus
tamen dominii
98728. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnicolarum (id
est portalis miles) limites et metas regni secundum temporis et rerum necessitatem egredi
exercitualiter debeant, si autem universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter)
contigerit, tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc sensu intelligendus est
etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate
98729. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter)
contigerit, tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc sensu intelligendus est
etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis,
98730. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
contigerit, tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc sensu intelligendus est
etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem
98731. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
est
etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat." 67 Verum
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros
98732. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat." 67 Verum
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis
98733. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat." 67 Verum
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis statuerint inferri posse puto.
98734. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat." 67 Verum
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis statuerint inferri posse puto.
68 Nam si aliquem etiam stipendiarium habuisset peditem, hunc certe non in
Sclavonia, sed in Hungaria dislocasset.
§
98735. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Verum
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis statuerint inferri posse puto.
68 Nam si aliquem etiam stipendiarium habuisset peditem, hunc certe non in
Sclavonia, sed in Hungaria dislocasset.
§ 95 De pecuniis exercitualibus.
1 Ante Uladislaum nullum hactenus exercitualium pecuniarum indicium
comperimus, sub hoc 1500. art. 21. § 1. constituitur ut
98736. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis statuerint inferri posse puto.
68 Nam si aliquem etiam stipendiarium habuisset peditem, hunc certe non in
Sclavonia, sed in Hungaria dislocasset.
§ 95 De pecuniis exercitualibus.
1 Ante Uladislaum nullum hactenus exercitualium pecuniarum indicium
comperimus, sub hoc 1500. art. 21. § 1. constituitur ut universi DD.
98737. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 95 De pecuniis exercitualibus.
1 Ante Uladislaum nullum hactenus exercitualium pecuniarum indicium
comperimus, sub hoc 1500. art. 21. § 1. constituitur ut universi DD.
regnicolae, qui in serie praecedentis, quippe 1498. decreti inter caeteros banderiatos ad
exercituandum non fuere computati, universa sua bona in medium nobilium non banderiatorum
computare et pecunias in medium eorundem ad exercituandum de illis dare teneantur.
2 Pecunias has
98738. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
indicium
comperimus, sub hoc 1500. art. 21. § 1. constituitur ut universi DD.
regnicolae, qui in serie praecedentis, quippe 1498. decreti inter caeteros banderiatos ad
exercituandum non fuere computati, universa sua bona in medium nobilium non banderiatorum
computare et pecunias in medium eorundem ad exercituandum de illis dare teneantur.
2 Pecunias has reipsa exactas fuisse docet Uladislai ad status Sclavoniae
subsequo anno 1501. Budae proximo Sabbatho diei festo Paschae
98739. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut universi DD.
regnicolae, qui in serie praecedentis, quippe 1498. decreti inter caeteros banderiatos ad
exercituandum non fuere computati, universa sua bona in medium nobilium non banderiatorum
computare et pecunias in medium eorundem ad exercituandum de illis dare teneantur.
2 Pecunias has reipsa exactas fuisse docet Uladislai ad status Sclavoniae
subsequo anno 1501. Budae proximo Sabbatho diei festo Paschae editum rescriptum (a), docet
ipse anni 1514:1. § 4. (b).
98740. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hactenus eruere non
potui.
4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio
distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores
a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique
eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g).
5 (a) "Nec satis est (dicitur eodem diplomate) vos (status Sclavoniae)
nunc pecunias vestras exercituales allegare, siquidem et in hoc regno Nostro
98741. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique
eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g).
5 (a) "Nec satis est (dicitur eodem diplomate) vos (status Sclavoniae)
nunc pecunias vestras exercituales allegare, siquidem et in hoc regno Nostro (Hungariae)
exigantur."
6 (b) "Ex pecuniis (sunt verba articuli) exercitualibus, seu ad rationem
conservationis gentium, binis post se vicibus per annum exigendis, semper 10 denarii ad
manus ipsius vajvodae assignentur."
98742. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nomine
subsidii Hungariam eo anno denarios 50 dependisse apparet.
9 (d) Constat enim inde ab anno 1492. sub toto Uladislaiano regimine altam
pacem viguisse.
10 (e) "Volumus (dicitur in laudato diplomate) super pecuniis
exercitualibus proximis temporibus in illo regno nostro per vos exactis, de quibus nullas
penitus gentes tenuistis, certiores effici. 11 Ideo nobis committimus ut
dicatores et exactores harum pecuniarum exercitualium ad
98743. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 (d) Constat enim inde ab anno 1492. sub toto Uladislaiano regimine altam
pacem viguisse.
10 (e) "Volumus (dicitur in laudato diplomate) super pecuniis
exercitualibus proximis temporibus in illo regno nostro per vos exactis, de quibus nullas
penitus gentes tenuistis, certiores effici. 11 Ideo nobis committimus ut
dicatores et exactores harum pecuniarum exercitualium ad diaetam instantem pro festo B.
Georgii nunc venturam huc ad Nos ad dandas
98744. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
certiores effici. 11 Ideo nobis committimus ut
dicatores et exactores harum pecuniarum exercitualium ad diaetam instantem pro festo B.
Georgii nunc venturam huc ad Nos ad dandas superinde rationes mittere debeatis."
12 (f) Cum e provocato in nota (b) art. 1:1514. ad manus vajvodae pro
reluendis, quas impignoratas tenebat, tricesimis tantum 10 denarii deponendi disponantur,
videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum.
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis
98745. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat;
98746. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub
Uladislao
98747. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub
Uladislao consilium hoc propius ad effectum accessit.
3 Iam enim 1495. status numerum membrorum senatus hujus in tribus
praelatis, tribus baronibus, et quatuordecim nobilibus defixerunt.
98748. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub
Uladislao consilium hoc propius ad effectum accessit.
3 Iam enim 1495. status numerum membrorum senatus hujus in tribus
praelatis, tribus baronibus, et quatuordecim nobilibus defixerunt. 4 Et quia
consilium hoc sub prioribus regibus unice ob non assignata senatoribus stipendia adhaesisse
cognoverunt, ut rex eos et denominet, et stipendiis provideat, decreverunt.
98749. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nobilium numero praelatorum baronumque numerum
ad quatuor de singulo statu elevarunt § 1-o statueruntque ut medietas hujus senatus
alternatim continuo Budae morari debeat § 3. et 5. 9 Ut munus senatoris
nonnisi triennio duret, hoc elapso novi senatores in comitiis eligantur,
priores tamen perinde reeligi possint § 9. et 10. 10 Imo si quis etiam non
reeligatur, dum ipsi libuerit, liberum habeat in senatum ingressum § 13. 11
Quod si senatorem intra triennium obire
98750. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 Ut munus senatoris
nonnisi triennio duret, hoc elapso novi senatores in comitiis eligantur,
priores tamen perinde reeligi possint § 9. et 10. 10 Imo si quis etiam non
reeligatur, dum ipsi libuerit, liberum habeat in senatum ingressum § 13. 11
Quod si senatorem intra triennium obire contingeret, in ejus locum rex proprio motu alium
sufficere possit § 12. 12 De stipendiis vero eandem, quam superioribus
comitiis, rationem iniverunt § 8. 13 Verum ne
98751. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eligantur,
priores tamen perinde reeligi possint § 9. et 10. 10 Imo si quis etiam non
reeligatur, dum ipsi libuerit, liberum habeat in senatum ingressum § 13. 11
Quod si senatorem intra triennium obire contingeret, in ejus locum rex proprio motu alium
sufficere possit § 12. 12 De stipendiis vero eandem, quam superioribus
comitiis, rationem iniverunt § 8. 13 Verum ne hac quidem via senatoribus
stipendia procurari potuerunt. 14 Itaque 1507. art. 3-o
98752. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitiis, rationem iniverunt § 8. 13 Verum ne hac quidem via senatoribus
stipendia procurari potuerunt. 14 Itaque 1507. art. 3-o magis adhuc efficax
medium arripuerunt. 15 Defixerunt nempe stipendium senatoris, si praelatus
aut baro sit in 700, si nobilis in 300 florenos § 4. 16 Hoc nomine singulae
colonicali sessioni, imo nobilibus etiam unius sessionis tres denarios imposuerunt § 5.
17 Utve senatus perceptores harum pecuniarum unum e baronibus, alium e
nobilibus constituat § 6,
98753. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
iniverunt § 8. 13 Verum ne hac quidem via senatoribus
stipendia procurari potuerunt. 14 Itaque 1507. art. 3-o magis adhuc efficax
medium arripuerunt. 15 Defixerunt nempe stipendium senatoris, si praelatus
aut baro sit in 700, si nobilis in 300 florenos § 4. 16 Hoc nomine singulae
colonicali sessioni, imo nobilibus etiam unius sessionis tres denarios imposuerunt § 5.
17 Utve senatus perceptores harum pecuniarum unum e baronibus, alium e
nobilibus constituat § 6, hi vero stipendia
98754. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hoc nomine singulae
colonicali sessioni, imo nobilibus etiam unius sessionis tres denarios imposuerunt § 5.
17 Utve senatus perceptores harum pecuniarum unum e baronibus, alium e
nobilibus constituat § 6, hi vero stipendia assessoribus rite dependant, in subsequis vero
comitiis rationes reddant, decreverunt § 7.
18 Iam vero quod ea mens statuum fuerit ut senatus hic non tantum in
octavis et brevibus judiciis assideat, sed ut rex eorum consilia etiam in politicis utatur,
articulus 1-us 1498.
98755. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
harum pecuniarum unum e baronibus, alium e
nobilibus constituat § 6, hi vero stipendia assessoribus rite dependant, in subsequis vero
comitiis rationes reddant, decreverunt § 7.
18 Iam vero quod ea mens statuum fuerit ut senatus hic non tantum in
octavis et brevibus judiciis assideat, sed ut rex eorum consilia etiam in politicis utatur,
articulus 1-us 1498. reddit manifestum. 19 Hoc enim statuitur: "Ut rex e
sedecim illis nobilibus (nempe qui praecedenti articulo 3. ad senatum illum deputabantur)
98756. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
6, hi vero stipendia assessoribus rite dependant, in subsequis vero
comitiis rationes reddant, decreverunt § 7.
18 Iam vero quod ea mens statuum fuerit ut senatus hic non tantum in
octavis et brevibus judiciis assideat, sed ut rex eorum consilia etiam in politicis utatur,
articulus 1-us 1498. reddit manifestum. 19 Hoc enim statuitur: "Ut rex e
sedecim illis nobilibus (nempe qui praecedenti articulo 3. ad senatum illum deputabantur) in
negotiis illis, quae generaliter universum regnum concernere videbuntur
98757. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in
octavis et brevibus judiciis assideat, sed ut rex eorum consilia etiam in politicis utatur,
articulus 1-us 1498. reddit manifestum. 19 Hoc enim statuitur: "Ut rex e
sedecim illis nobilibus (nempe qui praecedenti articulo 3. ad senatum illum deputabantur) in
negotiis illis, quae generaliter universum regnum concernere videbuntur semper octo in
consilium suum admittat." 20 Et hoc est causa cur nos dicasterium hoc nec
tribunal, nec consilium, sed senatus nomini designemus, nimirum quia illud pro veteri regni
98758. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
utatur,
articulus 1-us 1498. reddit manifestum. 19 Hoc enim statuitur: "Ut rex e
sedecim illis nobilibus (nempe qui praecedenti articulo 3. ad senatum illum deputabantur) in
negotiis illis, quae generaliter universum regnum concernere videbuntur semper octo in
consilium suum admittat." 20 Et hoc est causa cur nos dicasterium hoc nec
tribunal, nec consilium, sed senatus nomini designemus, nimirum quia illud pro veteri regni
instituto non in supremo tantum regis foro, sed in intimo etiam ejus consilio (quod nunc
98759. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illis, quae generaliter universum regnum concernere videbuntur semper octo in
consilium suum admittat." 20 Et hoc est causa cur nos dicasterium hoc nec
tribunal, nec consilium, sed senatus nomini designemus, nimirum quia illud pro veteri regni
instituto non in supremo tantum regis foro, sed in intimo etiam ejus consilio (quod nunc
status vocamus) eidem assistere debuisset. 21 Neque enim sensus provocati
articuli 7:1498. eo accipi debet, quasi Uladislaus jam habuisset stabile aliquod politicum
consilium ad quod
98760. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnum concernere videbuntur semper octo in
consilium suum admittat." 20 Et hoc est causa cur nos dicasterium hoc nec
tribunal, nec consilium, sed senatus nomini designemus, nimirum quia illud pro veteri regni
instituto non in supremo tantum regis foro, sed in intimo etiam ejus consilio (quod nunc
status vocamus) eidem assistere debuisset. 21 Neque enim sensus provocati
articuli 7:1498. eo accipi debet, quasi Uladislaus jam habuisset stabile aliquod politicum
consilium ad quod sedecim illis nobilibus accessus lege
98761. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eidem assistere debuisset. 21 Neque enim sensus provocati
articuli 7:1498. eo accipi debet, quasi Uladislaus jam habuisset stabile aliquod politicum
consilium ad quod sedecim illis nobilibus accessus lege illa procuratus fuisset; hujus enim
nulla uspiam seu in legibus, seu in diplomatibus memoria occurrit. 22 Verum
constituebant illud ipsi illi, qui in legibus aevi hujus judices regni ordinarii
appellantur, nempe palatinus, judex curiae, cancellarius et vicecancellarius, quosve
praeterea e forte praesentibus regi
98762. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debuisset. 21 Neque enim sensus provocati
articuli 7:1498. eo accipi debet, quasi Uladislaus jam habuisset stabile aliquod politicum
consilium ad quod sedecim illis nobilibus accessus lege illa procuratus fuisset; hujus enim
nulla uspiam seu in legibus, seu in diplomatibus memoria occurrit. 22 Verum
constituebant illud ipsi illi, qui in legibus aevi hujus judices regni ordinarii
appellantur, nempe palatinus, judex curiae, cancellarius et vicecancellarius, quosve
praeterea e forte praesentibus regi convocare
98763. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quasi Uladislaus jam habuisset stabile aliquod politicum
consilium ad quod sedecim illis nobilibus accessus lege illa procuratus fuisset; hujus enim
nulla uspiam seu in legibus, seu in diplomatibus memoria occurrit. 22 Verum
constituebant illud ipsi illi, qui in legibus aevi hujus judices regni ordinarii
appellantur, nempe palatinus, judex curiae, cancellarius et vicecancellarius, quosve
praeterea e forte praesentibus regi convocare collibuit praelatos, barones, et quandoque
nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua
98764. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et quandoque
nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua commembrorum consilii aliquo stipendio
provisus fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam obligabatur.
24 Quaerebant primo status fixum talem senatum stabilire cujus opera rex et
in politicis et in judicialibus uti possit. 25 Verum consilium hoc vidimus
hactenus non successisse (a). 26 Post ipsum certe 1507.
articulum videtur incassatio trium illorum denariorum adeoque decreta etiam senatoribus
98765. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua commembrorum consilii aliquo stipendio
provisus fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam obligabatur.
24 Quaerebant primo status fixum talem senatum stabilire cujus opera rex et
in politicis et in judicialibus uti possit. 25 Verum consilium hoc vidimus
hactenus non successisse (a). 26 Post ipsum certe 1507.
articulum videtur incassatio trium illorum denariorum adeoque decreta etiam senatoribus
stipendia
98766. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipsum certe 1507.
articulum videtur incassatio trium illorum denariorum adeoque decreta etiam senatoribus
stipendia totusque usque adeo senatus adhaesisse. 27 Nulla enim amplius
toto, quo Uladislaus adhuc regnavit, novennio seu in legibus, seu in litteris aetatis illius
ejus mentio reperitur. 28 Imo post 11 annos, nempe 1518, sub Ludovico II
art. 39. et 40. exigendi ejusmodi senatus consilium, ut paulo infra videbimus, de novo
resumitur.
29 (a) Unicus
98767. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipsum certe 1507.
articulum videtur incassatio trium illorum denariorum adeoque decreta etiam senatoribus
stipendia totusque usque adeo senatus adhaesisse. 27 Nulla enim amplius
toto, quo Uladislaus adhuc regnavit, novennio seu in legibus, seu in litteris aetatis illius
ejus mentio reperitur. 28 Imo post 11 annos, nempe 1518, sub Ludovico II
art. 39. et 40. exigendi ejusmodi senatus consilium, ut paulo infra videbimus, de novo
resumitur.
29 (a) Unicus sententiae huic obstare
98768. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ejus mentio reperitur. 28 Imo post 11 annos, nempe 1518, sub Ludovico II
art. 39. et 40. exigendi ejusmodi senatus consilium, ut paulo infra videbimus, de novo
resumitur.
29 (a) Unicus sententiae huic obstare videtur articulus 25:1495. in quo
consiliarii suae maiestatis a praelatis, baronibus, et caeteris regnicolis diserte
contradistinguuntur. 30 Cum enim post hunc adhuc annum de erigendo primum
hoc senatu actum fuisse e superioribus appareat, per consiliarios aut ordinarii regni
98769. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuerit.
1 Caeterum electionem Uladislai Beatricis reginae viduae, quae spem
ineundi cum eo matrimonii conceperat, artibus procuratam fuisse concors ferme est scriptorum
sententia. 2 Si causam ex eventu conjicere licet, ego non exiguum in rem
hanc momentum id etiam adtulisse puto quod nota jam Ioannes Corvini mascula indole metuerint
olygarchiae et anarchiae studiosi, ne per hunc, perinde atque Mathias, naturalis ejus
parens, fecit, in officio contineantur. 3 Eventus adminus eorum votis
98770. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Si causam ex eventu conjicere licet, ego non exiguum in rem
hanc momentum id etiam adtulisse puto quod nota jam Ioannes Corvini mascula indole metuerint
olygarchiae et anarchiae studiosi, ne per hunc, perinde atque Mathias, naturalis ejus
parens, fecit, in officio contineantur. 3 Eventus adminus eorum votis certe
respondit. 4 Sub imbecilli enim Uladislao vetus, quae a Mariae temporibus
usque Mathiae regnum viguerat, partim olygarchia, partim anarchia non modo revecta, sed et
adeo aucta fuit ut jam
98771. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Eventus adminus eorum votis certe
respondit. 4 Sub imbecilli enim Uladislao vetus, quae a Mariae temporibus
usque Mathiae regnum viguerat, partim olygarchia, partim anarchia non modo revecta, sed et
adeo aucta fuit ut jam ipsae hae duo pestes in mutuam venerint collisionem.
5 Antea, si qui potentiores dynastae praedominium arripuerunt, pressi horum
potentia reliqui status tanto facilius a regibus in officio poterant contineri.
6 Si vero laxata vi imperii anarchia invaluit, optimates ipsi
98772. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
partim olygarchia, partim anarchia non modo revecta, sed et
adeo aucta fuit ut jam ipsae hae duo pestes in mutuam venerint collisionem.
5 Antea, si qui potentiores dynastae praedominium arripuerunt, pressi horum
potentia reliqui status tanto facilius a regibus in officio poterant contineri.
6 Si vero laxata vi imperii anarchia invaluit, optimates ipsi effreni populi
licentia premebantur. 7 Nunc parte ex una praelati, ac
praesertim praedives ille et praepotens Thomas
98773. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
premebantur. 7 Nunc parte ex una praelati, ac
praesertim praedives ille et praepotens Thomas Bakacsius; parte vero ex alia praevalidi duos
optimates Bathorius et Zápolyius pro praedominio decertabant, sicque ipsa jam ad invicem in
collisionem venit oligarchia.
Sub Uladislao primum oligarchia, tum anarchia viguit.
8 Status nobilium aristocratiae optimatum inde a primis septem ducibus
insvetus praelatorum potissimum olygarchiae
98774. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tum anarchia viguit.
8 Status nobilium aristocratiae optimatum inde a primis septem ducibus
insvetus praelatorum potissimum olygarchiae adversabatur. 9 Cum regem
ignavum hanc impedire aut nolle aut non posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est
prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia
colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto
regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum
98775. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
olygarchiae adversabatur. 9 Cum regem
ignavum hanc impedire aut nolle aut non posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est
prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia
colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto
regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium
aliquot optimatum in reliquas etiam civium conditiones luxus exemplo, publicos proventus
depeculandi studium, quodve adhuc deterius est, venalitas
98776. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia
colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto
regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium
aliquot optimatum in reliquas etiam civium conditiones luxus exemplo, publicos proventus
depeculandi studium, quodve adhuc deterius est, venalitas ministrium invaluit.
13 Ita perturbata publica administratione illae etiam, quae adhuc nationi
supererant vires, nunquam in unum
98777. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
optimatum in reliquas etiam civium conditiones luxus exemplo, publicos proventus
depeculandi studium, quodve adhuc deterius est, venalitas ministrium invaluit.
13 Ita perturbata publica administratione illae etiam, quae adhuc nationi
supererant vires, nunquam in unum cogi potuerunt quo hostibus regni communibus viribus
resisti potuisset. 14 Inde evenit ut Maximiliano Austriam tam facile
recipere et totam ferme Transdanubianam Hungariam nemine obsistente 1491. occupare pronum
fuerit; ut Moldavia ad Polonos, Dalmatia
98778. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cardinem effecerit. 4 Verum fluxam alioquin
hanc legem 1504:10-o iidem ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se
discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis
hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum obvelare voluisse
98779. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Verum fluxam alioquin
hanc legem 1504:10-o iidem ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se
discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis
hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora
98780. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se
discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis
hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai
decreta hac in re contradictio occurrat. 8
98781. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai
decreta hac in re contradictio occurrat. 8 Nempe in 1-o statim ejus de 1492.
decreto articulo 14. § 2. ad finem regi bona infidelium conferendi nullo colonorum numero
circumscripta potestas tribuitur, et licet illa subsequi decreti 1495. articulo 2. ad 100
colonos
98782. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai
decreta hac in re contradictio occurrat. 8 Nempe in 1-o statim ejus de 1492.
decreto articulo 14. § 2. ad finem regi bona infidelium conferendi nullo colonorum numero
circumscripta potestas tribuitur, et licet illa subsequi decreti 1495. articulo 2. ad 100
colonos restringatur, mox tamen ejusdem ipsius decreti articulo
98783. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1495. articulo 2. ad 100
colonos restringatur, mox tamen ejusdem ipsius decreti articulo 5-o prior 1492. articulus
14, qui irrestrictam regi bona infidelium conferendi potestatem tribuit, confirmatur.
9 Restrinxerunt etiam status 1507:7-o potestatem ejus in officiis
conferendis ita ut nullum absque consensu stabilis illius, quod tum moliebantur, seu
consilii, seu senatus officium sub vinculo invigorositatis largiri valeat, immemores indubie
quod id etiam primitivae in capitulationis Albertinae articulis 15. et 26. diserte
98784. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Restrinxerunt etiam status 1507:7-o potestatem ejus in officiis
conferendis ita ut nullum absque consensu stabilis illius, quod tum moliebantur, seu
consilii, seu senatus officium sub vinculo invigorositatis largiri valeat, immemores indubie
quod id etiam primitivae in capitulationis Albertinae articulis 15. et 26. diserte renovatae
constitutioni adversetur. 10 Verum stabili illo consilio nunquam, ut
vidimus, in effectum perducto lex etiam haec suapte evanuit. 11 Apparet
itaque non constrictam nimium regis
98785. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
seu senatus officium sub vinculo invigorositatis largiri valeat, immemores indubie
quod id etiam primitivae in capitulationis Albertinae articulis 15. et 26. diserte renovatae
constitutioni adversetur. 10 Verum stabili illo consilio nunquam, ut
vidimus, in effectum perducto lex etiam haec suapte evanuit. 11 Apparet
itaque non constrictam nimium regis executivam potestatem, sed id regnum sub Uladislao tot
calamitatibus involuisse quod ille animo fuerit tam pusillo ut neque ministros suos in
officio continere,
98786. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nunquam, ut
vidimus, in effectum perducto lex etiam haec suapte evanuit. 11 Apparet
itaque non constrictam nimium regis executivam potestatem, sed id regnum sub Uladislao tot
calamitatibus involuisse quod ille animo fuerit tam pusillo ut neque ministros suos in
officio continere, neque gliscentes dissensiones authoritate sua in herba statim suffocare,
neque excessuosos cives legalibus poenis coercere, neque ullam e tot
saluberrimus sub se latis legibus effectui dare aut sciverit, aut
98787. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11 Apparet
itaque non constrictam nimium regis executivam potestatem, sed id regnum sub Uladislao tot
calamitatibus involuisse quod ille animo fuerit tam pusillo ut neque ministros suos in
officio continere, neque gliscentes dissensiones authoritate sua in herba statim suffocare,
neque excessuosos cives legalibus poenis coercere, neque ullam e tot
saluberrimus sub se latis legibus effectui dare aut sciverit, aut voluerit.
§ 99 Dissensiones inter
98788. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dare aut sciverit, aut voluerit.
§ 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem.
1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio.
2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub
Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad
realia extendere possit, ita ut saeculares etiam in realibus causis contra ecclesiasticos
coram foro ecclesiastico procedere debeant; eratque
98789. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuit gravis inter status ipsos dissensio.
2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub
Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad
realia extendere possit, ita ut saeculares etiam in realibus causis contra ecclesiasticos
coram foro ecclesiastico procedere debeant; eratque tempus quo id reapse in effectum
perduxit (a). 3 Hoc assecutus jam ipsum fundamentale juris principium quod
actor forum rei sequi debeat, subvertere idque efficere
98790. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipsi jam sub
Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad
realia extendere possit, ita ut saeculares etiam in realibus causis contra ecclesiasticos
coram foro ecclesiastico procedere debeant; eratque tempus quo id reapse in effectum
perduxit (a). 3 Hoc assecutus jam ipsum fundamentale juris principium quod
actor forum rei sequi debeat, subvertere idque efficere contendebat, ut ecclesiastici etiam
active procedentes saeculares in quacunque demum causa coram foro spirituali
98791. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
procedere debeant; eratque tempus quo id reapse in effectum
perduxit (a). 3 Hoc assecutus jam ipsum fundamentale juris principium quod
actor forum rei sequi debeat, subvertere idque efficere contendebat, ut ecclesiastici etiam
active procedentes saeculares in quacunque demum causa coram foro spirituali possint
convenire.
4 Coeperat item clerus oppressivam in exigendis decimis rigorem adhibere,
hanc contra capitulationis Albertinae articulum 28. et capitulationis Mathiae, cui Szilághy
subscripsit,
98792. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
juris principium quod
actor forum rei sequi debeat, subvertere idque efficere contendebat, ut ecclesiastici etiam
active procedentes saeculares in quacunque demum causa coram foro spirituali possint
convenire.
4 Coeperat item clerus oppressivam in exigendis decimis rigorem adhibere,
hanc contra capitulationis Albertinae articulum 28. et capitulationis Mathiae, cui Szilághy
subscripsit, articulum 10. ab ipsis nobilibus exigere renitentesque per interdicta
ecclesiastica ad eas praestandas compellere.
98793. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etiam bonorum partem ad se pertraxerit. 7 Quod summum fuit,
praeter cancellarii et personalis praesentiae munus, quae jam quasi ex instituto tenebat,
alia etiam aliis saecularibus propria veluti thesaurarii, coronae custodis et supremi
comitis officia in pluribus jam comitatibus occupaverat (b).
8 Omnia tamen haec, quamquam justa, querimoniarum capita tantam inter
status acerbitatem vix produxissent nisi praepotenti illi dynastae Bathorio personales cum
98794. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero
dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt,
comitiis eruperunt. 11 Verum cum summa ab utrinque ageretur contentione,
nihil in hac diaeta ea de re potuit determinari. 12 Debuit tamen alia eodem
adhuc anno pro festo S. Michaelis ad definienda haec objecta diaeta praefigi (d).
13 Ac haec quidem diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota
causa celebrata non
98795. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
haec objecta diaeta praefigi (d).
13 Ac haec quidem diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota
causa celebrata non fuit (e). 14 Sequenti tamen anno pro eodem festo S.
Michaelis comitia iterum acta et memorata objecta reipsa in discussionem assumpta fuere.
15 Sed tum tanta inter clerum et saeculares contentio exarsit ut comitia
nullo edito decreto tumultuose dissoluta sint. 16 Forte Uladislaus 1494.
quaesito studio diaetam non celebravit, ut interea animi defervescant
98796. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut comitia
nullo edito decreto tumultuose dissoluta sint. 16 Forte Uladislaus 1494.
quaesito studio diaetam non celebravit, ut interea animi defervescant (g).
17 Et vero comitia 1495. longe moderatius agebantur, passique sunt
saeculares ut in praesens excessus tantum aliqui in exactione decimarum corrigantur.
18 Cum 1496. nullo iterum comitia celebrata sint (h), exstinctum jam videri
poterat hoc incendium; res tamen aliter evenit. 19 Nam in comitiis 1497. non
jam saeculares tantum cum
98797. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tumultuose dissoluta sint. 16 Forte Uladislaus 1494.
quaesito studio diaetam non celebravit, ut interea animi defervescant (g).
17 Et vero comitia 1495. longe moderatius agebantur, passique sunt
saeculares ut in praesens excessus tantum aliqui in exactione decimarum corrigantur.
18 Cum 1496. nullo iterum comitia celebrata sint (h), exstinctum jam videri
poterat hoc incendium; res tamen aliter evenit. 19 Nam in comitiis 1497. non
jam saeculares tantum cum clero, sed et nobiles cum
98798. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
agebantur, passique sunt
saeculares ut in praesens excessus tantum aliqui in exactione decimarum corrigantur.
18 Cum 1496. nullo iterum comitia celebrata sint (h), exstinctum jam videri
poterat hoc incendium; res tamen aliter evenit. 19 Nam in comitiis 1497. non
jam saeculares tantum cum clero, sed et nobiles cum magnatibus, immo universi, ut jam
vidimus, status cum rege colliserunt. 20 Itaque haec quoque comitia nullo
edito decreto infructose dissoluta sunt (i).
21
98799. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Foro enim spirituali limites positi sunt articulis hujus
diaetae 60. 61. et 62; negotium decimarum magis adhuc regulatum fuit ab articulo 49. usque
54; quoad acquisitionem bonorum saecularium clero meta praescripta fuit art. 55. et 65; ne
plura beneficia ecclesiastica in unam personam congerantur vetitum fuit articulo 56; ab
officio conservatoris coronae clerus excludebatur per articulum 25, a munere vero supremi
comitis articulo 57-o.
23> Caeterum ne hae quidem leges in effectum
98800. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in unam personam congerantur vetitum fuit articulo 56; ab
officio conservatoris coronae clerus excludebatur per articulum 25, a munere vero supremi
comitis articulo 57-o.
23> Caeterum ne hae quidem leges in effectum abiverunt. <24
Patet enim ex articulo 33-o 1500. quod fora spiritualia, cum nobiles jam non possent,
adminus cives jurisdictioni suae in causis prophanis subjicere tentaverint.
25 Patet ex articulo 23:1504. quod adhuc indebitas decimas
98801. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitis articulo 57-o.
23> Caeterum ne hae quidem leges in effectum abiverunt. <24
Patet enim ex articulo 33-o 1500. quod fora spiritualia, cum nobiles jam non possent,
adminus cives jurisdictioni suae in causis prophanis subjicere tentaverint.
25 Patet ex articulo 23:1504. quod adhuc indebitas decimas clerus per
interdicta exegerit. 26 Ipsa possidendorum plurium beneficiorum
ecclesiasticorum prohibitio eum tantum effectum produxisse videtur quod
98802. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
29 (a) Et ideo jam sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam
in capitulatione Szilághiana articulo 9, sub Mathia vero 1462. articulo 2. et 1464. art.
14-o ipsae causarum species, quas forum spirituale tractare possit, specificari debuerint.
31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia
iterum
98803. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
14-o ipsae causarum species, quas forum spirituale tractare possit, specificari debuerint.
31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia
iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem
legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum
viguit, controversia.
33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
34 (c) Causam
98804. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum
viguit, controversia.
33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone.
35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur:
"Praeter praedictos (nempe in decreto hoc contentos) articulos DD. praelati, barones,
nobiles plures articulos tam ratione decimarum, quam ecclesiasticorum
98805. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone.
35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur:
"Praeter praedictos (nempe in decreto hoc contentos) articulos DD. praelati, barones,
nobiles plures articulos tam ratione decimarum, quam ecclesiasticorum beneficiorum ac
collationis comitatuum praesentarunt praesenti decreto inserendos, sed quia iidem super
hujusmodi articulis perfectam
98806. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articulis perfectam deliberationem facere nequiverunt, pro eo finalem conclusionem
articulorum ejusmodi ad futuram diaetam circa festum B. Michaelis celebrandam
duximus prorogandam."
36 (e) Nullum enim ejus vestigium seu in coaevis scriptoribus, seu in
diplomatibus occurrit.
37 (f) Anno 1493. pro festo Michaelis comitia celebrata fuisse constat a
sententionalibus Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas
sententia notae
98807. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
facere nequiverunt, pro eo finalem conclusionem
articulorum ejusmodi ad futuram diaetam circa festum B. Michaelis celebrandam
duximus prorogandam."
36 (e) Nullum enim ejus vestigium seu in coaevis scriptoribus, seu in
diplomatibus occurrit.
37 (f) Anno 1493. pro festo Michaelis comitia celebrata fuisse constat a
sententionalibus Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas
sententia notae infidelitatis in Ioannem Kis Horváth de
98808. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
duximus prorogandam."
36 (e) Nullum enim ejus vestigium seu in coaevis scriptoribus, seu in
diplomatibus occurrit.
37 (f) Anno 1493. pro festo Michaelis comitia celebrata fuisse constat a
sententionalibus Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas
sententia notae infidelitatis in Ioannem Kis Horváth de Illaposich perfertur.
38 Turbulenta illa fuisse Istvánfius testatur, et licet ille alias etiam
turbarum harum causas adferat, dubitari tamen
98809. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
coaevis scriptoribus, seu in
diplomatibus occurrit.
37 (f) Anno 1493. pro festo Michaelis comitia celebrata fuisse constat a
sententionalibus Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas
sententia notae infidelitatis in Ioannem Kis Horváth de Illaposich perfertur.
38 Turbulenta illa fuisse Istvánfius testatur, et licet ille alias etiam
turbarum harum causas adferat, dubitari tamen nequit quin iidem abusus, qui comitia 1492.
ita perturbarunt ut de iis nihil decerni
98810. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quin iidem abusus, qui comitia 1492.
ita perturbarunt ut de iis nihil decerni potuerit, hac etiam diaeta resumti praecipuam
dissidiis causam praebuerint. 39 Caeterum Istvánfius memorat quidem hac
etiam diaeta leges aliquas perlatas fuisse. 40 Verum in eo illum evidenter
halucinari praefatio decreti 1495. satis ostendit. 41 In hac enim Uladislaus
comitia 1495. cum diaetae 1492. historia nectit, quin ullam diaetae 1493. faciat mentionem,
quod certe facturus non erat si aliquod e comitiis his decretum
98811. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hac etiam diaeta resumti praecipuam
dissidiis causam praebuerint. 39 Caeterum Istvánfius memorat quidem hac
etiam diaeta leges aliquas perlatas fuisse. 40 Verum in eo illum evidenter
halucinari praefatio decreti 1495. satis ostendit. 41 In hac enim Uladislaus
comitia 1495. cum diaetae 1492. historia nectit, quin ullam diaetae 1493. faciat mentionem,
quod certe facturus non erat si aliquod e comitiis his decretum emanasset.
42 (g) Nullum enim celebratorum hoc anno comitiorum vestigium
98812. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
celebratorum hoc anno comitiorum ulla memoria superest.
44 (i) Patet id e praefatione decreti 1498. § 6. ubi dicitur: "Cum nos...
ad perficiendum ea omnia, quae a Nobis maximo cum suspiramine exspectabant, congregationem
generalem pro festo B. Martini in anno proxime transacto indixissemus et celebrassemus,
inter delecta grana frumenti zizaniam imponendo omnia subvertissent, et sic ipsi barones et
regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi
ad propria comeare coacti
98813. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi
ad propria comeare coacti fuissent."
§ 100 Dissensio inter magnates et statum nobilitarem.
1 Nobiles inter et optimates jam quidem in comitiis 1492. prima
dissensionum semina jacta fuerint; nimirum horum uti et posteriorum pars
aliqua ad ratificandum dedecorosum illum Uladislai cum Maximiliano initum tractatum
inclinabat (a), cum status nobilium eidem acerrime
98814. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16. styrpi suae haereditarium conferri procurarunt. 4 Exemerant se pleraeque
potentiores familiae a jurisdictione ordinariorum tribunalium et magistratuum; supremi
comites, ut securius grassari possint, juramentum officii praestare recusabant, et nobiles
in defixis per constitutionem Andreanam libertatibus turbabant (b). 5 Imo
cum vicecomites hactenus pro arbitrio nominare potuerint (c), tales saepe nominabant, qui
nobilitatem variis injuriis affecerunt, et gravibus saepe oneribus oppresserunt.
6 Ut
98815. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in defixis per constitutionem Andreanam libertatibus turbabant (b). 5 Imo
cum vicecomites hactenus pro arbitrio nominare potuerint (c), tales saepe nominabant, qui
nobilitatem variis injuriis affecerunt, et gravibus saepe oneribus oppresserunt.
6 Ut in comitiis nil nisi optimatum arbitrio definiri possit, hi quaesito
studio tardius ad ea comparere (d) et, cum advenissent, privatis negotiis et inutilibus
disceptationibus tempus terere solebant, tantum ut nobiles, qui cum viritim comparuerint,
proprio aere vivere
98816. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
remedium positum fuit perlata lege ne
ullus ultra quatuor a praefixo diaetae termino dies exspectetur, his elapsis statim graviora
negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto
fuissent. 8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus,
edito decreto solutis 1493. comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa
tamen 1495. diaeta pauci tantum sicut cleri ita etiam optimatum abusus sublati fuerunt.
10 In particulari cassatae fuerunt articulo
98817. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statim graviora
negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto
fuissent. 8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus,
edito decreto solutis 1493. comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa
tamen 1495. diaeta pauci tantum sicut cleri ita etiam optimatum abusus sublati fuerunt.
10 In particulari cassatae fuerunt articulo 15-o illae potentiorum
exemtiones quibus se judicatui vicecomitum et judicum nobilium subtrahere solebant.
98818. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus,
edito decreto solutis 1493. comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa
tamen 1495. diaeta pauci tantum sicut cleri ita etiam optimatum abusus sublati fuerunt.
10 In particulari cassatae fuerunt articulo 15-o illae potentiorum
exemtiones quibus se judicatui vicecomitum et judicum nobilium subtrahere solebant.
11 Sancitum etiam fuit articulo 25-o ut sepositis privatis negotiis
inutilibusque disceptationibus causae,
98819. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
15-o illae potentiorum
exemtiones quibus se judicatui vicecomitum et judicum nobilium subtrahere solebant.
11 Sancitum etiam fuit articulo 25-o ut sepositis privatis negotiis
inutilibusque disceptationibus causae, propter quas diaeta indicta fuit, statim in
pertractationem assumantur.
12 Reliquae adversus optimatos querelae tumultuosis illis 1497-i comitiis
denuo recruduerunt, sed non perinde atque illae, quae contra clerum proponebantur, in
subsequa 1498. diaeta sublatae sunt. 13
98820. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
disceptationibus causae, propter quas diaeta indicta fuit, statim in
pertractationem assumantur.
12 Reliquae adversus optimatos querelae tumultuosis illis 1497-i comitiis
denuo recruduerunt, sed non perinde atque illae, quae contra clerum proponebantur, in
subsequa 1498. diaeta sublatae sunt. 13 Unicus ille
cumulandorum in unam personam plurium officiorum abusus per articulum 70. abrogatur resque
haec ad constitutionalem Andreae II legem revocatur. 14 Nimirum tanta
98821. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Reliquae adversus optimatos querelae tumultuosis illis 1497-i comitiis
denuo recruduerunt, sed non perinde atque illae, quae contra clerum proponebantur, in
subsequa 1498. diaeta sublatae sunt. 13 Unicus ille
cumulandorum in unam personam plurium officiorum abusus per articulum 70. abrogatur resque
haec ad constitutionalem Andreae II legem revocatur. 14 Nimirum tanta fuit
optimatum potentia ut reliquae nonnisi sensim in subsequis comitiis potuerint abrogari.
15 Ita
98822. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Unicus ille
cumulandorum in unam personam plurium officiorum abusus per articulum 70. abrogatur resque
haec ad constitutionalem Andreae II legem revocatur. 14 Nimirum tanta fuit
optimatum potentia ut reliquae nonnisi sensim in subsequis comitiis potuerint abrogari.
15 Ita anno primum 1504. articulo 2-o supremi comites ad nuncupandum officii
sacramentum adstringebantur, articulo 3-o supremi comitis officium in haereditatem conferri
vetabatur sicque altera etiam constitutionalis
98823. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Nimirum tanta fuit
optimatum potentia ut reliquae nonnisi sensim in subsequis comitiis potuerint abrogari.
15 Ita anno primum 1504. articulo 2-o supremi comites ad nuncupandum officii
sacramentum adstringebantur, articulo 3-o supremi comitis officium in haereditatem conferri
vetabatur sicque altera etiam constitutionalis Andreae II lex renovabatur; §-o vero 4-o
adimebatur comitibus potestas vicecomites pro arbitrio nominandi.
16 Verum ne his quidem legibus factis adhuc constrictam fuisse
98824. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
factis adhuc constrictam fuisse potentiorum
audaciam inde liquet quod subinde eo temeritatis sint prolapsi ut latis adversus se
judiciariis sententiis vi resisterent, ut adeo 1514. articulo 1. ordinari debuerit ut
sententiae judicum contra refractarios vi militari in executionem perducantur.
17 Eo itaque anarchia jam evaserat ut respublica arma expedire debuerit quo
debilioribus contra potentiores cives justitiam facere possit.
18 (a) Septem enim praelatos et totidem proceres tabulis pacis hujus
98825. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diplomatico Kollarii pag. 260-a.
19 (b) Patet id e praefatione decreti 1498. § 5. ubi dicitur: "Quamvis Nos
unicuique regnicolarum tam magistratum, quam inferiorum libertates eorum ipsis (...) a
serenissimo Andrea II rege confirmatas (...) in compluribus suis articulis diminutas (...)
confirmari renovareque (...) promiserimus, forent tamen plerique privatum potius quam
commune bonum sectantes, per quorum impedimenta hactenus nunquam assequi potuissent."
20 Cum rex loquatur, per id utique nonnisi
98826. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(...) promiserimus, forent tamen plerique privatum potius quam
commune bonum sectantes, per quorum impedimenta hactenus nunquam assequi potuissent."
20 Cum rex loquatur, per id utique nonnisi potentiores dynastas designare
potest qui minores nobiles in suis libertatibus turbabant.
21 (c) Habebant jus hoc comites adhuc sub Mathia cujus decreto 6-o
articulo 60-o dicitur: "Et ille (comes) teneatur ex illo comitatu et non aliunde nobilem
virum aliquem pro vice-comite eligere."
98827. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum
viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis
artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato commercio, omnis ferme
apparatus ille in turba servorum, sonipedum numero et praestantia, argenteorum praeterea
armorum, scyphorum, nodorum, unionumque copia consistebat. 4 Servi et
sonipedes domi proveniebant, reliqua bello potissimum aut donis parta ad seram usque
posteritatem transmittebantur.
98828. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
copia consistebat. 4 Servi et
sonipedes domi proveniebant, reliqua bello potissimum aut donis parta ad seram usque
posteritatem transmittebantur. 5 Caeterum aut modestae ligneae aedes, aut
compositae unice ad securitatem proprietarii arces, simplex in tricliniis suppellex,
convivia domesticis obsoniis absolvebantur.
6 Mathias, cum omnes aetatis suae principes quovis genere anteire
gestiret, architectos, pictores, sculptores aliosque luxus ministros induxit.
7 Inde aurea ejus illa
98829. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quovis genere anteire
gestiret, architectos, pictores, sculptores aliosque luxus ministros induxit.
7 Inde aurea ejus illa Budensia et Vissegradiensia palatia; inde horti
pensiles; inde splendida adeo ejus suppellex ut exteros, qui eam conspicati sunt, in
admirationem rapuerit. 8 Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit.
9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit conditiones, ille partim
continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub
Uladislao
98830. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub
Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae depensionem
redictis, labes haec inferiores etiam conditiones pervasit. 11 Virus tamen
suum pestis haec in ipsa metropoli maxime exercuit. 12 In hac enim nil nisi
convivia, choreae, ludi, concentus musici adeo continui videbantur
audiebanturque ut perpetua illic Bachanalia celebrari existimares. 13 Et hoc
erat quod
98831. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
impedivit. 10 Sub
Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae depensionem
redictis, labes haec inferiores etiam conditiones pervasit. 11 Virus tamen
suum pestis haec in ipsa metropoli maxime exercuit. 12 In hac enim nil nisi
convivia, choreae, ludi, concentus musici adeo continui videbantur
audiebanturque ut perpetua illic Bachanalia celebrari existimares. 13 Et hoc
erat quod Herbersteinio, Caesaris ad aulam Uladislai legato
98832. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sub Uladislao illa morum corruptela ut
justos regis proventus illi quidem, qui eos exigebant, depeculati sint, alii denique, ut eos
cum usura ad se pertrahere possint, suppeditatis ultro regi pecuniis prodigalitatem ejus
irritaverint.
17 Hoc in numero fuisse Bakácsium et Stephanum Zapolyum partim ex iis,
quae jam dicta sunt, partim e coëvis scriptoribus constat. 18 Nec in eo
adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a
manifesta venalitate. 20
98833. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cum usura ad se pertrahere possint, suppeditatis ultro regi pecuniis prodigalitatem ejus
irritaverint.
17 Hoc in numero fuisse Bakácsium et Stephanum Zapolyum partim ex iis,
quae jam dicta sunt, partim e coëvis scriptoribus constat. 18 Nec in eo
adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a
manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere domesticum Mathiae
thesaurum in Stephanum Zápolya profudisse memorant coaeva monumenta, tantum ut illum a
98834. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quae jam dicta sunt, partim e coëvis scriptoribus constat. 18 Nec in eo
adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a
manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere domesticum Mathiae
thesaurum in Stephanum Zápolya profudisse memorant coaeva monumenta, tantum ut illum a
Ioanno Corvino (cujus partes se tuiturum Mathiae jurate promiserat) abstrahet, et ad
Uladislaum, cujus nuptias ambiebat, traducat. 21 Quo factum est ut
repentinas ejus opes mirati,
98835. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
300 millia aureorum
offerente regem a Bakácsio persvasum fuisse perhibent coaeva monumenta, ut
accepta pecunia bellum dimittat. 23 Quod Bakácsius, dum adhuc esset
Zagrabiensis antistes, 30 aureorum millia, quae capitulum in insperatos turbidorum illorum
temporum eventus seposuerat, violenter illi eripuerit, plures ejus aevi litterae testantur.
24 Testantur denique quod tantas pro se suisque impetraverit donationes ut,
si omnium donatorum bonorum possessorium capere potuisset,
98836. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
25 Quae non calamitas regno illi debuit impendere,
cujus primi ministri, palatinus et cancellarius, venales adeo tantaque corrodendarum opum
siti correpti erant; cujus cancellarius adeo fluxa fide fuit ut eodem anno et Alberto et
Maximiliano successionem in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem
Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit.
26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni
Hungariae parte 4. pag. 264.
98837. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fluxa fide fuit ut eodem anno et Alberto et
Maximiliano successionem in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem
Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit.
26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni
Hungariae parte 4. pag. 264.
§ 102
1 Atque in hac communi rerum omnium perturbatione, exhausto aerario,
dimisso statario milite, dissidentibus statibus, laxata vi imperii,
98838. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit.
26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni
Hungariae parte 4. pag. 264.
§ 102
1 Atque in hac communi rerum omnium perturbatione, exhausto aerario,
dimisso statario milite, dissidentibus statibus, laxata vi imperii, regnante avaritia et
venalitate, enervatis per longam pacem et luxum regnicolarum animis, Ludovicus II pravis
marchionis Brandenburgensis
98839. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ludovicus II pravis
marchionis Brandenburgensis consiliis regni habenas decimo aetatis suae anno capessivit.
|