Your search found 6900 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 5779-5909:

beneficiatos possidentur. 3 Reliqui superflui bonorum rescindendorum fructus in Regium Regni Thesaurum influant, inde in religionarios nationis usus secundum compertas necessitates rursus dimanaturi. 4 Prout vero huic Statuum Ordini per primatum inter reliquos Ordines de insigni praerogativa sufficienter prospectum habetur, ita vel ad conservandum inter Statuum Ordines iustum aequilibrium lege constituendum esset ne individuis venerabilis cleri dignitates vel officia saecularia conferantur neque ulibi in dicasteriis

Thesaurum influant, inde in religionarios nationis usus secundum compertas necessitates rursus dimanaturi. 4 Prout vero huic Statuum Ordini per primatum inter reliquos Ordines de insigni praerogativa sufficienter prospectum habetur, ita vel ad conservandum inter Statuum Ordines iustum aequilibrium lege constituendum esset ne individuis venerabilis cleri dignitates vel officia saecularia conferantur neque ulibi in dicasteriis publicis aliter quam in qualitate repraesentantium sui ordinis admittantur.

aut reipublicae, sed tanquam rem domino suo propriam considerabant. 5 Carebant ipso vocabulo nobilis, sed sola liberorum hominum compellatione gloriabantur. § 2 Quomodo inceperit distinctio inter commembra nationis? 1 Primam distinctionis inter commembra nationis idaeam praebuit primitivum illud, quod teste anonymo Belae regis notario septem, qui sub Arpado gentem ex Asia eduxerant, capitanei cum duce hoc iniverunt pactum; licet enim nec

5 Carebant ipso vocabulo nobilis, sed sola liberorum hominum compellatione gloriabantur. § 2 Quomodo inceperit distinctio inter commembra nationis? 1 Primam distinctionis inter commembra nationis idaeam praebuit primitivum illud, quod teste anonymo Belae regis notario septem, qui sub Arpado gentem ex Asia eduxerant, capitanei cum duce hoc iniverunt pactum; licet enim nec capitanei illi id depacti sint ut officia sua ad heredes

nobilitatis et status optimatum. 1 Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore exercitus simul consistebant, Slavis Marahensibus, qui illud eotum possidebant, praevaluere. 2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam nationem a proportione gradus, quem quisque in exercitu tenebat, terris, per totum tam vastum regnum dispergi debuissent, facile intellexerunt 3.2 intellexerunt: intellexunt MS se continendae in officio tantae

7.3 Andreas: in MS-to legitur sic: Andreas? in proferendo infra § 42 de 1217. diplomate, dum quendam Urusz ad statum privilegiatum evehit, iam ea utitur expressione: ut inter servientes regios perpetuo adnumerari possint. 4 Duravit deinde compellatio haec usque tempora Stephani V; hic enim in diplomate 1265, quod § 38, et 1271, quod § 36 dabimus, adhuc expressione servientis regii utitur. 5 In

ideo lite impetierint ut demonstrent eos antea fuisse castrenses, et conditione iobagionis castri tardius donatos, utique nil nisi praerogativam honoris prae illis consequi voluerunt; apparet enim e toto Expl. Verit. Ritu quod aevo illo ingens inter conditionarios aemulatio viguerit, et quisque aut alium, qui in honoratiori conditione versabatur, ad suam deprimere, aut se ad honorificam magis conditionem extollere adnisus sit. § 16 De conditione iobagionum

et quisque aut alium, qui in honoratiori conditione versabatur, ad suam deprimere, aut se ad honorificam magis conditionem extollere adnisus sit. § 16 De conditione iobagionum S. Regis. 1 Supremum inter conditionarios locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360 iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304 iobagiones naturales, denique

villa libera, incolae vero eius hospites de villa libera T. dicebantur. 3 Et haec fuerunt prima sic dictarum regiarum civitatum incunabula. § 21 Inter ipsos conditionarios vigebat existimationis discrimen? 1 Quod inter conditionarios superius expressa graduatio viguerit, ac in specie quod conditionarii aliarum specierum ad gradum iobagionis castri evecti fuerint docent

dicebantur. 3 Et haec fuerunt prima sic dictarum regiarum civitatum incunabula. § 21 Inter ipsos conditionarios vigebat existimationis discrimen? 1 Quod inter conditionarios superius expressa graduatio viguerit, ac in specie quod conditionarii aliarum specierum ad gradum iobagionis castri evecti fuerint docent complures regum litterae. 2 Antequam tamen eas proferamus, observare iuvat

Qui textus cum disertam dicti Uzda ad conditionem iobagionis castri elevationem non exprimat, subiungit statim alias eiusdem regis de 1255, adeoque post decennium emanatas litteras, quae sic habent: 4 Quod cum filii iobaginum de Thurucz, inter quos quatuor filii Uzda: *** 22.4 *** desunt nomina filiorum in MS-to a nobis humiliter petierunt ut terram, in qua ipsi ab antiquo residebant, eisdem conferre

desunt nomina filiorum in MS-to a nobis humiliter petierunt ut terram, in qua ipsi ab antiquo residebant, eisdem conferre liberaliter dignaremur. 5 Cum rex Uzdam, cui ante decennium terram Vendeghi contulerat, inter iobagiones castri de Thurucz numeret, satis apparet quod ille iam per primam collationem ad hanc conditionem evectus fuerit, hic autem prior illa collatio tantum confirmetur. 6 Idem recitat ibidem pag. 83 rubricam alterius eiusdem regis

haec conditionariorum graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis) homines suburbanos... a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter proceres eiusdem castri proceres filii, scilicet Stephani, existant. 3 Ut appareat quod impropria hac phrasi suburbanos illos ad gradum iobagionum S. Regis elevare voluerit, meminisse

castri appellat. 4 Denique quod ante voculam Stephani litteram S. vel vetustate erosam, vel scriptoris oscitantia exmissam fuisse admodum probabile sit. 5 Iam si restituta hac littera ita legamus: ut inter proceres eiusdem castri proceres filii scilicet S. Stephani existant, facile apparebit quod per impropriam licet clausulam illam filii S. Stephani, non nisi commemorati in tot aliis posterioribus chartis iobagiones S.

eorum intelligantur, quos ipse S. Stephanus militiae alicuius castri adscripsit. 6 Forte non esset nimium audax coniectura si dicatur quod vocula etiam iobagionum emanserit, et tunc totus textus ad naturalem hunc sensum rediret: ut inter proceres eiusdem castri, proceres filii scilicet iobagionum S. Stephani existant. § 24 Inter reliquas conditiones nulla graduatio intercessit? 1 Praeter iobagionis castri et

quod vocula etiam iobagionum emanserit, et tunc totus textus ad naturalem hunc sensum rediret: ut inter proceres eiusdem castri, proceres filii scilicet iobagionum S. Stephani existant. § 24 Inter reliquas conditiones nulla graduatio intercessit? 1 Praeter iobagionis castri et iobagionis S. Regis Gradum nullam hactenus deprehendimus conditionem, ad quam aliquis ex inferiori quapiam conditionariorum specie per diploma

Praeter iobagionis castri et iobagionis S. Regis Gradum nullam hactenus deprehendimus conditionem, ad quam aliquis ex inferiori quapiam conditionariorum specie per diploma regis evectus fuisset; udvornicorum quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut proferendis infra diplomatibus apparebit. 2 Videtur id etiam e

quod post iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut proferendis infra diplomatibus apparebit. 2 Videtur id etiam e diplomate Belae IV de 1236. elici posse, quod inter Hevenessiana extat; obtulerint nobis (dicitur illic) litteras Stephani Regis condam praedecessoris nostri filii Geysae II, in quibus habebatur quod proavis ipsorum de Bohemia venientibus in Hungariam terram, in qua fuerant hospitati, dictus Rex

atque ita iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare probabilius videtur quod nullus seu pro his, seu pro aliis conditionibus iugerum numerus definitus fuerit, sed quod quantitas terrae a mutua inter regem et conditionem iobagionis castri solicitantem stipulatione pependerit, prouti postea, postquam colonorum systema 26.4 systema: sistema MS inductum est, dotatio coloni servitionumque et obventionum emensio a mutua

inter regem et conditionem iobagionis castri solicitantem stipulatione pependerit, prouti postea, postquam colonorum systema 26.4 systema: sistema MS inductum est, dotatio coloni servitionumque et obventionum emensio a mutua inter hunc et dominum conventione pendebat, id quod tantam in Regno varietatem produxit ut tandem certa tam quoad dotationem, quam et onera colonorum principia defigi oportuerit, quam nunc technico nomine urbarialem regulationem appellamus.

periodi primae, dum stylus cancellariae regiae iam ad aliquam consistentiam pervenerat, emanavit. 6 Anteriorum regum diplomata, ut mox videbimus, eatenus adhuc variabant. § 32 Item speculatoris? 1 Inter multiplices, quas Hungariae reges habuere conditionariorum species, erant etiam, ut in provocata iam dissertatione de varia hominum in Hungaria conditione ostendimus, qui vernacule őr, in legibus S. Ladislai eőrii, in posterioribus vero

diploma Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de numero populorum speculatorum transfert in coetum nobilium. 4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex autographo descriptum, quod ita habet: quod nos volentes, ut spiculatores nostri, qui inter castra Ujvár, et Borostyán residentias et possessiones haberent

transfert in coetum nobilium. 4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex autographo descriptum, quod ita habet: quod nos volentes, ut spiculatores nostri, qui inter castra Ujvár, et Borostyán residentias et possessiones haberent iisdem libertatibus et servitiis, quibus D.D. Belae (nempe IV), Stephani (nempe III), et Ladislai (nempe IV) Regum exstiterunt, nostris

demum vero capitaneum spiculatorum renunciaverit. § 33 Exempla nobilitatorum tavernicorum? 1 Provecti ad statum nobilium tavernici regii testimonium praebet diploma Stephani V de 1270, quod inter Hevenessiana exstat, et ita sonat: quod cum Dominicus... in domo nostra in officio tavernicorum plurimum servivisset... ipsum et fratres suos de conditione ipsorum pristina eximendo in numerum servientium regalium cum terra ipsorum, quae in terra praedicta

in domo nostra in officio tavernicorum plurimum servivisset... ipsum et fratres suos de conditione ipsorum pristina eximendo in numerum servientium regalium cum terra ipsorum, quae in terra praedicta Gelse contingit, duximus transferendos concedentes ut de caetero inter nobiles seu regales servientes computentur, pristinae conditioni ipsorum nullatenus obligati. 2Exstat ibidem etiam Ladislai IV de 1281. diploma tenore sequenti: quod cum Sau, et Paulus

de 1281. diploma tenore sequenti: quod cum Sau, et Paulus tavernici nostri, qui filii Bissenorum dicuntur, nobis fideliter serviverint, talem eis gratiam duximus faciendam ut, quandocunque nos habere exercitum contingat, iidem, nec non eorum heredes ac posteritates inter regni nobiles computentur, et nobiscum, et non cum aliquo exercituare teneantur. 3 Diploma hoc nullam facit exemptionis terrae ab oneribus conditionis tavernici mentionem, et tamen debebat impetrator hanc possidere, quia

ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri... nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare, quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio servitio servire tenentur, nisi in nostro

conditionis in diplomate eximatur. § 35 Exemplum nobilitati castrensis. 1 Elevati ad statum nobilium castrensis unicum hactenus exemplum deprehendi in diplomate Andreae III de 1299. inter Hevenessiana, quod ita sonat: Quod Iaco, Martzel, castrenses castri nostri Posoniensis de villa Fel Abany in Chaloköz... humiliter postularunt... nos igitur ipsos... ac per ipsos eorum heredes heredumque suorum successores, simul cum terra eorum hereditaria,

§ 36 Exemplum nobilitati iobagionis castri. 1 Provectorum ad nobilem statum iobagionum castri iam plura exempla detecta sunt; vetustissimum est de hoc argumento quod inter Hevenessiana exstat Emerici de 1197. diploma, huius tenoris: Hinc est quod quendam iobagionem de castro Posonii nomine Zerzovoy... ad eximiam extulimus libertatem statuentes quod nullus comitum aut aliorum in eo sibi ius vendicare praesumat, verum in aula regia

ius vendicare praesumat, verum in aula regia tam ipse quam sui heredes perpetua libertate gaudeant. 2 Si diploma hoc non esset extensum ad heredes, pronum foret existimare quod impetrator non ad statum nobilium elevatus, sed inter aulicos, qui postmodum familiares aulae dicti sunt, per illud receptus fuerit, praesertim cum clausula et exemptionis terrae, et agregationis in coetum nobilium careat. 3 Nunc constat quod nemo unquam in aulicum, seu

conditione castri praedicti, qua eidem adstricti tenebantur, eximentes ad libertatem et numerum servientium nostrorum regalium, una cum terris eorum, quas habent, hereditariis duximus transferendos, ita quod de caetero tam ipsi, quam eorum heredes, heredumque successores inter aulicos nostros computabiles habeantur, nec unquam ratione pristinae conditionis dicto castro in aliquo respondere teneantur. 2 Per altiores iobagiones castri non nisi

unquam ratione pristinae conditionis dicto castro in aliquo respondere teneantur. 2 Per altiores iobagiones castri non nisi aut officiales castri, aut iobagiones S. Regis intelligi possunt. 3 Nam inter reliquos nullum honoris discrimen viguit; ego malim primum exinde existimare quia, si fuissent iobagiones S. Regis, diploma id tanquam quid determinati indubie expressisset. 4 Obiverit aliquis e horum maioribus quodpiam castri munus quod

heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi penitus exemptum permanere praecipimus, regia statuentes auctoritate, ut liceat amplius ipsi cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari perpetuo. 3 Cum diploma hoc non nisi 190 post regnum S. Stephani annis emanaverit, hoc autem temporis intervallo et styrps aliqua facile perdurare et memoria eius originis conservari potuerit, vel

ansam dedit) et provocatae § 37 Emerici regis de 1197. litterae ubi dicitur: In aula regia tam ipsi, quam sui heredes perpetua libertate gaudeant, et aliud ipsius Belae IV § 38 laudatum diploma de 1266. in clausula: tam ipsi, quam eorum heredes... inter aulicos nostros computabiles habeantur, et provocatum §-o 39 Stephani V de 1265. diploma, quo dicitur quod de domo regia in numero servientium regalium computabiles habeantur. 12 Nolim tamen ut e clausulis his id deducas quasi eotum

avulsarum a castro terrarum procedere quin reliquas donationes iure revocare potuerint. § 41 Praerogativae nobilium in prima periodo. 1 Postremum primae periodi nobilitationis exemplum continet asservatum inter Hevenessiana Andreae III de 1299, in quo tamen prior nobilitati conditio non exprimitur. 2 Cum in diplomate hoc libertates nobilium primum specifice designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis

reliquos nobiles Scepusienses oneri huic reipsa subiacuisse. 13 Denique hoc quoque diploma ostendit quod Michael, iam antea comes, nobilitatem tum primum adeptus sit. § 43 Corollaria, et discrimen inter veterem et modernam nobilitandi per donationem formam. 1 Si omnia haec exempla rite expendantur, apparebit: 1-o, quod nullum servi ad statum servientis regii provecti exemplum prostet; omnia enim, quae de hoc

Nolim tamen infitiare quod exter etiam plebeius, si copiosas aut attulit, aut sibi subinde comparavit pecunias, eadem arte, qua Ruthenum illum usum fuisse vidimus, terram etiam iure nobilitari impetrare potuerit. 15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae terrae a prioribus oneribus

sub qua terra conferebatur, in donatione diserte exprimi, quod si autem terra antea sub conditionaria servitute possessa iure nobilitari conferebatur, eius a prioribus oneribus exemptio diserte indicari debuerit. 18 Nunc invecto inter terras liberas, quas nobiles, et publicis oneribus obnoxias, quas ignobiles possident, discrimine, cum possesiones princeps nemini amplius iure nobilitari conferre soleat, necessitas inserendae donationi de exemptione terrae suapte evanuerit.

§ 45 Forma nobilitandi per donationem in tertia periodo. 1 Clausulam tamen de aggregatione in coetum nobilium in donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit, invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in tertia primum periodo evenit; cum enim in hoc systemate nonnisi terrae liberae collatae sint, debuit inde

fuisset. 4 Verum insignia haec non in tesseram neo-collatae nobilitatis, sed pro majori tantum stirpis ornamento collata fuisse exinde conficitur quod e contextu diplomatis appareat impetratorem ejus comitem Stephanum jam antea inter optimates locum tenuisse; adeoque instrumento hoc id necdum conficitur quod usus per armales nobilitandi jam in prima periodo viguerit. § 47 Quando usus per collationem nobilitatem conferendi incoeperit? 1 Ab eo

§ 47 Quando usus per collationem nobilitatem conferendi incoeperit? 1 Ab eo inde tempore usque Carolum I nullum ego collatorum alicui insignium vestigium deprehendi. 2 Hujus de 1326. diploma inter Hevenessiana exstat quod ita habet: Consideratis fidelitatum meritis M. Nicolai... volentes dilectionis nostrae indicio eundem insignire cristam inferius descriptam, quae vulgo kincz dicitur, in forma avis, scilicet falconis aurei habentis distensas blanchas

impetratore contineat, tum quidem tuto affirmari posse puto quod usus hic sub Ferdinando I invaluerit. § 48 An in prima periodo viguerit usus nobilium pure diplomaticorum. 1 Inter recitata superius diplomata quatuor sunt quae impetratoris ad statum nobilium elevationem diserte exprimuntur quin clausulam de possessae per eos terrae a prioribus oneribus exemptione contineantur; nimirum Emerici de 1197, quod §-o 36, Stephani V de

omnes unice e fructibus terrae suae vitam sustentabant; proinde vix aliquis eorum nobilitatem tanto pretio sibi comparaturus fuisse videtur ut unicum sustentationis suae fundum dimmittat. 6 Quod primum attinet, equidem non me latet quod usque Ludovici I art. 11 inter ipsos nobiles quoad praerogativas discrimen viguerit, id est quod fuerint nobilium classes quae non omnibus perfectae nobilitatis praerogativis fruebantur. 7 Verum discrimen hoc, ut mox ostendemus, in ipsis collatae

articulum 11 omnes nobiles exaequarit, satis constat quod antea iisdem praerogativis non omnes gavisi fuerint. 2 Verum quot 49.2 quot: quod MS universim nobilium classes fuerint, quae inter se honoris tantum praerogativa, quae vero libertatis diversitate discretae fuerint, denique quibus oneribus fuerint obnoxii illi, qui plenam nobilitatem non sunt consecuti, non ita pronum est expedire. 3 Liber tamen vadum hoc quoad diplomatum, quae hactenus

eorum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur. 3 Vidimus § 37 quod idem Bela IV in diplomate de 1266, quod certo Simarth elargitus est, ea usus sit expressione ut tam ipsi, quam eorum haeredes, inter aulicos nostros computabiles habeantur. 4 Vidimus denique quod nec Andreas II in diplomate de 1217, quod § 42 provocavimus, nec idem Bela IV in diplomate de 1244, quod § 34 recitavimus, aliqua sensus hujus clausula utatur. 5 Debuit itaque

aliqua sensus hujus clausula utatur. 5 Debuit itaque clausula haec aliquem effectum producere, hunc autem vix alium statuere licet quam quod aliqui ita nobilitati fuerint ut una in aulam regiam cooptentur, alii non idem; atque ita apparet jam secundum, inter nobiles in aulam regiam cooptatos et simpliciter tantum nobilitatos discrimen. § 51 Nobiles primitivi et adscititii. 1 Exstat inter Hevenessiana diploma Ladislai IV de 1279. quod

alii non idem; atque ita apparet jam secundum, inter nobiles in aulam regiam cooptatos et simpliciter tantum nobilitatos discrimen. § 51 Nobiles primitivi et adscititii. 1 Exstat inter Hevenessiana diploma Ladislai IV de 1279. quod sequentem clausulam habet: eosdem nobiles nostros praediales et iobbagyiones castri (Ruiche) tamquam veros et naturales servientes nostros Regales duximus eximendos.

satis indicare videtur. 5 Qui autem sub nomenclationem primitivorum nobilium venerint, de eo infra disseremus. 6 Caeterum cum clausula haec in aliis eorumdem regum diplomatibus, ut supra vidimus, non adhibeatur, appparet iterum quod inter primitivos et postea creatos, seu ut ita dicam adsciticios nobiles discrimen aliquod intercesserit. § 52 Nobiles iobbagyiones castri et ecclesiarum.

nobiles vel inde apparet, quod elevatorum e conditione hac ad statum nobilium quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus, §-ho vero 42 ostendimus ex ipsis liberis seu iobbagyionibus regis, qui tamen inter reliquos iobbagyiones castri eminebant, duas stirpes ad statum nobilium evectas fuisse. 2 Et tamen adeo honorifica fuit iobbagyionum castri conditio ut hi non tantum passim pro nobilibus reputati, sed ab ipsis etiam regibus hoc axiomate

ad statum nobilium evectas fuisse. 2 Et tamen adeo honorifica fuit iobbagyionum castri conditio ut hi non tantum passim pro nobilibus reputati, sed ab ipsis etiam regibus hoc axiomate insigniti fuerint. 3 Bela IV in diplomate 1269, quod inter Hevenessiana prostat, ipsos iobaggyiones, id est milites, ecclesiae Albensis pro nobilibus habuisse videtur dum dicit: quod cum inter primos et postremos ejusdem ecclesiae nostrae iobbagyiones super nobilitate et statu iobbagyionatus

sed ab ipsis etiam regibus hoc axiomate insigniti fuerint. 3 Bela IV in diplomate 1269, quod inter Hevenessiana prostat, ipsos iobaggyiones, id est milites, ecclesiae Albensis pro nobilibus habuisse videtur dum dicit: quod cum inter primos et postremos ejusdem ecclesiae nostrae iobbagyiones super nobilitate et statu iobbagyionatus eorum fuisset gravis discordia suscitata; Ladislaus IV in diplomate de 1273, quod in archivo nobilium campi Turopolya asservatur, inhibet capitaneos castrorum

diplomate utitur clausula eosdem nobiles nostros praediales et iobbagyiones castri. 5 Denique vidimus §-ho 22 quod Carolus I in provocato illic de 1311. diplomate iobbagyiones castri nobiles appellet. 6 Itaque novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et veros Regni nobiles differentiam tenemus. 7 Et hae sunt quatuor illae caracteristicae notae per quas variae nobilium classes ante Ludovicum I differebant; nullam enim aliam e prolatis

quas variae nobilium classes ante Ludovicum I differebant; nullam enim aliam e prolatis hactenus diplomatibus eruere potui. 8 Proinde dispiciendum restat an omnes hae nobilium classes honoris tantum gradu, vel vero realium praerogativarum beneficio inter se discrepaverint. § 53 Distinctio nobilium majoris et minoris officii non subsistit. 1 Phrasis illa minoris officii de honesta societate servientium regis, quam § 49 memoravimus, in nullo

nobilitatem nonnisi subsequo anno 1273. a Ladislao IV per provocatum priori §-ho diploma obtinuisse mox simus ostensuri. § 54 Nobiles in aulam regiam cooptati tantum honoris gradu ab aliis differebant. 1 Inter nobiles in aulam r. cooptatos et alios, quorum privilegia sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti exemptio ab omni alio

in aliis diplomatibus clausula haec desideratur, minori atque illi libertate gavisi sint? 2 Ut id debite discutiatur, ante omnia definiri debet quinam pro veris puris et naturaliter nobilibus reputati fuerint; vidimus jam § 16-o quod inter iobbagyiones castri eadem naturalium iobbagyionum distinctio viguerit. 3 Provocatum § 52-o Belae IV de 1269. diploma docet quod discrimen hoc inter ipsos etiam ecclesiarum iobbagyiones, quod nunc

puris et naturaliter nobilibus reputati fuerint; vidimus jam § 16-o quod inter iobbagyiones castri eadem naturalium iobbagyionum distinctio viguerit. 3 Provocatum § 52-o Belae IV de 1269. diploma docet quod discrimen hoc inter ipsos etiam ecclesiarum iobbagyiones, quod nunc praediales appellamus, invaluerit; dicitur enim illic quod eadem ecclesia nostra Albensis non solum per primos veros et naturales iobbagyiones suos, sed per illos consveverat... adjuvari

quaestioni huic lucem affundendam juvat onera, quibus castrenses suberant, enucleare. 5 Proventus castrorum regi et comiti potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his 44, 194, et 360 non obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29 memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex obtineat, e quo conficitur alios etiam

libro IV testatur quod Cumani et Siculi, quorum status ad conditionem iobbagyionum castri utcunque accedebat, regi, dum ei filius nascebatur, unum bovem mittere consveverint. 12 Nobiles campi Turopolya occasione susceptae inter fratres divisionis divisori, comiti suo terrestri, bovem hodiedum praestant. 13 Mos hic ab eo inde tempore, dum adhuc castri Zagrabiensis iobbagyiones erant, profluere, et quem tunc comiti suo terrestri dant bovem, hunc eotum ad castrum

fit mentio. 21 Apparet etiam e diplomate Nicolai bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch. nobilium campi asservato de 1273. ubi dicitur: quod per solutis commutationibus descensuum nec vice-iudex ejusdem bani nec comes curialis ejusdem inter ipsos descensum facere possit, et ob id comiti decem et octo pensas, eidem bano 10 pensas circa festum Martini annuatim solvere teneantur. 22 Apparet ex hinc quod aliqui iobbagyiones castri descensum comitis certa aeris quantitate redemerint, alii

quod idem est, nobilitantur. 7 Quod iobbagyiones castri Ruiche, nunc Roich, quod olim ad comitatum Zagoriae pertinebat, nunc jam ad Styriam avulsum est, sub Belae IV pro nobilibus necdum fuerint reputati, docet diploma Stephani bani inter Hevenessiana de 1255. quod ita habet: Nos Stephanus totius Slavoniae banus et capitaneus Styriae... Quod cum D. Bela, Illustris Rex Hungariae, nos ad Ruicha pro restituendis terris a praedicto castro alienatis et pro libertate hominum de Ruicha judicanda

licet utroque hoc diplomate praeter iobbagyiones etiam praediales castri nominentur, hi tamen distinctam ab illis conditionem non effecerint. 11 Quodsi enim castra distinctam a iobbagyionibus castri praedialium conditionem habuissent, hujus certe inter 380 causas, quas Rit. Expl. Verit. describit, mentio alicui injecta fuisset. 12 Verum coeperunt praelati iobbagyiones ecclesiarum etiam praediales compellare et sic vocabulum hoc etiam

15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut vidimus, Ladislaus IV in Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem scriptam consvetudinum concrediderant, e iobbagyionibus castri tot, quot e

Utcumque tamen sit, de eo constat quod exaequatio nobilium porro quoque perduraverit, Transylvania vero et Slavonia ad veterem tributorum formam mox redierint. 12 Cum nihilominus jam post laudatum Ludovici I art. 11 novum iterum inter armalistas et donatarios nobiles discrimen invectum fuerit in eo quod priores taxae comitatuum subjacuerint, operae pretium videri posset disquirere quando et per quam occasionem armalistae onus hoc primum subiverint, et an principio eidem

Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et democratica gubernii forma perinde arbitraria et despotica esse posset. 6 Patet etiam quod civilis et politica libertas civium non secus consistere queat, quam si tres illae summi imperii partes inter plures ita dividantur ut una aliam impedire debeat, ne concreditam sibi potestatem arbitrarie et cum detrimento civilis libertatis exercere valeat. Separatio haec continuam quidem inter potestates has

summi imperii partes inter plures ita dividantur ut una aliam impedire debeat, ne concreditam sibi potestatem arbitrarie et cum detrimento civilis libertatis exercere valeat. Separatio haec continuam quidem inter potestates has luctam producit. 7 Verum justum hac in ipsa re statuere temperamentum ardui certe negotii momentum habet. 8 Cum enim insitum sit humano animo illud ut suam quisque extendere gestiat potestatem, divisis hac ratione summi

sit humano animo illud ut suam quisque extendere gestiat potestatem, divisis hac ratione summi imperii partibus debet in temperatis ejusmodi imperii formis naturaliter evenire ut, dum singulum corpus eam, quae sibi obvenit, summi imperii partem extendere adlaborat, continuo inter corpus legislativum, executivum et iudiciale lucta vigeat; saepe enim legislativum corpus eam erroneam adoptat opinionem quod haud secus adversus usurpationes potestatis executivae tutum se praestare possit, quam si hujusmodi iuribus continuo aliquid decerpat.

arbitrarias quandoque usurpare sententias sicque in legislativam potestatem serpere consvevit. Verum huic per statuendos singulae potestati disertos limites; per statuenda, ne quae eos transgredi possit, impedimenta; denique per justum inter eas aequilibrium prospici debet. 12 Nisi proinde justi singulae potestati limites diserte praescribantur; nisi validi, sed simplices praestruantur obices ne una potestas alterius exercitium valeat sibi arrogare; nisi denique periodicum aliquod

civili bello involvere sicque ad supremam eluctari potestatem conarentur, ut id pervertant, haereditariam stabiliverunt monarchiam. 10 Et quia praevidebant quod, nisi ipse successionis regiae ordo diserte designetur, frequentia cum periculo communis libertatis inter regios principes bella exoritura sunt, non modo masculi, sed foeminei etiam sexus successionem juxta primogeniturae ordinem adoptarunt. 11 Quomodo idea haec cum nationis libertate conciliari possit, plerisque eotum paradoxum videbatur donec

non modo masculi, sed foeminei etiam sexus successionem juxta primogeniturae ordinem adoptarunt. 11 Quomodo idea haec cum nationis libertate conciliari possit, plerisque eotum paradoxum videbatur donec divisis provide summi imperii partibus inductoque fixo inter eos, qui singulam earum exercent, aequilibrio, attonita agnoscere debuit Europa quod una illa sit stabilis vereque libera gubernii forma in qua monarchia, aristocratia et democratia rite temperatur.

saepe animi affectibus soleant agitari, possent illi facile seu e privata vindicta seu assequendae laudis bellicae ambitione bella ex bellis serere sicque et personarum et rerum securitatem continuo perturbare. 11 Cum tamen aequilibrium Europae tam complicatas inter aulas produxerit negociationes ut saepe bellum quam secretissime decerni salus reipublicae exposcere videatur, ipsae illae, quae legislativam potestatem sibi retinuerunt, gentes varia hac in re decreverunt. 12 Poloni totum ius belli ad comitia

(militare enim pro patria non servitium, sed praerogativam esse reputabant) immunis fuerit, quoad 9.7 quoad: quod B ius bona possidendi, magistratus capessendi, et suffragia in comitiis edendi nullum inter optimates, et reliquos nobiles discrimen esse constituerunt. 8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi. 9 Servis natura sua

constituerunt. 8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi. 9 Servis natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter nobiles per duces distributae fuerunt. 10 Atque ita cum characteristica democratiae nota sit ut omnis, qui aliquam terrae proprietatem habet, iure civitatis, quod in possessorii, officiorum et suffragii capacitate consistit, gaudeat; cum omnis nobilis jure

ut magnam terrarum suarum partem sub certis conditionibus colendam liberis hominibus concredere debuerint. 8 Atque hinc illae conditionariorum, hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt. 9 Ita variae inter servos et nobiles mediae liberorum hominum classis invaluerunt. 10 Ita denique post conflatum etiam (ut alibi docuimus) e conditionariorum et servorum obligationibus, rusticorum statum liberorum variae speciei hominum numerus adeo auctus est ut is nobilium

verba: "Henricus Salomonem in solium patris restituit, oblatisque omnibus, quae regi scrupulum movere, vel regni statum labefactare poterant... remeavit." § 14 Ab hoc usque Andream II inter arbitrarium imperium et oligarchiam fluctuavit. 1 Sub Colomanno suisque usque Andream II successoribus, quod minori nobilitati non jam optimates tantum, sed ipsi etiam reges graves fuerint, docet informis licet, quae anno 1222-o stabilita est

Iam anno 1204. Pontifex ad Strigoniensem scribens ita loquitur: "Recepturus ab ipso patre (nempe Emerico) filii sui (nempe Ladislai) vice corporaliter iuramentum (...) sicut progenitores sui (...) impenderunt;" vide Vestigia Diaetarum pag. 78; anno vero 1214. inter privilegia Strigoniensis archiepiscopi Pontifex numerat: "praestatio quoque sacramentorum a regibus et reginis Hungariae eorumque haeredibus." 7 Quod autem sacramentum hoc non ad ecclesiasticas tantum immunitates, sed etiam

Andreae lineam redire. 22 Dicunt hic iterum Geyzam Salomoni regnum sponte cessisse. 23 Verum quod cessionem hanc praesens cum valido exercitu, qui a partibus Salomonis stabat, Henricus IV imperator expresserit, et aevi ejus monumenta et, quae postea inter fratres hos subsecuta sunt, civilia bella satis remonstrant, quae non secus quam deturbato e solis Salomone defervescere potuerunt (c). 24 Geyzae I jam anno 1075. superstites fuisse filios, anno vero 1077. eum fatis cessisse constat. 25 Nisi

rege Hungari maturum jam regis fratrem plus vice semplici in regem adoptaverint. 37 Omnibus tribus his fratribus sine sobole emortuis, redivit quidem regnum juxta primogeniturae ordinem ad Belam III, Geyzae II quartogenitum, verum inter hunc etiam, et juniorem ejus fratrem Guitardum, seu Arpadum studia nationis adeo distracta fuere, ut civili bello, quod Belae III feliciter cessit, decerni debuerit uter imperaret. 38 Belae III primogenitus

7 Ut id Geyza II antevertat, fratri suo Ladislao Bosniae, Stephano Syrmii ducatum concessit. 8 Sed et hic Geyzam frequenti civili bello impetiit. 9 Bela III, ut paria inter filios suos dissidia antevertat, Emericum filium ex asse haeredem scripsit, Andreae postea II dynastias tantum aliquot ultimis tabulis reliquit. 10> Ast incassum. <11 Andreas enim tamdiu fratrem armis impetiit, dum demum provincias Illyrici ab eo

ducatum cesserat. 15 Verum cum hunc subinde per pacis tabulas Friderico restituere debuerit, nullum autem filio aequivalens praestare voluerit, hic patrem non jam ad tertiam, sed ad dimidiam regni partem sibi cedendam coegit. 16 Ita editum semel inter fratres partiendi regni exemplum effecit ut idem postea non tantum fratrueles, sed et primogeniti regum assectarentur, id quod Hungariam decem funestis civilibus bellis involvit. § 23 Solemnia coronationis omnes epochae hujus reges

ostenditur. 25 (b) Chronicon Thurocz. cap. 30-o "Et vivi regis Salomonis coronam... habere noluit;" Salomon autem triennio post electionem S. Ladislai decessit. 26 (c) Chronicon Thuroczii: "Imperator... pacemque inter eos (Salomonem et Geyzam) reformatam jurisjurandi religione confirmavit". 27 Videtur Salomon non tantum Geyzae, sed et regno jurare debuisse. 28 (d) Chartuitius: "Giselam... quam unctione chrysmali perunctam, gestantem coronam,

debuerit (a). 3 Comites castrorum eadem ferme potestate adscriptis castro populis imperabant (b). 4 Nobiles usque Andream II sicut sub nullius alterius, quam regis vexillo militare, ita nullius praeter regem judicium agnoscere inter praecipuas status sui praerogativas reputabant (c). 5 Voluit quidem mederi defectui huic Colomannus per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas cujuscunque status nobilium causas cognoscat (d). 6 Verum judicium hoc

primum Andreae II decretum debuit aboleri, cum nulla amplius ejus sive in hoc, sive in posterioribus decretis memoria occurrat majoresque nobilium causae iterum ad tribunal regium revocentur, sola minorum causarum cognitione palatino delata. 7 Nullum etiam inter regem et ultimam effectuantem iurisdictionem intermedium corpus fuit per quod tamquam vehiculum reges sua in effectum legum mandata ad subalternas jurisdictiones dimitterent, quod ab his de effectuatis regiis mandatis rationem exigeret, regemque de eo reddideret

castrorum a quocunque violenter occupatae, restituentur." 22 (c) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 138. decreti hujus articulum 5-um et notam (d). § 27 Id tamen de iure tantum intelligi debet, de facto saepe inter arbitrarium imperium, oligarchiam et democratiam militarem fluctuavit. 1 Caeterum eandem, quae sub S. Stephano invecta est, constitutionis formam tota prima regum periodo de iure perdurasse satis apparet; nimirum quod potestas legislativa et

per judiciarias sententias opprimendi, praesertim cum vix adhuc aliquae fixae civiles leges exstiterint adeoque sententiae in casibus, ubi nulla adhuc consvetudo emerserat, arbitrarie tantum pronunciari solverint. 3-o Nullum inter corpora legislativa aequilibrium. 4 Dein nec id uspiam adhuc definitum fuit, quam rex, quam optimates, quam denique nobiles in legislationis exercitio partem habere debeant, id est, nullum inter ipsa legislativa corpora aequilibrium exstitit.

solverint. 3-o Nullum inter corpora legislativa aequilibrium. 4 Dein nec id uspiam adhuc definitum fuit, quam rex, quam optimates, quam denique nobiles in legislationis exercitio partem habere debeant, id est, nullum inter ipsa legislativa corpora aequilibrium exstitit. 5 Immo ne id ipsum quidem, quod natio communem cum principe habent legislativam potestatem, ullibi hactenus in publicas tabulas relatum fuit. 4-o Nulla edendorum

in publicas tabulas relatum fuit. 4-o Nulla edendorum suffragiorum norma. 6 Nulla etiam certa edendorum suffragiorum norma constituta seu, quod idem est, libertas suffragiorum numquam stabilita fuit, ut adeo inter inconditas tantae multitudinis vociferationes 28.6 vociferationes: vociferationis B nihil utique, nisi aut solius, veluti copiosoris, minoris nobilitatis voto, aut certe per combinatam, ut supra

d) Libera resistendi facultas. 17 Ut regi constitutionem violanti absque infidelitatis nota resistere liceat, cautela haec poterat quidem constitutionem efficaciter sustinere, si inter Hungaros unio et concordia viguisset. 18 Nunc divisis continuo partim inter optimates et nobilitatem, partim in singulo hoc corpore inter se ipsos studiis, clausula haec non constitutionis stabilitatem, sed funesta saepius civilia bella produxit.

Ut regi constitutionem violanti absque infidelitatis nota resistere liceat, cautela haec poterat quidem constitutionem efficaciter sustinere, si inter Hungaros unio et concordia viguisset. 18 Nunc divisis continuo partim inter optimates et nobilitatem, partim in singulo hoc corpore inter se ipsos studiis, clausula haec non constitutionis stabilitatem, sed funesta saepius civilia bella produxit. e) Negatum ante coronationem regiae potestatis

nota resistere liceat, cautela haec poterat quidem constitutionem efficaciter sustinere, si inter Hungaros unio et concordia viguisset. 18 Nunc divisis continuo partim inter optimates et nobilitatem, partim in singulo hoc corpore inter se ipsos studiis, clausula haec non constitutionis stabilitatem, sed funesta saepius civilia bella produxit. e) Negatum ante coronationem regiae potestatis exercitium. 19 Unicum illud Hungaricae

subinde in legibus publicis factitarint easdemque sicut ea, qua per status offerebantur, forma metu armatae multitudinis facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo infringendi nil pensi duxerunt. 5 Atque inde orta fuit perpetua illa inter status et reges diffidentia quae subsistente in parte causa ne nostra quidam adhuc aetate plene evelli potuit, cui tamen facile obveniri potuisset si natio propriam utilitatem causae publicae sacrificere edocta prodigalitatem regum in

apparet. Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit. 4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5 Redactis enim in ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates et nobiles aequilibrium reduxit. A comitiis celebrandis alienus fuit. 6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio conservaverit, non ita est expeditum.

cum subsequo articulo 17-o id tantum prohibeatur ne, si nuptiarum causa telonium transeunt, una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi depensio a contrario hic quoque supponi videatur. 2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3 Imo prostant elargita et a

necdum est in comperto. 2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes, praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque autem earum singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et

notabiles de vestri medio eligere et transmittere velitis." 20 Denique in regalibus 1492. dixitur: "quatenus ad hanc diaetam aliquot potiores de vestri medio transmittere debeatis." § 47 Ne hac quidem occasione aequilibrium inter corpora legislativa inducitur. 1 Ipsos etiam comitatus non tantum sub Sigismundo, sed sub reliquis etiam regibus plerumque tantum medio nunciorum ad comitia evocatos fuisse, testantur praefationes decretis eorum praemissae (a). 2

efficitur. 3 Caeterum inductus hac ratione copiosam minorem nobilitatem per repraesentantes tantum ad comitia evocandi usus, tum datum civitatibus jus suffragii opportunissimam praebere poterat occasionem status in duas tabulas partiendi sicque aliquod inter ipsa corpora legislativa aequilibrium inducendi... 4 Id tamen tarde admodum effectui datum fuisse infra docebimus. 5 (a) Vide praefationes decretorum post Sigismundum usque Uladislaum, quae non tantum in Corpore Juris, sed

jam epocha hac est istud regis illegitima corona redimiti exemplum. 7 Verum Carolus I recepta subinde legali corona hoc se denuo redimiri procuravit, sicque legitimus rex evasit; Uladislaus Polonus, cum antea, quam legalis Corona reciperetur, occubuisset, inter interreges collocatur. 8 (a) Sunt verba instrumenti coronationis in Vestigiis Diaetarum pag. 239. 9 (b) Vide Vestigia Diaetarum pag. 239. § 57 Uladislaus

regnum primum defectus potestatis executivae casum hac epocha subivit. Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem regni capitanum Nicolaum Ujlak transtulerunt. 2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire. 3 Nunc de

Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis (c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno superfluum fuisset aliud effingere si prioris promiscuus in judicialibus et publicis

(a) Vide com. Coronini Genealogia domus Austriacae. 24 (b) Vide confectum super ea re instrumentum in Vestigiis Diaetarum pag. 348, ubi dicitur: "quod (regnum) absque coronato rege tamquam acephalum fuit." 25 Inter motiva autem delati eidem regni dicitur: "quod domino nostro Ladislao regi sanguine juncta fuit (...) et S. Regni coronam hucusque in suis manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat." 26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in

8-o; rege absente jus comitia indicendi, totaque usque adeo vicaria regis potestas (demtis solis grationalibus) in palatinum sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o. 10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae, executivae, et judicialis potestatis, quae regem respicit, transfertur articulo 2-o (d).

quae in Vestigiis Diaetarum pag. 373 prostant, id ipsum quoad tricesimam remonstrant; dicitur enim: "Cum nuper, videlicet in praesenti quadragesima, praelatos, barones et nobiles regni Nostri undique ad Nos in hanc civitatem Nostram Budensem convocassemus, inter caetera vero id erat dispositum ut ea, quae hactenus tricesima vocabatur... penitus in posterum aboleretur... sed loco ejus alia quaedam exactio institueretur, vectigali coronae perpetuo... applicanda... nec quisquam regnicolarum Nostrorum immunitate aliqua solvendi

amplissima provisos facultate (h) oratores eidem obviam miserunt, qui seclusis ignominiosis 1491. conditionibus, ratificato tamen Maximiliani successionis jure pacem confecerunt. 13 Et haec deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni, cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506. tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status

(d) Tractatum hunc ratificationi statuum substratum fuisse docent regales Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 414-a, quibus civitatem Bartphensem ad comitia 1492. evocat, ubi dicit: "quibus autem legibus pacem ipsam pepigimus, necessarium putavimus inter caeteros Nostros regnicolas etiam fidelitatibus vestris plane omnia communicare." 19 Indignae autem hae conditiones in eo consistebant: ut Uladislaus omnia, quae per Mathiam occupata adhuc tenebat, Styriae, Carinthiae, et Carnioliae loca absque

tutor, tempore aditae tutelae; futuri denique praelati et barones, tempore aditi beneficii vel magistratus successionem hanc juramento polliceantur. 20 Si Maximilianus vel successores plures habuerint filios, status liberam inter eos habeant electionem. 21 Pro sumtibus belli, id est, pro devastata per Maximilianum Transdanubiana Hungaria (Uladislaus enim, dum eam revindicavit, in Austriam non penetraverat) centum aureorum millia dependantur. 22 Caeterum

posset quia antiquiores privilegiales et judiciales litterae de possessionibus ejusmodi emanatae illas, quae in tali, a quo avulsae sunt, comitatu sitas indicant, ut omnes hae possessiones pristinis suis comitatibus reapplicentur, 1500. articulo 28-o ordinatum, et ne inter emanatas medio earum avulsionis et antiquiores litteras contrarietas supersit, statutum fuit ut omnes ejusmodi medio tempore emanatae seu privilegiales seu judiciales litterae in proximis S. Iacobi octavis sub poena confiscationis eorum exhibeantur, quo mutatio

articuli initio statutum fuisset ut rex iis, qui tempore disturbii rusticani litteras bona ipsorum concernentes amiserunt, novas donationes elargiatur taliumque bonorum metas protonotarii pro securitate proprietariorum reambulent, subjungitur deinde ut metae insuper inter Cumanos, Philistaeos et Szegedienses, uti et Moraviam, Austriam,
Styriam et Carinthiam rectificentur; inde enim elicere oporteret quod Cumani, Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint,

oratores per comitatus mittere sicque aliqua adminus seorsim subsidia postulare consveverit. 25 Quae tamen res eidem quandoque adeo male cessit ut vix sumptus, quos in oratorem ejusmodi impenderet, sibi sarcire potuerit (h). 26 Usus hic cum multas inter ipsos comitatus produxerit collisiones, status eundem 1504. articulo 1-o nec immerito vetuerunt. 27 Optandum tamen fuisset ut regi adeo indigo jam tunc aut ea, quam paulo antea diximus, aut alia meliori ratione prospectum fuisset.

quis non videt compilatorem articuli hujus termino stipendiarii improprie usum fuisse idque tantum innuere voluisse quod sicut banderia sumptibus praelatorum, ita portalis miles sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur. 59

1 Ante Uladislaum nullum hactenus exercitualium pecuniarum indicium comperimus, sub hoc 1500. art. 21. § 1. constituitur ut universi DD. regnicolae, qui in serie praecedentis, quippe 1498. decreti inter caeteros banderiatos ad exercituandum non fuere computati, universa sua bona in medium nobilium non banderiatorum computare et pecunias in medium eorundem ad exercituandum de illis dare teneantur. 2 Pecunias has reipsa exactas fuisse docet Uladislai ad

potestas praecipuum primitivae regni constitutionis cardinem effecerit. 4 Verum fluxam alioquin hanc legem 1504:10-o iidem ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam

alicujus regis, vel in prolatis hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai decreta hac in re contradictio occurrat. 8 Nempe in 1-o statim ejus de 1492. decreto articulo 14. § 2. ad finem regi bona infidelium conferendi nullo colonorum numero circumscripta potestas tribuitur, et licet illa subsequi

sua in herba statim suffocare, neque excessuosos cives legalibus poenis coercere, neque ullam e tot saluberrimus sub se latis legibus effectui dare aut sciverit, aut voluerit. § 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem. 1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio. 2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque

poenis coercere, neque ullam e tot saluberrimus sub se latis legibus effectui dare aut sciverit, aut voluerit. § 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem. 1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio. 2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad realia extendere possit, ita ut saeculares etiam in realibus

alia etiam aliis saecularibus propria veluti thesaurarii, coronae custodis et supremi comitis officia in pluribus jam comitatibus occupaverat (b). 8 Omnia tamen haec, quamquam justa, querimoniarum capita tantam inter status acerbitatem vix produxissent nisi praepotenti illi dynastae Bathorio personales cum potentiori adhuc praelato Thoma Bakácsio inimicitiae intercessissent (c). 9 Illum enim, ut adversario male faciat, saeculares eo impulisse coaevi scriptores

Ac haec quidem diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota causa celebrata non fuit (e). 14 Sequenti tamen anno pro eodem festo S. Michaelis comitia iterum acta et memorata objecta reipsa in discussionem assumpta fuere. 15 Sed tum tanta inter clerum et saeculares contentio exarsit ut comitia nullo edito decreto tumultuose dissoluta sint. 16 Forte Uladislaus 1494. quaesito studio diaetam non celebravit, ut interea animi defervescant (g). 17 Et vero comitia 1495. longe moderatius

possit, specificari debuerint. 31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum viguit, controversia. 33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis mox legibus quibus abrogantur. 34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone.

44 (i) Patet id e praefatione decreti 1498. § 6. ubi dicitur: "Cum nos... ad perficiendum ea omnia, quae a Nobis maximo cum suspiramine exspectabant, congregationem generalem pro festo B. Martini in anno proxime transacto indixissemus et celebrassemus, inter delecta grana frumenti zizaniam imponendo omnia subvertissent, et sic ipsi barones et regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi ad propria comeare coacti fuissent." § 100 Dissensio

delecta grana frumenti zizaniam imponendo omnia subvertissent, et sic ipsi barones et regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi ad propria comeare coacti fuissent." § 100 Dissensio inter magnates et statum nobilitarem. 1 Nobiles inter et optimates jam quidem in comitiis 1492. prima dissensionum semina jacta fuerint; nimirum horum uti et posteriorum pars aliqua ad ratificandum dedecorosum illum

barones et regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi ad propria comeare coacti fuissent." § 100 Dissensio inter magnates et statum nobilitarem. 1 Nobiles inter et optimates jam quidem in comitiis 1492. prima dissensionum semina jacta fuerint; nimirum horum uti et posteriorum pars aliqua ad ratificandum dedecorosum illum Uladislai cum Maximiliano initum tractatum inclinabat (a), cum status

et pauperes (...) expensis admodum exhausti ad propria tandem cum ipsorum damno reverti cogantur." § 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas. 1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim inter omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis

Luxus et exinde orta ministrorum venalitas. 1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim inter omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato commercio, omnis ferme apparatus ille in turba servorum, sonipedum numero et

aspernabatur quod hac ratione plus illa in defensionem minoris populi, quam hic in suam conferre deberet. 7 Itaque si quae hoc etiam pacto coiverunt gentes, consensio earum minime fuit diuturna, verum tanta continuo inter utramque lucta viguit ut serius aut citius vel in unam confluere gentem, vel penitus ab invicem dissolvi debuerint. 8 Ita nempe antiquioribus temporibus coaluerunt Angli et Scoti, Dani et Sveci, sed inter utrosque deductae saepe ad apertum

minime fuit diuturna, verum tanta continuo inter utramque lucta viguit ut serius aut citius vel in unam confluere gentem, vel penitus ab invicem dissolvi debuerint. 8 Ita nempe antiquioribus temporibus coaluerunt Angli et Scoti, Dani et Sveci, sed inter utrosque deductae saepe ad apertum bellum dissensiones tamdiu viguerunt donec Sveci quidem a Danis iterum separati perpetuique ad invicem hostes effecti sint, Scoti vero post continua ultra saeculum producta dissidia in unam cum Anglis gentem nostra jam aetate

principi integrum relinquatur. 33 Verum ut procusa e metallo Hungarico moneta insignibus regni signetur, ut officinae monetariae in Hungaria erigantur et stabiliantur, id commune monarchiae bonum non vetat. 34 Quotus quisque nostrum est qui de justa inter idealem et intrinsecum unius vigesimarii valorem proportione ausit pronuntiare? 35 Maneat ergo jus defigendi monetae valoris apud principem, sed procusa e metallo Hungarico moneta signetur insignibus regni et in regno procudatur.

aut consilium status, seu conferentia vocetur, ut Hungari a proportione adhibeantur, est necesse. Quoad negotia soli Regno Hungariae propria. 5 b) E converso ipsa unionis inter tam disparata regna natura secum fert ut ea, quae nullam ad commune totius monarchiae bonum habent relationem, sed internam tantum singuli regni administrationem concernunt, per separatum singuli regni dicasterium seu cancellariam ita pertractentur ut

eatenus per cancellariam Hungaricam propositiones illa decidat, constituendum puto. 8 Consilium status, ut nomini suo respondeat, nonnisi ea, quae totam in communi monarchiam respiciunt, pertractare debet; si ad alia se imittat, intermedium tantum et inutile inter cancellaria et principem dicasterium efficit. Quoad directionem rei militaris. 9 c) Ut tota rei militaris directio in uno puncto, consilio nempe bellico, concentretur, interesse totius monarchiae exposcit, verum id

Ab his vero iudiciis appellata ad sedem tavernicalem, inde ad septemviratum admittatur. 33 Et haec ferme sunt quae intimum cum interesse totius in complexu monarchiae nexum habent quaeve ita temperare oportet ut stabilita per sanctionem pragmaticam inter Hungariam et reliquas haereditarias provincias unio illaesa consistat, et tamen rationibus Hungariae, qua parte illae communi totius monarchiae bono non adversantur, consulatur. § 12 Quod

se totam jam pertraxerat, imperator Iosephus II communionem ejus statibus competere solenni suo decreto de 28. Ianuarii agnovit. 9 Interest itaque populi, interest ipsius regis ut abusus hi sufferantur, quae tantisper obscura sunt, explanentur, sicque perpetuus inter regem et populum diffidentiae fomes radicitus evellatur. Per fixum diaetae terminum. 10 a) Iam primum desciveramus a fundamentali de celebrandis omni triennio comitiis regni instituto; compulsivum illud

communione per continuum regis dissensum indirecte privari possent. 30 Optimum hac in re temperamentum futurum videtur ut regi duo veto admittantur, lex vero tertio proposita pro perlata habeatur. Per stabiliendum inter duas Tabulas coalescendi modum. 31 e) Potest quandoque ipsa Superior Tabula ab Inferiori ita diversum fovere sensum ut ne missis quidem saepius ultro citroque legationibus in eandem sententiam concedat. 32 Huic rei, ne controversia in

a communione legislativae potestatis simpliciter excludat, pertinet etiam ad praesidia constitutionis eidem certos limites statuere. 6 Sed et hoc non mutat, sed tantum explicat constitutionem. 7 c) Ita etiam ut omnes, quas intermedio inter diaetam tempore rex edidit, provisionales constitutiones in proximis comitiis debeant discuti, veterem constitutionem tantum obfirmat; nimirum ne indirecta hac via status ab exercitio potestatis legislativae amoveri

aut in meliorem formam redigere integrum sit, et habent paratam in iis, qua proposuimus, et diplomatis, et articulorum ante coronationem materiam, quae si bona ab utrinque fide concertentur, poterit certe tale prodire resultatum quo et diffidentia imposterum omnis inter regem et status penitus sufferatur, et nos exspectationem, quam intenta in res nostras Europa concepit, plane expleamus. Apposuit Nicolaus Skerlecz de Lomnicza, tabulae regiae olim vicepraeses, occasione comitiorum anni 1790.

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report